Upload
trinhque
View
214
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
No. 6 2017Warum trinken wir so gern Kaffee? Und was verbinden wir mit seinem Genuss: Alltag, Hektik und Stress?
Oder eher Entspannung, Wohlbefinden und Geborgenheit? Eine Liebeserklärung an den Kaffee.
Kaffee in Zahlen
2 // Vorwort
Innig
Zugegeben, Liebe ist nicht gerade das erste Wort, das einem einfällt, wenn man
den Schwerpunkt eines Jahresreports definiert. Begriffe wie Erfolg, Preis,
Wachstum, Konsequenz, Bilanz, Ertrag oder Zufriedenheit wären vielleicht
nahe liegender gewesen. Aber unser Kaffeereport hat ja eine Geschichte.
In seinem ersten Jahr haben wir uns mit Qualität auseinandergesetzt: mit der
besten Bohne und dem Aufwand, der aus ihr besten Kaffee werden lässt. Heft
zwei war Kulturen und Trends gewidmet und den unterschiedlichen Arten von
Konsum und Zubereitung. Was bedeutet eigentlich Nachhaltigkeit, haben wir
uns im Jahr darauf gefragt – und mit Geschichten über Umwelt, Fairness, Klima,
Artenvielfalt, Sicherheit und Verantwortung eine Reihe von Antworten gefun-
den, die sich am ehesten mit dem Begriff Haltung umschreiben lassen.
Wie Kaffee im Körper wirkt und welche Märchen und Mythen sich um ihn ranken,
war Thema unseres Gesundheitsschwerpunktes 2015. Schließlich ist Koffein die
am häufigsten konsumierte pharmakologisch aktive Substanz der Welt – und
damit auch ein beliebter Forschungsgegenstand. Im vergangenen Jahr trieb
uns die Lust am Neuen um, am Forschen, Entwickeln und Bessermachen, die
uns bei Tchibo schon immer inspiriert. Wie können wir die Pflanze robuster, die
Bohne bekömmlicher, das Aroma intensiver, den Konsum gesünder und das
Getränk noch schmackhafter machen? Das sind Fragen, die wir uns immer wie-
der stellen und die sich deshalb im Innovationsreport 2016 wiederfanden.
Und in diesem Jahr nun also Liebe. Wie erklärt sich das?
Nun, zunächst einmal mit Tradition, denn Ursprung und Antrieb all unseres
Tuns ist die Liebe des Rösters zum Kaffee. Nahe liegend wäre auch eine Zahl,
ganz wie es sich für diesen Report gehört: Mit 162 Litern pro Kopf ist Kaffee
schließlich das Lieblingsgetränk der Deutschen. Aber das greift natürlich zu
kurz, denn Kaffee ist viel mehr: Er ist Lust und Leidenschaft, Genuss und Wohl-
befinden, Freundschaft und Geselligkeit. Wir trinken ihn allein oder in Grup-
pen, morgens, mittags, abends, zum Wachwerden, Loslegen und Durchhalten.
Beim Kaffee erzählen wir uns Geheimnisse und Geschichten, er begleitet uns
in glücklichen und traurigen Momenten, startet mit uns in den Tag und geht
mit uns zu Bett. Er ist uns Tröster und Muntermacher, Freund und Begleiter,
Seelsorger und Freudenspender.
Kann es ein besseres Wort als Liebe dafür geben?
Ich wünsche Ihnen viel Vergnügen bei der Lektüre,
Thomas Linemayr
Tchibo
Editorial // 3
Sinnig
Lieblingsorte, Lieblingszeiten, Lieblingsarten, Lieblingssituationen: Die Redak-
tion hat sich der Liebe zunächst ganz pragmatisch genähert. Wo, wann, wie
und mit wem trinken Sie Ihren Kaffee am liebsten, wollten wir wissen – und haben
rund 3000 Menschen in Deutschland, Österreich, Polen, Tschechien und der
Schweiz danach gefragt. Das Ergebnis ist ein Kulturatlas der besonderen Art.
Österreicher und Schweizer beispielsweise trinken Kaffee vor allem, weil er
ihnen schmeckt – das gaben 52,5 Prozent und 51,5 Prozent der Befragten zu
Protokoll. Anders die Polen: Ihnen verleiht Kaffee in erster Linie Energie – das
versicherte exakt die Hälfte der Kaffeetrinker. Einem Drittel der Deutschen
belebt er die Sinne (33,3 Prozent) – die Zahl ist größer als bei jeder anderen
Nation. Und 17,1 Prozent der Tschechen, deutlich mehr als alle anderen, emp-
finden ihren Kaffee als erfrischend.
Die Liebe der Deutschen für Filterkaffee (65,7 Prozent) teilen die anderen
Europäer nicht: In Österreich umfasst die Gruppe der Filterkaffee-Fans knapp
30 Prozent (29,9), gefolgt von Polen (27,6), Tschechien (19,4) und der Schweiz
(14,4). Das Herz der Tschechen wiederum schlägt am stärksten für Instant-
Kaffee – 61,3 Prozent mögen ihn am liebsten. Auch das ist ein einsamer Re-
kord: Polen (47,5), Schweizer (21,2), Deutsche (16,4) und Österreicher (10,5)
können dem löslichen Kaffee deutlich weniger abgewinnen.
Eine Lieblingskaffeemarke hat durchweg mehr als die Hälfte der Befragten.
So wie die Kaffeetrinker der befragten Nationen ihren Kaffee auch über alle
Ländergrenzen hinweg am liebsten selbst zubereiten und zusammen mit dem
Partner genießen. Europaweit Einigkeit herrscht außerdem bei der Zuschrei-
bung von Begriffen. „Was assoziieren Sie eher mit Kaffee?“, lautete unsere Fra-
ge, zu der als mögliche Antworten jeweils Gegensatzpaare zur Auswahl stan-
den: Hektik oder Ruhe? Trägheit oder Energie? Alltag oder Luxus? Armut oder
Wohlstand? Fremde oder Heimat? Unsicherheit oder Geborgenheit? Kälte oder
Wärme? Die Spitzenreiter der fünf befragten Nationen heißen: Wärme, Liebe,
Freude, Energie, Geborgenheit, Ruhe und Heimat.
Wenn das keine Liebeserklärung ist.
Susanne Risch
brand eins Wissen
Inhalt // 5
InhaltProdukt & Produktion
Länder, Sorten, Produzenten (Seite 6 – 35)
Wie geht es den Kaffeebauern und ihren Partnern? Aktuelle Zahlen zu
Anbaugebieten und Ernteerträgen, Fairtrade-Betrieben und mehr.
Definitionen: Was ist Liebe? (Seite 6)
Ein starkes Gefühl des Hingezogenseins? Ein Trick der Evolution? Zwei Herzen
und ein Schlag? Antworten auf die große Frage von Psychologen, Dichtern,
Philosophen.
Essay: Der Morgen danach (Seite 34)
Die Sonne geht auf, und ein neues Leben beginnt: ein vorsichtiger Blick auf
einen Moment, den wir alle kennen und an den wir viel zu selten denken.
Konsum & Konsumenten
Wie wir die Bohnen genießen (Seite 36 – 79)
Wer trinkt wann, wo und wie Kaffee? Aktuelle Zahlen zum Gesamtverbrauch,
Pro-Kopf-Konsum und mehr in Deutschland und weltweit.
Repräsentative Umfrage: Lust & Genuss (Seite 36)
Warum trinken wir gern Kaffee? 3000 Menschen aus Deutschland, Österreich,
Polen, Tschechien und der Schweiz erklären ihre Liebe zum schwarzen Gold.
Reportage: Mit Sahne? Mit Liebe! (Seite 74)
Seit sechs Generationen versüßt die Konditorenfamilie Wild mit Kaffee und
Kuchen den Alltag der Menschen in Wermelskirchen. Eine Geschichte über die
Liebe zur Sache und wie sehr man dafür geliebt werden kann.
Menschen & Märkte
Roh- und Röstkaffee als Handelsware (Seite 80 – 103)
Wie geht es dem weltweiten Kaffeehandel? Aktuelle Zahlen zu Exporterlösen,
Importvolumen, Durchschnittspreisen, Fairtrade-Umsätzen und mehr.
Stimmen: Momente (Seite 102)
An welchen Kaffee erinnern Sie sich besonders gern? Fünf Kaffeetrinker über
große kleine Momente am Ende des Fastens oder an einem verregneten Morgen.
Quellen (Seite 104)
Impressum (Seite 104)
1a starkes Gefühl des Hingezogenseins;
starke, im Gefühl begründete Zuneigung zu
einem [nahestehenden] Menschen
1b auf starker körperlicher, geistiger,
seelischer Anziehung beruhende Bindung an
einen bestimmten Menschen, verbunden mit
dem Wunsch nach Zusammensein, Hingabe o. Ä.
1c sexueller Kontakt, Verkehr
2a gefühlsbetonte Beziehung zu einer Sache,
Idee o. Ä.
2b in „mit Liebe“
3 Gefälligkeit; freundschaftlicher Dienst
4 (umgangssprachlich) geliebter Mensch
(Definition aus dem Duden)
Was ist Liebe?Psychologen und Neurologen, Dichter und Musiker, Philosophen und Wörterbücher – auf diese Menschheitsfrage haben sie alle ihre ganz eigene Antwort.
Mein Herz, ich will dich fragen,Was ist denn Liebe, sag? –„Zwei Seelen und ein Gedanke,Zwei Herzen und ein Schlag!“
Und sprich, woher kommt Liebe? –„Sie kommt und sie ist da!“Und sprich, wie schwindet Liebe? –„Die war’s nicht, der’s geschah!“
Und was ist reine Liebe? –„Die ihrer selbst vergisst!“Und wann ist Lieb’ am tiefsten? –„Wenn sie am stillsten ist!“
Und wann ist Lieb’ am reichsten? –„Das ist sie, wenn sie gibt!“Und sprich, wie redet Liebe? –„Die redet nicht, sie liebt!“(Friedrich Halm, österreichischer Dichter, Novellist und Dramatiker)
Alles kann Liebe:zürnen und zagen,leiden und wagen,demütig werben,töten, verderben,alles kann Liebe.Alles kann Liebe:
lachend entbehren,weinend gewähren,heißes Verlangen
nähren in bangen,in einsamen Tagen –alles kann Liebe –
nur nicht entsagen!(Marie von Ebner-
Eschenbach, österreichi-sche Schriftstellerin)
Wenn das Liebe ist,
warum bringt es mich um den Schlaf?
Wenn das Liebe ist,
warum raubt es mir meine Kraft?
Wenn das Liebe ist,
sag mir, was es mit mir macht;
Wenn das Liebe ist,
was, was, was ist dann Hass?
Was ist dann Hass?
(Songtext von Glashaus)
6 // Produkt & Produktion
„Evolutionspsychologischen Theorien zufolge ist Liebe
ein Trick der Evolution, um das menschliche Überleben
zu sichern. Im Gehirn regt sich beim Anblick des Geliebten vor allem das Belohnungssystem. Areale, die
für rationales Denken und dem Einschätzen anderer
Menschen zuständig sind, fahren ihre Aktivität nach
unten. In der frühen Phase der Liebe spielt vor allem
der Botenstoff Dopamin eine große Rolle und sorgt
für <den Rausch der Gefühle. In späteren Phasen von
Beziehungen bestärkt möglicherweise das Hormon
Oxytocin die Bindung zwischen den Partnern.Ob sich Liebe wirklich auf die Neurochemie im Gehirn
reduzieren lässt, ist umstritten. In vielem steht die
Neurowissenschaft der Liebe erst am Anfang. Bisher
jedenfalls lässt sich die Komplexität der Liebe nicht
im Labor abbilden.“(Dr. Christian Wolf, dasgehirn.info)
Liebe – sagt man schön und richtig
ist ein Ding, was äußerst wichtig.
Nicht nur zieht man in Betracht,
was man selber damit macht,
nein, man ist in solchen Sachen
auch gespannt, was andere machen.
(Wilhelm Busch, humoristischer
Dichter und Zeichner)
Eine systematische Unterscheidung, welche mit Blick auf die mannigfaltigen Ausprägungen verschiedenartiger Liebesbegriffe in der Philosophie-geschichte einen großen Einfluss entwickelt hat, ist jene zwischen eros, philia und agape. Dabei wird das im eros angesprochene aufstrebende Begehren von der Freundschaftsliebe, der philia, ebenso abgesetzt wie von der christlich-paulinischen Vorstellung einer durch Erbarmen gekennzeichneten Liebe Gottes zu den Menschen (agape). Während das erotische Streben mit einer Aufwärtsbewegung einhergeht, besteht die agape eher in einer sich vertikal von Gott herab zu den
Menschen absenkenden Bewegung, die philia hingegen muss als Verhältnis unter Gleichen als eher horizontale Beziehung vorgestellt werden. Wenngleich diese Unterscheidung etwas schematisch daherkommt und sich unter jedem der Begriffe durchaus unterschiedliche Liebeskonzepte
versammeln lassen, so handelt es sich doch um Ordnungsbegriffe, die besonders mit Blick auf den theolo-gischen Diskurs der Neuzeit und die Abgrenzung von eros und agape ganz zentrale Bedeutung gewinnen werden.
(Was ist Liebe? Philosophische Texte von der Antike bis zur Gegenwart. Reclams Universal-Bibliothek Nr. 19347)
Meine Tasse Kaffee!
Wenn ich dich morgens seh’,
bin ich meistens noch im Koma,
doch dann riech’ ich dein Aroma,
schon bin ich frisch und munter,
und draußen geht die Sonne
wieder unter.
Guten Morgen, heiße Liebe!
(Wise Guys: „Meine heiße Liebe“)
Produkt & Produktion // 7
„Alle Lebewesen außer den Menschen wissen, dass der Hauptzweck des Lebens darin besteht, es zu genießen.“ (Samuel Butler)
Die weltweit größten Erzeuger
Anbauländer mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar *; 1970 bis 2014; in Hektar
1970 1980 1990 2000 2014
* Die Angaben sind teilweise geschätzt. ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
Brasilien
2 908 960
2 267 9682 433 6042 402 993
Kolumbien
1 000 000 675 3421 084 000
795 563830 000
Mexiko
328 573
587 235 701 326475 595
699 307
Uganda
224 000
270 000
300 991
245 700 401 536
Indien
185 000
221 000308 433
128 000 381 304
Guatemala
243 570243 950
273 000
224 600 243 146
Tansania
114 000
133 201
115 000
109 000 160 072
Kamerun
372 266209 552
252 630
220 000 120 697
Philippinen
101 830
144 007
136 921
53 980 117 451
8 // Produkt & Produktion
„Alle Leidenschaften sind Übertreibungen und wären keine Leidenschaften, wenn sie nicht übertrieben.“ (Nicolas de Chamfort)
1 997 827 Indonesien
498 013746 759
1 260 687
305 000
1 230 500
Elfenbeinküste
1 032 7001 323 900
829 319652 000883 890
Vietnam
61 857
476 9009 200 589 041
18 600
Äthiopien **
450 000
290 000
250 000
618 500561 762
Peru
152 731
162 661
264 492
113 443 361 671
Honduras
118 792
143 555
210 769
100 683 301 424
Venezuela
257 804
281 963
226 863
287 000 142 187
El Salvador
185 000
173 000
162 190
120 000 140 000
Kenia
102 400
153 100
170 000
84 983 110 000
Nicaragua
98 643
70 070
107 865
84 083 115 920
Madagaskar
216 960
240 400
193 200
183 400 104 089
Produkt & Produktion // 9
„Alles andere ist klein gegen die Liebe.“(Clemens Brentano)
Kleiner Anteil, große Wirkung
Anteil der Kaffee-Erntefläche an der Landfläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar … … (2014); in Prozent
El Salvador
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,8
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,9
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,8
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,8
Elfenbeinküste
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,2
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
Honduras
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7
Guatemala
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
Uganda
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,0
* Die Angaben sind teilweise geschätzt. ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
Vietnam
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9
Nicaragua
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
Kolumbien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Indonesien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Äthiopien **
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
Philippinen
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
Mexiko
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
Peru
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Kamerun
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Brasilien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
10 // Produkt & Produktion
„Das Maß der Liebe ist die Liebe ohne Maß.“(Franz von Sales)
Mal so, mal so
Veränderung (CAGR) des Anteils der Kaffee-Erntefläche an der Landfläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent; CAGR 1970–2014 CAGR 2000–2014
Kleiner Anteil, große Wirkung
Anteil der Kaffee-Erntefläche an der Landfläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar … … (2014); in Prozent
Kenia
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Tansania
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Madagaskar
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Venezuela
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Indien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1* Die Angaben sind teilweise geschätzt. CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durch-schnittliche jährliche Wachstum). ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
0,2 –0,8Guatemala
0,7 0,5Elfenbeinküste
1,1 2,1Uganda
2,5 2,6Honduras
0,4 –1,0El Salvador
8,3 1,5Vietnam
–0,1 1,2Kolumbien
0,7 0,5Nicaragua
3,2 -0,2Indonesien
1,8 –1,1Philippinen
1,7 0,0Mexiko
2,7 2,3Peru
–1,4 –5,1Kamerun
–0,4 –0,8Brasilien
0,6 –3,1Kenia
0,9 2,4Tansania
–1,6 –3,3Venezuela
2,5 1,5Indien
–1,3 –4,3Madagaskar
0,0 6,0Äthiopien **
Produkt & Produktion // 11
„Das Trinkgeschirr, sobald es leer, / macht keine rechte Freude mehr.“(Wilhelm Busch)
Die Bauern … … dieser Länder setzen auf Kaffee
Anteil der Kaffee-Erntefläche an … … der landwirtschaftlich genutzten Fläche * in Ländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent
Honduras
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,6
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,3
El Salvador
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,8
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,7
Guatemala
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,0
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,7
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,1
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,4
Vietnam
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4
Elfenbeinküste
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,0
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,0
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,3
* Die Angaben sind teilweise geschätzt. … … ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
Auf und ab in der Landwirtschaft
Veränderung (CAGR) des Anteils der Kaffee-Erntefläche an der landwirtschaft-lich genutzten Fläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent; CAGR 1970–2014 CAGR 2000–2014
* Die Angaben sind teilweise geschätzt. CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durch-schnittliche jährliche Wachstum) ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
–0,5 0,3Guatemala
0,1 0,1Elfenbeinküste
0,3 1,1Uganda
2,4 1,9Honduras
–0,2 –1,5El Salvador
6,9 0,0Vietnam
–0,2 1,2Kolumbien
–0,1 0,6Nicaragua
2,3 –1,7Indonesien
0,9 –1,8Philippinen
2,0 1,3Peru
–1,8 –5,6Kamerun
–1,3 –1,5Brasilien
0,4 –3,3Kenia
0,2 1,3Tansania
–1,8 –3,3Venezuela
2,5 1,6Indien
–1,6 –4,5Madagaskar
0,9 4,7Äthiopien **
1,5 –0,1Mexiko
12 // Produkt & Produktion
Die Bauern … … dieser Länder setzen auf Kaffee
Anteil der Kaffee-Erntefläche an … … der landwirtschaftlich genutzten Fläche * in Ländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent
* Die Angaben sind teilweise geschätzt. … … ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
Uganda
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,5
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
Nicaragua
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
Indonesien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2
Kolumbien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8
Äthiopien **
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
Peru
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
Kamerun
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
Philippinen
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
Brasilien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Venezuela
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Mexiko
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Tansania
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
Kenia
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
Madagaskar
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Indien
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
„Dem Unersättlichen in jeglichem Genuss / wird selbst das Glück zum Überfluss.“(Ludwig Bechstein)
Produkt & Produktion // 13
„Dass uns eine Sache fehlt, sollte uns nicht davon abhalten, alles andere zu genießen.“(Jane Austen)
Die Größten
Führende Länder (Top 10) nach Erntefläche *; 1964 bis 2014; in Hektar
1964
1 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 696 281
2 Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .813 000
3 Äthiopien ** ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .603 000
4 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .560 000
5 Angola.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500 000
6 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349 454
7 Venezuela.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291 000
8 Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261 100
9 Guatemala ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237 000
10 Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209 000
1990
1 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 908 960
2 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 323 900
3 Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 000 000
4 Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .746 759
5 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587 235
6 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406 880
7 Äthiopien ** ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290 000
8 Demokratische Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290 000
9 Venezuela.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281 963
10 Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270 000
2014
1 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 997 827
2 Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 230 500
3 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .883 890
4 Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .795 563
5 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .699 307
6 Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .589 041
7 Äthiopien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .561 762
8 Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401 536
9 Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381 304
10 Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361 671
* Die Angaben sind teilweise geschätzt. ** Zu Äthopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO
4075Thailand
1304Malawi
489Indonesien
545Papua-Neuguinea
947Osttimor
487USA
4879Vietnam
321Myanmar
146Honduras
159Kongo
282China
87Laos
207Angola
106Myanmar
90Ruanda
Die Gewachsenen
Gewinner (Top 10) nach Veränderung der Erntefläche * 1964 bis 2014; in Prozent
1964–2014
1984–2014
2004–2014
14 // Produkt & Produktion
„Denn ein Herz voll Freude sieht alles fröhlich an, ein Herz voll Trübsal alles trübe.“(Martin Luther)
Die Geschrumpften
Verlierer (Top 10) nach Veränderung der Erntefläche *; 1964 bis 2014; in Prozent
1964–2014
1 Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –97
2 Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –96
3 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –95
4 Benin ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –94
5 Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93
6 Angola.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –90
7 Surinam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –86
8 Zentralafrikanische Republik.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –84
9 Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –83
10 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –78
1984–2014
1 Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –99
2 Benin ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –94
3 Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93
4 Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –91
5 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –91
6 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –90
7 Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –86
8 Zentralafrikanische Republik.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –85
9 Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –78
10 Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –78
2004–2014
1 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93
2 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93
3 Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –91
4 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –85
5 Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –69
6 Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –65
7 Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –63
8 Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –57
9 Zentralafrikanische Republik.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –51
10 Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –50
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964/1984/2004 und 2014 Kaffee-Ernteflächen aufwiesen. 2014 muss die Anbaufläche größer als 100 Hektar gewesen sein. Quelle: FAO
2256Vietnam
1072Laos
250Kap Verde
250Honduras
897China
187China
129Peru
143Kambodscha
535Laos
3127Sambia
62Guyana
107Nepal
142Äthiopien
85Malawi
72USA
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964/1984/2004 und 2014 Kaffee-Ernteflächen aufwiesen. 2014 muss die Anbaufläche größer als 100 Hektar gewesen sein. Quelle: FAO
Produkt & Produktion // 15
Kaffee für die Welt – aus aller Welt
Volumen der Rohkaffeeproduktion; 2015/16; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken (Veränderung zwischen 1990/91 und 2015/16 in Prozent)
Rohkaffeeproduktion in Tausend 60-Kilogramm-Säcken
10 000+ 1 000–9 999 100–999 < 100
Brasilien48 423 (+77,5 %)
Kolumbien14 009 (-1,8 %)
Indonesien11 525 (+54,9 %)
Äthiopien6 700 (+130,3 %*)
Peru3 301 (+252,3 %)
Mexiko2 800 (-40,1 %)
Guatemala3 400 (+4,0 %) Honduras
5 400 (+244,4 %)
Uganda4 000 (+104,6 %)
Elfenbeinküste1 900 (-35,4 %)
Philippinen605,4 (-37,8 %)
Costa Rica1 492 (-41,8 %)
Nicaragua2 100 (+355,5 %)
El Salvador565 (-77,1 %) Venezuela
500 (-55,4 %)
Tansania875 (-6,1 %)
Madagaskar449 (-54,3 %)
Papua-Neuguinea712 (-26,1 %)Kenia
760 (-48,8 %)
Thailand500 (-33,9 %)
Kamerun570 (-66,1 %)
Haiti342 (-12,9 %)
Laos520 (k. A.)
