20
SÜDTIROL IMMER DABEI ››› Mit Faltkarte zum Herausnehmen MITTENDRIN ››› Die schönsten Urlaubsregionen erleben MERIAN MOMENTE ››› Das kleine Glück auf Reisen

Weltbild.de - A SÜDTIROL · 2015. 3. 9. · Rif. alla Cascata Neue Barmer H. Patscher H. Neveser Joch-H./ Rif. Porro-H./ Rif. Genova Rif. M. Pallidi Rif. rieste Fuciade Rif

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • DT

    IRO

    L

    B e r g b a h n e n

    W W W. S P E I K B O D E N . I T

    geöff net: Mitt e Juni bis Anfang Oktober

    von 8:30 - 12:00 und 13:00 - 16:30

    Jeden Dienstag ab 6 Uhr morgens

    Mo. bis Fr. geführte Wanderungen!

    ... der beste Weg

    Felbertauernstraße AGTel. 0043 (0)4852 / 63330www.felbertauernstrasse.at

    nach Südtirol

    www.merian.de

    14,99 [D] 15,40 [A]ISBN 978-3-8342-1911-4

    › NEU ENTDECKT: Diese Adressen sind im Augenblick angesagt

    › MIT ALLEN SINNEN: 9 Empfehlungen für unvergessliche Erlebnisse

    › GRÜNER REISEN: Urlaub bewusst und nachhaltig genießen

    MIT HERAUSNEHMBARER FALTKARTE

    Ratschingstal (V. di Racines)

    Ridnauntal (Val Ridanna)

    G

    ur g

    l ta

    l

    Timmelstal

    Nie

    der

    tal

    R of e

    n t al

    V en t

    e rT a

    l

    Tas c

    h ac h

    t al

    V. di Rezzalo

    V.

    Gra

    nd

    e

    V.Pagh

    era

    V. d. Avio

    V.d

    elleM

    essi

    V.Str ino

    V a lVe r m

    i g li o

    V.

    di

    Pe j o

    Val

    Me l

    ed

    r io

    Va l f l o r i a n a

    V . d iS o

    l e

    Va

    ld

    iN

    on

    Ra d

    ur s c h

    l t a l

    SchlossTaufers

    Hahnspielhütte/Rif. Gallo Cedrone

    Talschluss-H./Cap. Fondovalle

    Dreischuster-H./ Rif. Tre Scarperi

    Rif. SennesRif. Pederu

    Furkel-H./Rif. Furcia

    Radlsee-H./Rif. Lago Rodella

    Rif. Faghera

    Rif. Baiòn

    Rif. Galassi

    Rif. S. Marco

    Rif. Carpi

    Rif. Tre Sorelle

    Würzjochhaus/Rif. Sass de Putia

    Rif. NaglerLivriohütte/Rif. M. Livrio

    Furkel-H./Rif. Forcola

    Grünsee-H./Rif. Canziani

    Rif. Borromeo

    Enzian-H./Rif. Genziana Zufritt-H./Rif. Gioveretto

    Rasasshütte/Rif. Rasass

    Neue Samoar-H.

    Hochjochhospiz

    Höller Hütte/Rif. Höller

    Rauhekopfhütte

    Vernagt-H.

    BrandenburgerHausWeisskugel-H./Rif. Pio XI.

    Gepatschhaus Taschachhaus

    NaudererSchihütte

    Riffelsee-H.

    Kaunergrat-H.

    Braunschweiger H.

    Falkner-H.

    Rettenbach-A. Hochstubai-H.

    Dresdner H.

    Sulzenau-H.Nürnberger H.

    Bremer H.Brunnenkg.-Hs.

    Schneespitz-H./Rif. Cremona

    Tribulaun-H.

    Enzian-H./Rif. GenzianaFurtschagl-H.

    Grünewand-H.

    Reichenberger H.

    Rif. FanesRif. La Varella

    Rif. G. Talamini

    Rif.Bianchel

    Rif.Refavaie

    Rif. Sores

    Rif. V.Piana

    Rif. Artuic

    Rif. alla Cascata

    NeueBarmer H.

    Patscher H.

    Neveser Joch-H./Rif. Porro

    Schlüter-H./Rif. Genova

    Rif.M. Pallidi

    Rif.Trieste

    Fuciade Rif.Rif. FloraAlpina

    Rif.Castiglioni

    Rif.Taramelli

    Rif.Gardeccia

    Hirzer H./Rif.P. Cervina

    BreslauerHütte

    Schönwies-H.Langtalereck-H.

    Rif. Cornod'Aola

    Rif. Berni

    Rif. CostaSobretta

    Rif. Cantd. Gal

    Rif. Crucolo

    Rif. Carlettini

    Rif. Alpini

    Rif. laMontanara

    Rif. alCacciatore

    Rif. Agostini

    Rif. la RiPte. d. ScaleRif. Dolomiti

    Rif. Ghedina

    Rif. diS. Giuliano

    Rif. V. di Fumo

    Rif. Trivena

    Rif.Carè Alto

    Rif. Lissone

    Rif.Prudenzini

    Rif. Gnutti

    Rif. Pte.del Guat

    Rif. Tonolini

    Rif.Garibaldi Rif. ai Cadutid. Adamello

    Haunold-H./Rif. Baranci

    Ochsenfelder A./Mga. Campobove

    Pidig-A./Mga. Pudio

    Unterstaller-A.

    Fanealm/Mga. Fana

    Laponis-A.

    Mutterberg-A.

    Fiegl-H.

    Hohenzollernhaus

    Oberhaus-A.

    Jagdhaus-A.

