Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
IN EINER WOCHE PROGRAMMIEREN LERNEN
Im Internet: Musterlösungen zu den Übungen
Bernd KLEIN
EINFÜHRUNG IN
PYTHON3
Klein
Einführung in Python 3
Bleiben Sie auf dem Laufenden!
Der Hanser Computerbuch-Newsletter informiert Sie regelmäßig über neue Bücher und Termine aus den verschiedenen Bereichen der IT. Profitieren Sie auch von Gewinnspielen und exklusiven Leseproben. Gleich anmelden unterwww.hanser-fachbuch.de/newsletter
CHV Newsletterhinweis Computer
IV <U1_num> <U1> MF
Der Autor:Bernd Klein, [email protected]
Alle in diesem Buch enthaltenen Informationen, Verfahren und Darstellungen wurden nach bes-tem Wissen zusammengestellt und mit Sorgfalt getestet. Dennoch sind Fehler nicht ganz auszu-schließen. Aus diesem Grund sind die im vorliegenden Buch enthaltenen Informationen mit kei-ner Verpflichtung oder Garantie irgendeiner Art verbunden. Autor und Verlag übernehmen infolgedessen keine juristische Verantwortung und werden keine daraus folgende oder sonstige Haftung übernehmen, die auf irgendeine Art aus der Benutzung dieser Informationen – oder Teilen davon – entsteht.
Ebenso übernehmen Autor und Verlag keine Gewähr dafür, dass beschriebene Verfahren usw. frei von Schutzrechten Dritter sind. Die Wiedergabe von Gebrauchsnamen, Handelsnamen, Waren- be zeich nungen usw. in diesem Buch berechtigt deshalb auch ohne besondere Kennzeichnung nicht zu der Annahme, dass solche Namen im Sinne der Warenzeichen- und Markenschutz-Gesetzgebung als frei zu betrachten wären und daher von jedermann benutzt werden dürften.
Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek:
Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen National biblio-grafie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.d-nb.de abrufbar.
Dieses Werk ist urheberrechtlich geschützt. Alle Rechte, auch die der Übersetzung, des Nachdruckes und der Vervielfältigung des Bu-ches, oder Teilen daraus, vorbehalten. Kein Teil des Werkes darf ohne schriftliche Genehmigung des Verlages in irgendeiner Form (Fotokopie, Mikrofilm oder ein anderes Verfahren) – auch nicht für Zwecke der Unterrichtsgestaltung – reproduziert oder unter Verwendung elektronischer Sys-teme verarbeitet, vervielfältigt oder verbreitet werden.
© 2013 Carl Hanser Verlag München, www.hanser-fachbuch.de Lektorat: Brigitte Bauer-Schiewek Herstellung: Irene Weilhart Fachlektorat: Stefan Günther, Hanau Copy editing: Jürgen Dubau, Freiburg/Elbe Layout: le-tex publishing services, Leipzig Umschlagdesign: Marc Müller-Bremer, www.rebranding.de, München Umschlagrealisation: Stephan Rönigk Druck und Bindung: Kösel, Krugzell Ausstattung patentrechtlich geschützt. Kösel FD 351, Patent-Nr. 0748702 Printed in Germany
print-ISBN: 978-3-446-43547-6 e-book-ISBN: 978-3-446-43717-3
Inhalt
Vorwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Danksagung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIX
1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1 Programmieren lernen in einer Woche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2 Aufbau des Buches. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.3 Zielgruppe des Buches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.4 Programmieren lernen „interaktiv” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.5 Download der Beispiele und Hilfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.6 Anregungen und Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Teil I Einführung in Python 3 – Für Ein- und Umsteiger. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2 Kommandos und Programme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.1 Erste Schritte mit Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.1 Linux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.2 Windows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.2 Herkunft und Bedeutung des Begriffes interaktive Shell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2.1 Erste Schritte in der interaktiven Shell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.3 Verlassen der Python-Shell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.4 Benutzung von Variablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.5 Mehrzeilige Anweisungen in der interaktiven Shell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.6 Programme schreiben oder schnell mal der Welt “Hallo” sagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3 Bytecode und Maschinencode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.2 Unterschied zwischen Programmier- und Skriptsprachen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.3 Interpreter- oder Compilersprache. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
VI Inhalt
4 Datentypen und Variablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.2 Statische und dynamische Typdeklaration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
4.3 Typumwandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
4.4 Datentyp ermitteln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
5 Sequentielle Datentypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275.1 Übersicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.1.1 Zeichenketten oder Strings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.1.2 Listen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.1.3 Tupel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.1.4 Sequenz von Binärdaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2 Indizierung von sequentiellen Datentypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.3 Slicing oder Ausschneiden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.4 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
6 Dictionaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336.1 Dictionaries und assoziative Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
6.2 Definition und Benutzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
6.3 Fehlerfreie Zugriffe auf Dictionaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
6.4 Zulässige Typen für Schlüssel und Werte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
6.5 Verschachtelte Dictionaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
6.6 Methoden auf Dictionaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
6.7 Operatoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
6.8 Zip. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
6.9 Dictionaries aus Listen erzeugen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
6.10 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
7 Mengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477.1 Übersicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
7.2 Mengen in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
7.2.1 Sets erzeugen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
7.2.2 Mengen von unveränderlichen Elementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
7.3 Frozensets. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
7.4 Operationen auf „set”-Objekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
7.4.1 add(element). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
7.4.2 clear() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
7.4.3 copy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
7.4.4 difference() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Inhalt VII
7.4.5 difference_update() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
7.4.6 discard(el) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
7.4.7 remove(el) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
7.4.8 intersection(s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
7.4.9 isdisjoint() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
7.4.10 issubset() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
7.4.11 issuperset() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
7.4.12 pop() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
