12.12.12 | 20:00 | MIRYZAAL

IsAbeLLe FAust ALexAndeR RudIn

ALexAndeR MeLnIkov

de de

de

puur muziek

bistro

de

jong

de

Muziekcentrum Gent

de

manufactuur

2

pRogRAMMA uItvoeRdeRs

Robert schumann (1810 - 1856)phantasiestücke, opus 88 nrs 1-4 (1842)

Romance, Nicht schnell, mit innigem AusdruckHumoreske, Lebhaft - Etwas lebhafterDuet, Langsam und mit AusdruckFinale, Im Marsch Tempo - Dasselbe Tempo

Ludwig van beethoven (1770 - 1827)pianotrio opus 70/2 in es (1808)

Poco sostenuto - Allegro ma non troppo Allegretto Allegretto ma non troppo Finale. Allegro

pAuZe

bedrich smetana (1824 - 1884)pianotrio in g, opus 15 (1855)

Moderato assaiAllegro ma non agitatoFinale: presto

pianotrioIsabelle Faust | vioolAlexander Rudin | cello Alexander Melnikov | piano

3

schuMAnnNadat Schumann in de jaren 1830 voor de piano gecomponeerd had en zich in zijn huwelijksjaar 1840 op het lied gestort had, begon hij in  1841 met het componeren van orkestwerk. Pas daarna voelde hij zich klaar om kamermuziekwerken te begin-nen schrijven. In  1842 kwam het kamer-muziekjaar, waarin binnen korte tijd zijn strijkkwartetten, het pianokwartet en het pianokwintet ontstonden. Toch duurt het nog tot 1847 eer hij de kamermuziekdraad terug opneemt. Opvallend genoeg koos hij niet voor de bezettingen die hij in  1842 had gebruikt, maar nam hij het pianotrio (viool, cello en piano) als nieuw medium. Nog vóór het 1ste pianotrio schreef hij vier Phantasiestücke (opus  88) voor dezelfde bezetting als het pianotrio. In zijn dag-boek noteerde hij op dat ogenblik "Trio van Mendelssohn", waardoor hij aangaf dat Mendelssohn zijn grote voorbeeld was voor dit genre. Maar die Phantasiestücke hebben weinig met de stijl van Mendels-sohn te maken.

Schumanns vier 'Phantasiestücke' zijn een uiting van zijn vreugde over zijn huwe-lijk met zijn innig geliefde Clara Wieck. Vader Wieck had jarenlang geprobeerd dit huwelijk te verhinderen maar moest uiteindelijk buigen. De werken doen in de verte denken aan de latere pianotrio's van Haydn. In de eerste delen loopt de baslijn van de piano vaak parallel aan de cello-

partij. Over het algemeen domineert de piano. De vier stukken zijn gecomponeerd voor amateurmusici en vallen op door hun delicate eenvoud in vergelijking met Schu-manns andere kamermuziek voor piano en strijkers. De verschillende delen doen hun naam eer aan. Het volksliedachtige thema uit 'Romance' is eenvoudig, melan-choliek, een vaag verlangen naar het onbe-kende. Hetzelfde thema keert terug in het eerste deel van 'Humoreske', maar dan pit-tiger. Het speelse ritme van dit derde deel vormt een aangenaam contrast met het zeer romantische 'Duett'. De viool en cello bewegen zich om elkaar heen als twee stemmen in een liefdesduet. De piano heeft hier een puur begeleidende functie. De 'Finale' keert weer terug naar het mars-achtige ritme uit het tweede deel, maar klinkt krachtiger, serieuzer. Dat dit alle-maal slechts een illusie is, blijkt pas in de laatste maten. De muziek sterft langzaam weg, totdat er bijna niets meer te horen is. Dan, plotseling, volgt een explosie van energie waarmee de 'Phantasiestücke' defi-nitief worden afgesloten. Een klein grapje van de grote meester.