    Langeggalm/Mghe. Langegger

    Zirogalm/Mga. Zirago

    Hochgall-H./Rif. Roma

    Marzoner Alm/Mga. Marzòn

    Eishof/Masogelato

    Lanziser Alm/Mga. di Lazins

    Mga. Breguzzo

    Mga. Cagnondi Sotto

    Mga. Stue Alta

    Rif. d'Alpago

    Rif. Aviolo

    Melager Alm/Mga. di Melago

    Mga.Monzoni

    Mga. ValGrandeMga. Borche

    Mga. Campo

    Mga.Cercena Alta

    Mga. Arza

    Mga. Sadole

    Mga. diValmaggiore

    Alpe diPampeago

    Mga. Ciapela

    Reggentörl3052

    Daberlenke2636

    Pitztaler Jöchl2995

    F. Chamins2818

    2695

    2539

    1920

    2440

    2433

    2581

    2895

    2309

    2299

    Kofeljoch1863 Würzjoch2004 2283

    Elferkofel/Cma. Undici3092

    2466

    Kreuzkofeljoch2340

    Kreuzjoch2293

    2119

    1822

    1926

    Panider Sattel1437

    2533

    Pso. Tre Croci1805

    Pso. diValparola 2192

    Pso. diCampolongo 1875

    Pso. di Sella2213

    Gampenjoch1512

    Pso.Madriccio 3123

    3174

    Pso. Nigra1688

    Flla. Forada1975

    Pso. diFedaia2057

    C. Viòz3330

    1954

    Pso. di Valles2033

    Pso. di Oclini1989

    Pso. Le Fraine1705

    1512

    Flla.Cesurette1807

    Pso. Canali2469

    Pso.Valbona 2122

    Forc. Bassa1330

    Pso. Manghen 2047

    Pso. Alvis1871Pso. diFinestra1772

    Pso. d. Brocon1615

    M. Fumo3409

    Croce d'Aune1011

    Pso. Durone

    Pfitscher Joch2251

    Schwarzes Törl 2945

    2764

    Kaiserjoch2945

    2545

    Jaufenpass2099

    Stilfserjoch/Pso. d. Stelvio2758

    Flla. Franche992

    3047

    Pfoisattel2608

    1431

    Pso. diPramadiccio

    Giogo di S. Maria2498

    Bocca delBraulio2268

    Pso. d. Redebus1449

    Verpeiljoch2829

    Pso. Pordoi2239

    Grödnerjoch/Pso. di Gardena2585

    Pso. d.Tonale1883

    Vesulspitze3092 Grübelekopf2897

    Frudigerjoch2150

    Karlspitze2924

    Hohes Riff30033427

    Watzespitze3533

    Puikogl3346

    Hohe Geige3395

    Plattner Berge3261

    3363Nebelkogl3072

    3228

    Schaufelspitze3333Aperer Freiger3262

    Mairspitze2781

    Wilder Freiger3419

    Rötenspitze2983

    3072

    Feuerstein3267

    1487

    Tribulaun3097

    Wolfendorn2776

    Kraxentrager2998

    Hohe-Wand-Spitze3287

    Haupenhöhe3040

    3135

    Möseler3479

    Turnerkamp 3418

    Schwarzenstein3369

    Tripbachsattel 3030

    Großer Löffler3378

    Wollbachspitze3210

    Rosswandspitze3158

    Hohe Warte3097Napfspitz 3144

    Rauchkofl3251

    Mitterjöchl 2634

    Arventalspitze3083Löffelspitze3132 Quirl3251

    Dreiherren-spitze3498

    Glockenkar.-K.2912

    Simony-Spitzen3488

    Gross-Schober3055

    Lasörling3096

    Donnerstein2725Kastal2775

    Stampfles-K.3074

    2766

    Seespitze3022

    Lenkstein3237

    Dreieckspitze3031

    Durreck3130

    Großer Moosnock 3059

    2888

    Ringelstein2551

    Rotes Beil2949

    Grabspitze 3058

    Rollspitze2800

    Sandjoch2165Wetterspitze2709

    Hocheck2865

    Botzer3251

    Zuckerhütl3505

    Wannenkogl3091

    Geislacher K.30583257

    Löcherkogl3322

    Glockhaus3101

    3142

    Hochjoch2897Schmalzkopf2726

    Muttler3294

    Piz Mundin3146

    Schartlkogl2810

    Wildnördererkogl3016

    Hennesiegelspitze3142

    Glockturm3356

    Bliggspitze3398

    Hochvernagtspitze3531

    3434

    Wildspitze 3768

    3370

    2833

    Timmelsjoch(Pso. d. Rombo)2474

    Jochköpfl3141

    Rinnerspitz2824

    Hohe Ferse2669

    Roßkopf2189

    2387

    Wilde Kreuzspitze3132

    Wurmaulspitze3022 Rotes Riffl2874

    2827

    Speickboden2517

    Gr. Windschar3041Wasserkopfspitze3135

    Schwarze Wand3105

    3358

    Staller Sattel/Pso. Stalle2052

    Degenhorn2946

    Hochgrabe2952Grumauer-B.2670

    Gschritt2750

    Riepenspitze2774

    Hochkreuzspitz2739

    2735

    Rote Wand2817

    Ochsenfelder2609

    Schönbichl2452

    Sambock2418

    2738

    Fallmetzer 2568

    Plattspitz2669

    2088

    2422

    Jaufenspitze2480

    Hohe Kreuzspitze2743

    Draunsberg2776

    Königskogl3050

    Granatenkogl3316

    Hoher First3403

    Gampleskogl3410

    Ramolkogl3551

    Fluchtkogl3514

    Weisseespitze3532

    2871

    MatscherWinkel K.3030

    Bergkastellspitze2913Jochbodenk./Piz Russenna2802

    2181

    Reschenpass(Pso. di Resia)1507

    P. Schalambert3029

    Griankopf2896Elferspitze 2926

    2652

    Danzebell3148 Weißkugel3738

    Fineilspitze3514

    3354

    Kreuzspitze3455

    2470

    Hintere Schwärze 3624

    Karlesspitze3461

    Schalfkogl3540

    3501

    Mittl.Seelenkogl3426

    Hint. Seelenkogl3469

    Kolbenspitze2868Weisshorn2705

    2441

    2215

    Tagewaldhorn2708

    Tatschspitze2526

    2032

    1937

    Rudlhorn2448 Eisatz2493

    Roßkogel2163

    Körlspitze 2612

    Pfannhorn2663

    Markinkele2545

    Hochrast2436

    Gabesitten2666

    Helm/M. Elmo2434

    2028

    Maurerk.2567

    Astjoch 2194

    Karspitze 2517

    Jakobsspitze2742

    Liffelspitze2590

    Karnspitz 2412

    Radelspitze2422

    1329

    Hirzerspitze2781

    Alpettaspitze2748

    Schwarzkopf2805

    Lodnerspitze 3228Roteck3337

    Hohe Wilde3480

    Saldurnspitze3433

    Portlesspitze3074

    Vavelspitze3359Mittereck2908

    Watlesspitze2555

    Piz Cristannes3092

    Piz Starlex3075

    Piz Sesvenna3205

    Hochjoch2593

    Litznerspitze3206Hochalt3265

    Kortscher Jöchl2648 Zerminiger Spitze3109 Trumser Spitze2912Gfallwand3175

    2625

    Ifinger Spitze 2581

    Mittager2422Kassianspitze2581

    2436

    Plose Bühel2486

    2332

    1392 Ridberg1941

    M. Sella diSennes2787Seekogel/Croda d. Becco2810

    Gr. Rosskofl2559

    Dürrenstein2839

    2378

    Croda d.Baranci 2905

    Cma. Nove2581

    2065

    Dreischusterspitze3145

    Hornischeck/M. Arnese2550

    M. Popera3046Zwölferkofel/Cda. d. Toni3094

    Drei Zinnen/Tre Cime diLavaredo2999

    Rautkofel 2826

    2142

    Croda der'Ancona 2367Col Becchei2794

    M. Pares2396

    Zehnerspitze3026

    Peitler Kofel2875

    Tullen2653

    29243030

    1883

    Villandersberg2509

    Kreuzjoch2086

    Rauhe Bühel 2027

    Vermoispitze2929

    Köpfplatte2410

    Piz Chavalatsch/M. Cavallaccio2764

    Piz Lad2882

    Piz Umbrail3031Furkelspitze3004

    Piz Minschuns2934

    TschenglserHochwand3375

    Orgelspitze3305

    2778

    Hoher Dieb2730Peilstein2542

    Hochwart2608

    1702

    2174

    2281

    M. Seceda2518 3025Sass Rigais Puezspitzen2913 La Gardenaccia2668

    La Varella3055

    M. Cavallo2912

    3238

    Col Rosà2166

    Piz Popena3152

    Col deVarda 2201

    20992248

    2362

    2157

    2872Cda. diLigonto 27942700

    M. Aiarnola2456

    M. Agudo1585Croda Alta2645

    Cimòn d.Froppa 2932 M. Ciastellin2601

    La Cesta2767

    Sorapiss3205

    2961

    3243

    3225

    M. Averau2648

    Sso. diStria 2477

    Settsàss2571

    Piz Boè3152 C. Burz1936

    Roterdspitze2655

    Schlern2563

    Gaider/M. Laures1806

    M. Luco2434Hochwart2627

    Hasenöhrl3257

    2562

    Zufrittspitze3439

    Schluderspitze3230

    P. Peder di Fuori 3406

    Vertainspitze3544

    3905

    2798

    P. d. Naso3272

    M. Braulio2979

    2841

    M. Cristallo3434

    P. Thurwieser3652

    Königsspitze/Gran Zebrù3851

    Cma. Venezia3386

    Cma. Lorchen 3347Hint. Eggenspitze/Cma.Sternai3443

    M. degli Olmi2656

    M. Ori1880

    M. Ori1371 Gantkofel/M. Macaion1866

    Stadlegg16161834

    Cma.Catinaccio2981

    Kesselkogel/Catinacciod'Antermoia 3002

    3179

    Col di Lana2452

    M. Cernera2657

    Croda da Lago2701

    La Rocchetta diPrendera2495

    Cma. Bel Pra 2914

    M. Ciaudierona2587

    Cma.Bastioni 2926

    M. Oten2243

    Col Negro1952Po Croda1785

    M. Tranego1849

    Crode S. Pietro2259

    Antelao3263

    M. Penna2195

    M. sopraTiera 2150

    M. Pelmo3168

    2157

    M. Fernazza2100

    2253

    M. Coldai2396

    SassoBianco24071980

    2130

    M. Pezza2408

    Pzo. Serauta 3069

    Sass di Roi2369

    Gran Vernèl3210

    Sasso diValfredda 3009

    Costabella2759

    Brunèc2486

    Col Bel2436

    Sso. d. Dodici2428

    Roda di Vaèl2806

    1756

    M. Penegal1737

    M. Ózol1559

    M. Pin2420

    Cma. Zoccolo2561

    Cma. Tuatti2701

    Gleck/Collecchio2957

    M. Sole2350

    Cma. Verdignana2938

    La Forcola3032

    Zufallspitze/M. Cevedale3757

    M. Confinale3370

    M. Vallecetta3148

    La Rocca2166

    M. Sobretta3296

    M. Gavia3223

    P. S. Matteo3678

    M. Viòz3645

    Cma. Vegaia2890

    Cma. Tremenesca2726

    2604

    Cma.Mezzana28452287

    Cma. Lac2439

    M. Roèn2116

    690

    609

    849

    M. Pausabella1791

    Corno Bianco2317

    2670

    Cma. diValsorda 2752

    Cma. Bocche2745M. Pradazzo2276

    Pso. diS. Pellegrino1918Cme. d.Auta 2623

    M. Alto diPelsa2415

    M. Civetta3220

    Spiz Agnelessa2036M. Punta1952

    2084

    Col. Duro2032

    Pso.Cibiana 1530Sassolungo diCibiana2413

    Croda Cuz 22011154

    1195

    Piccodi Roda2227

    M. Pera2334

    Cma. Sella2332

    Cma. Laste 2555M. Duranno2652

    M. Lodina1996

    Flla. d.Spalla 2134

    Sasso diMezzodì 2034M. Citta2191Cma.d'Albero2017

    M. Sfornioi N.2409Cme. di Bosconero2409

    M. Belvedere2062

    Spiz diMezzodi 2322

    Cme. di S.Sebastiano2488

    M. Tamer2546

    M. Moiazza2865

    2878

    M. Framont2293

    M. S. Lucano2409

    Cma. diPape2503

    M. Palmina2032

    2391

    Cma. d.Focobòn3054

    Viezzena2490Piavàc2272

    1615

    2150

    M. Agnello2358

    2162

    Cornacci2189

    Pala di Santa2488La Rocca2439

    Corno di Tres1812

    M. Peller2320

    Cma. di Boai2685

    M. Redival2973

    Cno. dei TreSignori 3360

    P. di PietraRossa 3212

    2603

    Cma.Mattaciùl 2852

    M. Coleazzo3006

    P. d'Albiolo2969M. Tonale2694Cma. Cadì2606

    M. Nambino2678Sasso Rosso2645

    Cma. Rocca2831

    M. Corno1962

    Rocca Piana18741622

    Dosso d. Colle1616

    M. Corno1781

    Cma. di Cece2754Colbricòn2603

    Cma. d. Rosetta2743

    Cimòn d.Pala 3185 Cma. d.Vezzana3192

    Pzo. di Mièl2784

    La Fradusta2939

    M. Agner2872

    Croda Grande 28492083

    M. Castello2499Flla. Moschesin1940

    Cma. diPramper2409

    M. Talvena2541

    1792

    M. Frugna1839Col Nudo2472

    Cimon2346

    M. Toc1921Spiz Gallina1545

    M. Cimon1818

    M. Serva2132

    M. Pelf2501

    M. Schiara2563

    M. Feruch2121Cma. d.Stornade 2029

    Cma.d'Oltro 2394

    Sass Maor2812

    Cma.Tognazza 2235Cma.Scanaiòl2463

    M. Cauriòl2494Lastè d. Sute2616

    M. Brustoloni2108

    1558

    M. Pincaldo1348

    M. Corona2562

    Cma. di Val Scura2670

    Pietra Grande2937

    M. Ritorto2411

    Cma. Ginèr2957

    Ago di Nardis3289

    Cma.Presanella3558

    Cma. Busazza3284Cma. Presena3069

    3160

    Pso. d.Paradiso2573

    Cno. d. Aola2648

    M. Calvo2194

    Cno. d.Granate3108

    Cno. Baitone3331

    Adamello3539Lobbia Alta3196

    Cma. Tosa3159

    M. Corona1035

    M. Croce24902415

    M. Val Piana2368

    M. Cengello2439

    Cima d'Asta2847

    Piz di Sagròn2485Sass de Mura2550

    M. Agnellezze2140

    1262

    M. Pascolet1278

    M. Pizzocco2186M. Tre Pietre1965

    2019

    M. S. Mauro1837

    M. Ramezza2228

    M. Pavione2334

    M. Totoga1705

    Cma. Orena2296

    M. Agaro2062

    Cimon Rava2436

    M. Salubio1886

    Cma. di Sette Selle2396

    2308

    M. Conca2301

    951

    M. Calisio1096

    2034

    19851835

    Cma. Ghez2715Cast. d. Camosci2538

    2054

    M. Fornace2488

    2521

    Crozzòn diLares3354

    M. Carè Alto3462

    Cno. Miller3373

    M. Marsèr2776

    1528

    M. Colombè2153

    Cno. Lendeno2830

    Cma. Cop diBreguzzo3001

    2542

    1865

    999

    Gronlait2383

    Fravòrt2347

    1679

    M. Coppolo2069 M. Vallazza2167

    M. Costa1375

    M. Candag1357

    1345

    M. Pizzoc1565

    M. Avena1454

    la Marzola1738

    Palòn2091

    M. Casale1632

    M. S.Martino 1450

    1909

    2137

    M Re di

    M. Frisozzo2897

    SöldnerGrieskogl2911

    Weißwand-spitze3018

    30182647

    Portjoch 2109

    Totenkarspitze3133

    Rötspitze3495

    Vesilspitze3097

    WeisserKogl 3412

    3597

    2622

    1700

    Strudelk.2307

    Cma. Palù3013

    Pzo. Gallino2442

    Pizzo d. Pietre2507

    Gr. Greiner3203

    Mutenock2484

    Kreuzjöchl2643

    Mittagskogl3162

    Nörderkogl3166

    Wurmkogl3082

    Hochgall3436

    Thurntaler2407

    Rammelstein2483

    Hohe Warte2746

    2717

    Mastaun3200

    Schröfwand2890

    Tschigat2998

    Urtiola2909

    Ciampinoi2254

    Pralongià2138

    Staulanza1773

    Marmolada3343

    Vallaccia2637

    Margherita2483

    1307

    Pradalago2070

    Monticello1857

    Coltorondo2530

    Tognola2405

    Cavallazza2325

    Piz diMezzodi2240

    M. Vigo2179

    Pfroslkopfjoch2856

    Cristallo3221

    Strudelk.2307

    Hohe GaislCroda Rossa3146

    Cma. Folga2436

    CimaValsorda 2288

    Piz Tureltas2958

    Serottini2967

    M. Pagano2348

    M. Avio2962M. Aviolo2881

    Dosso Alto1550

    Pso. di Cereda1369

    Karerpass/Pso. di Costalunga1745

    Brennerpass/Pso. d. Brennero1375

    M. Dolada1939

    M. Folgarida2079

    SchlossSprechenstein/Cast. Pietra

    Schloss Lamprechtsburg/

    Castello Lamberto

    Schloss Kehlburg/Cast. di Chela

    Castello

    Schloss Churburg/Cast. Coira

    SchlossDornsberg/Cast. Taranto

    Schloss Runkelstein/Cast. Roncolo

    Cast. Thun

    Schloss Reinegg/Cast. Regino

    SchlossFragsburg/Cast. Verruca

    Schloss Lebenberg/Cast. Monteleone

    SchlossLeonburg/Cast. Leone

    Cast. di Monreale

    St. Prokulus

    SchlossTirolSchlossThurnstein

    Bot. GärtenSchlossTrauttmansdf.

    SchlossRodeneck/Cast. RodengoKlosterNeustift

    Kloster Säben

    SchlossFahlburg

    SchlossJuval

    Cast. di Andraz

    BurgHocheppan

    SchlossMatschatsch

    SchlossKastelbell

    SchlossRafenstein

    Sternwarte

    SchlossReifenstein

    SchlossKatzenstein/Cast. d. Gatto

    St. Sisinius/S. Sisinio

    Mad. diLourdes

    Cast.Schener

    San LorenzoMountain Lodge

    Cast. di Serravalle

    Cast. d. Gardona

    Rocchetta

    Cast. Belfort

    Parco Naz. Inc. Rupestri

    Cast. Toblino

    (F. Adige

    Ets c

    (T. Talvera)

    (F.Rienza)

    Rienzbach

    F. Ans ie i

    T. Cordevole

    (F. Rienza

    Rienz

    F. Chiese

    T.

    Pojadi S

    alarno

    T. Noc e

    T. Noce

    T. Rabbie s

    T.M

    eled

    rio

    T. Remulo

    T.Avio

    F.Fiumeclo

    T. Re zzalas co

    T. Frodolfa

    T.G

    avia

    (R. R

    amRambac h

    R. Gàdr

    ia

    R. Sold

    Brancla

    S che rge n-B.

    Masner

    Bach

    Arsangsb.

    (R.Pun

    i)

    Puniba

    ch

    (R.Sa

    ldura

    Saldur

    b.