8 Verzweigungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558.1 Verzweigungen im Allgemeinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
8.2 Bedingte Anweisungen in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
8.3 Beispiel Hundejahre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
8.4 Wahr oder falsch: Bedingungen in Verzweigungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
8.5 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
9 Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599.1 Übersicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
9.2 while-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
9.3 die Alternative im Erfolgsfall: else . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
9.4 For-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
9.5 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
10 Dateien lesen und schreiben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6910.1 Dateien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
10.2 Text aus einer Datei lesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
10.3 Schreiben in eine Datei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
10.4 In einem Rutsch lesen: readlines und read . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
10.5 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
11 Listen und Tupel im Detail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7511.1 Stapelspeicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
11.2 Stapelverarbeitung in Python: pop und append. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
11.3 extend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
11.4 Entfernen eines Wertes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
11.5 Prüfen, ob ein Element in Liste enthalten ist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
11.6 Finden der Position eines Elementes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
11.7 Einfügen von Elementen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
11.8 Besonderheiten bei Tupel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
VIII Inhalt
11.8.1 Leere Tupel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
11.8.2 1-Tupel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
11.8.3 Mehrfachzuweisungen, Packing und Unpacking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
11.9 Die veränderliche Unveränderliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
11.10 Sortieren von Listen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
11.10.1 „sort” und „sorted” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
11.10.2 Umkehrung der Sortierreihenfolge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
11.10.3 Eigene Sortierfunktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
11.11 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
12 Modularisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8912.1 Module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
12.1.1 Namensräume von Modulen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
12.1.2 Namensräume umbenennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
12.1.3 Modularten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
12.1.4 Suchpfad für Module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
12.1.5 Inhalt eines Modules. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
12.1.6 Eigene Module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
12.1.7 Dokumentation für eigene Module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
12.2 Pakete. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
13 Flaches und tiefes Kopieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9713.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
13.2 Kopieren einer Liste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
13.3 Kopie mit Teilbereichsoperator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
13.4 Kopieren mit deepcopy aus dem Modul copy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
13.5 Deepcopy für Dictionaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
14 Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10314.1 Allgemein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
14.2 Funktionen in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
14.3 Optionale Parameter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
14.4 Docstring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
14.5 Schlüsselwortparameter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
14.6 Rückgabewerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
14.7 Mehrere Rückgabewerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
14.8 Lokale und globale Variablen in Funktionen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
14.9 Beliebige Anzahl von Parametern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
14.10 Parameterübergabe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Inhalt IX
14.11 Nebeneffekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
14.12 Kommandozeilenparameter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
14.13 Variable Anzahl von Parametern. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
14.14 * in Funktionsaufrufen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
14.15 Beliebige Schlüsselwortparameter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
14.16 Doppeltes Sternchen im Funktionsaufruf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
15 Rekursive Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11715.1 Definition und Herkunft des Begriffs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
15.2 Definition der Rekursion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
15.3 rekursive Funktionen in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
15.4 Die Tücken der Rekursion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
15.5 Fibonacci-Folge in Python. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
15.6 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
16 Globale und lokale Variablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12716.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
16.2 Globale und lokale Variablen in Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
17 Alles über Strings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13117.1 ... fast alles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
17.2 Aufspalten von Zeichenketten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
17.2.1 split . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
17.2.2 Standardverhalten und „maxsplit” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
17.2.3 rsplit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
17.2.4 Folge von Trennzeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
17.2.5 splitlines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
17.2.6 partition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
17.3 Zusammenfügen von Stringlisten mit join . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
17.4 Suchen von Teilstrings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
17.4.1 „in” oder „not in” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
17.4.2 s.find(substring[, start[, end]]) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
17.4.3 s.rfind(substring[, start[, end]]). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
17.4.4 s.index(substring[, start[, end]]) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
17.4.5 s.rindex(substring[, start[, end]]) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
17.4.6 s.count(substring[, start[, end]]) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
17.5 Suchen und Ersetzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
17.6 Nur noch Kleinbuchstaben oder Großbuchstaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
17.7 capitalize und title . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
