10
2874. LETTRE PRIVÉE P. 11764 26,4 × 9,9 cm III e –IV e siècles Fouilles à Eschmunen Planches XXXVIb et XXXVIIb Hermoupolis (?) par O. Rubensohn (1903–1906) Les lettres sur papyrus écrites par des femmes ont été rassemblées récemment par R. S. Bagnall et R. Cribiore 1 . En dépit des mutilations qu’il a subies, le document dont l’édition suit mériterait, par les thèmes qu’il illustre, de rejoindre cette belle anthologie. (Apol)lônia (?), à laquelle sont associés Triadelphos, Didumos (ou ‐mè) (?) (et peut‐être Tapiômis), écrit à un correspondant dont le nom est perdu et qu’elle désigne comme son fils; l’adresse, au verso, attribue à ce dernier la qualité d’athlète. L’expéditrice et le destinataire appartenaient peut‐être à la même famille (cf. Comm. à la l. 1). Les questions qu’aborde la lettre, dans la mesure où nous pou‐ vons la reconstruire (surtout dans son 1 er tiers), tournent autour d’esclaves (no‐ tamment de sexe féminin), précédemment fournis par le destinataire ou à expédier par ses soins (cf. Comm. aux ll. 6, 18 et 24–25). Un sentiment d’attachement est peut‐être exprimé à l’égard de l’un de ces esclaves (cf. Comm. à la l. 11). Il serait vain de chercher à mettre ces thèmes en relation avec le sexe de la rédactrice. Comme le notait G. Husson, dans sa recension du recueil mentionné ci‐dessus, «ces lettres, dans leur ensemble, donnent l’impression d’être davantage le résultat de la situation économique et sociale des épistolières que de comportements spécifique‐ ment féminins» 2 . La lettre a été découverte à Hermoupolis. Quelques indices invitent à penser que le destinataire résidait à Alexandrie (cf. Comm. aux ll. 6 et 8) 3 . Rien n’indiquant que nous soyons en présence d’une copie conservée par l’expéditrice (ou d’un brouil‐ lon), on supposera que le destinataire a ramené l’original dans ses bagages lors de son retour à Hermoupolis; la lettre a donc peut‐être été trouvée là où elle avait été rédigée. Alexandrie a joué un rôle de plaque tournante dans le négoce servile, comme l’a montré I. Bieżuńska‐Małowist 4 ; en outre, d’après R. S. Bagnall, il n’y a aucune raison de penser que la pratique de l’esclavage ait reculé en Égypte aux III e –IV e siècles, période à laquelle je crois pouvoir attribuer le papyrus 5 . Parmi les documents cités 1 Bagnall ‐ Cribiore, Women’s Letters. 2 G. Husson, BO 65, 2008, col. 143. 3 Sur les séjours à Alexandrie d’habitants de la χώρα, cf. Braunert, Binnenwanderung, 146– 149; 196–197. 4 Esclavage II, 38–42. 5 Slavery and Society in Late Roman Egypt, in: Law, Politics and Society, 220–240; cf. Idem, in: Bagnall, Late Antiquity, 123–127; 208–214. Brought to you by | National Dong Hwa University Authenticated | 134.208.103.160 Download Date | 3/30/14 6:20 PM

Dokumentarische Texte der Berliner Papyrussammlung aus ptolemäischer und römischer Zeit (Zur Wiedereröffnung des Neuen Museums) || 2874. LETTRE PRIVÉE

  • Upload
    fabian

  • View
    213

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

2874LETTREPRIVEacuteE

P11764 264times99cm IIIendashIVesiegraveclesFouillesagraveEschmunen PlanchesXXXVIbetXXXVIIb Hermoupolis()parORubensohn(1903ndash1906)

LeslettressurpapyruseacutecritespardesfemmesonteacuteteacuterassembleacuteesreacutecemmentparR S Bagnall et R Cribiore1 En deacutepit desmutilations qursquoil a subies le documentdont lrsquoeacuteditionsuitmeacuteriteraitpar les thegravemesqursquoil illustrederejoindrecettebelleanthologie(Apol)locircnia()agravelaquellesontassocieacutesTriadelphosDidumos(ou‐megrave)() (et peut‐ecirctre Tapiocircmis) eacutecrit agrave un correspondant dont le nom est perdu etqursquoelledeacutesignecommesonfils lrsquoadresseauversoattribueagravecedernierlaqualiteacutedrsquoathlegraveteLrsquoexpeacuteditriceetledestinataireappartenaientpeut‐ecirctreagravelamecircmefamille(cfCommagravelal1)Lesquestionsqursquoabordelalettredanslamesureougravenouspou‐vons la reconstruire (surtout dans son 1er tiers) tournent autour drsquoesclaves (no‐tammentdesexefeacuteminin)preacuteceacutedemmentfournisparledestinataireouagraveexpeacutedierpar ses soins (cf Comm aux ll 6 18 et 24ndash25) Un sentiment drsquoattachement estpeut‐ecirctreexprimeacuteagrave lrsquoeacutegardde lrsquoundecesesclaves (cfComm agrave la l11) Il seraitvain de chercher agrave mettre ces thegravemes en relation avec le sexe de la reacutedactriceCommelenotaitGHussondanssarecensiondurecueilmentionneacuteci‐dessuslaquoceslettresdansleurensembledonnentlrsquoimpressiondrsquoecirctredavantagelereacutesultatdelasituationeacuteconomiqueetsocialedeseacutepistoliegraveresquedecomportementsspeacutecifique‐mentfeacutemininsraquo2

LalettreaeacuteteacutedeacutecouverteagraveHermoupolisQuelquesindicesinvitentagravepenserqueledestinatairereacutesidaitagraveAlexandrie(cfCommauxll6et8)3Riennrsquoindiquantquenoussoyonsenpreacutesencedrsquounecopieconserveacuteepar lrsquoexpeacuteditrice (oudrsquounbrouil‐lon)onsupposeraqueledestinatairearameneacutelrsquooriginaldanssesbagageslorsdesonretouragraveHermoupolislalettreadoncpeut‐ecirctreeacuteteacutetrouveacuteelagraveougraveelleavaiteacuteteacutereacutedigeacutee

AlexandrieajoueacuteunrocircledeplaquetournantedansleneacutegoceservilecommelrsquoamontreacuteIBieżuńska‐Małowist4enoutredrsquoapregravesRSBagnallilnrsquoyaaucuneraisonde penser que la pratique de lrsquoesclavage ait reculeacute en Eacutegypte aux IIIendashIVe siegraveclespeacuteriodeagravelaquellejecroispouvoirattribuerlepapyrus5Parmilesdocumentsciteacutes

1Bagnall‐CribioreWomenrsquosLetters2GHussonBO652008col1433Sur les seacutejours agrave Alexandrie drsquohabitants de la χώρα cf Braunert Binnenwanderung 146ndash

149196ndash1974EsclavageII38ndash425SlaveryandSocietyinLateRomanEgyptinLawPoliticsandSociety220ndash240cfIdemin

BagnallLateAntiquity123ndash127208ndash214

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 227

par ces chercheurs je retiens en particulier en raison de plusieurs coiumlncidencesPOxy XIV 1643 (298) un athlegravete devenu citoyen atheacutenien prie un compatriotedrsquoOxyrhynchusdepoursuivreunesclavedontilestproprieacutetaireetquisrsquoestenfuiagraveAlexandrie6 Il serait bien sucircr hasardeuxde fonder sur ces coiumlncidences la cleacute delecturedenotrelettre

Jrsquoaibeacuteneacuteficieacutepourpreacuteparercetteeacuteditiondelatranscriptionreacutealiseacuteeilyaplusde80ansparlepapyrologuesueacutedoisTKaleacuten(quidisposaitlui‐mecircmedesnotesdeBrOlsson)Lrsquoapparatcritiqueetlecommentairesignalerontquelquesrestitutionsenvisageacuteesparcesavantpourdespassagesparticuliegraverementmutileacutes7

Lrsquoeacutecriture leacutegegraverementpencheacuteeetassezeacutepaisse rappelle lesmains (pas forceacute‐ment feacuteminines) que lrsquoon voit tenir le calamedansdrsquoautres lettres expeacutedieacuteespardesfemmesp exdansPOxyLXII4340(ca250ndash275)=Bagnall‐CribioreWom‐enrsquosLetters403ndash404oudansPOxyLVI3860(finduIVesiegravecle)=Bagnall‐Cribio‐reWomenrsquosLetters378ndash381fig308Plusieursexpressionsutiliseacuteesdanslepapy‐rusconviennentdefaitagraveunedatationauIIIeouauIVesiegravecledeuxdrsquoentreellesserencontrentenparticulierdansdestextesdecolorationchreacutetienne(cfCommauxll2ndash3et28ndash29) Il serait toutefois teacutemeacuteraire sur labasedeces seuls indicesdeconclurequelrsquoexpeacuteditriceouledestinataireeacutetaientadeptesduchristianismelrsquounedesrestitutionssuggeacutereacuteesparKaleacutenimpliquaitplutocirctuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)

Lamargeestconserveacuteeenhautetagravegauchedanslalacuneagravedroiteapeacuteriuntiersaumoinsdudocumentlaperteaubasdutexte(siperteilya)nepeutecirctreestimeacuteeLecoupondepapyrusaeacuteteacutetourneacuteagrave90degverslagaucheavantderecevoirau verso la mention du destinataire Lrsquoeacutecriture est parallegravele aux fibres au rectocommeauverso

6LetexteestmentionneacuteparFPerpillou‐ThomasArtistesetathlegravetesdanslespapyrusgrecs

drsquoEacutegypteZPE1081995243no2387LalettreeacutetaitdestineacuteeagravefigurerparmilesPBerlLeihgIIIdontjepreacuteparelrsquoeacuteditionIlaparu

judicieuxdelapublierseacutepareacutementcarellenrsquoappartientpasaufondscoheacuterentdrsquoougravesonttireacuteslesautresdocumentsagraveparaicirctredanscevolume Jrsquoaieu lrsquooccasiondesoumettreunpremiereacutetatdemontravailagravemonamietcollegravegueGeorgesNachtergaelheacutelasdisparuentre‐tempsJeanAStrausetNaiumlmVanthieghemont bien voulu se pencher aussi sur le texte Leurs remarquesmrsquoont eacuteteacuteextrecircmementutilesainsiquecellesformuleacuteesparlelecteuranonymedemacontributionetlastbutnotleastparFabianReiter

8DesphotographiesdeceslettressontdisponiblessurlesitelaquoOxyrhynchusOnlineraquoltwwwpapyrologyoxacukPOxygt

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

228 IITexteausroumlmischerZeit

Recto

1 κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ Ἀπολ‐()] 2 λωνιακαιΤριαδελφοςκαιΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρεινπρὸμὲν] 3 πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας ] 4 καὶΤαπιῶμιςἵναδώσουσίνσοι[ ] 5 []κυριευιεπεριπολλουσου[γενέσθω() ] 6 καὶπέμψοναὐτὰςεἰςἜγυπτ[ον ] 7 δυναμιντηνοιδεςοτιπαρε[ ] 8 ἠγόρακαἘσουπουν()Ἀλεξαντρ[ ] 9 ετωνιϛκαὶπᾶσαντέχνηνε[ ] 10 μῆναςπονηρὸςδέμωναὐτη[ ] 11 καιπανυλυπουμενπεριαυτην[ ] 12 δεομεθασουυιεεανδεμελῃ[ ] 13 []τονπεριηςμελλιςλαβειν[ ] 14 []μελωνταύτηνἀγορασ[ ] 15 καὶ[]ωςἐζημιώθηνπαν[ ] 16 οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίανγρ[ ] 17 χυειποιησεσπουδασονπε[ρὶ ] 18 κορασίδιαπέμψονἡμῖνε[ ] 19 τοῦπατρόςσουπ[ ] 20 επιγαρηλυτωρι[ ] 21 χόμενοςμαθ[ ] 22 ειςοικοναὐτοῦδ[ ] 23 []καιαβελτης[ ] 24 [δυ()]οδουλουςεπεμ[ψας() ] 25 [][]εἰςἜγυπτον[ ] 26 στεφανουςαναμεσ[ον ] 27 καὶτῶνδύοπεδαρίω[ν][ ] 28 σοντηςπολεωςκαι[]ο[ ] 29 ψυχὴνἡμῶνβλεποντ[ ] 30 τηςπολεωςοιδεςκαισυ[ ] 31 τοςφιλονικησονταυτα[ ἵνακαὶἡ‐] 32 μιςευθυμησωμενμαλ[ ] 33 περιπολλουσοιγενεσθω[ ] 34 χειθεοῦθέλοντοςπε[ ] 35 []κασἡμῖνπερὶτ[ ] 36 εἶνε vacat 37 ἀσπάζετέσοιτὰπεδία ] 38 κατrsquoὄνομα vacat() ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 229

Verso

Restesdedessins 39 ἀπ(όδος)Δ[ ca11 ]αθλητῃ[ ] 40 [ ca11 ][][ ] ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