    (R. d

    . Pina

    lto

    Pe naudbac

    h

    T.No

    ceB ianco

    (R. D

    anza

    )

    Tanzbach

    (F. Passirio

    Passer

    R. Mas

    ul

    Vente

    Ach

    Ötztale rA ch

    Seew

    er

    bach

    Rüetzbach

    Lang

    enba

    ch

    Sinichbach

    (R.Esc

    hio)

    Kompatschbac

    h

    (R. d.'Avigna)

    Afinger

    (R.Giovo)

    Jocherbach

    (R. d

    i M

    ontec

    hies

    Kirchbe rgbac

    h

    R. Pescara

    T. Nove

    lla

    T.N

    oce

    R. diLam

    bun

    F.Sarca

    F. Sar

    T. Avis i

    T. Céggio

    T.Noce

    F. Sa

    rca

    T. A rnò

    Ontrattbach

    T.Fers

    ina

    Talfer

    (R.Gh

    etru

    m)

    Getrumbach

    (T. Tina)Tinnebach

    T.A

    vis i

    o

    T.Grigno

    T.Gr

    igno

    T.Vano

    i

    R. Va

    lsorda

    R. di V

    alzan

    ca

    R. Loze

    T. Senaiga

    T. Caoram

    e

    T. S t ièn

    Ardo

    T. Limana

    T.Cicogna

    T.Bo it e

    (Rienza)

    Rienz

    T.

    Cana

    li

    T. Cism

    òn

    T.A

    rdo

    T. Maè

    T. Tegna

    T. Biois

    T. Maè Rutorto

    T. Boite

    T.B

    oite

    Coste

    ana

    Pe tt o

    rina

    Ahrn

    Zams

    erb.

    (R.V

    enaW

    inneb.

    Schw

    arza

    ch

    TrojerA lmbach

    Pats cherbach

    Isel

    T. Vanoi

    Sciliar

    R. Falzarego

    (T.Gadera)

    Gaderb.

    T. Fiorentina

    (F. Is

    arco

    )

    Eisac

    k

    F.Oglio

    F. Oglio

    T. PojaT. P

    ojadi

    Adam

    è

    Pitz

    bach

    (R.Lasanca)

    Lasankenbach

    R. Mas o

    R. Maso

    RC

    adino

    Passe

    r

    (R. Sinigo)

    Emmerbach(R. Emmer)

    Zielbach

    (R. di Tel)

    Plima

    bach (

    R. Plima)

    Krumga

    mpenb

    ach

    Mar

    aune

    rbac

    h

    Valsc

    hauer

    b. (R. V

    ulsura)

    Rieglbach(R.Rigolo)

    Sarca di Genova

    F. Piave

    Eisack (F. Is

    arco)

    Eisack

    (F.

    Isarc

    o)

    (F.Adige)

    Etsch

    Etsch

    Etsch

    Talfer

    (T. d

    elLa

    g

    (T. Aurina

    )

    (R. di Ontrat)

    (F.Pa

    ssiri

    o)

    (T.Talvera)

    Oglio

    Frigidolfo

    DurnholzerSee

    Adda

    T.No

    c

    (F. Adige)

    Inn (En)

    Etsch

    Parco Regionale d. Adamello

    Parco Regionale Adamello-Brenta

    Parco RegionaleM. Corno

    Naturpark TextelgruppeParco Regionale Gr. di Tessa

    Naturpark

    Naturpark Schlern-Rosengarten/Parco Regionaledello Sciliar

    Naturpark Puez-Geisler/

    Parco RegionalePuez-Odle

    Riserva Nat. M. Pelmo-Mondeval-Passo Giau

    Riserva Nat.Somadida

    Piaie Longhe-Millifret

    Riserva Nat.Val Tovanella

    NationalparkHohe Tauern

    Naturpark

    Parco Regionale Paneveggio-

    Pale di S. Martino

    Parco Reg. d.Dolomiti d'Ampezzo

    Parco Nazionale delle Dolomiti Bellunesi

    Naturpark Rieserferner-Ahrn

    Parco Regionale Vedrette di Ries-Aurina

    NaturparkFanes-Senes-Prags

    Parco RegionaleFanes-Sennes-Braies

    Naturpark Sextener Dolomiten/Parco RegionaleDolomiti di Sesto

    NationalparkHohe Tauern

    Naturpark Rieserferner-Ahrn

    Parco Regionale Vedrette di Ries-Aurina

    Reschensee(Lago di Resia)

    Haider See(L. d. Muta)

    L. MarmottaL.

    Lungo

    L. d.Careser

    Weissbrunnsee(L. di Fontana Bianca)

    Arzkersee(L. di Quaira)

    Zoggler Stausee(L. di Zoccolo)

    Koflraster Seen(L. d. Covolo)

    L. diAlbarelo

    Langsee(L. Lungo)

    Riffelsee

    StauseeGepatsch

    SchwarzerSee

    Lai daRims

    L. PianPalù

    L.SerodoliL.Gelato L. di Nambino

    L. d.Malghette

    L. diCornisello

    L.Vedretta

    L. Venezia

    L. Garzonè

    L. Ponte Pià

    L. diMolveno

    L. diTerlago

    L. Santo

    L. diLasès

    Lago

    L. diCamp

    L. d'Arno

    L.Beitone

    L.Lung

    o

    L.Pantano

    L. d.Avio

    L. d.Venerocolo

    L. diSalarno

    L. di S. Maria

    Zufrittsee(L. di Gioveretto)

    L. Nuovo

    L. Nero

    Kalterer See(L. di Caldaro)

    Montiggler Seen

    Trüber See(L. Torbo)

    L. diSerraia

    L. d.Piazze

    L. di

    Sette Laghi

    L. di S.Colomba

    L. diTovel

    L. di Valagola

    Obernberger See

    L. Lagorai

    L. diFedaia

    L. diFortebuso

    L. diColbricòn

    L. diCostaBrunella

    Lagod.

    Bus

    L. d.S ái

    L. d.Slua

    LagoMorto

    L. di Pievedi Cadore

    L. diValle di Cad.

    Lago diS. Caterina

    Dürrensee(L. di Landro)

    Lago d.MisLago Schenèr o Pontèt

    L. diPontesei

    L. d'Alleghe

    L. diVodo

    L. diFranzei

    Pragser Wildsee(L. di Braies)

    Wilder See(L. Selvaggio)

    Neveser See(L. di Neves)

    Antholzer See(L. d. Anterselva)

    Obersee

    Griessbachsee(L. di Gries)

    Oberseitsee

    Sorg.

    Bödenseen(L. deiPiani)

    Lago diS. Croce

    Waldner See(L. d. Selva)

    L.Bianco

    L.Grande

    L. Ghedina

    L. diVal Noana

    L. diToblino

    L. di S.MassenzaPozzo GlaceStoppani

    (L. di Monticolo)

    Giustina

    L. diS.

    Vernagt-Stausee(L. di Vernago)

    di Bissina

    Toblacher See(L. di Dobbiaco)

    Misurina-See(L. di Misurina)

    L.Rotondo

    L. diCalaita

    L.Ritorto

    Schlegeis-speicher

    L. d'Aviolo

    L.Benedetto

    Karersee/L. diCarezza

    Brennersee

    L. Dosazzo

    Grünsee(L. Verde)

    Compatsch

    SpissBirkach

    Stuben

    Pfunds-Dorf

    Stein

    SchöneckTösens

    Boden

    WolfkehrPlatt

    Am See

    TrenkwaldKöfles

    Plangeross

    MandarfenKaisers

    Brand

    Gereit

    Obernbergam BrennerAu

    Brenner/Brennero

    Seezoller

    St. Jakob/S. Giacomo

    Stein/Sasso

    Alpenrose-H.