X Inhalt
17.8 Stripping Strings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
17.9 Strings ausrichten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
17.10 String-Tests . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
17.11 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
18 Ausnahmebehandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14918.1 Die optionale else-Klausel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
18.2 Fehlerinformationen über sys.exc_info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
18.3 Abfangen mehrerer Exceptions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
18.4 except mit mehrfachen Ausnahmen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
18.5 Exceptions generieren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
18.6 Finalisierungsaktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
19 Objektorientierte Programmierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15519.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
19.2 Die Kuchenklasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
19.3 Objekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
19.4 Klasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
19.5 Kapselung von Daten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
19.6 Vererbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
19.7 Klassen in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
19.8 Methoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
19.9 Konstruktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
19.10 Destruktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
19.11 Lauffähige Version der Kontoklasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
19.12 „Öffentlicher Schönheitsfehler” oder Public-Attribute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
19.13 Datenkapselung und die Benutzung von Public- Protected- und Private-Attributen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
19.14 Statische Member . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
19.14.1 __del__ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
19.15 Properties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
19.16 Dynamische und statische Attribute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
19.17 Vererbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
19.17.1 Oberbegriffe und Oberklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
19.17.2 Vererbung in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
19.18 Mehrfachvererbung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
19.18.1 Theorie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
19.18.2 Diamand-Problem oder „deadly diamond of death” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
19.18.3 Beispiel: CalendarClock . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Inhalt XI
19.19 Polymorphie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
19.20 Operator-Überladung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
19.21 Standardklassen als Basisklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
19.22 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Teil II Weiterführende Themen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
20 Tests und Fehler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19520.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
20.2 Modultests . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
20.3 Modultests unter Benutzung von __name__ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
20.4 doctest-Modul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
20.5 Testgetriebene Entwicklung oder „Im Anfang war der Test” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
20.6 unittest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
20.7 Methoden der Klasse TestCase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
20.8 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
21 Systemprogrammierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21121.1 Systemprogrammierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
21.2 Häufig falsch verstanden: Shell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
21.3 os-Modul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
21.3.1 Vorbemerkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
21.3.2 Umgebungsvariablen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
21.3.3 Dateiverarbeitung auf niedrigerer Ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
21.3.4 Die exec-„Familie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
21.3.5 Weitere Funktionen im Überblick. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
21.3.6 os.path - Arbeiten mit Pfaden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
21.4 shutil-Modul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
22 Forks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25522.1 Fork . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
22.2 Fork in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
23 Das Modul „pickle”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25923.1 Daten „einpökeln” mit pickle.dump .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
23.2 pickle.load . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
XII Inhalt
24 Reguläre Ausdrücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26124.1 Ursprünge und Verbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
24.2 Stringvergleiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
24.3 Überlappungen und Teilstrings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
24.4 Das re-Modul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
24.5 Matching-Problem.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
24.6 Syntax der regulären Ausdrücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
24.6.1 Beliebiges Zeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
24.7 Zeichenauswahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
24.8 Endliche Automaten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
24.9 Vordefinierte Zeichenklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
24.10 Anfang und Ende eines Strings. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
24.11 Optionale Teile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
24.12 Quantoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
24.13 Gruppierungen und Rückwärtsreferenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
24.13.1 Match-Objekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
24.14 Umfangreiche Übung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
24.15 Alles finden mit findall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
24.16 Alternativen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
24.17 Kompilierung von regulären Ausdrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
24.18 Aufspalten eines Strings mit oder ohne regulären Ausdruck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
24.18.1 split-Methode der String-Klasse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
24.18.2 split-Methode des re-Moduls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
24.18.3 Wörter filtern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
24.19 Suchen und Ersetzen mit sub . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
24.20 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
25 lambda, map, filter und reduce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28925.1 lambda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
25.2 map . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
25.3 Filtern von sequentiellen Datentypen mittels „filter” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
25.4 reduce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
25.5 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