5σουlσοι 6Ἔγυπτ[ον]lΑἴγυπτον 7τήνlἥνοἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 8ἠγό‐ρακαexἐγόρακαcorrἈλεξαντρ[lἈλεξανδρ[ 10δέμωνlδαίμων 11λυποῦμεν lλυπούμεθα 12ϋϊεpap 13μέλλιςlμέλλεις 16οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα)καὶexκηcorrεὐκηρίανlεὐκαιρίαν 17ποιῆσεlποιῆσαι 20ἐπίlἐπεί 25ἜγυπτονlΑἴγυπτον 27πεδαρίω[ν]lπαιδαρίων 30οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 31ndash32[ἡ]|μῖςlἡμεῖς 33σοιexσουcorr 36εἶνεlεἶναι 37ἀσπάζετέ σοι l ἀσπάζεταί σε πε‐δίαlπαιδία 39απpap

1κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ndashndash]lalettrementionneenpremierlieuau

datiflenomdudestinataireIlnefautpasvoirlagraveunemarquededeacutefeacuterenceparticu‐liegravereagrave lrsquoeacutegarddecedernier cedispositif estassez reacutepanduagravepartirdu IIIe siegravecledans les lettrespriveacutees y compris enmilieu familial cf ZiemannDeepistularumGraecarumformulis270ndash274ExlerAncientGreekLetter33ndash3467quiciteplusi‐eurslettrescommenccedilantparlesmotsκυρίῳ(‐ᾳ)μουLaseacutequenceκυρίῳμουυἱῷselitp exentecirctedePOxyX12991(IVesiegravecle)ougravecommeicilesingulierμουestutiliseacutealorsqursquoilyaplusdrsquounexpeacutediteurOnsupposeraqueladeacutefinitionvautpourle premier expeacutediteur nommeacute en lrsquooccurrence (Apol)locircnia () Je ne connais pasdrsquoexempleougravelrsquoadjectifγλυκύτατοςsrsquoinsegraveredanslaformulemaisilarrivequecelui‐cisoitassocieacuteausubstantifυἱόςdanslrsquoamorcedrsquounelettrecfpexPMichIII2122(IIeIIIesiegravecles)SurlrsquoemploidecesuperlatifcfKoskenniemiStudien103quiyvoitlesignedrsquounerelationparticuliegraverementeacutetroiteleplussouventdenaturefami‐lialeCetteobservationinviteagravedonneraudatifυἱῷsonsenspleinlrsquoallusionauxen‐fantsquecontientlal37plaideaussienfaveurdelrsquoidentificationdrsquouncercledefa‐mille

1ndash2[Ἀπολ()]|λωνίακαὶΤριάδελφοςκαὶΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρειν]onsongeauxnomsἈπολλωνίαetΔίδυμος (le feacutemininΔιδύμηnepeutecirctreexclu)qui sontabondammentattesteacutesenEacutegyptemaisdrsquoautresformessontpossiblesΤριάδελφοςestpreacutesentdanstouteslesreacutegionsdupayssurlrsquooriginedecenomcfHHeinenNeue christliche Inschriften aus Hermonthis ZPE 81 1990 270ndash273 J Quaege‐beurGreco‐EgyptianDoubleNamesasaFeatureofaBi‐CulturalSocietyTheCaseΨοσνευς ὁ καὶ Τριάδελφος in Multi‐Cultural Society 265ndash272 Drsquoautres nomsavantlrsquoinfinitifχαίρεινeacutetaientpeut‐ecirctreassocieacutesautriodesll1ndash2selonlrsquoampleurdelalacuneagravedroite

2ndash3[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας]laformuleπρὸμὲνπάν‐των εὐχόμεθα est banale en deacutebut de lettre pour introduire un vœu de bonnesanteacute cf Ziemann De epistularum Graecarum formulis 317ndash322 Exler Ancient

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

230 IITexteausroumlmischerZeit

GreekLetter107ndash111KoskenniemiStudien134ndash136Lrsquoajoutdesgeacutenitifstempo‐rels νυκτὸς καὶ ἡμέρας paraicirct plutocirct caracteacuteristique de lrsquoeacutepistolographie chreacute‐tiennecfp exPNepheros13ndash4(IVesiegravecle)Kaleacutenprivileacutegiantuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)proposaittoutefoisderestituerτοῖςθεοῖςapregravesἡ[μέρας]

3ndash4[ndashndash]|καὶΤαπιῶμιςlenomfeacutemininΤαπιῶμιςattesteacuteunequarantainedefois est preacutesent dansdiffeacuterentes reacutegionsdrsquoEacutegypte La conjonction καί coordonnepeut‐ecirctreΤαπιῶμιςausujetinclusdanslaformeverbaleεὐχόμεθα(c‐agrave‐dagravelrsquoexpeacute‐ditriceetauxpersonnesqui lui sontassocieacuteesaux ll1ndash2) si lrsquohypothegraveseestcor‐recte(elledeacutependenpartiedelrsquoampleurdeslacunesfinales)ongarantiralaconti‐nuiteacutesyntaxiqueeninseacuterantlepronomἡμεῖςagravelafindelal3commelesuggeacuteraitKaleacuten

4ndash5ἵναδώσουσίνσοι[ndashndash]|[]laconjonctiondebutἵναserencontredansdrsquoautres lettrespriveacuteesagrave lasuiteduverbeεὔχομαιp exSB III6262=SelPap I1333ndash4(IIIesiegravecle)Elleintroduitunindicatiffuturcommeilarrivequelquefoiscf Radermacher Grammatik 173 Kaleacuten restituait ensuite [ὑγιαίνοντα διαγί‐νε]|σ[θαι]maisjeneconnaispasdeparallegravelepourcetteexpression(onobtiendraitdesrestitutionsdrsquouneampleurcomparableencombinantuneformulecourammentattesteacuteeauxIIIendashIVesiegraveclesaveclebanalἐρρῶσθαι[πολλοῖςχρόνοιςἐρρῶ]|σ[θα]ι)Le savant sueacutedois achevait ainsi de reconstruire aux ll 2ndash5 une seacutequence suiviefondeacutee sur le postulat (inveacuterifiable en lrsquoeacutetatdupapyrus) de lacunes relativementcourtesagravedroite[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέραςτοῖςθεοῖςἡμεῖς]| καὶ Ταπιῶμις ἵνα δώσουσίν σοι [ὑγιαίνοντα διαγίνε]|σ[θαι] laquoavant tout nousprionsnuitetjourlesdieuxnous‐mecircmesainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentde demeurer en bonne santeacuteraquo Cette lecture va de pair avec lrsquoidentification drsquouncontextepaiumlenpuisqueleplurielδώσουσινimposederestituerundatifplurielendeacutependancedeεὐχόμεθαsoitτοῖςθεοῖς

5περὶπολλοῦσου(lσοι)[γενέσθω()ndashndash]jerestituelamecircmeexpressionquecellequifigureagravelal33(ougravelecopisteacorrigeacutelegeacutenitifσουenundatifσοι)

6καὶ πέμψον αὐτὰς εἰςἜγυπτ[ον (l Αἴγυπτον) ndash ndash ] pour celui qui reacuteside agraveAlexandrie(parfoisdeacutefiniedemaniegraveresignificativeagravelrsquoaidedelatournureAlexan‐dreaadAegyptum) le substantifΑἴγυπτοςdeacutesigne tout lieu situeacute agrave lrsquointeacuterieurdupayscfPBouriant20=MChr96=PAbinn6327et32(350)ougravelemotserap‐portepeut‐ecirctreauFayoumLaformuleεἰςΑἴγυπτον(reacutepeacuteteacuteeagravelal25)sembleindi‐querqueledestinatairedelalettreestfixeacutedanslacapitaleLrsquoexpeacuteditricelepriedeluienvoyerdanslareacutegiondrsquoEacutegypteougraveellereacutesidedespersonnesoudesobjetssansdoute explicitement deacutesigneacutes dans la lacune finale de la l 5 et repris agrave la l 6 aumoyendupronomfeacutemininplurielαὐτάςComptetenuduthegravemedonttraitelasuitedelalettreilsrsquoagitpeut‐ecirctredrsquoesclavesdesexefeacuteminin(cfCommauxll18et24ndash25)

7δύναμιντὴν(lἣν) οἶδες(lοἶδας)ὅτιπαρε[ndashndash ]est‐ilquestionde la force(physique)drsquounesclaveAgravelal9crsquoestlavirtuositeacutedrsquounesclavequesoulignerontsemble‐t‐illesmotsπᾶσαντέχνηνRemarquonscependantqueΔύναμιςestutiliseacute

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 231

quelquefois en milieu servile de maniegravere parlante comme nom propre SolinSklavennamenII554ndash555enrecenseunedizainedrsquooccurrencesauxIerndashIIesiegraveclesLrsquoarticleτήνesticiutiliseacuteagravelaplacedurelatifἥνDesconfusionsdecegenresrsquoob‐servent freacutequemmentagravepartirde la findu IIIe siegravecledenotreegraveredrsquoapregravesGignacGrammar II179 (cfRadermacherGrammatik75)agrave lrsquoeacutepoqueptoleacutemaiumlqueellessontmoinsnombreusesquonnelrsquoaparfoisadmiscfMayserGrammatikII158ndash60Faut‐ilsupposeruneinfluenceparlebiaisdelrsquoeacutecoledudialectehomeacuteriqueougravelerelatifτήνestbanalLaformeοἶδας(pourοἶσθα)courantedanslespapyrusestsouventpourvueagravelrsquoeacutepoqueromainedelaterminaison‐εςemprunteacuteeagravelrsquoimparfaitetagravelrsquoaoristeIIcfMandilarasVerb83211GignacGrammarII353ndash354410

8ἠγόρακαἘσουπουν () Ἀλεξαντρ[ ndash ndash ] (l Ἀλεξανδρ[ ndash ndash ]) la lecture de laseacutequence qui suit le verbe ἠγόρακα est assureacutee mais son interpreacutetation embar‐rasseKaleacutenenvisageaitlacoupeἐσοῦΠοῦνcombinantuneformedissylabiquedupronomdela2epersonnedusingulier(cfGignacGrammarII163ndash164)etlrsquoaccu‐satif du nom masculin Ποῦς preacutesent dans les dictionnaires papyrologiques (lesostraca de Douch ont ajouteacute plusieurs reacutefeacuterences appartenant au IVe siegravecle cfCommagraveODouchV54112)Mais lasyntaxeainsiadmise faitdifficulteacuteencequiconcerne la cas du pronom on preacutefeacutererait le datif drsquoavantage (laquojai acheteacute pourtoiraquo) Je retiensdonc la suggestiondu lecteur anonymeauquel a eacuteteacute soumisemacontributionἘσουπουνdevraitecirctrelucommeuneseacutequenceuniquerepreacutesentantlenomdelrsquoesclavePlutocirctqursquoagraveunegraphiedeacuteficientedunomgrecAἰσωποῦς(quiseraituneformefeacutemininedeΑἴσωπος)jesongeraisagraveuncomposeacuteeacutegyptienἘσου‐πουςeacutegalementdegenrefeacutemininndashcfἘσο(υ)ηριςetcougravelrsquoeacuteleacutementinitialrenvoieagraveIsisdrsquoapregravesDemotischesNamenbuch27690Ἀλεξαντρ[ndashndash]pourraitdeacutesignerlrsquooriginede lrsquoesclave sur lrsquoemploi de τpour δ apregraves ν cf GignacGrammar I 81Bieżuńska‐MałowistEsclavageII41signaleplusieursesclaveslaquoneacutesagraveAlexandrieraquocfJAStrausLepaysdrsquooriginedesesclavesdelrsquoEacutegypteromaineCE461971363J A Straus Lrsquoesclavage dans lrsquoEacutegypte romaine ANRW II 101 1988 864 SurlrsquoesclavequementionneSBXIV11355recto20(ca208)etquelrsquoonavouluagravetortconsideacuterercommeoriginairedrsquoAlexandriecfTChristensenSBXIV11355ndashARe‐editionCopyofaCensusReturnAPF44199835Si la seacutequencequinous inteacute‐resserenvoiebienagrave lrsquooriginegeacuteographiquede lrsquoesclaveonpeutsongeragraveἈλεξαν‐τρ[είᾳ(lἈλεξανδρείᾳ)ἐνγενῆ]surlemodegravelenotammentdeSBXII10894=PColVIII2197(140)ougravelesmotssepreacutesententcependantdanslrsquoordreinverseSinononpourraitenvisagerunedoubledeacutenominationsoitἘσουπουν() τὴνκαὶ Ἀλε‐ξάντρ[αν](lἈλεξάνδραν)LesnomsἈλέξανδροςetἈλεξάνδραsontattesteacutesdanslemilieuservileeacutegyptiencfBieżuńska‐MałowistEsclavageII171

9καὶπᾶσαν τέχνην ε[ ndash ndash ] il est sansdoute fait allusion agrave la virtuositeacute dontteacutemoignait un esclave dans toutes sortes de domaines Estimant que lrsquoeacutenonceacuteentameacuteaveclenomdelrsquoesclaveagravelal8sepoursuitjusqursquoauxll10ndash11ougraveselisentdespronomsfeacutemininsKaleacutenfaisaitdeacutependreπᾶσαντέχνηνduparticipeἐ[πιστα‐μένην] Il se peut aussi bienqursquounnouvel eacutenonceacute coordonneacute aupreacuteceacutedent com‐

