AKUT ABDOMEN rev2

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    1/77

    Bambang Sugeng

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    2/77

    PENDAHULUAN Kelainan pada abdomen mendadak,

    spontan / non-trauma g biasana

    memerlukan operasi Pengeta!uan anatomi dan "siologi g

    baik

    Anamnesis dan pemeriksaan "sik gteliti

    Ke#urigaan tinggi

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    3/77

     $!e #olle#ti%e term A&U$E ABD'(EN is used to des#ribe a group o)a#uteli)e t!reatening intra-abdominal #onditions *in#luding pel%i#+ t!atreuire

    emergen# !ospital admission and o)ten surgi#al inter%ention

    A &us!ieri et al Clinical Surgery 2nd ed, 2003 

     $!e term A&U$E ABD'(EN is .idel understood but is di#ult tode"ne pre#isel

    Burkitt H0 et al Essential Surgery 3rd ed, 2002

     $!e term A&U$E ABD'(EN is designates smptoms and signs o) intra-abdominal disease usuall treated best b surgi#al operation

     1ones 2S, &laridge 1A Towsend Sabiston Textbook of Surgery 17th

     ed, 200

     $!e term A&U$E ABD'(EN is a loose one en#ompassing all t!ose#onditionst!at present .it! #lini#al )eatures o) s!ort duration *arbitraril lesst!an 34das+ .!i#! mig!t indi#ate a progressi%e intra-abdominal #onditiont!at ist!reatening to li)e or #apable o) #ausing se%ere morbiditHenr ((, 1N $!ompson Clinical Surgery 2nd ed, 2007 

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    4/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    5/77

    Anatomi g baik

    5ntraperitoneal

    2etroperitoneal

    'rgan solid/padat'rgan berongga

    Pel%is reproduksi

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    6/77

    PEN6EBAB / E$5'L'05

    5n)eksi apendisitis, adneksitis  Per)orasi / ruptur organ per)orasi tp!oid 

    'bstruksi

      7 intraluminer tumor usus/kolon, kolik ureter

      7 ekstraluminer !ernia inkarserata, %ol%ulus 0angguan %askuler !ernia strangulata Perdara!an KE$, perdara!an !epatoma

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    7/77

    ANA(NES5S Neri abdomen lokasi, kapan

    timbul, si)at neri, berpinda!

    Demam kapan timbul,!ilang/timbul8

    (ual / nausea

    (unta! makanan, ke!i9auan, dara!,pro9ektil8

    Diare dara!8

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    8/77

    N6E25 ABD'(EN Neri %is#eral tumpul, tidak dapat

    menun9ukkan lokasi g tepat Neri parietal atau somatik ta9am,

    lokasi 9elas, menetap spt padaperadangan peritoneum / peritonitis

    2e)erred pain 9au! dari organ asal S!i)ting pain pen9alaran atau

    peruba!an lokasi neri

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    9/77

    2egio abdomen

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    10/77

    2e)erred PainBa!u kanan Ba!u kiri  !iafrag"a !iafrag"a  #andung e"$edu %ien

      #a$sul he$ar &ankreas

      %a"bung

    Skapula kanan Colon'(exura lienalis  #andung e"$edu

      Saluran e"$edu  Skapula kiri

      %ien5nguinal/genitalia &ankreas  )in*al

      +reter 

      orta- iliaca

     

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    11/77

    Somati# pain dan re)erred pain

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    12/77

    'nset dan Per9alanan

    Neri Neri tiba-tiba/eksplosi) #ukup serius per)orasi lambung, KE$, rupturaneurisma

    Neri progresi) #epat kolesistitis akut,pankreatitis akut, strangulasi usus

    Neri samar-samar ang progresi) appendisitis akut, obstruksi usus ataukasus non beda!

