- ราง -

Bio Economy

บทน ำ

เศรษฐกจชวภาพ (Bio Economy) คอ การน าเทคโนโลยชวภาพมาใชในการเพมคณคาหรอประยกต การใชงานและแปรรปผลตภณฑทไดจากการเกษตร โดยมวตถประสงคเพอเพมมลคาทางการเกษตรแกผลผลต ทางการเกษตร การน าเทคโนโลยชวภาพมาใชประโยชนเชงเศรษฐกจ ท าใหเปนเศรษฐกจชวภาพ นนคอ การน านวตกรรมมาเพมความเขมแขงของภาคการเกษตรในระบบเศรษฐกจและการสรางความสามารถใน การแขงขนของประเทศเปลยนจากการสรางผลตภณฑแบบเดมมาเปนการสรางกระบวนการผลตและผลตภณฑ เชงนวตกรรมแบบสรางสรรคเพอตอบสนองความตองการทมคณคาสงขนของผบรโภค

เศรษฐกจชวภาพมงเนนการสรางเศรษฐกจจากทรพยากรชวภาพอยางยงยนสอดคลองกบเปาหมาย การพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development Goals, SDGs) ป 2573 (ค.ศ. 2030) ของสหประชาชาต ไดตงเปาหมายไว 17 เปาหมาย โดยในเปาหมายจะมเรองเศรษฐกจชวภาพรวมอย 11 เปาหมาย ไดแก เปาหมายท 1 ขจดความยากจน เปาหมายท 2 การสรางความมนคงดานอาหารและสงเสรมการเกษตรอยางยงยน เปาหมายท 3 การมสขภาพและความเปนอยทด เปาหมายท 7 พลงงานสะอาดททกคนเขาถงได เปาหมายท 8 การจางงานทมคณคาและการเตบโตทางเศรษฐกจ เปาหมายท 9 อตสาหกรรม นวตกรรม โครงสรางพนฐาน เปาหมายท 10 การลดความเหลอมล า เปาหมายท 12 แผนการบรโภคและการผลตทยงยน เปาหมายท 13 การรบมอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปาหมายท 14 การใชประโยชนจากมหาสมทรและทรพยากร ทางทะเล และเปาหมายท 15 การใชประโยชนจากระบบนเวศทางบก

ภำพท 1 Sustainable Development Goals 17 เปาหมาย

ทมำ: United Nation Thailand, 2562

สถำนกำรณปจจบน

No Poverty No

Hunger

Good Health

Quality Education

Gender Equality

Clean water And Sanitation

Renewable Energy

Good Jobs Economic Growth

Innovation Infrastructure

Reduced Inequalities

Sustainable Cities

Communities

Responsible Consumption

Climate Action

Life Below water

Life on Land

Peace Justice

Partnerships for The Goals

2

นอกจากนเศรษฐกจชวภาพยงเชอมโยงกบเศรษฐกจหมนเวยน (Circular Economy) คอ ระบบเศรษฐกจทใหความส าคญกบการใชวสดและผลตภณฑตางๆ ใหเกดประสทธภาพสงสดจนครบวงจร (Life cycle) ตงแต ภาคการผลต การบรโภค ไปจนถงการจดการของเสยดวยกระบวนการใชซ า (Reuse) หมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) และการผลตใหม (Re-material) อนจะน าไปสความย งยนของทงระบบเศรษฐกจ การใชทรพยากรอยางคมคา และลดมลภาวะทจะเกดขนตอสงแวดลอม (Zero Waste) นอกจากนเศรษฐกจชวภาพยงมสวนเชอมโยงกบเศรษฐกจสเขยว (Green Economy) ซงมงแกปญหามลพษทโลกเผชญอย และ อาจรวมกบชวสารสนเทศ (bioinformatics) เชน การใชเซนเซอรตรวจวดขอมลในกระบวนการผลตทกขนตอน แลวน าขอมลมาใชกบปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence: AI) น ามาวเคราะหเพอหาทางปรบปรง ลดการใชพลงงานหรอเพมผลผลตโดยใชพลงงานเทาเดม ซงจะเปนสวนหนงของกระบวนการขบเคลอนใหเกดอตสาหกรรม 4.0 ของประเทศ ดงภาพท 2

ภำพท 2 ความเชอมโยงระหวางระบบเศรษฐกจชวภาพ ระบบเศรษฐกจหมนเวยนและเศรษฐกจสเขยว

ทมำ: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2562

โดยภาพรวมเศรษฐกจชวภาพ เนนการสรางเศรษฐกจบนฐานของการวจยพฒนาและนวตกรรม

ใชทรพยากรฐานชวภาพ (พช สตว จลนทรย) รวมถงวสดเหลอทงทางการเกษตร ของเสย/น าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม ฟารมปศสตวและชมชน พฒนาตอยอดเปน “ผลตภณฑชวภาพ” (Bio-based Product) ทมมลคาสงกอใหเกดความกาวหนาและนวตกรรมในมตใหมๆ ทสงผลตอการปฏรปภาคเกษตร อาหาร สาธารณสขและการแพทย พลงงาน อตสาหกรรมเคม ภาคสงคม และภาคเศรษฐกจ โดย Bio Economy เขามามบทบาทในเรอง 1) การใชเทคโนโลยชวภาพในกระบวนการผลตเพอใชทรพยากรในหวงโซมลคา (value chain) อยางคมคา 2) การพฒนาทรพยากรชวภาพใหเปนสนคาทมมลคาเพม และ 3) การพฒนาองคความรและบคลากรดานเทคโนโลยชวภาพ

3

ในระบบเศรษฐกจชวภาพ มการน าเอาทรพยากรชวภาพมาผลตเปนผลตภณฑทหมนเวยนไดดกวาเดมและมมลคาเพม เชน อาหารคน อาหารสตว เครองส าอาง ตลอดจนผลตภณฑทใหพลงงานชวภาพ (bioenergy) เชน ไบโอดเซลและเอทานอล เมอพจารณาแลว Bio Economy สำมำรถแบงออกได 3 เรองใหญ คอ 1) Food Agriculture ดานเกษตรกรรมและอาหารจะขนกบพชใหมๆ และการปรบปรงกระบวนการผลตจากความรดานเศรษฐกจชวภาพรวมไปถงการใชแหลงโปรตนในอาหารใหม เชน สาหรายและแมลง 2) Non Food (กลมทไมใชอาหาร/สมนไพร/บรรจภณฑชวภาพ) เชน Health Wellness ไปจนถง precision medicine หรอ bio pharma และ 3) Biomaterial หรอ Energy (กลมพลงงำน) เชน สารชวมวล (biomass) เชอเพลงชวภาพ (biofuel) ไบโอเอทานอล (bioethanol) และไบโอดเซล (biodiesel)

ทงน Bio economy จดไดวาเปน เกษตรกรรมสมยใหมทบรหารจดการดวยเทคโนโลยและการวจยและพฒนา เพอใหเกดคณคาและสรางมลคาเพม ซงจะเปนการเปลยนจากเศรษฐกจฐานเกษตรกรรมไปเปนเศรษฐกจฐานนวตกรรม โดยในกรณประเทศไทย Bio economy อาจใชสนคาเกษตร เชน มนส าปะหลงและออย ซงเปนสนคาเกษตรไทยทสงออกเปนอนดบ 1 และ 2 ของโลก เปนตวน ารอง ซงจะกอใหเกดอตสาหกรรมในลกษณะหวงโซทเพมมลคา (Value Chain) ไมวาจะเปนการพฒนาพลงงานชวภาพ เชน เอทานอล พลงงานไฟฟาชวมวล เพอเปนพลงงานทางเลอกทมนคงและแขงขนได อตสาหกรรมชวเคม ไดแก พลาสตกชวภาพ อตสาหกรรมอาหารแหงอนาคต ทจะเขามาเปน Ingredient ผสมในอาหารแทนการใชสารเคม หรอแมแตผสมในอาหารสตว เพอใหสตวไดรบโปรตนจากธรรมชาตทดมความสมบรณ ตลอดจนอตสาหกรรมทางชวเภสชภณฑ ซงเป นอตสาหกรรมใหม และตองมการลงทนทางดานวจยและพฒนาอยางตอเนอง

ในระยะ 10 ปทผานมา Bio economy เปนกระแสโลกทถกกลาวถงมากทสด เนองจากภาวะโลกรอน ความตองการอาหารและพลงงานสะอาดทเพมขนเพอรองรบจ านวนประชากรโลกทเพมขนเรอยๆ ในขณะทพนทเพาะปลกลดลง หลายประเทศจงเรงจดท า Bio economy Blueprint ของประเทศอยางจรงจงและน าเทคโนโลยในดานเกษตรกรรม เทคโนโลยชวภาพและสหเวชศาสตร (Health science) มาใชสรางผลตภณฑชวภาพทมมลคาสงและหลากหลายเพอผลกดนเศรษฐกจชวภาพใหกบประเทศ นอกจากน World Economic Forum ยงไดประมาณการศกยภาพของหวงโซคณคาของเศรษฐกจชวภาพของโลกวา จะมมลคาสงกวา 2 แสนลานยโร หรอ 7.5 ลานลานบาท ภายในป 2563 และคาดการณวาอตสาหกรรมชวภาพในตลาดโลกจะเตบโตเฉลยรอยละ 13.8 ตอป1 (ชวงป พ.ศ. 2558-2568) โดยคาดวากลมเคมชวภาพจะมแนวโนมการเตบโตรวดเรวทสด ดวยอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 16 ตอป รองลงมาไดแก กลมพลาสตกชวภาพ และกลมชวเภสชภณฑ มอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 12.8 และ 8.6 ตอป ตามล าดบ (ภาพท 3) ตวอยางผลตภณฑชวภาพ ทมมลคาสง ไดแก พลาสตกยอยสลายได ทผลตจากวตถดบชวภาพ อาหารแหงอนาคตทผลตพเศษตรงตามความตองการเฉพาะบคคล ยารกษาโรคทผลตขนสอดคลองกบ DNA ของคนไขแตละราย (Personalized medicines) และพลงงานไฮโดรเจน (พลงงานแหงอนาคต) ทผลตจากกลโคส เปนตน

1 โครงการจดท าแผนแมบทการพฒนาศนยกลางอตสาหกรรมชวภาพ (Bio Hub) จากออยและน าตาลทราย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2560.

ส านกงานคณะกรรมการออยและน าตาลทราย

4

ภำพท 3 ทศทางการเตบโตของอตสาหกรรมชวภาพ ป พ.ศ. 2558-2568

ทมำ: กระทรวงอตสาหกรรม

ประโยชนของเศรษฐกจชวภาพทจะชวยแกปญหาโลกในยคปจจบนทประสบปญหาประชากรเพมขนจ านวนมากน ามาสภาวะขาดแคลนอาหาร พลงงาน สรางมลพษทเพมขนและขาดแคลนพลงงานสะอาด สงผลใหเกดภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทงนการน าเศรษฐกจชวภาพทน าความรใหมทางดานเทคโนโลยและนวตกรรมมาตอบสนองความตองการพนฐานของมนษย พฒนาดานการเกษตรและอาหาร ตงแตการสรางพนธพชใหมๆ ทมความหลากหลาย การปรบปรงวธการผลตแบบใหม รวมไปถงอาหารทผลตจากแหลงโปรตนทดแทน ส าหรบการยกระดบอตสาหกรรมและสงแวดลอมจะมการผลตผลตภณฑใหมๆ ทท าจากพลาสตกชวภาพและวสดชนดใหม นอกจากนยงสามารถน าสนคาเกษตรบางชนดไปผานกระบวนการชวภาพไปเปนเชอเพลงชวภาพหรอไบโอเอทานอล มาชวยยกระดบความเปนอยใหกบสงคม ลดการปลอยคารบอนไดออกไซดและของเสย เพมประสทธภาพการผลตพลงงานทางเลอก และเพมประสทธภาพการผลตอาหาร ดงจะแสดงในภาพท 4

ภำพท 4 เศรษฐกจชวภาพแกปญหาโลก

ทมำ: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2562

5

1. ประสบกำรณและกำรพฒนำ Bioeconomy ในตำงประเทศ

1. ประสบกำรณของประเทศตำงๆ

สหภำพยโรป2

นโยบำย/ยทธศำสตร สหภาพยโรปก าหนดยทธศาสตร Europe's Bioeconomy Strategy ประกอบดวยหลกการ 3 ขอ คอ 1. การลงทนดานการวจย นวตกรรมและความเชยวชาญ 2. การสงเสรม policy interaction และการมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ (stakeholder

engagement) 3. การเสรมสรางความสามารถในการแขงขนการยกระดบการซอขาย (Enhancement of markets)

เปำหมำย 1. การจางงาน : สดสวนการจางงานในภาคเศรษฐกจชวภาพเพมขนคดเปนรอยละ 8 ของการจางงานใน

สหภาพยโรปทงหมด และคาดวาในป 2573 จะมการจางงานเพมขนเปน 1 ลานต าแหนง 2. สงแวดลอม : ลดการปลอยกาซเรอนกระจก และการพงพาพลงงานจากฟอสซล รวมทงการรกษา

สงแวดลอมและการใชทรพยากรอยางยงยนและคมคา เชน การลดขยะจากครวเรอนโดยเปลยนมาใชวสดจากพลาสตกชวภาพจะชวยประหยดได 143 พนลานยโร และการปรบเปลยนมาเปนเศรษฐกจชวภาพจะชวยฟนฟระบบนเวศไดรอยละ 15 ภายในป 2563

3. การปฏรปเศรษฐกจและสงคมใหทนสมยและยงยน : เศรษฐกจชวภาพจะท าใหเกดการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมในภาคการเกษตร ประมง ปาไม และท าใหเกดอตสาหกรรมใหม

หนวยงำนทรบผดชอบหลก DG Research and Innovation และมส านกงานอน ๆ ของสหภาพยโรปลงชอมสวนเกยวของดวย เชน