26 Listen-Abstraktion/List Comprehension . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29726.1 Die Alternative zu Lambda und Co. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
26.2 Einführung in die Listen-Abstraktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
26.3 Syntax. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
26.4 Weitere Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Inhalt XIII
26.5 Die zugrunde liegende Idee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
26.6 Anspruchsvolleres Beispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
26.7 Mengen-Abstraktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
26.8 Rekursive Funktion zur Berechnung der Primzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
26.9 Generator Comprehension/ Generatoren-Abstraktion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
26.10 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
27 Generatoren und Iteratoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30527.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
27.2 Iteration in for-Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
27.3 Generatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
27.4 Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
27.4.1 Permutationen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
27.4.2 Variationen und Kombinationen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
27.5 Generatoren zähmen mit firstn und islice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
27.6 send-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
27.7 Generator-Ausdrücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
27.8 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
28 Memoisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31728.1 Bedeutung und Herkunft des Begriffes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
28.2 Memoisation mit Dekorateur-Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
28.3 Memoize in einer Class . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
28.4 Dekorateure in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
28.5 Überprüfung von Argumenten durch Dekorateure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
29 NumPy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32329.1 Übersicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
29.2 Arrays in NumPy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
29.3 Arrays flach machen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
29.4 Arrays umdimensionieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
29.5 Arrays konkatenieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330
29.6 Array, neue Dimension hinzufügen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
29.7 Array mit Nullen und Einsen initialisieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
29.8 Matrizenarithmetik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
29.9 Vektoraddition und Vektorsubtraktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
29.10 Matrix-Klasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
29.10.1 Matrix-Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
29.10.2 Eine einfache praktische Anwendung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
XIV Inhalt
29.11 Inverse Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
29.12 Kreuzprodukt / Vektorprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
29.13 Lineare Gleichungssysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
29.14 Polynome .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
29.15 Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Teil III Umfassende Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
30 Bruchklasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34730.1 Brüche à la 1001 Nacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
30.2 Zurück in die Gegenwart. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
30.3 Rechenregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
30.3.1 Multiplikation von Brüchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
30.3.2 Division von Brüchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
30.3.3 Addition von Brüchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
30.3.4 Subtraktion von Brüchen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
30.3.5 Die Bruchklasse im Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
31 Mastermind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35731.1 Die Ursprünge des Spiels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
31.2 Die Spielregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
31.2.1 „Bulls and Cows” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
31.2.2 Mastermind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
31.3 Kombinatorikmodul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
31.4 Mastermind in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
32 Textklassifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36532.1 Einführung in die Textklassifikation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
32.2 Textklassifikation: Aufgabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
32.3 Naive-Bayes-Klassifikator. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
32.3.1 Definition. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
32.3.2 Bayes-Theorem .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
32.4 Formale Herleitung der Naive-Bayes-Klassifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
32.5 Textklassifikation in Python . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
32.5.1 BagOfWords-Klasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
32.5.2 Document-Klasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
32.5.3 DocumentClass-Klasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
32.5.4 Pool-Klasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374
Inhalt XV
33 Lösungen zu den Aufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37933.1 Lösungen zu Kapitel 5 (Sequentielle Datentypen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
33.2 Lösungen zu Kapitel 6 (Dictionaries) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
33.3 Lösungen zu Kapitel 8 (Verzweigungen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383
33.4 Lösungen zu Kapitel 9 (Schleifen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
33.5 Lösungen zu Kapitel 10 (Dateien lesen und schreiben) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
33.6 Lösungen zu Kapitel 11 (Listen und Tupel im Detail) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
33.7 Lösungen zu Kapitel 15 (Rekursive Funktionen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
33.8 Lösungen zu Kapitel 17 (Alles über Strings . . . ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
33.9 Lösungen zu Kapitel 19 (Objektorientierte Programmierung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400
33.10 Lösungen zu Kapitel 20 (Tests und Fehler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
33.11 Lösungen zu Kapitel 24 (Reguläre Ausdrücke) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
33.12 Lösungen zu Kapitel 25 (lambda, map, filter und reduce) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
33.13 Lösungen zu Kapitel 26 (Listen-Abstraktion/List Comprehension) . . . . . . . . . . . . . . . 411
33.14 Lösungen zu Kapitel 27 (Generatoren und Iteratoren) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
33.15 Lösungen zu Kapitel 29 (NumPy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
Vorwort
Bedingt durch den traumhaften Anstieg der Bedeutung von Python in der Wissenschaftund Wirtschaft in den letzten Jahren gibt es auch ein wachsendes Interesse an geeigne-ten Python-Büchern. Gerade für Programmieranfänger besteht die Schwierigkeit darin, eingeeignetes Buch zu finden. Der unüberlegte Griff ins Bücherregal führt schnell zum Kaufeines Buches, was zwar viele Vorzüge haben mag, aber für Anfängerinnen und Anfängervöllig ungeeignet ist.