    Mühleck/Costa MoliniSt. Martin/S. Martino

    St. Johann/S. Giovanni

    Steinhaus/Cadipietra

    St. Jacob/S. GiacomoSt. Peter/S. Pietro

    Kasern/Casere Prastmann/Pratomagno

    Trinkstein/Fontealla Roccia

    Neuhaus/Canova

    Prettau/Predoi

    Hinterbichl

    Bobojach

    Welzelach

    Gries

    Nieder-Rein

    Zotten

    St. Veit inDefereggenFeldBruggen

    St. Jakob inDefereggen

    Mariahilf

    Erlsbach

    Seebach

    Rein in Taufers/Riva di TuresAhornach/Acereto

    Luttach/Lutago

    Oberluttach/Lutago di Sopra

    Weissenbach/RiobiancoLappach/Lappago

    Wieden/Saletto

    Kematen/Caminata

    Ried/NovaleAfens/Avenes

    Brennerbad/Terme di Brennero

    Gossensass/Colle Isarco

    Flans/Flanes

    Vallming/Valmigna

    Ast/LastaLadurns

    Pflersch/Fleres

    Maiern/Masseria

    Zwieselstein

    Pitze

    Mittelberg

    Rauth

    Schalklhof

    Ravaisch

    LaretPlan

    Griosch

    Tschlin

    Martinsbruck/Martina

    Strada

    Radurschlhaus

    Rofenhöfe Vent

    Kurzlehn

    Winterstallen

    Angern

    Obergurgl

    Hochgurgl

    Schönau/Belprato

    Rabenstein/Corvara

    St. Martin am Schneeberg/

    S. Martino MonteneveRidnaun/Ridanna

    Mareit/Mareta

    Bichl/Colle Kalch/Cálice

    Telfes/Telves

    Thuins/TunesGasteig/Casatéia

    Tschöfs/Ceves Ried/Novale

    Wiesen/Prati

    Pruno/Elzenbaum

    Tulfer/Tulve

    Stilfes/Stilves

    Freienfeld/Campo di Trens

    Pfunders/Fundres

    Schaldern/Le LasteMühlwald/Selva dei Molini

    Mühlen/Molini di Tures

    Taufers/TuresWinkelbad/Bagni

    di CantuccioKematen/Caminatadi Tures

    Uttenheim/Villa OttoneMühlbach Bad/

    Bagni di Riomolino

    Antholz Obertal/Anterselva di Sopra

    Stampfer Bad/Bagni Mezzavalle

    Antholz Mittertal/Anterselva di Mezzo

    Rinderschinken Feistritz

    Hetzwald

    Innervillgraten

    LahnbergKalkstein

    Dörfl/Villa

    St. Magdalena/S. Maddalena Vallalta

    St. Martin/S. Martino

    Dörfl/Villa

    Maierhöfe/Masserie

    Antholz Niedertal/Anterselva di SottoBad Salomonsbrunn/

    Bagni di Salomone

    Mühlbach/Riomolino

    Tesselberg/Montassilone

    Dietenheim/Teodone

    Aufhofen/Villa S. Caterina

    St. Georgen/S. GiorgioGreinwalden/Grimaldo

    Pfalzen/Falzes

    Issing/Issengo

    Innerast/Lasta di Dentro

    Dörf/VillettaObervintl/Vandoies di Sopra

    Vintl/Vandoies

    Weitental/Vallarga

    Niedervintl/Vandoies di Sotto

    Meransen/Maranza

    Vals/Valles

    Mittewald/Mezzaselva

    Sack/Sacco

    Grasstein/Le Cave

    Mauls/MulesEgg/Dosso

    Walten/Valtina

    Glaiten/Le CosteBreiteben/Pianlargo

    Stuls/Stulles

    Ulfass/Ulfas

    Platt/Plata

    Moos in Pass./Moso in Passiria

    Bad Sand/BagniInnerhütt/Ost.Cap. di Dentro

    Melag/MelagoKapron/Caprone

    Graun in Vinschgau/Curon Venosta

    Reschen/Resia

    Schöneben/Belpiano

    Rojen/Roia

    KurhausValSinestra

    Vnà

    Sur En

    Dörfl/Monteplair

    Kurzras/Maso Corto

    Pfelders/Plan

    Sandwirt/Maso d. Rena

    Prantach/Prantago

    Schweinsteg/S. Orsola

    Asten/Laste

    Pens/PennesWeissenbach/Riobianco

    Rabenstein/Corvara

    Oberau/Pradi SopraFranzensfeste/FortezzaRiol Spinges/Spinga

    Natz/Naz

    Nauders/S. BenedettoRodeneck/Rodengo

    Lüsen/Luson

    Montal/Mantana

    Bad Rahmwald/Bagni di Selva

    Onach/Onies

    Ehrenburg/Casteldarne

    Sonnenburg/CastelbadiaPflaurenz/Floronzo

    Saalen/Sares

    St. Martin/S. Martino

    St. Lorenzen/S. Lorenzo di Sebato

    Stefansdorf/S. Stefano

    Stegen/StegonaLuns/Lunes

    Reischach/Riscone

    Unterwielenbach/Vila di Sotto

    Niederolang/Valdaora di Sotto Mitterolang/Valdaora di Mezzo

    Niederrasen/Rasun di Sotto

    Oberrasen/Rasun di Sopra

    Taisten/Tesido

    Wiesen/Pratidi Tesido

    Sinne

    Ausserpichl/Colle di FuoriInnerpichl/Colle di Dentro

    Oberplanken/Planca di Sopra

    Durnwald/Durna in Selva

    Unterplanken/Planca di Sotto

    Arn

    Weitlanbrunn

    Winnebach/Prato alla DravaVierschach/Versciaco

    Schmieden/Ferrara

    Wahlen/Valle S. Silvestro

    Radsberg/MonterotaAufkirchen/S. Maria

    Neu-Toblach/Dobbiaco Nuovo

    Rienz/Rienza

    B. Maistatt/ex Bagni di PiandimaiaPflung/Vallone

    Bad AltpragsBagni di Braies Vecchia

    St. Veit/S. Vito

    Ried/Novale

    Oberolang/Valdaora di Sopra

    Geiselsberg/Soraturcia

    Bad Bergfall/Bagni di Pervalle

    Frena

    Hof/Corte

    Enneberg-Pfarre/Pieve di Marebbe

    Welschmontal/Mantena

    Welschellen/Rina

    Zwischenwasser/Longega

    St. Nikolaus/S. Nicola

    Flitt/VallettaSt. Leonhard/S. Leonardo

    Elvas

    Neustift/Novacella

    Vahrn/Varna

    Tils/Tiles

    Schalders/Scaleres

    Durnholz/Valdurna

    Aberstückl/Sonvigo

    Prenn/Prene

    Verdins

    Saltaus/Saltusio Obertall/Talle di Sopra

    Vernurlo

    Vorderkaser/Casera di Fuori

    Unserfrau in Schnals/Madonna di Senales

    Vernagt/Vernago

    Thanai/Tanai

    Plawenn/Piavenna

    Alsack/Alsago

    Planeil/Planol

    OssarioBurgeis/Burgusio

    Schlinig/Slingia

    Schleis/Clúsio

    Laatsch/LaudesTartsch/Tarces

    Schluderns/Sluderno

    Matsch/Mazia

    Karthaus/Certosa

    Katharinaberg/S. CaterinaNeurateis/Rattisio Nuovo

    Altrateis/Rattisio Vecchio

    Rabland/Rabla

    St. Martius/S. Marzio

    Forst/Foresta

    Vellau/VelloiAlgund/Lagundo

    Vernaun/Vernone

    Schenna/Scena

    FalzebenMitterberger

    Astfeld/Campolasta

    Nordheim/ Villa

    Reinswald/S. Martino

    Latzfons/Lazfons

    Verdings/Verdignes

    Schnauders/Snodres

    Tschötsch/ScezzeSarns/SarnesAlbeins/Albes

    Kleranf/Cleran

    Millan/MillanSt. Andrä/S. Andrea in Monte

    Kreuztal/Valcroce

    Afers/Eores

    Palmschoss/Plancios

    Untermoi/Antermoia

    Bad Untermoi/Bagni di Antermóia

    Piccolein/Piccolino

    CostaLagusell

    St. Vigil/S. Vigilio

    Tamers/Tamores

    Brückele/Ponticello

    Moos/S.GiuseppeBad Moos/Bagni di S. Giuseppe

    Matzenboden/Pian di Mázzes

    Landro/Höhlenstein

    Schluderbach/Carbonin

    Plätzwiesen/Prato Piazza

    Cimabanche

    S. Biagio

    FodaraVedla

    St. Leonhard/S. Leonardo

    Heiligkreuz/S. Croce

    PederoaAiarei

    Munt/Monte di Funes

    St. Magdalena/S. Maddalena

    St. Peter/S. Pietro

    Pitzack/PizzagoBad Froi/Bagni Froi

    Teis/Tiso

    St. Peter/S. Pietro

    Albions

    Villanders/Villandro

    Barbian/Barbiano

    Bundschen/Ponticino

    Hafling/Avelengo

    Aschl/Eschio

    St. Katharina/S. CaterinaVigiljoch/M. S. Vigilio

    St. Vigil/S. Vigilio

    Tschirland/CirlanoTabland/Tabla

    Tschars/Ciardes

    Latschinig/Lacinigo

    Galsaun/Colsano

    Kastelbell/Castelbello

    Latsch/LacesTarsch/Tarres

    Goldrain/Coldrano

    Vezzan/Vezzano

    Morter

    Göflan/Covelano

    Kortsch/Corzes

    Maso d.Castello

    Laas/Lasa

    Tannas/Tanas

    Eyrs/Oris

    Spondinig/Spondigna

    Tschengls/Cengles

    Agums/Agumes

    Lichtenberg/Montechiaro

    Müstair

    Lüsai

    Fuldera

    Valchava

    Gomagoi

    Tarnell/Tarnello

    Ennewasser/TransacquaMartell/MartelloSt. Pankraz/S. Pancrazio

    Egg/DossPlatzers/Plazzoles

    Völlan/Foiana

    Tisens/Tesimo

    Gargazon/Gargazzone Schlaneid/Salonetto

    Mölten/Meltina

    Vöran/Verano

    Verschneid/Frassineto

    Flaas/Valas

    Pockschin

    Afing/Avigna

    Thaler

    Pemmern/Tre SentieriOberinn/Auna di Sopra

    Bad Süss/Bagno Dolce

    Lengstein/Longostagno

    Saubach/S. Ingenuino

    Kollmann/Colma

    Tagusens/TagusaTisens/Tisana

    St. Christina in G./S. Cristina Valgardena

    Varda

    Stern/La Villa

    Sompun

    Pedratsches/Pedraces

    St. Kassian/S. Cassiano

    Cse.Orsolina

    Giralba

    ReaneRizio

    SompradeCosderuoibeStabizianePalùs S. Marco

    C. S. Marco

    C. Orsolina

    Acquabona

    Zuel

    Pocol

    Cherz

    PlanSaltner/Saltaria

    Icaro

    Compatsch/CompaccioFrommer

    Seis/Siusi

    Ratzes/Razzes

    Ums/Umes

    Laranz/Laranza

    St. Vigil/S. Vigilio

    St. Oswald/S. OsvaldoAtzwang/Campodazzo

    Lengmoos/Longomoso

    Collalbo/Klobenstein

    Wolfsgruben/Costalovara

    Unterinn/Auna di Sotto

    Oberbozen/SoprabolzanoM.Himmelfahrt/L'Assunta

    Wangen/Vanga

    Siebeneich/SettequerceMoritzing/S. Maurizio

    Kreut/Novale

    Terlan/Terlano Moar

    Gaid/GaidoAndrian/Andriano

    Perdonig/Predonico

    Grissian/Grissiano

    Gfrill/Caprile

    Bad Gfrill/Bagni di Caprile

    U. L. Frau im Walde/Senale

    St. Walburg/S. Valburga

    Ulten/Ultimo

    Kuppelwies/PracupolaSt. Nikolaus/S. Nicolò

    Livi

    Sulden/Solda

    St. Gertraud/S. Gertrude

    Ausser Sulden/Solda di Fuori

    Trafoi

    S. Nicolò S. Antonio

    Uzza

    Baita d.Pastore

    Bte. d.Zebrù

    St. Gertraud/S. Gertrude

    Proveis/ProvesTanna/Sinablana

    Lanza

    Laurein/Lauregno Castelfondo

    St. Felix/S. Felice

    Malgasot

    Dovena

    Tret

    Berg/MonteSt. Pauls/S. Paolo

    Missian/Missiano

    St. Michael/S. Michele

    Girlan/Cornaiano

    St. Jakob/S. Giacomo

    Bauernkohlern/Colle di Villa

    Virgl/Virgolo

    Steinegg/Collepietra

    Breien/Brie

    Prösels/Presule

    Blumau/Prato all'Isarco

    Weisslahnbad/Bagni di Lavina Bianca

    Dialer Seiser

    Ronch

    Mazzin

    Campestrin

    Fontanazzo

    Campitellodi Fassa Gries

    Alba Penia PianTrevisan

    Pian deLobbia

    Arabba Varda

    Ornella

    Moe

    Digonera

    Pieve di Liv

    Larzonei

    Pian

    Cernadoi

    Toffol Chiapuzza

    VallesellaResinegoSerdes

    Costa

    Praciadelan

    RizziosCalalzo diCadore

    Grea

    Domegge diCadore

    Vallesella

    Lozzo diCadore

    Sottocastello

    Caralte

    Tai diCadore

    PozzaleNebbiu

    Valle diCadore

    Perarolodi Cadore

    Masarie

    Venasdi Cad.

    VallesinaVinigo

    Corte

    Aunede

    PianezzeCibianadi Cadore

    Peáio

    Villanova

    Cancia

    Borcadi Cad.

    Zoppe di Cadore

    Brusadaz

    MaresonPecol

    Palafavera

    Mga.Fiorentina

    Pescul

    S. Fosca

    Coi

    Lagusello

    Caprile

    Rudatos

    Masare

    Saviner

    Le Grazie

    Col di Rocca

    CostoiaPiáia

    Palue

    Laste

    Sottoguda

    Ciampie

    Pozza di FassaS. Giovanni

    MalgaCrocifisso

    Pera

    Vallonga

    Soraga

    Tamion

    Mga. Frommer

    Bewaller/Pievalle

    Eggen/Ega

    S. Valentinoin Campo/Gummer

    Birchabruck/Ponte Nova

    Wölfl/Lupicino

    Petersberg/Monte S. Pietro

    Kaserhof/Maso Casera

    Leifers/Laives

    Steinmannwald/PinetaMontiggl/Monticolo

    Planitzing/Pianizza

    S. Nikolaus/S. Nicolò

    St. Anton/S. Antonio

    Ruffre

    Belvedere

    Ronzone

    Sarnonico

    Cavareno

    Amblar

    Brez

    Dambel

    Cloz

    CarnalezTregiovo

    Mione

    Marcena

    Preghena

    Livo

    RomalloCagno

    Cis

    BeviaBagniTasse

    S. Bernardo

    Bagnidi Rabbi

    Somrabbi

    Coler

    Alb. Ghiacc.dei ForniS. CaterinaValfurva

    Bormio2000

    Frontale

    Fumero

    Pejo

    Pejo Terme CogoloCelledizzo MalgaPozze

    Montes

    BolentinaPondásio

    CrovianaMonclassico

    Magras Terzolas

    Samoclevo

    Caldes

    S. GiacomoCassana

    Cavizzana

    TozzagaBordiana

    Bozzana

    Caltron

    Mechel

    Rallo

    Banco

    Casez

    Revo

    Sanzeno

    Malgolo

    Coredo

    Smarano

    Tavon

    Salter

    Romeno

    Don

    Söll/Sella

    St. Joseph am See/S. Giuseppe al Lago

    Altenburg/Castelvecchio

    Tramin/Termenos. Str. d. Vino

    Stadelhöf/Maso Stadio

    Hohlen/Olmi

    Aldein/Aldino

    Radein/Redagno

    Weissenstein/Pietralba

    Schwarzenbach/Rionero

    Rauth/NovaleObereggen/S. Floriano

    Forno

    Someda

    Fango

    ValtCogul

    Fregona

    ToffolAndrichSachetS. Simon Celat

    Canaled'Agordo

    Canacede

    S. TomasoAgord.

    Cencenighe

    Avoscan

    Sala

    FusineIral

    VillaDontCordelle Astragal

    Pieve

    Sommariva

    BragarezzaFornesighe

    Cornigian

    Macchietto

    RucorvoRivalgo

    Ansogne

    Termine

    Davestra

    OlantreghePodenzoi

    Casoni

    Ospitaledi Zoldo

    Mga. Calleda

    Cugnago

    Listolade

    S. Cipriano

    Peden

    TaibonAgordino

    Veran

    PiasentParech

    Toccol

    Col di Pra

    Gares

    Bra.Segantini

    Paneveggio

    Bellamonte

    Roda

    ZanonPanchia

    Tesero

    Cerin

    Stava

    MezzavalleVarena

    DaianoCarano

    S. Lugano

    Kaltenbrunn/Fontanefredde

    PausaTruden/Trodena

    Gschnon/Casignano

    Neumarkt/Egna

    Montan/MontagnaPinzon/Pinzano

    Vill/Villa

    Glen/Gleno

    Rungg/RonchiGraun/CoronaKurtatsch/Cortaccias. Str. d. Vino

    Penon/Penone

    Vervò

    Tres

    SfruzDermulo

    Taio

    Segno

    Mollaro

    Portolo

    Nanno

    Tassullo

    Flavon

    Terres

    CarciatoDimaroAlmazzago

    MestriagoPiano

    Folgarida

    Mezzana

    MenasTermenago

    Pellizzano

    CusianoFucine

    OssanaCortina

    Fraviano

    Pizzano

    Celentino

    Comasine

    Fontaninodi Celentino

    C. diViso

    S. Apollonia

    Cippo Alpini

    GranoTu

    StadolinaVione

    Cane VillaDalegnoTemu

    Precasaglio

    Zoanno

    Pezzo

    Sozzine

    Stavel Fazzon

    Cunevo

    Termon

    QuettaCampodennoLover

    Dercolo

    Cressino

    DardinePrio

    Toss

    Vigo Anaunia

    Roveredella Luna

    Unterfennberg/Favogna di Sotto

    Oberfennberg/Favogna di Sopra

    Margreid/Magres. Str. d. Vino

    Kurtinig/Cortinas. Str. d. Vino

    Laag/LaghettiGfrill/Cauria

    Capriana

    CasattaDora

    Altrei/Anterivo

    StramentizzoMolina

    Predaia

    Masi diCavalese Lago

    Cavelonte

    Forno di Val

    Digoman

    Voltago Ag.