DG Agriculture and Rural Development, DG Environment, DG Maritime Affairs, DG Industry and Entrepreneurship

กำรด ำเนนกำร/ผลส ำเรจ - แผนการด าเนนการทประกอบดวย 3 สวนทส าคญ ไดแก

1. การสรางความเขมแขงและยกระดบภาคการผลตทเกยวของกบชวมวล โดยการสงเสรมการ ลงทนและการตลาด โดยมงบประมาณ 100 ลานยโร ส าหรบสราง Circular Bioeconomy Thematic platform สนบสนนการลงทนในธรกจชวภาพ และการยกระดบมาตรฐานสนคาชวภาพ EU Ecolabel หรอการสนบสนน green public procurement

2 https://ec.europa.eu/research/bioeconomy/pdf/ec_bioeconomy_actions_2018.pdf#view=fit&pagemode=none

ทบทวนงำนและนโยบำยตำงๆ

6

2. การผลกดนเศรษฐกจชวภาพในระดบชมชนทองถนทวภมภาคยโรป ปจจบน ประเทศสมาชกทมการปรบกฎระเบยบภายในใหสอดคลองกบนโยบายดงกลาวของสหภาพยโรปแลว 9 ประเทศ ไดแก เยอรมน ฝรงเศส อตาล สหราชอาณาจกร และออสเตรย เปนตน

3. การสรางองคความรเกยวกบระบบนเวศและสงแวดลอมภายใตการประยกตใชเศรษฐกจชวภาพ - ป 2558 อตสาหกรรมชวภาพในสหภาพยโรป ประกอบดวย เกษตร ปาไม ประมง อาหารและ

เครองดม สงทอ ผลตภณฑจากไมและเฟอรนเจอร กระดาษ เคมชวภาพ ยา พลาสตกชวภาพ และพลงงานชวภาพ มการจางงานทงหมด 18 ลานคน คดเปนเงนทหมนเวยนอยในระบบเศรษฐกจกวา 2.3 ลานลานยโร และเปนการเพมมลคาของสนคาและบรการกวา 621 พนลานยโร

- สหภาพยโรปไดสนบสนนงบประมาณเพอการลงทนในดานนมลคากวา 3.85 ลานยโร ภายใตโครงการ Horizon 2020 (ป 2557-2563) และอกวา 10 ลานยโรในดานอาหารและทรพยากรธรรมชาต ภายใตโครงการ Horizon Europe 2020 (ป 2564-2570) ตวอยางโครงการทสหภาพยโรปสนบสนน อาท

AGRICHEMWHEY3 ใชกระบวนการ Biorefinery เพอเพมประสทธภาพของผลผลตและผลตภณฑจากนม และใชทรพยากรในหวงโซการผลตอยางคมคา อาท การสกดสารโปรตนจากนม และโปรตนแบบปราศจากน าตาลแลคโตส ในการเพมคณคาทางโภชนาการในผลตภณฑนม และผลตภณฑอาหารเสรมโภชนาการอนๆ ซงการใชเทคโนโลยในการผลตชวยลดระยะเวลาและเพมประสทธภาพในการผลตจนไดผลตอบแทนเพมขนจากรอยละ 85 เปนรอยละ 95

RES URBIS4 การผลตพลาสตกและผลตภณฑตางๆ จากวสดเหลอทงจากครวเรอนและรานคา โดยไดเงนสนบสนนจาก EU 3 ลานยโร

METSÄ FIBRE MILL5 บรษทผลตเยอกระดาษ ไมแปรรป และการผลตพลงงานชวภาพ โดยมการน าเทคโนโลยชวภาพมาพฒนากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชจากการผลตเยอกระดาษและผลตภณฑไม มาผลตเปนพลงงานชวภาพและสารเคมชวภาพเพอหมนเวยนใชในธรกจอยางครบวงจร (comprehensive circular economy)

3 https://www.agrichemwhey.com/about/ 4 https://www.resurbis.eu/ 5 https://www.metsafibre.com/en/media/Stories/Pages/A-sustainable-circular-economy-needs-efficient-utilisation-of-side-streams.aspx

7

สหรฐอเมรกำ6

นโยบำย/ยทธศำสตร The Bioeconomy Blueprint” (2012)

เปำหมำย เศรษฐกจชวภาพชวยใหชาวอเมรกนมอายยนยาวขน มสขภาพด ลดการพงพา ปโตรเลยม แกไขปญหา

ดานสงแวดลอม ปฏรปกระบวนการผลต เพม ผลตภาพ และสรางความเขมแขงใหกบภาคการเกษตร สงผลใหมการจางงานเพมขน และท าใหภาคอตสาหกรรมเตบโตน าความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชพฒนาเศรษฐกจ โดยเฉพาะทางการแพทย/สขภาพ พลงงาน เกษตร และสงแวดลอม

หนวยงำนทรบผดชอบหลก ท าเนยบประธานาธบดและกระทรวงเกษตรสหรฐฯ (USDA)

กำรด ำเนนกำร/ผลส ำเรจ - สหรฐฯเปนประเทศทมความกาวหนาในเทคโนโลยชวภาพ โดยเฉพาะเทคโนโลยในการตดตอ

พนธกรรมพชและสตว เปนผผลตยาเคมและยาชววตถรายใหญของโลก โดยมการด าเนนการผลกดนใหภาคเอกชนมความเขมแขงและเปนผน าในเทคโนโลยมาอยางตอเนอง ดงน

1. สนบสนนการวจยและการพฒนา 2. สนบสนนการวจยเชงพาณชยและการเปลยนผานผลงานวจยสตลาด 3. ปรบปรงกฎระเบยบและกฎหมายทเปนอปสรรคตอการพฒนา Bioeconomy ในขณะเดยวกนก

ค านงถงการปองกนมนษยและสงแวดลอม 4. จดใหมการอบรบและสนบสนนสถาบนวจย 5. เปดโอกาสใหมโครงการความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน

- ส าหรบดานพลงงาน สหรฐฯ เปนผผลตเอทานอลรายใหญทสดของโลกดวยปรมาณการผลตในป 2560 ท 15.80 พนลานแกลลอนสหรฐฯ โดยเปนการผลตเอทานอลจากวตถดบคอขาวโพด (Maize)

- สหรฐฯ มบรษทชนน าดาน biotechnology จ านวนมาก สวนมากเปนดานการแพทยซงผลตยาตนแบบและยาชววตถรกษาโรครายแรง บรษทเหลานเปนปรษทขนาดใหญมการซอขายในตลาดหน อาท

Amgen7 บรษทยาตนแบบ หรอยานวตกรรม รวมทงผลตยาชววตถ รกษาโรคราย รายใหญของโลก

6 https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/national_bioeconomy_blueprint_april_2012.pdf 7 https://www.amgen.com/about/

8

Gilead Sciences8 บรษทยาตนแบบรกษาโรครายแรง เชน โรคเอดส โรคไวรสตบอกเสบ บ และซ และโรคไวรสอนๆ

Celgene9 บรษทยาตนแบบรกษาโรคมะเรง และโรคทเกดจากการอกเสบตางๆ

มำเลเซย

นโยบำย/ยทธศำสตร แผนพฒนาเศรษฐกจชวภาพ (พ.ศ. 2555-2563)

เปำหมำย การพฒนาอตสาหกรรมชวภาพโดยตงเปาหมายไวรอยละ 5 ของ GDP ของประเทศโดยเปนการพฒนาใน

สาขาเกษตร อาหารเสรมสขภาพ เคมชวภาพ และการแพทย ควบคกบการพฒนา ทรพยากรมนษย โครงสรางพนฐานและการสนบสนนดานงบประมาณ การปรบปรงกฎระเบยบ และการสนบสนนจากภาครฐ

หนวยงำนทรบผดชอบหลก กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม (MOSTI)

กำรด ำเนนกำร/ผลส ำเรจ - การด าเนนการม 3 ระยะ

1. ป 2548-2553 การสรางขดความสามารถ (capacity building) 2. ป 2554-2558 การเปลยนผานวทยาศาสตรเปนธรกจ (science to business) 3. ป 2559-2563 การเปนผน าโลก (Global present)

- บรษททใชเทคโนโลยชวภาพในการท าธรกจ อาท

Bio-Life Marketing10 Sdn. Bhd. ประกอบธรกจเกยวกบผลตภณฑทเกยวของกบสขภาพ รวมถงโปรไบโอตก กรดไขมนทจ าเปน ผลตภณฑสมนไพรอาหารเสรม และผลตภณฑดแลผว สงออกไปยงมาเลเซย ไทย เวยดนาม สงคโปร เมยนมา และประเทศอน ๆ โดยในป 2558 มยอดขายประมาณ 427 ลานบาท และมก าไรสทธ ราว 36 ลานบาท ปจจบน บรษท เมกา ไลฟไซแอนซ จ ากด (มหาชน) หรอ MEGA ไดเขาซอกจการเพอขยายธรกจผลตภณฑสขภาพในมาเลเซยและเอเชย

8 https://www.gilead.com/ 9 https://www.celgene.com/ 10 https://kaohoon.com/content/120245

9

อตสาหกรรมปาลมน ามน และ Bio-diesel เปนอตสาหกรรมทมระดบการผลตเพอการสงออกสง มบรษท บรษท Vance ผผลตและสงออก Bioenergy และ Biodiesel รายใหญของมาเลเซย นอกจากน Vance ยงไดพฒนาปาลมน ามน ไปสการผลตกลเซอรน บรสทธ ไปใชเปนสวนผสมหรอเปนตวชวยในกระบวนการผลตเครองส าอาง ผลตภณฑในหองน าและสขอนามยสวนบคคล อาหาร ยาสฟน ยาสระผม และสบ รวมทง ใชเปนสารตงตนในทางการแพทยในการผลตยาสวนทวารและยารกษาโรคผวหนง เปนตน

บรำซล11

นโยบำย/ยทธศำสตร National Strategy for Science, Technology and Innovation

เปำหมำย ภายใตยทธศาสตร บราซลก าหนดสาขา/ประเดนทใหการสนบสนน 11 สาขา เพอมงเนนการขบเคลอน

เศรษฐกจของประเทศดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ซงม 4 ดานทเกยวของกบการขบเคลอนประเทศโดยเทคโนโลยชวภาพ ดงน

The Amazon พลงงานทดแทน (ไฟฟาและไฮโดรเจน) วทยาศาสตรการเกษตร สขภาพ ความหลากหลายทางชวภาพ ขอมลขาวสารและเทคโนโลยสารสนเทศ เชอเพลงชวภาพ น ามน กาซธรรมชาต และแรธาต เทคโนโลยชวภาพ และเทคโนโลยนาโน อวกาศ นวเคลยร และอตสาหกรรมปองกนประเทศ การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ

หนวยงำนทรบผดชอบหลก กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม (MCTI)

กำรด ำเนนกำร/ผลส ำเรจ - บราซลเปนผสงออกวตถดบพชตระกลออย (Sugarcane) รายใหญของโลก แตรฐบาลไดออกมาตรการ

RenovaBio law ซงเปนมาตรการแบบบรณาการทงในเรอการจดการทดนการปลกออยและมาตรการดงดดการลงทนของภาคเอกชนในการพฒนาเทคโนโลยการเกษตรในสวนของเชอพนธพช (Germoplasm) ของพชออย จนสามารปรบปรงประสทธภาพออยเปนเอทานอลคณภาพสงโดยมการทมงบประมาณทนวจยและพฒนา (R&D) กวา 1.1 พนลานเหรยญสหรฐ

- บราซลผลตเอทานอล 7.06 พนลานแกลลอนสหรฐฯ ป 2560 เปนผผลตอนดบสองของโลก รองจากสหรฐฯ หรอคดเปนรอยละ 26.1 ของปรมาณการใชเอทานอลทงหมดในโลก ทงน บรษทผลตเอทานอลรายใหญของบราซล อาท บรษท Raízen และ Solazyme นอกจากน มการรวมลงทนของบรษท Bunge ของสหรฐฯ และ BP ของสหราชอาณาจกร ในธรกจ Bioenergy ในบราซลจ านวนมาก

11 https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a603223.pdf

10

2. ประสบกำรณและกำรพฒนำ Bioeconomy ในประเทศ ประเทศไทยเปนประเทศทตนตวในเรองเศรษฐกจชวภาพมากประเทศหนง เนองจากไทยมฐาน

ทรพยากรธรรมชาตทหลากหลายเปนจดแขงของประเทศ ป 2558 รฐบาลไดผลกดนนโยบายประเทศไทย 4.0 เปนโมเดลทางเศรษฐกจเพอน าพาประเทศไทยหลดพนจากกบดกรายไดปานกลางกบดกความเหลอมล าและความไมสมดล มงเนนการยกระดบประเทศไทยไปส “เศรษฐกจฐานคณคา” (Value Based Economy) โดยเปลยนจากเดมทพงพงการผลตแบบดงเดม (1.0) อตสาหกรรมเบา (2.0) และอตสาหกรรมหนก (3.0) เปนอตสาหกรรม 4.0 ทอาศยเทคโนโลย นวตกรรม อตลกษณ วฒนธรรม ความคดสรางสรรค น ามาสรรคสรางคณคา (Value Creation) ทตรงกบความตองการตลาด (Demand Driven) รฐบาลไดตงเปาหมายการเพมการลงทนในงานวจยและพฒนาจากเดมอยทรอยละ 4 ของ GDP เปนรอยละ 5-6 ของ GDP ภายในป 2563 ลดความเหลอมล าของรายไดประชากรลงรอยละ 23 ภายในป 2575 12 นอกจากน รฐบาลยงไดมการจดท า Roadmap ส าหรบการพฒนาเศรษฐกจชวภาพ โดยกระทรวงอตสาหกรรมจดท ามาตรการพฒนาอตสาหกรรมชวภาพ ระยะ 10 ป (ป 2561-2570) ซงตงเปาหมายทจะสนบสนนใหเกด (1) การลงทนในอตสาหกรรมชวภาพในประเทศ อยางนอย 190,000 ลานบาท (2) เกษตรกรมรายไดเพมขนเปน 85,000 บาทตอคนตอป (3) ยกระดบคณภาพชวตใหกบเกษตรกร อยางนอย 800,000 ครวเรอน (4) สรางการจางแรงงานทมความร ทกษะ และความเชยวชาญสง (Knowledge workers/High-tech labor) อยางนอย 20,000 ต าแหนง (5) สรางมลคาเศรษฐกจชวภาพ ประมาณ 1.7 ลานลานบาท (จากเดมอยท 9.5แสนลานบาท) (6) สรางมลคาเพมจากสนคาเกษตรประมาณ 400,000 ลานบาทตอป (จากออยประมาณ 300,000 ลานบาทตอป และจากมนส าปะหลงประมาณ 100,000 ลานบาทตอป) (7) สรางมลคาการสงออกชวเภสชภณฑ 75,000 ลานบาท (8) สรางอตสาหกรรมทเปนมตรตอสงแวดลอม (Green growth) ลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชฟอสซลมากกวา 70 ลานตน13