Dies ist besonders schade, da es sich bei Python ja um eine einfache Programmiersprachehandelt. Das war bereits beim anfänglichen Design der Sprache eines der wesentlichen Zie-le ihres „Erfinders” Guido van Rossum, als er Python Anfang der 1990er Jahre am Zentrumfür Mathematik und Informatik (Centrum voor Wiskunde en Informatica) in Amsterdamentwarf. Python ist einfach, weil es mit erstaunlich wenigen Schlüsselwörtern auskommtund seine Syntax, also der Aufbau der Sprache, auf Übersichtlichkeit optimiert ist.
Auch im Bereich objektorientierte Programmierung ist Python sehr konsequent, in man-chen Dingen sogar konsequenter als Java. So sind in Python alles Objekte, d.h. es gibt keineprimitiven Typen. Selbst Integer und Float-Zahlen sind in Python als Klassen realisiert. Einweiterer Unterschied zu Java besteht darin, dass in Python Mehrfachvererbung möglich ist.
Auch Programme in anderen Sprachen lassen sich einfach als Module in Python einbetten.So kann man beispielsweise zeitkritische Algorithmen in C programmieren und sie dannin Python einbinden.
Zusammenfassend kann man sagen, dass es sich bei Python um eine Programmiersprachehandelt, die sich bestens zum Einstieg in die Programmierung eignet, aber auch die opti-male Lösung für Spezialisten aus zahlreichen Problemfelder ist. In diesem Sinne finden Siein diesem Buch den idealen Einstieg.
Brigitte Bauer-Schiewek, Lektorin
Danksagung
Zum Schreiben eines Buches benötigt es neben der nötigen Erfahrung und Kompetenz imFachgebiet vor allem viel Zeit. Zeit außerhalb des üblichen Rahmens. Zeit, die vor allem dieFamilie mitzutragen hat. Deshalb gilt mein besonderer Dank meiner Frau Karola, die michwährend dieser Zeit tatkräftig unterstützt hatte.
Außerdem danke ich den zahlreichen Teilnehmern an meinen Python-Kursen, die mirgeholfen haben, meine didaktischen und fachlichen Kenntnisse kontinuierlich zu ver-bessern. Ebenso möchte ich den Besuchern meiner Online-Tutorials unter www.python-kurs.eu und www.python-course.eu danken, vor allem denjenigen, die sich mit konstruk-tiven Anmerkungen bei mir gemeldet haben. Allen voran Stefan Günther, der mir vielekleine und große Ungenauigkeiten übermittelte und auch dieses Buch nochmals kritischgelesen hat.
Zuletzt danke ich auch ganz herzlich dem Hanser Verlag, der dieses Buch ermöglicht hat.Vor allem danke ich Frau Brigitte Bauer-Schiewek, Programmplanung Computerbuch, undFrau Sarah Merz, Lektorat und Online-Marketing, für die kontinuierliche ausgezeichneteUnterstützung. Für die technische Unterstützung bei LaTex-Problemen danke ich HerrnUwe Hartmann und Herrn Stephan Korell. Herrn Jürgen Dubau danke ich fürs Lektorat.
Bernd Klein, Singen
1 Einleitung
1.1 Programmieren lernen in einer WocheKann man in einer Woche programmieren lernen, so wie es der Titel des Buches verspricht?Genauer gesagt: Kann man in einer Woche mit Python programmieren lernen? Was mei-nen wir überhaupt mit einer Woche? „Acht Tage” – und gemeint sind sieben – oder denkenwir an eine Arbeitswoche mit fünf Tagen? Wie viel Stunden sollte man dann pro Tag an demBuch arbeiten? Jeweils ein voller Arbeitstag oder ein paar Minuten oder Stunden zwischen-durch? Die Liste der Fragen könnten wir noch beliebig fortsetzen.
Formulieren wir die Hauptfrage einfach um: Kann man in wenigen Tagen programmierenlernen? Das ist möglich, definitiv! Wir erfahren es mehrmals im Monat in unseren meistfünftägigen Python-Kursen. Sie werden zum einen von totalen Programmieranfängern undzum anderen von Programmierern mit Erfahrungen in anderen Programmiersprachen wiebeispielsweise C, C++, Java, Perl und nicht zu vergessen Shell-Programmierung besucht.Manche haben auch schon vorher mehr oder weniger viel Erfahrung in Python gesam-melt. Aber eines war in allen Gruppen gleich: Wir haben es immer geschafft, dass unsereTeilnehmerinnen und Teilnehmer programmieren gelernt haben, und vor allen Dingen –was uns am wichtigsten ist – konnten wir immer die Begeisterung für die Sprache Pythonentfachen.