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    13/77

    &!olesistitis akut

    Pankreatitis aku

    Strangulasi

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    14/77

    Kemungkinan diagnosis dari onset

    Neri tiba-tiba Lambat

    progresi) 

    5ntermittent Konstan

    Per)orasi %iskus

    :ol%ulus

    Pasase batu gin9al

    'bstruksi usus

    Embolimesenterium

    KE$

     $orsi kista o%arii

    (&5

    (ittels#!mer;

    5ntususepsi

    Appendisitis

    Di%ertikulitis

    &!olesistitis

    'bstruksi usus

    5skemiamesenteri

    Endometriosis

    0astroenteritis

    0astritis

    5ntususepsi

    Pankreatitis

    Salpingitis

    Kolitis ulserati%a

    Hepatitis

    Plelone)ritis

    Ulkus peptikum

    2e

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    15/77

    Si)at Neri

     $a9am, dipermukaan  iritasi

    peritoneum / neri parietal / somatik Hilang timbul, samar-samar, terasa

    dalam seperti =diperas>  neri%is#eral

    Neri =#oli#> lumen ke#il gtersumbat spt ureter, saluran empedu

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    16/77

    Lokasi Neri

    Perut kanan ba.a! apendisitis, KE$kanan, adneksitis kanan

    Kanan atas k!olesistitis

    Neri pinggang kolik gin9al

    Seluru! abdomen peritonitisgeneralisata / peritonitis umum

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    17/77

    Neri kolik

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    18/77

    Kelu!an Lain

    (ual / nausea

    (unta! kapan munta!, si)atmunta!, isi g dimunta!kan8

    Demam kapan, demam dulu atausakit perut dulu8

    Konstipasi

    2i.aat ginekologis *pada .anita+

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    19/77

    Kelu!an Lain

    Diare, !emato#!e;ia

    5kterus

    Hematemesis

    2i.aat penakit da!ulu

    7 penakit g mungkin ber!ubungan dg sakit

    perutna

      7 sakit berulang atau pertama kali8

      7 perna! operasi 8 *ad!esi+

      7 berkurang/!ilang rasa sakit dengan 8

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    20/77

    PE(E25KSAAN ?5S5K 

    Pemeriksaan "sik umum   @ 0elisa! / diam mena!an sakit8  @ Pu#at *anemi8+, takikardi, takipnea,

    dingin  @ Demam, sub)ebril

      @ $ekanan dara!

      @ $idur melipat tungkai8  @ Kuning / ikterik8

      @ De!idrasi  @ Spider nae%i

      @ dll

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    21/77

    Spider nae%i

    5kterus/9aundi#e

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    22/77

    PE(E25KSAAN ?5S5K 

    Pemeriksaan "sik abdomen3@ 5nspeksi kembung, peristaltik usus

    @ Auskultasi bising usus  tamba!/kurang8

    @ Neri batuk parietal pain

    C@ Perkusi pekak !epar, =s!i)ting dullness>

    @ Palpasi neri lepas, =guarding>@ Pemeriksaan inguino-skrotal

    F@ Pemeriksaan #olok dubur

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    23/77

    5nspeksi

    Kembung atau #ekung8 Spider nae%i8

    0ambaran usus

    Peristaltik usus

    Sikatriks bekas operasi

    Dari t!oraks sampai inguinskrotal GGG

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    24/77

    Auskultasi

    Seluru! abdomen

    Dengarkan dg sabar

    Bising usus

    =metalli# sound>

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    25/77

    Neri batuk dan perkusi

    Neri batuk

     neri somatik Neri ketok  neri somatik

    Pekak !epar*pneumoperitoneum+

    =s!i)ting dullness>  $impani

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    26/77

    Palpasi

    Palpasi dalam *deep

      palpation+

    Neri tekan

    Neri lepas / =rebound

      tenderness>

    =mus#le guarding>

    (ulai dari k.adran berla.anan dari ner

    batukna

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    27/77

    Pemeriksaan inguino-skrotal

    Hernia skrotali

    inkarserata Hernia

    inguinalisinkarserata

    'r#!itis

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    28/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    29/77

    &olok dubur

    Anus "ssura, "stula S"ngter (ukosa / tumor

    Ampulla Prostat *laki-laki+ dan

    adneksa *.anita+ Neri

    Sarung tangan dara!, lendir, )eses

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    30/77

     PENUN1AN0

    Pemeriksaan laboratorium3@ Pemeriksaan dara! rutin Hb, Leko, di #ount

    @ ?aal !epar, pankreas, gin9al *bilirubin, amilase,ureum / kreatinin dll+

    @ Pemeriksaan urin !ematuria, bakteriuri,bilirubinuria

    C@ Pemeriksaan )eses dara! samar, melena,!emato#!e;ia

    @ Pemeriksaan lain ang diperlukan

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    31/77

     PENUN1AN0

    Pemeriksaan radiologi3@ Pemeriksaan )oto t!oraks meningkirkan

    kelainan t!oraks ba.a!, meli!at udaradiba.a! dia)ragma dan persiapan operasi

    @ ?oto polos abdomen / ?PA pre-peritoneal )at,sebaran gas, batu, udara di rongga peritoneum