beethovenHet 'Trio in  Es' schreef Beethoven vlak na zijn grootse 'Vijfde en Zesde Symfo-nie'. 'Opus  70' is opgedragen aan gravin Erdödy. We kunnen het een exemplarisch voorbeeld van de lyrische kant van de componist noemen. Beethovens kamer-

pIAnotRIoWEENsE gRANDEuR EN TsjEcHIscHE PRAcHT

4

muziekoeuvre is omvangrijk; veel daarvan ontstond in zijn eerste scheppingsperi-ode. Terwijl Haydn pianotrio's schreef als meesterlijk begeleide sonates, en Mozart de eerste was die een driedelige structuur en een uitgebalanceerde onafhankelijk-heid van de stemmen bereikte in zijn trio's van de late jaren 1780, was het Beethoven die het pianotrio als genre wist te verdie-pen en het te verheffen tot een heel virtu-oos kamermuziekgenre dat de vergelijking met het strijkkwartet kan doorstaan.

Zijn 'opus 1' bevatte drie pianotrio's die al duidelijk een stap verder in de ontwikke-ling van het genre gaan dan de trio's van Haydn en Mozart; de drie partijen maken een veel onafhankelijker, dus zelfstandiger indruk. In zeker opzicht kijken ze al voor-uit naar een verdere bevrijding van vor-melijkheid, zoals die in het tweetal trio's 'opus  70' blijkt. Hij voegde er een vierde deel aan toe, in navolging van de symfo-nie en het strijkkwartet. Het zijn werken vol onverwachte harmonische wendingen, thematische vernieuwingen en structurele quasi ongerijmdheden. De pianopartij is heel belangrijk hier en de stukken bevat-ten dynamische uitbarstingen, kenmer-kend voor Beethovens middenperiode.

Vergeten we niet dat Beethovens compo-sitorische evolutie gepaard ging met de technische ontwikkeling van de piano-forte, waardoor steeds grotere dynamische schakeringen mogelijk en meer octaven vereist waren: zijn eerste trio's volstonden met vijf octaven. Later maakte hij gebruik

van zes tot meer dan zes en halve octaaf op de piano.

Beide trio's 'opus  70' roepen een heel andere sfeer op, bereiken een heel andere hoogte ook dan 'opus 1'. Zijn inspirerende bron uit de jaren rond  1808 bleek Marie Erdödy te zijn, een geheime liefde. In Beet-hovens pianotrio's overheerst niet zozeer het concerterende als wel het muzikan-teske element: ze vormen een apotheose van de huismuziek en danken hun ont-staan dikwijls aan de musiceerdrift binnen een toegewijde vriendenkring. Dat blijkt gedeeltelijk ook uit de opdrachten: zowel bij vorst Lichnovski als bij gravin Erdödy en aartsthertog Rudolf werd hartstochte-lijk gemusiceerd.

Het tweede trio straalt rust uit, rimpel-loosheid, komt weldadig en weelderig over. Erg klassiek en in sommige delen met de blik op Mozart en Haydn gericht, maar de klanken zijn zo anders dan bij Haydn, de expressie is zo Beethoveniaans. In het 'nr. 2' treft vooral de vrolijke, bom-bastische finale. Dit is het meest onder-houdende deel dat Beethoven voor deze combinatie van drie instrumenten schreef.

sMetAnASmetana, die kennen we wellicht van de opera 'De Verkochte Bruid' of het sym-fonisch gedicht 'Ma Vlast', waarvan de Moldau tot het Vlaams collectief geheugen behoort. Maar kamermuziek? Afgezien van een jeugdwerkje voor viool en piano, componeerde de Tsjech Smetana maar vier kamermuziekwerken. Alle vier refe-

5

reren ze aan diep persoonlijke gebeurte-nissen. Het 'Pianotrio' is sterk verbonden met een tragische periode uit zijn leven. In persoonlijke brieven benadrukte hij dat hij in dit trio zijn verdriet om de dood van zijn vijfjarige dochter Bedriska had ver-werkt die op 6 september 1855 overleden was. De Smetanas hadden voorheen ook al kinderen verloren: in de eerste zes jaren van hun huwelijk kregen ze vier doch-ters waarvan er drie overleden. Politieke activiteiten noopten Smetana ook nog eens Praag en het land te verlaten: samen met zijn vrouw trok hij naar Göteborg, Zweden, waar hem nog meer ongeluk te wachten stond.

