13
151 วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ปีท่ 39 ฉบับที่ 3 เดือนกรกฎาคม - กันยายน 2562 T 1 Department of Thai Language, School of Humanities and Applied Arts, University of the Thai Chamber of Commerce * Corresponding author. E-mail: [email protected], [email protected] Received: September 20, 2018 Revised: February 8, 2019 Accepted: February 25, 2019 Abstract The objective of this study was to analyse the display of Mon ethnic identity at the annual Songkran festival held in Bang Kradii, Bangkok, including analyzing the role it plays for the Mon people in Bang Kradii. The study found that the Mon community of Bang Kradii uses the Songkran festival as a social space to display their ethnic identity through observing various aspects of folklore. These include rituals, clothing and adornments, food, music, stage plays and shows. The Songkran festival facilities the building and passing on the sense of being ethnic Mon, including serving as a center for Mon people and helping of build pride in Mon heritage. It can thus be said that, for the Mon of Bang Kradii, the Songkran festival is a customary device to build Mon social space within Thai society. Keywords: identity, Mon ethnic, The Songkran festival he Songkran Festival for the Mon Community in Bang Kradii: Social Space to Show Mon Ethnic Identity in the Province of Bangkok Warisara Anantato 1,*

มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

151ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

T

1 Department of Thai Language, School of Humanities and Applied Arts, University of the Thai Chamber of Commerce

* Corresponding author. E-mail: [email protected], [email protected]

Received: September 20, 2018 Revised: February 8, 2019 Accepted: February 25, 2019

Abstract

The objective of this study was to analyse the display of Mon ethnic identity at the annual

Songkran festival held in Bang Kradii, Bangkok, including analyzing the role it plays for the Mon

people in Bang Kradii. The study found that the Mon community of Bang Kradii uses the Songkran

festival as a social space to display their ethnic identity through observing various aspects of

folklore. These include rituals, clothing and adornments, food, music, stage plays and shows.

The Songkran festival facilities the building and passing on the sense of being ethnic

Mon, including serving as a center for Mon people and helping of build pride in Mon heritage. It

can thus be said that, for the Mon of Bang Kradii, the Songkran festival is a customary device to

build Mon social space within Thai society.

Keywords: identity, Mon ethnic, The Songkran festival

he Songkran Festival for the Mon Community

in Bang Kradii: Social Space to Show Mon

Ethnic Identity in the Province of Bangkok

Warisara Anantato1,*

Page 2: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

ประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด: พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญในกรงเทพมหานคร

152 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ระเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด:

พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญ

ในกรงเทพมหานคร

วรศรา อนนตโท1,*

วนรบบทความ: September 20, 2018 วนแกไขบทความ: February 8, 2019 วนตอบรบบทความ: February 25, 2019

บทคดยอ

บทความชนนมวตถประสงคทจะวเคราะหในประเดนการแสดงอตลกษณทางชาตพนธมอญในงาน

สงกรานตทจดขนทบางกระด จงหวดกรงเทพมหานคร และวเคราะหบทบาทของงานสงกรานตทมตอชาวมอญ

บางกระด ผลการศกษาพบวาชมชนมอญบางกระดใชงานประเพณสงกรานตเปนพนทในการแสดงอตลกษณ

ทางชาตพนธผานขอมลคตชนประเภทตางๆไดแกพธกรรมเสอผาเครองแตงกายอาหารดนตรการละเลน

และการแสดงงานสงกรานตดงกลาวมบทบาทในการสรางและสบทอดส�านกทางชาตพนธมอญและเปนศนยรวม

ของชาวมอญในชมชน อกทงยงชวยสรางความภาคภมใจในความเปนมอญ จงกลาวไดวา งานสงกรานตมอญ

บานบางกระดเปนกลไกทางวฒนธรรมในการสรางพนททางสงคมของชาวมอญในสงคมไทย

ค�ำส�ำคญ:อตลกษณชาตพนธมอญประเพณสงกรานต

1 สาขาวชาภาษาไทยเพอการสอสารคณะมนษยศาสตรและประยกตศลปมหาวทยาลยหอการคาไทย

* Corresponding author. E-mail: [email protected], [email protected]

Page 3: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

153ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

บทน�า

Giddens (1990) ไดอธบายลกษณะของโลกาภวตนไววา โลกาภวตนท�าใหเกดการตดตอกนของคน

ในลกษณะของการเชอมถงกนอยางเขมขน ท�าใหเกดการเชอมโยงทองถนตาง ๆ ทอยหางไกลเขาดวยกน

สวน Appadurai (1996) ไดกลาวถงผลกระทบของโลกาภวตนทท�าใหเกดการไหลเวยนใน 5 ลกษณะ ไดแก