    @ ?oto abdomen dg kontras Ba-enema, Ba-mealC@ US0, &A$-S#an dan (25

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    32/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    33/77

    0aris psoas

    0K 

    0K H

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    34/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    35/77

    Pelebaran ususole! udara

    Step ladder appearan#e(ultiple air-

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    36/77

    Udara diba.a!

    dia)ragmaIpneumoperitoneum

    H

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    37/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    38/77

    Ba-enema

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    39/77

    Barium enema

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    40/77

    Ultrasonogra" I US0

    US0 Appendisitis

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    41/77

    &$- S#an

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    42/77

    &$- S#an

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    43/77

    D5A0N'S5S D5?E2ENS5AL

    Umur adenitis mesenterial pd anak,keganasan dan kelainan %askuler pd

    orang tua 1enis kelamin kelainan ginekologis

    pd .anita, KE$

    Anamnesis teliti ad!esi, ileusobstruksi pd bekas operasiabdomen

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    44/77

    D5A0N'S5S D5?E2ENS5AL

    3@ Neri abdomen terus menerus lebi! dari 9am kemungkinan kasus beda!@ Ditamba! nerilepas *J+  kasus beda!

    @ Kasus beda! tersering adala! appendisitis danileus obstruksi *ad!esi, !ernia inkarserata,tumor+

    @ Appendisitis akut dan obstruksi merupakan

    kelainan beda! tersering g semula dikirakelainan non-beda!

    C@ Pada .anita diagnosis dipersulit dg kelainanginekologis *P5D, KE$+

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    45/77

    D5A0N'S5S D5?E2ENS5AL

    @ Pada anak, pikirkan kelainan in%aginasi,di%ertikulum (e#kel

    @ Pada orang tua pikirkan keganasan dangangguan %askularisasi

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    46/77

    Ak t bd

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    47/77

     $r 0astrointestinal Hepar,lien,trbiliaris,pankreas

      Appendisitis &!olesistitis akut

      'bstruksi usus !alus/kolon &!olangitis akut

      Per)orasi ulkus peptikum Abses !epar

      Hernia inkarserata 2uptur tumor !epar

      Per)orasi usus 2uptur lien spontan

      Di%ertikulitis (e#kel Kolik bilier

      0astroenteritis Hepatitis akut

      0astritis Pankreatitis akut

      Adenitis mesenterika

    Lain-lain

      Ke!amilan ektopik terganggu

      Kista o%arium terpuntir

    Akut abdomentersering

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    48/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    49/77

    Ke!amilan ektopik terganggu

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    50/77

    APPEND5S5$5S

    AKU$A

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    51/77

    Anatomi dan ?isiologi

    Bai dan anak di%ertikulum pd#ae#um, pangkal besar u9ung ke#il

    De.asa tabung dg pangkalpertemuan taenia #oli

    Pan9ang ber%ariasi

    Letak bebas *+ atau retro#ae#al 44 kelen9ar lim)e 0AL$

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    52/77

    Anatomi dan ?isiologi

    Persara)an parasimpatis N@ %agus

      simpatis N $!

    Pendara!an A appendikularis

    *end arter+ #abang A ileo#oli#a

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    53/77

    Anatomi dan ?isiologi

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    54/77

    Anatomi dan ?isiologi

    ?ungsi kelen9ar lim)e untuk sistem

    kekebalan8 Apaka! kalau diambil /

    appendektomi menebabkan

    kekebalan menurun8 Appendektomi  &a re#tum8

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    55/77

    5nsidens

    Akut abdomen tersering

    Lebi! banak pada de.asa muda

     paralel dg 9umla! kelen9ar lim)e

     1arang pada bai dan orang tua

    Laki-laki I perempuan

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    56/77

    Etiologi

    'bstruksi3@ Pembesaran / !iperplasi kelen9ar lim)e

    @ ?ekalit@ 'bstruksi )ungsional krn diit

    Lumen appendiks 4@3 ml

    tersumbat  distensi  %is#eralpain

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    57/77

    ?EKAL5$

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    58/77

    Patogenesis

    Distensi appendiks dirasakan sebagai%is#eral pain sekitar pusat dan mual

    Distensi  ggan %askularisasi  

    oedem Bakteri residen berkembang  

    radang seluru! lapisan  serosa

    Serosa

     neri parietal

     bergeser keperut kanan ba.a!