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 227

par ces chercheurs je retiens en particulier en raison de plusieurs coiumlncidencesPOxy XIV 1643 (298) un athlegravete devenu citoyen atheacutenien prie un compatriotedrsquoOxyrhynchusdepoursuivreunesclavedontilestproprieacutetaireetquisrsquoestenfuiagraveAlexandrie6 Il serait bien sucircr hasardeuxde fonder sur ces coiumlncidences la cleacute delecturedenotrelettre

Jrsquoaibeacuteneacuteficieacutepourpreacuteparercetteeacuteditiondelatranscriptionreacutealiseacuteeilyaplusde80ansparlepapyrologuesueacutedoisTKaleacuten(quidisposaitlui‐mecircmedesnotesdeBrOlsson)Lrsquoapparatcritiqueetlecommentairesignalerontquelquesrestitutionsenvisageacuteesparcesavantpourdespassagesparticuliegraverementmutileacutes7

Lrsquoeacutecriture leacutegegraverementpencheacuteeetassezeacutepaisse rappelle lesmains (pas forceacute‐ment feacuteminines) que lrsquoon voit tenir le calamedansdrsquoautres lettres expeacutedieacuteespardesfemmesp exdansPOxyLXII4340(ca250ndash275)=Bagnall‐CribioreWom‐enrsquosLetters403ndash404oudansPOxyLVI3860(finduIVesiegravecle)=Bagnall‐Cribio‐reWomenrsquosLetters378ndash381fig308Plusieursexpressionsutiliseacuteesdanslepapy‐rusconviennentdefaitagraveunedatationauIIIeouauIVesiegravecledeuxdrsquoentreellesserencontrentenparticulierdansdestextesdecolorationchreacutetienne(cfCommauxll2ndash3et28ndash29) Il serait toutefois teacutemeacuteraire sur labasedeces seuls indicesdeconclurequelrsquoexpeacuteditriceouledestinataireeacutetaientadeptesduchristianismelrsquounedesrestitutionssuggeacutereacuteesparKaleacutenimpliquaitplutocirctuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)

Lamargeestconserveacuteeenhautetagravegauchedanslalacuneagravedroiteapeacuteriuntiersaumoinsdudocumentlaperteaubasdutexte(siperteilya)nepeutecirctreestimeacuteeLecoupondepapyrusaeacuteteacutetourneacuteagrave90degverslagaucheavantderecevoirau verso la mention du destinataire Lrsquoeacutecriture est parallegravele aux fibres au rectocommeauverso

6LetexteestmentionneacuteparFPerpillou‐ThomasArtistesetathlegravetesdanslespapyrusgrecs

drsquoEacutegypteZPE1081995243no2387LalettreeacutetaitdestineacuteeagravefigurerparmilesPBerlLeihgIIIdontjepreacuteparelrsquoeacuteditionIlaparu

judicieuxdelapublierseacutepareacutementcarellenrsquoappartientpasaufondscoheacuterentdrsquoougravesonttireacuteslesautresdocumentsagraveparaicirctredanscevolume Jrsquoaieu lrsquooccasiondesoumettreunpremiereacutetatdemontravailagravemonamietcollegravegueGeorgesNachtergaelheacutelasdisparuentre‐tempsJeanAStrausetNaiumlmVanthieghemont bien voulu se pencher aussi sur le texte Leurs remarquesmrsquoont eacuteteacuteextrecircmementutilesainsiquecellesformuleacuteesparlelecteuranonymedemacontributionetlastbutnotleastparFabianReiter

8DesphotographiesdeceslettressontdisponiblessurlesitelaquoOxyrhynchusOnlineraquoltwwwpapyrologyoxacukPOxygt

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

228 IITexteausroumlmischerZeit

Recto

1 κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ Ἀπολ‐()] 2 λωνιακαιΤριαδελφοςκαιΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρεινπρὸμὲν] 3 πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας ] 4 καὶΤαπιῶμιςἵναδώσουσίνσοι[ ] 5 []κυριευιεπεριπολλουσου[γενέσθω() ] 6 καὶπέμψοναὐτὰςεἰςἜγυπτ[ον ] 7 δυναμιντηνοιδεςοτιπαρε[ ] 8 ἠγόρακαἘσουπουν()Ἀλεξαντρ[ ] 9 ετωνιϛκαὶπᾶσαντέχνηνε[ ] 10 μῆναςπονηρὸςδέμωναὐτη[ ] 11 καιπανυλυπουμενπεριαυτην[ ] 12 δεομεθασουυιεεανδεμελῃ[ ] 13 []τονπεριηςμελλιςλαβειν[ ] 14 []μελωνταύτηνἀγορασ[ ] 15 καὶ[]ωςἐζημιώθηνπαν[ ] 16 οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίανγρ[ ] 17 χυειποιησεσπουδασονπε[ρὶ ] 18 κορασίδιαπέμψονἡμῖνε[ ] 19 τοῦπατρόςσουπ[ ] 20 επιγαρηλυτωρι[ ] 21 χόμενοςμαθ[ ] 22 ειςοικοναὐτοῦδ[ ] 23 []καιαβελτης[ ] 24 [δυ()]οδουλουςεπεμ[ψας() ] 25 [][]εἰςἜγυπτον[ ] 26 στεφανουςαναμεσ[ον ] 27 καὶτῶνδύοπεδαρίω[ν][ ] 28 σοντηςπολεωςκαι[]ο[ ] 29 ψυχὴνἡμῶνβλεποντ[ ] 30 τηςπολεωςοιδεςκαισυ[ ] 31 τοςφιλονικησονταυτα[ ἵνακαὶἡ‐] 32 μιςευθυμησωμενμαλ[ ] 33 περιπολλουσοιγενεσθω[ ] 34 χειθεοῦθέλοντοςπε[ ] 35 []κασἡμῖνπερὶτ[ ] 36 εἶνε vacat 37 ἀσπάζετέσοιτὰπεδία ] 38 κατrsquoὄνομα vacat() ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 229

Verso

Restesdedessins 39 ἀπ(όδος)Δ[ ca11 ]αθλητῃ[ ] 40 [ ca11 ][][ ] ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

5σουlσοι 6Ἔγυπτ[ον]lΑἴγυπτον 7τήνlἥνοἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 8ἠγό‐ρακαexἐγόρακαcorrἈλεξαντρ[lἈλεξανδρ[ 10δέμωνlδαίμων 11λυποῦμεν lλυπούμεθα 12ϋϊεpap 13μέλλιςlμέλλεις 16οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα)καὶexκηcorrεὐκηρίανlεὐκαιρίαν 17ποιῆσεlποιῆσαι 20ἐπίlἐπεί 25ἜγυπτονlΑἴγυπτον 27πεδαρίω[ν]lπαιδαρίων 30οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 31ndash32[ἡ]|μῖςlἡμεῖς 33σοιexσουcorr 36εἶνεlεἶναι 37ἀσπάζετέ σοι l ἀσπάζεταί σε πε‐δίαlπαιδία 39απpap

1κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ndashndash]lalettrementionneenpremierlieuau

datiflenomdudestinataireIlnefautpasvoirlagraveunemarquededeacutefeacuterenceparticu‐liegravereagrave lrsquoeacutegarddecedernier cedispositif estassez reacutepanduagravepartirdu IIIe siegravecledans les lettrespriveacutees y compris enmilieu familial cf ZiemannDeepistularumGraecarumformulis270ndash274ExlerAncientGreekLetter33ndash3467quiciteplusi‐eurslettrescommenccedilantparlesmotsκυρίῳ(‐ᾳ)μουLaseacutequenceκυρίῳμουυἱῷselitp exentecirctedePOxyX12991(IVesiegravecle)ougravecommeicilesingulierμουestutiliseacutealorsqursquoilyaplusdrsquounexpeacutediteurOnsupposeraqueladeacutefinitionvautpourle premier expeacutediteur nommeacute en lrsquooccurrence (Apol)locircnia () Je ne connais pasdrsquoexempleougravelrsquoadjectifγλυκύτατοςsrsquoinsegraveredanslaformulemaisilarrivequecelui‐cisoitassocieacuteausubstantifυἱόςdanslrsquoamorcedrsquounelettrecfpexPMichIII2122(IIeIIIesiegravecles)SurlrsquoemploidecesuperlatifcfKoskenniemiStudien103quiyvoitlesignedrsquounerelationparticuliegraverementeacutetroiteleplussouventdenaturefami‐lialeCetteobservationinviteagravedonneraudatifυἱῷsonsenspleinlrsquoallusionauxen‐fantsquecontientlal37plaideaussienfaveurdelrsquoidentificationdrsquouncercledefa‐mille

1ndash2[Ἀπολ()]|λωνίακαὶΤριάδελφοςκαὶΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρειν]onsongeauxnomsἈπολλωνίαetΔίδυμος (le feacutemininΔιδύμηnepeutecirctreexclu)qui sontabondammentattesteacutesenEacutegyptemaisdrsquoautresformessontpossiblesΤριάδελφοςestpreacutesentdanstouteslesreacutegionsdupayssurlrsquooriginedecenomcfHHeinenNeue christliche Inschriften aus Hermonthis ZPE 81 1990 270ndash273 J Quaege‐beurGreco‐EgyptianDoubleNamesasaFeatureofaBi‐CulturalSocietyTheCaseΨοσνευς ὁ καὶ Τριάδελφος in Multi‐Cultural Society 265ndash272 Drsquoautres nomsavantlrsquoinfinitifχαίρεινeacutetaientpeut‐ecirctreassocieacutesautriodesll1ndash2selonlrsquoampleurdelalacuneagravedroite

2ndash3[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας]laformuleπρὸμὲνπάν‐των εὐχόμεθα est banale en deacutebut de lettre pour introduire un vœu de bonnesanteacute cf Ziemann De epistularum Graecarum formulis 317ndash322 Exler Ancient

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

230 IITexteausroumlmischerZeit

GreekLetter107ndash111KoskenniemiStudien134ndash136Lrsquoajoutdesgeacutenitifstempo‐rels νυκτὸς καὶ ἡμέρας paraicirct plutocirct caracteacuteristique de lrsquoeacutepistolographie chreacute‐tiennecfp exPNepheros13ndash4(IVesiegravecle)Kaleacutenprivileacutegiantuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)proposaittoutefoisderestituerτοῖςθεοῖςapregravesἡ[μέρας]

3ndash4[ndashndash]|καὶΤαπιῶμιςlenomfeacutemininΤαπιῶμιςattesteacuteunequarantainedefois est preacutesent dansdiffeacuterentes reacutegionsdrsquoEacutegypte La conjonction καί coordonnepeut‐ecirctreΤαπιῶμιςausujetinclusdanslaformeverbaleεὐχόμεθα(c‐agrave‐dagravelrsquoexpeacute‐ditriceetauxpersonnesqui lui sontassocieacuteesaux ll1ndash2) si lrsquohypothegraveseestcor‐recte(elledeacutependenpartiedelrsquoampleurdeslacunesfinales)ongarantiralaconti‐nuiteacutesyntaxiqueeninseacuterantlepronomἡμεῖςagravelafindelal3commelesuggeacuteraitKaleacuten

4ndash5ἵναδώσουσίνσοι[ndashndash]|[]laconjonctiondebutἵναserencontredansdrsquoautres lettrespriveacuteesagrave lasuiteduverbeεὔχομαιp exSB III6262=SelPap I1333ndash4(IIIesiegravecle)Elleintroduitunindicatiffuturcommeilarrivequelquefoiscf Radermacher Grammatik 173 Kaleacuten restituait ensuite [ὑγιαίνοντα διαγί‐νε]|σ[θαι]maisjeneconnaispasdeparallegravelepourcetteexpression(onobtiendraitdesrestitutionsdrsquouneampleurcomparableencombinantuneformulecourammentattesteacuteeauxIIIendashIVesiegraveclesaveclebanalἐρρῶσθαι[πολλοῖςχρόνοιςἐρρῶ]|σ[θα]ι)Le savant sueacutedois achevait ainsi de reconstruire aux ll 2ndash5 une seacutequence suiviefondeacutee sur le postulat (inveacuterifiable en lrsquoeacutetatdupapyrus) de lacunes relativementcourtesagravedroite[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέραςτοῖςθεοῖςἡμεῖς]| καὶ Ταπιῶμις ἵνα δώσουσίν σοι [ὑγιαίνοντα διαγίνε]|σ[θαι] laquoavant tout nousprionsnuitetjourlesdieuxnous‐mecircmesainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentde demeurer en bonne santeacuteraquo Cette lecture va de pair avec lrsquoidentification drsquouncontextepaiumlenpuisqueleplurielδώσουσινimposederestituerundatifplurielendeacutependancedeεὐχόμεθαsoitτοῖςθεοῖς

5περὶπολλοῦσου(lσοι)[γενέσθω()ndashndash]jerestituelamecircmeexpressionquecellequifigureagravelal33(ougravelecopisteacorrigeacutelegeacutenitifσουenundatifσοι)