การไหลเวยนของคนเทคโนโลยระบบทนสอหรอขาวสารและอดมการณ

กระแสโลกาภวตน ในความคดเหนของ Giddens และ Appadurai ท�าใหผคนทวโลกเชอมถงกน

ในลกษณะทซบซอน เปนการถายเท แลกเปลยน และผสมผสานทางวฒนธรรมไมใชลกษณะของการครอบง�า

ทางวฒนธรรมของประเทศมหาอ�านาจเทานน หากน�าแนวคดดงกลาวมาพนจกลมชาตพนธมอญ พบวา มอญ

หลายกลมทอาศยอยในประเทศไทย ลวนแลวแตมความพยายามในการหากลวธการสบทอดวฒนธรรมและ

อตลกษณทางชาตพนธของตนเพอตอรองกบกระแสโลกาภวตน

ชมชนมอญบางกระด จงหวดกรงเทพมหานคร เปนกลมคนมอญอกกลมหนงในดนแดนไทยทม

ความนาสนใจและยงคงมความพยายามในการธ�ารงรกษาอตลกษณมอญใหคงอยทามกลางการหลงไหลของผคน

ตางวฒนธรรม ทงนเพราะปจจบนชมชนมอญบางกระดมวถชวตเปลยนแปลงไปจากสงคมเกษตรกรรมสสงคม

อตสาหกรรมแบบเตมตว บรเวณรอบนอกชมชนเตมไปดวยหมบานจดสรรและโรงงานอตสาหกรรม เยาวชน

รนใหมเรมพดภาษามอญไมไดส�านกในชาตพนธเรมหลดลอยจากรากแหงมาตภมจากการกลายเปนเมองนเอง

ทท�าใหความเปนมอญของชาวมอญบางกระดคอย ๆ เจอจางลง แตดวยส�านกในชาตพนธมอญทยงด�ารงอย

อยางเขมขน ท�าใหชาวมอญกลมนมความพยายามทจะแสดงออกถงความเปนตวตนคนมอญดวยการประกอบ

กจกรรมตามประเพณมอญตามทไดเคยปฏบตสบตอกนมาและเกดการรวมตวกนของชาวมอญและพระสงฆ

ชาวมอญเพอธ�ารงรกษาอตลกษณมอญและถายทอดส�านกความเปนมอญใหลกหลานชาวมอญทเกดและเตบโต

ในสงคมเมองทมความหลากหลายทางวฒนธรรม

การลงพนทงานประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระดพบวางานประเพณสงกรานตมความยงใหญ

ทงในแงของจ�านวนคนทมารวมงานและการแสดงอตลกษณทางชาตพนธ (ethnic identity) ผานคตชน

ประเภทตาง ๆ ไดอยางนาสนใจ บทความชนนจงมวตถประสงคทจะวเคราะหในประเดนการแสดงอตลกษณ

ทางชาตพนธมอญในงานสงกรานตทจดขนทบางกระด จงหวดกรงเทพมหานคร รวมทงวเคราะหบทบาทของ

ประเพณสงกรานตทมตอชาวมอญบางกระด

ประวตศาสตรชมชนมอญบางกระด

ส�าหรบประวตความเปนมาของชมชนมอญบางกระด สภาพร มากแจง (2540) ไดรวบรวมหลกฐาน

ทางประวตศาสตรและวรรณคด วรรณกรรม สรปความไดวา ชมชนมอญบางกระด นาจะเกดขนในชวงสมย

รชกาลท 3 ทงนเพราะเมอพจารณาจากโคลงนราศตามเสดจทพล�าน�านอย และนราศนรนทร และนราศ

เมองเพชรซงแตงระหวางพ.ศ.2330-2356ลวนกลาวถงหมบานตางๆในเขตบางขนเทยนปจจบนแตไมม

Page 4: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

ประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด: พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญในกรงเทพมหานคร

154 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

วรรณกรรมฉบบใดกลาวถงบานบางกระดเลยประกอบกบลวดลายแกะสลกขอบโบสถยงเปนลวดลายรวมสมย

กบวดทรงธรรมพระประแดงซงสรางในสมยรชกาลท4อกดวย

เอกรนทรพงประชา (2546) ไดขยายประเดนเพมเตมจากสภาพรไววาการทวรรณกรรมเรองเหลาน

ไมไดกลาวถงบานบางกระด แตกลบกลาวถงพนทอน ๆ ในบรเวณใกลเคยง ไดแก นางนอง บางขนเทยน

บางบอน บางกก หวกระบอ หวละหาน แสมด�า โคกขาม จงสนนษฐานไดวา บางกระดเดมนาจะเปนพนท

อยในอาณาเขตของแสมด�าอยฝงซายตรงขามกบหวละหาน สวนค�าวา “บางกระด” นนนาจะเปนค�าทเกดขน

ภายหลงรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยซงเปนชวงระยะเวลาทแตงวรรณกรรมเหลานดงนน

ค�าวา“บางกระด”นาจะเปนชอทคนไทยเรยกหมบานนเพราะชาวมอญมกจะเรยกถนฐานหมบานเปนภาษามอญ

วา“กวาน”ซงแปลวาหมบานสวนคนเฒาคนแกในหมบานใหความหมาย“บางกระด”วานาจะเปนถนทม

ปลาชมเนองจากพนทบางกระดเปนแหลงน�าทมปลากระดชกชมมากอนจงเรยกตดปากวา“บางกระด”

