106
NO. 6 2017 Warum trinken wir so gern Kaffee? Und was verbinden wir mit seinem Genuss: Alltag, Hektik und Stress? Oder eher Entspannung, Wohlbefinden und Geborgenheit? Eine Liebeserklärung an den Kaffee. Kaffee in Zahlen

Kaffee in Zahlen - · PDF filekord: Polen (47,5), Schweizer (21,2), Deutsche (16,4) und Österreicher (10,5) ... erben, derben,. ann Liebe: en, en, erlangen angen, agen

Embed Size (px)

Citation preview

No. 6 2017Warum trinken wir so gern Kaffee? Und was verbinden wir mit seinem Genuss: Alltag, Hektik und Stress?

Oder eher Entspannung, Wohlbefinden und Geborgenheit? Eine Liebeserklärung an den Kaffee.

Kaffee in Zahlen

2 // Vorwort

Innig

Zugegeben, Liebe ist nicht gerade das erste Wort, das einem einfällt, wenn man

den Schwerpunkt eines Jahresreports definiert. Begriffe wie Erfolg, Preis,

Wachstum, Konsequenz, Bilanz, Ertrag oder Zufriedenheit wären vielleicht

nahe liegender gewesen. Aber unser Kaffeereport hat ja eine Geschichte.

In seinem ersten Jahr haben wir uns mit Qualität auseinandergesetzt: mit der

besten Bohne und dem Aufwand, der aus ihr besten Kaffee werden lässt. Heft

zwei war Kulturen und Trends gewidmet und den unterschiedlichen Arten von

Konsum und Zubereitung. Was bedeutet eigentlich Nachhaltigkeit, haben wir

uns im Jahr darauf gefragt – und mit Geschichten über Umwelt, Fairness, Klima,

Artenvielfalt, Sicherheit und Verantwortung eine Reihe von Antworten gefun-

den, die sich am ehesten mit dem Begriff Haltung umschreiben lassen.

Wie Kaffee im Körper wirkt und welche Märchen und Mythen sich um ihn ranken,

war Thema unseres Gesundheitsschwerpunktes 2015. Schließlich ist Koffein die

am häufigsten konsumierte pharmakologisch aktive Substanz der Welt – und

damit auch ein beliebter Forschungsgegenstand. Im vergangenen Jahr trieb

uns die Lust am Neuen um, am Forschen, Entwickeln und Bessermachen, die

uns bei Tchibo schon immer inspiriert. Wie können wir die Pflanze robuster, die

Bohne bekömmlicher, das Aroma intensiver, den Konsum gesünder und das

Getränk noch schmackhafter machen? Das sind Fragen, die wir uns immer wie-

der stellen und die sich deshalb im Innovationsreport 2016 wiederfanden.

Und in diesem Jahr nun also Liebe. Wie erklärt sich das?

Nun, zunächst einmal mit Tradition, denn Ursprung und Antrieb all unseres

Tuns ist die Liebe des Rösters zum Kaffee. Nahe liegend wäre auch eine Zahl,

ganz wie es sich für diesen Report gehört: Mit 162 Litern pro Kopf ist Kaffee

schließlich das Lieblingsgetränk der Deutschen. Aber das greift natürlich zu

kurz, denn Kaffee ist viel mehr: Er ist Lust und Leidenschaft, Genuss und Wohl-

befinden, Freundschaft und Geselligkeit. Wir trinken ihn allein oder in Grup-

pen, morgens, mittags, abends, zum Wachwerden, Loslegen und Durchhalten.

Beim Kaffee erzählen wir uns Geheimnisse und Geschichten, er begleitet uns

in glücklichen und traurigen Momenten, startet mit uns in den Tag und geht

mit uns zu Bett. Er ist uns Tröster und Muntermacher, Freund und Begleiter,

Seelsorger und Freudenspender.

Kann es ein besseres Wort als Liebe dafür geben?

Ich wünsche Ihnen viel Vergnügen bei der Lektüre,

Thomas Linemayr

Tchibo

Editorial // 3

Sinnig

Lieblingsorte, Lieblingszeiten, Lieblingsarten, Lieblingssituationen: Die Redak-

tion hat sich der Liebe zunächst ganz pragmatisch genähert. Wo, wann, wie

und mit wem trinken Sie Ihren Kaffee am liebsten, wollten wir wissen – und haben

rund 3000 Menschen in Deutschland, Österreich, Polen, Tschechien und der

Schweiz danach gefragt. Das Ergebnis ist ein Kulturatlas der besonderen Art.

Österreicher und Schweizer beispielsweise trinken Kaffee vor allem, weil er

ihnen schmeckt – das gaben 52,5 Prozent und 51,5 Prozent der Befragten zu

Protokoll. Anders die Polen: Ihnen verleiht Kaffee in erster Linie Energie – das

versicherte exakt die Hälfte der Kaffeetrinker. Einem Drittel der Deutschen

belebt er die Sinne (33,3 Prozent) – die Zahl ist größer als bei jeder anderen

Nation. Und 17,1 Prozent der Tschechen, deutlich mehr als alle anderen, emp-

finden ihren Kaffee als erfrischend.