6καὶ πέμψον αὐτὰς εἰςἜγυπτ[ον (l Αἴγυπτον) ndash ndash ] pour celui qui reacuteside agraveAlexandrie(parfoisdeacutefiniedemaniegraveresignificativeagravelrsquoaidedelatournureAlexan‐dreaadAegyptum) le substantifΑἴγυπτοςdeacutesigne tout lieu situeacute agrave lrsquointeacuterieurdupayscfPBouriant20=MChr96=PAbinn6327et32(350)ougravelemotserap‐portepeut‐ecirctreauFayoumLaformuleεἰςΑἴγυπτον(reacutepeacuteteacuteeagravelal25)sembleindi‐querqueledestinatairedelalettreestfixeacutedanslacapitaleLrsquoexpeacuteditricelepriedeluienvoyerdanslareacutegiondrsquoEacutegypteougraveellereacutesidedespersonnesoudesobjetssansdoute explicitement deacutesigneacutes dans la lacune finale de la l 5 et repris agrave la l 6 aumoyendupronomfeacutemininplurielαὐτάςComptetenuduthegravemedonttraitelasuitedelalettreilsrsquoagitpeut‐ecirctredrsquoesclavesdesexefeacuteminin(cfCommauxll18et24ndash25)

7δύναμιντὴν(lἣν) οἶδες(lοἶδας)ὅτιπαρε[ndashndash ]est‐ilquestionde la force(physique)drsquounesclaveAgravelal9crsquoestlavirtuositeacutedrsquounesclavequesoulignerontsemble‐t‐illesmotsπᾶσαντέχνηνRemarquonscependantqueΔύναμιςestutiliseacute

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 231

quelquefois en milieu servile de maniegravere parlante comme nom propre SolinSklavennamenII554ndash555enrecenseunedizainedrsquooccurrencesauxIerndashIIesiegraveclesLrsquoarticleτήνesticiutiliseacuteagravelaplacedurelatifἥνDesconfusionsdecegenresrsquoob‐servent freacutequemmentagravepartirde la findu IIIe siegravecledenotreegraveredrsquoapregravesGignacGrammar II179 (cfRadermacherGrammatik75)agrave lrsquoeacutepoqueptoleacutemaiumlqueellessontmoinsnombreusesquonnelrsquoaparfoisadmiscfMayserGrammatikII158ndash60Faut‐ilsupposeruneinfluenceparlebiaisdelrsquoeacutecoledudialectehomeacuteriqueougravelerelatifτήνestbanalLaformeοἶδας(pourοἶσθα)courantedanslespapyrusestsouventpourvueagravelrsquoeacutepoqueromainedelaterminaison‐εςemprunteacuteeagravelrsquoimparfaitetagravelrsquoaoristeIIcfMandilarasVerb83211GignacGrammarII353ndash354410

8ἠγόρακαἘσουπουν () Ἀλεξαντρ[ ndash ndash ] (l Ἀλεξανδρ[ ndash ndash ]) la lecture de laseacutequence qui suit le verbe ἠγόρακα est assureacutee mais son interpreacutetation embar‐rasseKaleacutenenvisageaitlacoupeἐσοῦΠοῦνcombinantuneformedissylabiquedupronomdela2epersonnedusingulier(cfGignacGrammarII163ndash164)etlrsquoaccu‐satif du nom masculin Ποῦς preacutesent dans les dictionnaires papyrologiques (lesostraca de Douch ont ajouteacute plusieurs reacutefeacuterences appartenant au IVe siegravecle cfCommagraveODouchV54112)Mais lasyntaxeainsiadmise faitdifficulteacuteencequiconcerne la cas du pronom on preacutefeacutererait le datif drsquoavantage (laquojai acheteacute pourtoiraquo) Je retiensdonc la suggestiondu lecteur anonymeauquel a eacuteteacute soumisemacontributionἘσουπουνdevraitecirctrelucommeuneseacutequenceuniquerepreacutesentantlenomdelrsquoesclavePlutocirctqursquoagraveunegraphiedeacuteficientedunomgrecAἰσωποῦς(quiseraituneformefeacutemininedeΑἴσωπος)jesongeraisagraveuncomposeacuteeacutegyptienἘσου‐πουςeacutegalementdegenrefeacutemininndashcfἘσο(υ)ηριςetcougravelrsquoeacuteleacutementinitialrenvoieagraveIsisdrsquoapregravesDemotischesNamenbuch27690Ἀλεξαντρ[ndashndash]pourraitdeacutesignerlrsquooriginede lrsquoesclave sur lrsquoemploi de τpour δ apregraves ν cf GignacGrammar I 81Bieżuńska‐MałowistEsclavageII41signaleplusieursesclaveslaquoneacutesagraveAlexandrieraquocfJAStrausLepaysdrsquooriginedesesclavesdelrsquoEacutegypteromaineCE461971363J A Straus Lrsquoesclavage dans lrsquoEacutegypte romaine ANRW II 101 1988 864 SurlrsquoesclavequementionneSBXIV11355recto20(ca208)etquelrsquoonavouluagravetortconsideacuterercommeoriginairedrsquoAlexandriecfTChristensenSBXIV11355ndashARe‐editionCopyofaCensusReturnAPF44199835Si la seacutequencequinous inteacute‐resserenvoiebienagrave lrsquooriginegeacuteographiquede lrsquoesclaveonpeutsongeragraveἈλεξαν‐τρ[είᾳ(lἈλεξανδρείᾳ)ἐνγενῆ]surlemodegravelenotammentdeSBXII10894=PColVIII2197(140)ougravelesmotssepreacutesententcependantdanslrsquoordreinverseSinononpourraitenvisagerunedoubledeacutenominationsoitἘσουπουν() τὴνκαὶ Ἀλε‐ξάντρ[αν](lἈλεξάνδραν)LesnomsἈλέξανδροςetἈλεξάνδραsontattesteacutesdanslemilieuservileeacutegyptiencfBieżuńska‐MałowistEsclavageII171

9καὶπᾶσαν τέχνην ε[ ndash ndash ] il est sansdoute fait allusion agrave la virtuositeacute dontteacutemoignait un esclave dans toutes sortes de domaines Estimant que lrsquoeacutenonceacuteentameacuteaveclenomdelrsquoesclaveagravelal8sepoursuitjusqursquoauxll10ndash11ougraveselisentdespronomsfeacutemininsKaleacutenfaisaitdeacutependreπᾶσαντέχνηνduparticipeἐ[πιστα‐μένην] Il se peut aussi bienqursquounnouvel eacutenonceacute coordonneacute aupreacuteceacutedent com‐

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

228 IITexteausroumlmischerZeit

Recto

1 κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ Ἀπολ‐()] 2 λωνιακαιΤριαδελφοςκαιΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρεινπρὸμὲν] 3 πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας ] 4 καὶΤαπιῶμιςἵναδώσουσίνσοι[ ] 5 []κυριευιεπεριπολλουσου[γενέσθω() ] 6 καὶπέμψοναὐτὰςεἰςἜγυπτ[ον ] 7 δυναμιντηνοιδεςοτιπαρε[ ] 8 ἠγόρακαἘσουπουν()Ἀλεξαντρ[ ] 9 ετωνιϛκαὶπᾶσαντέχνηνε[ ] 10 μῆναςπονηρὸςδέμωναὐτη[ ] 11 καιπανυλυπουμενπεριαυτην[ ] 12 δεομεθασουυιεεανδεμελῃ[ ] 13 []τονπεριηςμελλιςλαβειν[ ] 14 []μελωνταύτηνἀγορασ[ ] 15 καὶ[]ωςἐζημιώθηνπαν[ ] 16 οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίανγρ[ ] 17 χυειποιησεσπουδασονπε[ρὶ ] 18 κορασίδιαπέμψονἡμῖνε[ ] 19 τοῦπατρόςσουπ[ ] 20 επιγαρηλυτωρι[ ] 21 χόμενοςμαθ[ ] 22 ειςοικοναὐτοῦδ[ ] 23 []καιαβελτης[ ] 24 [δυ()]οδουλουςεπεμ[ψας() ] 25 [][]εἰςἜγυπτον[ ] 26 στεφανουςαναμεσ[ον ] 27 καὶτῶνδύοπεδαρίω[ν][ ] 28 σοντηςπολεωςκαι[]ο[ ] 29 ψυχὴνἡμῶνβλεποντ[ ] 30 τηςπολεωςοιδεςκαισυ[ ] 31 τοςφιλονικησονταυτα[ ἵνακαὶἡ‐] 32 μιςευθυμησωμενμαλ[ ] 33 περιπολλουσοιγενεσθω[ ] 34 χειθεοῦθέλοντοςπε[ ] 35 []κασἡμῖνπερὶτ[ ] 36 εἶνε vacat 37 ἀσπάζετέσοιτὰπεδία ] 38 κατrsquoὄνομα vacat() ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 229

Verso

Restesdedessins 39 ἀπ(όδος)Δ[ ca11 ]αθλητῃ[ ] 40 [ ca11 ][][ ] ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

5σουlσοι 6Ἔγυπτ[ον]lΑἴγυπτον 7τήνlἥνοἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 8ἠγό‐ρακαexἐγόρακαcorrἈλεξαντρ[lἈλεξανδρ[ 10δέμωνlδαίμων 11λυποῦμεν lλυπούμεθα 12ϋϊεpap 13μέλλιςlμέλλεις 16οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα)καὶexκηcorrεὐκηρίανlεὐκαιρίαν 17ποιῆσεlποιῆσαι 20ἐπίlἐπεί 25ἜγυπτονlΑἴγυπτον 27πεδαρίω[ν]lπαιδαρίων 30οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 31ndash32[ἡ]|μῖςlἡμεῖς 33σοιexσουcorr 36εἶνεlεἶναι 37ἀσπάζετέ σοι l ἀσπάζεταί σε πε‐δίαlπαιδία 39απpap

1κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ndashndash]lalettrementionneenpremierlieuau

datiflenomdudestinataireIlnefautpasvoirlagraveunemarquededeacutefeacuterenceparticu‐liegravereagrave lrsquoeacutegarddecedernier cedispositif estassez reacutepanduagravepartirdu IIIe siegravecledans les lettrespriveacutees y compris enmilieu familial cf ZiemannDeepistularumGraecarumformulis270ndash274ExlerAncientGreekLetter33ndash3467quiciteplusi‐eurslettrescommenccedilantparlesmotsκυρίῳ(‐ᾳ)μουLaseacutequenceκυρίῳμουυἱῷselitp exentecirctedePOxyX12991(IVesiegravecle)ougravecommeicilesingulierμουestutiliseacutealorsqursquoilyaplusdrsquounexpeacutediteurOnsupposeraqueladeacutefinitionvautpourle premier expeacutediteur nommeacute en lrsquooccurrence (Apol)locircnia () Je ne connais pasdrsquoexempleougravelrsquoadjectifγλυκύτατοςsrsquoinsegraveredanslaformulemaisilarrivequecelui‐cisoitassocieacuteausubstantifυἱόςdanslrsquoamorcedrsquounelettrecfpexPMichIII2122(IIeIIIesiegravecles)SurlrsquoemploidecesuperlatifcfKoskenniemiStudien103quiyvoitlesignedrsquounerelationparticuliegraverementeacutetroiteleplussouventdenaturefami‐lialeCetteobservationinviteagravedonneraudatifυἱῷsonsenspleinlrsquoallusionauxen‐fantsquecontientlal37plaideaussienfaveurdelrsquoidentificationdrsquouncercledefa‐mille

1ndash2[Ἀπολ()]|λωνίακαὶΤριάδελφοςκαὶΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρειν]onsongeauxnomsἈπολλωνίαetΔίδυμος (le feacutemininΔιδύμηnepeutecirctreexclu)qui sontabondammentattesteacutesenEacutegyptemaisdrsquoautresformessontpossiblesΤριάδελφοςestpreacutesentdanstouteslesreacutegionsdupayssurlrsquooriginedecenomcfHHeinenNeue christliche Inschriften aus Hermonthis ZPE 81 1990 270ndash273 J Quaege‐beurGreco‐EgyptianDoubleNamesasaFeatureofaBi‐CulturalSocietyTheCaseΨοσνευς ὁ καὶ Τριάδελφος in Multi‐Cultural Society 265ndash272 Drsquoautres nomsavantlrsquoinfinitifχαίρεινeacutetaientpeut‐ecirctreassocieacutesautriodesll1ndash2selonlrsquoampleurdelalacuneagravedroite

2ndash3[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας]laformuleπρὸμὲνπάν‐των εὐχόμεθα est banale en deacutebut de lettre pour introduire un vœu de bonnesanteacute cf Ziemann De epistularum Graecarum formulis 317ndash322 Exler Ancient

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

230 IITexteausroumlmischerZeit

GreekLetter107ndash111KoskenniemiStudien134ndash136Lrsquoajoutdesgeacutenitifstempo‐rels νυκτὸς καὶ ἡμέρας paraicirct plutocirct caracteacuteristique de lrsquoeacutepistolographie chreacute‐tiennecfp exPNepheros13ndash4(IVesiegravecle)Kaleacutenprivileacutegiantuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)proposaittoutefoisderestituerτοῖςθεοῖςapregravesἡ[μέρας]