ภำพท 5 นโยบายประเทศไทย 4.0

12

Bioeconomy Policy (Part III) Update Report of National Strategies around the World A report from the German Bioeconomy

Council 13

มาตรการพฒนาอตสาหกรรมชวภาพ ระยะ 10 ป ของกระทรวงอตสาหกรรม

11

2.1 ยทธศำสตรชำต ระยะ 20 ป พ.ศ. 2560 – 2579 รฐบาลไดจดท ากรอบยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป พ.ศ. 2560 – 2579 โดยก าหนดกรอบการ

พฒนาระยะยาวเพอใหบรรลวสยทศน “ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศทพฒนาแลว” ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” โดยมงเนนการสรางสมดลระหวางการพฒนาความมนคง เศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม โดยในดานเศรษฐกจ มเปาหมายในการน าประเทศไทยใหเปนประเทศทพฒนาแลวทเศรษฐกจเตบโตอยางมเสถยรภาพและยงยน และมขดความสามารถในการแขงขนสงขน

ภำพท 6 วสยทศนประเทศไทย 2580 ยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป พ.ศ. 2560 – 2579

ทมำ: ส านกงานสภาพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภายใตยทธศาสตรชาต 20 ป ดานการสรางความสามารถในการแขงขน มเปาหมายมงเนนการ

ยกระดบศกยภาพของประเทศในหลากหลายมต บนพนฐานของการตอยอดทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย และความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบของประเทศในดานอน ๆ ประสานกบเทคโนโลยปจจบนทสนบสนนใหเกดการพฒนาอตสาหกรรมและบรการอนาคต เพอสรางคณคาใหมในอนาคต ดวยการเพมศกยภาพของผประกอบการ พฒนาคนรนใหม รวมถงปรบรปแบบธรกจเพอตอบสนองตอความตองการของตลาด 2.2 แผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 12 (2560-2564)

ยทธศาสตรชาต 20 ป ไดถกถายทอดมาเปนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 พ.ศ. 2560 – 2564 ทเนนการพฒนาทมงสการเปลยนผานประเทศไทยจากประเทศทมรายไดปานกลางไปสประเทศทมรายไดสง มการกระจายรายไดและการพฒนาอยางเทาเทยม มระบบนเวศทด สงคมอยรวมกนอยางมความสข ซงใหความส าคญกบการพฒนาเศรษฐกจชวภาพ โดยก าหนดอยในหลายยทธศาสตร ไมวาจะเปน ยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน ยทธศาสตรท 4 การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยางยงยน ยทธศาสตรท 7 การพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบโลจสตกสสงเสรมการผลตและการใชเชอเพลงชวภาพ ยทธศาสตรท 8 การพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม ซงกลาวโดยสรปแลวการพฒนาเศรษฐกจชวภาพของไทยจะตองมการด าเนนการใน 4 สวนส าคญ ประกอบดวย (1) การสงเสรมการลงทนวจยและพฒนา (2) การสรางและถายทอดองคความรทางวชาการ

12

วทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม (3) การพฒนาตลาดการบรโภคสนคาชวภาพและสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม และ (4) การสนบสนนสาขาเกษตรและอตสาหกรรมเปาหมายเพอพฒนาเปนฐานรายไดใหมของประเทศ: พลงงาน เคมภณฑและเทคโนโลยชวภาพ พลาสตกชวภาพ

ภำพท 7 การพฒนาเศรษฐกจชวภาพของไทย

ทมา : แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (2560-2564)

2.3 กรอบยทธศำสตรกำรพฒนำเศรษฐกจจำกฐำนชวภำพ ระยะ 20 ป พ.ศ. 2560 – 2579 ส านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน) เปนหนวยงานในสงกดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดตระหนกถงการสรางความเตบโตอยางยงยนของประเทศไทยโดยเฉพาะการน าความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity) ซงเปนจดแขงของประเทศไทยมาใชประโยชนเพอลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจใหแกชมชนและทองถน รวมทงการพฒนาเศรษฐกจจากความหลากหลายทางชวภาพเพอเปนกลไกการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน ส านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพไดจดท ากรอบยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ ระยะ 20 ป พ.ศ. 2560 – 2579 เพอเปนแนวทางการด าเนนงานเพอพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพของไทยใหมทศทางการเตบโตทสอดคลองกบเปาหมายทรฐบาลก าหนดไว โดยก าหนดยทธศาสตรไว 3 ยทธศาสตร ไดแก ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหเศรษฐกจชมชนและภาคธรกจบนฐานการใชประโยชนและอนรกษความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน ยทธศาสตรท 2 จดท าฐานขอมลและองคความรความหลากหลายทางชวภาพ เพอการปกปอง คมครอง อนรกษและการใชประโยชนเชงพาณชย ยทธศาสตรท 3 สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมกบภาคสวนตาง ๆ ในการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ

13

2.4 กำรสงเสรมอตสำหกรรมเปำหมำย รฐบาลไทยไดมนโยบายสงเสรมและสนบสนนใหประเทศไทยมงสประเทศทขบเคลอนดวย

เทคโนโลยและนวตกรรม ซงการสราง Bio-economy ในประเทศไทย จงเปนเครองมอส าคญทจะชวยแกไขปญหาเหลาน โดยมการก าหนดอตสาหกรรมเปาหมาย 12 สาขา ไดแก 1) ยานยนตสมยใหม 2) อเลกทรอนกสอจฉรยะ 3) การทองเทยวเชงคณภาพ 4) เกษตรและเทคโนโลยชวภาพ 5) การแปรรปอาหาร 6) หนยนต 7) การบนและ โลจสตกส 8) เชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ 9) ดจทล 10) การแพทยครบวงจร 11) อตสาหกรรมปองกนประเทศ และ 12) การพฒนาทรพยากรมนษยและศกษา ซงเทคโนโลยชวภาพจะชวยสนบสนนกลมอตสาหกรรมเปาหมายได เชน เกษตรและเทคโนโลยชวภาพ การแปรรปอาหาร เชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ และการแพทย เปนตน

ภำพท 8 อตสาหกรรมเปาหมายของไทย S-curve Industries

2.5 ประเทศไทยกบธรกจ BIO ป 2545 บรษท มตรผล กอตง มตรผล ไบโอ-เพาเวอร เปนหนงในธรกจพลงงานหมนเวยนของกลมมตร

ผล ทผลตไฟฟาชวมวลและไอน า จากชานออยและวสดเหลอใชทางการเกษตร เพอใชหมนเวยนภายในโรงงานน าตาลและโรงงานอนๆ ในกลมมตรผล นอกจากน สวนทเกนใชยงจ าหนายใหกบการไฟฟาฝายผลต และการไฟฟาสวนภมภาคเพอสงตอไปยงบานเรอน และชมชน ปจจบน มโรงไฟฟาชวมวลในประเทศไทยทงหมด 7 แหง ในจงหวดสพรรณบร สงหบร ขอนแกน ชยภม กาฬสนธ เลย และอยธยา มก าลงการผลตรวม 463 เมกะวตต สามารถสงไฟฟาใหกบการไฟฟาฝายผลตฯ และการไฟฟาฝายภมภาค ไดถง 197 เมกะวตต ถอเปนผผลตไฟฟาชวมวลรายใหญทสดของเอเชย นอกจากน ยงมโรงไฟฟาชวมวลจากชานออยทงหมด 5 แหง ในมณฑลกวางส สาธารณรฐประชาชนจน สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว 1 แหง และออสเตรเลย 1 แหง

ป 2548 บรษท มตรผล กอตงบรษท มตรผล ไบโอฟเอล จ ากด ผลตเอทานอลโดยน าเอาโมลาสและน าออยมาใชเปนวตถดบในการผลตเอทานอลบรสทธทรอยละ 99.5 เนองจากเอทานอลเปนพลงงานทท า

14

มาจากพชผลทางการเกษตรทปลกไดในประเทศไทย เชนออย และมนส าปะหลง ปจจบน โรงงานผลตเอทานอลของบรษทฯ มทงหมด 3 แหง ประกอบดวย ชยภม กาฬสนธ และสพรรณบร นอกจากน ยงมการรวมทนกบบรษท ผาแดงอนดสทร จ ากด (มหาชน) และบรษท ไทยออยล จ ากด (มหาชน) กอตงโรงงานผลตเอทานอลทใชน าออยเปนวตถดบภายใตชอบรษท แมสอดพลงงานสะอาด จ ากด กอตงเมอปพ.ศ. 2550 ณ อ าเภอแมสอด จงหวดตาก

กมภาพนธ 2554 บมจ.ปตท. ไดประกาศการจดตงบรษทพทท เอมซซ ไบโอเคมจ ากด ซงเปนบรษทรวมทนกบกลม Mitsubishi chemicals ของญปน เพอตงโรงงานผลตสาร bio-based PBS ในประเทศไทย ก าลงผลต 20,000 ตน/ป โดยมขอตกลงน าเขา succinic acid จากบรษท Bioamber เพอเปนวตถดบ

มกราคม 2557 PTTCH รวมเปนหนสวนทางกลยทธ (Strategic partnership) โดยรวมลงทนเปนจ านวนเงน 60 ลานเหรยญสหรฐ กบบรษท Myriant Corporation ซงเปนบรษทชนน าดานอตสาหกรรมเทคโนโลยชวภาพของสหรฐอเมรกาทผลต succinic acid โดยมขอตกลงรวมด าเนนการวจยและพฒนาไบโอเทคโนโลยในประเทศไทย เพอตอยอดเทคโนโลยของ Myriant USA ใหสามารถใชไดในประเทศไทยและภมภาคเอเชย โดยใชวตถดบทางชวภาพทหลากหลายของไทย

กนยายน 2557 บมจ. พททโกลบอล เคมคอล จ ากด (PTTGC) รวมมอกบบรษทผผลตน าตาลรายใหญของไทย (บมจ.เกษตรไทย อนเตอร เนชนแนล ซการคอรปอเรชน (KTIS )กลมน าตาลมตรผล และบรษท ครสตอลลา จ ากด) ลงทนพฒนาศนยกลางอตสาหกรรมเคม เพอสงแวดลอม (BIOHUB) สารตงตนของการผลตพลาสตกชวภาพ

พฤศจกายน 2561 บรษท ไทยแอลกอฮอล จ ากด (มหาชน) ลงนามความรวมมอกบส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) พฒนาโรงกลนชวภาพ (Biorefinery) ในพนทนวตกรรมระเบยงเศรษฐกจพเศษภาคตะวนออก หรอ ออซไอ เพอตอบโจทยการขยายสเกลงานวจยสเชงพาณชย

ผลงำนวจยดำนเทคโนโลยชวภำพสกำรใชประโยชนเชงพำณชย ไบโอเทค ซงเปนหนวยงานด าเนนงานวจยและพฒนาสรางความสามารถเทคโนโลยฐานดาน

เทคโนโลยชวภาพภายใตสงกดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม ด าเนนการตอยอดและประยกตใชผลงานวจยองคความร และผลงานวจยเพอใหเกดการน าไปประยกตใชประโยชนเชงพาณชย เพอสงเสรมใหเกดการน าเทคโนโลยชวภาพไปปรบปรงกระบวนการผลต พฒนาผลตภณฑใหมการลดตนทนและเพมคณภาพผลตภณฑ โดยในปงบประมาณ 2560 ไบโอเทคไดด าเนนการประเมนผลกระทบทเกดขนจ านวน 41 โครงการ พบวากอใหเกดผลกระทบทงทางตรงและทางออมตอภาพรวม เศรษฐกจและสงคมของประเทศรวม 5,637 ลานบาท โดยเกดการลงทน 215 ลานบาท ดานการท าใหเกดรายไดเพมขน 5,041 ลานบาท และการลดตนทน 129 ลานบาท ตวอยางผลงานวจยสธรกจทผานมา อาท

- บรษท ลดดา จ ากด ผลงาน : เชอรา Beauveria bassiana สายพนธ 2660 และกระบวนการเพาะเลยงดวยกระบวนการหมกแบบแขงในระดบ 20 กโลกรม โดยเปนสภาวะการหมกทเหมาะสมท าใหไดเชอราทมคณภาพ ตนทนต า สามารถเกบรกษาไดนาน เพอใชเปนเชอราส าหรบก าจดแมลงศตรพชในนาขาว ไรมนส าปะหลง

15

- บรษท เอ แอนด พ ออรชารด 1959 จ ากด ผลงาน : กระบวนการผลตน าสมสายชหมกจากเนอมงคดในขนตอนเดยวและสตรจลนทรยส าหรบการผลต เปนกระบวนการหมกทใหผลผลตของกรดอะซตกรอยละ 5 ภายใน 12-15 วน ใชระยะเวลาการหมกสนกวาการหมกโดยใชเชอเดยวและการหมกดวยเชอธรรมชาต