Die Liebe der Deutschen für Filterkaffee (65,7 Prozent) teilen die anderen

Europäer nicht: In Österreich umfasst die Gruppe der Filterkaffee-Fans knapp

30 Prozent (29,9), gefolgt von Polen (27,6), Tschechien (19,4) und der Schweiz

(14,4). Das Herz der Tschechen wiederum schlägt am stärksten für Instant-

Kaffee – 61,3 Prozent mögen ihn am liebsten. Auch das ist ein einsamer Re-

kord: Polen (47,5), Schweizer (21,2), Deutsche (16,4) und Österreicher (10,5)

können dem löslichen Kaffee deutlich weniger abgewinnen.

Eine Lieblingskaffeemarke hat durchweg mehr als die Hälfte der Befragten.

So wie die Kaffeetrinker der befragten Nationen ihren Kaffee auch über alle

Ländergrenzen hinweg am liebsten selbst zubereiten und zusammen mit dem

Partner genießen. Europaweit Einigkeit herrscht außerdem bei der Zuschrei-

bung von Begriffen. „Was assoziieren Sie eher mit Kaffee?“, lautete unsere Fra-

ge, zu der als mögliche Antworten jeweils Gegensatzpaare zur Auswahl stan-

den: Hektik oder Ruhe? Trägheit oder Energie? Alltag oder Luxus? Armut oder

Wohlstand? Fremde oder Heimat? Unsicherheit oder Geborgenheit? Kälte oder

Wärme? Die Spitzenreiter der fünf befragten Nationen heißen: Wärme, Liebe,

Freude, Energie, Geborgenheit, Ruhe und Heimat.

Wenn das keine Liebeserklärung ist.

Susanne Risch

brand eins Wissen

4 // Inhalt

Inhalt // 5

InhaltProdukt & Produktion

Länder, Sorten, Produzenten (Seite 6 – 35)

Wie geht es den Kaffeebauern und ihren Partnern? Aktuelle Zahlen zu

Anbaugebieten und Ernteerträgen, Fairtrade-Betrieben und mehr.

Definitionen: Was ist Liebe? (Seite 6)

Ein starkes Gefühl des Hingezogenseins? Ein Trick der Evolution? Zwei Herzen

und ein Schlag? Antworten auf die große Frage von Psychologen, Dichtern,

Philosophen.

Essay: Der Morgen danach (Seite 34)

Die Sonne geht auf, und ein neues Leben beginnt: ein vorsichtiger Blick auf

einen Moment, den wir alle kennen und an den wir viel zu selten denken.

Konsum & Konsumenten

Wie wir die Bohnen genießen (Seite 36 – 79)

Wer trinkt wann, wo und wie Kaffee? Aktuelle Zahlen zum Gesamtverbrauch,

Pro-Kopf-Konsum und mehr in Deutschland und weltweit.

Repräsentative Umfrage: Lust & Genuss (Seite 36)

Warum trinken wir gern Kaffee? 3000 Menschen aus Deutschland, Österreich,

Polen, Tschechien und der Schweiz erklären ihre Liebe zum schwarzen Gold.

Reportage: Mit Sahne? Mit Liebe! (Seite 74)

Seit sechs Generationen versüßt die Konditorenfamilie Wild mit Kaffee und

Kuchen den Alltag der Menschen in Wermelskirchen. Eine Geschichte über die

Liebe zur Sache und wie sehr man dafür geliebt werden kann.

Menschen & Märkte

Roh- und Röstkaffee als Handelsware (Seite 80 – 103)

Wie geht es dem weltweiten Kaffeehandel? Aktuelle Zahlen zu Exporterlösen,

Importvolumen, Durchschnittspreisen, Fairtrade-Umsätzen und mehr.

Stimmen: Momente (Seite 102)

An welchen Kaffee erinnern Sie sich besonders gern? Fünf Kaffeetrinker über

große kleine Momente am Ende des Fastens oder an einem verregneten Morgen.

Quellen (Seite 104)

Impressum (Seite 104)

1a starkes Gefühl des Hingezogenseins;

starke, im Gefühl begründete Zuneigung zu

einem [nahestehenden] Menschen

1b auf starker körperlicher, geistiger,

seelischer Anziehung beruhende Bindung an

einen bestimmten Menschen, verbunden mit

dem Wunsch nach Zusammensein, Hingabe o. Ä.

1c sexueller Kontakt, Verkehr

2a gefühlsbetonte Beziehung zu einer Sache,

Idee o. Ä.