Het pianotrio werd bij de eerste uitvoe-ringen in Praag de grond in geboord. Dat zette Smetana aan tot het herwerken twee jaar later. Eén man echter sprak zijn bewondering voor het origineel uit: Franz Liszt. Hij had het trio leren kennen tijdens een bezoek aan Praag in augustus  1856.

Liszt was niet alleen de man die Smetana als pianist stimuleerde maar hem ook als componist een duw in de rug gaf. Het 'Pianotrio' was het belangrijkste kamer-muziekstuk van Smetana van dat moment. Het zou kunnen dat het pianotrio van Smetana een invloed uitoefende op de stijl van Liszt. Zo zijn er, zeker in Liszts ele-gieën, enkele opvallende overeenkomsten: de rapsodische vorm, delen die zich rond één thema groeperen, de bijna afwezige ontwikkeling van thema's en het contrast tussen de klagende klank van de strijkers en de gloedvolle herinneringen die ze oproepen. De eigenlijke publicatie kwam er pas in 1879 in Hamburg.

Smetana begint zijn trio met een kreet van pijn en verdriet. Ook in de passages waar de muziek een meer verinnerlijkt karak-ter krijgt of in passages die getuigen van kracht zoals in de finale, horen we verfij-ning en nuance.

6

bIo

ALexAndeR MeLnIkov | pIAnoAlexander Melnikov geldt als één van de beste Russische pianisten van zijn gene-ratie. Hij werd in  1973 in Moskou gebo-ren en begon, zes jaar oud, zijn muzikale opleiding aan de Centrale Muziekschool in Moskou en zette deze voort aan het Tsjaikovski Conservatorium, waar hij in  1997 bij professor Lev Naumov afstu-deerde. Verdere studie voerde hem naar München bij Elisso Virsaladze en naar de Fondazione per il Pianoforte aan het Como Meer, waar hij les kreeg van o.a. Andreas Staier en Carl-Ulrich Schnabel. Nog als student nam hij met succes deel aan meerdere internationale pianocon-coursen en was laureaat op het Schu-mann-Wettbewerb in Zwickau in 1989 en op Koningin Elisabeth Wedstrijd in 1991. Spoedig daarna nam zijn internationale carrière een aanvang.

Alexander Melnikov werkt samen met orkesten als het Russisch Nationaal Orkest en het Tokyo Philharmonisch Orkest onder Mikhail Pletnev, het Gewandhau-sorchester Leipzig en het Philadelphia Orchestra onder Charles Dutoit, het Rot-terdams Philharmonisch Orkest onder Valery Gergiev, het St. Petersburg Phil-harmonisch Orkest onder Yuri Temir-kanov, de Moscow Soloists onder Yuri Bashmet, Koninklijk Concertgebouw Orkest, NHK Symphony Orchestra, BBC Symphony Orchestra en BBC Philharmo-nic Orchestra. Daarnaast speelt hij ook

Hammerklavier en concerteert regelmatig met Concerto Köln en ook met Philippe Herreweghe.

Lees meer: http://bit.ly/RdnHE5

Isabelle Faust | vIoolIsabelle Faust studeerde viool bij Chris-toph Poppen en Denes Zsigmondy. In 1987 won ze de internationale Leopold Mozart-wedstrijd in Augsburg. In  1993 won ze ook de Premio Paganini in Genua en in  1997 kreeg ze de felbegeerde Gra-mophone 'Young Artist of the Year'-prijs voor haar debuut-cd met sonates van Bela Bartók.

Isabelle Faust speelde als soliste samen met orkesten als de Academy of St-Mar-tin-in-the-Fields, het London Philharmo-nic Orchestra, de Berliner Symphoniker, het Royal Scottish National Orchestra, het Nationaal Filharmonisch Orkest van Warschau, de Münchner Philharmoniker, de Hamburger Philharmoniker, het City of Birmingham Symphony Orchestra, het London Philharmonic Orchestra, de Camerata Academica Salzburg, het Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra, het Frankfurter Museumsorchester, de radio-orkesten van Berlijn, München, Stuttgart, Keulen, Leipzig en Hannover, de Deut-sche Kammerphilharmonie Bremen en de kamerorkesten van München en Stuttgart. Ze heeft uitgebreide tournees onderno-men in Europa, Israël en Japan en maakte

7

in  1995 haar debuut in de Verenigde Staten samen met het Utah Symphony Orchestra onder leiding van Joseph Sil-verstein. Ze werkte samen met dirigenten als Sakari Oramo, Jiri Belohlavek, Zoltán Peskó, Yehudi Menuhin, Michael Gielen, Marek Janowski, Mariss Jansons, Paavo Berglund, Gary Bertini, Ingo Metzmacher en anderen.