- บรษท ชอไชยวฒน อตสาหกรรม จ ากด ผลงาน : กระบวนการผลตฟลาวมนส าปะหลงไซยาไนดต า เปนเทคโนโลยทสามารถผลต ฟลาวจากมนส าปะหลงชนดขมทมปรมาณไซยาไนดไมเกน 10 มลลกรมตอกโลกรมของน าหนกแหง ซงเปนไปตาม มาตรฐาน Codex ขององคการอาหารและเกษตร และ องคการอนามยโลก ฟลาวทไดสามารถใชทดแทนแปงสาล ในผลตภณฑอาหารบางชนดทใหรสชาตและเนอสมผส ใกลเคยงกบผลตภณฑเดม

- บรษท ไมโครอนโนเวต จ ากด ผลงาน : สตรการผลตตนเชอบรสทธในระดบหองปฎบตการ และสตรการหมกออยอาหารสตวดวยตนเชอบรสทธ จดเดนของเทคโนโลย : ชวยเรงกระบวนการหมกใหเกดได เรวขน อาหารสตวหมกมคณภาพดกวาการหมกแบบธรรมชาต และยดอายการเกบไดนานอยางนอย 6 เดอน โดยไมเสอม คณภาพ

หวงโซคณคำของ Bio economy : อตสำหกรรมทมศกยภำพของไทย

1. ภำพรวม

การพฒนาหวงโซคณคาของ Bio economy ของไทย คอการสรางมลคาเพมใหกบผลผลตทางการเกษตร และการปรบปรงกระบวนการผลต ใหสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพและคมคา ทงหวงโซธรกจ ตงแต ตนน า กลางน า และปลายน า ดงนน เพอบรรเทาปญหาผลผลตลนตลาดและราคาตกต า การน าเทคโนโลยมาชวยเพมประสทธภาพและลดตนทนใหเกษตรกร สรางมลคาเพมใหกบผลผลตทางการเกษตร และเปนการสรางโอกาสในการเกดธรกจใหมๆ โดยเฉพาะ SMEs และผประกอบการไทยยคใหมทตองการตอยอดธรกจการเกษตรแบบดงเดมไปสการท าธรกจเกษตรนวตกรรม

ประเทศไทยเปนผผลตและสงออกสนคาเกษตรและอาหารทส าคญของโลก ซงสวนใหญเปนการผลตและสงออกสนคาในรปแบบวตถดบหรอผลตภณฑขนตนทมมลคาเพมนอย นอกจากนยงประสบปญหาความผนผวนของปรมาณผลผลต ราคา และความตองการของตลาด รวมถงประเทศไทยมการน าเขาสารเคม วสด และพลงงานรวมกนมลคาประมาณ 2 ลานลานบาทตอป ตลอดจนทผานมาการแทรกแซงราคาสนคาเกษตรยงเปนอปสรรคส าคญตอการพฒนาการเกษตรและการยกระดบรายไดอยางยงยนของเกษตรกร ยงกวานนยงเปนมาตรการทเปดโอกาสใหแกการทจรตทสรางความเสยหายรายแรงแกระบบเศรษฐกจ ระบบราชการ และระบบการเมองของไทยหากน าเรองเทคโนโลยเขามาสรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตรในแง Bio economy เพอเปนการปรบเปลยนวตถดบทางการเกษตรแบบเดมไปสผลตภณฑทมมลคาสง โดยเฉพาะในกลมอตสาหกรรมฐานชวภาพในดานตางๆ เชน อาหาร ผลตภณฑเสรมสขภาพ พลงงาน วสดชวภาพ สารเคม และยา ทมแนวโนมความตองการของตลาดเพมขน

16

ตำรำงท 1 การสงออกสนคาเกษตรทส าคญของประเทศไทยระหวางป 2559-2561

สนคำเกษตร/ป

ปรมำณกำรผลต

(ลำนตน)1

รำคำ1 (บำท/กโลกรม)

มลคำ (ลำนเหรยญ

สหรฐ)2

อตรำกำรเพม/ลด ป

2560/25612

อนดบโลก3

สดสวนกำรสงออกทงหมด

(%)2

ตลำดสงออกส ำคญ2

ขำว 2561 33.42 ขาวเปลอก 7,856

บาท/ตน 5,675.65 9.43 2 2.24 เบนน จน สหรฐฯ

ฟลปปนส และอนโดนเซย ขาวนาปหอมมะล

15,178 บาท/ตน 2560 30.96 ขาวเปลอก

7,905 บาท/ตน 5,186.60 17.65 2 2.19 เบนน จน สหรฐฯ

แอฟรกาใต แคเมอรน ขาวนาปหอมมะล

11,344 บาท/ตน 2559 28.60 ขาวเปลอก 7,545

บาท/ตน 4,408.40 -4.43 2 2.05 เบนน จน สหรฐฯ

โกตดววรแอฟรกาใต ขาวนาปหอมมะล

8,795 บาท/ตน ยำงพำรำ 2561 4.90 41.52

(ยางแผนดบชน 3) 4,602.12 -23.41 1 1.82 จน มาเลเซย

สหรฐฯ ญปน และเกาหลใต

2560 4.50 55.81 (ยางแผนดบชน 3)

6,024.50 35.52 1 2.55 จน มาเลเซย สหรฐฯ ญปน และ

เกาหลใต 2559 4.34 48.81

(ยางแผนดบชน 3) 4,445.50 -12.09 1 2.06 จน มาเลเซย

สหรฐฯ ญปน และเกาหลใต

มนส ำปะหลง 2561 27.2 2.25

(หวมนส าปะหลงสดคละ)

3,115.58 10.38 1 1.23 จน ญปน อนโดนเซย ไตหวน และ

มาเลเซย 2560 30.15 1.52

(หวมนส าปะหลงสดคละ)

2,822.50 -4.09

1 1.19 จน อนโดนเซย ญปน ไตหวน

มาเลเซย 2559 31.62 1.59

(หวมนส าปะหลง สดคละ)

2,942.80 -16.01 1 1.37 จน อนโดนเซย ญปน ไตหวน

มาเลเซย

17

สนคำเกษตร/ป

ปรมำณกำรผลต

(ลำนตน)1

รำคำ1 (บำท/กโลกรม)

มลคำ (ลำนเหรยญ

สหรฐ)2

อตรำกำรเพม/ลด ป

2560/25612

อนดบโลก3

สดสวนกำรสงออกทงหมด

(%)2

ตลำดสงออกส ำคญ2

ออย/น ำตำล 2561 131.8

(ผลผลตออย)

ออยโรงงาน 751 บาท/ตน

3,056.21 (สงออกน าตาล)

11.44 2 1.21 อนโดนเซย เมยนมา ไตหวน

กมพชา และเกาหลใต

2560 103.92 (ผลผลตออย)

ออยโรงงาน 907 บาท/ตน

2,742.4 12.98 2 1.16 อนโดนเซย กมพชา เมยนมา

ญปน จน 2559 90.57

(ผลผลตออย)

ออยโรงงาน 801 บาท/ตน

2,427.3 -9.12 2 1.13 อนโดนเซย ไตหวน เมยนมา

กมพชา จน

ทมำ: 1ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร 2 ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส านกงานปลดกระทรวงพาณชย โดยความรวมมอจากศลกากร 3 Trade map

จากตารางท 1 การสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑของไทยไปตลาดโลกทส าคญ ในชวงป 2561

มมลคาอยท 16,449.56 ลานเหรยญสหรฐ และสงออกไปยงตลาดโลกเปนอนดบ 1 และ 2 โดยไทยสงออกไป ตลาดหลก ไดแก จน ญปน สหรฐอเมรกา และสหภาพยโรป ส าหรบสนคาเกษตรและผลตภณฑส าคญ ไดแก ขาว ยางพารา มนส าปะหลงและผลตภณฑ และน าตาลทราย ซ งสนคาเกษตรเหลานมศกยภาพในการน าเทคโนโลยชวภาพมาประยกตใชเพอเพมมลคาสนคา และชวยแกปญหาสนคาเกษตรลนตลาด และราคาสนคาเกษตรทผนผวนได

ขำว ถอเปนสนคาเกษตรทส าคญของไทย โดยมการผลตเฉลย 3 ป (2559-2560) อยท 31 ลานตนตอป ราคาขาวเปลอกอยระหวาง 7,545-7,905 บาทตอตน ราคาขาวนาปหอมมะลราคาอยท 8,795-15,178 บาทตอตน โดยแบงเปนการสงออกประมาณรอยละ 51 และเปนการบรโภคภายในประเทศรอยละ 38 และไทยเปน ผสงออกขาวอนดบ 2 ของโลก (รองจากอนเดย) แสดงใหเหนวาสนคาขาวของไทยเปนสนคาเกษตรทมศกยภาพในการผลตและการสงออก อยางไรกด สนคาขาวยงเผชญกบราคาทผนผวนตามกลไกตลาด ประกอบกบตนทนปจจยการผลตทมแนวโนมสงขน ดงนน การน าเทคโนโลยชวภาพเขามาประยกตใชในการผลตขาว เชน 1) การปรบปรงพนธขาวเพอเพมผลผลต ทนตอสภาพภมอากาศ และการเกบรกษา 2) กระบวนการผลตขาว เชน การใชปยชวภาพแทนปยเคมและการใชจลนทรยในการถนอมอาหาร เพอลดตนทนการผลตและเพมผลผลตขาวแบบปลอดสารพษ และ 3) การเพมมลคาแกสนคาขาว เชน การผลตขาวทมสารอาหารเปนประโยชนตอรางกายมนษย และการใชขาวไปผลตเปนผลตภณฑอาหารแปรรปและผลตภณฑอาหารเพอสขภาพ เปนตน จะชวยเพมศกยภาพ การผลตขาวของไทยและลดความเสยงของราคาขาวทผนผวน ตลอดจนเพมความหลากหลายและสรางมลคาใหแกผลตภณฑขาว และทส าคญคอการเพมรายไดใหแกเกษตรกร

18

ยำงพำรำ ไทยเปนประเทศผสงออกยางพาราเปนอนดบ 1 ของโลก โดยมปรมาณการผลตเฉลย 3 ป (2559-2561) อยท 4.58 ลานตน ราคาแผนยางดบชน 3 จะผนผวนอยในชวง 41.52-55.81 บาทตอกโลกรม สวนใหญเปนการผลตเพอสงออกซงมความผนผวนปรบขนลงตามปรมาณการผลผลตในตลาดโลก ทงน ทผานมาไทยสามารถผลตยางพาราไดปรมาณมากจงเกดสภาพปญหาผลผลตลนตลาด ประกอบกบตนทนการผลตของไทยทสงกวาประเทศอนโดนเซย และประเทศฟลปปนส รวมถงผลกระทบจากตลาดรบซอทส าคญคอประเทศจนทก าลงขยายพนทการเพาะปลก จงท าใหผลผลตยางพาราของประเทศไทยมราคาตกต าและเปนสนคาทพงพาการสงออกเปนหลก ดงนน เทคโนโลยชวภาพจะสามารถมาชวยลดความเสยงในการพงพาสงออกยางพาราโดยการเพมมลคาใหกบสนคายางพารา อาท การน ายางพารามาผลตเปนพลาสตกชวภาพทสามารถยอยสลายตามธรรมชาต หรอเปนสวนประกอบวสดชวภาพตางๆ กจะเปนโอกาสในการสรางมลคาเพมใหแกสนคาและสามารถน ายางพาราทเกดปญหาลนตลาดไปผลตเปนสนคาอนๆ เพอปอนเขาสอตสาหกรรมอนๆ ไดอกมาก

มนส ำปะหลง ไทยเปนผสงออกมนส าปะหลงอนดบ 1 ของโลก ไทยมปรมาณการผลตเฉลย 3 ป (2559-2560) อยท 29.65 ลานตน ราคาหวมนส าปะหลงสดอยระหวาง 1.52-2.25 บาทตอกโลกรม สวนใหญเปนการผลตเพอการสงออก รองลงมาคอการบรโภคในประเทศ และน าไปผลตเอทานอล มนส าปะหลงถอเปนสนคาเกษตรทราคาต า และเผชญกบความผนแปรตามตลาดซอขายของประเทศจนซงเปนผน าเขารายใหญของไทย ดงนน เพอลดความผนผวนของราคาตลาด และเพมมลคาของมนส าปะหลง เทคโนโลยชวภาพสามารถเขามาชวยในเรองของการน ามนส าปะหลงไปใชประโยชนในอตสาหกรรมอนๆ ทก าลงเตบโต เชน การผลตเปนพลงงานเอทานอล หรอแปงมนส าปะหลงสามารถน าไปผลตเปนสารใหความเหนยวใชในอตสาหกรรมสงทอ กระดาษ ไมแปรรป อาหารแปรรป และวสดยอยสลายตามธรรมชาต เปนตน

ออย/น ำตำล ไทยเปนผสงออกน าตาลทรายอนดบ 2 ของโลก (รองจากบราซล) โดยมปรมาณการผลตออยเฉลย 3 ป (2559-2560) อยท 108.76 ลานตนตอป โดยมแนวโนมของผลผลตออยเพมขนในขณะทราคาออยโรงงานปรบตวลดลงอยางตอเนอง สวนใหญเปนการผลตเพอการสงออกมากกวาใชบรโภคในประเทศ แสดงใหเหนวาสนคาออยแลน าตาลทรายของไทยมราคาตกต า เนองจากมการพงพาการสงออกเปนหลกท าใหราคาของออยและน าตาลทรายปรบตวผนผวนตามตลาดโลก ดงนน เพอลดความผนผวนของราคาทมแนวโนมตกต า การน าเทคโนโลยชวภาพเขามาสนบสนนในอตสาหกรรมออยจะชวยเพมมลคาของสนคาและสามารถน าผลผลตออยไปใชประโยชนในอตสาหกรรมอนๆ ได เชน การผลตพลงงานชวภาพและเอทานอล วสดชวภาพ และเคมชวภาพ