สภาพร มากแจง (2540) ยงไดอางถงวรรณกรรมเรอง นราศเมองเพชร ทกลาวถงคลองสนขหอน

วามชาวมอญอาศยอย จากขอความดงกลาวท�าใหสนนษฐานไดวา ชาวมอญบางกระดกลมนนาจะเปนคนมอญ

จากคลองสนขหอน มหาชย (จงหวด สมทรสาคร) ซงเปนชมชนมอญเกากวาชมชนมอญบางกระด

กอนอพยพมาเพอหาแหลงท�ากนนนคออาชพเยบจากและตดฟนตอมามชาวมอญบรเวณใกลเคยงเชนบางไสไก

คลองบางหลวงและปากลด อพยพมาอยรวมกนเกดเปนชมชนใหญ มวดบางกระดเปนศนยกลางชมชนจนถง

ทกวนน ตอมามถนนตดผานเขาชมชนและมการขยายเขตอตสาหกรรมท�าใหชาวมอญบางกระดมฐานะดขน

เนองจากขายทดนใหกบเจาของโรงงานอตสาหกรรม และหมบานจดสรร ปจจบนชมชนมอญบางกระดเปน

ชมชนชานเมองอยในแขวงแสมด�าเขตบางขนเทยนจงหวดกรงเทพมหานคร

งานประเพณสงกรานตไทย-รามญ ชมชนบางกระด จงหวดกรงเทพมหานคร

งานประเพณสงกรานตทไดเกบขอมลภาคสนาม อยในชวงวนท 13-18 เมษายน 2561 มงานยอย

ทส�าคญ3งานดวยกนไดแก1.วนสงกรานตสงขาวแช หรอประเพณสงขาวแช 2.ประเพณสงกรานตไทย-

รามญ บางกระดและ 3.พธทรงเจาพอบางกระดผศกษาจะขอน�าเสนอขอมลจากภาคสนามโดยสงเขปเกยวกบ

งานประเพณสงกรานตมอญบางกระดตามล�าดบดงน

1. วนสงกรำนตขำวแชหรอประเพณสงขำวแช

วนสงกรานตขาวแชหรอประเพณสงขาวแช คอ ประเพณการท�าขาวแชถวายแดเทพสงกรานต

พระสงฆ บรรพบรษทงทลวงลบและยงมชวตอย สวนใหญจะประกอบพธในวนมหาสงกรานต หรอวนท 13

เมษายน เปนประจ�าทกปหรออาจจะประกอบพธในวนท 14-15 เมษายนกไดแลวแตความพรอมของแตละ

ครอบครวมล�าดบขนตอนดงน

วนท 1 วนสกดบ หรอ วนเตรยมสงกรานต แตละครอบครวจะมการแบงหนาทกนอยางชดเจน

ฝายหญงจะเปนคนเตรยมขาวแชและเครองเคยงไดแกไขเคมย�ามะมวงผดหวผกกาดเคมกบกะทกระเทยม

Page 5: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

155ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

ดองผดไข ปลาแหงผด เนอเคมหรอหมเคมผดหวาน และผดหมกะท สวนฝายชายจะเปนผทเตรยมศาล

เพยงตา (ศาลเทพนางสงกรานต) ศาลนจะท�าขนอยางงาย ๆ มเสาไมสเสา ความสงไมมาก สวนความกวาง

มเนอทพอทจะวางถาดส�ารบขาวแชใชผาขาวบางพนรอบ

วนท 2 วนสงกรานตขาวแช กอนพระอาทตยขนประมาณตหา จะมการเตรยมขาวแชไว 4 ส�ารบ

ขนตอนแรกน�าขาวแช 1 ส�ารบพรอมกบดอกไมธปเทยนจดถวายบชาขาวแชแดเทพสงกรานตตงเอาไวบนศาล

เพยงตาทไดเตรยมไวหลงจากนนจะท�าขาวแชอก1ส�ารบไปไหวบรรพบรษทลวงลบสวนขาวแชอก1ส�ารบ

ไปถวายแดพระสงฆทวดจากการสงเกตของผศกษาพบวาหลงจากเสรจสนงานถวายขาวแชทวดแลวชาวมอญ

ในหมบานยงไดน�าขาวแชทเตรยมไวอกหนงส�ารบมาไหวญาตผใหญดวย

ภาพท 1ศาลเพยงตาและส�ารบขาวแช

2. ประเพณสงกรำนตไทย-รำมญ บำงกระด

ชมชนมอญบางกระด วดบางกระด รวมกบส�านกงานเขตบางขนเทยนไดรวมกนจดงานประเพณ

สงกรานตไทย-รามญบางกระดขนโดยมการตดปายประกาศเชญชวนประชาชนและนกทองเทยวใหมารวมงาน

จากการสมภาษณ ถวล มอญดะ (การสอสารสวนบคคล, 7 กรกฎาคม 2561) ใหขอมลวาประเพณ

สงกรานตไทย-รามญ บางกระด จดขนครงแรกประมาณป 2537-2538 วตถประสงคในการจดงานเพอ

อนรกษ สบสานวฒนธรรมประเพณสงกรานตไทยรามญใหเปนอตลกษณของทองถนทมคณคา ลกษณะงานใน

ภาพรวมมการแบงหนาทการท�างานอยางชดเจน ระหวางภาครฐและภาคประชาชนสงเกตไดวาภาคประชาชน

สวนใหญจะอยฝายพธการทางศาสนาพธตางๆ ของคนมอญและฝายสาธตแผนกตางๆ สวนภาครฐจะมหนาท

อ�านวยการในภาพรวมและท�าหนาทฝายพธการเปดงานและประชาสมพนธงาน

งานนมพธส�าคญคอพธแหพระโพธสตวประจ�าหมบานวนรอบหมบานชมชนบางกระดเพอใหประชาชน

ไดรวมกนสรงน�าพระและรวมกนท�าบญ หลงจากนนเปนพธเปดงานตามแบบรฐพธ และมพธสรงน�าพระและ

รดน�าขอพรผสงอายกจกรรมภายในงานประกอบไปดวยซมการแสดงและสาธตท�าขนมและอาหารพนบานของ

ชาวมอญบางกะด เชน การท�าขาวแช การกวนกาละแม การท�าขนมแดกงา การท�าแกงกระเจยบ การสาธต

การปกสไบมอญ การสาธตการท�าแส นอกจากน ภายในงานยงมการแสดงการละเลนสะบามอญ ทะแยมอญ

และมนทรรศการแสดงวถชวตของชาวมอญบางกระด

Page 6: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

ประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด: พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญในกรงเทพมหานคร

156 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

3. พธทรงเจำพอบำงกระด

ผประจ�าหมบานทชาวบานนบถอมหลายประเภทแตทชาวบานนบถอมากทสดและเปนศนยรวมจตใจ

ของชาวมอญบางกระด คอ เจาพอบางกระด ชาวบานเชอวา เจาพอบางกระดคอวญญาณของทหารมอญ

ดงการสมภาษณของถวลมอญดะ(การสอสารสวนบคคล,7กรกฎาคม2561)ปจจบนศาลเจาพอบางกระด

ตงอยบรเวณหนาวดบางกระดรมคลองสนามชย หากชาวบานตองการความชวยเหลอ หรอประสบกบปญหา

ทแกไขไมไดจะมาสกการะขอพร หรอบนบานกบเจาพอเมอพรทขอประสบผลส�าเรจชาวบานจะน�าของมา

สกการะซงชาวบานเชอวาเจาพอพงพอใจเหลาบหรกลวยบรวารชางมาตกตานางร�าและวาว

พธทรงเจาพอบางกระดจดขนในวนท18เมษายนเปนประจ�าทกปจดบรเวณลานวดบางกระดเจาพอ

บางกระดเปนศนยรวมจตใจของคนในชมชนงานเรมในชวงเชาเวลา9.00น.มการแหแตรวงรอบศาล3รอบ

มชาวมอญชายหญงแตงกายแบบมอญรวมร�าในขบวนอยางสนกสนาน เมอขบวนแหวนครบ 3 รอบ จง

ถวายเครองบวงสรวง

เวลาประมาณ 17.00 น. เรมพธทรงเจาพอบางกระด พธนจดขนบรเวณลานหนาวด มดนตรมอญ

บวงสรวงเจาพอ ชาวบานจะสวมใสชดมอญอยางสวยงามนงรอเจาพอประทบรางทรงซงเปนผหญงบนเสอ

พรอมเตรยมของถวายเจาพอเพอความเปนสรมงคลของทชาวบานน�ามาถวายไดแกกลวยเหลาขนมบวลอย

ขาว-แดงไขตมขนมตมขาว-แดงมะพราวน�าอบดอกไมขาวสารผสมเกลอ(เมอไหวเสรจจะน�าไปโรยบรเวณ

รอบบานเพอความเปนสรมงคล) นอกจากน ยงมกานไมเปนสญลกษณแทนคนในครอบครว (กรณครอบครวม

5คนจะหกกานไมใหเปน5ทอนใหเทากบจ�านวนสมาชกในครอบครว)เจาพอจะท�าพธเสกคาถาปดเปาทกขโศก

โรคภยทกานไมเหลานเปนสญลกษณวาเจาพอไดท�าพธปดรงควานใหกบสมาชกทกคนในครอบครวเมอเสรจพธ

จะมเจาหนาทน�าไปลอยน�าคลายกบการปลอยทกขโศกใหลอยไปกบสายน�าเมอเจาพอบางกระดประทบรางแลว

คณะลกศษยไดมการน�าธงตะขาบและธงสแดงมขอความวาเจาพอบางกระดขนสยอดเสาเพอเปนสญลกษณวา

เรมพธทรงเจาพอบางกระดแลว หลงจากนนเจาพอบางกระดจะเดนไปยงลานวด ชาวบานตางเขามาพดคย

ขอพรและรบของไหวเชนกลวยขนมตมเหลามะพราวเปนตนจากมอเจาพออยางเนองแนนเจาพอจะรอ

จนกวาไมมชาวมอญมากราบไหวแลวจงออกจากรางทรงสวนใหญจะเปนเวลาค�าหรอประมาณ20.00น.เปนอน

เสรจพธ

ภาพท 2ขบวนแหพระโพธสตวพธสรงน�าพระสงฆ

Page 7: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

157ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

การแสดงอตลกษณทางชาตพนธมอญในประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด

ศราพรณถลางและสพนฤทธเพญ(2558)กลาววาบรบทขามพรมแดนของกลมชาตพนธตางๆ

ในกระแสโลกาภวตนท�าใหเกดการน�าเสนออตลกษณชาตพนธและการแสดงอตลกษณทางวฒนธรรมในบรบท

ใหมทขามพรมแดนเขาไปอย นกวชาการในปจจบนจงหนมาสนใจศกษาการแสดงอตลกษณชาตพนธของ

กลมชาตพนธตางๆ ในบรบท“นอกมาตภม”และศกษาวธการทกลมชาตพนธนนๆ แสดงอตลกษณในพนทใหม

นอกจากนจากการศกษาของศราพรณถลางและสพนฤทธเพญพบวาชาวไทใหญไดใชงานปอยเปนพนทใน

การแสดงอตลกษณทางวฒนธรรม ในกรณของชาวมอญทชมชนบางกระด กเขาขายลกษณะดงกลาวขางตน

ซงจากการศกษา พบวา ในงานประเพณสงกรานตมการแสดงอตลกษณทางวฒนธรรมของชาวมอญบางกระด

อยางเขมขนในดานตางๆดงน

1. ความเชอเกยวกบเจาพอบางกระดและความเชอเกยวกบประเพณสงกรานตและประเพณ

การสงขาวแช ในงานประเพณสงกรานตสะทอนใหเหนชดความเชอดงกลาวของชาวมอญบางกระดอยาง

ชดเจน และคนในชมชนมการปฏบตหรอสรางพธกรรมเพอสนบสนนความเชอดงกลาวอยางตอเนอง จนกลาว

ไดวาความเชอนเปนความเชอทเปนอตลกษณของชาวมอญบางกระดอยางแทจรงดงทจวนเครอวชฌยาจารย

(2548)ไดกลาวถงประเพณสงกรานตทคนมอญยดถอปฏบตสบตอกนมาสรปความไดวาเมอถงวนท13เมษายน

กจะมการน�าขาวแชถวายแดเทพสงกรานตตงเอาไวบนศาลเพยงตาทปลกเตรยมไว

2. อาหารมอญ ในงานประเพณสงกรานตจะเหนการเลอกน�าเสนออาหารมอญใหกบผทมารวมงาน

ประเพณสงกรานต มทงอาหารทรบประทานในชวตประจ�าวน ไดแก แกงกระเจยบมอญและอาหารทท�าเฉพาะ

ในพธกรรมหรอประเพณเทานน เชนขนมกาละแมขนมแดกงาและขาวแชสะทอนใหเหนวธคดในการเลอก

น�าเสนออตลกษณของชาวมอญบางกระดทมการคดสรรเฉพาะสงทคดวาเปน“ของแท”