Nun mögen Sie fragen, was bedeutet es, dass Sie „programmieren gelernt haben”? KönnenSie nun selbständig und problemlos auch komplexeste Probleme lösen? Lassen Sie es michmit natürlichen Sprachen vergleichen. Man kann in wenigen Stunden soviel Englisch odereine andere Sprache lernen, dass man bis zehn oder zwanzig zählen kann, dass man Leutebegrüßen kann, dass man sich bedanken, entschuldigen oder nach dem Weg fragen kannusw., aber auch nach einem Jahr wird man selten in der Lage sein, Shakespeare oder Ja-mes Joyce im englischen Original zu lesen. Will man jedoch überhaupt Shakespeare oderJoyce im Original lesen oder genügt es einem schon, wenn man einfache Konversationenmit Muttersprachlern führen, Nachrichten verstehen und Zeitungsartikel lesen kann? Soähnlich verhält es sich auch mit Programmiersprachen und der Programmierung im All-gemeinen. Was hat man sich zum Ziel gesetzt? Will man am Ende komplexe Aufgaben wieRoutenplaner, Webcrawler, Suchalgorithmen oder Ähnliches programmieren können odermöchte man vielmehr kleine oder mittlere praktische Probleme lösen?
2 1 Einleitung
Apropos „am Ende”: Wie auch beim Sprachen lernen gibt es kein Ende. Programmierenlernen ist eine lebenslange Angelegenheit. Man kann sich immer wieder (selbst als aner-kannter Experte) an kleinen neu gefundenen Details erfreuen.
1.2 Aufbau des BuchesDieses Buch besteht aus vier Teilen:
Teil I: In diesem Teil behandeln wir die Grundlagen der Sprache. Dies ist der ei-gentliche Stoff, den man durcharbeiten sollte, um Python zu beherrschen.Dieser Teil wird auch in unseren fünftägigen Kursen komplett behandelt.An die Bearbeitung dieses Teiles denken wir auch, wenn wir von „Program-mieren lernen in einer Woche” sprechen.
Teil II: Im nächsten Teil behandeln wir weiterführende Themen. Dies sind zumeinen weitere Sprachkonstrukte, die unmittelbar zum Sprachumfang vonPython gehören und um wichtige Module und Programmierkonzepte.Während es im ersten Teil prinzipiell keine Gebiete gibt, die man weglas-sen kann, wenn man Python lernen will, so sieht es in diesem Teil andersaus. Die Kapitel sind sehr wichtig für Python und die Benutzung von Py-thon, aber sie sind von unterschiedlicher Wichtigkeit für verschiedeneAnwender und Anwendungszwecke.
So ist beispielsweise das Kapitel zur Systemprogrammierung von besonde-rer Wichtigkeit für Systemprogrammierer, die ihre Systemprogramme zu-künftig unter Python und nicht mehr mit Shell-Skripting schreiben wollen.
NumPy ist insbesondere für Mathematiker und Ingenieure von besonde-rem Interesse, die gerne numerische Probleme effizient mit Python bear-beiten wollen, also beispielsweise „numerisches Lösen von Gleichungssys-temen”, „Matrizenmultiplikation” oder „Nullstellen von Polynomen”.
Die Listen-Abstraktionen, ebenso wie die lambda-, map-, filter- und reduce-Funktionen, bieten eine faszinierende Möglichkeit, die Programmierungauf ein abstrakteres Level zu bringen. Dadurch kann man komplexere Pro-bleme mit geringerem Programmieraufwand lösen. Dennoch kann mandie gleichen Programme auch ohne diese Techniken schreiben.
Aber das einführende Kapitel über Testverfahren und Debugging ist vonallgemeinem Interesse. Im Prinzip hätten wir dieses Kapitel ebenso gut inden ersten Teil nehmen können.
Außerdem behandeln wir in einem Kapitel „Reguläre Ausdrücke”, die na-hezu unerlässlich sind, wenn man Textverarbeitung betreibt. Man brauchtsie auch, wenn man aus Log- oder Parameterdateien bestimmte Informa-tionen herausfiltern will.
Teil III: In diesem Teil wenden wir das im 1. Teil gelernte Wissen in umfassendenBeispielen an. Dabei verwenden wir viele kleine Beispiele und Übungsauf-gaben, die wir bereits im 1. Teil behandelt haben. Sie werden sehen, wie
1.3 Zielgruppe des Buches 3
man Funktionen, wenn man sie gut konzipiert hat, in anderen Program-men wiederverwenden kann.