    Frassene

    Villagrande

    Rivamonte Ag.

    Ponte Alto

    ZenichTos

    Cancellade

    La ValleAgordina

    Soffranco

    IgnePirago

    Roggia

    Fae

    Codissago

    Dogna

    Provagna

    ErtoS. Martino

    Soverzene

    Fortogna

    La Stanga

    PineiTiser

    Angoletta

    Tilele

    VillaS. Andrea

    Vallalta

    Valmesta

    MalgaNuova

    Sicina

    VallePiscine

    Sover

    Sette Fontane

    Valcava

    Gresta

    Bucholz/Pochi

    Salurn/Salorno

    Masetto

    Le Segne

    Spormaggiore

    SporminoreVallesinella

    Temu

    V. d. Avio

    RoccoloPornina

    Rino

    RagadaS. Stefano

    VadaioneGiustino

    MassimenoCaderzone

    La Pace

    Pressano

    Mosana

    Vigo Meano

    S. Lázzaro

    Ville diGiovo

    Ceola

    Albiano

    ZambanaVecchia

    VerlaLisignago

    Lasès

    Lona

    Sevignano

    Serraia

    Baselgadi Pine

    Rizzolaga

    Le Piazze

    BedolloLa Centrale

    Regnana

    QuarasBrusago

    Lenzi Palu d.Fersina

    RoncoChiesa

    CanalS. Bovo

    Prade

    Gobbera Imer

    Maras

    Susin

    SospiroloGron

    Mis

    Roe Alte

    Vignole

    Mas

    Peron

    Barp

    Bolago

    OrzesBes Sóis

    Pascoli

    Gioz

    BolzanoLibano Vezzano

    Antole

    Cavarzano

    Cusighe

    SalaFiammoi

    Safforze Ponten. Alpi

    Levego

    CadolaPiaiaCugnan

    ColRoncanLosego

    Vich Tignes

    Bastia

    Sitran

    Torch Garna

    Villa

    Torres

    Pieved'Alpago

    Alpaos

    Cornei

    FunèsLamosano

    Borsoi Lavinasopra

    TambruzTambreBrozSpert

    CasoniMastellani

    Pian d.Osteria

    Campon

    ValdenogherFarrad'Alp.

    PoiatteOst.

    Fadalto

    S. Croced. Lago Lastra

    QuantinSossai

    Caleipo

    Faverga

    Cirvoi

    Cet

    CastionCavessagoVisome

    GiaonVilla

    PolentesTriches

    Cane

    Pieve diLimanaCesa

    Carfagnoi

    Cavassico

    Frontin

    Salce

    CarmeonS. Fermo

    Pasa

    Bribano

    Sedico

    LandrisVilla

    Dussano

    Oregne

    S. Zenon

    Meano

    S.GregorioMuiach

    Longano

    Farra Pialdier

    Paderno

    Campo

    Roncoi

    CampelCergnai

    Sartena

    BivaiTussui

    Menin

    Can-minore Marsiai

    ToschianSoranzen

    Arson

    Aune

    Mte. Croce

    Zorzoi

    Valnuvola

    Malene

    PradellanoBieno

    Spera

    Carzano

    TorcegnoRonchi

    S. Felice

    S. OrsolaTerme

    Roveda

    Mala

    Canezza

    ViaragoSerso

    Faida

    Montagnaga

    Nogare

    MadranoVigalzano

    S. Francesco

    S. MauroFornace

    S. Agnese

    Bosco

    TorchioCivezzano

    VillamontagnaMartignano

    Cortesano

    Meano

    Gárdolodi MezzoGárdoloCadine

    Monte diTerlagoCovelo

    Ciago

    VigoloBaselga

    Fraveggio

    Nembia

    Bocenago

    StremboMortaso

    Spiazzo

    Fisto

    BorzagoPelugo

    Dare

    Vigo Rendena

    GardaComparte

    PonteFresine

    Cevo

    Monte

    Andrista

    Grevo

    Scianica

    Capo diPonte

    IsolaValle

    Novelle

    Iavrè

    Verdesina

    Rif.Ponte Arno

    Mga.d'ArnoZeller

    BinioLarzanaCort

    Preore

    SaoneZuclo

    Bolbeno

    ColturaRagoli

    Larido-Marazzone

    Iron

    Inf. Comighello

    PonteArche

    Comano

    Terme diComano

    Villa Banale

    Seo

    Tavodo

    Dorsino

    Andogno MargoneRanzo

    Sarche

    S. Massenza

    CalavinoCastelMadruzzoPergolese

    Lágolo

    Sopramonte

    BelvedereRavina

    Vaneze

    Sardagna

    Villazzano

    Mga.

    SprePante

    Costasavina

    S. CristoforoS. Vito Íschia

    Vignola

    Falesina

    NovaledoMárter

    Bernardi

    Olle

    Castelnuovo VillaIvano-Fracena

    Monte Mezza

    CinteTesinoRoa

    S. Donato

    Arina

    Moline

    Servo

    SorrivaFaller

    Ramen

    Col Falcon

    Salzen

    Rif.Belvedere

    Pedavena

    Murle

    Lamen

    Pren

    Foen

    VignurUmin

    Villabruna

    Pullir

    Cart

    VellaiPont

    Pez

    BuscheVillapiana

    Colderu

    Bardies

    Villadi VillaTiago

    Nave Marcador

    Conzago

    Carve

    Samprogno Pellegai

    Zottier

    S. AntónioTortal

    Morgan

    PranolzValmorel

    Tassei

    Olivi

    FadaltoBasso

    Vallorch

    laCrosetta

    PlagheraAlta

    Valbione

    Fabrezza

    La Rasega

    Rif. Mariae Franco

    Fli. Stua

    Piazzadel Gobo

    Trens

    Stange/Stanga

    Gissmann/Madonnina di Renòn

    Guntschna/Guncina

    Socol

    Val

    Campill/Longiarù

    GaisMühlbach/Riomolino

    Töll/Tel

    Nave S.Rocco Nave S.FeliceZambanaNuova

    Santel

    Baselgad. BondoneTavernaro

    Roncafort

    Piazzo

    Oberplanitzing/Pianizza di Sopra

    Facèn

    Tisoi

    Arsie

    Schmieden/Ferrara

    Ausservillgraten

    Panzen-dorf

    Moser

    Vilpian/Vilpiano

    Prissian/Prissiano

    Mocenigo

    U. L. Frau im Walde-St.Felix/Senale-S. Felice

    Arsio

    Seio

    Mitterbad/Bagni di Mezzo

    Lafairs

    Diaga

    Marilleva

    Presson

    -mauer

    La Muda

    Oberwielenbach/Vila di Sopra

    St. Sigmund/S. Sigismondo

    Margen/MargaTerento/Terenten

    Kollfuschg/Colfosco

    Renaz

    Schabs/Sciaves

    Promaler

    -maggioreCesio-

    Bad Dreikirchen/Tre Ciese

    Caoriadi DentroCaoriadi Fuori

    Tschierv

    OgaS. Lucia

    Bagni diBormioTurripiano

    Piafta

    Cepina

    Verzedo

    S. MariaMaddalena

    S. Rocco

    Tola

    Morignone

    Mondadizza

    MasoCanton

    Faedo

    S. Micheleall'Ádige

    Meran 2000/Merano 2000

    Telve diSopra

    S. Martinod'Alpago

    Soccher

    Polpet

    Pso. d.Tonale

    Sölden

    Prägraten

    VirgenSand in Taufers/Campo Tures

    Hochfinstermünz

    Samnaun

    Nauders

    Kiens/Chiénes

    Mühlbach/Rio di Pusterla

    St. Leonhard in Passeier/S. Leonardo in Passiria

    Ramosch

    St. Valentin a. d. Haide/S. Valentino alla Muta

    St. Martin in Passeier/S. Martino in Passiria

    Percha/Perca

    Welsberg/Monguelfo

    Arnbach

    Niederdorf/Villabassa

    Naturns/Naturno

    Partschins/Parcines

    PlausMarling/Marlengo

    Tirol/Tirolo

    Riffian/Rifiano

    Feldthurns/Velturno

    Wengen/La Valle

    Enneberg/Marebbe

    Sexten/Sesto

    Lajen/Laion

    Klausen/Chiusa

    Sarnthein/Sarentino

    Burgstall/Postal

    Tscherms/Cermes

    Prad a. Stilfserjoch/Prato allo Stelvio

    Taufers imMünstertal/Tubre

    Stilfs/Stelvio

    Bad Salt/Bagni di Salto

    Waidbruck/Ponte Gardena

    Kastelruth/Castelrotto

    Wolkenstein in G./Selva di V. Gardena

    Misurina

    Corvara/Corvarain Badia

    Völs am Schlern/Fie a. Sciliar

    Jenesien/S. GenesioAtesino

    Nals/Nalles

    Karneid/Cornedo all'Isarco

    Tiers/Tires

    S. Vitodi Cadore

    VodoCad.

    Alleghe

    RoccaPietore

    Vigo diFassa

    Welschnofen/Nova LevanteDeutschnofen/Nova Ponente

    Branzoll/Bronzolo

    Pfatten/Vadena

    Malosco

    Moena

    Falcade

    Cimolais

    CastelloLavazzo

    Predazzo

    Tuenno

    Pontedi Legno

    Denno

    Castello-Molinadi Fiemme

    Ziano diFiemme

    Casso

    GosaldoMis

    Grumes

    Grauno

    Valda

    Faver

    MezzocoronaMezzolombardo

    Vezzad'Oglio

    Sonico

    Pinzolo

    AndaloFai d.Paganella

    Palu

    Lavis

    Mezzano

    Fiera diPrimieroTransacqua

    Tonadico

    Puosd'Alpago

    Chies d'Alpago

    LimanaS.Giustina

    Trichiana

    PieveTesino

    SamoneTelve

    Frassilongo

    TerlagoS. Lorenzoin Banale

    Saviore d.Adamello

    Demo

    Paspardo

    VillaRendena

    Padergnone

    Scurelle

    Ospedaletto

    CastelloTesino

    Lentiai

    Selva diCadoreColleS. Lucia

    Carisolo

    IncudineMonno

    Mu

    Cavedago

    Segonzano

    Sagròn

    Sent

    Vermiglio

    Sterzing/Vipiteno

    Bruneck/Brunico

    Sillian

    Innichen/S. Candido

    Toblach/Dobbiaco

    Brixen/Bressanone

    Glurns/Glorenza

    Mals im Vinschgau/Malles Venosta

    Lana

    Schlanders/Silandro

    St. Mariaim Müstair

    St. Ulrich/Ortisei

    Auronzodi Cadore

    Bormio

    Eppan/Appianos. Str. d. Vino

    Canazei

    Pieve diCadore

    Kaltern/Caldaros. Str. d. Vino

    Fondo

    Male

    Cles

    Auer/Ora

    Agordo

    Cavalese

    S. Martinodi Castrozza

    Longarone

    Madonna diCampiglio

    MolvenoCembra

    Vezzano

    Tione diTrento

    PergineValsugana

    VetrioloTermeBorgoValsugana Strigno

    Mel

    Meran/Merano

    Cortinad'Ampezzo

    BOZEN/BOLZANO

    BELLUNO

    TRENTO

    Langtau

    ferer Tal

    (ValleLunga)

    Planeilta

    l (Val di

    Pla

    nol)

    Matsch

    er Tal (V

    al diMazia

    )

    Traf

    oier

    Tal (

    V.

    diTraf

    oi)

    Va

    lf

    ur

    va

    V.di

    Gav

    ia

    Vi

    ns

    ch g a u

    ( V a l V e n os t

    a )

    Schlandrauner Tal

    (Val di Silandro)

    S c hn

    a l s t a l

    (V

    al

    Se

    na

    l e s )

    Ma r

    t el l t

    a l(Va

    l Ma r

    t el l

    o )

    ( Va

    lP a

    s si r

    i a)

    Pa

    ss

    ei e

    r ta

    l

    Falser Tal (Valle di Vals)

    Pfelde

    rerTa l

    (Val d i

    P lan)

    Pfos

    sen

    tal

    (Va l

    d iFosse)

    V.S ines t ra

    Va

    ld 'U

    ina

    V. Müstai r

    Va

    l Vau

    V. d. Forn i

    Su

    lden

    tal

    (Va

    ld

    iSo lda)

    Laas

    erTa

    l (V.

    d iLa

    sa)

    U l t e n ta l ( V

    a l d' U l

    t i mo )

    V. d i B r e s i mo

    V.d i

    Ra

    bb

    i

    V.d

    ela

    Mar

    e

    Passe ie r ta l (Va l Pass i r ia)

    J a u f e n t a l ( Va l g

    i o

    v o)

    Wannser Tal

    (V. di Vánnes)

    Pens

    erTa

    l (Va

    l di P

    énne

    s)

    Durnh

    olze

    rTa

    l(V

    aldurn

    a)

    Sarn

    tal (

    Valle

    Sare

    nti

    na

    )

    Grödner Tal (Val Gardena)

    Raschötz

    (Rasci

    esa)

    Vil lnösstal (V. di Funes)

    Aferer Tal (V. di Eores)

    Lüsener Tal (Val di Luson)

    Schalderer Tal (V. d. Scaleres)

    Lüsner A. (Alpe di Luson)

    Eis

    ac

    kt a

    l( V

    al l e

    I s ar c o )

    Va

    lse

    rT

    al

    (V

    al

    di

    Va

    l l es

    )

    A lt f

    a ss t

    al

    ( V.d '

    A lt a

    f os s

    a)

    P fi t

    s ch e

    r Ta l

    ( Va l

    d iV i z

    z e )

    Pf lerschtal (Val d i F leres)

    Mutterberger Tal

    Ges c h

    nitz

    tal

    PfundererTal

    (Val

    di

    Fun

    dres)

    hlw

    ald

    e rTa

    l(V.