ภาพท 3เจาพอบางกระดและของทชาวบานน�ามาถวายเจาพอ

Page 8: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

ประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด: พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญในกรงเทพมหานคร

158 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

3. เสอผาเครองแตงกาย ในชวงเวลาของงานประเพณสงกรานตจะเหนไดอยางชดเจนวามการแสดง

ถงความเปนชาวมอญผานเสอผาเครองแตงกาย แมวาชาวมอญทรวมงานสวนหนงจะแตงกายแบบผสมผสาน

ระหวางวฒนธรรมอนกบมอญแตสงหนงทแสดงถงความเปนมอญอยางชดเจนกคอผชายตองนงโสรงสแดง

มผาสไบ ใชพาดไหล ลกษณะการใชสไบมทงพาดไหลขางเดยวพาดสองไหลโดยคลองผาดานหนาแบบไขวกน

แลวปลอยชายผาทงสองไวดานหลง สวนผหญงมอญทกคนในพธจะตองมสไบ สวนเสอและผานงจะใสแบบใด

กได ซงสวนใหญจะพาดสองแบบ คอ พาดแบบสไบเฉยง และแบบคลองคอ กลาวไดวา สไบเปนอตลกษณ

ส�าคญทสอถงความเปนมอญอยางชดเจน

4. สญลกษณ ในประเพณสงกรานตซงชาวมอญใหความส�าคญทนบเปนอตลกษณทางวฒนธรรมไดแก

ธงตะขาบ ประเพณสงกรานตมอญบางกระดมการตกแตงดวยธงตะขาบหลากสและธงตะขาบทท�า

จากทางมะพราวจ�านวนมากธงตะขาบเปนอตลกษณส�าคญของชาวมอญอกอตลกษณหนง แตเดมชาวมอญจะ

ใชธงตะขาบในพธทางพระพทธศาสนาเพอแสดงความเคารพตอพระพทธเจา แตในประเพณสงกรานตมอญ

บางกระด มการใชธงตะขาบอยางมนยทางวฒนธรรมทไมใชมเพยงแคมบทบาทเปนเครองบชาพระพทธเจา

เทานนแตยงมหนาทเปนสญลกษณทสอถงความเปนมอญผานการใชประเพณสงกรานตอกดวย

หงส ในงานสงกรานตมวตถทเกยวกบ “หงส” เพอสอความหมายทางวฒนธรรมถงความเปนตวตน

ความเปนมอญเชน“เรอหงส”โดยม“พระโพธสตว”พระพทธรปส�าคญประจ�าหมบานประทบอยบนเรอหงส

การใช“หงส”ในรปแบบตางๆ เพราะชาวมอญเชอกนวาหงสเปนสญลกษณของรามญประเทศดงนนหงสเปน

วตถสญลกษณในงานประเพณทสอถงความเปนชาตพนธมอญ กลาวไดวา สญลกษณทปรากฏในพธกรรม

เหลานนอกจากจะเปนสญลกษณทบงบอกใหรวาเปนชาวมอญแลวยงมบทบาทในการสรางความทรงจ�ารวมและ

สรางส�านกชาตพนธมอญใหแกผทรวมงานอกดวย

5. การแสดงและการละเลน การแสดงและการละเลนทเปนอตลกษณทางวฒนธรรมของชาวมอญ

ไดแกการเลนสะบามอญเปนการละเลนพนบานของชาวมอญในชวงเทศกาลสงกรานตมทงทแขงขนเพอชงเงน

รางวลและเปนการแสดงใหคนภายนอกไดรบชมนอกจากนยงมการแสดง ทะแยมอญ เปนการละเลนอยางหนง

ของชาวมอญลกษณะคลายเพลงพนบานไทยของภาคกลาง

6. ภาษา ในงานมความพยายามทจะน�าเสนอภาษามอญใหคนทวไปไดรบรผานปายตาง ๆ เชน ปาย

กองอ�านวยการปายชออาหารปายปฐมพยาบาลอกทงยงเปนการกระตนจตส�านกใหคนในชมชนไดรจกเรยนร

และรกษาภาษามอญไวไมใหสญหาย จากการลงภาคสนาม พบวา คนในชมชนแมวาจะพดภาษามอญได แต

ไมสามารถเขยนภาษามอญไดมเพยงไมกคนเทานนทรอกษรมอญ

บทบาทของประเพณสงกรานตตอชาวมอญ ชมชนบางกระด จงหวดกรงเทพมหานคร

จากการลงภาคสนามพบวาภายในงานประเพณสงกรานตมการแสดงใหเหนอตลกษณทางวฒนธรรม

ของชาวมอญอยางชดเจนผานอตลกษณประเภทตางๆดงทไดกลาวมาขางตนกลาวไดวาประเพณสงกรานต

Page 9: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

159ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

เปนพนทส�าคญทเปดโอกาสใหชมชนมอญไดมเวทในการแสดงอตลกษณความเปนมอญของตน การแสดง

อตลกษณดงกลาวกมสวนในการสรางความทรงจ�าและส�านกทางชาตพนธใหกบคนในชมชนและเยาวชน

มอญรนใหมไดรบรและตระหนกรดวยความภาคภมใจวา ชาวมอญเปนชาตพนธทยงใหญและมประวตศาสตร

อนยาวนานสอดคลองกบการศกษาของสภาพรมากแจง(2540)และเอกรนทรพงประชา(2546)ทศกษา

ชมชนมอญบางกระด พบวา ศาสนาและวฒนธรรมของชมชนมอญบางกระดมสวนส�าคญในการพฒนาชมชน

และสรางความแขงแกรงใหแกชมชนเชนเดยวกบชมชนอนๆดงงานของปรมาภรณลมปเลศเสถยร(2561)