Dominikan. Rep.400 (-54,5 %)
Ecuador644 (-57,2 %)
Bolivien89 (-27,6 %)
Ruanda278 (-48,0 %)
Burundi274 (-43,7 %)
Dem. Rep. Kongo335 (-78,8 %)
Guinea177 (+302,3 %)
Sierra Leone50 (+16,3 %)
Jemen130 (k. A.)
Panama107 (-50,2 %)
Vietnam27 500 (+1 998,8 %)
Paraguay20 (-84,7 %)
Togo200 (-24,2 %)
Kuba100 (-75,8 %)
Sambia2 (-91,3 %)
Malawi15 (-85,7 %)
Zentralafrikan. Rep.100 (-42,9 %)
Jamaika21 (-8,7 %)
Ghana37 (-2,6 %)
Angola41 (-18,0 %)
Liberia8 (+166,7 %)
Simbabwe14 (-94,4 %)
*Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea.Quellen: ICO, Statista Analyse
Indien5 833 (+106,2 %)
Timor-Leste66 (k. A.)
Nigeria42 (+44,8 %)
Sri Lanka35 (-63,5 %)
Trinidad und Tobago12 (-20,0 %)
Republik Kongo3 (+0,0 %)
Nepal1 (k. A.)
Guyana10 (k. A.)
Gabun1 (-66,7 %)
16 // Produkt & Produktion
Rohkaffeeproduktion in Tausend 60-Kilogramm-Säcken
10 000+ 1 000–9 999 100–999 < 100
Brasilien48 423 (+77,5 %)
Kolumbien14 009 (-1,8 %)
Indonesien11 525 (+54,9 %)
Äthiopien6 700 (+130,3 %*)
Peru3 301 (+252,3 %)
Mexiko2 800 (-40,1 %)
Guatemala3 400 (+4,0 %) Honduras
5 400 (+244,4 %)
Uganda4 000 (+104,6 %)
Elfenbeinküste1 900 (-35,4 %)
Philippinen605,4 (-37,8 %)
Costa Rica1 492 (-41,8 %)
Nicaragua2 100 (+355,5 %)
El Salvador565 (-77,1 %) Venezuela
500 (-55,4 %)
Tansania875 (-6,1 %)
Madagaskar449 (-54,3 %)
Papua-Neuguinea712 (-26,1 %)Kenia
760 (-48,8 %)
Thailand500 (-33,9 %)
Kamerun570 (-66,1 %)
Haiti342 (-12,9 %)
Laos520 (k. A.)
Dominikan. Rep.400 (-54,5 %)
Ecuador644 (-57,2 %)
Bolivien89 (-27,6 %)
Ruanda278 (-48,0 %)
Burundi274 (-43,7 %)
Dem. Rep. Kongo335 (-78,8 %)
Guinea177 (+302,3 %)
Sierra Leone50 (+16,3 %)
Jemen130 (k. A.)
Panama107 (-50,2 %)
Vietnam27 500 (+1 998,8 %)
Paraguay20 (-84,7 %)
Togo200 (-24,2 %)
Kuba100 (-75,8 %)
Sambia2 (-91,3 %)
Malawi15 (-85,7 %)
Zentralafrikan. Rep.100 (-42,9 %)
Jamaika21 (-8,7 %)
Ghana37 (-2,6 %)
Angola41 (-18,0 %)
Liberia8 (+166,7 %)
Simbabwe14 (-94,4 %)
*Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea.Quellen: ICO, Statista Analyse
Indien5 833 (+106,2 %)
Timor-Leste66 (k. A.)
Nigeria42 (+44,8 %)
Sri Lanka35 (-63,5 %)
Trinidad und Tobago12 (-20,0 %)
Republik Kongo3 (+0,0 %)
Nepal1 (k. A.)
Guyana10 (k. A.)
Gabun1 (-66,7 %)
weltweit147 994 (+59 %)
Produkt & Produktion // 17
„Der Morgenkaffee bringt eine Euhporie mit sich, mit dem die Heiterkeit des Nachmittags- oder Abendtees nicht mithalten kann.“ (Oliver Wendell Holmes)
Voluminös
Jährlich indizierte Veränderung (2010/11 = 100) des Rohkaffeeproduktionsvolumens nach Ländern; in Prozent
Veränderung 2010/11 zu 2010/11 zu
2012/13 2015/16
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
D.R. Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Togo.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Zentralafrikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . 29 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Timor-Leste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Angola ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Guyana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Sambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Nepal .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Quelle: ICO
1062010/11 zu 2011/12
1122010/11 zu 2013/14
1092010/11 zu 2015/16
Quelle: ICO
Tendenziös
Jährlich indizierte Veränderung (2010/11 = 100) des Rohkaffeeproduktionsvolumens weltweit; in Prozent
18 // Produkt & Produktion
„Der größte Luxus, den wir uns leisten sollten, besteht aus den unbezahlbar kostbaren kleinen Freuden des Lebens.“ (Ernst Ferstl)
Bravourös
Anteil der Top-10-Produktionsländer (2015/16) an der jährlichen Rohkaffeeproduktion; in Prozent
29 %1 %15 %8 %3 %3 %2 %2 %4 %1 %32 %
1990/1991
28 %13 %9 %6 %3 %4 %2 %3 %4 %2 %26 %
2000/2001
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
38 %15 %6 %6 %6 %4 %3 %2 %3 %3 %14 %
2010/2011
34 %18 %5 %5 %5 %4 %4 %2 %3 %4 %16 %
2011/2012
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
38 %16 %7 %7 %4 %4 %3 %3 %3 %3 %12 %
2012/2013
36 %18 %8 %7 %4 %3 %3 %2 %2 %3 %14 %
2013/2014
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
35 %18 %9 %7 %5 %4 %4 %3 %2 %2 %11 %
2014/2015
33 %19 %10 %8 %5 %4 %4 %3 %2 %2 %10 %
2015/2016
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder
Quelle: ICO
Produkt & Produktion // 19
„Die Vernunft kann nur reden. Es ist die Liebe, die singt.“ (Joseph de Maistre)
Deutlich
Anbaufläche ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Hektar
Quelle: Fairtrade international
Bananen
2012 33 000
2013 38 700
2014 35 600
Baumwolle
2012 92 800
2013 86 800
2014 61 100
Kaffee
2012 881 700
2013 1 012 300
2014 1 105 600
Kakao
2012 448 700
2013 424 900
2014 434 300
Tee
2012 102 800
2013 107 400
2014 135 900
Zuckerrohr
2012 157 400
2013 149 600
2014 162 100
20 // Produkt & Produktion
„Du brauchst nur zu lieben, und alles ist Freude.“(Leo Tolstoi)
Ähnlich
Durchschnittlich bewirtschaftete Fläche ausgewählter Produkte pro Fairtrade-Bauer; in Hektar
Afrika und Mittlerer Osten
2013 2014
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,3
Asien und Ozeanien
2013 2014
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9
Lateinamerika und Karibik
2013 2014
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A.
weltweit
2013 2014
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Durchschnittliche Anbaufläche von Fairtrade-Kaffee pro Bauer nach Weltregionen; in Hektar
2013 2014
Asien und Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ...................... 1,0
Afrika und Mittlerer Osten ... . . . . . . . . . . 0,8 ...................... 0,8
Lateinamerika und Karibik .. . . . . . . . . . . . 2,9 ...................... 3,1
Quelle: Fairtrade International
Uneinheitlich
Veränderung der Anbaufläche ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Prozent
Veränderung 2012–2013
8Zuckerrohr
27Tee
-8Bananen
-30Baumwolle
2Kakao 9
Kaffee
Veränderung 2013–2014
Quelle: Fairtrade international
-5Zuckerrohr
4Tee
17Bananen
-6Baumwolle
-5Kakao 15
Kaffee
Produkt & Produktion // 21
„Einem optimalen Ausgangsprodukt zur höchsten Geschmacksentfaltung zu verhelfen, das ist der Antrieb meiner Leidenschaft.“ (Harald Wohlfahrt)
Für Mensch und Umwelt – vervielfacht im Ganzen
Produktionsfläche von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2008–2014; in Hektar
2008 2010 2012 2014
Weltweit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 323 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .441 069 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 033 041 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 619 483
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 773 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 029 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568 746 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684 284
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 427 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 283 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 983 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 580
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 494 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 075 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 832 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 909
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 500 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 661
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 967 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 338
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 846 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 846 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 094 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 150
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 761 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 503 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 115 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 480
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 879
China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 224 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 370
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 435 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 774
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .903 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 302
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .940 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 982 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 756 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 863
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 141 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 195 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 772 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 128
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 977
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 879 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 813 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 849 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 743
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 285 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 734
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 808 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 121 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 242
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 797 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 877 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 515 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 464
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 018 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 548
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .960 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 647 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 178 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 934
Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 202
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . .1 451 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 451 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 168 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 758
Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .921
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242
Quelle: 4C Association
Verbessert – in der Regel
Veränderung der Produktionsfläche von 4C-lizenzierten Units nach Ländern *; 2008–2015; in Prozent
Weltweit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 728
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 041
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 030
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 808
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 191
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 141
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –62
* Nur Länder, die 2008 und 2015 4C-lizenzierte Produktionsflächen aufwiesen. Quelle: 4C Association, Statista Analyse
22 // Produkt & Produktion
„Es gibt niemanden, der nicht isst und trinkt, aber nur wenige, die den Geschmack zu schätzen wissen.“ (Konfuzius)
Brasilien 659 325
Peru 66 749 Mexiko 58 809 Honduras 49 443 Uganda 23 953Elfenbeinküste 50 337
Kolumbien 333 262 Indonesien 73 367Vietnam 167 396
weltweit 1 594 405
Für Mensch und Umwelt – vermessen im Detail
Produktionsfläche von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2015; in Hektar
Quelle: 4C Association
China 21 769
Äthiopien 11 655Thailand 15 774 Philippinen 14 785
Papua-Neuguinea 8 025 Kenia 7 980 Guatemala 4 877Indien 6 804 Tansania 3 548Kamerun 4 903
Nicaragua 2 784 Ruanda 2 736El Salvador 3 339 Laos 1 409 Burundi 1 376
Produkt & Produktion // 23
„Es ist ein wundersam Ding um des Menschen Seele, und des Menschen Herz kann sehr oft am glücklichsten sein, wenn es sich so recht sehnt.“ (Wilhelm Raabe)
Buntes Bild bei geröstetem Kaffee
Produktionswert von geröstetem Kaffee (nicht entkoffeiniert) in ausgewählten Ländern; in Millionen Euro
2000 2005 2010 2015
Quelle: Statistisches Amt der Europäischen Union
1 747 2 230 2 631 3 333Italien
464 470 585 805Spanien
110 90 61 65Österreich
1 591 1 445 1 317 1 628Deutschland
1 180 1 115 847 1 218Frankreich
k. A. 531 667 618Niederlande
324 394 414 406Belgien
348 331 357 331Schweden
217 222 277 301Portugal
225 175 252 232Finnland
152 234 184 228Vereinigtes Königreich
121 146 210 215Norwegen
k. A. 202 177 136Polen 68 86 175 99
Dänemark0 65 82 97Griechenland
k. A. 52 76 74Kroatien
32 86 92 85Rumänien
24 // Produkt & Produktion
„Es ist so leicht, sich behaglichen Genuss zu verschaffen, dass man nur staunen muss, wie selten er zu finden ist.“ (Alexander von Villers)
Gegenläufige Entwicklungen in Südeuropa
Produktionswert von geröstetem Kaffee (entkoffeiniert) in ausgewählten Ländern; in Millionen Euro
Klarer Sieger bei entkoffeiniertem Kaffee
Produktionswert von Rohkaffee (entkoffeiniert) in ausgewählten Ländern Europas; in Millionen Euro
2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015Deutschland 115,5 137,2 208,8 190,3 173,5 177,2 180,4Spanien 24,4 49,9 68,9 81,1 68,0 72,9 84,7Italien 15,5 14,2 13,9 10,9 3,9 k. A. k. A.
Quelle: Statistisches Amt der Europäischen Union
Quelle: Statistisches Amt der Europäischen Union
Deutschland
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182,8
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140,3
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145,7
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114,2
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92,8
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,7
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113,1
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101,6
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,7
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76,8
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90,3
Spanien
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,7
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,3
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,5
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,9
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,3
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94,1
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101,3
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124,6
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122,0
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131,3
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131,4
Italien
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127,5
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141,7
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183,6
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180,4
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178,9
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173,8
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153,2
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184,7
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119,2
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .539,1
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172,4
Frankreich
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,5
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,4
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62,0
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,0
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,9
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65,2
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,0
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62,7
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,0
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,1
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,1
Belgien
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,6
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,0
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,8
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,6
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,0
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,4
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,0
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51,7
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,9
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,5
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,5
Portugal
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,4
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,6
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,5
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,6
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,1
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,5
Produkt & Produktion // 25
„Die meisten Menschen hasten so sehr nach Genuss, dass sie an ihm vorbeirennen.“ (Søren Aabye Kierkegaard)
Die Stars von früher
Die führenden Produktionsländer * von Kaffee nach Ernteertrag; 1970; in Hektogramm pro Hektar
Martinique ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 429
Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 639
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 273
Kambodscha ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 636
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 778
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 791
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 081
Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 358
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 201
Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 735
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 704
Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 375
Mosambik ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 143
Sambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 000
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 108
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 069
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 950
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 762
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 634
Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 388
Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 316
Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 002
China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 000
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 970
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 688
Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 538
Myanmar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 185
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 925
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 919
Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 757
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 629
Malaysia.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 597
Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 194
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 141
Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 777
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 749
Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 250
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 000
Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 2010 einen Ertrag von mehr als 5 000 Hektogramm pro Hektar aufwiesen. Die Angaben sind teilweise geschätzt. Quelle: FAO
Die Entwicklungen der …
Veränderung der Ernteerträge in den führenden Produktionsländern * von Kaffee; in Prozent
China (Festland)
414,7 113,6
Sierra Leone
214,9 46,1
Laos
203,8 102,1
Tonga
k. A.–37,1
Malawi
281,3–4,2
Belize
k. A.–70,9
Papua-Neuguinea
–8,6 –9,9
Martinique
–54,0 –60,5
Honduras
138,92,1 Mosambik
30,6 55,5
Kolumbien
49,9–2,9
Burundi
15,3 –21,8 Indien
60,7 –15,6
Kambodscha
–41,5–2,9
Myanmar
73,0 62,2
Jamaika
144,6 56,0
1400,7
Fidschi
32,1
Madagaskar
51,8 83,3Uganda
–33,2 15,0
Guinea
42,05,5
26 // Produkt & Produktion
„Auch im Genuss soll stets die Weisheit führen.“ (Voltaire)
Die Stars von heute
Die führenden Produktionsländer * von Kaffee nach Ernteertrag; 2014; in Hektogramm pro Hektar
China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 737
Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 356
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 877
Malaysia.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 994
Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 150
Tonga ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 736
Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 326
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 036
Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 241
Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 129
Belize ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 003
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 762
Martinique ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 865
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 695
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 523
Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 413
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 363
Mosambik ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 327
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 156
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 089
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 068
Sambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 985
Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 507
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 986
Kambodscha ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 978
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 738
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 476
Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 311
Myanmar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 241
Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 792
Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 603
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 424
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 139
Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 761
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 509
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 482
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 233
Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 534
Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 520
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 998
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 976
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 2010 einen Ertrag von mehr als 5 000 Hektogramm pro Hektar aufwiesen. Die Angaben sind teilweise geschätzt. Quelle: FAO
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 2010 einen Ertrag von mehr als 5 000 Hektogramm pro Hektar aufwiesen Die Angaben sind teilweise geschätzt . Quelle: FAO
Vietnam
508,3 41,9
Malaysia
511,5 192,9
Brasilien
346,9 67,2
Nigeria
164,710,3
Paraguay
143,7 87,7
Costa Rica
25,8 –36,3 Guatemala
69,0 –16,7
Bolivien
12,6 –17,1
Thailand
354,5 –24,3USA
–36,5 –36,8
Sambia
28,4–8,5
Nicaragua
65,11,5 Äthiopien
172,0 –18,7
Sri Lanka
–58,6 16,5
Peru
6,5–15,3
Jemen
27,0 69,5Indonesien
–13,8 19,0
Gabun
56,4 –11,1
El Salvador
–72,2 –57,4 Ruanda
–50,0 –57,5
… vergangenen Jahrzehnte
1970–2014 2000–2014
Philippinen
–18,2–29,3
Produkt & Produktion // 27
„Euch ist bekannt, was wir bedürfen: / Wir wollen stark Getränke schlürfen.“ (Johann Wolfgang von Goethe)
Prozentual ausgebaut
Gewinner nach Veränderung des Ernteertrags * (Top 10); in Prozent
Veränderung 1964–2014
1 Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1415
2 Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1221
3 Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985
4 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
5 China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
6 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398
7 Cookinseln.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
8 Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
9 Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
10 Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Veränderung 1984–2014
1 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1043
2 Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
3 Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
4 China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
5 Angola ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
6 Cookinseln ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
7 Vanuatu ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
8 Laos.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
9 Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
10 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Veränderung 2004–2014
1 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812
2 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3 Laos.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
4 Angola ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5 Malawi ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
6 Samoa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
7 Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
8 Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
9 Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
10 Jamaika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964 /1984 / 2004 und 2014 Ernteerträge aufwiesen. Quelle: FAO
Prozentual abgebaut
Verlierer nach Veränderung des Ernteertrags * (Top 10); in Prozent
Veränderung 1964–2014
1 Surinam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -92
2 São Tomé und Principe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -80
3 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -74
4 Neukaledonien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -69
5 El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -68
6 Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -68
7 Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -61
8 USA .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -60
9 Timor-Leste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -59
10 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -58
Veränderung 1984–2014
1 Surinam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -85
2 Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -83
3 Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -69
4 El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -69
5 Benin ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -67
6 Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -60
7 Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -60
8 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -58
9 São Tomé und Principe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -45
10 Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -45
Veränderung 2004–2014
1 Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -80
2 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -67
3 Belize ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -64
4 Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -57
5 Martinique ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -56
6 Dominica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -51
7 São Tomé und Principe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -46
8 El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -42
9 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -42
10 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -25
* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964 /1984 / 2004 und 2014 Ernteerträge aufwiesen. Quelle: FAO
28 // Produkt & Produktion
„Fast überall, wo es Glück gibt, gibt es Freude am Unsinn.“ (Friedrich Nietzsche)
Mengenmäßig aufgebaut
Produktionskapazitäten ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Tonnen
175 900
176 400
218 000
Kakao
194 900
187 900
188 400
Tee
Quelle: Fairtrade International
549 400
473 600
398 800
Kaffee
50 600
45 500
49 900
Baumwolle
717 300
625 500
611 900
Zuckerrohr
623 200
793 800
803 000
Bananen
2013/14 2012/13 2011/12
Produkt & Produktion // 29
„Frage nicht, was das Geschick morgen will beschließen; / unser ist der Augenblick, lass uns den genießen!“ (Friedrich Rückert)
Quelle: 4C Association
17 822Elfenbeinküste
100 111Vietnam
35 987Kenia
265Indien
6Äthiopien
Die Engagiertesten heute
Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2015; weltweit
128 116Kolumbien
50 459Indonesien
18 836Peru
24 528Uganda
12 116Tansania
9 271Honduras
25 002Mexiko
27 329Brasilien
9 219Burundi
9 134Papua-Neuguinea
2 922Kamerun
4 050Thailand
4 737China
9 497Philippinen
537Guatemala
159El Salvador
165Nicaragua
14 204Ruanda
348Laos
30 // Produkt & Produktion
Nachhaltig in Tonnen
Produktionsvolumen von UTZ-zertifiziertem Rohkaffee; weltweit; in Tonnen *
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 600
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108 500
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 500
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218 358
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308 464
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .365 010
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394 003
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .476 903
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .715 648
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .726 591
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .729 918
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .821 399
Veränderung 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 323 %
CAGR ** 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 %
* Referenzzeitraum ab 2013 ist das Kalenderjahr. Davor war es der Zeitraum von 5. März bis 4. März. ** CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: UTZ Certified
Die Engagiertesten gestern
Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2008; weltweit
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 857
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 842
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 512
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 968
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 485
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 934
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 135
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 001
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0
Quelle: 4C Association
Nachhaltig in ProzentZahl der Länder mit UTZ-zertifizierter Kaffeeproduktion; weltweit*
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Veränderung 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 %
CAGR ** 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %
* Referenzzeitraum ab 2013 ist das Kalenderjahr. Davor war es der Zeitraum von 5. März bis 4. März. ** CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: UTZ Certified
„Glücklich, wer sich Genüsse zu verschaffen weiß, ohne anderen zu schaden!“ (Giacomo Girolamo Casanova)
26 696Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units weltweit; 2008
99 605Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units weltweit; 2011
504 820Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units weltweit; 2015
Quelle: 4C Association
Produkt & Produktion // 31
Kaffee führt
Zahl der Arbeiter und Bauern in Fairtrade-Betrieben nach Produkt; 2011–2014; weltweit
2011 2014
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . .812 500
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . .364 200
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . .179 800
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 700
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 500 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 700
Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . 37 500 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 500
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 300 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 700
Veränderung 2011–2014 in %
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –18
Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Quelle: Fairtrade International
Kolumbien führt fair
Führende Fairtrade-Kaffee produzierende Länder; Produktionsmenge in Tonnen; 2013/2014; weltweit
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162 700
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 600
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 300
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 500
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 200
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 700
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 800
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 400
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 800
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 800
Quelle: Fairtrade International
Peru führt biologisch
Führende Bio-Fairtrade-Kaffee produzierende Länder; Produktionsmenge in Tonnen; 2013/2014; weltweit
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 300
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 200
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 600
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 400
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 900
Quelle: Fairtrade International
Kaffee holt auf
Durchschnittliche Fairtrade-Prämie pro Bauer nach Produkt; in Euro; weltweit
2012/13 2013/14
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 978 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Veränderung 2012/13 – 2013/14 in %
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –9
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –7
Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –73
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –13
Quelle: Fairtrade International
Die Umwelt profitiert
Zahl der Fairtrade-Kaffee produzierenden Kleinbauern nach Weltregionen; 2014; weltweit
Afrika und Mittlerer Osten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 100
Lateinamerika und Karibik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .526 200
Asien und Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210 200
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .812 500
Quelle: Fairtrade International
Die Überzeugung wächst
Zahl der Fairtrade-zertifizierten Kaffee-Produzenten-organisationen; weltweit
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
Quelle: Fairtrade International
„Kaffee macht mich unbesiegbar, aber sobald die Tasse leer ist, werde ich wieder zu einem gewöhnlichen Sterblichen.“ (Terri Guillemets)
32 // Produkt & Produktion
Soll und Haben
Preisabweichungen aufgrund des Wechselkurses bei Mindestpreisen * für Fairtrade-Kaffee; 2012–2016; weltweit
* Der Mindestpreis ist für kleine Produzentenkooperativen ausgelegt. Die Währungsumrechnung erfolgte anhand von durchschnittlichen jährlichen Wechselkursen. Quelle: Fairtrade International
in US-Dollar pro Pound
in Euro pro 500 Gramm in US-Dollar pro Pound
in Euro pro 500 Gramm
1,051,40
1,20 1,16 1,161,39 1,38
2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016
konventioneller Fairtrade-Arabica-Kaffee, gewaschen konventioneller Fairtrade-Robusta-Kaffee, gewaschen
2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016
0,90 0,87 0,871,04 1,04
1,351,01
konventioneller Fairtrade-Arabica-Kaffee, ungewaschen konventioneller Fairtrade-Robusta-Kaffee, ungewaschen
1,331,341,121,121,16
0,84 0,841,00 1,000,87
2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016
1,701,35
Bio-Fairtrade-Arabica-Kaffee, gewaschen Bio-Fairtrade-Robusta-Kaffee, gewaschen
1,41 1,411,69
1,461,68
1,12 1,121,34
1,161,33
2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016
1,651,31
Bio-Fairtrade-Arabica-Kaffee, ungewaschen Bio-Fairtrade-Robusta-Kaffee, ungewaschen
1,37 1,371,64
1,411,63
1,09 1,091,30
1,121,29
2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016
„Im Geschmack und in der Vorliebe für eine bestimmte Farbe gibt es keinen Freund.“ (Sprichwort aus Russland)
Produkt & Produktion // 33
34 // Produkt & Produktion
Der Morgen danachEin Blick auf einen besonderen Moment, den wir oft vergessen, obwohl wir uns für immer an ihn erinnern werden.