    Se lvade i Mol in i)

    Tauf

    erer

    Tal

    (V.

    di

    Ture

    s)

    Weissbachtal

    (V.d. RioBianco)l

    Reintal (V. di

    Riva)

    A hr n t

    a l (V a l l e

    A u r i n a )

    Pojental (V. di Poia)

    Röttal (V. Rossa)

    Windtal(V. d. Vento)

    U

    mbaltal

    Tr o j e r A l mt a l

    De f e r e g g e n t a l

    Karbachtal (V. di Quaira)An

    tholz

    erTa

    l (V. d

    i Ante

    rselva

    )

    Gsieser Ta

    l (Valle

    diCa

    sies)

    Terentental

    (V. di Terento)

    Grünwaldtal (V. di Foresta)Sc

    hmiede

    n (Ferrara) AltpragserTal

    Höh

    lens

    tein

    tal (

    V.di

    Land

    ro)

    Rienztal(V. di Rienza)

    V.Padeon

    V.Tr

    aven

    anzes

    L eTo

    f an

    e

    Langenta l

    Geislergrup

    pe

    Langkofel

    V. d i Duron

    V al

    d iF a s

    s a

    V. di S. Nicolò

    Va l l e d ' O t e n

    G r . d e l l e M a rm a

    r ol e

    V. di Poorse

    V.da

    Rin

    V.di

    S.Vit

    o

    S e x t e n t a l ( V.d

    i

    Se s t o )

    V.Ca

    mpiviei

    Inne

    r fe l

    dta l

    (V. C

    ampo

    di

    Dent

    ro)

    Fisc

    hle

    inta

    l(V

    alF i

    scal

    ina)

    Vi

    ll

    gr

    at

    e

    nt

    al

    V. d . S . Pe l legr ino

    V.

    T r a v i g n o l o

    V.

    Ca

    din

    o

    V a l d i

    Fi

    em

    me

    V.

    Cism

    on

    C a n a l e

    di

    Ag

    or

    do

    Mo

    nt i

    d.

    So l e

    Va

    ll

    e

    di

    Zo

    ld

    o

    (Val lunga)

    R i t t en

    (SassoLungo)

    (Le Odle)

    Kl. F

    an

    esalpe

    (Alp

    eFa

    nes P

    iccola)

    Ga

    de

    rt

    al

    (V

    al

    Ba

    di

    a)

    Gelltal

    (V.Fredda)

    Spronser Tal ( V. di Sopranes)

    Unter-Enga

    din(Ba

    ssaEn

    gadi

    na

    Ortler (Ort les)

    Val le d. Zebrù

    Rieserfernergruppe (Vedrette diRies)

    P a n a r g e n

    Pu

    s t e r t a l

    G r . d .C a d

    i ni

    PomagagnònGr. di Sella

    S e i s e r A l m

    ( A l p e d i S i u s i )

    Salten(Il Salto)

    M o n z o n i

    Va

    ll

    ed

    'A

    mp

    ez

    zo

    (V

    al

    P u s t e r i a )

    C at e n a

    d e i L a g o r a i

    ValCia

    T e x e l g r u p p e ( G i o g a i a d i T e s s a )

    S i m i l a u n

    Pr a

    g se r

    Ta l

    Eg

    ge

    nt

    al

    Sel la/

    (Croda

    diS.Croce)

    Kreuzkofel

    Fischleinboden

    S. Francesco Capp.S. Bortolo

    Cascatadi Nardis

    Drau-Ursprung(Sorg. d. Drava)

    Wasserfälle/Cascate

    S. Anna

    Etschquelle(Sorg. d. Ádige)

    Mto.Ossario

    A

    B

    C

    D

    E

    F

    G

    H

    J

    K

    L

    M

    N

    K

    L

    M

    N

    1

    2

    3

    4

    5

    6

    7

    8

    9

    10

    1

    2

    3

    4

    5

    6

    7

    8

    9

    10

    A

    B

    C

    D

    E

    F

    G

    H

    J

    Sonstiges

    Legende

    Sehenswürdigkeiten

    Verkehr

    Sehenswürdigkeit,öffentl. GebäudeSehenswürdigkeit KulturKirche; KlosterSchloss, Burg; RuineMuseum

    DenkmalHöhle

    Sehenswürdigkeit Natur

    Flughafen;Flugplatz

    Busbahnhof;Bushaltestelle

    Parkmöglichkeit

    Fußgängerzone

    UnbefestigteStraße, Weg

    Nebenstraße

    Hauptstraße

    Fernverkehrsstraße

    AutobahnähnlicheStraße

    Autobahn

    InformationTheaterMarkt

    AussichtspunktFriedhofNationalparkNaturparkBahnhof

    MERIAN TopTenMERIAN Momente

    Touren durch SüdtirolDolomitenrundfahrtdurchs Eggental zum

    Karersee (S.160)Start: G6

    6 km

    0

    Maßstab 1:220.0001 cm entspricht 2,2 km

    BoznerLauben

    Ötzi imSüdtirolerArchäologie-museum

    ThermeMeran

    FK_MM_SUEDTIROL_RL15_978-3-8342-1911-4_MM_SUEDTIROL_FK 07.01.15 14:40 Seite 1

    FALTKARTE

    SÜDTIROLIMMER DABEI ››› Mit Faltkarte zum Herausnehmen

    MITTENDRIN ››› Die schönsten Urlaubsregionen erlebenMERIAN MOMENTE ››› Das kleine Glück auf Reisen

    Mm Suedtirol_oc-ic_Lack.indd 1 19.01.15 10:45

  • SÜDTIROL

    Preise für ein Doppelzimmer mit Frühstück:

    €€€€ ab 200 € €€€ ab 100 € €€ ab 50 € € bis 50 €

    Preise für ein Hauptgericht ohne Getränke:

    €€€€ ab 30 € €€€ ab 20 € €€ ab 15 € € ab 10 €

    Zeichenerklärung Preisklassen

    barrierefreie Unterkünfte

    familienfreundlich

    Der ideale Zeitpunkt

    Neu entdeckt

    Ziele in der Umgebung

    Faltkarte

    SONJA STILL

    Mm Suedtirol_001-192.indd 1 09.01.15 13:30

  • SÜDTIROL ENTDECKEN 4

    Mein Südtirol � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 6MERIAN TopTen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �10MERIAN Momente � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �12 Neu entdeckt � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �16

    SÜDTIROL ERLEBEN 20

    Übernachten � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 22Essen und Trinken � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 26Im Fokus – Südtirol und der Wein � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 30Grüner reisen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 34Einkaufen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 38Sport und Aktivitäten � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 42Im Fokus – Der Mann aus dem Eis � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 50Feste feiern � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 54Mit allen Sinnen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 58

    Mm Suedtirol_001-192.indd 2 09.01.15 13:43

  • SÜDTIROL ERKUNDEN 62

    Bozen und Umgebung . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Brixen und Eisacktal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Bruneck und Pustertal . . . . . . . . . . . . . . . . .100Meran und Burggrafenamt . . . . . . . . . . . 112Schlanders und Vinschgau . . . . . . . . . . .124Unterland und Überetsch . . . . . . . . . . . .138Im Fokus – MMM Messner Mountain Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152

    TOUREN IN SÜDTIROL 156

    Wanderung entlang des Leitenwaals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Dolomitenrundfahrt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Grödner Panoramawanderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

    SÜDTIROL ERFASSEN 164

    Auf einen Blick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Im Fokus – Ladinisch, die dritte Sprache Südtirols . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Geschichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170Kulinarisches Lexikon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Orts- und Sachregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Impressum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191Südtirol gestern & heute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

    KARTEN UND PLÄNE

    Südtirol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klappe vorneMeran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klappe hintenBozen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

    Brixen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Bruneck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

    Bozen und Umgebung

    Schlanders und

    Vinschgau

    Bruneck und Pustertal

    Brixen und Eisacktal

    Unterland und Überetsch

    Meran und Burg-grafenamt

    Mm Suedtirol_001-192.indd 3 09.01.15 13:44

  • Mm Suedtirol_001-192.indd 4 09.01.15 13:30

  • Mächtig überragen die Drei Zinnen das umliegende Wandergebiet�

    SÜDTIROL

    ENTDECKEN

    Mm Suedtirol_001-192.indd 5 09.01.15 13:30

  • Am häufigsten führten mich meine Reisen, Südtirol war das Ziel, in den Vinschgau. Dieses sonnenverwöhnte Tal, das mit seinen Obst- und Apfel-gärten, seinen Waalerwegen und den zauberhaften Buschenschänken einfach hinreißend ist. Einmal konnte ich auf einem Bergbauernhof bei der Arbeit helfen – hilf Himmel! Es ist schon ein Erlebnis! Wie nur waren die Menschen früher zu dieser wirklich schwersten Kraftarbeit fähig? Heute gibt es wenigstens Maschinen, wenngleich die nicht immer an den steilen Hängen einsetzbar sind. Inzwischen gibt es Straßen, Infrastruk-tur und Telefon. Aber über Jahrhunderte lebten und formten die Berg-bauern die Landschaft zu einem kultivierten Landstrich und starkem Wirtschaftsraum.

    MEIN SÜDTIROLDas Hohe Lied der Berge wird in Südtirol gesungen.

    Die  Bergsteiger, die Kletterer, die Skifahrer – alle haben in dieser  Region ihre Freude. Südtirol, das ist Lebensqualität in einer

    ganz eigenen, sehr vielfältigen und besonders kulturprächtigen Welt.

    Mm Suedtirol_001-192.indd 6 09.01.15 13:30

  • Mein Südt irol | 7

    Und sosehr man den Vinschgern einen gewissen Eigensinn nachsagt: Wer einmal ihr Freund geworden ist, dem halten sie die Treue. Da darf man auch irgendwann abtauchen und wieder auftauchen – und dennoch wird man mit Freude und Herzlichkeit willkommen geheißen. Eine solche Gastgeberin ist Sonya Trafoier, Mitglied der »Donne del vino« und für mich die beste Sommelière weit und breit. Mit ihr in ihrem Weinkeller im Restaurant Kuppelrain von Kastelbell dann die neuesten Weißweine zu verkosten und ordentlich zu plauschen, das ist wie Zucker für die Seele. Und ein Beispiel par excellence für die einmaligen Momente in Südtirol.

    TOLERANT, VERBINDLICH UND HERZLICHIch habe mir sehr wohl eine Erklärung dafür zurechtgelegt: Südtiroler sind freiheitsliebend, aber durchaus konservativ. Das macht sie sehr loyal. Andreas Hofer, der Freiheitskämpfer, ist nicht umsonst zum Helden und Nationalmythos stilisiert. Der Sandwirt aus dem Passeiertal war Gastwirt und Bauer, Wein und Viehhändler. Er stellte eine Bauernarmee gegen die französische Besatzung auf, war der Oberkommandierende des Tiroler Landsturms, der das Land mehrmals befreite und auf das Österreich dann doch mehrfach verzichtete. 1809 bis 1810 war das. Als Hofer bei der vierten Schlacht am Berg Isel bei Innsbruck vernichtend geschlagen wird, flüchtet er auf die Pfandler Alm bei St. Martin im Passeiertal, wird verraten und schließlich in Mantua hingerichtet. Historiker zeichnen durchaus ein kritisches Bild seiner Person, aber von Tourismus und Souvenirhandel wurde der Freiheitsheld vereinnahmt – man wird ihm bestimmt irgendwo begegnen.