ทศกษาชมชนพนทายนรสงห จงหวดสมทรสาครผลการศกษาพบวาชมชนไดน�าทนวฒนธรรมมาสรางความ

ทรงจ�ารวมและส�านกในการมอตลกษณรวมกนของคนในชมชนจนกลายเปนพลงส�าคญทท�าใหชมชนเขมแขงขน

นอกจากนยงไดมการจดนทรรศการซงสรางขนโดยคนในชมชนอกดวยเนอหาทปรากฏในนทรรศการ

เปนการแสดงอตลกษณของชาวมอญในดานตางๆ การทชาวมอญหนองดเลอกน�าเสนอนทรรศการหรอแผนปาย

แสดงอตลกษณทางวฒนธรรมของชาวมอญนเนองจากประเพณสงกรานตเปนเพยงประเพณเดยวทคนภายนอก

และรฐใหความส�าคญอกทงมนกขาวมาท�าขาวจ�านวนมากจงกลาวไดวาประเพณสงกรานตเปนประเพณทสราง

ชอเสยงใหกบชมชนดงนนการจดนทรรศการจงไมใชมวตถประสงคเพยงแคสรางส�านกหรอสรางความทรงจ�า

รวมใหกบคนในชมชนเทานนแตยงเปนการประกาศตวตนความเปนมอญใหกบ“คนนอก”ไดรบรดวย

เมอคนในชมชนเกดส�านกและความทรงจ�าเกยวความเปนมอญ จากการรวมงานประเพณสงกรานต

ของชมชนจงท�าใหงานประเพณสงกรานตมบทบาทการเปนศนยรวมจตใจและการรวมกลมกนของชาวมอญและ

บทบาทการเปนกลไกลทางวฒนธรรมในการแสดงอตลกษณ (ethnic identity) และการสรางพนททางสงคม

(place-making)ของชาวมอญดงน

1. บทบำทกำรเปนศนยรวมจตใจและกำรรวมกลมกนของชำวมอญ

ประเพณสงกรานตและพธทรงเจาพอบางกระดทชมชนบางกระดไดท�าใหใหพนททางกายภาพธรรมดา

กลายเปนพนทศกดสทธทอดมไปดวยความหมายทางวฒนธรรมท�าใหความเปนพวกเดยวกนตกผลกเกดความ

ส�านกในความเปนอนหนงอนเดยวกนงานประเพณสงกรานตมอญบางกระดจงมคณคาและมบทบาทในการสราง

ความสามคคเปนศนยรวมจตใจของชาวมอญในชมชนทกระจดกระจายไปอยตามทตางๆใหกลบมารวมตวกน

เพอประกอบกจกรรมทางวฒนธรรมรวมกน

ทกกจกรรมชาวมอญบางกระดตางรวมแรงรวมใจกน โดยเฉพาะอยางยงพธทรงเจาพอบางกระดจะม

คนในชมชนเขารวมจ�านวนมาก ผเขยนสงเกตวาพธนแทบจะไมมเจาหนาทรฐอยเลย พธทรงเจานเปนพธ

ทชาวมอญเปนเจาของอยางแทจรง ภายในพธมดนตรมอญและมการขบรองบวงสรวงเจาพอเปนภาษามอญ

นอกจากน ยงมเนอหาและแนวคดใหคนในชมชนรกและสามคคกนเพราะมเจาพอบางกระดเปนศนยรวมจตใจ

รวมกน พธทรงเจาพอบางกระดในงานประเพณสงกรานตจงมบทบาทชวยสรางความเปนปกแผนใหกบชมชน

และสงคมไดเปนอยางด

Page 10: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

ประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด: พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญในกรงเทพมหานคร

160 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

จากการลงภาคสนาม พบวา ภายในงานมชาวมอญในและนอกพนทมารวมงาน ในแงนงานประเพณ

สงกรานตจงเปน“พนท”ให“คนมอญ”ใหมารวมกลมกนเสมอนประหนงวางานประเพณสงกรานตบางกระด

ไดกลายเปนรฐมอญในดนแดนไทย

นอกจากน อตลกษณทางวฒนธรรมตาง ๆ ทปรากฏในงานประเพณสงกรานตบางกระดยงท�าใหเหน

รองรอยทางประวตศาสตรของชนชาตมอญท�าใหชาวมอญเกดความรสกภาคภมใจ เมอเปนเชนน ประเพณ

สงกรานตนจงมบทบาทเปนตวเชอมระหวางกาลเวลาและพนทในอดตกบปจจบนดวยกลาวคอประเพณสงกรานต

บางกระดไดท�าใหภาพความรงเรองของมอญในอดตไดกลบมามชวตอกครงในโลกปจจบนโดยนยนพธกรรมจง

เปนชวงเวลาพเศษหรอชวงเวลาชายขอบ(Liminal)ทแตกตางไปจากโครงสราง(Structure)ของความเปนจรง