Text: Peter Lau Illustration: Jindrich Novotny
Produkt & Produktion // 35
// Die Nacht war lang, und der Morgen ist noch jung. Der
Raum ist still. Draußen ist die Welt: Ein grau verhangener
Himmel vielleicht oder erste Sonnenstrahlen an einem
streifenfreien Horizont, möglicherweise regnet es auch.
Aber so oder so ist das alles weit, weit entfernt. In diesem
Moment und an diesem Ort zählen nur die Menschen,
hinter denen eine enorme Zeit liegt: schwere Tage und
dunkle Nächte voll großer Hoffnungen und banger Erwar-
tungen, voller Lust auf die Zukunft und ebenso großer
Angst vor ihr. Doch dieses unentschlossene Taumeln zwi-
schen den Polen der Gefühle ist vergessen. Es ist kaum
zu glauben. Doch es ist geschafft. Vollbracht. Erreicht. Es
ist da. Wir sind hier. Und alles ist anders.
Das ist der Morgen danach.
Was davor war? Vieles ist möglich. Die Geburt eines
Kindes vielleicht, die Ankunft eines neuen Menschen auf
dieser erstaunlichen Welt, die alle viel Kraft gekostet hat.
Jetzt schläft der neue Erdenbürger, still, tief und ohne
eine Idee davon, was ihn erwartet. Während ihn seine
Eltern lächelnd betrachten, wie sie es in den nächsten
Jahren immer wieder tun werden. Auch sie sind erschöpft
– aber welch geringer Preis für eine solche Freude!
Vielleicht ist es auch anders. Vielleicht fällt hier gera-
de das erste Licht des Tages auf zwei Liebende, die sich
Wochen, wenn nicht gar Monate umeinander drehten in
einem Reigen aus gebremster Ekstase und verhaltener
Verzweiflung, aus Lust und Angst, Hoffnung und Melan-
cholie. Und die nun, Haut an Haut, in der Wärme ihrer
Körper ruhen.
Oder sind es sogar mehr als zwei Personen, die jetzt
wortlos in diese unabsehbar neue Welt schauen? Junge
Unternehmer eines kleinen Start-ups, die nach einer lan-
gen Zeit der Vorbereitung ihr erstes Produkt in die Welt
gesetzt haben? Eine Band, die nach einer lauten Nacht
im Tonstudio einen Song gebaut hat, der nach einem Hit
klingt? Wissenschaftler, die Teilchen, kleiner, als es sich
irgendwer vorstellen kann, zu etwas so Großem bewegt
haben, dass es noch niemand glauben mag? Der Anlass
ist egal, denn sie alle stehen an demselben Punkt: Sie
haben einen langen Weg hinter sich – und nun sind sie
angekommen.
Der Morgen danach ist ein seltener Augenblick – und
noch seltener wird über ihn gesprochen. Zu groß ist das
Gefühl, das ihn auszeichnet, und zu schwer in Worte zu
fassen. Probleme, ja, die kann jeder benennen, erklären,
besprechen. Und dankbar sind wir für Lösungen, selbst
wenn wir sie in Wahrheit längst kennen: Trau dich! Tu es!
Du kannst das! Oft gehört, sicher, und trotzdem: Es ist
gut, wenn es jemand noch einmal sagt!
Doch hier geht es um eine ganz andere Kategorie. Nicht
um etwas, das von uns verlangt zu handeln. Im Gegenteil.
Hier geht es ums Ankommen.
Ums Innehalten.
Um einen Moment ohne Zeit und Raum.
Dafür gibt es keine Ratgeber. Keine Verhaltensregeln.
Keine Ordnung.
Wie auch?
Das will nichts. Das gibt einfach nur.
Langsam verstreichen die Minuten. Ungehört, unge-
zählt, unbemerkt. Irgendwer sagt etwas. „Hey!“ Leise.
Lächelnd. Mehr ist nicht nötig. Und dann wieder Schwei-
gen, das nicht unangenehm ist, wie so oft unter Men-
schen, sondern warm und weich wie eine Decke, die alle
umhüllt. Die Eltern betrachten ihr Kind. Die Liebenden
betrachten sich. Ein Start-up-Kumpel schaut kurz aufs
Handy: nichts. Wie auch, alle schlafen noch. Ein Musiker
summt leise die Melodie, die sie in dieser Nacht so oft ge-
sungen haben. Ein Forscher starrt auf einen Bildschirm,
auf dem sich komplexe geometrische Formen verschach-
teln – schön, dieser Bildschirmschoner.
Dann singt ein Vogel, eine Mülltonne klappert, irgend-
wo wird ein Auto gestartet. Alle recken sich, strecken
sich, spüren ihre müden Körper, die sich gar nicht so
schlecht anfühlen. Und langsam löst sich der Augenblick
auf. Der Morgen danach verwandelt sich leise in einen
Morgen davor. Das Leben geht weiter.
Und dann?
Dann steht einer auf und macht Kaffee.
Und er schmeckt so gut wie selten zuvor. //
65,7Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, die regelmäßig
Filterkaffee trinken; 2016; in Prozent
19,4Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, die regelmäßig
Filterkaffee trinken; 2016; in Prozent
16,4Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, die regelmäßig
Instant-Kaffee trinken; 2016; in Prozent
61,3Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, die regelmäßig
Instant-Kaffee trinken; 2016; in Prozent
Quelle: Statista
36 // Konsum & Konsumenten
Lust & GenussWarum trinken wir eigentlich so gern Kaffee? Und welche Gefühle verbinden wir mit seinem Konsum: Alltag, Hektik, Stress?
Oder eher Entspannung, Wohlbefinden und Geborgenheit? Was gehört für den Kaffeeliebhaber außerdem unbedingt dazu:
Süßes, Zigarette, Zeitung, Smartphone, Buch oder Musik? Und gilt das nur für uns Deutsche oder auch für andere Nationen?
Wir haben im Oktober und November 2016 Menschen in Deutschland, Österreich, Polen, Tschechien und der Schweiz
gefragt. Insgesamt rund 3000 Personen * zwischen 18 und 64 Jahren gaben in unseren repräsentativen Online-Umfragen
zu Protokoll, wie, wo, warum und mit wem sie welchen Kaffee am liebsten trinken.
Das Ergebnis ist ein Kulturatlas der besonderen Art – und eine Liebeserklärung an den Kaffee.
* 1000 Personen in Deutschland; je 500 Personen in Österreich, Polen, Tschechien und der Schweiz
Konsum & Konsumenten // 37
Wie oft trinken Sie Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
57,1 54,3 60,8 40,1 60,4
mehrmals täglich
24,6 24,4 21,2 33,9 19,4
täglich
10,0 11,2 9,6 12,3 8,9
mehrmals in der Woche
4,1 3,9 5,2 4,7 4,6
etwa einmal die Woche
2,5 3,7 2,1 3,8 4,3
mehrmals im Monat
1,6 2,5 1,1 5,2 2,5
etwa einmal im Monat
Quelle: Statista
38 // Konsum & Konsumenten
Wie häufig konsumieren Sie die folgenden Getränke?
Alle Befragten in Deutschland von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Kaffee
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,5
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,3
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . . . .8,7
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .3,6
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .1,4
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,7
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7
Wasser / Mineralwasser
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,8
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . . . .6,8
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .2,0
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .0,8
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8
Saft / Saftschorlen
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,4
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 28,4
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 13,5
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .4,5
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2
Limonade / Softdrinks
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,8
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 23,3
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 13,8
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,1
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .6,3
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,6
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,5
Energydrinks
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . . . .9,4
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .8,7
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,3
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .5,7
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,1
heiße Schokolade / Kakao
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,1
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 12,5
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 13,1
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . 13,9
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . 11,3
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,0
Tee
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,1
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 22,1
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .9,5
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,6
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .5,4
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,9
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,0
Bier
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 16,1
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 15,7
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . 13,8
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .9,7
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,1
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,3
Wein
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 12,8
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 15,3
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . 12,8
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . 12,3
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,5
Quelle: Statista
Wie häufig konsumieren Sie Kaffee?
Alle Befragten in Österreich, der Schweiz, Polen und Tschechien von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Österrreich Schweiz Polen Tschechien
mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . 47,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,0
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,0
mehrmals in der Woche ... . . . . . . . 9,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,8
etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0
mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8
etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . 2,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,2
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0
Quelle: Statista
Konsum & Konsumenten // 39
Warum trinken Sie keinen oder nur sehr selten Kaffee?
Nicht-Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Wegen des Geschmacks ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,9
Kaffee verfärbt die Zähne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5
Kaffee enthält zu viel Koffein ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6
Kaffee ist ungesund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6
Wegen des Geruchs ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9
Kaffee ist zu kostenintensiv ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9
Sonstiger Grund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,3
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Warum trinken Sie die folgenden Getränke?
Befragte von 18 bis 64 Jahren in Deutschland, die angegeben haben, die Getränke mindestens einmal im Monat zu konsumieren; 2016; in Prozent *
Wasser / Mineralwasser Saft / Saftschorlen Limonade / Softdrinks Energydrinks
Es schmeckt mir .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,9
Es verleiht mir Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,1
Es ist wärmend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0
Es entspannt mich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,0
Es belebt die Sinne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8
Ich genieße die Gesellschaft .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,4
Es ist durstlöschend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,2
Es ist erfrischend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,7
Es ist gesund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7
Aus anderen Gründen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4
heiße Schokolade / Kakao Tee Bier Wein
Es schmeckt mir .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,2
Es verleiht mir Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,4
Es ist wärmend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1
Es entspannt mich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,6
Es belebt die Sinne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5
Ich genieße die Gesellschaft .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,4
Es ist durstlöschend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7
Es ist erfrischend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9
Es ist gesund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6
Aus anderen Gründen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
40 // Konsum & Konsumenten
Er schmeckt mir 48,7 52,5 51,5 39,0 45,1
Er verleiht mir Energie 42,4 43,2 47,8 50,0 47,2
Er ist wärmend 34,9 28,3 26,2 18,6 20,5
Er entspannt mich 33,5 29,2 18,2 35,9 21,0
Er belebt die Sinne 33,3 20,8 25,5 25,6 19,6
Ich genieße die Gesellschaft 17,6 17,8 16,4 24,4 17,1
Er ist durstlöschend 8,6 4,3 7,7 8,3 3,4
Er ist erfrischend 8,3 7,5 5,9 11,0 17,1
Er ist gesund 4,4 3,2 5,2 6,7 5,0
Aus anderen Gründen 2,3 1,6 2,3 1,1 2,7
Warum trinken Sie Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Konsum & Konsumenten // 41
Was assoziieren Kaffeetrinker eher mit Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Nüchternheit 26,3 30,1 26,4 28,5 47,2
Leidenschaft 73,7 69,9 73,6 71,5 52,8
Hass 11,5 14,2 10,5 16,6 18,7
Liebe 88,5 85,8 89,5 83,4 81,3
Kälte 8,6 8,9 9,3 12,1 13,4
Wärme 91,4 91,1 90,7 87,9 86,6
Hektik 18,5 26,7 25,5 27,6 17,3
Ruhe 81,5 73,3 74,5 72,4 82,7
Trägheit 13,4 14,2 18,2 9,4 21,4
Energie 86,6 85,8 81,8 90,6 78,6
Einsamkeit 22,8 25,3 34,6 28,3 40,8
Gemeinschaft 77,2 74,7 65,4 71,7 59,2
Arbeit 30,7 40,6 44,6 42,8 45,6
Auszeit 69,3 59,4 55,4 57,2 54,4
Stress 20,9 31,3 27,1 22,0 23,9
Innehalten 79,1 68,7 72,9 78,0 76,1
Alltag 70,0 73,5 70,2 72,6 49,2
Luxus 30,0 26,5 29,8 27,4 50,8
Armut 33,8 40,0 35,5 31,4 39,2
Wohlstand 66,2 60,0 64,5 68,6 60,8
Trauer 15,5 18,0 16,2 21,7 24,8
Freude 84,5 82,0 83,8 78,3 75,2
Fremde 23,7 33,1 28,5 21,1 28,7
Heimat 76,3 66,9 71,5 78,9 71,3
Routine 68,1 67,1 53,8 56,5 53,1
Spontanität 31,9 32,9 46,2 43,5 46,9
Unsicherheit 17,6 22,1 19,6 24,7 21,9
Geborgenheit 82,4 77,9 80,4 75,3 78,1
Quelle: Statista
Die Top-5-Assoziationen der Kaffeetrinker
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Quelle: Statista
Deutschland Wärme 91,4 Liebe 88,5 Energie 86,6 Freude 84,5 Geborgenheit 82,4
Österreich Wärme 91,1 Liebe 85,8 Energie 85,8 Freude 82,0 Geborgenheit 77,9
Schweiz Wärme 90,7 Liebe 89,5 Freude 83,8 Energie 81,8 Geborgenheit 80,4
Polen Energie 90,6 Wärme 87,9 Liebe 83,4 Heimat 78,9 Freude 78,3
Tschechien Wärme 86,6 Ruhe 82,7 Liebe 81,3 Energie 78,6 Geborgenheit 78,1
42 // Konsum & Konsumenten
Was assoziieren Nicht-Kaffeetrinker eher mit Kaffee?
Nicht-Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Nüchternheit 71,9 71,0 85,2 50,0 82,0
Leidenschaft 28,1 29,0 14,8 50,0 18,0
Hass 71,9 56,5 57,4 46,3 57,4
Liebe 28,1 43,5 42,6 53,7 42,6
Kälte 23,8 16,1 42,6 31,5 21,3
Wärme 76,3 83,9 57,4 68,5 78,7
Hektik 56,9 59,7 63,9 57,4 24,6
Ruhe 43,1 40,3 36,1 42,6 75,4
Trägheit 43,8 40,3 47,5 25,9 45,9
Energie 56,3 59,7 52,5 74,1 54,1
Einsamkeit 39,4 46,8 50,8 50,0 60,7
Gemeinschaft 60,6 53,2 49,2 50,0 39,3
Arbeit 61,9 54,8 77,0 57,4 52,5
Auszeit 38,1 45,2 23,0 42,6 47,5
Stress 58,1 66,1 75,4 42,6 41,0
Innehalten 41,9 33,9 24,6 57,4 59,0
Alltag 81,3 82,3 91,8 75,9 68,9
Luxus 18,8 17,7 8,2 24,1 31,1
Armut 45,0 46,8 57,4 44,4 60,7
Wohlstand 55,0 53,2 42,6 55,6 39,3
Trauer 45,0 45,2 50,8 44,4 45,9
Freude 55,0 54,8 49,2 55,6 54,1
Fremde 52,5 61,3 59,0 37,0 47,5
Heimat 47,5 38,7 41,0 63,0 52,5
Routine 72,5 80,6 70,5 63,0 70,5
Spontanität 27,5 19,4 29,5 37,0 29,5
Unsicherheit 46,3 58,1 54,1 51,9 50,8
Geborgenheit 53,8 41,9 45,9 48,1 49,2
Quelle: Statista
Die Top-5-Assoziationen der Nicht-Kaffeetrinker
Nicht-Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Quelle: Statista
Österreich Wärme 83,9 Alltag 82,3 Routine 80,6 Nüchternheit 71,0 Stress 66,1
Schweiz Alltag 91,8 Nüchternheit 85,2 Arbeit 77,0 Stress 75,4 Routine 70,5
Polen Alltag 75,9 Energie 74,1 Wärme 68,5 Heimat 63,0 Routine 63,0
Tschechien Nüchternheit 82,0 Wärme 78,7 Ruhe 75,4 Routine 70,5 Alltag 68,9
Deutschland Alltag 81,3 Wärme 76,3 Routine 72,5 Nüchternheit 71,9 Hass 71,9
Konsum & Konsumenten // 43
Was assoziieren Sie eher mit Kaffee?