3ndash4[ndashndash]|καὶΤαπιῶμιςlenomfeacutemininΤαπιῶμιςattesteacuteunequarantainedefois est preacutesent dansdiffeacuterentes reacutegionsdrsquoEacutegypte La conjonction καί coordonnepeut‐ecirctreΤαπιῶμιςausujetinclusdanslaformeverbaleεὐχόμεθα(c‐agrave‐dagravelrsquoexpeacute‐ditriceetauxpersonnesqui lui sontassocieacuteesaux ll1ndash2) si lrsquohypothegraveseestcor‐recte(elledeacutependenpartiedelrsquoampleurdeslacunesfinales)ongarantiralaconti‐nuiteacutesyntaxiqueeninseacuterantlepronomἡμεῖςagravelafindelal3commelesuggeacuteraitKaleacuten

4ndash5ἵναδώσουσίνσοι[ndashndash]|[]laconjonctiondebutἵναserencontredansdrsquoautres lettrespriveacuteesagrave lasuiteduverbeεὔχομαιp exSB III6262=SelPap I1333ndash4(IIIesiegravecle)Elleintroduitunindicatiffuturcommeilarrivequelquefoiscf Radermacher Grammatik 173 Kaleacuten restituait ensuite [ὑγιαίνοντα διαγί‐νε]|σ[θαι]maisjeneconnaispasdeparallegravelepourcetteexpression(onobtiendraitdesrestitutionsdrsquouneampleurcomparableencombinantuneformulecourammentattesteacuteeauxIIIendashIVesiegraveclesaveclebanalἐρρῶσθαι[πολλοῖςχρόνοιςἐρρῶ]|σ[θα]ι)Le savant sueacutedois achevait ainsi de reconstruire aux ll 2ndash5 une seacutequence suiviefondeacutee sur le postulat (inveacuterifiable en lrsquoeacutetatdupapyrus) de lacunes relativementcourtesagravedroite[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέραςτοῖςθεοῖςἡμεῖς]| καὶ Ταπιῶμις ἵνα δώσουσίν σοι [ὑγιαίνοντα διαγίνε]|σ[θαι] laquoavant tout nousprionsnuitetjourlesdieuxnous‐mecircmesainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentde demeurer en bonne santeacuteraquo Cette lecture va de pair avec lrsquoidentification drsquouncontextepaiumlenpuisqueleplurielδώσουσινimposederestituerundatifplurielendeacutependancedeεὐχόμεθαsoitτοῖςθεοῖς

5περὶπολλοῦσου(lσοι)[γενέσθω()ndashndash]jerestituelamecircmeexpressionquecellequifigureagravelal33(ougravelecopisteacorrigeacutelegeacutenitifσουenundatifσοι)

6καὶ πέμψον αὐτὰς εἰςἜγυπτ[ον (l Αἴγυπτον) ndash ndash ] pour celui qui reacuteside agraveAlexandrie(parfoisdeacutefiniedemaniegraveresignificativeagravelrsquoaidedelatournureAlexan‐dreaadAegyptum) le substantifΑἴγυπτοςdeacutesigne tout lieu situeacute agrave lrsquointeacuterieurdupayscfPBouriant20=MChr96=PAbinn6327et32(350)ougravelemotserap‐portepeut‐ecirctreauFayoumLaformuleεἰςΑἴγυπτον(reacutepeacuteteacuteeagravelal25)sembleindi‐querqueledestinatairedelalettreestfixeacutedanslacapitaleLrsquoexpeacuteditricelepriedeluienvoyerdanslareacutegiondrsquoEacutegypteougraveellereacutesidedespersonnesoudesobjetssansdoute explicitement deacutesigneacutes dans la lacune finale de la l 5 et repris agrave la l 6 aumoyendupronomfeacutemininplurielαὐτάςComptetenuduthegravemedonttraitelasuitedelalettreilsrsquoagitpeut‐ecirctredrsquoesclavesdesexefeacuteminin(cfCommauxll18et24ndash25)

7δύναμιντὴν(lἣν) οἶδες(lοἶδας)ὅτιπαρε[ndashndash ]est‐ilquestionde la force(physique)drsquounesclaveAgravelal9crsquoestlavirtuositeacutedrsquounesclavequesoulignerontsemble‐t‐illesmotsπᾶσαντέχνηνRemarquonscependantqueΔύναμιςestutiliseacute

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 231

quelquefois en milieu servile de maniegravere parlante comme nom propre SolinSklavennamenII554ndash555enrecenseunedizainedrsquooccurrencesauxIerndashIIesiegraveclesLrsquoarticleτήνesticiutiliseacuteagravelaplacedurelatifἥνDesconfusionsdecegenresrsquoob‐servent freacutequemmentagravepartirde la findu IIIe siegravecledenotreegraveredrsquoapregravesGignacGrammar II179 (cfRadermacherGrammatik75)agrave lrsquoeacutepoqueptoleacutemaiumlqueellessontmoinsnombreusesquonnelrsquoaparfoisadmiscfMayserGrammatikII158ndash60Faut‐ilsupposeruneinfluenceparlebiaisdelrsquoeacutecoledudialectehomeacuteriqueougravelerelatifτήνestbanalLaformeοἶδας(pourοἶσθα)courantedanslespapyrusestsouventpourvueagravelrsquoeacutepoqueromainedelaterminaison‐εςemprunteacuteeagravelrsquoimparfaitetagravelrsquoaoristeIIcfMandilarasVerb83211GignacGrammarII353ndash354410

8ἠγόρακαἘσουπουν () Ἀλεξαντρ[ ndash ndash ] (l Ἀλεξανδρ[ ndash ndash ]) la lecture de laseacutequence qui suit le verbe ἠγόρακα est assureacutee mais son interpreacutetation embar‐rasseKaleacutenenvisageaitlacoupeἐσοῦΠοῦνcombinantuneformedissylabiquedupronomdela2epersonnedusingulier(cfGignacGrammarII163ndash164)etlrsquoaccu‐satif du nom masculin Ποῦς preacutesent dans les dictionnaires papyrologiques (lesostraca de Douch ont ajouteacute plusieurs reacutefeacuterences appartenant au IVe siegravecle cfCommagraveODouchV54112)Mais lasyntaxeainsiadmise faitdifficulteacuteencequiconcerne la cas du pronom on preacutefeacutererait le datif drsquoavantage (laquojai acheteacute pourtoiraquo) Je retiensdonc la suggestiondu lecteur anonymeauquel a eacuteteacute soumisemacontributionἘσουπουνdevraitecirctrelucommeuneseacutequenceuniquerepreacutesentantlenomdelrsquoesclavePlutocirctqursquoagraveunegraphiedeacuteficientedunomgrecAἰσωποῦς(quiseraituneformefeacutemininedeΑἴσωπος)jesongeraisagraveuncomposeacuteeacutegyptienἘσου‐πουςeacutegalementdegenrefeacutemininndashcfἘσο(υ)ηριςetcougravelrsquoeacuteleacutementinitialrenvoieagraveIsisdrsquoapregravesDemotischesNamenbuch27690Ἀλεξαντρ[ndashndash]pourraitdeacutesignerlrsquooriginede lrsquoesclave sur lrsquoemploi de τpour δ apregraves ν cf GignacGrammar I 81Bieżuńska‐MałowistEsclavageII41signaleplusieursesclaveslaquoneacutesagraveAlexandrieraquocfJAStrausLepaysdrsquooriginedesesclavesdelrsquoEacutegypteromaineCE461971363J A Straus Lrsquoesclavage dans lrsquoEacutegypte romaine ANRW II 101 1988 864 SurlrsquoesclavequementionneSBXIV11355recto20(ca208)etquelrsquoonavouluagravetortconsideacuterercommeoriginairedrsquoAlexandriecfTChristensenSBXIV11355ndashARe‐editionCopyofaCensusReturnAPF44199835Si la seacutequencequinous inteacute‐resserenvoiebienagrave lrsquooriginegeacuteographiquede lrsquoesclaveonpeutsongeragraveἈλεξαν‐τρ[είᾳ(lἈλεξανδρείᾳ)ἐνγενῆ]surlemodegravelenotammentdeSBXII10894=PColVIII2197(140)ougravelesmotssepreacutesententcependantdanslrsquoordreinverseSinononpourraitenvisagerunedoubledeacutenominationsoitἘσουπουν() τὴνκαὶ Ἀλε‐ξάντρ[αν](lἈλεξάνδραν)LesnomsἈλέξανδροςetἈλεξάνδραsontattesteacutesdanslemilieuservileeacutegyptiencfBieżuńska‐MałowistEsclavageII171

9καὶπᾶσαν τέχνην ε[ ndash ndash ] il est sansdoute fait allusion agrave la virtuositeacute dontteacutemoignait un esclave dans toutes sortes de domaines Estimant que lrsquoeacutenonceacuteentameacuteaveclenomdelrsquoesclaveagravelal8sepoursuitjusqursquoauxll10ndash11ougraveselisentdespronomsfeacutemininsKaleacutenfaisaitdeacutependreπᾶσαντέχνηνduparticipeἐ[πιστα‐μένην] Il se peut aussi bienqursquounnouvel eacutenonceacute coordonneacute aupreacuteceacutedent com‐

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 229

Verso

Restesdedessins 39 ἀπ(όδος)Δ[ ca11 ]αθλητῃ[ ] 40 [ ca11 ][][ ] ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash ndashndashndashndashndashndash

5σουlσοι 6Ἔγυπτ[ον]lΑἴγυπτον 7τήνlἥνοἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 8ἠγό‐ρακαexἐγόρακαcorrἈλεξαντρ[lἈλεξανδρ[ 10δέμωνlδαίμων 11λυποῦμεν lλυπούμεθα 12ϋϊεpap 13μέλλιςlμέλλεις 16οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα)καὶexκηcorrεὐκηρίανlεὐκαιρίαν 17ποιῆσεlποιῆσαι 20ἐπίlἐπεί 25ἜγυπτονlΑἴγυπτον 27πεδαρίω[ν]lπαιδαρίων 30οἶδεςlοἶδας(ieοἶσθα) 31ndash32[ἡ]|μῖςlἡμεῖς 33σοιexσουcorr 36εἶνεlεἶναι 37ἀσπάζετέ σοι l ἀσπάζεταί σε πε‐δίαlπαιδία 39απpap

1κυριωμουκαὶγλυκυτάτῳυἱῷΔ[ndashndash]lalettrementionneenpremierlieuau

datiflenomdudestinataireIlnefautpasvoirlagraveunemarquededeacutefeacuterenceparticu‐liegravereagrave lrsquoeacutegarddecedernier cedispositif estassez reacutepanduagravepartirdu IIIe siegravecledans les lettrespriveacutees y compris enmilieu familial cf ZiemannDeepistularumGraecarumformulis270ndash274ExlerAncientGreekLetter33ndash3467quiciteplusi‐eurslettrescommenccedilantparlesmotsκυρίῳ(‐ᾳ)μουLaseacutequenceκυρίῳμουυἱῷselitp exentecirctedePOxyX12991(IVesiegravecle)ougravecommeicilesingulierμουestutiliseacutealorsqursquoilyaplusdrsquounexpeacutediteurOnsupposeraqueladeacutefinitionvautpourle premier expeacutediteur nommeacute en lrsquooccurrence (Apol)locircnia () Je ne connais pasdrsquoexempleougravelrsquoadjectifγλυκύτατοςsrsquoinsegraveredanslaformulemaisilarrivequecelui‐cisoitassocieacuteausubstantifυἱόςdanslrsquoamorcedrsquounelettrecfpexPMichIII2122(IIeIIIesiegravecles)SurlrsquoemploidecesuperlatifcfKoskenniemiStudien103quiyvoitlesignedrsquounerelationparticuliegraverementeacutetroiteleplussouventdenaturefami‐lialeCetteobservationinviteagravedonneraudatifυἱῷsonsenspleinlrsquoallusionauxen‐fantsquecontientlal37plaideaussienfaveurdelrsquoidentificationdrsquouncercledefa‐mille

1ndash2[Ἀπολ()]|λωνίακαὶΤριάδελφοςκαὶΔιδυ[μος()ndashndash()χαίρειν]onsongeauxnomsἈπολλωνίαetΔίδυμος (le feacutemininΔιδύμηnepeutecirctreexclu)qui sontabondammentattesteacutesenEacutegyptemaisdrsquoautresformessontpossiblesΤριάδελφοςestpreacutesentdanstouteslesreacutegionsdupayssurlrsquooriginedecenomcfHHeinenNeue christliche Inschriften aus Hermonthis ZPE 81 1990 270ndash273 J Quaege‐beurGreco‐EgyptianDoubleNamesasaFeatureofaBi‐CulturalSocietyTheCaseΨοσνευς ὁ καὶ Τριάδελφος in Multi‐Cultural Society 265ndash272 Drsquoautres nomsavantlrsquoinfinitifχαίρεινeacutetaientpeut‐ecirctreassocieacutesautriodesll1ndash2selonlrsquoampleurdelalacuneagravedroite