    EIGENHEITEN, DIE ES NUR HIER GIBTDie liebenswürdigste Eigenart, auf die man hier trifft: Scheinbar alle, aber wirklich auch alle Männer in Südtirol tragen – nein, nicht Lederhosen – blaue Schaber. Den typischen Schurz, der offenbar mehr als eine Arbeitsbekleidung zu sein scheint. Quasi ein Statement für Bodenständigkeit und Fleiß. Freilich haben die Südtiroler genauso prächtige Trachten, wie es sie im gesamten Alpenraum gibt. Jedes Tal in einer anderen Weise – aber verbindend vom Reschenpass bis ins Sextental ist offenbar die blaue Arbeitsschürze.

    Vom Sellajoch ( S. 161) blickt man auf wunderschön grüne Almwiesen.

    Mm Suedtirol_001-192.indd 7 19.01.15 09:32

  • MERIAN TopTenDiese Höhepunkte sollten Sie sich bei Ihrem Besuch

    auf  keinen Fall entgehen lassen: Ob ein Besuch beim »Eismann Ötzi«, auf der Churburg oder unter den Bozner Lauben – MERIAN präsen

    tiert Ihnen hier die wichtigsten Sehenswürdigkeiten Südtirols.

    1 Bozner LaubenFeiner Flair fürs Shoppen vor pracht-voller Kulisse mittelalterlicher Bau-kunst ( S. 65).

    2 Ötzi im Südtiroler Archäologiemuseum, BozenIm Südtiroler Archäologiemuseum ruht er gut gekühlt und hoffentlich sanft – 5300 Jahre alt ist Ötzi, der Mann aus dem Eis ( S. 51, 65, 69).

    3 Kloster Säben, KlausenBurgähnlich thront das Kloster hoch über Klausen – es zu Fuß zu erklim-men ist eine Herausforderung, die be-lohnt wird ( S. 92).

    1

    4 Botanische Gärten Schloss Trauttmansdorff, MeranWo Kaiserin Sisi einst schon lustwan-delte, schlägt auch heute nicht nur dem botanikliebenden Besucher das Herz höher ( S. 31, 113).

    5 Therme MeranModerne Archi tektur, 25 verschiedene Pools, diverse Saunen – hier wird viel Schönes geboten ( S. 112, 115).

    6 Churburg, SchludernsArkadengänge der Renaissance, die in ihren Malereien Fabeln erzählen. Rüst-kammer der gräflichen Vorfahren – ab- solut sehenswert ( S. 130, 133).

    7

    Mm Suedtirol_001-192.indd 10 09.01.15 13:30

  • 7 Waalwege im VinschgauDie Lebensadern bringen Wasser für die unzähligen Vinschger Obstgärten und den Wanderern genüssliche Tou-ren entlang der kleinen Kanäle ( S. 45, 124, 134, 158).

    8 Schloss Juval, VinschgauDie Burg vom Bergkönig – heute Teil  des Messner Mountain Museums mit umfangreicher Tibetika-Samm-lung, Bergbildgalerie und einer Mas-kensammlung ( S. 134, 135, 153).

    9 Burg HocheppanEindrucksvoll und spektakulär liegt die  romantische Burganlage hoch am Fels, in der romanischen Burgkapelle sind besterhaltene Fresken zu ent-decken ( S. 139).

    10 KarerseeWenn sich Latemar und Rosengarten im Wasser des »Regenbogensees« spie-geln, lassen sich Sagenhaftes und Le-gendäres zu Füßen der Berge leicht glauben ( S. 160).

    MEr iAn topten | 1 1

    9

    1

    5

    Mm Suedtirol_001-192.indd 11 09.01.15 13:30

  • derbaren Blick vom Rittener Hoch-plateau aufs Land hinaus. Ausgangspunkt: Barbian | www. eisacktal.com

    2 Winter freuden am Lagazuoi K 5

    Am südlichen Ende des National-parks Puez-Geisler liegt Colfosco oder Kolfuschg, wie es auch heißt. Über das Gadertal oder über das Grödnerjoch erreicht man den hübschen Ort. Der Blick auf diesen Bergstock ist schier erhebend. Von hier aus lässt es sich im

    1 Spaziergang durch Kastanienwälder H 5

    Kastanien, die in Südtirol Keschten genannt werden, sind eine Köstlich-keit  in stacheliger Schale. Ein Spazier-gang durch die Kastanienwälder im Eisacktal erfüllt mit Kraft und guter Energie. Die mächtigen Kasta nien-bäume vermitteln eine stille und an-genehme Ruhe. Der Eisacktaler Keschtnweg ist in meh-rere Abschnitte eingeteilt. Einer der romantischsten ist Abschnitt 3 – an der St. Verena Kirche hat man einen wun-

    MERIAN MomenteDas kleine Glück auf Reisen

    Oft sind es die kleinen Momente auf einer Reise, die am stärksten in Erinnerung bleiben – Momente, in denen Sie die leisen,

    feinen  Seiten der Region kennenlernen. Hier geben wir Ihnen Tipps für kleine Auszeiten und neue Einblicke.

    2

    Mm Suedtirol_001-192.indd 12 09.01.15 13:30

  • Winter bequem ins Skikarussell um die Sella Ronda einsteigen. Freilich übertritt man dann schon die Grenze ins Veneto – aber es rentiert sich. Denn am allerallerallerschönsten ist es im Winter, den Lagazuoi hinab-zuschwingen. An den Wänden klirren die  Eiszapfen, dazwischen ein Ein-kehrschwung  in eine urige Hütte – immerhin ist die Abfahrt fast 8 km lang  – und am Ende wird man per Pferdekutsche wieder nach Kolfuschg gezogen. Herrlich!Kolfuschg | Seilbahn Lagazuoi | per Pferdekutsche zurück zum Skilift Armen-tarola/ Kolfuschg

    3 Sagen lesen in sagenhaf t schöner Landschaf t

    Hören, träumen, abschalten – in Süd-tirol braucht man keinen Harry Potter und keine Rosamunde Pilcher,  hier gibt es eine Fülle an Sagen und geheim-nisvollen Legenden. Denn am Schlern, am Latemar, im Rosengarten  und in den Südtiroler Dolomitentälern leben sie noch, die geheimnisvollen Mächte: die Hexen, Salvans und Vivanas. Hier liegt das Herz der großen Zaubereiche. Und das glück liche  Königsreich der Fanes mit der mutigen Prinzessin Do-

    lasilla, die mit Schilfrohr  vom Silber-see Pfeile baute, die absolut treff sicher waren, und die nach dem Sieg über die Bösewichter ihr Volk in glückliche Zei-ten führte. Einfach Dolomitensagen als Buch in den Rucksack und dazu einen Edelver-natsch einpacken und irgendwo, wo es gerad schön ist, schauen, ob sich nicht Prinzessinnen, Trolle, Bergkönige oder Hexen einfinden. z. B.– Wolfgang Morscher: Die schönsten Sagen aus Südtirol (Haymon Verlag, 2012)– Auguste Lechner: Dolomiten-Sagen-buch (Tyrolia, 2011)

    4 Knottnkino F 5

    Es ist einfach der Humor, der darin steckt – oberhalb von Meran hat der Künstler Franz Messner auf dem Rot-steinkogel 30 Kinosessel aufgebaut. Zu betrachten sind Panorama-Pictures und Filme, die das Wetter schreibt – am besten mit einem guten Vernatsch im Rucksack und einer Decke zum Einkuscheln. Und dann: einfach nichts tun, nichts sagen, nichts denken. Von Vöran über den Wanderweg Nr. 12 zum Rotsteinkogel | Gehzeit hin und zurück ca. 2,5 Std.

    MEr iAn Momente | 13

    8

    1

    Mm Suedtirol_001-192.indd 13 09.01.15 13:30

  • NEU ENTDECKTWorüber man spricht

    Jede Region verändert sich – auch wenn vieles beim Alten bleibt. Durch neu eröffnete Museen, Hotels oder Restaurants gewinnen Orte

    und manchmal ganze Landstriche weiter an Attraktivität. Ebenso lässt sich die Region mit neuen Freizeitangeboten vielfältiger erleben und vielleicht sogar mit anderen Augen sehen.

    Hier erfahren Sie alles über die jüngsten Entwicklungen.

    Mm Suedtirol_001-192.indd 16 09.01.15 13:30

  • S E H E N S W E R T E SErlebnis Kränzelhof F 5Auf dem Weg von der Gaulschlucht zum Falschauerdelta lohnt es sich, bei einem echten Kraftplatz innezuhal-ten. An der Tschermser Gampenstraße liegt der 650 Jahre alte gotische Ansitz Kränzelhof. Die mittelalterliche Hof-anlage inmitten von Weinreben ist heute ein Gesamtkunstwerk aus Gar-ten, Weingut und Kunsthaus. Im Irr-garten aus zehn verschiedenen Reb-sorten stellen Künstler ihre Skulpturen aus. Es gibt sechs weitere Gärten und ein Bodenlabyrinth. Von Mitte Mai bis  Mitte September wird unter freiem Himmel meditiert, inspiriert von üppigem Gartengrün. In  Vollmondnächten  bringen Besu-cher  mit Meditationsübungen Körper, Geist und Seele ins Gleichgewicht. Wer will, kann natürlich auch ganz für sich durch den Garten flanieren und in sich gehen. Und weil erst Essen und Trinken Leib  und Seele zusammenhält, ist das Restaurant  »Miil« in der denkmal-geschützten Mühle des Herrenhauses ein beson derer Genuss-Hotspot. Hier kocht Othmar Raich z. B. Hirschtatar auf »Waldboden«, Zandercarpaccio mit Apfel-Meerrettich und Spitzwege-rich, Selleriesalat mit Wiesenspinat und am Schluss: Fichtennadelhonig-eis auf Waldbeeren mit Waldklee – wer will das verpassen. Tscherms | Gampenstr. 1 | Tel. 04 73 56 37 33 | www.kraenzelhof.it | Ende März–Anfang Nov. tgl. 9.30–19 Uhr | Restaurant Di–Sa 12–14, 18.30–21.30 Uhr

    Moorlärche im Eggental G 7Er störte ganz einfach – der dicke Baumstamm, auf den Arbeiter 2011 bei Entwässerungsmaßnahmen in einem Wiesengrund bei Petersberg im Eggen-tal stießen. Fast wäre er zu Brenn-holz geworden. Inzwischen ist wissen-schaftlich bestätigt, dass es sich um einen echten Urbaum handelt. Die Moorlärche ist über 7000 Jahre alt und stand wohl knapp 800 Jahre auf der Erde, wuchs zu einer Höhe von 30 m und einem Durchmesser von 1,10 m.

    Was sie dann umhaute, wer weiß es? Sie ist aber gut erhalten. Rund um die Moorlärche hat sich eine »Art Family« gebildet – ein Teil des Baumes gehört der Wissenschaft, einen Teil verarbei-ten Bildhauer zu kleinen Skulpturen, machen daraus wertvolle Schmuck-stücke und Schreibutensilien. Deutschnofen/ Weißenstein | www.moorlaerche.info

    Ü B E R NACH T E NGratznhäusl beim Hotel Gassenhof G 2Rückzugsort – Es war einmal ein Holz-haus mit Kornkasten, der erstmals 1375 erwähnt wurde. Der steht noch immer

    neu entdeckt | 17

    Natürlichkeit und Exklusivität sind im Gratznhäusl ( S� 17) bestens kombiniert�

    Mm Suedtirol_001-192.indd 17 09.01.15 13:30

  • Wer schon immer einmal wie ein Edelmann oder Burgfräulein übernach-ten wollte, der kann in einem der wunderbaren Ansitze, Burgen und Schlösser seinen Traum erfüllen. Denn in Südtirol ist die Dichte der Burgen in Europa unvergleichlich. Viele der alten Gemäuer wurden in-zwischen zu neuen, empfehlenswerten, manchmal sehr luxuriösen Hotels umgebaut.

    FÜR JEDEN DIE PASSENDE UNTERKUNFTDie Hotels in den Städten Bozen und Meran sind vielfältig, hübsch und als Stadthotels auch praktisch ausgestattet. Dennoch rentiert  es sich, etwas außerhalb der Orte zu schauen: Hier ist oft der Blick über die Täler einfach einzigartig schön. Frühstückspensionen im klas sischen Sinne sind natürlich noch immer zu buchen, aber das Angebot  geht zurück,

    ÜBERNACHTENFrühstückspension, Bauernhof, Almhütte oder doch

    lieber  Luxusresort und Schlosshotel? In Südtirol gibt es alles. Und überall wird man mit herzlicher Gastfreundlichkeit

    willkommen geheißen.