Alle Befragten von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Nüchternheit Leidenschaft
35,2 64,8
32,4 67,6
33,6 66,4
30,8 69,2
51,4 48,6
Hass Liebe
19,4 80,6
19,6 80,4
16,2 83,8
19,8 80,2
23,4 76,6
Energie
17,4 82,6
21,8 78,2
11,2 88,8
Trägheit
24,4 75,6
17,4 82,6
Quelle: Statista
Hektik Ruhe
30,8 69,2
23,6 76,4
30,8 69,2
18,2 81,8
30,2 69,8
Arbeit Auszeit
42,4 57,6
34,8 65,2
48,6 51,4
44,4 55,6
46,4 53,6
Kälte Wärme
10,6 89,4
13,4 86,6
14,2 85,8
14,4 85,6
9,8 90,2
Einsamkeit Gemeinschaft
28,0 72,0
25,0 75,0
30,6 69,4
43,2 56,8
36,6 63,4
Top-5-Assoziationen Deutschland
Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89,4
Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82,6
Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,6
Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,4
Geborgenheit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78,6
Top-5-Assoziationen Schweiz
Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86,6
Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83,8
Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79,6
Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78,2
Geborgenheit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76,2
Top-5-Assoziationen Österreich
Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90,2
Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82,6
Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,6
Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78,6
Alltag ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74,6
44 // Konsum & Konsumenten
Unsicherheit Geborgenheit
26,6 73,4
21,4 78,6
23,8 76,2
27,6 72,4
25,4 74,6
Stress Innehalten
35,6 64,4
25,8 74,2
33,0 67,0
24,2 75,8
26,0 74,0
Alltag Luxus
74,6 25,4
71,5 28,5
72,8 27,2
73,0 27,0
51,6 48,4
Armut Wohlstand
40,8 59,2
35,3 64,7
38,2 61,8
32,8 67,2
41,8 58,2
Trauer Freude
21,4 78,6
19,4 80,6
20,4 79,6
24,2 75,8
27,4 72,6
Routine Spontanität
68,8 31,2
68,7 31,3
55,8 44,2
57,2 42,8
55,2 44,8
Fremde Heimat
36,6 63,4
27,5 72,5
32,2 67,8
22,8 77,2
31,0 69,0
Top-5-Assoziationen Polen
Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,8
Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85,8
Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,2
Heimat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,2
Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,8
Top-5-Assoziationen Tschechien
Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85,6
Ruhe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81,8
Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76,6
Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,6
Geborgenheit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74,6
Konsum & Konsumenten // 45
Welchen Kaffee trinken Sie regelmäßig?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *; (Durchschnittsalter der Kaffeetrinker in Jahren)
Espresso
Deutschland 21,7 (42,8)Österreich 36,8 (43,2)Schweiz 42,6 (45,8)Polen 28,5 (41,8)Tschechien 41,9 (42,3)
gekühlte Kaffeevariationen aus dem Supermarkt
Deutschland 10,1 (39,4)Österreich 12,6 (37,9)Schweiz 12,8 (40,3)Polen 5,8 (32,2)Tschechien 10,9 (35,4)
Cappuccino
Deutschland 41,8 (43,2)Österreich 46,8 (40,1)Schweiz 31,7 (39,9)Polen 31,4 (37,7)Tschechien 31,4 (40,3)
Filterkaffee
Deutschland 65,7 (44,3)Österreich 29,9 (42,8)Schweiz 14,4 (39,9)Polen 27,6 (41,3)Tschechien 19,4 (43,1)
Caffè Crema
Deutschland 27,0 (41,2)Österreich 29,2 (42,5)Schweiz 27,6 (43,7)Polen 13,2 (39,6)Tschechien 17,3 (44,3)
Instant-Kaffee, löslicher Kaffee
Deutschland 16,4 (44,6)Österreich 10,5 (43,2)Schweiz 21,2 (44,6)Polen 47,5 (40,0)Tschechien 61,3 (40,7)
Latte macchiato, Café au Lait, Milchkaffee etc.
Deutschland 39,8 (40,8)Österreich 34,7 (38,2)Schweiz 34,4 (39,9)Polen 29,4 (35,7)Tschechien 30,8 (37,7)
Flat White
Deutschland 2,4 (28,7)Österreich 1,8 (30,1)Schweiz 2,1 (33,3)Polen 2,5 (30,6)Tschechien 2,3 (41,5)
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Kaffee aus der Siebstempelkanne
Deutschland 7,3 (41,8)Österreich 4,8 (43,7)Schweiz 6,6 (43,3)Polen 31,6 (41,3)Tschechien 9,8 (46,3)
Cold Brew
Deutschland 2,8 (29,9)Österreich 0,9 (27,3)Schweiz 3,4 (36,1)Polen 6,7 (37,5)Tschechien 0,7 (50,7)
46 // Konsum & Konsumenten
Wo trinken Sie Ihren Kaffee üblicherweise?
Ort des Kaffeekonsums; Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
zu Hause ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87,5
bei Freunden, Verwandten ... . . . . . . . . . . . . . 62,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57,6
bei der Arbeit, im Büro ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,9
im Café ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,5
unterwegs, Coffee-to-go ... . . . . . . . . . . . . . . . . 29,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,4
im Restaurant, Hotel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6
in der Coffee-Bar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,3
in der Bar, im Bistro ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Wo trinkt welche Altersgruppe ihren Kaffee üblicherweise?
Durchschnittsalter nach Ort des Kaffeekonsums; Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Jahren
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Quelle: Statista
44,0
43,5
43,5
42,9
41,3
41,2
41,2
40,3
43,4
42,2
41,8
40,6
39,6
38,6
40,3
36,5
44,3
44,3
44,0
43,8
41,9
40,5
43,7
38,5
39,1
41,0
40,4
40,8
38,5
37,5
38,0
39,4
42,4
43,1
39,9
42,6
40,5
38,5
40,4
42,4
bei Freunden, Verwandten
im Café
im Restaurant, Hotel
zu Hause
unterwegs, Coffee-to-go
in der Bar, im Bistro
in der Coffee-Bar
bei der Arbeit, im Büro
Konsum & Konsumenten // 47
Was gehört für Sie zum Kaffeegenuss?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
eine Süßigkeit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,2
ein Moment Stille .. . . . . . . . . . . . . . . . . 37,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,7
eine Zigarette ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,7
eine Zeitung, ein Buch ... . . . . . . 25,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6
das Smartphone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3
Radio, Musik hören ... . . . . . . . . . . . . 23,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,2
nichts davon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Trinken Sie Ihren Kaffee eher mild oder stark?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent; Mittelwert (Skala: 1+2 = mild, 3 = neutral, 4+5 = stark)
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
milde Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,7
neutrale Kaffeetrinker ... . . . . . . 42,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,9
starke Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . 40,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,4
Kaffeestärke (Mittelwert) . . . . 3,3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2
Quelle: Statista
Was geben Sie in der Regel in Ihren Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Vollmilch ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,2
Zucker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,6
Kaffeesahne, Kondensmilch .. 26,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,9
Nichts, ich trinke
meinen Kaffee schwarz ... . . . . . 21,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,0
Süßstoff .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,0
Kaffeeweißer ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,3
lactosefreie Milch ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,0
Schlagsahne, Schlagobers ... . . 3,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7
Sirup (z. B. Karamellsirup) .. . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6
Sojamilch.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7
Stevia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0
sonstiges ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
48 // Konsum & Konsumenten
Bei welchen Gelegenheiten trinken Sie Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Zu welchen Mahlzeiten trinken Sie Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
zum Frühstück ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,8
zur Zwischenmahlzeit .. . . . . . . . . 76,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70,5
zum Mittagessen ... . . . . . . . . . . . . . . . . 41,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63,6
zum Abendessen ... . . . . . . . . . . . . . . . . 27,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,9
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
morgens
86,1
83,1
78,1
75,3
66,5
vormittags
50,2
53,4
56,0
37,7
39,6
mittags
38,8
42,2
52,8
33,9
23,9
nachmittags
72,1
68,7
55,1
51,1
71,3
abends
21,0
20,3
41,2
16,6
28,7
nachts
4,7
6,4
8,9
3,4
6,6
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
beim Wachwerden
71,2
72,1
69,7
55,2
57,4
beim Pause machen
69,7
65,5
70,2
45,1
39,9
in geselliger Runde
51,6
49,1
39,2
63,5
50,1
beim Rauchen
28,8
22,8
26,0
22,9
28,9
beim Essen
24,8
18,3
25,5
18,8
10,0
beim Ausgehen
17,8
19,6
23,2
11,0
24,4
in sonstigen Situationen
12,5
16,7
15,0
23,3
18,5
Konsum & Konsumenten // 49
Wie sehr stimmen Sie den folgenden Aussagen über Kaffee zu?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; Top-2-Antworten (Skala: 1 = Ich stimme überhaupt nicht zu, 5 = Ich stimme voll und ganz zu) Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Routinen gehören beim Kaffeetrinken dazu
50,741,6
44,2 40,451,3
Ich habe eine Lieblingskaffeemarke
50,252,5
50,366,658,8
Ich probiere gern neue Kaffeevariationen
46,6 40,949,4 55,2
34,6
Ich trinke meinen Kaffee immer zu festen Tageszeiten
36,134,0
32,151,1
36,9
Quelle: Statista
50 // Konsum & Konsumenten
Wie häufig benutzen Sie Ihre Kaffeemaschinen?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren, die das jeweilige Gerät besitzen; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Handfilter
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .21,1 16,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .25,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 13,0
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .22,8 27,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .50,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .15,8 22,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .20,8 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .40,4 33,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . 20,4
Filterkaffeemaschine
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .30,1 32,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .46,2 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .17,6 18,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .29,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 28,2
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .20,6 22,0 ... . . . . . . . . . . . . . . .16,5 ... . . . . . . . . . . . . . . 26,9
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .31,6 27,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 11,5
Padmaschine
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .55,8 35,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .46,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 27,8
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,0 ... . . . . . . . . . . . . . . .26,9 22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .46,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,6 19,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6
Kapselmaschine
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .55,0 60,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .37,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 42,9
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,3 ... . . . . . . . . . . . . . . .25,2 21,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .40,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 28,6
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,9 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .18,5 ... . . . . . . . . . . . . . . 21,4
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,9 8,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1
Siebstempelkanne
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .16,3 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . .31,4 ... . . . . . . . . . . . . . . 40,0
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .28,6 25,0 ... . . . . . . . . . . . . . . .40,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 30,0
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .24,5 32,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .22,9 ... . . . . . . . . . . . . . . 17,1
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .30,6 28,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 12,9
Espresso-Halbautomat
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .33,3 45,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .34,1 ... . . . . . . . . . . . . . . 42,9
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .33,3 31,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .43,9 ... . . . . . . . . . . . . . . 42,9
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .19,0 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .14,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .14,3 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,7
Espresso-Vollautomat
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .76,5 71,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .61,8 ... . . . . . . . . . . . . . . 68,0
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .15,3 21,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .29,4 ... . . . . . . . . . . . . . . 16,0
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 4,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,0
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,0
Espressokanne für die Herdplatte
häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .15,6 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .27,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 25,5
gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .28,4 24,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .41,5 ... . . . . . . . . . . . . . . 31,4
selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .38,5 40,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .23,4 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3
so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .17,4 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,8
Quelle: Statista
Konsum & Konsumenten // 51
Ländervergleich: Welche Kaffeemaschinen besitzen Sie?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Filterkaffeemaschine
63,1
35,6 32,5
23,0 15,0
Padmaschine
31,317,6 5,4
6,8 10,9
Kapselmaschine
25,9
45,4 17,7
22,1 51,9
Handfilter
24,114,6 5,6
15,3 11,6
Espresso-Vollautomat
21,3
32,4 14,3
10,0 25,5
Espressokanne für die Herdplatte
15,926,5 27,8
13,9 28,7
Siebstempelkanne
15,011,2 21,1
23,7 7,5
Espresso-Halbautomat
6,06,4 12,3
12,5 10,9
Cold-Brew-Coffee-Maker
0,60,9 1,6
1,1 0,7
nichts davon
2,41,8 20,4
26,4 4,8
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
52 // Konsum & Konsumenten
Welche Kaffeevariation mögen Sie am liebsten?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Filterkaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3
Latte macchiato/Milchkaffee/Café au Lait etc. .. . . . . 18,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,9
Kaffee aus einem Vollautomaten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3
Cappuccino ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1
Caffè Crema ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,9
Espresso ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,8
Instant-Kaffee, löslicher Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,7
Kaffee aus Siebstempelkanne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8
gekühlte Kaffeevariationen aus dem Supermarkt ... . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4
Cold-Brew ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5
Flat White ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5
Quelle: Statista
Wo trinken Sie Ihren Kaffee am liebsten?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
zu Hause ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60,6
im Café ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,4
bei der Arbeit, im Büro .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,7
bei Freunden, Verwandten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8
unterwegs, Coffee-to-go ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9
in der Coffee-Bar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5
im Restaurant, Hotel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4
in der Bar, im Bistro ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9
Quelle: Statista
Was ist Ihnen wichtig in einem Café?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren, die zumindest gelegentlich in einem Café Kaffee trinken; 2016; in Prozent *
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
schöne Atmosphäre.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,9
Qualität .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,7
frisch gemahlener Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,2
Preis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,2
schnelle Bedienung ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,4
dessen eigene Rösterei und Hausmischung ... . . . . . . . . . . 22,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,6
Fairtrade-Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,2
Barista-Kunstfertigkeit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,8
nichts davon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Konsum & Konsumenten // 53
Welche Form der Zubereitung bevorzugen Sie?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Ich bereite Kaffee am liebsten selbst zu ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,6
Mir egal, wer meinen Kaffee zubereitet .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,6
Ich lasse mir meinen Kaffee am liebsten
professionell außer Haus zubereiten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9
Ich lasse mir meinen Kaffee am liebsten
von Freunden oder der Familie zubereiten ... . . . . . . . . . . . . . . 7,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,9
Quelle: Statista
38,8Kaffee kaufe ich immer im Angebot
34,027,1
16,4
28,0
35,8
Beim Kauf von Kaffee achte ich auf Qualitäts-/ Prüf- / Biosiegel
42,0
35,8 39,217,1
Mit wem trinken Sie am liebsten Kaffee?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
mit meinem Partner ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,4
am liebsten allein ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,3
mit meiner Familie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,6
mit Freunden, Bekannten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9
mit Arbeitskollegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,9
Quelle: Statista
Wie sehr stimmen Sie den folgenden Aussagen über Kaffee zu?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; Top-2-Antworten (Skala: 1 = Ich stimme überhaupt nicht zu, 5 = Ich stimme voll und ganz zu) Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Quelle: Statista
54 // Konsum & Konsumenten
Wie sehr stimmen Sie den folgenden Aussagen über Kaffee zu?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; Top-2-Antworten (Skala: 1 = Ich stimme überhaupt nicht zu, 5 = Ich stimme voll und ganz zu) Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
Quelle: Statista
Ich genieße meinen Kaffee am liebsten in Gesellschaft
31,832,433,5 43,0
35,3
Kaffeetrinken sollte zelebriert werden
38,0 37,433,9 54,7
49,7
Ich genieße meinen Kaffee am liebsten in einem Moment der Stille
55,346,855,4 57,278,8 Kaffee sollte schnell und unkompliziert sein
53,851,851,961,945,8
Konsum & Konsumenten // 55
Deutschland
Ja, sehr gern
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,2
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,0
Ja, aber nur als Gastgeschenk
oder Mitbringsel
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,1
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,5
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,8
Ja, aber nur besonders
hochwertigen
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,1
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,6
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,3
Ja, wenn ich die Lieblingssorte
des Beschenkten kenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,2
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,1
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 10,6
Nein, das erscheint mir nicht
angebracht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 12,5
Nein, weil ich mich bei Kaffee
nicht auskenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,7
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 33,1
Darüber habe ich noch nie
nachgedacht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,4
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,2
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8
Quelle: Statista
Verschenken Sie ab und zu Kaffee?
Alle Befragten von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Österreich
Ja, sehr gern
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,2
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,6
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,1
Ja, aber nur als Gastgeschenk
oder Mitbringsel
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,0
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5
Ja, aber nur besonders
hochwertigen
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,0
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,1
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,2
Ja, wenn ich die Lieblingssorte
des Beschenkten kenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,3
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 11,3
Nein, das erscheint mir nicht
angebracht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,6
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,5
Nein, weil ich mich bei Kaffee
nicht auskenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,5
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 30,6
Darüber habe ich noch nie
nachgedacht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,4
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,9
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 25,8
Schweiz
Ja, sehr gern
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,7
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8
Ja, aber nur als Gastgeschenk
oder Mitbringsel
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,5
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,9
Ja, aber nur besonders
hochwertigen
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,3
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2
Ja, wenn ich die Lieblingssorte
des Beschenkten kenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,4
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,6
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2
Nein, das erscheint mir nicht
angebracht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,4
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5
Nein, weil ich mich bei Kaffee
nicht auskenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,0
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6
Darüber habe ich noch nie
nachgedacht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,6
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 32,8
56 // Konsum & Konsumenten
Polen
Ja, sehr gern
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,6
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 11,1
Ja, aber nur als Gastgeschenk
oder Mitbringsel
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,6
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,4
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9
Ja, aber nur besonders
hochwertigen
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,2
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,0
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 24,1
Ja, wenn ich die Lieblingssorte
des Beschenkten kenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 27,8
Nein, das erscheint mir nicht
angebracht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,8
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,3
Nein, weil ich mich bei Kaffee
nicht auskenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,4
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0
Darüber habe ich noch nie
nachgedacht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,6
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,8
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0
Tschechien
Ja, sehr gern
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,7
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 18,0
Ja, aber nur als Gastgeschenk
oder Mitbringsel
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 29,5
Ja, aber nur besonders
hochwertigen
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,2
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 13,1
Ja, wenn ich die Lieblingssorte
des Beschenkten kenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,2
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 16,4
Nein, das erscheint mir nicht
angebracht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6
Nein, weil ich mich bei Kaffee
nicht auskenne
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8
Darüber habe ich noch nie
nachgedacht
gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4
Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2
Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,6
Konsum & Konsumenten // 57
Welche Sinne werden von Kaffee am meisten angeregt?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent
Quelle: Statista
Deutschland
Riechen 40,9 Schmecken 38,0 Sehen 8,4 Hören 7,7 Fühlen 5,1
Österreich
Riechen 40,9 Schmecken 37,0 Sehen 9,1 Hören 8,2 Fühlen 4,8
Schweiz
Riechen 37,6 Schmecken 39,4 Sehen 10,7 Hören 7,5 Fühlen 4,8
Polen
Riechen 49,8 Schmecken 31,4 Sehen 7,4 Hören 6,3 Fühlen 5,2
Tschechien
Riechen 37,4 Schmecken 23,5 Sehen 15,7 Hören 18,5 Fühlen 5,0
58 // Konsum & Konsumenten
* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista
Wie kann man Ihnen mit Kaffee eine Freude bereiten?
Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien
48,9mit dem Duft von Kaffee
beim Aufwachen
46,143,1 46,9
43,1
mit einem ans Bettgebrachten Kaffee
31,8 24,023,9 33,0
22,6mit einem Überraschungsbesuch in Verbindung mit einer kleinen Kaffeepause
28,9 32,629,4 26,231,0
mit einem schön verzierten Kaffee (z. B. Muster im Milchschaum)
24,9 28,124,4 24,4
25,5mit einem Kaffee in meiner Lieblingstasse
23,4 24,921,0 43,3
33,5
mit einer besonderen Kaffeesorte für zu Hause
20,5 17,6
17,5 25,125,1
mit dem Geräusch der Kaffeemaschine beim Aufwachen
14,7 17,415,3 10,3
6,4
mit nichts davon
8,2 10,0
8,4 4,0 4,1
Konsum & Konsumenten // 59
„Kein Genuss ist vorübergehend; denn der Eindruck, den er zurücklässt, ist bleibend.“ (Johann Wolfgang von Goethe)
Der Konsum wächst
Gesamtvolumen des weltweiten Kaffeekonsums; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 499
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 808
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 428
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114 037
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 005
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 794
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124 621
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129 448
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132 966
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131 968
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 775
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139 483
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143 430
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147 811
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 389
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152 204
Quelle: ICO
Die Europäer liegen vorn
Kaffeekonsum der Weltregionen; in Tausend 60-Kilo-gramm-Säcken
2012 2013
Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 459 ... . . . . . . . . . . . . . 50 499
Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 421 ... . . . . . . . . . . . . . 29 649
Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 730 ... . . . . . . . . . . . . . 26 931
Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 831 ... . . . . . . . . . . . . . 24 888
Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 839 ... . . . . . . . . . . . . . 10 690
Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . 5 149 ... . . . . . . . . . . . . . . . . 5 154
2014 2015
Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 960 ... . . . . . . . . . . . . . 50 116
Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 260 ... . . . . . . . . . . . . . 33 131
Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 679 ... . . . . . . . . . . . . . 27 975
Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 819 ... . . . . . . . . . . . . . 25 120
Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 455 ... . . . . . . . . . . . . . 10 621
Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . 5 215 ... . . . . . . . . . . . . . . . . 5 242
Quelle: ICO
Die Anteile verschieben sich
Anteile der Weltregionen am weltweiten Kaffeekonsum; in Prozent
2012 2013 2014 2015
Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,9
Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,8
Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4
Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,5
Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0
Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4
Quelle: ICO
Die Volumina verändern sich
Volumenveränderung des Kaffeekonsums der Weltregionen; in Prozent
2013 2014 2015
Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,0
Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –2,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6
Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2
Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1
Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5
Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,7
Quelle: ICO
60 // Konsum & Konsumenten
„Jemanden verwöhnen heißt ihm das geben, was er gar nicht braucht.“ (Alice Miller)
Die Überschüsse überwiegen
Differenz zwischen Kaffeeproduktion und Kaffeekonsum in den konsumstärksten Exportländern; 2015/2016; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken Überschuss produzierende Länder Länder, die auf Importe angewiesen sind
Brasilien29 876
Quelle: ICO
Indonesien7 817
Äthiopien3 014
Philippinen-2 792
Mexiko446
Vietnam26 437
Indien3 550
Venezuela-1 149
Kolumbien12 337
Thailand-815
Madagaskar59
Dominikan. Rep.12
Uganda3 416
Guatemala3 030
Costa Rica1 198
Honduras5 421
Haiti2
Elfenbeinküste1 576
El Salvador267
Peru3 051
Konsum & Konsumenten // 61
„Nicht alles, was Genuss bereitet, ist auch wohltuend, aber alles, was wohltuend ist, bereitet auch Genuss.“ (Pythagoras)
Exportweltmeister Brasilien
Exportländer nach Volumen des Kaffeekonsums; ausgewählte Länder; 2015; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken
Brasilien 20 458
Indonesien 4 458
Plilippinen 2 900 Vietnam 2 225
Venezuela 1 650 Kolumbien 1 520
Äthiopien 3 681
Mexiko 2 354 Indien 2 213
Thailand 1 263 Madagaskar 390 Dom. Republik 388
Uganda 230Guatemala 383 Costa Rica 375 Honduras 345 Haiti 340 El Salvador 281Elfenbeinküste 317 Peru 250
Rest 1 611
Quelle: ICO
Exportländer gesamt 47 632
62 // Konsum & Konsumenten
„In der ersten Hälfte unseres Lebens haben wir die Fähigkeit zu genießen, aber es mangelt an Gelegenheit, in der zweiten haben wir die Gelegenheit, aber uns fehlt die Fähigkeit.“ (Mark Twain)
Dauerhafte Rangplätze
Exportländer nach Volumen des Kaffeekonsums; ausgewählte Länder; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken
2012
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 178
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 842
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 387
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 250
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 354
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 694
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 938
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 650
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 439
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 108
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
Dominikanische Republik .. . . . . . . . 378
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Rest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 594
Exportländer gesamt . . . . . . . . .44 713
CAGR * 2012–2015; in Prozent:
2013
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 146
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 100
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 463
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 438
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 354
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 869
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 025
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 650
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 448
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 148
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Dominikanische Republik .. . . . . . . . 381
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Rest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 603
Exportländer gesamt . . . . . . . . .45 523
2014
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 271
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 292
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 656
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 675
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 354
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 050
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 125
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 650
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 475
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 213
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Dominikanische Republik .. . . . . . . . 386
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Rest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 609
Exportländer gesamt . . . . . . . . .46 650
* CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: ICO
5,1 Indonesien
8,8 Philippinen
9,5 Vietnam
4,5 Indien
0,5 Brasilien
0,4 Rest
0,8 El Salvador
0,0 Honduras
0,0 Costa Rica
0,9 Dominikanische
Republik
0,0 Mexiko
0,0 Venezuela
0,0 Peru
0,0 Haiti
-3,6 Madagaskar
2,8 Äthiopien
2,1 Exportländer
gesamt
2,9 Uganda
2,8 Guatemala
4,5 Thailand
1,8 Kolumbien
Konsum & Konsumenten // 63
„Menschenherz, was ist dein Glück? / Ein rätselhaft geborner / Und, kaum gegrüßt, verlorner, / Unwiederholter Augenblick!“ (Nikolaus Lenau)
Die Export-Spitzenreiter in Verteilung und Wachstum
Exportländer nach Anteil am weltweiten Kaffeekonsum; in Prozent
Exportländer nach jährlicher Wachstumsrate; in Prozent
2013
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,3
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2014
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,5
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,9
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,3
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1
2015
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,4
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,9
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,3
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,4
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,5
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,6
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,7
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,2
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,8
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,6
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,9
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,7
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .1,3
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,8
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,5
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,4
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,9
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,1
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,1
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,5
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0
Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,3
Quelle: ICO
64 // Konsum & Konsumenten
„Nehmt die Liebe weg, und es bleiben keine Leidenschaften; setzt sie hinzu, und diese werden alle wieder geboren.“ (Jacques Bénigne Bossuet)
Die Export-Spitzenreiter im Pro-Kopf-Konsum
Exportländer nach Pro-Kopf-Kaffeekonsum; 2015; in Kilogramm
Quelle: ICO
Brasilien 5,9
Dominikanische Republik 2,2
Äthiopien 2,2
Mexiko 1,1
Thailand 1,1
Guatemala 1,4
Vietnam 1,5
Philippinen 1,7
Kolumbien 1,9
Haiti 1,9
Honduras 2,6
El Salvador 2,8
Venezuela 3,2
Costa Rica 4,7
Indonesien 1,0
Indien 0,1
Uganda 0,4
Peru 0,5
Elfenbeinküste 0,8
Madagaskar 1,0
Konsum & Konsumenten // 65
„ Uns gehört nur die Stunde. Und eine Stunde, wenn sie glücklich ist, ist viel.“ (Theodor Fontane)
Russland 3 846
Japan 7 695
Kanada 3 535
Norwegen 788
Rest 7 848
Sudan 690
Argentinien 627Südafrika 590
Importländer gesamt 104 572
Die Import-Spitzenreiter im Konsum
Importländer nach Volumen des Kaffeekonsums; ausgewählte Länder; 2015; in in Tausend 60-Kilogramm-Säcken
Quelle: ICO
Die Import-Spitzenreiter im Pro-Kopf-Konsum
Importländer nach Pro-Kopf-Kaffeekonsum; ausgewählte Länder; in Kilogramm pro Kopf
2012 2013 2014 2015
Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9
Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,9
Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,9
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,6
Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5
Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0
Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6
Algerien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3
Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5
Südkorea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3
Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6
Ukraine ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4
Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0
Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9
Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9
Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6
Quelle: ICO
66 // Konsum & Konsumenten
„Wer die Kostbarkeit des Augenblicks entdeckt, findet das Glück des Alltags.“ (Adalbert Stifter)
Europäische Union 41 638 USA 24 441
Algerien 2 154Türkei 1 186
Südkorea 1 980Schweiz 1 096
Ukraine 1 069
Marokko 583Taiwan 570
Libanon 580 Israel 556
Australien 1 770
Saudi-Arabien 1 330
Führend nach Anteil
Importländer nach Anteil am weltweiten Kaffeekonsum; ausgewählte Länder; 2015; in Prozent
Europäische Union ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,4
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16,1
Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,1
Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5
Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3
Algerien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4
Südkorea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3
Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2
Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7
Ukraine ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7
Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5
Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5
Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Taiwan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4
Führend beim Wachstum
Importländer nach jährlicher Wachstumsrate des Kaffee- konsums; ausgewählte Länder; 2015; in Prozent
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,7
Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,7
Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,4
Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,4
Taiwan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11,3
Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,1
Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,8
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6
Südkorea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8
Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7
Algerien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0
Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0
Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0
Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0
Europäische Union ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,4
Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,4
Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,5
Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –9,7
Ukraine ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –12,0
Quelle: ICO
Konsum & Konsumenten // 67
„Wer nicht zuweilen zu viel empfindet, der empfindet immer zu wenig.“ (Jean Paul)
Kiloweise
Pro-Kopf-Konsum von Rohkaffee im Zeitvergleich; ausgewählte Länder; in Kilogramm
2010 2015
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,2
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10,1
Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,8
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,8
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,8
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,5
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,3
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,3
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,1
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,7
Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3
Quelle: ICO
Zeitweise
Pro-Kopf Rohkaffee-Verbrauch in Deutschland; in Kilogramm
1960 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5
1965 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,6
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9
1975 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7
1985 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1
1995 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,1
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,3
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2
2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2
Quelle: Deutscher Kaffeeverband
Vergleichsweise
Pro-Kopf-Konsum von Rohkaffee; CAGR * 2010–2015; ausgewählte Länder; in Prozent 5
Schweden4Österreich
2Griechenland
2Niederlande
2Estland
3Portugal 12
Irland
4Vereinigtes Königreich
0Finnland
1Deutschland
1Spanien
1USA
0Litauen
1Japan
1Ungarn
-1Norwegen
-1Schweiz
-1Italien -2
Slowenien
-2Frankreich
-2Belgien
-5Polen
* CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: ICO
68 // Konsum & Konsumenten
1953 75 417
1960 191 005
1965 271 100
1970 295 789
1975 344 999
1980 410 748
1985 419 306
1986 448 699
1987 484 429
1988 485 744
1989 489 407
1990 563 350
1991 590 101
1992 605 500
1993 601 200
1994 578 800
1995 564 600
1996 562 250
1997 551 480
1998 548 170
1999 549 520
2000 548 520
2001 549 530
2002 541 050
2003 532 030
2004 525 930
2005 502 835
2006 510 420
2007 512 020
2008 519 160
2009 527 160
2010 526 860
2011 585 340
2012 584 950
2013 584 560
2014 576 504
2015 591 665
2016 587 930
„Wo die Freude sich blicken lässt, da haltet sie fest.“ (August Heinrich Hoffmann von Fallersleben)
* Rohkaffee = für den deutschen Konsum verarbeitete Menge Rohkaffee; ab 1990 inklusive der Einwohner der neuen Bundesländer. Quelle: Deut-scher Kaffeeverband
Tonnenweise
Rohkaffee-Verbrauch * in Deutschland; in Tonnen
Konsum & Konsumenten // 69
„Die Liebe ist eine Leidenschaft, die sich nichts anderem beugt, der sich hingegen alles andere unterwirft.“ (Madeleine de Scudéry)
Unser Lieblingsgetränk heißt Bohnenkaffee
Pro-Kopf-Konsum von Getränken * in Deutschland; in Litern
Bohnenkaffee
153,5
151,8
145,2
147,5
148,2
150,5
153,3
153,3
154,6
165,4
165,0
162,0
162,0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015 **
Mineral-, Quell- & Tafelwasser
134,5
132,8
135,0
142,2
143,1
138,1
136,4
136,3
142,5
143,4
145,2
148,2
151,9
Erfrischungsgetränke
114,8
113,4
113,5
115,5
116,5
116,8
117,0
118,2
122,5
125,4
125,5
119,8
118,7
Bier
117,8
116,0
115,3
116,0
111,8
111,1
109,6
107,4
109,3
107,3
106,6
106,9
105,9
Milch
84,3
82,5
82,4
82,5
83,1
83,5
82,6
82,4
84,6
83,6
82,6
84,7
82,7
Tee
75,0
75,5
76,6
73,9
72,8
74,2
74,1
75,8
75,2
78,4
80,3
78,6
79,8
Fruchtsäfte & -nektare
42,0
40,7
40,0
39,8
38,3
37,4
37,0
36,3
35,7
33,9
33,0
32,0
33,0
Wein & Schaumwein
23,6
23,9
23,7
23,8
24,4
24,6
24,0
24,4
24,8
25,0
25,1
24,6
24,2
Spirituosen & Spirituosenmischgetränke
5,9
5,8
5,7
2,7
5,6
5,5
5,4
5,4
5,5
5,5
5,5
5,4
5,4
* Bohnenkaffee wurde mit 35 Gramm Röstkaffee pro Liter berechnet. Tee umfasst schwarzen, Kräuter- sowie Früchte- und Grüntee und wurde mit 9 Gramm Tee pro Liter berechnet. Milch umfasst Frischmilcherzeugnisse (Konsummilch ohne Industriemilch, Sauermilch und Milchmischgetränke). ** vorläufiger Wert. Quellen: Statistisches Bundesamt, BMEL, Verbände der Getränke-Industrie, Deutsches Weininstitut
70 // Konsum & Konsumenten
„Die höchsten, die mannigfaltigsten und die anhaltendsten Genüsse sind die geistigen, wie sehr auch wir, in der Jugend, uns darüber täuschen mögen.“ (Arthur Schopenhauer)
Genuss in Tassen
Zahl der durchschnittlich getrunkenen Tassen Röstkaffee pro Kopf pro Jahr; 2015
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 310
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 070
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 004
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Quelle: Statista Consumer Market Outlook
Genuss in Euro
Durchschnittliche Ausgaben für Röstkaffee pro Kopf pro Jahr; 2015; in Euro
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79,4
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75,5
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74,2
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68,2
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60,1
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56,3
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51,2
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40,6
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39,3
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37,8
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35,9
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35,6
Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34,5
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31,2
Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28,1
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,4
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,1
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22,8
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22,1
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21,1
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,8
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,7
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,3
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,3
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,5
Quelle: Statista Consumer Market Outlook
Genuss im Vergleich
Pro-Kopf-Konsum von Heißgetränken * in Deutschland; in Litern
Bohnenkaffee Kräuter- / Früchtetee schwarzer Tee (inkl. grüner Tee)
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148,2.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,7
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150,5.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,0
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153,3.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,4
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153,3.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,0
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154,6.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,6
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165,4.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165,0.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,7
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162,0.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3
2015 ** ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162,0.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,4
* Bohnenkaffee wurde mit 35 Gramm Röstkaffee je Liter berechnet, Tee mit 9 Gramm je Liter. ** vorläufiger Wert Quellen: Statistisches Bundesamt; BMEL; Verbände der Getränke-Industrie
Konsum & Konsumenten // 71
„Das Glück ist das Einzige, was sich verdoppelt, wenn man es teilt.“ (Albert Schweitzer)
Vereinzelt
Kaffeekonsum in Form von Einzelportionen in Deutschland; in Tonnen
Padkonsum
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 550
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 806
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 760
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 888
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 161
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 719
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 700
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 500
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 200
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 900
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 900
2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 800
Quelle: Deutscher Kaffeeverband
Kapselkonsum
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 800
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 400
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 700
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 800
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 700
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 600
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 600
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 000
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 700
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 750
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 600
2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 400
Einzelportionen gesamt
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 350
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 206
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 460
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 688
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 861
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 319
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 300
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 500
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 900
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 650
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 500
2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 200
Gekühlt
Häufigkeit des Konsums von Eiskaffee oder anderen Kaffee-Kaltgetränken in Deutschland; deutschsprachige Bevölkerung ab 14 Jahre; in Millionen
2011
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,9
etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,4
mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,4
etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,6
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,3
keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5
2014
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,9
etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,5
mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,2
etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,7
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,6
keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
Quelle: Verbrauchs- und Medienanalyse
2012
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,9
etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,3
mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .2,9
etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,2
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,2
keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
2015
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .1,0
etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,4
mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,3
etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,7
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,8
keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
2013
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6
mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .1,1
etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,4
mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,0
etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,5
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,4
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,5
keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9
2016
täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4
mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,8
etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,3
mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,6
etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .4,0
seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,2
nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,2
keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0
72 // Konsum & Konsumenten
„Denn das Glück, geliebt zu werden, ist das höchste Glück auf Erden.“ (Johann Gottfried von Herder)
Geliebt
Beliebteste * Kaffee- und Teegetränke in Deutschland; deutschsprachige Bevölkerung ab 14 Jahre; 2016; in Prozent
* Konsum mindestens einmal wöchentlich. ** 2015. Quelle: Verbrauchs- und Medienanalyse
Kaffee aus der Filtermaschine73,6
Kräuter-, Früchtetee im Beutel27,5
Röstkaffee in Pads17,7
löslicher Café frappé1,8
aromatisierter grüner Tee, lose **2,2
aromatisierter schwarzer Tee, lose **2,8
Espresso, Caffè Crema11,7
löslicher Cappuccino11,5
Kakao, Trinkschokolade10,0
Röstkaffee in Kapseln9,2
löslicher Kaffee8,4
grüner Tee im Beutel **7,6
aromatisierter schwarzer Tee im Beutel **7,3
Kräuter-, Früchtetee, lose6,6
schwarzer Tee, lose **5,7
aromatisierter grüner Tee im Beutel ** 5,4
löslicher Latte macchiato5,2
löslicher Espresso3,9
grüner Tee lose **3,4
löslicher Café au Lait3,7
schwarzer Tee im Beutel **15,9
Konsum & Konsumenten // 73
Mit Sahne? Mit Liebe!Die Konditorenfamilie Wild in Wermelskirchen versüßt ihren Gästen seit sechs Generationen das Leben. Ein Tag in einem Café, dessen Erfolg nicht nur mit Kaffee und Kuchen zu tun hat.
Text: Uwe Rasche Illustration: Jindrich Novotny
74 // Konsum & Konsumenten
// Es sind nur ein paar Schritte vom Hotel hinunter zum
Marktplatz mit der Kirche und den hübschen Schiefer-
häusern. Und es ist noch so früh, dass man unweiger-
lich davon ausgeht, der erste Gast zu sein, das Café Wild
in Wermelskirchen vielleicht einen Moment für sich zu
haben. Doch vor der Treppe zum Eingang des stattlichen
Eckhauses steht an diesem Freitagmorgen zehn Minuten
vor Öffnung bereits ein Pulk von Frauen. Sie sitzen wenig
später fröhlich plaudernd am Fenster, bestellen Kaffee,
studieren die Frühstückskarte und freuen sich auf die
kleine Begrüßungspraline, die es immer vorweg gibt.
Auch alle anderen Tische im luftig-hellen und von dunk-
lem Parkett geerdeten Gastraum sind binnen kürzester
Zeit belegt. „Alles Reservierungen“, sagt Thomas Wild,
der seine Gäste mit gestärkter Konditorjacke, Handschlag
und herzlichem Lächeln empfängt, „ohne Voranmeldung
wäre hier jetzt kein einziger Platz zu bekommen.“
Es ist halt nicht irgendein Café, das der 39-Jährige mit
seiner Frau Anne führt. Schon die Adresse, Markt 1, weist
es als erstes Haus am Platz aus. Man kann es eine Insti-
tution nennen, 187 Jahre alt, seit sechs Generationen
im Besitz der Konditorenfamilie Wild. Aber denkt man
beim Wort Institution nicht sofort an Touristen-Nepp und
arrogante Kellner? Und liegen berühmte Kaffeehäuser
nicht in München, Wien oder Budapest? Wermelskirchen
im Bergischen Land ist Provinz, Laufkundschaft gibt es
nicht, aber die Leute kommen von weit her und die Ein-
heimischen sowieso, also ist im „Wild“ immer was los.
Das liegt an der völligen Abwesenheit von Stimmungs-
killern, etwa dem Satz „Die Kollegin kommt gleich“. Jede
Bedienung darf und soll sich jederzeit um jeden Tisch,
also jeden Gast kümmern. Noch wichtiger für die Beliebt-
heit ist natürlich, dass sie hier ihr Handwerk verstehen
– so gut, dass die Experten vom Gourmetmagazin „Der
Feinschmecker“ das Café zum besten in Nordrhein-West-
falen kürten. Aber was diesen Ort wirklich so besonders
macht, ist etwas Größeres, der Reporter wird es an die-
sem Tag auf vielerlei Weise erfahren: Hier ist die Liebe zu
Hause. Der stärkste Magnet, den es gibt.
Und das war laut Chronik von Anfang an so: „1830: Ein
Kuss ist es, der Conrad Wild nach Wermelskirchen zieht.
Mit seiner Frau Lisette eröffnet er eine Zucker bäckerei
am romantischen Markt.“ Könnte Firmenhistorie netter
beginnen? Da will man die Fortsetzung lesen. Und die
muss man nicht suchen, denn die Familiengeschichte
mit Porträts aller Ehepaare, die das Haus geleitet haben
und heute leiten, dazu die Kinder, die es mal übernehmen
sollen – sie findet sich nicht nur auf Website und Speise-
karte, sie dominiert das ganze Café, mit Fotografien am
Eingang, an den Wänden, auf dem Gang zur Toilette.
Neue Besucher sagen dann schon mal: „Was für ein süßer
Name!“, wenn sie das Foto von Leni Luise sehen, mit
sechs Jahren die jüngste „Wilde“. Ältere Stammgäste
dagegen kennen immer gleich mehrere Generationen der
Familie persönlich, so wie Albert Lorenz. Der 83-Jährige
ist mit seiner Freundin Ursula Ballhauf da, sie ist ein Jahr
jünger. „Wir sind beide verwitwet“, erzählt er. „Ich komme
seit 1968 hierher, und als ich 1991 Ursula kennenlern-
te, habe ich ihr das Café sofort vorgestellt.“ Einmalig sei
die Atmosphäre hier, so persönlich, so herzlich. „Früher
saß hier noch jeden Tag Thea Wild an ihrem Rundtisch,
die verstorbene Oma des heutigen Chefs, immer fein
zurechtgemacht, immer freundlich“, sagt Albert Lorenz.
„Ihr Enkel ist mit meinem Enkel zur Schule gegangen,
und wenn er heute von Tisch zu Tisch geht und die Gäste
begrüßt, dann fühlt man sich sofort zu Hause.“
Kinder, Krisen, Kontinuität
Das Familiäre und die lange Tradition so herauszustellen,
dass sie für jeden sichtbar und spürbar ist, ob Gast oder
Mitarbeiter – dafür brauchte es keine Marketingagentur,
sondern eine kleine Krise, einen Moment der Unsicher-
heit, in der die Kontinuität auf der Kippe stand. Das
geschah ausgerechnet in der höchst erfolgreichen Ära
von Thomas Wilds Vater Horst. Er übernahm den Betrieb
1976 und führte ihn in die Moderne, nahm an Kursen und
Fortbildungen teil, schuf ein vielfältiges, kulinarisch an-
spruchsvolles Sortiment, das zuvor hauptsächlich aus
Schwarzwälder Kirschtorte, Erdbeerkuchen und Plunder-
teilchen bestanden hatte. Noch heute kommt der 70-Jäh-
rige regelmäßig in den Betrieb, um viele Meter des be-
liebten Baumkuchens herzustellen.