นอกจากนยงพบวามวตถดบทางการเกษตร/ผลผลตทเพยงพอ สามารถน ามาผลตเปนผลตภณฑชวภาพ โดยเฉพาะอยางยงวตถดบในกลมแปงและน าตาล รวมถงมวสดเหลอทงทางการเกษตรทสามารถน ามาแปรรปเพมมลคาได ซงเปนการใชประโยชนจากทรพยากรอยางยงยนเปนเปาหมายส าคญของเศรษฐกจชวภาพ

วตถดบในกลมแปงและน ำตำล ตามทไทยเปนผผลตและสงออกผลตภณฑน าตาลและมนส าปะหลงส าคญของโลก มปรมาณผลผลตออยประมาณ 100 ลานตนตอป มกากน าตาลเปนผลพลอยจากการผลตน าตาล 4.3 ลานตนตอป กากน าตาลครงหนงถกน ามาใชในการผลตเอทานอล มนส าปะหลงมปรมาณผลผลตประมาณ 25-30 ลานตนตอป ผลตภณฑหลกคอมนเสนและแปงมนส าปะหลง การใชมนส าปะหลงเพอการผลตเอทานอลประมาณรอยละ 5 ของปรมาณผลผลต และประเทศไทยมศกยภาพในการเพมปรมาณผลผลตของออยและมน

19

ส าปะหลงดวยการเพมประสทธภาพการผลตหรอการเพมผลผลตตอพนท เพอเพมเสถยรภาพทงในเชงปรมาณและราคาวตถดบ เพอใหอตสาหกรรมชวภาพมตนทนต าลงและแขงขนได

วสดเหลอทงทำงกำรเกษตร สงทไดจากสงมชวตทเหลอใชทงจากภาคเกษตรกรรม หรอกากทเหลอจากกระบวนการการผลตจากอตสาหกรรมเกษตรแปรรป โดยสามารถน ามาใชเปนเชอเพลงในการผลตพลงงานได เชน แกลบ ชานออย กาบมะพราว ซงขาวโพด ตอซงขาว และเศษไม ซงนยมก าจดวสดเหลานโดยการเผา หรอการฝง ซงเปนการก าจดทไมถกวธ ท าใหเกดมลพษตอสงแวดลอมและตอชมชนเอง วสดเหลอใชทางการเกษตรซงมอยทวประเทศนนเปนแหลงเชอเพลงราคาถก หากมการน ามาเปนเชอเพลงผลตไฟฟา โดยมกระบวนการผลตทมประสทธภาพจะไมกอใหเกดมลพษ เปนการน าวสดเหลอใชทางการเกษตรมาใชเปนเชอเพลงในการผลตพลงงานไฟฟาทดแทนเชอเพลงฟอสซลทใชกนอยซงเปนพลงงานทใชแลวหมดไป อกทงสวนใหญน าเขาจากตางประเทศ สงผลใหมราคาทสงขนตามไปดวย

ตำรำงท 2 ปรมาณการจดหาพลงงานขนตน หนวย: พนตน

วสด/วตถดบผลตพลงงำนหมนเวยน 2558 2559 2560 ฟน 31,056 25,347 19,734 แกลบ 4,213 4,075 4,287 กากออย 29887 36069 34866 วสดเหลอใชทางการเกษตร อนๆ 14,346 31,011 25,986

ทมำ: รายงานดลยภาพของพลงงานไทย 2560 กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน

2. อตสำหกรรมทไทยมศกยภำพในกำรพฒนำเปนอตสำหกรรมชวภำพเปำหมำย ประเทศไทยมความไดเปรยบเรองเศรษฐกจชวภาพ เพราะมความหลากหลายทางชวภาพ (biodiversity)

สงมาก เนองจากตงอยใกลเขตศนยสตร มความอดมสมบรณของดน น า และแรธาตตางๆ รวมทงมแสงแดดปรมาณมากตลอดทงป เปนปจจยส าคญทเออตอการเกดความผนแปรของสงมชวต และยงมทรพยากรชวภาพทเปนทนทางธรรมชาตเหลออยเพยงพอและพอเพยงทจะพฒนาเศรษฐกจบนฐานความหลากหลายทางชวภาพ (biodiversity-based economy) และเศรษฐกจชวภาพ (bio economy) ทสามารถน าทรพยากรชวภาพมาพฒนาเปนผลตภณฑตาง ๆ รวมทงอาหารปลอดสารพษตามหลกการเกษตรธรรมชาตเพอสรางความมนคงทางอาหาร

การพฒนาสการเปนเศรษฐกจชวภาพ จะตองมทรพยากรชวภาพเปนทนพนฐานทส าคญ ซงประเทศไทยตงอยในแหลงความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity hotspot) ทมความส าคญสงสด 8 อนดบแรกของโลก (รอยละ 10 ของโลก) เชน ประเทศไทยมพช 13,500 ชนด โดยรอยละ 52 ไมพบทอน จลนทรยกลมราทมการคนพบในโลก 80,000 ชนด ประเทศไทยคนพบ 6,000 ชนด แบคทเรย 20,000 ชนด สาหราย 5,000 ชนด และแมลงมากกวา 100,000 ชนด

20

Food Agriculture & Food Biotechnology หมายถงการน าเอาองคความรทางดานวทยาศาสตรชวภาพและกายภาพ (ชววทยา เคม ฟสกส) และวศวกรรมศาสตรมาเปนพนฐาน เพอสรางหรอปรบเปลยนผลตภณฑหรอกระบวนการผลตอาหาร ประกอบดวย 4 ประเภท ไดแก 1) จลชววทยาทางอาหาร (food microbiology) หรอการใชจลนทรยในการถนอมอาหาร 2) เคมอาหาร (food chemistry) เปนการใชเทคโนโลยชวภาพเพอการปรบปรงสวนประกอบทางเคมของอาหาร ชวยในเรองการเกบเกยว การแปรรป รสชาต และการเกบรกษา 3) อาหารเสรมสขภาพและอาหารปลอดภย (functional food and hygiene) โดยใชเทคโนโลยชวภาพในการสกดสารส าคญทางโภชนาการมผลตอรางกายมนษย รวมไปถงกระบวนการผลตอาหารปลอดภยทมสขอนามยทด 4) Biopolymers คอการใชประโยชนจากพชและสตวในการผลต Biopolymer ซงใชในการผลตบรรจภณฑอาหาร

สถานการณปจจบนองคการสหประชาชาต (UN) คาดวาในป 2593 จ านวนประชากรทวโลกจะมอยราว 9,100 ลานคน หรอเพมขนรอยละ 34 หมายความวาความตองการอาหารจะเพมขนเปนสองเทาจาก ขอมลจาก Euromonitor International พบวาตลาดอาหารและเครองดมเพอสขภาพของไทย ในป 2560 มมลคาราว 187,000 ลานบาท และมแนวโนมเตบโตตอเนองเฉลยรอยละ 3.5 ตอป โดยกลมฟงกชนนอล (functional food) ซงเปนอาหารทใชเทคโนโลยชวภาพในการสกดสารส าคญทางโภชนาการถอเปนกลมสนคาทขบเคลอนใหตลาดอาหารและเครองดมเพอสขภาพเตบโตตอเนอง หากพจารณาตามชนดสนคาจะแบงไดเปน 2 กลมใหญ คอ 1) เครองดมเพอสขภาพ ตลาดเครองดมเพอสขภาพมมลคา 86,700 ลานบาท คดเปนสดสวนรอยละ 46.0 ของตลาดทงหมด และ 2) อาหารเพอสขภาพ ซงในป 2560 มมลคา 99,900 ลานบาท คดเปนรอยละ 54.0 โดยในชวง 5 ปทผานมา มอตราขยายตวเฉลยรอยละ 5.9 ตอป นอกจากน อาหารประเภทขนมขบเคยวเพอสขภาพ มมลคา 3,756 ลานบาท คดเปนสดสวนรอยละ 3.8 ของตลาดอาหารส าเรจรปเพอสขภาพ โดยเฉพาะ ในกลมผลตภณฑขนมอบ (baked goods) จากขาว และผลตภณฑจากแปงจ าพวกเสนกวยเตยว เนองจากมอตราการขยายตวเฉลยสงสดราวรอยละ 10.4 ตอป

นอกจากน รายงานขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ระบวา ทางเลอกหนงทจะชวยสรางความมนคงทางอาหาร คอการสงเสรม “การบรโภคแมลง” เพราะวฒนธรรมการบรโภคแมลงเปนทแพรหลายทวโลก โดยมผคน 2 ลานคนในปจจบนบรโภคแมลงกวา 1,900 สายพนธ และทศทางตลาดการบรโภคแมลงก าลงขยายตวอยางมาก ผลการวจยของเมตคลส รเสรช บรษทวจยการตลาดของอนเดยชวา ในป 2023 ตลาดแมลงกนไดทวโลกจะเพมมลคาขนถง 1,200 ลานดอลลารสหรฐ โดยเฉพาะในเอเชย แอฟรกา และละตนอเมรกา เนองจากแมลงมสารอาหารไมตางจากเนอสตวหรอปลา และใชทรพยากรในการท าฟารมเพาะเลยงนอยกวาสตวอน นอกจากนยงปราศจากน าตาลแลกโทสและกลเตน ตวอยางของธรกจทประสบความส าเรจในการใชแมลงเปนวตถดบในการผลตอาหาร อาท เอนโทโม ฟารม (Entomo Farms) บรษทผผลตแมลงอบแหงบรรจขาย ภายใตแบรนด บค บรสโทร (Bug Bistro) ในสหรฐอเมรกา ลาทเตลเยราปาต (L”Atelier a Pates) ของฝรงเศส ไดมการขายพาสตาทท าจากแปงผสมตกแตนและจงหรด และไทยแลนด ยนค” (Thailand Unique) ของไทยทสงออกผลตภณฑจากแมลง ทงแมลงอบแหงและขนม

21

ดงนน โอกาสในการน าเทคโนโลยชวภาพมาใชในอตสาหกรรมอาหาร ไมวาจะเปนการวจย ทดลองแปรรปวตถดบจากขาว ธญพช และแมลงของไทย ดวยเทคโนโลยชวภาพในกระบวนการผลตและแปรรปอาหารทมคณคาทางอาหารสงและปลอดภย เปนผลตภณฑใหมเพอสขภาพใหตรงใจผบรโภค ทงในแงคณประโยชนและรสชาต กนาจะเปนอตสาหกรรมทมศกยภาพ โดยคาดวาในป 2565 ตลาดจะมมลคาเพมขนเปน 213,099 ลานบาท ขยายตวเฉลยรอยละ 2.7 ตอป Non Food (กลมทไมใชอาหาร/สมนไพร/บรรจภณฑชวภาพ) คณะรฐมนตรพจารณาไดใหความเหนชอบมาตรการพฒนาอสาหกรรมชวภาพของไทย ป พ.ศ. 2561-2570 ตามทกระทรวงอตสาหกรรมเสนอแลวเมอวนท 17 กรกฎาคม 2561 โดยมเปาประสงคทจะผลกดนใหประเทศไทยเปน Bio Hub of ASEAN ภายในป พ.ศ. 2570 ภายใตมาตรการดงกลาวจะเนนภาคเอกชนเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนการลงทน และขณะนไดเกดโครงการลงทนในผลตภณฑเปาหมาย ไดแก พลาสตกชวภาพ (Bioplastic) เคมชวภาพ (Biochemicals) และชวเภสชภณฑ (Biopharmaceuticals) ตามแนวทางพฒนาเศรษฐกจกระแสใหม หรอเศรษฐกจชวภาพแลวในหลายพนท ซงมการลงทนไปแลวคดเปนมลคา 12,360 ลานบาท แบงเปน Biochemicals 5,000 ลานบาท Food ingredient 120 ลานบาท Feed ingredient 300 ลานบาท และBiopharma 6,940 ลานบาท และจะมการลงทนเพมขนในอนาคตอก 187,205 ลานบาท ซงจะสรางมลคาเพมใหกบพชเศรษฐกจของไทย ไดแก ออย มนส าปะหลง และปาลมน ามน และเกดผลตภณฑฐานชวภาพทหลากหลายในกลม Bioplastics Biochemicals และ Biopharmaceutical

กลมกำรแพทยและยำชววตถ การน าเอาความหลากหลายทางชวภาพมาใชประโยชนทางการแพทย ผลตภณฑเพอสขภาพและผลตภณฑสปา (Product for Medical Use, Health and wellness) เทคโนโลยยาชวภาพ (Biopharma) ยาชววตถเปนทางเลอกการรกษาทมประสทธภาพและปลอดภยทก าลง มแนวโนมเขามาแทนทการรกษายากทผลตไดจากสารเคมท มผลขางเคยงนอยกวาเคม โดยมการน าผลผลตทางการเกษตร เชน เกลอและน าตาล (medical grade)/สารสกดจากยสต เปนวตถดบในการผลตยาชววตถใชส าหรบรกษาผปวยโรคมะเรง และขอรมาตอยดอกเสบ เปนตน เชอโรค หรอพษของเชอโรคทถกท าใหไมสามารถกอโรค เปนสารตงตนในการผลตวคซนเพอสรางภมคมกน

ในชวง 15 ปทผานมา แนวโนมการเตบโตของตลาดยาชววตถทเพมมากขน มลคาอตสาหกรรมยาชววตถของโลกเปนตลาดใหญมมลคาถง 8 ลานลานบาทตอป มอตราการเตบโตสงถงรอยละ 10 ตอป และมการน าพชสมนไพรมาใชรกษาโรคภยไขเจบ และในประเทศพฒนาแลวมการน าพชสมนไพรมาใชประโยชนกวารอยละ 40 ของยารกษาโรคทมใชอย รวมไปถงมการท าวจยเพอศกษาหาคณสมบตพเศษของสตวน าบางชนดเพอน ามาสกดเปนยารกษาโรค