    Lekositosis, demam

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    59/77

    Patogenesis

    0gan %askularisasi menebabkangangren

    0angren  per)orasi  peritonitis

    Sebagian krn daa ta!an tubu! baik  massa periappendikuler /=appendi#ular mass>

    (assa appendiks bisa sembu!  appendisitis kronisM atau per)orasi /abses

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    60/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    61/77

    0ambaran Klinis

    Anoreksia diikuti neri tumpulsekitar pusat

    C- 9am kemudian bergeser keperut kanan ba.a!

    (unta!

    Demam $ungkai dilipat pada sendi panggul

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    62/77

    Pemeriksaan ?isik

    Appendisitis tidak per)orasi neribatuk, neri tekan, neri lepas dan

    =mus#le guarding> pd titik (#Burne

    Appendisitis per)orasi/abses neri

    tekan seluru! perut Appendisitis in"ltrat teraba massa

    perut kanan ba.a!

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    63/77

     $itik (# Burne

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    64/77

    Pemeriksaan "sik

    Psoas sign ekstensi otot psoas  neri

    2o%sings sign neri kontralateralkanan

    'bturator sign endorotasi otot

    obturator  neri

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    65/77

    Klingensmit! (E et al  The .ashington /anual of Surgery, th ed, 200

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    66/77

    Pemeriksaan penun9ang

    Lekositosis

    Puria bila dekat ureter

    ?oto polos abdomen danappendikogram

    Ultrasonogra" / US0

    &$-s#an

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    67/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    68/77

    &$-S#an I Appendisiti

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    69/77

    Appendikogram

    Appendiks terisi kontras

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    70/77

    Komplikasi dan Prognosis

    2uptur *3-+, terutama padaanak-anak dan orang tua  

    peritonitis Sepsis

    Angka kematian sebelum per)orasi

    !ana 4@3 Per)orasi mortalitas O 3

    Per)orasi morbiditas tinggi

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    71/77

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    72/77

    Diagnosis Di)erensial

    Ketepatan diagnosis

    Kelainan intra abdomen dan diluar

    abdomen bisa menerupai (emerlukan anamnesis dan

    pemeriksaan "sik teliti

    (eragukan, ra.at dan ulangipemeriksaan

    Diagnosis di)erensial appendisitis akut

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    73/77

    ag os s d e e s a appe d s s a u

    3@ Adenitis mesenterial akut *pd anak+

    @ 0astroenteritis akut

    @ $orsi testis, or#!itis, dan epididimitis akutC@ Di%ertikulitis (e#kel

    @ 5ntususepsi

    @ 5leitis akut / regional enteritis

    F@ Per)orasi ulkus peptikum

    @ 5n)eksi tr urinarius

    Q@ Kolik batu ureter turun

    34@ Peritonitis primer

    33@ KE$, adneksitis, torsi kista o%arii, endometriosis,

    (ittels#!mer;3@ Pneomonia lobaris

    3@ dll 

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    74/77

    Penatalaksanaan

    Pengangkatan appendiks sebelumper)orasi

    Per)orasi  operasi danmembersi!kan rongga perut darinana!  penaliran / drenase dg

    drain tube Per)orasi peritonitis umum  

    laparotomi / #eliotom

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    75/77

    Penatalaksanaan

    Bila abses  pengeluaran abses*drenase+

    Bila ada massa periappendikuler 3@ Konser%ati) istira!at, diit lunak, antibiotika@

     $iap !ari nilai massa, neri, demam, lekosit@Bila bertamba!  operasi@ Bila berkurang  

    teruskan konser%ati) @ Setela! massa menge#il, penderita

    dipulangkan untuk operasi mggu O blnkemudian

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    76/77

    Penatalaksanaan

    Antibiotika sesuai dg penebab

    B )ragilis dan E #oli Pili!an antibiotika

      &lindam#in

      Aminoglikosid  &e)alosporin generasi 555/5:

  • 8/16/2019 AKUT ABDOMEN rev2

    77/77

    RUES$5'NS D5S&USS5'N

    ?