Dem Reporter serviert er erst mal ein Stück Zitronen-
mousse-Torte mit Espresso-Baiserboden, bevor er sich
dazusetzt und mit rheinisch-melodischem Singsang zu
erzählen beginnt. „Jede Generation denkt anders, sie
muss es geradezu“, sagt er. Deshalb dürfe man sich auch
nicht wundern, wenn Kinder ganz andere Pläne hätten,
als es den Eltern lieb sei. So habe sich sein Sohn Thomas
schon als Kind für Autos begeistert und später ein Prak-
tikum bei einem Mercedes-Händler gemacht. Und seine
drei Jahre ältere Tochter Sonja habe mit ihrem Einser-
Abitur unbedingt studieren wollen, sei nach Köln gegan-
gen, um sich für Betriebswirtschaftslehre einzuschreiben.
„Ich habe die beiden natürlich gelassen, aber irgend-
wann stand ein Gespräch an, bei dem ich eine Entschei-
dung brauchte. Wenn ihr den Laden nicht übernehmen
wollt, habe ich zu meinen Kindern gesagt, dann müssen
wir schauen, dass wir die Räume vermietet bekommen.
Konsum & Konsumenten // 75
Und dann ist hier eben nicht mehr das Café Wild, sondern
vielleicht ein Sonnenstudio drin. Daraufhin ist Thomas
aufgestanden und nach oben auf sein Zimmer gegangen.
Nach einer Weile kam er die Treppe runter und sagte:
,Papa, ich mach’ das!‘“
Die Nachfolge war also bereits gesichert, als Sonja Wild
ihren Vater eines Tages aus Köln anrief und sagte, sie
fühle sich nicht mehr wohl im Hörsaal und wolle nun doch
ins Handwerk. „Darüber habe ich mich sehr gefreut“,
sagt Horst Wild, „denn Sonja war schon als kleines Mäd-
chen sofort in die Backstube geflitzt, wenn sie aus der
Grundschule kam, in ihr hatte ich immer die Konditorin
gesehen.“ Sonja Wild machte eine Lehre im Kölner Café
Fromme, schloss sie als Landessiegerin ab und wurde
Dritte beim Bundeswettbewerb. Seine Tochter sei den
Weg der Tradition gegangen – und doch ihren eigenen,
sagt ihr Vater. „Sie hat ihren Meister gemacht, einen
Konditor geheiratet, und mit ihm betreibt sie seit 2003
in Siegburg ihr eigenes, sehr gut gehendes Café.“
Als Horst Wild im weiteren Gespräch noch viel tiefer
in die Geschichte eintaucht, wird klar, dass die Über-
nahme des Betriebs durch die nächste Generation nie
das war, was sich Außenstehende unter einem bequemen
Ins-gemachte-Nest-Setzen vorstellen. Schon der Gründer
Conrad Wild, der aus Verliebtheit seiner Heimat Rade-
vormwald und dem Vater, ebenfalls Zuckerbäcker, Adieu
gesagt hatte, baute in Wermelskirchen zusätzlich zur
Produktion von Konfekt und Süßwaren im Nebenhaus ein
zweites Standbein auf, eine Wirtschaft. Dessen Sohn
Rudolf setzte dort auf Unterhaltung und ließ eines der
ersten Orchestrions aufstellen, jene Musikautomaten, die
ein ganzes Orchester imitieren konnten. Die Technikbe-
geisterung seines Sohnes Conrad wiederum führte ab
1920 zu Innovationen in der Backstube, wo er Geräte
und Maschinen mit Transmissionsantrieben ausrüsten
ließ. Dessen Nachfolger hieß wieder Rudolf und musste
den Betrieb durch die karge Nachkriegszeit bringen, in
der es kaum Rohstoffe gab. Gleichzeitig wollten sich die
Menschen endlich wieder unbeschwert vergnügen, und
so etablierte er zusammen mit seiner Frau Thea das Haus
als Tanzcafé.
Horst Wild zeigt auf die weiße Säule in der Raummitte.
„Dahinter ging eine Wendeltreppe hoch, oben spielte die
Kapelle. An einem Sonntagnachmittag wurden schon mal
250 Eintrittskarten verkauft, hier haben sich damals
viele Pärchen kennengelernt, manche davon kommen bis
heute ins Café.“ Am Ende erzählt der Senior von seinen
eigenen Anfängen und davon, dass sich auch bei ihm
anfängliches Nichtwollen später in eine umso größere
Leidenschaft für den Beruf verwandeln sollte. „Während
der Pubertät habe ich immer gesagt: Ich werde alles, nur
nicht Konditor. Und dann habe ich doch die Lehre ge-
macht. Als mein Vater sehr krank wurde, durfte ich die
Bundeswehrzeit verkürzen, das nannte sich offiziell Exis-
tenzsicherung.“ Der Sprung in die Verantwortung sei
durchaus von Ehrgeiz beflügelt gewesen, aber gepaart
mit einer gehörigen Portion Realismus. „Wir haben da-
mals immer nach Köln und Düsseldorf geschielt, da gab
es die tollen Konditoreien. Ein solches Ansehen zu genie-
ßen, davon träumte man schon mal. Aber nie hätte ich
gedacht, dass die Leute tatsächlich irgendwann aus Köln,
Düsseldorf, Essen, Leverkusen und Wuppertal zum Kaf-
feetrinken nach Wermelskirchen kommen würden.“
Süßlich, fruchtig, exotisch
Die Verführung, die so weit in die Ferne reicht, entsteht
hinten in der Backstube. Ein Rundgang durch die verwin-
kelten und auf zwei Etagen verteilten Produktionsräume
ist ein Fest für Nase und Augen: süßliche, fruchtige,
exotische Düfte, Kupferschüsseln mit Marzipansahne,
Zartbitterkuvertüre, in Rum eingelegten Rosinen – man
würde am liebsten überall hineinlangen und naschen.
„Wir nehmen die besten Zutaten und machen das Best-
mögliche daraus“, sagt Thomas Wild. Seine Auszubil-
dende Josi Löhde rührt gerade mit dem Schneebesen
eine Schokoladencreme an, in ihrem Gesicht sieht man
Anstrengung und Wonne zugleich. „In der Berufsschule
erfahre ich von den Mitschülern immer, wie viele Con-
venience-Produkte woanders eingesetzt werden“, sagt
sie. „Die sind immer ganz erstaunt und neidisch, wenn sie
hören, dass wir noch alles selber machen.“
Was fertig ist, kommt nach vorn in den Verkaufsraum.
Die sieben Meter lange Theke ist ein Folterwerkzeug für
Menschen, die sich schlecht entscheiden können. Die
Champagner-Nougat-Sahne oder doch lieber die Him-
beer-Vanille-Creme? Ein Stück von der Trüffeltorte mit
Weinbrand oder lieber Johannisbeerbaiser mit einem
Hauch von Orangenlikör? Besser den gedeckten Apfelku-
chen oder die Rhabarber-Schnitte? In der Woche etwa 40
und am Wochenende bis zu 120 Torten und Kuchen ste-
hen zur Auswahl. Trotz des üppigen Angebots kann eine
schnelle Wahl geboten sein, denn die Wechsel in der Aus-
lage vollziehen sich mit so hoher Frequenz, dass Schilder
mit den Namen der Kreationen gar nicht erst aufgestellt
werden. „Wenn das letzte Stück Käsesahne verkauft ist,
kommt an den Platz etwas Neues, wir machen ja alles
frisch“, sagt Thomas Wild. „Außerdem können unsere
Damen hinter dem Tresen jedes Produkt ganz genau er-
klären, das ist doch viel persönlicher.“
76 // Konsum & Konsumenten
Alle 14 Tage, so der Anspruch des Hauses, will man
dem Gast eine neue Köstlichkeit präsentieren. Manche
wird dann zum Klassiker, wie die französische Schokola-
dentorte mit Cognac-Sahne-Mousse, seit mehr als zehn
Jahren im Sortiment. „Es klingt verrückt“, sagt Thomas
Wild, „aber diese Torte habe ich geträumt.“ Und während
er sonst schon mal monatelang tüfteln müsse, sei das
auf nächtlicher Eingebung beruhende Rezept auf Anhieb
gelungen. „Normalerweise schmeckt man ab und merkt,
da müssen 20 Gramm mehr Kuvertüre rein oder 10 Milli-
liter mehr Alkohol. Diese Torte war vom ersten Versuch
an perfekt, ich habe nie mehr etwas verändert.“
Die Spezialität des Chefs sind Pralinen. Und wie sollte
es bei den Wilds anders sein: Anfangs hatte er mit den
kleinen Geschmacksbomben so gar nichts im Sinn. „Ich
sah mich als Mann fürs Grobe, mochte große Kessel, gro-
ße Mengen. Drei Kisten Mürbeteig verarbeiten, kneten –
da sieht man, was man geschafft hat. Das Filigrane war
überhaupt nicht meine Welt.“ Als er dann als 18-Jähriger
seine Lehre im Münchner Cafe Luitpold begann, habe der
Betriebsleiter gesagt: „Sie gehen in den Pralinenraum!“
Thomas Wild muss lachen: „Dass ich nicht losgeheult
habe, wundert mich bis heute. Dann habe ich ein halbes
Jahr Pralinenmassen produziert, und mein Kollege hat mit
dem Spritzbeutel dressiert. Irgendwann sagte mein Aus-
bilder, dass sie vorher noch nie so gute Pralinenmassen
gehabt hätten. Erst da habe ich eine wirkliche Liebe zum
Beruf entwickelt, vorher war es eine Art Hassliebe.“
Um dem Zuckerbäckerhandwerk auf Anhieb ohne
Wenn und Aber zu verfallen, muss man vielleicht von
außen kommen – ohne die frühe Verwöhnung durch all-
gegenwärtig Süßes, ohne die Bürde der Familientradition.
Konsum & Konsumenten // 77
So erging es jedenfalls Thomas Wilds Frau Anne. Anders
als ihr Mann, dem man an jeder Pore seiner rosig-glatten
Haut anzusehen meint, dass er sich den ganzen Tag mit
Sahne, Marzipan und guter Butter beschäftigt, könnte
die quirlige 32-Jährige mit ihren frech zerzausten Haaren
auch eine Bar in Berlin-Mitte betreiben. Die Wermelskirche-
nerin lernte das Arbeiten bei Wild durch ein zweiwöchi-
ges Schülerpraktikum kennen. „Mir hat das so viel Spaß
gemacht, dass ich anschließend am Wochenende im
Verkauf aushalf und 2001 meine Lehre begann.“ Ob es
nicht problematisch war, sich in den Juniorchef zu verlie-
ben, ob es Neid gab? Sie winkt ab: „Wir waren damals
beide noch gebunden. Alles ging ganz langsam. Außer-
dem habe ich in Thomas nicht den künftigen Chef gese-
hen, nur den Menschen. Ich war 19, als wir ein Paar wur-
den, und viel zu jung, um zu begreifen, was so ein Betrieb
bedeutet.“ Ihr Mann war damals Mitte 20 – und hatte
schon erlebt, wie es ist, wenn zwar Liebe da ist, aber kein
Verständnis für seine Arbeitszeiten. „Ich war vorher mit
einer Lehrerin zusammen, die sonntagmorgens immer
fragte: Kannst du nicht einmal liegen bleiben? Da wusste
ich, es wird auf Dauer nicht gehen.“
Es ist Mittag geworden im Café, die Frühstücksgäste
sind gegangen, an der Tischreihe am Fenster hat nun
eine kleine Hochzeitsgesellschaft Platz genommen. Das
frisch vermählte Brautpaar, er im dunklen Dreiteiler, sie
mit weißen Spitzenhandschuhen und Diadem im Haar,
fasst sich an den Händen, wirkt ganz beseelt. Er stamme
aus Kasachstan und seine Frau Mina aus dem Iran, er-
zählt Gottfried, der Bräutigam. Schon lange würden sie
in Deutschland leben, vor drei Jahren hätten sie sich
kennengelernt. „Unser erstes Treffen fand auch in einem
Café statt, in Köln. Wir hatten uns gleich so viel zu erzäh-
len, dass sie uns am Ende rausschmeißen mussten, weil
sie schließen wollten.“ Für die heutige Einkehr nach der
Trauung im nahe gelegenen Gemeindezentrum habe man
sich das Wild ausgesucht, weil seine Frau es schon kenne
und auch er nur Gutes gehört habe. Als der Reporter
nicht länger stören möchte, aber noch erwähnt, dass der
rote Faden in seinem Bericht die Liebe sein soll, bittet der
Bräutigam um eine Visitenkarte. Wenige Tage später wird
eine E-Mail kommen, mit einem Gedicht des Österreichers
Friedrich Halm, entstanden vor 1856. „Mein Herz, ich will
dich fragen“ heißt es, und es sei der Leitspruch für ihre
Hochzeit gewesen, schreibt Gottfried. Alle vier Strophen
berühren, aber die dritte vielleicht am meisten: „Und was
ist reine Liebe? / Die ihrer selbst vergisst! / Und wann ist
Lieb’ am tiefsten? / Wenn sie am stillsten ist!“
Am Nachmittag schaut der in Wermelskirchen leben-
de Produzent Armin Dhillon auf einen Cappuccino vorbei,
zusammen mit seiner Tochter Meret. Der 53-Jährige hat
einen Film über das Café Wild gedreht. Normalerwei-
se kämen große Firmen auf ihn zu für ein Porträt. Die
Geschichte der alteingesessenen Konditorenfamilie zu
erzählen sei seine eigene Idee gewesen – Herzensange-
legenheit statt Auftragsarbeit. „Ich wollte mir mal ohne
Druck ein biografisches Thema vornehmen und es als
neues Format etablieren: eine Art Dokudrama, aber mit
realen Familienmitgliedern als Darsteller.“ Warum hat er
sich für sein Projekt ausgerechnet dieses Café ausge-
sucht? Dhillon muss nicht überlegen: „Weil es mich früh
gelehrt hat, dass es sich lohnt, auf Qualität zu warten.“
Als er 16 gewesen sei, erzählt er, da habe es im Café
Wild Florentiner gegeben, die er nie vergessen werde.
„Die Nüsse, die Mandeln, die gebrannte Honig-Zucker-
Sahne, die Schokoladenschicht – diese Mischung war
so perfekt knusprig und lecker und frisch, wie ich sie
nirgendwo sonst jemals wieder gegessen habe.“ Weil
ein einziges Stück des Mandelgebäcks aber schon 1,60
Mark gekostet habe, sei er nur selten in den Genuss ge-
kommen. „Ich habe es mir vom Taschengeld abgespart,
manchmal drei Monate lang, aber das war es wert.“ Auch
für seine Tochter und ihre Freundinnen ist das Wild nichts
Alltägliches. „Wir gehen gern hier hin“, sagt Meret, „aber
nur zu besonderen Anlässen, zum Beispiel am letzten
Schultag, wenn wir Ferien bekommen haben.“ Der Vater
findet das genau richtig so. „Der Erfolg dieses Unterneh-
mens beruht auf dem bedingungslosen Einsatz von Qua-
lität, das hat seinen Preis. Und deshalb ist es völlig okay,
wenn ein Jugendlicher hier etwas zu schätzen lernt, das
er nicht immer haben kann.“
Menschlich, verlässlich, liebenswert
Wer sich einen ganzen Tag lang im Café Wild aufhält und
keine Sekunde den Eindruck gewinnt, dass hier heile Welt
gespielt wird, der führt den Charme dieses Hauses am
Ende auch darauf zurück, dass unternehmerischer Erfolg
und menschliches Wohlergehen hier als schützenswerte
Einheit gesehen werden. Das beginnt beim Chef, der mit
seiner Marke längst Filialen hätte aufmachen können
oder wenigstens einen Onlineshop. „Wäre ich dann zu-
friedener?“, antwortet Thomas Wild auf die Frage, warum
er nicht expandiert. Und erzählt, dass jeder der neun
Backstubenmitarbeiter zusätzlich zu seinem regulären
Urlaub einmal im Jahr einen Joker ziehen könne: „Ich
springe dann für ihn ein, auch kurzfristig, denn ich bin
in keinem Dienstplan eingeteilt. So etwas geht nur, weil
wir diesen einen Laden haben und keinen zweiten.“ Was
hatte beim Rundgang durch die Produktionsräume der
78 // Konsum & Konsumenten
Geselle Karl-Heinz Kahle als Begründung genannt, wa-
rum er dem Betrieb seit vier Jahrzehnten die Treue hält?
„Weil man hier ein Team ist – und für jedes Problem, auch
ein privates, Ansprechpartner hat.“
Kurz vor 18 Uhr räumt Daniela Hauser die letzten
Tische ab. Schon morgens war einem die Serviererin auf-
gefallen, weil sie das mit den Begrüßungspralinen zele-
briert wie ein feierliches Ritual. „Zu Ihrem Frühstück darf
ich Ihnen heute einen Eierlikör-Trüffel mit weißer Scho-
kolade reichen, und für Ihre Begleitung habe ich Sahne-
karamell mit gesalzener Butter.“ Anderthalb Jahrzehnte
habe sie damit geliebäugelt, mal bei Wild zu arbeiten,
erzählt die 51-Jährige, vor zwei Jahren habe es endlich
geklappt. „Alles ist so liebevoll und individuell hier. Ist
Ihnen aufgefallen, dass jeder Tisch eine etwas andere
Form hat? Und dann dieses Niveau der Produkte. Das ist
High-End. Ich muss sagen, ich trage das gern raus.“
Nach einem ebenso erlebnis- wie kalorienreichen Tag
lässt man im Taxi die Liebe und das Kaffeehaus gedank-
lich Revue passieren. Und da kommt noch eine weitere,
ganz unerwartete Facette hinzu. „Von da, wo ich Sie
gerade abgeholt habe, bekommen wir unsere lukrativs-
ten Aufträge“, erzählt der Fahrer. Nicht nur in die Umge-
bung, sondern bis ins 100 Kilometer entfernte Bad Müns-
tereifel fahre er Torten aus. „Das ist eine 150-Euro-Fahrt.
Aber die Leute zahlen es, weil sie für ihren Geburtstag
oder ein Jubiläum unbedingt die Torten von Wild wollen.
Also wir Taxifahrer, wir lieben dieses Café!“ //
Konsum & Konsumenten // 79
„Er hat, dachte ich, eine gute Zigarre zu seinem Kaffee. Diese Verbindung ist äußerst behaglich, und das Behagen ist immerhin eine mindere Form des Glücks. Mit der muss man sich unter Umständen begnügen.“ (Thomas Mann)
Die erfolgreichsten Exporteure
Durchschnittlicher Export-Erlös für eine Tonne Rohkaffee; Top-20-Exportländer nach Volumen (2013); …
* Äthiopien zählte bis 1993 zu Eritrea. ** Bis 1999 wurden Belgien und Luxemburg nicht getrennt ausgewiesen. Quelle: FAO
Kenia
1 159
1 730
3 877
4 356Costa Rica
1 058
1 754
3 717
3 528
Äthiopien *
k.A.
k.A.
3 672
3 194
Deutschland
1 253
2 187
3 367
3 133 Mexiko
1 064
1 747
3 328
3 523
Guatemala
1 057
1 614
3 301
3 033
Brasilien
976
1 297
2 697
2 893
China
448
1 148
2 671
2 983
Tansania
972
1 371
2 597
2 893
Indien
999
1 515
2 483
2 134
Gewichtig
Die Top-20-Exportländer von Rohkaffee nach Volumen; 2013; in Tonnen
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 699 147
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 306 503
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .543 685
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532 157
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341 680
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .254 201
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237 379
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230 248
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227 677
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218 937
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216 593
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144 880
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 090
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 556
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 409
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 464
China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 304
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 679
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 142
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 890
Quelle: FAO
80 // Menschen & Märkte
„Es ist nicht das Wissen, sondern das Lernen, nicht das Besitzen, sondern das Erwerben, nicht das Da-Sein, sondern das Hinkommen, was den größten Genuss gewährt.“
(Carl Friedrich Gauß)
Uganda
743
992
1 843
1 780
El Salvador
1 011
1 893
3 504
3 301
Nicaragua
1 073
1 802
3 601
3 351
Kolumbien
1 196
1 744
3 470
4 603
Honduras
1 010
1 738
3 105
3 356
k.A.
Belgien **
k.A. 3 091
2 958
Peru
981
1 434
2 929
3 864
Indonesien
663
893
2 192
1 877
Elfenbeinküste
796
1 030
2 076
1 762Vietnam
572
1 032
1 951
1 520
… in US-Dollar pro Tonne 1970 1990 2010 2013
Gewaltig
Die Top-20-Exportländer von Rohkaffee nach Umsatz; 2013; in Millionen US-Dollar
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 582
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 550
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 887
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 166
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 150
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Quelle: FAO
Menschen & Märkte // 81
„Menschen zu finden, die mit uns fühlen und empfinden, ist wohl das schönste Glück auf Erden.“ (Carl Spitteler)
Deutschland führt mengenmäßig
Die Top-20-Exportländer von Röstkaffee nach Volumen; 2013; in Tonnen
2000 2013 CAGR 2000–2013
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83 048 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 614 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 %
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 694 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 032 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 %
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 277 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 089 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 %
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 803 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 508 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 %
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 299 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 568 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 %
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 243 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4 %
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 597 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 211 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 %
Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 885 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 166 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 148 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 074 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 %
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 965 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 347 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 %
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 735 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 039 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 %
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 748 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 397 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 %
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 130 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 832 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 %
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 484 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 499 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3 %
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 265 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 816 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 %
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 789 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 397 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 379 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 343 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 %
Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 933 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 %
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 991 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 234 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1 %
Quellen: FAO, Statista Analyse
Massenhaft ersetzt
Top-10-Exportländer (2013) von Kaffeesubstituten mit beliebigem Kaffeegehalt nach Volumen; in Tonnen
2000 2013 (CAGR 2000–2013)
Quellen: FAO, Statista Analyse
k. A.