ทผานมา ไทยพงพาการน าเขายาตนแบบและยาชววตถจากสหรฐฯ และยโรป โดยในป 2561 มการน าเขามมลคา 1,815.15 ลานเหรยญสหรฐฯ เพมขนจากปกอนรอยละ 14.03 ในขณะทภาคการผลตยาในประเทศ มปรมาณเพมขนจากปกอนรอยละ 2.49 อยท 47,357.85 ตน โดยเปนการเพมขนของการผลตยาเมด ยาแคปซล ยาฉด ยาครม และยาผง ตามค าสงซอของบรษทยา โดยสวนใหญเปนการผลตยาสามญ ในหมวดธรกจการผลตเภสชภณฑและเคมภณฑทใชรกษาโรค ป 2560 จ านวน 507 ราย แบงเปนขนาดเลก 407 ราย ขนาดกลาง 52

22

ราย และขนาดใหญ 48 ราย สวนมากบรษทเปนตางชาตรวมลงทน ส าหรบการจ าหนายยา ในป 2561 มปรมาณ 46,651.20 ตน เพมขนจากปกอนรอยละ 2.77 เนองจากการขยายตวของตลาดยาในประเทศ การสงออกยา ในป 2561 มมลคา 395.50 ลานเหรยญสหรฐฯ เพมขนจากปกอนรอยละ 5.39 จากการขยายตวทดของตลาดเมยนมา เวยดนาม กมพชา ฟลปปนสและฮองกง

ขอมลจากกรมสงเสรมการคาระหวางประเทศ ระบวา สมนไพรกลมอาหารเสรมมมลคาการใชและสงออกรวมกวา 80,000 ลานบาท กลมสปาและผลตภณฑมมลคา 10,000 ลานบาท และกลมยาแผนโบราณตามภมปญญาการแพทยแผนไทยมมลคา 10,000 ลานบาท

ดงนน การน าเทคโนโลยชวภาพสามารถมาประยกตใชในทางดานการแพทยและสขภาพ จงถอเปนอตสาหกรรมอนาคตทสรางโอกาสเตบโตสรางมลคาก าไรสง ซงนอกจากการผลตยารกษาโรค ยงสามารถน าความรมาประยกตกนระหวางทางเทคโนโลยชวภาพกบสมนไพรเพอท ายารกษาโรคตวใหม การปองกนโรค อบตใหมและอบตซ ารวมถงการผลตวคซน ไดแก มาลาเรย ไขเลอดออก วณโรค ไขหวดใหญ/ไขหวดนก การปองกนโรคดวยการวเคราะหโรคทางพนธกรรม การวนจฉยหาสาเหตโรค ดวยการตรวจดเอนเอ (DNA) และการประยกตใชในทางนตวทยาศาสตรเพอการพสจนหลกฐานและสบสวนคด

อยางไรกด การลงทนดานยาชววตถของไทยยงมไมมาก เนองจากมผประกอบการมขอจ ากดในเรองตนทนดานเทคโนโลยทมราคาสงและกฎหมาย/กฎระเบยบดานทรพยสนทางปญญาทยงไมเอออ านวยในการประกอบธรกจเทาทควร จงมแคบรษทไทยไมกรายทเรมลงทนในอตสาหกรรมยาชววตถ เชน บรษท สยามไบโอไซเอนซ ลงทนกอตงโรงงานผลตยาชวภาพตงแตป พ.ศ. 2552 มลคาลงทน 2,000 ลานบาท พฒนายาชวภาพ หรอยาไบโอ นอกจากน บรษท ไบโอฟารม เคมคลส จ ากด ผจดจ าหนายเวชภณฑคณภาพชนน าทงในประเทศและตางประเทศ มแผนจะท าสงออกยาชววตถในภมภาคอาเซยนมากขน

กลมพลำสตกชวภำพ คอ พลาสตกทผลตจากวตถดบทางการเกษตรหรอจากธรรมชาต (Biobase) เชน ขาวโพด ออย มนส าปะหลง โดยมคณสมบตใชทดแทนพลาสตกหรอบรรจภณฑพลาสตกทใชกนอยทวไปและสามารถยอยสลายตวไดในระยะเวลาสน นอกจากนยงสามารถน ากลบมาใชใหม หรอเมอใชแลวสามารถน าไปผลตซ าเปนเชอเพลงทดแทนและอนๆ ได

สถานการณตลาดพลาสตกชวภาพของโลก บรษท Allied Market Research จดท ารายงาน Bioplastics Market by Type and Application: Global Opportunity Analysis and Industry Forecast โดยระบวาตลาดพลาสตกชวภาพในป 2560 มมลคา 21,126.31 ลานเหรยญสหรฐ และคาดวาจะเตบโตเปน 68,577.25 ลานเหรยญสหรฐภายในป 2567 ดวยอตราการเตบโตรอยละ 18.8 ตอป และรายงานของ Eurobarometer ในป 2560 พบวา ประชาชนใน EU จ านวนรอยละ 75 ยอมจายเงนเพมมากขน เพอซอสนคาทเปนมตรตอสงแวดลอมและผลตภณฑพลาสตกชวภาพ โดยเฉพาะในฝรงเศส สหราชอาณาจกร แอรมน นอรเวย อตาล สวเดนและมอลตา

ขอมลจาก SCB Economic Intelligent Center พบวาหากมการลงทนผลตเมดพลาสตกชวภาพในประเทศไทยโดยใชน าตาลจากออยและแปงจากมนส าปะหลงทสดสวนราว 2:1 มาผลตเปนเมดพลาสตกชวภาพ จะสงผลใหน าตาลจากออยและแปงมนส าปะหลงดงกลาวมมลคาเพมขนถงกวา 3 เทา และจะชวยลดตนทนและเพม

23

ความสามารถในการแขงขนใหแกธรกจแปรรปเมดพลาสตก และอตสาหกรรมเกยวเนองตางๆ ซงปจจบนไทยมขอไดเปรยบในดานตนทนของวสดทางการเกษตรตงตนในราคาถก มอตสาหกรรมทมความพรอมในหวงโซการผลตพลาสตกชวภาพทครบวงจร และระดบการพฒนาของเทคโนโลยและบคลากรทมความเชยวชาญ

Biomaterial หรอ Energy (กลมพลงงำน) เชอเพลงชวภาพ (Biofuel) คอ เชอเพลงทไดจาก ชวมวล (Biomass) หรอสสารจากพชและสตว ซงมพนฐานจากการสงเคราะหแสงแลวเกบรวบรวมพลงงานจากดวงอาทตยไวในรปพลงงานเคม เชน พช มการสรางพลงงานชวภาพ รปแบบหนงทเกดขน โดยใชกลไกของธรรมชาตทเรยกวา “กระบวนการสงเคราะหแสง” (Photosynthetic Process) ซงเปลยนพลงงานแสงอาทตยใหเปนพลงงานสะสมในรปของสารอนทรยทเปนประโยชนตอการเจรญเตบโตของพช เมอคนหรอสตวกนพชเปนอาหารกจะไดสารอนทรยทเปนประโยชนตอรางกาย โดยสารอนทรยจากสงมชวตทงหลายถกเรยกวาชวมวล และเมอน าพลงงานสะสมทไดในรปของสารอนทรยมาผานกระบวนการทเหมาะสมจะสามารถเปลยนชวมวลเหลานนใหเปนพลงงานทเปนประโยชนได

เคมชวภาพ (Biochemical) ครอบคลมเคมภณฑทใชผลผลตภาคการเกษตรและชวมวลเปนวตถดบหลก และใชผลตภณฑพลอยไดจากอตสาหกรรมเกษตร และชวมวลเปนวตถดบ โดยใชเทคโนโลยชวภาพ (Biotechnology) หรอกระบวนการทางเคม (Chemical Process) ในการผลต ซงเคมชวภาพและผลตภณฑเคมชวภาพทได เชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ มความเชอมโยงและสมพนธตอเนองกน ปจจบนกระบวนการแปรสภาพชวมวล หรอวตถดบทไดจากพช เปน เชอเพลงชวภาพ สารเคม (ชวภาพ) และพลาสตกชวภาพ ดวยกระบวนการทางเทคโนโลยชวภาพตางๆ

อตสาหกรรมเชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ มบทบาทและความส าคญระดบโลก โดยเชอเพลง ชวภาพเรมมบทบาทและเปนทตองการส าหรบการน ามาใชเปนเชอเพลงในภาคขนสง ตงแตป 2503 ซงไดรบความสนใจแมวาการผลตเชอเพลงชวภาพมตนทนสงมากกวาเชอเพลงเพอการขนสงแบบดงเดม แตหลายประเทศตระหนกถงประโยชนทมตอสภาพแวดลอม โดยรฐบาลในหลายประเทศไดมนโยบายเพมการผลตเชอเพลงชวภาพ เพอเปาหมายการลดคารบอนไดออกไซด (CO2 )

ขอมลจากรายงานการวเคราะหแนวโนมเทคโนโลยและอตสาหกรรมเชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ ของกรมทรพยสนทางปญญา พบวา ป 2559 ปรมาณการผลตเชอเพลงชวภาพของโลกอยท 82,306 พนตนเทยบเทาตนน ามนดบ (ktoe) เพมขนรอยละ 2.6 (เปรยบเทยบป 2558 มปรมาณผลตอยท 74,847) โดยจ านวนนเปนการผลตเอทานอลเพมขนรอยละ 0.7 (เปรยบเทยบป 2558 มอตราเตบโตถงรอยละ 4.1) และการผลตไบโอดเซลมอตราเตบโตเพมขนรอยละ 6.5 (เปรยบเทยบป 2558 เพมรอยละ 4.9) จากการทอนโดนเซยมการผลตเพมขนมากจนกลายเปน 1 ใน 5 ส าหรบประเทศทมการผลตเชอเพลงชวภาพในปรมาณสงสดระดบโลก ไดแก สหรฐอเมรกา บราซล เยอรมน อารเจนตนา และอนโดนเซย ตามล าดบ สวนปรมาณการใชหรอความตองการระดบโลก พบวา ในป 2559 ปรมาณการใชเชอเพลงชวภาพขยายตวเปน 419.6 ลานตนเทยบเทาตนน ามนดบ (mtoe) เตบโตเพมขนรอยละ 14.1 (เปรยบเทยบป 2558 มปรมาณการใชงาน 366.7 และการเตบโตรอยละ 15.6) คาดการณวาจนถงป 2563 ยงคงมความตองการใชงานในปรมาณเพมขนตอเนอง

24

สถานการณและแนวโนมอตสาหกรรมในระดบประเทศ พบวา ปจจบน ไทยใชพลงงานทดแทนเพมขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะการใชพลงงานทดแทนทสามารถผลตไดภายในประเทศ ประกอบดวย พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม พลงงานน า ชวมวล (ฟน แกลบ กากออย และวสดเหลอใชทางการเกษตร) กาซชวภาพ ขยะ และเชอเพลงชวภาพ (เอทานอล และไบโอดเซล) โดยในป 2560 พบวา มการใชพลงงานหมนเวยน 12,638 พนตนเทยบเทาน ามนดบ เพมขนจากปกอนหนารอยละ 6.2 สวนเชอเพลงชวภาพ ประกอบดวย เอทานอล มปรมาณการใช 733 พนตนเทยบเทาน ามนดบ และไบโอดเซล 1,203 พนตนเทยบเทาน ามนดบ แสดงไดเหนวา ไทยมศกยภาพในการพฒนาอตสาหกรรมเชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพอยางมาก เนองจากมวตถดบทางการเกษตรทหลากหลาย มอตสาหกรรมตอเนองสนบสนนในการผลตเชอเพลงชวภาพ และสารเคมทมความเขมแขง การพฒนาอตสาหกรรมเชอเพลงและเคมชวภาพจงไดรบความสนใจอยางมาก เพอพฒนาตอยอดเปนอตสาหกรรมการผลตทมความยงยน เปนมตรกบสงแวดลอม และยงเปนทางเลอกทมศกยภาพอยางยงในการลดการพงพาการผลตจากปโตรเลยม

กำรวเครำะหจดแขง จดออน โอกำสและอปสรรคของเศรษฐกจชวภำพ

การก าหนดแผนหรอมาตรการเรองเศรษฐกจชวภาพ (Bio economy) ไดท าการรวบรวมขอมลสถานการณ ประสบการณตางประเทศ และงานทเกยวของ เพอน ามาเปนขอมลเบองตนประกอบการวเคราะห จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT Analysis) ของเศรษฐกจชวภาพ (Bio economy) ซงแบงการวเคราะหออกเปน 2 สวน คอ

1) กำรวเครำะหปจจยภำยใน หมายถง การตรวจสอบความพรอมของเศรษฐกจชวภาพของประเทศไทย โดยมงเนนการวเคราะหในสวนทเปนจดแขง และจดออนของเศรษฐกจชวภาพ โดยมกรอบในการวเคราะห ดงน

จดแขง (Strengths: S) หมายถง ความสามารถและสถานการณภายในของเศรษฐกจชวภาพของประเทศไทยทเปนเชงบวก

จดออน (Weakness: W) หมายถง สถานการณภายในประเทศทเกยวของกบเศรษฐกจชวภาพในเชงลบ ซงไมสามารถน ามาใชเปนประโยชนในการรบมอตอระบบเศรษฐกจชวภาพได

2) กำรวเครำะหปจจยภำยนอก หมายถง การประเมนสภาพแวดลอมทเกดขน ทไมสามารถควบคมหรอเปลยนแปลงได จงตองเขาใจในสถานการณปจจบนและแนวโนมการเปลยนแปลงในอนาคตของสภาพแวดลอม วาเปนไปในลกษณะทเปนโอกาส หรออปสรรค โดยมกรอบในการวเคราะห ดงน