Lees meer: http://bit.ly/UrghJP

Op 12 januari 2013 komt Isabelle Faust opnieuw naar De Bijloke (concertzaal). Samen met deFilharmonie brengt ze het Vioolconcerto in D, opus 61, van Beetho-ven. Laatste tickets, dus reserveer snel!

ALexAndeR RudIn | ceLLoDe dirigent, pianist, viola gambist en cel-list Alexander Rudin is één van de meest briljante en ook universalistische musici van de Russische scène. Hij is afgestudeerd aan het Gnesin GMPI (nu: de Russian Gnesin Academy of Music) in 1983. Hij is laureaat en prijswinnaar van prestigieuze cellocompetities, waaronder de 'Concer-tino Prague' Competition (1972), de Bach Competition in Leipzig  (1976), Gaspar Cassado Wedstrijd in Florence  (1979), en de 6e en 7e  Tsjaikovski Wedstrijden in Moscou (1e  Prijs in  1978 en 2e  Prijs in 1982). In 1989 gradueerde hij als diri-gent aan het Moscou Conservatorium bij Dmitry Kitaenko.

Lees meer: http://bit.ly/TLgCIY

bInnenkoRt

bespreekbureau Muziekcentrum de bijloke gentj. Kluyskensstraat 2, 9000 gentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

colofonTekst programmaboekje | Frank Pauwelsv.u. | Daan Bauwens© Muziekcentrum De Bijloke gent

Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met gent Motors (www.gentmotors.be)

VR | 14.12.12 | 20:00 | KraakhuisRolf Lislevand (luit, teorbe, barokgitaar), kayhan kalhor (spijkervedel)Iraanse versus Europese improvisaties

ZO | 16.12.12 | 15:00brussels philharmonic & vlaams Radio koor & octopus symfonisch koor Michel tabachnik (dirigent)Requiem van Verdi

WO | 19.12.12 | 20:00 | Kraakhuisbenjamin van esser, daan vandewalle, keiko shichijoVan Esser, Vandewalle, shichijo, Nuyts, Blake

ZO | 23.12.12 | 19:00 | uITVERKOcHTcollegium vocale gent philippe herreweghe (dirigent)Weihnachtsoratorium van Bach

WO | 09.01.13 | 14:00 | Kraakhuisnathan braude (altviool), polina Leschenko (piano)chopin, schumann, jongen, Franck

ZA | 12.01.13 | 20:00 | LAATsTE TIcKETsdeFilharmonie, philippe herreweghe (dirigent), Isabelle Faust (viool)schumann, Van Beethoven

DI | 15.01.13 | 20:00 | Kraakhuis | uITVERKOcHTdan tepfer (piano)Improvisaties op de goldbergvariaties

WO | 16.01.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64)hugo Wolf QuartettVan Beethoven, Webern, Mendelssohn

VR | 18.01.13 | 20:00 | Kraakhuiscanto coronatociconia, Da Perugia

ZA | 19.01.13 | 20:00 | Kraakhuissurjeet singh ensemblesikh-tradities uit Punjab

DI | 22.01.13 | 20:15 | HandelsbeursQuatuor ModiglianiFranck, Ravel, saint-saëns

VR | 25.01.13 | 20:00ZA | 26.01.13 | 20:00philip glass ensemble, inleiding met philip glassFilmopera 'La Belle et la Bête'

ZA | 26.01.13 | 15:00 | Kraakhuisde schone en het beestMuzikale vertelling voor kinderen door Nic Balthazar met muzikale begeleiding van Isolde Lasoen