Teil IV: Programmieren lernen ist vor allen Dingen eine aktive Tätigkeit. Nur einBuch zu lesen und Beispiele nachzuvollziehen genügt nicht. Deshalb fin-den Sie zu den meisten Kapitel interessante und lehrreiche Übungsaufga-ben, die den Stoff vertiefen. In diesem Teil des Buches finden Sie nun dieausführlichen Musterlösungen mit Erläuterungen zu diesen Aufgaben.
1.3 Zielgruppe des BuchesBeim Schreiben eines Buches hat man ein Gegenüber vor sich, eine Person, die das Ge-schriebene liest, mögen und verstehen soll. Diese Person kann sowohl eine Frau als auchein Mann sein, dennoch werden wir im Text meistens zum Beispiel nur vom „Benutzer”1
sprechen. Wörter wie „BesucherInnen” sehen unserer Meinung nach hässlich aus, und ob-jektiv betrachtet erschweren sie die Lesbarkeit eines Textes. Ebenso hemmen Formulie-rungen der Art „Als Benutzerin oder Benutzer gilt .... er oder sie .... sollten sein oder ihr ...”den Lesefluss und lenken vom eigentlichen Ziel ab, also Python schnell und problemlos zuerlernen.
Natürlich hatten wir beim Schreiben aber nicht nur eine Person im Blickfeld, sondern eineganze Leserschar. Da sind zum einen die totalen Programmieranfänger, die Sachverhalteerklärt haben wollen, die erfahrene Programmierer anderer Sprachen vielleicht als „trivi-al” oder „selbstverständlich” bezeichnen würden. Aber hier ist ein Buch wohl dem Prä-senzunterricht, also wenn Lehrer und Lernende am gleichen Ort zusammen sind, deutlichüberlegen: Ist einem der Stoff eines Abschnittes oder sogar Kapitels bereits vertraut, kannman es einfach überspringen, bevor man sich zu langweilen beginnt. Das Gleiche könnendann auch die totalen Anfänger tun, wenn wir auf Ähnlichkeiten, aber auch generelle Un-terschiede in der Vorgehensweise von Python im Vergleich zu anderen Sprachen eingehen.Damit können wir also im ersten Teil des Buches sowohl totale Programmieranfänger alsauch erfahrenere Programmierer anderer Sprachen zufrieden stellen.
In der obigen Aufzählung fehlt aber noch eine wichtige Gruppe, nämlich diejenigen, dieschon Erfahrungen mit Python haben. Dies ist eine Gruppe mit einer breiten Streuung:Angefangen mit denjenigen, die bereits ein wenig reingeschnuppert haben, gefolgt vonsolchen, die bereits kleine oder auch größere Programme geschrieben haben, bis hin zujenen, die sich als Experten bezeichnen.
Experten, die alles wissen oder zu wissen glauben, können dieses Buch als Nachschlage-werk benutzen, wenn sie mal etwas vergessen haben sollten oder sich in einer Sache maldoch nicht so ganz sicher sind. Der umfangreiche Index in diesem Buch macht das Auffin-den besonders einfach und erlaubt es damit, dieses Buch außerdem als Referenz zu ver-wenden, auch wenn es keinesfalls unter diesem Aspekt geschrieben worden ist. Insbeson-dere im zweiten Teil befinden sich viele Themen, die auch Anwendern von Python nochunbekannt sein könnten.
1 als Übersetzung des englischen Fachbegriffs „user”
4 1 Einleitung
Wenn Programmieranfänger oder auch Programmierumsteiger von anderen Program-miersprachen erfolgreich den ersten Teil des Buches bearbeitet haben, sollten sie in derLage sein, auch den zweiten Teil zu verstehen. Vielleicht mit Ausnahme des Kapitels überdie Systemprogrammierung, weil dieses Kapitel Vorkenntnisse über Betriebssysteme, vorallem Linux und Unix, voraussetzt.