2ndash3[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέρας]laformuleπρὸμὲνπάν‐των εὐχόμεθα est banale en deacutebut de lettre pour introduire un vœu de bonnesanteacute cf Ziemann De epistularum Graecarum formulis 317ndash322 Exler Ancient

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

230 IITexteausroumlmischerZeit

GreekLetter107ndash111KoskenniemiStudien134ndash136Lrsquoajoutdesgeacutenitifstempo‐rels νυκτὸς καὶ ἡμέρας paraicirct plutocirct caracteacuteristique de lrsquoeacutepistolographie chreacute‐tiennecfp exPNepheros13ndash4(IVesiegravecle)Kaleacutenprivileacutegiantuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)proposaittoutefoisderestituerτοῖςθεοῖςapregravesἡ[μέρας]

3ndash4[ndashndash]|καὶΤαπιῶμιςlenomfeacutemininΤαπιῶμιςattesteacuteunequarantainedefois est preacutesent dansdiffeacuterentes reacutegionsdrsquoEacutegypte La conjonction καί coordonnepeut‐ecirctreΤαπιῶμιςausujetinclusdanslaformeverbaleεὐχόμεθα(c‐agrave‐dagravelrsquoexpeacute‐ditriceetauxpersonnesqui lui sontassocieacuteesaux ll1ndash2) si lrsquohypothegraveseestcor‐recte(elledeacutependenpartiedelrsquoampleurdeslacunesfinales)ongarantiralaconti‐nuiteacutesyntaxiqueeninseacuterantlepronomἡμεῖςagravelafindelal3commelesuggeacuteraitKaleacuten

4ndash5ἵναδώσουσίνσοι[ndashndash]|[]laconjonctiondebutἵναserencontredansdrsquoautres lettrespriveacuteesagrave lasuiteduverbeεὔχομαιp exSB III6262=SelPap I1333ndash4(IIIesiegravecle)Elleintroduitunindicatiffuturcommeilarrivequelquefoiscf Radermacher Grammatik 173 Kaleacuten restituait ensuite [ὑγιαίνοντα διαγί‐νε]|σ[θαι]maisjeneconnaispasdeparallegravelepourcetteexpression(onobtiendraitdesrestitutionsdrsquouneampleurcomparableencombinantuneformulecourammentattesteacuteeauxIIIendashIVesiegraveclesaveclebanalἐρρῶσθαι[πολλοῖςχρόνοιςἐρρῶ]|σ[θα]ι)Le savant sueacutedois achevait ainsi de reconstruire aux ll 2ndash5 une seacutequence suiviefondeacutee sur le postulat (inveacuterifiable en lrsquoeacutetatdupapyrus) de lacunes relativementcourtesagravedroite[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέραςτοῖςθεοῖςἡμεῖς]| καὶ Ταπιῶμις ἵνα δώσουσίν σοι [ὑγιαίνοντα διαγίνε]|σ[θαι] laquoavant tout nousprionsnuitetjourlesdieuxnous‐mecircmesainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentde demeurer en bonne santeacuteraquo Cette lecture va de pair avec lrsquoidentification drsquouncontextepaiumlenpuisqueleplurielδώσουσινimposederestituerundatifplurielendeacutependancedeεὐχόμεθαsoitτοῖςθεοῖς

5περὶπολλοῦσου(lσοι)[γενέσθω()ndashndash]jerestituelamecircmeexpressionquecellequifigureagravelal33(ougravelecopisteacorrigeacutelegeacutenitifσουenundatifσοι)

6καὶ πέμψον αὐτὰς εἰςἜγυπτ[ον (l Αἴγυπτον) ndash ndash ] pour celui qui reacuteside agraveAlexandrie(parfoisdeacutefiniedemaniegraveresignificativeagravelrsquoaidedelatournureAlexan‐dreaadAegyptum) le substantifΑἴγυπτοςdeacutesigne tout lieu situeacute agrave lrsquointeacuterieurdupayscfPBouriant20=MChr96=PAbinn6327et32(350)ougravelemotserap‐portepeut‐ecirctreauFayoumLaformuleεἰςΑἴγυπτον(reacutepeacuteteacuteeagravelal25)sembleindi‐querqueledestinatairedelalettreestfixeacutedanslacapitaleLrsquoexpeacuteditricelepriedeluienvoyerdanslareacutegiondrsquoEacutegypteougraveellereacutesidedespersonnesoudesobjetssansdoute explicitement deacutesigneacutes dans la lacune finale de la l 5 et repris agrave la l 6 aumoyendupronomfeacutemininplurielαὐτάςComptetenuduthegravemedonttraitelasuitedelalettreilsrsquoagitpeut‐ecirctredrsquoesclavesdesexefeacuteminin(cfCommauxll18et24ndash25)

7δύναμιντὴν(lἣν) οἶδες(lοἶδας)ὅτιπαρε[ndashndash ]est‐ilquestionde la force(physique)drsquounesclaveAgravelal9crsquoestlavirtuositeacutedrsquounesclavequesoulignerontsemble‐t‐illesmotsπᾶσαντέχνηνRemarquonscependantqueΔύναμιςestutiliseacute

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 231

quelquefois en milieu servile de maniegravere parlante comme nom propre SolinSklavennamenII554ndash555enrecenseunedizainedrsquooccurrencesauxIerndashIIesiegraveclesLrsquoarticleτήνesticiutiliseacuteagravelaplacedurelatifἥνDesconfusionsdecegenresrsquoob‐servent freacutequemmentagravepartirde la findu IIIe siegravecledenotreegraveredrsquoapregravesGignacGrammar II179 (cfRadermacherGrammatik75)agrave lrsquoeacutepoqueptoleacutemaiumlqueellessontmoinsnombreusesquonnelrsquoaparfoisadmiscfMayserGrammatikII158ndash60Faut‐ilsupposeruneinfluenceparlebiaisdelrsquoeacutecoledudialectehomeacuteriqueougravelerelatifτήνestbanalLaformeοἶδας(pourοἶσθα)courantedanslespapyrusestsouventpourvueagravelrsquoeacutepoqueromainedelaterminaison‐εςemprunteacuteeagravelrsquoimparfaitetagravelrsquoaoristeIIcfMandilarasVerb83211GignacGrammarII353ndash354410

8ἠγόρακαἘσουπουν () Ἀλεξαντρ[ ndash ndash ] (l Ἀλεξανδρ[ ndash ndash ]) la lecture de laseacutequence qui suit le verbe ἠγόρακα est assureacutee mais son interpreacutetation embar‐rasseKaleacutenenvisageaitlacoupeἐσοῦΠοῦνcombinantuneformedissylabiquedupronomdela2epersonnedusingulier(cfGignacGrammarII163ndash164)etlrsquoaccu‐satif du nom masculin Ποῦς preacutesent dans les dictionnaires papyrologiques (lesostraca de Douch ont ajouteacute plusieurs reacutefeacuterences appartenant au IVe siegravecle cfCommagraveODouchV54112)Mais lasyntaxeainsiadmise faitdifficulteacuteencequiconcerne la cas du pronom on preacutefeacutererait le datif drsquoavantage (laquojai acheteacute pourtoiraquo) Je retiensdonc la suggestiondu lecteur anonymeauquel a eacuteteacute soumisemacontributionἘσουπουνdevraitecirctrelucommeuneseacutequenceuniquerepreacutesentantlenomdelrsquoesclavePlutocirctqursquoagraveunegraphiedeacuteficientedunomgrecAἰσωποῦς(quiseraituneformefeacutemininedeΑἴσωπος)jesongeraisagraveuncomposeacuteeacutegyptienἘσου‐πουςeacutegalementdegenrefeacutemininndashcfἘσο(υ)ηριςetcougravelrsquoeacuteleacutementinitialrenvoieagraveIsisdrsquoapregravesDemotischesNamenbuch27690Ἀλεξαντρ[ndashndash]pourraitdeacutesignerlrsquooriginede lrsquoesclave sur lrsquoemploi de τpour δ apregraves ν cf GignacGrammar I 81Bieżuńska‐MałowistEsclavageII41signaleplusieursesclaveslaquoneacutesagraveAlexandrieraquocfJAStrausLepaysdrsquooriginedesesclavesdelrsquoEacutegypteromaineCE461971363J A Straus Lrsquoesclavage dans lrsquoEacutegypte romaine ANRW II 101 1988 864 SurlrsquoesclavequementionneSBXIV11355recto20(ca208)etquelrsquoonavouluagravetortconsideacuterercommeoriginairedrsquoAlexandriecfTChristensenSBXIV11355ndashARe‐editionCopyofaCensusReturnAPF44199835Si la seacutequencequinous inteacute‐resserenvoiebienagrave lrsquooriginegeacuteographiquede lrsquoesclaveonpeutsongeragraveἈλεξαν‐τρ[είᾳ(lἈλεξανδρείᾳ)ἐνγενῆ]surlemodegravelenotammentdeSBXII10894=PColVIII2197(140)ougravelesmotssepreacutesententcependantdanslrsquoordreinverseSinononpourraitenvisagerunedoubledeacutenominationsoitἘσουπουν() τὴνκαὶ Ἀλε‐ξάντρ[αν](lἈλεξάνδραν)LesnomsἈλέξανδροςetἈλεξάνδραsontattesteacutesdanslemilieuservileeacutegyptiencfBieżuńska‐MałowistEsclavageII171

9καὶπᾶσαν τέχνην ε[ ndash ndash ] il est sansdoute fait allusion agrave la virtuositeacute dontteacutemoignait un esclave dans toutes sortes de domaines Estimant que lrsquoeacutenonceacuteentameacuteaveclenomdelrsquoesclaveagravelal8sepoursuitjusqursquoauxll10ndash11ougraveselisentdespronomsfeacutemininsKaleacutenfaisaitdeacutependreπᾶσαντέχνηνduparticipeἐ[πιστα‐μένην] Il se peut aussi bienqursquounnouvel eacutenonceacute coordonneacute aupreacuteceacutedent com‐

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

230 IITexteausroumlmischerZeit

GreekLetter107ndash111KoskenniemiStudien134ndash136Lrsquoajoutdesgeacutenitifstempo‐rels νυκτὸς καὶ ἡμέρας paraicirct plutocirct caracteacuteristique de lrsquoeacutepistolographie chreacute‐tiennecfp exPNepheros13ndash4(IVesiegravecle)Kaleacutenprivileacutegiantuncontextepaiumlen(cfCommauxll4ndash5)proposaittoutefoisderestituerτοῖςθεοῖςapregravesἡ[μέρας]

3ndash4[ndashndash]|καὶΤαπιῶμιςlenomfeacutemininΤαπιῶμιςattesteacuteunequarantainedefois est preacutesent dansdiffeacuterentes reacutegionsdrsquoEacutegypte La conjonction καί coordonnepeut‐ecirctreΤαπιῶμιςausujetinclusdanslaformeverbaleεὐχόμεθα(c‐agrave‐dagravelrsquoexpeacute‐ditriceetauxpersonnesqui lui sontassocieacuteesaux ll1ndash2) si lrsquohypothegraveseestcor‐recte(elledeacutependenpartiedelrsquoampleurdeslacunesfinales)ongarantiralaconti‐nuiteacutesyntaxiqueeninseacuterantlepronomἡμεῖςagravelafindelal3commelesuggeacuteraitKaleacuten

4ndash5ἵναδώσουσίνσοι[ndashndash]|[]laconjonctiondebutἵναserencontredansdrsquoautres lettrespriveacuteesagrave lasuiteduverbeεὔχομαιp exSB III6262=SelPap I1333ndash4(IIIesiegravecle)Elleintroduitunindicatiffuturcommeilarrivequelquefoiscf Radermacher Grammatik 173 Kaleacuten restituait ensuite [ὑγιαίνοντα διαγί‐νε]|σ[θαι]maisjeneconnaispasdeparallegravelepourcetteexpression(onobtiendraitdesrestitutionsdrsquouneampleurcomparableencombinantuneformulecourammentattesteacuteeauxIIIendashIVesiegraveclesaveclebanalἐρρῶσθαι[πολλοῖςχρόνοιςἐρρῶ]|σ[θα]ι)Le savant sueacutedois achevait ainsi de reconstruire aux ll 2ndash5 une seacutequence suiviefondeacutee sur le postulat (inveacuterifiable en lrsquoeacutetatdupapyrus) de lacunes relativementcourtesagravedroite[πρὸμὲν]|πάντωνεὐχόμεθανυκτὸςκαὶἡ[μέραςτοῖςθεοῖςἡμεῖς]| καὶ Ταπιῶμις ἵνα δώσουσίν σοι [ὑγιαίνοντα διαγίνε]|σ[θαι] laquoavant tout nousprionsnuitetjourlesdieuxnous‐mecircmesainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentde demeurer en bonne santeacuteraquo Cette lecture va de pair avec lrsquoidentification drsquouncontextepaiumlenpuisqueleplurielδώσουσινimposederestituerundatifplurielendeacutependancedeεὐχόμεθαsoitτοῖςθεοῖς