Ruanda (k. A.)
1 895
4
Saudi-Arabien (+55 %)
1 162
Niederlande(+19 %)
1732
190
USA(+7 %)
1 311
539
Polen(+8 %)
769
285
Indien(–12 %)
763
3 911
Slowakei(+31 %)
725
22
Libanon(+6 %)
700
333
Australien(–6 %)
451
1 005
Südafrika(+42 %)
8
749
82 // Menschen & Märkte
„Man spürt selten, was Glück ist, aber man weiß meistens, was Glück war.“ (Françoise Sagan)
Die Schweiz führt umsatzmäßig
Die Top-20-Exportländer von Röstkaffee nach Umsatz; 2013; in Millionen US-Dollar
2000 2013 CAGR 2000–2013
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,44 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 188,20 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 %
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 368,19 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 %
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 184,23 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190,55 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811,27 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,61 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 678,84 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 %
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147,63 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 %
Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92,58 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300,18 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 %
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43,86 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285,23 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 %
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,19 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267,19 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 %
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,45 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172,22 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 %
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164,63 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 %
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142,88 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 %
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,96 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110,68 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,41 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96,06 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 %
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,22 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67,84 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 %
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,86 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59,95 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 %
Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50,81 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 %
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49,71 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 %
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48,95 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 %
Quellen: FAO, Statista Analyse
Massenhaft verdient
Top-10-Exportländer (2013) von Kaffeesubstituten mit beliebigem Kaffeegehalt nach Umsatz; in Millionen US-Dollar
2000 2013 (CAGR 2000–2013)
0,18
Niederlande (+37 %)
10,14
Polen(+16 %)
6,76
0,96
USA(+9 %)
5,41
1,77
Australien(+0,1 %)
5,33
5,38
Slowakei(+22 %)
5,05
0,40
Libanon(+10 %)
4,71
1,38
Südafrika(+43 %)
0,03
3,07
Saudi-Arabien (+67 %)
0,01
4,59
Bulgarien(k. A.)
0,00
2,84
Italien(+12 %)
0,61
2,67
Quellen: FAO, Statista Analyse
Menschen & Märkte // 83
„So tauml’ ich von Begierde zu Genuss, / Und im Genuss verschmacht’ ich nach Begierde.“ (Johann Wolfgang von Goethe)
Volumig
Exportvolumen von Rohkaffee aus Deutschland; in Tonnen
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 542
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 291
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 269
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 929
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 552
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 465
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 084
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 413
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 053
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 066
CAGR 2006–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4 %
Veränderung des Export-
volumens von Rohkaffee aus
Deutschland nach Israel von
2006–2015 (CAGR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 %
Veränderung des Export-
volumens von Rohkaffee aus
Deutschland nach Spanien von
2006–2015 (CAGR) . . . . . . . . . . . . . . . . –24 %
Quelle: Destatis
Wertig
Exportwert von Rohkaffee aus Deutschland; in Tausend Euro
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 920
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 739
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 444
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 790
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423 286
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 029
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559 760
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400 692
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 980
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447 612
CAGR 2006–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0 %
Quelle: Destatis
Geschäfte in direkter Nachbarschaft
Exportvolumen von Rohkaffee aus Deutschland nach Importländern; 2015; in Tonnen
Quelle: Destatis
11 680Frankreich
9 329Niederlande
4 699Bulgarien
4 436Ungarn
3 073Schweiz
1 608Russland
1 533Dänemark
153Lettland
168Israel
173Türkei
198Südafrika
980Slowakei
753Kroatien
903Serbien
36Indonesien
39Montenegro
39Indien
96Weißrussland
93Singapur
<1Kuba
1Namibia
1Kirgisistan
1Nigeria
13Kasachstan
16Bahrain
17Japan
18Armenien
84 // Menschen & Märkte
„Oft findet man nicht den Genuss, / Den man mit Recht erwarten muss.“ (Wilhelm Busch)
77 058Polen
8 979Belgien
8 630Italien
7 948Österreich
6 912Schweden
3 020Australien
2 799Vereinigtes Königreich
2 716Tschechien
1 041Ukraine
1 062Rumänien
1 145Spanien
1 249Finnland
104Estland
128Georgien
129Portugal
138Taiwan
139Luxemburg
250Island
326Republik Korea
409Griechenland
419Norwegen
466USA
534Litauen
19Malta
19Haiti
19Jordanien
59China
61Liechtenstein
64Hongkong
70Slowenien
73Vereinigte
Arabische Emirate
<1Usbekistan
1Argentinien
1Vietnam
1Färöer
9Zypern
2Irland
3Mongolei
4Moldawien
6Iran
Menschen & Märkte // 85
„Um das volle Maß der Freude genießen zu können, muss man jemanden haben, mit dem man es teilen kann.“ (Mark Twain)
Die Eidgenossen verdienen am meisten
Durchschnittlicher Export-Erlös für eine Tonne Röstkaffee; Top-20-Exportländer nach Volumen (2013); in US-Dollar pro Tonne 1970 1990 2010 2013
Frankreich
1 861
3 686
33 876
17 567
Deutschland
2 037
4 027
6 213
5 150
USA
1 789
5 519
8 271
6 099
Italien
1 798
4 881
9 119
8 008Belgien
k. A.
k. A.
9 186
7 023
Slowakei
k. A.
k. A.
7 707
5 561
Niederlande
1 809
4 103
6 183
6 292
Kanada
0
4 505
10 165
9 216
Schweden
1 752
4 545
7 135
5 347
Polen
0
0
5 640
4 784
Schweiz
1 450
12 225
41 674
35 444
Tschechien
k. A.
k. A.
6 477
5 502
Österreich
2 286
2 692
8 199
5 271
Ungarn
0515 5 074
4 932
Portugal
1 064
5 138
6 651
5 519
Bulgarien
k. A.
k. A.
5 958
5 017 Russland
k. A.
k. A.
6 405
4 753
Finnland
1 548
3 404
5 168
5 344
Quelle: FAO
Vereinigtes Königreich
1 246
7 180
15 475
13 021
Spanien
1 526
4 434
13 743
7 180
86 // Menschen & Märkte
„Wer nicht geliebt hat, hat die letzte und tiefste Süße des Lebens nicht gekostet.“ (Jack London)
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 918
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 338
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 937
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 813
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 478
Vereinigtes Königreich ... . . . . . .55 127
Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 613
Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 757
Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 492
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 540
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 383
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 590
Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 265
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 051
Russland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 134
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 705
Litauen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 670
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 419
Ukraine .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 303
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 111
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 567
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 164
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 726
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 722
Estland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 590
Lettland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 505
Republik Korea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 159
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 983
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 783
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 919
Kroatien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 657
Verein. Arabische Emirate ... . 1 314
Belarus .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 222
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 097
Hongkong ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 030
Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985
Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 972
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947
Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 774
Namibia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668
Volksrepublik China ... . . . . . . . . . . . . . . . . 593
Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579
Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
Ägypten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
Zypern ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
Singapur ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Serbien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Jordanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Republik Moldau .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Taiwan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Kasachstan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Georgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Chile ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Island.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Mongolei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Malediven ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Katar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . 71
Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Kuwait .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Bahrain ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Islamische Republik Iran ... . . . . . . . . . . . 37
Oman.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Malaysia.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Aserbaidschan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Ehemalige jugoslaw. Republik
Mazedonien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Afghanistan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Turkmenistan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Seychellen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Kirgisische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Äquatorialguinea.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Neuseeland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Demokratische Volksrepublik
Korea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Kosovo .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Tunesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Bosnien und Herzegowina .. . . . . . . . 11
Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Barbados ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Albanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Uruguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Irak ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Usbekistan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Montenegro .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Gambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Pakistan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Tadschikistan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Kap Verde ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Mauretanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Senegal .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Französisch-Polynesien ... . . . . . . . . . . . . . . 1
Veränderung des Exportwertes
von Röstkaffee aus Deutschland
nach Estland, von 2006–2015 . . . .
in Prozent: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 246,2
Veränderung des Exportwertes
von Röstkaffee aus Deutschland
nach Neuseeland, von 2006–2015
in Prozent: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –94,3
Quelle: Destatis
Die Niederländer gönnen sich das meiste
Exportwert von Röstkaffee aus Deutschland nach Importländern; 2015; in Tausend Euro
Menschen & Märkte // 87
„Je mehr Liebe man gibt, desto mehr besitzt man davon.“ (Rainer Maria Rilke)
Preise im Auf und Ab
Entwicklung der Einfuhrpreise von Rohkaffee nach Deutschland; in Prozent gegenüber dem Vorjahr
Rohkaffee aus … Afrika … Mittelamerika … Südamerika … Asien und übrigen Gebieten
Quelle: Destatis
2001 2002 2003
–24,3–24,8 –34,6–14,2 –19,6–9,4 –1,6–10,5 –10,2–10,7 –9,2–18,3
2004 2005 2006
7,213,2 13,34,5 42,036,5 53,135,3
–2,1
4,6 6,38,0
2013 2014 2015
–29,2–27,4 –24,5–26,7
5,7
–1,5–1,8 –8,2
20,934,5 34,421,2
2007 2008 2009
12,9
–0,4–2,6–2,6
9,510,310,0
–8,0
4,85,9 9,610,8
2010 2011 2012
27,631,8 37,730,4 41,942,6 38,939,4
–17,6–22,3 –20,1–15,6
88 // Menschen & Märkte
„Kein besseres Heilmittel gibt es im Leid als eines edlen Freundes Zuspruch.“ (Euripides)
Viel importiert
Importvolumen von Rohkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tonnen
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .375 420
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235 817
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 208
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 845
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 200
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 796
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 877
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 903
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 453
China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 788
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 474
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 323
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 032
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 873
Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 592
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 967
Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 377
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 242
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 176
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 553
Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 490
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 096
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 651
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 750
Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 735
Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 675
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 419
Timor-Leste .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 351
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 048
Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486
Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
Singapur ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
St. Kitts und Nevis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Demokratische Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Quelle: Destatis
Viel investiert
Importwert von Rohkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tausend Euro
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .984 719
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .423 222
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .297 534
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194 407
Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183 071
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 582
Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 094
Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 557
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 317
China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 301
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 904
Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 214
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 886
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 412
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 362
Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 237
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 683
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 633
Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 072
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 589
Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 349
Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 361
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 900
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 687
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 939
Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 035
Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 441
Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 185
Timor-Leste .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 973
Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 553
Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 258
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 120
Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 045
Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 005
Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943
Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923
Singapur ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 805
Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776
Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753
St. Kitts und Nevis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717
Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553
Quelle: Destatis
Menschen & Märkte // 89
„Genießen, was die Götter geben, sei aller frommen Menschen Pflicht!“(Epiktet)
Röstkaffee in Tonnen
Importvolumen von Röstkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tonnen
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 041
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 881
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 229
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 113
Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 581
Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 160
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 934
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 243
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 137
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Kosovo .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Litauen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Estland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Serbien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Mazedonien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Kroatien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Bosnien und Herzegowina .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Montenegro .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Quelle: Destatis
Röstkaffee in Euro
Importwert von Röstkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tausend Euro
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164 522
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137 996
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 169
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 768
Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 970
Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 999
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 212
Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 312
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 111
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 768
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 362
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 211
USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 068
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 975
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510
Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Litauen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Kosovo .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Serbien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Estland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Mazedonien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Quelle: Destatis
90 // Menschen & Märkte
„Schön ist alles, was man mit Liebe betrachtet.“ (Christian Morgenstern)
Entkoffeinierter Röstkaffee in Tonnen
Importvolumen von entkoffeiniertem Röstkaffee in Deutschland nach Exportländern; in Tonnen
2007 2009 2011 2013 2015
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .462
Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .302 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .461 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .346
Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Quelle: Destatis
Entkoffeinierter Röstkaffee in Euro
Importwert von entkoffeiniertem Röstkaffee in Deutschland nach Exportländern; 2015; in Tausend Euro
Quelle: Destatis
Belgien 52 Brasilien 1 Dänemark 1
Griechenland 16 Honduras 24
Jamaika 4 Kolumbien 8 Luxemburg 9 Mexiko 1 Nicaragua 50
Österreich 72
Portugal 3 Schweden 13
Slowakei 24
Türkei 35 USA 6 Vereinigtes Königreich 5
Frankreich 240
Italien 3 775
Niederlande 2 176
Polen 1 040
Schweiz 12 615
Spanien 482
Tschechien 1 363
Menschen & Märkte // 91
„Das Beste, was der Mensch für einen anderen tun kann, ist doch immer das, was er für ihn ist.“ (Adalbert Stifter)
Preisverfall in Belgien
Entwicklung des Marktwertes von Röstkaffee *; in Millionen Euro
2010 2015 Veränderung 2010–2015
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 320,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 133,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,5 %
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 596,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 457,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,1 %
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 298,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 464,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8 %
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 937,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 341,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43,1 %
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 970,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 060,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,3 %
Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .615,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,2 %
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .586,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,4 %
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .584,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79,4 %
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .542,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,3 %
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .428,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,7 %
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 %
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,9 %
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,9 %
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,4 %
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,9 %
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –20,4 %
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,6 %
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 %
Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,8 %
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,4 %
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,3 %
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,5 %
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,6 %
Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,4 %
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,0 %
Prognostizierter Marktwert für 2020:
* beinhaltet den Außer-Haus-Markt. Quelle: Statista Consumer Market Outlook
1 625,6 Frankreich
4 730,8 Deutschland
1 586,7 Niederlande
4 064,6 Italien
1181,7 Spanien646,4
Großbritannien
112,5Bulgarien 127,5
Litauen
159,2Kroatien179,8
Ungarn 273,5Slowakei
302,9Belgien
382,0Griechenland
437,4Portugal
460,7Finnland
498,6Rumänien
471,4Dänemark
532,5Tschechien
610,3Polen
787,8Österreich
645,8Schweden
93,3Irland 63,9
Slowenien66,6Lettland
55,6Estland
92 // Menschen & Märkte
„Das Größte im Leben eines Menschen ist, jemanden zu treffen, der einem wichtiger ist als man selbst.“ (Harrison Ford)
Nachfrage-Boom in Österreich
Entwicklung des Marktvolumens von Röstkaffee *; in Millionen Kilogramm
2010 2015 Veränderung 2010–2015
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,0 %
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .298,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,4 %
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,8 %
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –6,3 %
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 %
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 %
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –15,6 %
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,6 %
Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –14,2 %
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,8 %
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,2 %
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 %
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 %
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,8 %
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –38,4 %
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,9 %
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 %
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9 %
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 %
Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0 %
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –7,1 %
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,5 %
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,2 %
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,4 %
Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 %
Prognostiziertes Marktvolumen für 2020:
* beinhaltet den Außer-Haus-Markt. Quelle: Statista Consumer Market Outlook
246,9 Frankreich
399,1 Deutschland
132,6 Niederlande
360,3 Italien
152,1 Spanien36,9
Großbritannien
16,2Bulgarien 10,4
Litauen
14,6Kroatien24,2
Ungarn 22,2Slowakei
26,6Belgien
27,0Griechenland
42,3Portugal
52,9Finnland
43,1Rumänien
33,4Dänemark
43,3Tschechien
97,5Polen
50,3Österreich
76,4Schweden
8,7Irland 8,2
Slowenien4,8
Lettland
7,3Estland
Menschen & Märkte // 93
„Das Leben ist kurz, weniger wegen der kurzen Zeit, die es dauert, sondern weil uns von dieser kurzen Zeit fast keine bleibt, es zu genießen.“ (Jean-Jacques Rousseau)
Überwiegend positiv
Verkaufsvolumen von verifiziertem und zertifiziertem nachhaltigem Kaffee; weltweit; in Millionen Tonnen
2010 2011 2012 2013 2014 2015
4C Association ... . . . . . . . . . . 23 160 ... . . . . . . . . . . . . . . . .48 617 ... . . . . . . . . . . . . . . .152 000 ... . . . . . . . . . . . . . . 453 899 ... . . . . . . . . . . . . . . . 596 983 ... . . . . . . . . . . . . . . 609 537
UTZ ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 994 ... . . . . . . . . . . . . . 136 752 ... . . . . . . . . . . . . . . .188 096 ... . . . . . . . . . . . . . . 224 028 ... . . . . . . . . . . . . . . . 258 867 ... . . . . . . . . . . . . . . 238 392
Rainforest Alliance ... . 114 884 ... . . . . . . . . . . . . . 129 864 ... . . . . . . . . . . . . . . .139 856 ... . . . . . . . . . . . . . . 167 967 ... . . . . . . . . . . . . . . . 184 599 ... . . . . . . . . . . . . . . 195 000
Fairtrade ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 458 ... . . . . . . . . . . . . . 116 706 ... . . . . . . . . . . . . . . .128 000 ... . . . . . . . . . . . . . . 142 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . 148 157 ... . . . . . . . . . . . . . . 166 982
Quellen: 4C Association, UTZ Certified, Fairtrade International, Global Product Management & FLO-CERT
Unterschiedlich fair
Verkaufsmenge ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Tonnen
2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 Veränd. in %