1.4 Programmieren lernen „interaktiv”Wie bereits erwähnt, floss in dieses Buch die jahrelange Erfahrung sowohl in der Theorieund Praxis des Programmierens allgemein, aber vor allem auch die Vermittlung des Stof-fes in zahlreichen kleinen und großen Kursen mit unterschiedlichsten Besuchertypen ein.Aber ein Buch zu schreiben, stellt dennoch eine neue Herausforderung dar. Beim Buchfehlt leider die direkte Interaktion zwischen dem, der das Wissen vermittelt, und dem Ler-nenden. Vor Ort kann man sofort sehen, wenn sich bei einem Teilnehmer die Stirn run-zelt, große Fragezeichen erscheinen oder wenn sich jemand aus Stress das Ohrläppchenzu reiben beginnt. Dann weiß man als erfahrener Dozent, dass es höchste Zeit ist, ein paarzusätzliche Beispiele und Analogien hinzuzunehmen oder dass man den Stoff nochmalsin anderen – möglicherweise auch einfacheren – Worten erklären sollte. Beim Schreibeneines Buches muss man diese möglichen Klippen vorhersehen und die nötigen zusätzli-chen Übungen und Beispiele an den entsprechenden Stellen bereitstellen. Aber was beivielen Lesern nun hilft, diese Klippen zu umgehen, führt bei anderen vielleicht zu Lange-weile und Ungeduld, denn sie empfinden diese zusätzlichen Erklärungen, Übungen oderBeispiele möglicherweise als Zeit- oder Platzvergeudung.
Das Grundproblem ist halt, dass es sich bei einem Buch nicht um ein interaktives Mediumhandelt. Aber dank des Internets können wir Ihnen diese Interaktivität dennoch bieten. Imnächsten Abschnitt finden Sie die Adressen, wo Sie Hilfe und zusätzliche Informationenzum Buch finden.
1.5 Download der Beispiele und HilfeAlle im Buch verwendeten Beispiele finden Sie auf zum Download unter
http://www.python-kurs.eu/buch/beispiele/
Auch wenn wir das Buch so geschrieben haben, dass Sie ohne zusätzliche Hilfe auskom-men sollten, wird es dennoch hier und da mal ein Problem geben, wo Sie sich vielleichtfest gebissen haben. Wenn Sie das Glück haben, in einer Umgebung zu arbeiten, in der esandere Python-Programmierer gibt, haben Sie es natürlich gut. Aber viele Leserinnen undLeser haben nicht diesen Vorteil. Dann könnte sich ein Besuch unserer Webseite beson-ders lohnen: http://www.python-kurs.eu/buch/ Dort finden Sie ein Korrekturverzeichnis,zusätzliche bzw. aktualisierte Übungen und sonstige Hilfestellungen. Außerdem finden Siehier auch ein Forum, in dem Sie Ihr Problem schildern können, sodass andere Ihnen hel-
1.6 Anregungen und Kritik 5
fen können. Ansonsten ist natürlich Google, wie in so vielen anderen Situationen auch, einwilliger Helfer.
Falls Sie glauben, eine Ungenauigkeit oder einen Fehler im Buch gefunden zu haben, kön-nen Sie auch gerne eine E-Mail direkt an den Autor schicken: [email protected].
Natürlich gilt dies auch, wenn Sie Anregungen zum Buch geben wollen. Leider können wirjedoch – so gerne wir es auch tun würden – keine individuellen Hilfen zu speziellen Proble-men geben. Dazu soll unser Forum dienen.
1.6 Anregungen und KritikTrotz großer Sorgfalt können wir sicherlich nicht verhindern, dass sich der eine oder andereFehler eingeschlichen hat. Wenn Sie also Kritik, Anmerkungen oder auch Wünsche haben,senden Sie uns einfach eine E-Mail an [email protected]. Wir werden versuchen, diesalles in kommenden Auflagen zu berücksichtigen. Die jeweils aktuellsten Ergänzungen undweitere Informationen können Sie unter http://www.python-kurs.eu/buch/ finden.
Bernd Klein
im Mai 2013
2 Kommandos undProgramme
2.1 Erste Schritte
2.1.1 Linux
Bei den meisten Linux-Distributionen ist Python bereits vorinstalliert, und damit ist auchdie interaktive Python-Shell direkt verfügbar. Der Interpreter wird üblicherweise im Ver-zeichnis /usr/bin/ (aber manchmal auch in /usr/local/bin) installiert, aber diese Informa-tion benötigen wir jetzt noch nicht.
Der einfachste Weg, um mit Python unter Linux zu arbeiten, besteht darin, dass man zuerstein Terminal startet wie beispielsweise ein „xterm” oder ein „gnome-terminal”.
BILD 2.1 Gnome-Terminal
In diesem Terminal – im Bild sehen Sie ein Gnome-Terminal – tippen Sie „python3” einund drücken die Eingabetaste. Damit starten Sie die interaktive Python-Shell. Python mel-det sich mit Informationen über die installierte Version. Der Interpreter steht nun mit demsogenannten Eingabeprompt (»>) für Eingaben bereit. Man kann jetzt beliebigen Python-Code eingeben, der nach dem Quittieren mit der Eingabetaste (Return-Taste) sofort ausge-führt wird.
$ python3Python 3.2.3 (default, Oct 19 2012, 19:53:57)