5περὶπολλοῦσου(lσοι)[γενέσθω()ndashndash]jerestituelamecircmeexpressionquecellequifigureagravelal33(ougravelecopisteacorrigeacutelegeacutenitifσουenundatifσοι)

6καὶ πέμψον αὐτὰς εἰςἜγυπτ[ον (l Αἴγυπτον) ndash ndash ] pour celui qui reacuteside agraveAlexandrie(parfoisdeacutefiniedemaniegraveresignificativeagravelrsquoaidedelatournureAlexan‐dreaadAegyptum) le substantifΑἴγυπτοςdeacutesigne tout lieu situeacute agrave lrsquointeacuterieurdupayscfPBouriant20=MChr96=PAbinn6327et32(350)ougravelemotserap‐portepeut‐ecirctreauFayoumLaformuleεἰςΑἴγυπτον(reacutepeacuteteacuteeagravelal25)sembleindi‐querqueledestinatairedelalettreestfixeacutedanslacapitaleLrsquoexpeacuteditricelepriedeluienvoyerdanslareacutegiondrsquoEacutegypteougraveellereacutesidedespersonnesoudesobjetssansdoute explicitement deacutesigneacutes dans la lacune finale de la l 5 et repris agrave la l 6 aumoyendupronomfeacutemininplurielαὐτάςComptetenuduthegravemedonttraitelasuitedelalettreilsrsquoagitpeut‐ecirctredrsquoesclavesdesexefeacuteminin(cfCommauxll18et24ndash25)

7δύναμιντὴν(lἣν) οἶδες(lοἶδας)ὅτιπαρε[ndashndash ]est‐ilquestionde la force(physique)drsquounesclaveAgravelal9crsquoestlavirtuositeacutedrsquounesclavequesoulignerontsemble‐t‐illesmotsπᾶσαντέχνηνRemarquonscependantqueΔύναμιςestutiliseacute

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 231

quelquefois en milieu servile de maniegravere parlante comme nom propre SolinSklavennamenII554ndash555enrecenseunedizainedrsquooccurrencesauxIerndashIIesiegraveclesLrsquoarticleτήνesticiutiliseacuteagravelaplacedurelatifἥνDesconfusionsdecegenresrsquoob‐servent freacutequemmentagravepartirde la findu IIIe siegravecledenotreegraveredrsquoapregravesGignacGrammar II179 (cfRadermacherGrammatik75)agrave lrsquoeacutepoqueptoleacutemaiumlqueellessontmoinsnombreusesquonnelrsquoaparfoisadmiscfMayserGrammatikII158ndash60Faut‐ilsupposeruneinfluenceparlebiaisdelrsquoeacutecoledudialectehomeacuteriqueougravelerelatifτήνestbanalLaformeοἶδας(pourοἶσθα)courantedanslespapyrusestsouventpourvueagravelrsquoeacutepoqueromainedelaterminaison‐εςemprunteacuteeagravelrsquoimparfaitetagravelrsquoaoristeIIcfMandilarasVerb83211GignacGrammarII353ndash354410

8ἠγόρακαἘσουπουν () Ἀλεξαντρ[ ndash ndash ] (l Ἀλεξανδρ[ ndash ndash ]) la lecture de laseacutequence qui suit le verbe ἠγόρακα est assureacutee mais son interpreacutetation embar‐rasseKaleacutenenvisageaitlacoupeἐσοῦΠοῦνcombinantuneformedissylabiquedupronomdela2epersonnedusingulier(cfGignacGrammarII163ndash164)etlrsquoaccu‐satif du nom masculin Ποῦς preacutesent dans les dictionnaires papyrologiques (lesostraca de Douch ont ajouteacute plusieurs reacutefeacuterences appartenant au IVe siegravecle cfCommagraveODouchV54112)Mais lasyntaxeainsiadmise faitdifficulteacuteencequiconcerne la cas du pronom on preacutefeacutererait le datif drsquoavantage (laquojai acheteacute pourtoiraquo) Je retiensdonc la suggestiondu lecteur anonymeauquel a eacuteteacute soumisemacontributionἘσουπουνdevraitecirctrelucommeuneseacutequenceuniquerepreacutesentantlenomdelrsquoesclavePlutocirctqursquoagraveunegraphiedeacuteficientedunomgrecAἰσωποῦς(quiseraituneformefeacutemininedeΑἴσωπος)jesongeraisagraveuncomposeacuteeacutegyptienἘσου‐πουςeacutegalementdegenrefeacutemininndashcfἘσο(υ)ηριςetcougravelrsquoeacuteleacutementinitialrenvoieagraveIsisdrsquoapregravesDemotischesNamenbuch27690Ἀλεξαντρ[ndashndash]pourraitdeacutesignerlrsquooriginede lrsquoesclave sur lrsquoemploi de τpour δ apregraves ν cf GignacGrammar I 81Bieżuńska‐MałowistEsclavageII41signaleplusieursesclaveslaquoneacutesagraveAlexandrieraquocfJAStrausLepaysdrsquooriginedesesclavesdelrsquoEacutegypteromaineCE461971363J A Straus Lrsquoesclavage dans lrsquoEacutegypte romaine ANRW II 101 1988 864 SurlrsquoesclavequementionneSBXIV11355recto20(ca208)etquelrsquoonavouluagravetortconsideacuterercommeoriginairedrsquoAlexandriecfTChristensenSBXIV11355ndashARe‐editionCopyofaCensusReturnAPF44199835Si la seacutequencequinous inteacute‐resserenvoiebienagrave lrsquooriginegeacuteographiquede lrsquoesclaveonpeutsongeragraveἈλεξαν‐τρ[είᾳ(lἈλεξανδρείᾳ)ἐνγενῆ]surlemodegravelenotammentdeSBXII10894=PColVIII2197(140)ougravelesmotssepreacutesententcependantdanslrsquoordreinverseSinononpourraitenvisagerunedoubledeacutenominationsoitἘσουπουν() τὴνκαὶ Ἀλε‐ξάντρ[αν](lἈλεξάνδραν)LesnomsἈλέξανδροςetἈλεξάνδραsontattesteacutesdanslemilieuservileeacutegyptiencfBieżuńska‐MałowistEsclavageII171

9καὶπᾶσαν τέχνην ε[ ndash ndash ] il est sansdoute fait allusion agrave la virtuositeacute dontteacutemoignait un esclave dans toutes sortes de domaines Estimant que lrsquoeacutenonceacuteentameacuteaveclenomdelrsquoesclaveagravelal8sepoursuitjusqursquoauxll10ndash11ougraveselisentdespronomsfeacutemininsKaleacutenfaisaitdeacutependreπᾶσαντέχνηνduparticipeἐ[πιστα‐μένην] Il se peut aussi bienqursquounnouvel eacutenonceacute coordonneacute aupreacuteceacutedent com‐

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 231

quelquefois en milieu servile de maniegravere parlante comme nom propre SolinSklavennamenII554ndash555enrecenseunedizainedrsquooccurrencesauxIerndashIIesiegraveclesLrsquoarticleτήνesticiutiliseacuteagravelaplacedurelatifἥνDesconfusionsdecegenresrsquoob‐servent freacutequemmentagravepartirde la findu IIIe siegravecledenotreegraveredrsquoapregravesGignacGrammar II179 (cfRadermacherGrammatik75)agrave lrsquoeacutepoqueptoleacutemaiumlqueellessontmoinsnombreusesquonnelrsquoaparfoisadmiscfMayserGrammatikII158ndash60Faut‐ilsupposeruneinfluenceparlebiaisdelrsquoeacutecoledudialectehomeacuteriqueougravelerelatifτήνestbanalLaformeοἶδας(pourοἶσθα)courantedanslespapyrusestsouventpourvueagravelrsquoeacutepoqueromainedelaterminaison‐εςemprunteacuteeagravelrsquoimparfaitetagravelrsquoaoristeIIcfMandilarasVerb83211GignacGrammarII353ndash354410

8ἠγόρακαἘσουπουν () Ἀλεξαντρ[ ndash ndash ] (l Ἀλεξανδρ[ ndash ndash ]) la lecture de laseacutequence qui suit le verbe ἠγόρακα est assureacutee mais son interpreacutetation embar‐rasseKaleacutenenvisageaitlacoupeἐσοῦΠοῦνcombinantuneformedissylabiquedupronomdela2epersonnedusingulier(cfGignacGrammarII163ndash164)etlrsquoaccu‐satif du nom masculin Ποῦς preacutesent dans les dictionnaires papyrologiques (lesostraca de Douch ont ajouteacute plusieurs reacutefeacuterences appartenant au IVe siegravecle cfCommagraveODouchV54112)Mais lasyntaxeainsiadmise faitdifficulteacuteencequiconcerne la cas du pronom on preacutefeacutererait le datif drsquoavantage (laquojai acheteacute pourtoiraquo) Je retiensdonc la suggestiondu lecteur anonymeauquel a eacuteteacute soumisemacontributionἘσουπουνdevraitecirctrelucommeuneseacutequenceuniquerepreacutesentantlenomdelrsquoesclavePlutocirctqursquoagraveunegraphiedeacuteficientedunomgrecAἰσωποῦς(quiseraituneformefeacutemininedeΑἴσωπος)jesongeraisagraveuncomposeacuteeacutegyptienἘσου‐πουςeacutegalementdegenrefeacutemininndashcfἘσο(υ)ηριςetcougravelrsquoeacuteleacutementinitialrenvoieagraveIsisdrsquoapregravesDemotischesNamenbuch27690Ἀλεξαντρ[ndashndash]pourraitdeacutesignerlrsquooriginede lrsquoesclave sur lrsquoemploi de τpour δ apregraves ν cf GignacGrammar I 81Bieżuńska‐MałowistEsclavageII41signaleplusieursesclaveslaquoneacutesagraveAlexandrieraquocfJAStrausLepaysdrsquooriginedesesclavesdelrsquoEacutegypteromaineCE461971363J A Straus Lrsquoesclavage dans lrsquoEacutegypte romaine ANRW II 101 1988 864 SurlrsquoesclavequementionneSBXIV11355recto20(ca208)etquelrsquoonavouluagravetortconsideacuterercommeoriginairedrsquoAlexandriecfTChristensenSBXIV11355ndashARe‐editionCopyofaCensusReturnAPF44199835Si la seacutequencequinous inteacute‐resserenvoiebienagrave lrsquooriginegeacuteographiquede lrsquoesclaveonpeutsongeragraveἈλεξαν‐τρ[είᾳ(lἈλεξανδρείᾳ)ἐνγενῆ]surlemodegravelenotammentdeSBXII10894=PColVIII2197(140)ougravelesmotssepreacutesententcependantdanslrsquoordreinverseSinononpourraitenvisagerunedoubledeacutenominationsoitἘσουπουν() τὴνκαὶ Ἀλε‐ξάντρ[αν](lἈλεξάνδραν)LesnomsἈλέξανδροςetἈλεξάνδραsontattesteacutesdanslemilieuservileeacutegyptiencfBieżuńska‐MałowistEsclavageII171

9καὶπᾶσαν τέχνην ε[ ndash ndash ] il est sansdoute fait allusion agrave la virtuositeacute dontteacutemoignait un esclave dans toutes sortes de domaines Estimant que lrsquoeacutenonceacuteentameacuteaveclenomdelrsquoesclaveagravelal8sepoursuitjusqursquoauxll10ndash11ougraveselisentdespronomsfeacutemininsKaleacutenfaisaitdeacutependreπᾶσαντέχνηνduparticipeἐ[πιστα‐μένην] Il se peut aussi bienqursquounnouvel eacutenonceacute coordonneacute aupreacuteceacutedent com‐

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

232 IITexteausroumlmischerZeit

menceagravelal9etqueπᾶσαντέχνηνdeacutependedrsquounverbeconjugueacuteagraveunmodeper‐sonnelp exἐ[διδάχθη]dontἘσουπους()neseraitplusforceacutementlesujet

9ndash10[ndashndash]|μῆναςπονηρὸςδέμων(lδαίμων)αὐτη[ndashndash]ilestarriveacutemalheuragraveunepersonnedesexefeacutemininpeut‐ecirctreagravenouveaudestatutservileLrsquoexpressionπονηρὸςδαίμωνestpreacutesentedanslespapyrusdegravesleIIIesiegravecleellequalifietouteespegravecede coupdu sort (enparticulierdesdeacuteboires conjugaux conduisant audi‐vorcendashcequinrsquoestapparemmentpaslecasici)cfSBI44266(274)PGrenfII76 = MChr 295 3ndash4 (305ndash306) Kaleacuten restituait ensuite exempli gratia αὐτῇπ[ρόσκειται] Lrsquoaccusatif μῆνας pourrait appartenir agrave une tournure preacuteposition‐nellecomme[μετὰδrsquoὀλίγους]|μῆναςSiunadjectifnumeacuteralaccompagnaitμῆναςlrsquohypothegravesedundeacutecegravessurvenupendantunegrossessepourraitecirctreformuleacutee