โอกำส (Opportunities: O) หมายถง ปจจยและสถานการณภายนอกทเอออ านวยใหเกดการพฒนาดานเศรษฐกจชวภาพ สามารถน าทรพยากรทางธรรมชาตและชวยเพมมลคาใหมากทสด

อปสรรค (Threats: T) หมายถง ปจจยและสถานการณภายนอกทเปนอปสรรคหรอขดขวางใหเกดการพฒนาดานเศรษฐกจชวภาพ โดยมรายละเอยด ดงน

25

ตำรำงท 3 สรปการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT Analysis) ของเศรษฐกจชวภาพ (Bio economy) กลมอาหาร

จดแขง (Strengths: S) จดออน (Weakness: W) 1) ไทยมทตงทางภมศาสตรและทรพยากรทาง

ธรรมชาตเหมาะส าหรบการผลตและการลงทนทางการเกษตรและพฒนาตอยอดมลคาเพมสนคาเกษตร

2) ภาคเกษตรไทยผลตอาหารไดเพยงพอกบการบรโภคและสงออกสนคาเกษตรเปนล าดบตนของโลก

3) มองคกรเพอการวจยทางการเกษตรทงภาครฐและเอกชน

4) เปนแหลงอตสาหกรรมแปรรปสนคาเกษตรเพอการสงออก

1) ประสทธภาพการผลตยงไมมความแนนอนเนองจากขาดองคความรและเงนทนเพอสราง Value added และ Value creation

2) ยงตองพงพาเทคโนโลยและนวตกรรมจากตางประเทศเขามาชวยในการผลต ท าใหตนทนสง

3) ถงแมไทยจะเปนผผลตและสงออกสนคาเกษตรทส าคญของโลก แตสวนใหญเปนวตถดบหรอผลตภณฑขนตนทมมลคาเพมไมมาก

4) ยงขาดการวจยและพฒนา (R&D) เชงพาณชย 5) ยงขาดหนวยงานทสามารถเชอมโยงระหวางตนน า

กลางน าปลายน าอยางเปนระบบ

โอกำส (Opportunities: O) อปสรรค (Threats: T) 1) กระแสเรองการอนรกษสงแวดลอม การดแล

สขภาพ Green Economy Bio Economy มากขน ท าใหเหนชองทางการขยายตลาดไดเพมขน

2) สามารถพช สตว น ามาทดแทนอาหาร เปนอาหารทางเลอกได มากขน

3) ทรพยากรชวภาพและภมปญญาทองถน น ามาสรางนวตกรรมและเพมมลคาสนคาเกษตรได

1) ราคาสนคาเกษตรมความผนผวนตอภาวะเศรษฐกจโลก

2) ภยธรรมชาตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) ท าใหมความเสยงตอผลผลตทางการเกษตร

3) กฎระเบยบ มาตรการ ยงเปนอปสรรคทางการคา 4) การจดสทธบตรยงมความลาชา

26

ตำรำงท 4 สรปการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT Analysis) ของเศรษฐกจชวภาพ (Bio economy) กลมไมใชอาหาร

จดแขง (Strengths: S) จดออน (Weakness: W) 1) ไทยมความไดเปรยบจากความหลากหลายทาง ชวภาพ ดานวตถดบ เทคโนโลย และความพรอมท สามารถน าไปยอยอดได 2) โครงสรางพนฐานของไทยด จากการทม นกวทยาศาสตรทเกงและมหองปฏบตการ 3) มการเตบโตของอตสาหกรรมตอเนองทขยายตวขน เชน การแพทยทางสมนไพร/เครองส าอาง และพลาสตกชวภาพ

1) การน านวตกรรมทมการคนความาใชในเชงพาณชยยงนอยมาก

2) การลงทนดานเทคโนโลยชวภาพยงมไมมาก เมอเทยบกบประเทศในภมภาคเดยวกน อยางสงคโปรและมาเลเซย

3) ผบรโภคบางกลมยงมาตระหนกถงความส าคญ ในการปรบเปลยนพฤตกรรมใชผลตภณฑทท าจากธรรมชาตและเปนมตรตอสงแวดลอม

4) กลมธรกจ Startup ยงไมสามารถเขาสตลาดได โอกำส (Opportunities: O) อปสรรค (Threats: T)

1) ฐานทรพยากรทหลากหลายและความรน ามาตอยอดรวมกบเทคโนโลยและนวตกรรม เปนผลตภณฑชวภาพเชงพาณชยได

2) กระตนใหเกดการลงทนในกลมอตสาหกรรมฐานชวภาพมากขน เพอใหไทยมโอกาสเปนผน าในธรกจเทคโนโลยชวภาพในอาเซยน

3) แนวโนมตลาดตางประเทศและในประเทศ เรอง Go Green หรอ การบรโภคทเปนมตรตอสงแวดลอมมมากขน

1) ราคาสนคาเกษตรมความผนผวนตอภาวะเศรษฐกจโลก

2) การชะลอการซอ-ขาย ของประเทศคคา 3) ภยธรรมชาตและการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ (Climate Change) ท าใหมความเสยงตอผลผลตทางการเกษตร

4) กฎระเบยบ มาตรการ ยงเปนอปสรรคทางการคา 5) การจดสทธบตรยงมความลาชา

27

ตำรำงท 5 สรปการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT Analysis) ของเศรษฐกจชวภาพ (Bio economy) กลมพลงงาน

จดแขง (Strengths: S) จดออน (Weakness: W) 1) ไทยมศกยภาพการผลตเอทานอล (มนส าปะหลง

ขาว ออย กากน าตาล) อนดบ 8 ของโลก มโรงงานผลตเอทานอลและยงไมมการแขงขนในตลาดโลก

2) ไทยมศกยภาพในการผลตไบโอดเซล เนองจากมพนทเหมาะส าหรบปลกปาลมน ามน

3) ไทยมศกยภาพแหลงชวมวลสวนใหญจากวสดเหลอทงจากภาคเกษตรกรรม

4) ไทยมความพรอมดานแหลงวตถดบ แหลงพลงงาน เมอเทยบกบทกประเทศใน อาเซยน ยกเวน อนโดนเซย 5) ไทยมความพรอมตลอดหวงโซ (Value chain) สามารถใชความรและศกยภาพ ตอยอดเชงธรกจ

1) ขอจ ากดของพลงงานทดแทนแตละชนด เชน เชอเพลงชวภาพมขอจ ากด จากการน าอาหารมาเปนพลงงาน ขนอยกบระยะทางทขนสง

2) ยงขาดนโยบายดานสทธประโยชน/การลดหยอน หากมการปรบเปลยนมาใชพลงงานชวภาพ

3) ขอก าหนด กฎระเบยบ ยงเปนอปสรรค ในการด าเนนธรกจ

4) ระบบการจดการขนสงและการแปรรปชวมวล เพอน าไปใชในพนทหางไกลจากแหลงผลตยงขาดประสทธภาพ

5) ทศนคตของผบรโภคยงไมไดใหความส าคญกบพลงงานชวภาพ

โอกำส (Opportunities: O) อปสรรค (Threats: T) 1) แนวโนมหลายประเทศในอาเซยนใหความสนใจใช

พลงงานทางเลอก เชน เอทานอล มากขน 2) หลายประเทศในอาเซยนยงขาดความพรอมใน

การด าเนนดวยตวเองในการเขาถงแมจะมวตถดบ จงเปนโอกาสของไทยทจะพฒนา

3) ประเทศสหภาพยโรปยกเลกการน าเขาน ามนปาลม ไทยซงเปนประเทศทผลตปาลมน ามนจ านวนมากตองปรบเปลยนจากอปสรรคครงน เปนโอกาสใหการสงออกพลงงานชวภาพเพมขน

1) ราคาสนคาเกษตรมความผนผวนตอภาวะเศรษฐกจโลก

2) ภยธรรมชาตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) ท าใหมความเสยงตอผลผลตทางการเกษตร

3) กฎระเบยบ มาตรการ ยงเปนอปสรรคทางการคา 4) การจดสทธบตรยงมความลาชา

28

การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรคของเศรษฐกจชวภาพ (Bio economy) สามารถน าไปใชในการก าหนดกลยทธในการพฒนาเศรษฐกจชวภาพของไทย เพอการปฏรปเศรษฐกจชวภาพของไทยใหพฒนาในภาพรวมใหมากทสด โดยใชแนวคดจากเมตรกซ TOWS การสรางกลยทธทไดจากการวเคราะห (SWOT Analysis) เปนการจบค Matching ทแบงระดบเปนระดบองคการและระดบหนาท/แผนกตางๆ เปนตน โดยจะท าใหทราบถงกลยทธตางๆขององคการวาจะสรางกลยทธอยางไรใหเหมาะสม การสรางกลยทธประกอบดวย การจบค Matching ตาราง TROWS Matrix

1) การสรางกลยทธ SO : กลยทธเชงรก ใชจดแขงสรางโอกาส 2) การสรางกลยทธ WO: กลยทธเชงแกไข เอาชนะจดออนโดยอาศยโอกาส 3) การสรางกลยทธ ST : กลยทธเชงปองกน และใชจดแขงหลกเลยงอปสรรค 4) การสรางกลยทธ WT : กลยทธเชงรบ ลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค

ตำรำงท 6 กลยทธในการพฒนาเศรษฐกจชวภาพของไทย โดยใชแนวคดจากเมตรกซ TOWS

ปจจยภำยใน/ ปจจยภำยนอก

จดแขง (Strengths: S) จดออน (Weakness: W)

โอกำส (Opportunities: O)

กลยทธ วจยและพฒนาR & D เชอมโยงงานวจยสภาคอตสาหกรรม และใหการรบรอง ผลตภณฑชวภาพ กลยทธ ผลตและพฒนาสนคาเกษตรขนพนฐานทมจ านวนมากสผลตภณฑชวภาพทเพมมลคาใหกบสนคา

กลยทธ รวมรวม พฒนาและสร า งฐานขอมลเศรษฐกจชวภาพใหเปนระบบทงดานเกษตร อตสาหกรรม บรการ เชงวทยาศาสตรและพาณชย กลยทธ สรางและพฒนาเทคโนโลยเพอตอบสนองผลตภณฑชวภาพและความตองการของผบรโภค กลย ท ธ ส ร า ง ค ว ามตร ะหน ก ร ต อเศรษฐกจชวภาพใหแกทกภาคสวน กลยทธ การบรหารจดการทรพยากรใหมประสทธภาพทงหวงโซ (Value chain)

อปสรรค (Threats: T)

กลยทธ เสรมสรางบคลากรและภาครวมพฒนา ก ล ย ท ธ ว า ง แ ผ น ก า ร ผ ล ต ใ ห มประสทธภาพ

กลยทธ สนบสนนตลาดผลตภณฑชวภาพ กลยทธ เ พมประสทธภาพการผลตพลงงานทางเลอก กลยทธ เพมประสทธภาพการผลตอาหารคนและสตว และอาหารทดแทน กลยทธ ปรบเปลยนเทคโนโลยการผลตใหเปนมตรตอสงแวดลอม

29

กระทรวงพำณชย : ประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

ส าหรบกระทรวงพาณชย รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย (นายจรนทร ลกษณวศษฏ) ไดมอบนโยบายแกกระทรวงพาณชยขบเคลอนเศรษฐกจของไทยใหเปนไปในทศทางทเตบโตอยางยงยน โดย 1 ใน 10 นโยบายส าคญคอ การเตรยมการและปรบตวสเศรษฐกจใหม (New Economy) โดยมงเปาไปสการเปนอตสาหกรรมชวภาพครบวงจร (Bio-Hub) กระทรวงพาณชยตงเปาใหไทยเปนผน าดานการผลตและการคาอาหารโลก รวมถงตองเปนผน าดานการผลตและการคาสนคาจากกลมสมนไพร พชอนๆ ตลอดจนน าผลผลตใหมๆ มาตอยอด แปรรป เพมมลคา และท าแบบครบวงจร อกทงยงตงเปาหมายใหไทยเพมการผลตและการใชพลงงานทางเลอก และน าเทคโนโลยมาชวยเพมประสทธภาพและลดตนทนใหเกษตรกร SMEs เพอบรรเทาปญหาผลผลตลนตลาดและราคาตกต า

วสยทศน เศรษฐกจชวภาพขบเคลอนไทยใหเตบโตอยางยงยน เปำหมำยของมำตรกำร การผลกดนใหไทยเปนอตสาหกรรมชวภาพครบวงจร (Bio-Hub)

และเปนผน าดานการผลตและการคาอาหารโลก ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

1. กำรผลกดนเทคโนโลยและนวตกรรม กำรตอยอด แปรรป และเพมมลคำสนคำ สกำรประกอบธรกจเชงพำณชย สรางองคความรเรอง Bio economy ผประกอบการและผบรโภค เพอกระตนใหเกดภาคการผลตและ

การบรโภคอยางครบวงจร จดโครงการ ThaiBio mark เปนตราสญลกษณทมอบใหกบเกษตรกร หรอวสาหกจชมชน ทมแนวคด

Bio economy และประยกตใชกระบวนการเทคโนโลยชวภาพในการจดการกระบวนการผลตสนคาเกษตรอยางมประสทธภาพและคมคา

จดอบรมเพอสงเสรมผประกอบการในกลมธรกจ Bio และจดโครงการหนวยธรกจทดลอง (startup business)

2. กำรพฒนำเศรษฐกจกำรคำภำยในประเทศใหมควำมเขมแขง ดวยกำรลดตนทนกำรผลตและกำรบรรเทำปญหำผลผลตลนตลำดและรำคำตกต ำ สราง online platform เพอเปดโอกาสใหผผลตสนคาตนน า (เกษตรกรและผผลตวตถดบขนตน)