    Mm Suedtirol_001-192.indd 22 09.01.15 13:30

  • ü bernachten | 23

    mehr und mehr werden Ferienwohnungen ange boten, in denen man un-abhängig seinen Urlaub gestalten kann. Unter www. suedtirolprivat.com findet man gute Adressen. Es gibt ausgewiesene Wanderhotels (www.wanderhotels.com) und Berg-hütten. Diese sind allerdings vorrangig für Bergsteiger gedacht und vor allem über die Alpenvereine und die Tourismusvereine vor Ort zu er-reichen. Wer urigen Urlaub auf dem Bauernhof machen möchte, findet 1300 Höfe, die im Internetportal www.roterhahn.it aufgelistet sind. Es ist sicherlich die authentischste Art, Südtirol und die Südtiroler kennenzu-lernen. Abends kann man mit den Gastgeberfamilien bei einem guten Roten zusammen über alles plaudern.

    GUTES FRÜHSTÜCK IST STANDARDViele Häuser sind klassische Familienbetriebe und bieten perfekte Bewir-tung, das heißt, das Frühstück ist immer ein Highlight mit frischem Brot und allerlei Obst- und Fruchtaufstrichen. Die meisten Häuser bieten Halbpension an. Ob man sich dafür entscheidet, sollte man allerdings überlegen: Denn eigentlich lässt sich im ganzen Land überall gut speisen und man darf auf die Vielfalt durchaus neugierig sein. Dagegen spricht, dass in der Hauptsaison woanders oft nur schwer ein Platz zu bekommen ist und in der Nebensaison viele Gasthäuser ganz schließen oder nur auf Nachfrage öffnen.

    IN SÜDTIROL TICKEN UNTERSCHIEDLICHE SAISONZEITENSüdtirol hat eigentlich das ganze Jahr über Saison, wo aber genau Saison ist – das hängt von der Höhenlage ab. Die Skigebiete öffnen von Dezem-ber bis Mitte bzw. Ende April, die Wandergebiete haben Saison von Mai bis Anfang Oktober. Der Herbst ist in Südtirol die klassische Wander- und Törggelezeit: Das Meraner Land und das Überetsch sind von Mitte September bis Mitte Oktober in der Hochsaison. Da kann es schwer wer-den, spontan ein Quartier zu finden. Die Betriebe im Unterland um den Kalterer See schließen oft im Winter ganz. In ganz Südtirol wird häufig in der ersten Juliwoche, um die Zeit der Herz-Jesu-Feuer, für einen kur-zen Betriebsurlaub geschlossen. Je nach Saison und Zimmergröße bzw. -ausstattung können die Preise auch innerhalb eines Hotel ganz erheblich differieren. Die Preiskatego-

    Mitten im Naturpark Schlern-Rosengarten liegt das heimelige Almhotel Hofer Alpl ( S� 84)�

    Mm Suedtirol_001-192.indd 23 09.01.15 13:30

  • Im FokusSüdtirol und der Wein

    Südtirol hat Weinberge vom Vinschgau im Westen über das Etschtal hinunter bis ins Unterland und von Bozen übers Eisacktal bis nach Brixen. Für Weinliebhaber ein wahres Schlaraffenland,

    doch auch architektonisch sind viele Kellereien wahre Hingucker.

    Die Südtiroler Weinstraße, eine der ältesten Weinstraßen Italiens, führt über romantische Winkel durch das Herz des Südtiroler Weinanbaus – man kann die Route mit dem Auto oder dem Rad abfahren, wandern und dabei Wein genießen. Der Kalterer See ist sicherlich die bekannteste Weinbauregion. Der be-rühmte Edelvernatsch kommt von hier. Der Gewürztraminer ist fest mit dem Ort Tramin verbunden. Etwas mehr als die Hälfte der Weinproduk-tion Südtirols entfällt auf Weißweine. Es werden aber nicht nur autoch-thone, sondern auch klassische Rebsorten angebaut: Blauburgunder, Merlot und Cabernet genauso wie Weißburgunder, Chardonnay, Sylva-ner oder Müller-Thurgau. Weine seltener Rebsorten lassen sich beson-ders in Buschenschänken verkosten. Mancher Weinbauer pflegt die alten Kostbarkeiten und hegt noch einige wenige Reben davon. Raritäten sind Fraue ler und Blatterle. Der Name Fraueler dürfte sich auf Friaul beziehen, die ertragreiche Rebe wird in kleinen Mengen im Vinschgau angebaut

    Mm Suedtirol_001-192.indd 30 09.01.15 13:30

  • im Fokus | 31

    und ergibt einen säurebetonten Weißwein. Der Blatterle ist eine alte, in Vergessenheit geratene, lokale säurearme Weißweinsorte. Sie war haupt-sächlich im Bozener Stadtteil Bozner Boden und im Eisacktal verbreitet. Die goldgelben Beeren sind rund und platt gedrückt, daher rührt wahr-scheinlich auch der Name dieser Rebsorte.Die Versoaln-Rebe soll die älteste Europas sein. Der Name leitet sich wahrscheinlich von Versailles ab, der möglichen Herkunft der Rebe. Moderne Untersuchungstechnik hat aber nachgewiesen, dass sie nicht viel älter als 350 Jahre sein dürfte.

    WER IST DIE ÄLTESTE IM GANZEN LAND?Damit ist der Weinstock bei Margreid im Südtiroler Unterland wohl älter. Er wurde nachweislich 1601 gepflanzt. Während dieser Rebstock nur an einer Hauswand wächst, bedeckt die Versoaln aber ein ganzes Rebdach. Etwa 600 Flaschen Weißwein erbringt sie, damit ist sie auf jeden Fall die älteste und größte Rebe Europas. Sie findet sich bei Prissian, nahe von Castel Katzenzungen. Da sie solch eine besondere Rebe ist, haben die Gärten von Trauttmansdorff 4 die Patenschaft übernommen. Seitdem werden ihre Trauben im Herbst mit viel öffentlicher Aufmerksamkeit ge-lesen. Die Weinflaschen werden num meriert verkauft und gelten als Kostbarkeit (www.trauttmansdorff.it).

    GENUSS MIT LANGER TRADITIONEine blühende Buschenschankkultur und das Törggelen machen heute den Südtiroler Wein so prominent. Das Törggelen kam aber erst im Zuge des großen Tourismusaufschwungs in den 1960er- und 1970er-Jahren auf, auch wenn es gern als alter weltlicher Brauch verkauft wird. Es ist wohl eher menschliches Vergnügen, zu kosten und zu probieren, zum Nach-barn zu wandern und zu reden. Wer einmal dabei war, kommt bestimmt wieder und vor allem nimmt er gerne den Wein direkt vom Erzeuger mit. Die Buschenschänken wiederum sind älteren Ursprungs, sie kommen aus der Zeit, als Bauern das Recht erhielten, einen Teil ihrer Trauben selbst zu keltern und auszuschenken. Ein grüner Zweig, eben ein Bu-schen, über der Haustür zeigte an, dass die Stube geöffnet ist. Es waren eben keine Tavernen oder Wirtshäuser, sondern Bauernstuben, die nur wenige Wochen geöffnet hatten.

    Weinkeller zum Verlieben – dieser hier gehört zum Restaurant Kuppelrain ( S� 29) in Kastelbell�

    Mm Suedtirol_001-192.indd 31 09.01.15 13:30

  • 66 | Südtirol ErkundEn

    manische Holzkruzifix aus dem 13. Jh. Der Pacher-Altar gilt als Kleinod unter den erhaltenen Beispielen gotischer Schnitzkunst.

    Schloss Maretsch S. 67, nördl. b 3Die von Weinbergen umgebenen, mächtigen Schlossmauern liegen dicht an der Altstadt. Das Schloss ist heute Kongresszentrum, besichtigt werden kann es deshalb leider nur sehr selten. Doch der Blick von hier bietet eine be-zaubernde Aussicht auf die Prome-naden auf der einen Seite, den Rosen-garten auf der anderen Seite und ist einer der sehenswertesten Aussichts-punkte der Stadt. V. Claudia de’ Medici 12 | www. maretsch.info

    2 WaltherplatzWalther von der Vogelweide ist das Denkmal auf dem Waltherplatz gewid-met. Der mittelalterliche Minnesänger hätte ein Südtiroler sein können. Ge-naues weiß man bis heute nicht, mög-licherweise ist er im bayerischen Pas-sau geboren. Zu Beginn des 20. Jh. sammelte man für ein Denkmal des deutschen Dichters, weil man im aufkeimenden Nationalismus glaubte, in Bozen »als südlichster deutscher Stadt« so ein Symbol fürs Deutschsein zu brauchen. Nach der Machtübernah-me der italienischen Faschisten 1935 wurde das Denkmal ins Abseits ver-bannt. 1985 dann konnte der steinerne Minnesänger wieder auf »seinen« Platz ziehen. Heute ist der Waltherplatz der größte und wichtigste der Stadt und bildet mit den  umliegenden Straßen und Gassen das lebhafte Fußgänger-zentrum der Altstadt.

    Im Merkantilmuseum wird die Ge-schichte der Lauben ausführlich er-klärt.

    1 Dom Maria HimmelfahrtDer Dom zu Maria Himmelfahrt heißt im Volksmund der Stadtbewohner nur »Pfarrkirche«. Gut 500 Jahre alt ist das prächtige Bauwerk, das als wichtiges Zeugnis der Gotik im Alpenraum gilt. Er steht auf Resten einer frühchrist-lichen Kirche des 6. Jh. Auch das Inne-re zeigt Sehenswertes aus den verschie-denen Epochen der Kunstgeschichte. Wichtig für Südtirol ist das »Herz-Jesu-Bild« des Malers Carl Henrici. Die Tiroler gelobten 1796, alljährlich einen Festgottesdienst zu halten, als sie von der napoleonischen Armee bedrängt wurden.Pfarrplatz 27 bzw. Waltherplatz | Mo–Sa 10–12, 14–17 Uhr

    Gries S. 67, westl. a 3Heute ist es ein Stadtviertel von Bozen, bis 1925 war Gries eigenständig. Die Vergangenheit von Gries war geprägt vom Flair eines angesehenen Luftkur-orts mit Villen, Parks, Gärten und Rebflächen. Es war Sommerfrischeziel für Christian Morgenstern, Gerhart Hauptmann oder Thomas Mann.Die Guntschnapromenade ist schön anzuschauen, mit ihrer auffälligen me-diterranen Flora. Zentrum ist der Grieser Platz, an den die Benediktiner-abtei von Muri-Gries angrenzt. Wenige Schritte nördlich vom Grieser Platz steht die Alte Grieser Pfarrkirche, ein spätgotischer Bau aus dem beginnen-den 15. Jh, der zwei außergewöhnliche Kunstschätze birgt: den Flügelaltar von Michael Pacher (1471–75) und das ro-

    Mm Suedtirol_001-192.indd 66 09.01.15 13:30

  • bozen | 67Bo

    zen

    P

    P

    P

    P

    P

    P

    P

    PP

    P

    P

    Gries,Alte GrieserPfarrkirche

    Indu

    strie

    gebi

    et

    Mes

    sner

    Mou

    ntai

    nM

    useu

    m

    G.-V

    erdi

    -Pla

    tz

    Dom

    inik

    aner

    -pl

    atz

    IV-N

    ovem

    ber-

    Plat

    z

    Obs

    t-m

    arkt

    Mus

    ter-

    plat

    z

    Korn

    plat

    z

    Rath

    ausp

    latz B

    ahnh

    ofs-

    plat

    z

    Mar

    ienp

    latz

    Zolls

    tang

    enpl

    .Si

    eges

    plat

    z

    Pfar

    rpla

    tz

    Wal

    ther

    -pl

    atz

    Cesa

    re-B

    attis

    ti-St

    r.

    Horazstr.

    Amba-Aligi-Str.

    Gilm

    str.

    Südtiroler Str.

    Spita

    lgas

    se

    A.-Dante-Str.

    A.-Rosmini-Str.

    Leon

    ardo

    -da

    -Vin

    ci-S

    tr.

    Sparkassen-

    Mus

    eum

    str.

    Bozner Wass

    ermauerprom

    enade

    GrieserWassermauer-promenade

    Quireiner Str.

    Quireiner St

    r.

    Venediger Str.

    Fium

    estr.

    L.-Thuille-Str.

    Hor

    azst

    r.

    Pete

    r-May

    r-St

    r.

    Laub

    enga

    sse

    Silb

    erga

    sse

    Gerb

    erga

    sse

    Laurinstr.

    F.-Cr

    ispi

    -Str.

    Rose

    ngar

    tens

    tr.

    Runkelste

    iner Str.

    Vint

    lerg

    asse

    Maret

    schga

    sse

    Rauscher

    torg.

    Talfergassestr.

    Kapuzinerstr.

    Eisackstr.

    G.-Carducci-St

    r.

    Tuchbleichgasse

    C.-de-Medici-S

    tr.

    Piav

    estr.

    Quireiner Wasse

    rmauerpromenad

    e

    Zara

    str.

    Sernesistr.

    Bindergasse

    Goethe-str.

    Raing

    asse

    Wan

    gerg

    asse

    Dr.-S

    treite

    r-Ga

    sse

    Pera

    thoner

    -

    str.

    Frei

    heits

    str.