11καιπάνυλυποῦμεν(lλυπούμεθα)περὶαὐτήνlaformeactiveλυποῦμενestemployeacuteeparerreurpourlaformemoyenneλυπούμεθαcommedansPBrem587(113ndash120)cfGignacGrammarII326Engeacuteneacuteralsurlesconfusionsaffectantlavoix dans la conjugaison cf Mayser Grammatik I22 164ndash165 RadermacherGrammatik 79 147 Le verbe λυπέω appartient au vocabulaire usuel des lettresrelatant undeuil ougrave il est souvent associeacute agrave un adverbe exprimant lrsquointensiteacute dusentiment πάνυ ou λίαν cf Chapa Letters of Condolence 63 Srsquoil est encorequestionauxll10ndash11drsquouneesclavendashcequinrsquoestpasassureacutendashnotretexteexprimeunesollicituderaredanslespapyruscfCalderiniLiberieschiavi18ndash19Bieżuńs‐ka‐Małowist Esclavage II 116ndash117 Quelques teacutemoignages litteacuteraires pourraientecirctreproduitsagravecesujetcommelalettredePlineleJeune816agravelaquellerenvoieIBieżuńska‐MałowistLaschiavitugravenelmondoanticoNeapel1991154 lrsquoauteurseditaccableacuteparlesmaladiesetlesmortsdesesgensparmilesquelscertainseacutetaientjeunesencoreinfirmitatesmeorummortesetiametquidemiuvenum

12υἱέladiphtongueinitialeestaccompagneacuteedeplusieurssignessupralineamLeιestsurmonteacutededeuxpoints(lepremierdanslrsquoaxedelalettrelesecondunpeuagravedroite)Lecopisteavoulumesemble‐t‐ilplacerdeuxpointsaussiau‐dessusdeυmaislepremierprendlrsquoapparencedrsquounpetittraitSurlrsquoemploidutreacutema(dessineacutesous la formedrsquounpoint dedeuxpoints oudrsquounpetit trait) dans lemot υἱός cfGignacGrammarI205(quisignalequelquescasougravelesigneestreacutepeacuteteacuteau‐dessusdeυetdeι)

16ndash17οἶδεςὅτικαὶηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)γρ[ndashndash]|χυειποιῆσε(lποιῆσαι)pourlaformeοἶδεςcfCommagravelal7Surlrsquoemploideηpourαιdansεὐκηρίαν(etdansκαίavantlacorrection)cfGignacGrammarI247ndash249lamecircmefauteaffectelemecircmemotdansSBVI960517(deacutebutduIVesiegravecle)Lasyntaxeselaissedifficile‐mentappreacutehenderapregravesοἶδεςsepreacutesententconseacutecutivementlesconjonctionsὅτιetκαί(avecvaleuradverbiale)quelecopisteavaitorthographieacuteeκήavantdesereprendreLegroupeηεὐκηρίαν(lεὐκαιρίαν)quisuitpeutecirctreinterpreacuteteacutededif‐feacuterentesfaccedilonsSilrsquoonreconnaicirctlrsquoarticleenpositioninitialeonsrsquoobligeagravecorrigerlesubstantifpourreacutetablirunnominatifsoitἡεὐκηρίαν(lεὐκαιρία)quipourraitecirctrelesujetdelapropositionintroduiteparὅτιcommelrsquoenvisageaitKaleacuten(avec

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 233

commeverbelaforme[ἰσ]|χύει)Maislatentationestgrandedereconnaicirctrelrsquounedes variantes drsquoune expressiondont les lettres surpapyrus fournissent plusieursexemples ἐὰν εὕρῃς εὐκαιρίαν cf p ex SB III7247=PMich III214=SelPap I155 27ndash28 (297) soit ἠ (l εἰ) εὐκηρίαν (l εὐκαιρίαν) puis dans la lacune uneformeduverbeεὑρίσκω(agravelafindelal16onpourraitrestituerlinfinitifγρ[άψαι]quideacutependraitdelrsquoexpressionainsiconstitueacutee)Jelaisselaquestionouverte

18κορασίδιαπέμψονἡμῖν lesubstantifκορασίδιονestattesteacutedans la litteacutera‐tureetdanslesinscriptionscfp exEacutepictegraveteEntretiens31211SEGXXXVI6165ndash6(261)IleacutetaitabsentdesdictionnairespapyrologiquesmaisκοράσιονdontilestdeacuteriveacutedeacutesigneassezcommuneacutementenEacutegypteunepetiteesclavedesexefeacutemi‐nin cf Bieżuńska‐Małowist Esclavage II 12 Straus ANRW II 10 1 1988 851Lrsquoimpeacuteratifπέμψονreacutepegravetepeut‐ecirctreselonunehabitudefreacutequentedustyleeacutepisto‐lairelrsquoinjonctionformuleacuteedegraveslal6

20ἐπὶ (l ἐπεὶ)γὰρηλυτωρι[ndashndash ] lavaleurcausalede laconjonctionἐπείestquelquefoissouligneacuteeaumoyendelaparticuleγάρcfp exPOxyIII5276ndash7(IIendashIIIesiegravecles)Kaleacutenproposaitdelireἐπὶ(lἐπεὶ)γὰρἡλυτήρι[οςndashndash]ougravelrsquoadjectif(poeacutetique)λυτήριος ‐ος ‐ον laquoquideacuteliequiaffranchitraquo se rapporteraitagraveunsub‐stantif feacuteminin En acceptant plusieurs incorrections (il nrsquoenmanque pas dans letexte il est vrai) on pourrait envisager une graphie corrompue de λύτρωσιςlaquorachatraquovoiredeλοιδoρίαlaquoinjureraquo

20ndash21[ndashndash]|χόμενοςlalettreμparaicirctpourvuedrsquounjambageexceacutedentaire23αβελτης lemot figure au nominatif sous lamecircme forme dans PMich IX

5764(IIIesiegravecle)SelonLSJSuppl1svἀβερτήildeacutesigneunesortedeἀορτή(ρ)(ouἀόρτης)laquoknapsackraquosoitunsacagravedosouunebesacecfDGEI25svἀβέρταlaquoalforjaraquo

24ndash25[δύ()]οδούλουςεπεμ[ψας()ndashndash]|[][]εἰςἜγυπτον(lΑἴγυπ‐τον) ilestquestionagravenouveaudrsquounenvoidrsquoesclavesvers lrsquointeacuterieurdupayssansdoute depuis Alexandrie cf Comm aux ll 6 et 18 Mais ici comme lrsquoindiquelrsquoaugmententecirctedelaformuleverbaleilsrsquoagitdrsquounenvoireacutevolunondrsquounenvoiagravereacutealiserJesupposequelrsquoauteurdesenvoispasseacuteetagravevenirestlemecircme(c‐agrave‐dledestinatairedelalettre)jerestituedoncla2epersonnedusingulierεπεμ[ψας]Lenumeacuteral δύο est restitueacute de maniegravere conjecturale dans lrsquohypothegravese ougrave un rap‐prochementdoitecirctretenteacuteavecτῶνδύοπεδαρίω[ν]agravelal27

26στεφάνους lescouronnesseraient‐ellesenrelationaveclemeacutetierdrsquoathlegravetedudestinataire(cfCommagravelal39)

27τῶν δύο πεδαρίω[ν] (l παιδαρίων) sur lrsquoemploi du substantif παιδάριονpourdeacutesignerunesclavecfBieżuńska‐MałowistEsclavageII11StrausANRWII1011988849Srsquoagit‐ildesκορασίδιαdelal18oudesδοῦλοιdelal24(lesquelssontpeut‐ecirctreaussiaunombrededeux)

28ndash29[ndashndash]|ψυχὴνἡμῶνlemotψυχήestsouventutiliseacutedansdestextespro‐venantde la sphegravere chreacutetienne ce constat se renforce si lrsquoon en fait deacutependre lepronomἡμῶνquisuit (enrestituantencecas lrsquoarticleτήνagrave la finde la l28) cf

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

234 IITexteausroumlmischerZeit

HorsleyNewDocuments IV38ndash39(souventencombinaisonavecσῶμαetπνεῦ‐μα)Maisilserencontreaussiauseindediversestournuresdansdescontextesas‐sureacutementpaiumlensp exPAthen6217ndash18(IerndashIIesiegravecles)τοῦτοειχο[ν]κατὰψυ|‐χήνndashndash

30oἶδες(lοἶδας)pourlaformecfCommagravelal731φιλονίκησονonattendun infinitif agrave la suitedeceverbe cfp exPRyl IV

69217ndash18(finduIIIesiegravecle)φ[ιλο]νείκησονκατελ|θεῖν[πρ]ὸτοῦχειμῶνος31ndash32[ἵνακαὶἡ]|μῖς(lἡμεῖς)ευθυμησωμεν larestitutionsefondesurPOxy

LVI386040(finduIVesiegravecle)(aveclamecircmefauteἡμῖςpourἡμεῖς)33περὶπολλου σοι γενεσθω lrsquoexpression (qui figurepeut‐ecirctre aussi agrave la l 5)

trouveunparallegraveleeacutepistolairedansPOxyXX22754(1emoitieacuteduIVesiegravecle)περι[πο]λλοῦσοιγενέσθαιougraveuninfinitifluifaitapparemmentsuitesurcepassagecfN Gonis Remarks on Private Letters ZPE 119 1997 137ndash138 Le copiste avaitdrsquoabordutiliseacuteerroneacutementlegeacutenitifσουilsrsquoestaperccediludesonerreuretareacutetabliledatifσοιentraccedilantunιensurchargesurlalettrefautive

34θεοῦ θέλοντος lrsquousage du singulier θεοῦ est eacutevidemment bienvenu si lalettreestchreacutetiennemais ilne faitpasobstaclenonplusagrave lrsquohypothegravesedrsquouncon‐textepaiumlendeacutefendueparKaleacuten(cfCommauxll4ndash5)onrenverrapexagravePMichIII21324 (IIIe siegravecle) ougravecesmots sontutiliseacutes sansdouteagraveproposdeSarapisdans une lettre expeacutedieacutee drsquoAlexandrie Sur lexpression cf Horsley New Docu‐mentsIV69

37ἀσπάζετέσοι (l ἀσπάζεταί σε) lrsquoemploi dudatif σοι (au lieude lrsquoaccusatifσε) agrave la suite du verbe ἀσπάζομαι dans les formules de salutation est agrave ce pointreacutepandudansleslettressurpapyrusquecertainseacutediteursneprennentpaslapeinedelesignalercfp exOClaudI14310(ca100ndash120)

39ndash40lrsquoadresse est surmonteacutee drsquoune seacuterie de dessins au trait assez eacutepaiscommeonenvoitassezsouventauversodeslettresp exdansPOxyXLVIII3396(IVesiegravecle)(plVI)oncompareralesdessinsquionteacuteteacutetraceacuteslagraveenparticulierdepartetdrsquoautrede lrsquoadresseagraveceluiquisevoitagravedroiteauversodenotre lettre JReaetRAColesontformuleacutequelquesconsideacuterationsinteacuteressantesagraveproposdesscheacutemasgeacuteomeacutetriquesquifigurentauversodelalettreoxyrhynchitementionneacuteeci‐dessusinterrompusdansleurpartiecentrale(crsquoestlecasdansnotrelettreaussientoutcasagravedroite)ilssontagravemettreenrelationaveclesliensquilorsdutransferttenaientlalettrefermeacutee(cfCommagravePOxyXLVIII339632)Lesdessinssepour‐suivaientpeut‐ecirctredans la lacunecentraledes ll39ndash40ainsiquesous lrsquoadressedanslapartieperdueducouponquicorrespondagravelafindeslignesdurecto

39αθλητῃsur lesathlegravetesdans lespapyruscfFPerpillou‐ThomasZPE1081995 230ndash232 241ndash251 dont le catalogue comporte plus de 150 noms LeurnombreparaicirctavoireacuteteacuteimportantauIIIesiegravecleenparticulieragraveHermoupoliscfMDrew‐Bear Les athlegravetes drsquoHermoupolis Magna et leur ville au 3e siegravecle in PapKongr XVIII 229ndash235Des couronnesmentionneacuteesplus haut dans le texte sont

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM

2874Lettrepriveacute 235

peut‐ecirctreagravemettreenrelationavec laprofessiondudestinataire(cfCommagrave la l26)

Traduction

Recto1ndash11 Agravemonmaicirctre et tregraves doux fils D‐ ndash ndash Apollocircnia () ainsi que Triadelphos etDidumos()ndashndashbonjourAvanttoutnousprionsnuitetjourndashndashainsiqueTapiocircmisafinqursquoilstedonnentndashndashmaicirctreetfilsPrendssoindendashndashetenvoie‐lesenEacutegyptendashndashlaforcequetuconnaisndashndashjrsquoaiacheteacuteEacutesoupous()ndashndashde16ansetentoutartndashndashmoisndashndashunmeacutechantdeacutemonlandashndashetnousnousaffligeonsfortagravesonsujetndashndash

Verso (Adresse)RemetsagraveD‐athlegravetendashndashAlainMartin UniversiteacuteLibredeBruxelles

Brought to you by | National Dong Hwa UniversityAuthenticated | 134208103160Download Date | 33014 620 PM