ทประเทศมอญไดลมสลายและกลายเปนสวนหนงของประเทศพมา

เมอภาพในอดตไดหวนกลบมาไหลเวยนกลายเปนความทรงจ�าใหมในบรบทสงคมปจจบนท�าใหชาวมอญ

บางกระดหรอชาวมอญจากพมาทมารวมงานเกดส�านกในรากเหงารวมกนระดบจตวญญาณ ท�าใหเกด

ชมชนมอญหรอรฐมอญในจนตนาการทมความเกยวโยงกน ซง Turner (1969) เรยกภาวะของสงคมแบบน

วา communitas ซงเปนชวงเวลาพเศษทเปดโอกาสใหคนในสงคมสามารถมพฤตกรรมทท�าไมไดในชวงปกต

(community) นนคอ ในความเปนจรงชาวมอญไดสญเสยเอกราชและกลายเปนกลมชาตพนธกลมหนงใน

ประเทศไทยและประเทศพมาภายหลงจากผานภาวะcommunitasแลวกจะหวนกลบคนสโครงสรางปกตของ

สงคมในแบบ community ดวยความมนใจและมส�านกความเปนอนหนงอนเดยวกนในระดบชมชนและหลอม

รวมจนกลายเปนส�านกระดบชาตพนธ

2. บทบำทกำรเปนกลไกลทำงวฒนธรรมในกำรแสดงอตลกษณ (ethnic identity) และกำรสรำง

พนททำงสงคม (place-making) ของชำวมอญ

การสรางความเปนชมชนและอตลกษณไมอาจหลกเลยงความส�าคญของอ�านาจ

เพราะการสรางความเปนชมชนและอตลกษณของกลม เกดขนภายใตความสมพนธของ

การสรางความแตกตาง ซงรวมถงการผนวกรวม (inclusion) การกดกน (exclusion)

และการสรางความเปนอน อตลกษณและวฒนธรรมจงเปนผลของความสมพนธเชงอ�านาจ

และความไมเทาเทยมกนระหวางคนกลมตางๆ

(ยศสนตสมบต,2551:38)

หากน�าแนวคดดงกลาวมาพจารณากลมชาวมอญบางกระด จะเหนวา นบตงแตความพยายามของรฐ

ไทยในการใชนโยบายผสมกลมกลน(assimilation)กลมชาตพนธมอญไดเบยดขบใหคนมอญกลายเปนคนชาย

ขอบในสงคมผนวกกบในอดตพนทบางกระดเปนพนทชานเมองอยหางไกลจากศนยกลางอ�านาจรฐท�าใหชมชนน

เปนชมชนปด เกดชองวางระหวาง“คนนอก”และ“คนใน”ตอมากระแสโลกาภวตนและนโยบายรฐเกยวกบ

การใหความส�าคญกบทองถนเปดโอกาสใหชาวมอญบางกระดไดตอบโตความเปนคนชายขอบดวยการลกขนมา

Page 11: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

161ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

สรางพนททางสงคมผานประเพณสงกรานตทบรรจไปดวยอตลกษณชาตพนธมอญจนท�าใหประเพณสงกรานต

ของชาวมอญบางกระดกลายเปน“พนทของการชวงชงผานปฏบตการทางวฒนธรรม”

จากการทไดไปรวมงานประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระดพบวางานดงกลาวมความส�าคญตอ

คนในชมชนเปนอยางยงทงนเหนไดจากจ�านวนคนทมารวมงานการรวมแรงใจชวยกนจดงานแมวาจะมภาครฐ

เขามามบทบาทในการจดงานบางกตามแตชาวมอญบางกระดกไดใชโอกาสทรฐเขามาสนบสนนดานงบประมาณ

และการประชาสมพนธกบนกขาว จดงานใหมความยงใหญมากขนและน�าเสนอวฒนธรรมของชาวมอญ

หลากหลายประเภทสสายตามวลชนในวงกวาง ดงจะเหนไดวา ปจจบนประเพณสงกรานตของชาวมอญ

บางกระด มพนทขาวในสงคมไทยจ�านวนมากในงานป 2561 มนกขาวจากหลายส�านกมาน�าเสนอขาวงาน

ประเพณสงกรานตทบางกระดหลากหลายแงมมจงเหนไดอยางชดเจนวางานประเพณสงกรานตมอญบางกระด

เปนกลไกลส�าคญในการน�าเสนออตลกษณทางชาตพนธมอญและเปนพนทใหกบชาวมอญไดสรางพนททาง

สงคมใหกบตน

ศราพรณ ถลาง และสพน ฤทธเพญ (2558) ไดวเคราะหประเดนการสรางพนททางสงคมของชาว

ไทใหญผานงานปอยสรปไดวาการทชาวไทใหญในจงหวดเชยงใหมสามารถมพนททางสงคมในจงหวดเชยงใหม

ไดนน คงจะเนองดวยความใกลชด (proximity) ระหวางชาวไทใหญกบชาวไทยวนในหลายแงมมทงดานภาษา

และชาตพนธ(linguisticsandethnicproximity)ทส�าคญไทใหญยงมความใกลชดทางประวตศาสตรทมความ

สมพนธกนมายาวนานระหวางอาณาจกรไทใหญกบอาณาจกรลานนา(historicalproximity)และมความใกลชด

ทางศาสนาและวฒนธรรม(religiousandculturalproximity)

เมอน�าประเดนดงกลาวมาพจารณากบกลมชาตพนธมอญบางกระดในจงหวดกรงเทพมหานคร พบวา

ชาวมอญบางกระดใกลชดกบคนชาตพนธตางๆ ในจงหวดกรงเทพมหานครหรอในจงหวดใกลเคยงเชนเดยวกน

ในแงของความใกลชดทางประวตศาสตรทมความสมพนธกนมายาวนานระหวางชาวมอญบางกระดทอพยพ

เขามาสมยรตนโกสนทรและคนในพนทบรเวณใกลเคยงทงสมทรสาครและกรงเทพมหานคร (historical

proximity)และยงมความใกลชดทางศาสนาและวฒนธรรม(religiousandculturalproximity)คอมการนบถอ