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 000 ... . . . . . . . . . . . . . 321 300 ... . . . . . . . . . . . . . . .342 300 ... . . . . . . . . . . . . . . 406 000 ... . . . . . . . . . . . . . . . 468 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . 111 600 ... . . . . . . . . . . . . . 138 300 ... . . . . . . . . . . . . . . .170 000 ... . . . . . . . . . . . . . . 211 600 ... . . . . . . . . . . . . . . . 219 700 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 200 ... . . . . . . . . . . . . . 123 200 ... . . . . . . . . . . . . . . .134 100 ... . . . . . . . . . . . . . . 142 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . 150 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . .46 600 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 300 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 600 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . .20 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 300 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –50
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 900 ... . . . . . . . . . . . . . . . .12 700 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Verkaufserlöse ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Millionen Euro
2011/2012 2012/2013 2013/2014
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .518,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469,0
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176,1
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111,6
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,0
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,7
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,0
Anteil der Fairtrade-Verkaufsmenge an der Gesamtproduktion für ausgewählte Produkte; weltweit; in Prozent
2012/13 2013/2014 Veränderung zum Vorjahr
Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .–7
Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –18
Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –10
Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –13
Quelle: Fairtrade International
94 // Menschen & Märkte
„Ein Herz sein Eigen nennen, alles sagen können in der Gewissheit, verstanden zu werden, ist das nicht Glück?“ (Honoré de Balzac)
Kaffee ist Fairness-Spitzenreiter
Absatz ausgewählter Fairtrade-Produkte; Deutschland; in Millionen Euro 2012 2013 2014 2015
Kaffee
251,1
290,0332,6
357,1
Südfrüchte *
37,7
58,292,4
115,8
Blumen
81,1
103,3 118,8
113,6
Eiscreme
48,2
55,3 65,3
82,8
Textilien
42,0
53,071,0
71,2
Süßwaren **
14,5
19,3 19,6
22,2
* Zirka 99 % Bananen. ** Ohne Schokolade und Eiscreme. Quelle: TransFair
Schokolade
14,7
18,8 21,4
22,0
Fruchtsaft
10,4
12,4 16,0
20,6
kalte Mischgetränke
6,0
9,5 15,2
18,8
Zucker
7,6
8,9 12,0
14,2
Tee
8,0
8,1 9,8
13,8
Reis
4,0
3,9 4,0
5,5
Honig
1,3
2,5
6,1
12,3
Wein
2,8
3,6 4,4
10,5
Kakao / Trinkschokolade
2,4
3,0 3,4
4,5
Menschen & Märkte // 95
„Der Wunder größtes ist die Liebe.“ (Hoffmann von Fallersleben)
Beworben
Werbeausgaben * für Kaffee, Tee und Kakao; Deutschland; in Millionen Euro
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Veränderung 2000–2015 . . . . . . . 43 %
CAGR 2000–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 %
* ab 2007 inkl. Online; ab 2012 inkl. Mobile; ohne Stadtillustrierte. Quelle: Axel Springer; Nielsen
Beständig
Marken- und Preisbewusstsein bei Kaffee und Tee; Bevölkerung in Deutsch-land ab 14 Jahre; 2015; in Prozent
Besteuert
Staatliche Einnahmen durch die Kaffeesteuer; Deutschland; in Millionen Euro
1950 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
1960 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540
1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756
1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 986
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 087
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 039
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 091
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 980
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 025
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 003
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 973
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 086
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 008
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 997
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 002
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 028
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 054
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 021
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 016
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 030
Quellen: Bundesministerium der Finanzen, Destatis
Beobachtet
Entwicklung der Einnahmen aus der Kaffeesteuer in Deutschland gegenüber dem Vorjahr; in Prozent
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –5
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –10
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –2
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –7
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Quellen: Destatis, Statista
Unbeständig
Entwicklung der Verbraucherpreise von Bohnenkaffee gegenüber dem Vorjahr; Deutschland; in Prozent
2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –5,61
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,79
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,2
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,08
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,89
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,22
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,71
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,6
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,21
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,97
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,8
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,24
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,89
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,77
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,5
Quelle: Destatis
53Ich achte eher auf die Marke
40Ich achte eher auf den Preis6
Kaufe ich nicht / Kann ich nicht beurteilen
Quelle: VuMA
96 // Menschen & Märkte
„Die Freude und das Lächeln sind der Sommer des Lebens.“ (Jean Paul)
Portion für Portion
Absatz von Kaffeepads und -kapseln im Lebensmitteleinzelhandel in Deutschland; in Tonnen
Kaffeepads Kaffeekapseln
Schritt für Schritt
Absatz von Espresso und Crema im Lebensmitteleinzelhandel in Deutschland; in Tonnen
2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 420
2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 551
2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 427
2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 598
2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 758
2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 110
2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 332
2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 410
2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 750
2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 509
2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 300
2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 600
2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 200
2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63 450
2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 300
Veränderung 2001–2015 . . . . 668 %
CAGR 2001–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 %
Quelle: Deutscher Kaffeeverband
Jahr für Jahr
Absatz von Röstkaffee im Lebens-mitteleinzelhandel nach Segmen-ten; Deutschland; in Tonnen
2014
Röstkaffee insgesamt ... . . . . 373 750
Röstkaffee / Filterkaffee
gemahlen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 250
ganze Bohne.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 850
Pads und Kapseln ... . . . . . . . . . . . . . . .48 650
2015
Röstkaffee insgesamt ... . . . . 379 100
Röstkaffee / Filterkaffee
gemahlen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 000
ganze Bohne.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84 600
Pads und Kapseln ... . . . . . . . . . . . . . . .51 500
Quelle: Deutscher Kaffeeverband Quelle: Deutscher Kaffeeverband
2015 30 900
2005 6 550
2007 18 760
2009 26 161
2011 30 700
2013 32 200
2015 20 600
2005 800
2006 1 400
2007 2 700
2008 3 800
2009 4 700
2010 6 600
2011 8 600
2012 10 000
2013 12 700
2014 17 750
2008 22 888
2010 29 719
2006 12 806
2012 31 500
2014 30 900
2016 31 800 2016 21 400
Menschen & Märkte // 97
„Die Liebe fordert alles und ganz mit Recht, so ist es mir mit dir, dir mit mir.“ (Ludwig van Beethoven)
Was Landwirte mit Arabica-Kaffee einnehmen
Erzeugerpreise für Arabica-Kaffee in ausgewählten Ländern; in US-Dollar pro Pfund (lbs)
Was einzelne Kaffeesorten kosten
Durchschnittlicher Kaffeepreis (Verbraucher) nach Sorte; weltweit; in US-Dollar pro Pfund (lbs)
1998 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Colombian Mild Arabicas 1,4 1,2 1,2 1,3 1,4 1,8 2,3 2,8 2,0 1,5 2,0 1,5
Other Mild Arabicas 1,4 1,2 1,1 1,2 1,4 1,4 2,0 2,7 1,9 1,4 2,0 1,6
Brazilian Natural Arabicas 1,2 1,0 1,0 1,1 1,3 1,2 1,5 2,5 1,8 1,2 1,7 1,3
Robustas 0,8 0,5 0,7 0,9 1,1 0,8 0,8 1,1 1,0 0,9 1,0 0,9
Quelle: ICO
Quelle: ICO
Kuba 1,71 1,89 1,89 0,71 0,71 2,36
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Dominikanische Republik
0,66 1,09 0,68 0,88 1,39 1,71
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Indien
0,67 0,85 0,64 0,97 1,51 1,57
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Guatemala
0,55 0,99 0,70 0,92 1,45 1,39
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Honduras
0,50 1,03 0,54 0,79 1,25 1,29
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Kolumbien
0,70 1,00 0,75 0,89 1,81 1,19
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Brasilien
0,54 1,16 0,66 0,87 1,34 1,05
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Bolivien
0,52 0,77 0,78 k. A. k. A. 2,35
1990 1995 2000 2005 2010 2015
98 // Menschen & Märkte
„Du bist die Ruh’, der Friede mild, die Sehnsucht du und was sie stillt.“ (Friedrich Rückert)
Was Landwirte mit Robusta-Kaffee einnehmen
Erzeugerpreise für Robusta-Kaffee in ausgewählten Ländern; in US-Dollar pro Pfund (lbs)
Was einzelne Kaffeesorten kosten
Durchschnittlicher Kaffeepreis (Verbraucher) nach Sorte; weltweit; in US-Dollar pro Pfund (lbs)
1998 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Colombian Mild Arabicas 1,4 1,2 1,2 1,3 1,4 1,8 2,3 2,8 2,0 1,5 2,0 1,5
Other Mild Arabicas 1,4 1,2 1,1 1,2 1,4 1,4 2,0 2,7 1,9 1,4 2,0 1,6
Brazilian Natural Arabicas 1,2 1,0 1,0 1,1 1,3 1,2 1,5 2,5 1,8 1,2 1,7 1,3
Robustas 0,8 0,5 0,7 0,9 1,1 0,8 0,8 1,1 1,0 0,9 1,0 0,9
Quelle: ICO
Thailand
0,38 0,37 0,12 0,18 0,85 0,97
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Indien
0,44 0,67 0,36 0,52 0,78 0,88
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Brasilien
0,35 0,97 0,42 0,46 0,74 0,74
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Gabun
0,43 0,41 0,51 k. A. 0,83 0,77
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Togo
0,29 0,61 0,23 0,28 0,42 0,60
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Uganda
0,08 0,60 0,20 0,41 0,56 0,60
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Elfenbeinküste
0,33 0,59 0,24 0,11 0,22 0,50
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Zentralafrikanische Republik
0,37 0,57 0,18 k. A. 0,51 0,40
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Papua-Neuguinea
0,27 0,66 0,22 0,24 0,29 0,25
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Angola
0,86 k. A. 0,52 0,10 0,44 0,38
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Quelle: ICO
Menschen & Märkte // 99
Kilopreise
Durchschnittlicher Preis von Röstkaffee; in Euro pro Kilogramm
2010 2015 Veränderung 2010 zu 2015
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,65 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,9 %
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,11 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,0 %
Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,86 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,53 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,6 %
Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,05 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,8 %
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,92 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,04 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,0 %
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,04 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,62 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,6 %
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,57 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,6 %
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,32 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,42 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,3 %
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,40 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,36 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 %
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,04 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,4 %
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,60 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,12 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,2 %
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,41 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 %
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,69 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,8 %
Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,93 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,57 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5 %
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,90 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,24 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,6 %
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,97 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,1 %
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,34 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,26 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,9 %
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,16 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8 %
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,9 %
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,39 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,64 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6 %
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,51 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,6 %
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,63 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5 %
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,85 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,0 %
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,05 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,52 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,8 %
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,18 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 %
Quelle: Statista Consumer Market Outlook
Portionspreise
Preisentwicklung pro Tasse Filterkaffee; ausgewählte Länder; in Euro pro Tasse 2012 2015
„Genieße, was du hast, als ob du noch heute sterben solltest, aber spar es auch, als ob du ewig lebtest. Der allein ist weise, der, beide eingedenk, im Sparen zu genießen, im Genuss zu sparen weiß.“ (Christoph Martin Wieland)
0,941,13Rumänien 0,891,06
Litauen
2,172,21Niederlande
0,920,95Italien
0,540,59Bulgarien
1,431,58Malta
Quelle: Eurostat
100 // Menschen & Märkte
Prognostizierte Kilopreise
Prognose des durchschnittlichen Röstkaffee-Preises; in Euro pro Kilogramm
2020 Veränderung 2015 zu 2020
Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,15 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –5,7 %
Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,65 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,9 %
Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,52 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,6 %
Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,84 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0 %
Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,24 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7 %
Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,6 %
Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –2,5 %
Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,31 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,7 %
Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,68 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –6,0 %
Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,6 %
Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,40 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6 %
Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,56 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,3 %
Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,96 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,9 %
Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,89 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,0 %
Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,85 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,7 %
Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,35 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,8 %
Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,42 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –10,2 %
Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,76 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,1 %
Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,9 %
Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,64 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0 %
Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,77 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4 %
Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,45 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,3 %
Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,93 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 %
Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,26 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,9 %
Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,6 %
Quelle: Statista Consumer Market Outlook
„Jeder Frühlings-Sonnentag schließt nur für ein paar Menschen, die imstande sind, ihn zu genießen, unter Millionen, die nicht dazu imstande sind, das Glück der Erde und also
den Himmel auf.“ (Wilhelm Raabe)
1,021,01Slowakei
2,001,63Zypern
1,151,10Slowenien
0,89 0,89Tschechien
k. A. 3,08Norwegen
0,971,00Kroatien
1,872,05Deutschland1,952,15
Finnland
1,151,27Polen
Menschen & Märkte // 101
GESTENLea Gless, 21, Studentin in Hamburg
Es war einer dieser Novembermorgen, an denen ich am
liebsten im Bett geblieben wäre: verschlafen, keine Zeit
mehr für Frühstück, losgehetzt zur Uni, Regen, Schirm
vergessen, U-Bahn verpasst. Ich hatte richtig schlechte
Laune, als ich völlig durchnässt und viel zu spät endlich
im Seminar ankam. Ich öffnete die Tür zum Unterrichts-
raum, entschuldigte mich beim Professor und schlich
mich zu meiner Freundin, die mir den Platz neben sich
frei gehalten hatte. Da sah ich auf meinem Tisch einen
Coffee-to-go von meinem Lieblingscafé.
Meine Freundin Conni flüsterte mir zu: „Ich habe heute
meinen Nettigkeits-Tag.“ Sie hatte mir einen Kaffee mit-
gebracht, so wie ich ihn am liebsten habe: Latte macchi-
ato mit extra viel Milchschaum, Kakaopulver und Zimt.
Er hat unglaublich gut geschmeckt, und der Tag war
sofort viel heller.
STILLEChristoph Oesterle, 48, Intensivpfleger in Eckernförde
Ich habe frei. Ich stehe zwischen vier und fünf Uhr
morgens auf; diesmal habe ich mir vorgenommen, viele
Fische zu fangen. Kein Frühstück, nur Brote schmieren,
Thermoskanne füllen, Köder kontrollieren, Ruten packen.
Obwohl wir an der Ostsee wohnen, fahre ich zu einem
Forellenteich in der Gegend. Im Landesinneren hier oben
in Schleswig-Holstein ist weniger Wind – wenn ich Glück
habe, sogar gar keiner. Ich hasse Wind, und glattes Was-
ser ist wunderbar. Auf der Fahrt bin ich noch unruhig und
auch, als ich parke: Habe ich alles dabei? Bekomme ich
einen guten Platz? Das wollen andere ja auch.
MomenteDer beste Kaffee des Tages – das ist für die junge Mutter vielleicht der, den sie trinkt, wenn das Baby schläft. Der Busfahrer freut sich auf seinen selbst gebrühten nach der Schicht. Die Beraterin genießt ihren still im Café, zwischen zwei Kundenterminen. Und dann gibt es noch jene sehr besonderen Kaffees, man so leicht nicht vergisst. Aufgezeichnet von: Lydia Gless, Søren Harms, Jasmin Shamsi
Ich finde einen: Kein Mensch weit und breit – doch, dort
hustet einer im Morgennebel. Dann wieder Stille. Es ist
noch kühl, die Fische beißen nicht, wenn es warm wird.
Ich bin eifrig, bestücke die Haken, positioniere die
Ruten, klappe den Campingstuhl auf und freue mich: Heu-
te klappt es. Ich lege den Kescher bereit, damit er greifbar
ist, wenn einer zappelt. Wenn alles geregelt ist, nehme ich
mir den Brotkorb und die Thermoskanne. Ich stelle mich
ans Ufer und schaue über den Teich. Der Kaffee ist heiß,
er dampft vor sich hin wie eine der Nebelbänke draußen
auf dem Wasser. So stehe ich dann da, eine Hand in der
Hosentasche, die andere wärmt sich am Becher, ich neh-
me den ersten Schluck. Und noch einen.
Diese fünf Minuten mit dem Kaffee nach dem Aus-
bringen der Ruten, das ist der Moment. Stille. Irgendwo
quakt eine Ente oder fiept ein anderer Vogel. Hoffentlich
ruckelt jetzt nicht die Pose im Wasser.
Bei uns auf der Intensivstation ist häufiger mal Alarm,
das meine ich wörtlich. Da ist genug Adrenalin im Blut,
dort brauche ich keine Aufputschmittel. Ich trinke Kaffee,
weil er gut schmeckt. Filterkaffee, schwarz. Milch ver-
fälscht nur. Und wenn wie am Teich diese Stille herrscht,
dann gibt es nichts Besseres.
Später kann dann der Fisch kommen. Ob es wirklich
viele Fische werden, ist fast schon egal. Früher war mein
Sohn oft dabei. Jetzt nicht mehr, er ist gerade 18 gewor-
den. Aber der Kaffee schmeckt immer noch so.
GEHEIMNISSEHelga Starck, 75, Bäuerin i. R. bei Kappeln
Mein Opa hatte meinem Vater Johannes eine Bauern-
stelle in Archangel gekauft. Zwölfeinhalb Hektar waren
das, das Land läuft dort in Wellen zur Schlei hinunter, und
102 // Menschen & Märkte102 // Menschen & Märkte
von dort hinauf bläst der Westwind über unsere Anhöhe.
Wir hatten sieben Kühe und wenig Geld. Und weil wir spa-
ren mussten, gab es fast immer Ersatzkaffee: „Linde’s
Kaffee-Ersatz Mischung“ stand da drauf, eine weiße Pa-
ckung mit großen blauen Punkten. Anfang der Fünfziger-
jahre muss das gewesen sein. Darin war immer ein weißes
Spielzeugtier aus Plastik, die haben wir gesammelt.
Meine Mutter Frieda mochte aber gerne mal eine Tasse
Kaffee trinken – ich meine echten Bohnenkaffee. Den hiel-
ten wir eigentlich nur für Gäste und Feiertage vor. Es gab
ihn noch nicht mal, wenn wir in der Ernte die Korngarben
aufgebunden und zum Trocknen aufgestellt hatten.
Aber wir hatten eine Speisekammer vier Stufen höher,
die Tür ging von der Küche ab. Und wenn mein Vater
draußen war, auf dem Feld oder im Stall, jedenfalls außer
Reichweite, dann hat Mutter ihre Tasse gegriffen und den
Wasserkessel von der Küchenhexe, ist in die Speisekam-
mer hochgestiegen und hat sich dort eine Tasse aufge-
brüht, so richtig mit Porzellanfilter. Dann ist sie wieder in
die Küche, hat die Herdstange mit Sidol geputzt, damit
sie schön blank war, dann ist sie wieder die Stufen hoch.
Und dann stand sie da und hat ihre Tasse genossen. Wir
wussten das. Wir durften Vater nichts sagen.
Ich weiß nicht, ob sie ein schlechtes Gewissen dabei
hatte. Aber viel später hat mein Vater ihr dann sein Ge-
heimnis erzählt. Solange wir die Bauernstelle hatten,
wollte er ja häufig nach dem Mittagessen direkt wieder
zurück aufs Feld – er brauche keine Mittagsstunde, sagte
er stets. Oft hat er sich aber eine schöne Stelle am Knick
gesucht und dort im Schatten ein Nickerchen gemacht.
Nachdem sie sich das erzählt hatten, sind sie bald nach
Rieseby umgezogen in das neu gebaute Haus. 1964 war
das. Dort gab es jeden Tag Bohnenkaffee. Und Mittags-
stunde.
SEHNSÜCHTEInsa Axmann, 45, Musikwissenschaftlerin in Hamburg
Ich hatte mich für eine Fastenwoche auf Sylt angemel-
det, zur Vorbereitung sollte man auf alle anregenden und
sauren Lebensmittel verzichten. Kaffee ist beides. Nor-
malerweise beginnt für mich der Tag mit einem Espresso,
ich liebe den Duft, der morgens durchs Haus zieht. Im
Laufe des Tages trinke ich ungefähr vier Tassen. Jetzt
also drei Tage vor Abreise keinen Kaffee mehr. Womit
ich überhaupt nicht gerechnet hatte, waren die körper-
lichen Begleiterscheinungen: Gleich am ersten Nach-
mittag bekam ich Kopfschmerzen, die erst während der
Fastenkur wieder nachließen. Das war mir vorher nicht
klar, wie der Körper auf den Verzicht des gewohnten
Koffeins reagiert.
Beim Fasten gab es morgens einen Saft und abends
eine Tasse Brühe. Das ist sehr überschaubar, aber der
Körper stellt sich schnell um, und ein richtiges Hunger-
gefühl kam bei mir nicht auf. Man genießt alles, was man
zu sich nimmt, sehr bewusst. Und das Schweigen wäh-
rend der „Mahlzeiten“ verstärkt das noch. Aber ich habe
mich schon gefragt: Was fehlt mir am meisten? Worauf
freue ich mich besonders? Und das war mein Kaffee.
Ein paar Tage nach der Rückkehr nach Hause war es
dann endlich so weit: Mein Mann und ich fuhren extra in
ein schönes Café, suchten uns einen ruhigen Platz, ha-
ben bestellt. Und dann kam er – mein erster Cappuccino
nach zwei Wochen. Ich habe geschwiegen, langsam ge-
trunken und nur geschmeckt – unglaublich intensiv war
das Aroma. Diesen einen Moment werde ich wohl noch
lange erinnern.
ExPERTISENLorenz Scharf, 33, Unfallchirurg in Berlin
Während einer Reise durch Südamerika besuchte ich mit
meiner Freundin die Kolonialstadt Popayán in Kolumbien,
die 2005 von der UNESCO zur „City of Gastronomy“
gekürt wurde. In Popayán werden das ganze Jahr über
Feste gefeiert, und so gerieten auch wir bei unserer
Ankunft in eine gut gelaunte, kulinarischen Genüssen
frönende Menschenansammlung.
Von Weitem schon entdeckte ich einen Kaffee-Wagen,
vor dem ein Mann in einer bunten Weste mit dem Schrift-
zug „Esperto“ (Experte) stand. Er hielt einen leiden-
schaftlichen Vortrag über Kaffee, über den Anbau und
die Zubereitung. In Kolumbien, einem der zehn größten
Kaffee-Exporteure der Welt, wird der Kaffee ganz schlicht
getrunken: heißes Wasser über die gemahlenen Bohnen,
fertig! Ich habe sogar schon Kolumbianer gesehen, die
Instant-Kaffee trinken.
Irgendwann kamen wir jedenfalls zum Höhepunkt der
Veranstaltung: Der Esperto persönlich bereitete für sein
Publikum einen Espresso zu. Dabei referierte er weiter,
vom ersten Tropfen Kaffee, von Zuckermolekülen und
Bitterstoffen. Schließlich ließ er drei Espressi herumge-
hen – für insgesamt 15 Zuschauer! Die ersten drei Vor-
koster nippten feierlich, drehten das Tässchen einmal in
der Hand und reichten es – wie einen Messwein – ihrem
Nachbarn weiter. Diese Szene war wirklich rührend. Und
was soll ich sagen? Er schmeckte hervorragend. //
Menschen & Märkte // 103
IMPRESSUM
Herausgeber: Tchibo
Chefredaktion: Susanne Risch
Artdirektion: Britta Max
Infografik & Chefin vom Dienst: Michaela Streimelweger
Redaktion: Gesine Braun, Renate Hensel, Peter Lau, Kathrin Lilienthal
Illustration: Jindrich Novotny
Marktforschung, Recherche, Daten und Quellen:
Michael Bausch, Marie-Susann Burger, Dörte Johannsen,
Wenke Krützfeldt, Niels Terfehr
Konzept: brand eins Wissen, statista.com
© brand eins Wissen, Hamburg 2017
QUELLEN (Kurzbezeichnung):
4C Association
Bundesministerium der Finanzen
Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft (BMEL)
Deutscher Kaffeeverband e. V.
Deutsches Weininstitut
Fairtrade International
FLO-CERT
Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)
International Coffee Organization (ICO)
Nielsen
Statista Analyse
Statistisches Amt der Europäischen Union (Eurostat)
Statistisches Bundesamt (Destatis)
UTZ Certified
Verbände der Getränke-Industrie
Verbrauchs- und Medienanalyse (VuMA)
Kaffee in Zahlen
Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 42,4
Anteil der Kaffeetrinker in Österreich, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 43,2
Anteil der Kaffeetrinker in der Schweiz, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 47,8
Anteil der Kaffeetrinker in Polen, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 50,0
Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 47,2
Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment
der Stille genießen, in Prozent: 55,3
Anteil der Kaffeetrinker in Österreich, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment
der Stille genießen, in Prozent: 46,8
Anteil der Kaffeetrinker in der Schweiz, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment
der Stille genießen, in Prozent: 55,4
Anteil der Kaffeetrinker in Polen, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment der Stille
genießen, in Prozent: 57,2
Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment
der Stille genießen, in Prozent: 78,8
Wo, wann, wie und mit wem trinken Sie Ihren Kaffee am liebsten? Welche Assoziationen
verbinden Sie mit ihm? Wie bereiten Sie Ihren Kaffee zu? Und was ist Ihnen besonders
wichtig in einem Café?
Diese und viele weitere Fragen haben rund 3000 Menschen in Deutschland, Österreich,
Polen, Tschechien und der Schweiz beantwortet. Ihre gemeinsamen und unterschiedlichen
Vorlieben, Gefühle und Gewohnheiten beim Kaffeegenuss sind in diesem Kaffeereport
versammelt – ein Kulturatlas der besonderen Art.