เชอมโยงกบผประกอบการ/กลมอตสาหกรรมกลางน าและปลายน า ท าใหเกดความตอเนองกนในหวงโซคณคาของ Bio economy

ปรบปรงพฒนาตลาดลวงหนาสนคาเกษตรใหมประสทธภาพและประสทธผล 3. กำรเชอมโยงผประกอบกำรไทยกบกำรคำโลก ดวยกำรสงเสรมกำรสงออก ขยำยตลำดสนคำและธรกจ

บรกำรของไทยในตลำดโลก

30

จดกจกรรมบมเพาะแบรนดไทย ภายใตโครงการสงเสรมแบรนดสนคาและธรกจสรางสรรคสสากล โดยแนะน าใหธรกจไทยทมการสรางมลคาเพมใหสามารถสรางแบรนดไดจรง และมการวางแผนธรกจและกลยทธการสรางแบรนด

สงเสรมการสงออกกลมสนคา Bio ไปยงตลาดทผบรโภคมความตนตวในกระแสรกษ โลกและรกสงแวดลอม เชน สหรฐฯ และประเทศในยโรป และสนบสนนขอมลดานตลาดแกผประกอบการไทยทมแนวคด Bio economy

4. กำรปรบปรงกฎระเบยบเพออ ำนวยควำมสะดวกแกผประกอบกำร ปรบปรงกฎระเบยบดานทรพยสนทางปญญาและขนตอนการขนทะเบยนใหเอออ านวยตอการ

ประกอบธรกจและมความรวดเรว

ประเดนยทธศำสตร โครงกำร/กจกรรม วตถประสงค / กลมเปำหมำย กลยทธ/แนวทำงกำรด ำเนนงำน

ตวชวด/ผลลพธ หนวยงำนทรบผดชอบ

1. กำรผลกดนเทคโนโลยและนวตกรรม กำรตอยอด แปรรป และเพมมลคำสนคำ สกำรประกอบธรกจเชงพำณชย

สรางองคความรเรอง Bio Economy

สรางความตระหนกรใหผมสวนไดเสย ทงในสวนของผประกอบการและผบรโภค เพอกระตนใหเกดภาคการผลตและการบรโภคอยางครบวงจร กลมเปาหมาย 1. ภาคเอกชน/ผประกอบการ 2. ประชาชนผบรโภค 3. หนวยงานรฐ และหนวยงานท

เกยวของ

1. สรางองคความรเรองแนวโนมของ Bio economy ใหแกผประกอบการและผบรโภคอยางตอเนอง เชน การจดอบรมสมมนา และสอประชาสมพนธตางๆ

2. สราง Link เวบไซตหนวยงานวจยตางๆ กบกระทรวงพาณชย

ผเขารวม/หนวยงานทเขารวมโครงการอบรมสมมนา หรอชองทางการเผยแพรขอมลความร

สนค./พค./สป. ประสานความรวมมอกบส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) /กรมวชาการเกษตร /กระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม

จดโครงการ ThaiBio mark เปนตราสญลกษณทมอบใหกบเกษตรกร หรอวสาหกจชมชน ทมแนวคด Bio economy และประยกตใชกระบวนการเทคโนโลยชวภาพในการจดการกระบวนการผลตสนคาเกษตรอยางมประสทธภาพและคมคา

1. เพอผลกดนการวจยและพฒนาสการประกอบธรกจเชงพาณชย

2. เพอสรางแรงจงใจใหแกผประกอบการทมแนวคด Bio economy และผลกดนใหผประกอบการยกระดบสนคาและผลตภณฑดวยเทคโนโลยชวภาพ เพอเพมมลคาและปรบปรงกระบวนการผลตสนคาอยางมประสทธภาพและใชทรพยากรอยางคมคา

กลมเปาหมาย ผประกอบการ

สนบสนนผประกอบการทมการน าเทคโนโลยชวภาพมาใชในการเพมมลคาและปรบปรงกระบวนการผลตสนคาสการท าธรกจ

1. จ านวนสนคาและผลตภณฑทไดตรา ThaiBio Mark

2. จ านวนผประกอบการทเขารวมโครงการ

สค./พค./คน.

ตำรำงท 7 ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

32

ประเดนยทธศำสตร โครงกำร/กจกรรม วตถประสงค / กลมเปำหมำย กลยทธ/แนวทำงกำรด ำเนนงำน

ตวชวด/ผลลพธ หนวยงำนทรบผดชอบ

จดอบรมเพอสงเสรมผประกอบการในกลมธรกจ Bio และจดโครงการหนวยธรกจทดลอง (startup business)

1. เพอสรางองคความรและแลกเปลยนประสบการณใหแกผประกอบการในการประกอบธรกจ

2. เพอเปดโอกาสใหผประกอบธรกจสามารถทดลองการประกอบธรกจ/ทดลองการท าตลาด

กลมเปาหมาย ผประกอบการ

1. สรางองคความรเกยวกบการประกอบธรกจและการเจาะตลาด Bio

2. สรางเครอขายผประกอบการดาน Bio

3. จดใหมการแลกเปลยนประสบการณระหวางผประกอบการ

4. เชญผเชยวชาญ/บรษทผผลตสนคา Bio จากตางประเทศมาแลกเปลยนความร

1. จ านวนผประกอบการทเขารวมโครงการ

2. จ านวนผประกอบการทประสบความส าเรจ

พค./สนค./สค./คต./คน.

2. กำรพฒนำเศรษฐกจกำรคำภำยในประเทศใหมควำมเขมแขง ดวยกำรลดตนทนกำรผลตและกำรบรรเทำปญหำผลผลตลนตลำดและรำคำตกต ำ

1. สราง online platform เพอเปดโอกาสใหผผลตสนคาตนน า (เกษตรกรและผผลตวตถดบขนตน) เชอมโยงกบผประกอบการ/กลมอตสาหกรรมกลางน าและปลายน า ท าใหเกดความตอเนองกนในหวงโซคณคาของ Bio economy

1. เพอการวางแผนการผลตผลผลตทางการเกษตรใหตรงกบความตองการของภาคอตสาหกรรม

2. เพอเชอมโยงผผลตขนตนกบผประกอบการ/กลมอตสาหกรรมกลางน าและปลายน า ท าใหเกดความตอเนองกนในหวงโซคณคาของ Bio economy

กลมเปาหมาย 1. เกษตรกร/ผผลตวตถดบขนตน 2. กลมธรกจ/อตสาหกรรม Bio

1. น าเทคโนโลยมาใชในกระบวนการผลต และการตดตามผลผลตตนน า

2. ใชการคาแบบ e-commerce และ Blockchain มาชวยในการเกบขอมลและเชอมโยงขอมลดานอปสงคและอปทานของผผลตขนตนกบผประกอบการ/กลม

ผประกอบการใชประโยชนจากการคาแบบ e-commerce Blockchain และ online platform ในการตดตามขอมลผลผลต และซอขายผลผลตทางการเกษตร

สค./คน./คต.

ตำรำงท 7 ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

33

ประเดนยทธศำสตร โครงกำร/กจกรรม วตถประสงค / กลมเปำหมำย กลยทธ/แนวทำงกำรด ำเนนงำน

ตวชวด/ผลลพธ หนวยงำนทรบผดชอบ

2. ปรบปรงพฒนาตลาดลวงหนาสนคาเกษตรใหมประสทธภาพและประสทธผล

3. หนวยงานภาครฐ (อาจเปนการด าเนนการรวมกนระหวางกระทรวงพาณชย กระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงอตสาหกรรม)

อตสาหกรรมกลางน าและปลายน า

3. จดท าฐานขอมลสนคาเกษตร สถานการณการเพาะปลก ผลผลต ราคาผลผลตและราคาปจจยการผลต ซงปจจบนกระทรวงพาณชยและกระทรวงเกษตรฯ อยระหวางการด าเนนการสราง Dashboard Big data สนคาเกษตร

3. กำรเชอมโยงผประกอบกำรไทยกบกำรคำโลก ดวยกำรสงเสรมกำรสงออก ขยำยตลำดสนคำและธรกจบรกำรของไทยในตลำดโลก

จดกจกรรมบมเพาะแบรนดไทย ภายใตโครงการสงเสรมแบรนดสนคาและธรกจสรางสรรคสสากล โดยแนะน าใหธรกจไทยทมการสรางมลคาเพมใหสามารถสรางแบรนดไดจรง และมการวางแผนธรกจและกลยทธการสรางแบรนด

1. เพอเพมขดความสามารถทางการแขงขนใหผประกอบการในการสรางคณคาของแบรนดสนคาใหเปนทยอมรบของสากลและสามารถขยายการคาระหวางประเทศ

2. เพอเพมองคความรในการสรางแบรนดสนคา

1. จดอบรมเชงปฏบตการและฝกจดท าแผนกลยทธการสรางแบรนดสนคา

2. ใหค าปรกษาเชงลกดานกลยทธในการสรางแบรนดสนคา

ผประกอบการสามารถสราง แบรนดสนคาใหเปนทรจกในตางประเทศ

สค./สป./คต.

ตำรำงท 7 ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

34

ประเดนยทธศำสตร โครงกำร/กจกรรม วตถประสงค / กลมเปำหมำย กลยทธ/แนวทำงกำรด ำเนนงำน

ตวชวด/ผลลพธ หนวยงำนทรบผดชอบ

กลมเปาหมาย ผประกอบการ Bio อาท กลมสนคาอาหาร functional food กลมสนคาไลฟสไตลทใชวสดชวภาพ

สงเสรมการสงออกกลมสนคา Bio ไปยงตลาดทผบรโภคมความตนตวในกระแสรกษโลกและรกสงแวดลอม เชน สหรฐฯ และประเทศในยโรป และสนบสนนขอมลดานตลาดแกผประกอบการไทยทมแนวคด Bio economy

1. เพอใหผประกอบการสามารถท าตลาดในตางประเทศไดอยางเขมแขง

2. เพอขยายมลคาการสงออกสนคาของไทย และปรบเปลยนจากการสงออกสนคาขนตนทมมลคาไมสงไปเปนการสงออกสนคานวตกรรม

กลมเปาหมาย ผประกอบการ Bio อาท กลมสนคาอาหาร functional food กลมสนคาไลฟสไตลทใชวสดชวภาพ

1. จดกจกรรม Business matching ในสนคานวตกรรม และสนคาทมการสรางมลคาเพม

2. ใหค าปรกษาดานตลาด Bio และแนวโนมผบรโภคของตางประเทศ

3. คดเลอกผประกอบการทผลตสนคานวตกรรม และสนคาทมการสรางมลคาเพมไปเขารวมงานแสดงสนคาในตางประเทศ

ผประกอบการสามารถสรางเครอขายทางธรกจกบตางประเทศ และเกดการขยายมลคาการสงออกสนคา Bio

สค./สป./คต.

ตำรำงท 7 ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

35

ประเดนยทธศำสตร โครงกำร/กจกรรม วตถประสงค / กลมเปำหมำย กลยทธ/แนวทำงกำรด ำเนนงำน

ตวชวด/ผลลพธ หนวยงำนทรบผดชอบ

4. กำรปรบปรงกฎระเบยบเพออ ำนวยควำมสะดวกแกผประกอบกำร

ปรบปรงกฎระเบยบดานทรพยสนทางปญญาและขนตอนการขนทะเบยนใหเอออ านวยตอการประกอบธรกจและมความรวดเรว

1. เพอคมครองทรพยสนทางปญญาในเทคโนโลยและอตสาหกรรมชวภาพ เพอความเปนธรรมในการแขงขน

2. เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของกลมอตสาหกรรมการเกษตรและเทคโนโลยชวภาพ

3. เพออ านวยความสะดวกแกผประกอบการทท าธรกจผลตสนคาใชเทคโนโลยชวภาพในการสรางสรรคนวตกรรมและการวจย

กลมเปาหมาย 1. ผวจย/สถาบนวจย 2. ผประกอบการทมความสามารถ

ในการพฒนาเทคโนโลยชวภาพ

1. เผยแพรองคความร เทคโนโลยหรอสทธบตรทคดคนได อยางกวางขวางและตอเนองเพอเกษตรกรและผประกอบการไดรบทราบขอมล สามารถน าไปใชสรางประโยชนทงเชงพาณชย

2. สงเสรมการพฒนาเทคโนโลยตงตนทเปนเทคโนโลยหลก (Core Technology)

3. สงเสรมพฒนากลไกและสรางความเชอมโยงระบบขอมลเกยวกบชวสารสนเทศ (Bio informatics) เพอใหเกดฐานขอมลและการเลอกใชอยางเหมาะสม

1. จ านวนค าขอทไดรบการขนทะเบยนสทธบตรในสงประดษฐทใชเทคโนโลยชวภาพมากขน

2. ระยะเวลาในการขอขนทะเบยนสทธบตร

ทป./พค.

ตำรำงท 7 ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย

36

ประเดนยทธศำสตร โครงกำร/กจกรรม วตถประสงค / กลมเปำหมำย กลยทธ/แนวทำงกำรด ำเนนงำน

ตวชวด/ผลลพธ หนวยงำนทรบผดชอบ

มการประมวลผล สรางหรอพฒนาผลตภณฑไดอยางคมคาทางเศรษฐกจ และบรณาการ

4. ปรบปรงขนตอนการการจดทะเบยนการประกอบธรกจแบบ fast track ใหแกผประกอบการทท าธรกจผลตสนคาใชเทคโนโลยชวภาพในการสรางสรรคนวตกรรมและการวจย โดยน าเทคโนโลย AI และ Blockchain มาใช

ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา

กองนโยบายการสรางความเขมแขงทางการคา กนยายน 2562

ตำรำงท 7 ขอเสนอประเดนยทธศำสตร/มำตรกำรเพอพฒนำกำรคำและตลำด Bio economy ของไทย