พระพทธศาสนาเหมอนกนดวยความใกลชดดงกลาวท�าใหกลมคนชาตพนธตางๆ ทอยในจงหวดกรงเทพมหานคร

และจงหวดใกลเคยงยอมรบในประเพณวฒนธรรมของชาวมอญและบทบาทการสรางพนททางสงคมของ

ชาวมอญกลมนไดโดยงาย

การสรางพนททางสงคมของชาวมอญดวยกลวธการใชกลไกลทางวฒนธรรมในการแสดงอตลกษณ

ดงกลาว ชวยสรางความมนใจในการด�ารงชวต ลดความแปลกแยกในความเปนชาตพนธ และสรางตวตน

บนพนททางประวตศาสตรอกดวย

Page 12: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

ประเพณสงกรานตของชาวมอญบางกระด: พนทการแสดงอตลกษณของกลมชาตพนธมอญในกรงเทพมหานคร

162 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

บทสรป

ผลกระทบของโลกาภวตนท�าใหพนทของชมชนมอญบางกระดมความหลากหลายทางวฒนธรรม ซง

ชมชนมอญบางกระดอาจมปฏกรยาใน2ลกษณะลกษณะแรกเกดการประสานและการปรบตวของความเปน

ทองถนกบโลกภายนอกหรอโลกสากลดวยการเปดรบคนตางถนหรอเปดชมชนใหเปนแหลงทองเทยวตามกระแส

โลกปจจบน นนคอ การจดงานประเพณสงกรานตใหมความยงใหญ มการประชาสมพนธเชญชวนใหมาเทยว

งานประเพณสงกรานตอยางคกคกลกษณะทสองโลกาภวตนท�าใหทองถนเขมแขงมากขนเพอปกปองตนเองใน

กระแสของการเปลยนแปลงตามแนวคดทองถนนยม ดงจะเหนไดจากความพยายามในการน�าเสนออตลกษณ

ทางวฒนธรรมของคนมอญผานประเพณสงกรานต

งานประเพณสงกรานตของมอญบางกระด มความหลากหลายทงในแงของการผสมผสานระหวาง

ความเชอดงเดมและความเชอทางพระพทธศาสนา การผสมผสานระหวางประเพณของราษฎรและประเพณ

ของรฐการผสมผสานระหวางการแสดงและพธกรรมแตอยางไรกตามจะเหนไดวาประเพณหรอกจกรรมตางๆ

เหลานไมไดเปนเพยงแคกจกรรมในรอบปตามทเคยปฏบตกนมาเทานนแตงานประเพณสงกรานตยงเปนพนท

ของการแสดงอตลกษณทางชาตพนธมอญอกดวยทชาวมอญบางกระดพยายามจะสอสารใหคนภายนอกไดรบร

ถงการมตวตนของกลมตน และในขณะเดยวกนอตลกษณเหลานกไดสรางความภาคภมใจใหกบชาวมอญ

ในชมชนบางกระดดวยเชนเดยวกน

กลาวโดยสรป เราสามารถเหนอตลกษณทางชาตพนธมอญไดอยางชดเจนในงานประเพณสงกรานต

แมวาลกษณะการน�าเสนอจะดคลายกบเปนการจดฉากหรอการเปนสนคาทางวฒนธรรมแตการอาศยอยทามกลาง

สงคมเมองโดยเฉพาะอยางยงชมชนบางกระดทเตมไปดวยแหลงอตสาหกรรมสงผลใหเกดการหลงไหลของคน

ตางวฒนธรรมอาจท�าใหรากของความเปนมอญของเยาวชนรนใหมสนคลอนไดงานประเพณสงกรานตจงเปน

พนทส�าคญทท�าใหชาวมอญบางกระดไดแสดงตวตน รกษา และปลกฝงจตส�านกความเปนมอญใหด�ารงอยได

อยางเขมแขงทามกลางวฒนธรรมทลนไหล

บรรณานกรม

จวนเครอวชฌยาจารย.(2548).ประเพณมอญทส�าคญ(พมพครงท2).กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร.

ปรมาภรณลมปเลศเสถยร.(2561).พนทายนรสงห:การผลตซ�าในบรบทสงคมไทยรวมสมย.วารสารวชาการ

มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร, 38(1),124-134.

ยศสนตสมบต.(2551).อ�านาจ พนทและอตลกษณทางชาตพนธ: การเมองวฒนธรรมของรฐชาตในสงคมไทย.

กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร.

ศราพรณถลาง,และสพนฤทธเพญ.(2558).คตชนในบรบทขามพรมแดน: งานปอยไทใหญในจงหวดเชยงใหม.

กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สภาพรมากแจง.(2540).การศกษาวถชวตชาวมอญบางขนเทยน “มอญบางกระด”.กรงเทพฯ:มหาวทยาลย

ราชภฏธนบร.ส�านกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ.

Page 13: มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 2562 T he Songkran Festival for the Mon ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/393/151_163.pdf · วริศรา อนันตโท

วรศรา อนนตโท

163ปท 39 ฉบบท 3 เดอนกรกฎาคม - กนยายน 2562

เอกรนทรพงประชา.(2546).พพธภณฑพนบาน:“พนท”ทถกตอรองบนความขดแยง:กรณศกษาศนยศลป-

วฒนธรรมมอญบางกระด.ด�ารงวชาการ, 2(3),119-146.

Appadurai,A.(1996).Modernity at large: Cultural dimensions of globalization. Minneapolis, MN:

University of Minnesota Press.

Giddens, A. (1990). The consequences of modernity. Stanford, CA: Stanford University Press.

Turner,V.(1969).Ritual process: Structure and anti-structure. Ithaca, NY: Cornell University Press.