2b in „mit Liebe“

3 Gefälligkeit; freundschaftlicher Dienst

4 (umgangssprachlich) geliebter Mensch

(Definition aus dem Duden)

Was ist Liebe?Psychologen und Neurologen, Dichter und Musiker, Philosophen und Wörterbücher – auf diese Menschheitsfrage haben sie alle ihre ganz eigene Antwort.

Mein Herz, ich will dich fragen,Was ist denn Liebe, sag? –„Zwei Seelen und ein Gedanke,Zwei Herzen und ein Schlag!“

Und sprich, woher kommt Liebe? –„Sie kommt und sie ist da!“Und sprich, wie schwindet Liebe? –„Die war’s nicht, der’s geschah!“

Und was ist reine Liebe? –„Die ihrer selbst vergisst!“Und wann ist Lieb’ am tiefsten? –„Wenn sie am stillsten ist!“

Und wann ist Lieb’ am reichsten? –„Das ist sie, wenn sie gibt!“Und sprich, wie redet Liebe? –„Die redet nicht, sie liebt!“(Friedrich Halm, österreichischer Dichter, Novellist und Dramatiker)

Alles kann Liebe:zürnen und zagen,leiden und wagen,demütig werben,töten, verderben,alles kann Liebe.Alles kann Liebe:

lachend entbehren,weinend gewähren,heißes Verlangen

nähren in bangen,in einsamen Tagen –alles kann Liebe –

nur nicht entsagen!(Marie von Ebner-

Eschenbach, österreichi-sche Schriftstellerin)

Wenn das Liebe ist,

warum bringt es mich um den Schlaf?

Wenn das Liebe ist,

warum raubt es mir meine Kraft?

Wenn das Liebe ist,

sag mir, was es mit mir macht;

Wenn das Liebe ist,

was, was, was ist dann Hass?

Was ist dann Hass?

(Songtext von Glashaus)

6 // Produkt & Produktion

„Evolutionspsychologischen Theorien zufolge ist Liebe

ein Trick der Evolution, um das menschliche Überleben

zu sichern. Im Gehirn regt sich beim Anblick des Geliebten vor allem das Belohnungssystem. Areale, die

für rationales Denken und dem Einschätzen anderer

Menschen zuständig sind, fahren ihre Aktivität nach

unten. In der frühen Phase der Liebe spielt vor allem

der Botenstoff Dopamin eine große Rolle und sorgt

für <den Rausch der Gefühle. In späteren Phasen von

Beziehungen bestärkt möglicherweise das Hormon

Oxytocin die Bindung zwischen den Partnern.Ob sich Liebe wirklich auf die Neurochemie im Gehirn

reduzieren lässt, ist umstritten. In vielem steht die

Neurowissenschaft der Liebe erst am Anfang. Bisher

jedenfalls lässt sich die Komplexität der Liebe nicht

im Labor abbilden.“(Dr. Christian Wolf, dasgehirn.info)

Liebe – sagt man schön und richtig

ist ein Ding, was äußerst wichtig.

Nicht nur zieht man in Betracht,

was man selber damit macht,

nein, man ist in solchen Sachen

auch gespannt, was andere machen.

(Wilhelm Busch, humoristischer

Dichter und Zeichner)

Eine systematische Unterscheidung, welche mit Blick auf die mannigfaltigen Ausprägungen verschiedenartiger Liebesbegriffe in der Philosophie-geschichte einen großen Einfluss entwickelt hat, ist jene zwischen eros, philia und agape. Dabei wird das im eros angesprochene aufstrebende Begehren von der Freundschaftsliebe, der philia, ebenso abgesetzt wie von der christlich-paulinischen Vorstellung einer durch Erbarmen gekennzeichneten Liebe Gottes zu den Menschen (agape). Während das erotische Streben mit einer Aufwärtsbewegung einhergeht, besteht die agape eher in einer sich vertikal von Gott herab zu den

Menschen absenkenden Bewegung, die philia hingegen muss als Verhältnis unter Gleichen als eher horizontale Beziehung vorgestellt werden. Wenngleich diese Unterscheidung etwas schematisch daherkommt und sich unter jedem der Begriffe durchaus unterschiedliche Liebeskonzepte

versammeln lassen, so handelt es sich doch um Ordnungsbegriffe, die besonders mit Blick auf den theolo-gischen Diskurs der Neuzeit und die Abgrenzung von eros und agape ganz zentrale Bedeutung gewinnen werden.

(Was ist Liebe? Philosophische Texte von der Antike bis zur Gegenwart. Reclams Universal-Bibliothek Nr. 19347)

Meine Tasse Kaffee!

Wenn ich dich morgens seh’,

bin ich meistens noch im Koma,

doch dann riech’ ich dein Aroma,

schon bin ich frisch und munter,

und draußen geht die Sonne

wieder unter.

Guten Morgen, heiße Liebe!

(Wise Guys: „Meine heiße Liebe“)

Produkt & Produktion // 7

„Alle Lebewesen außer den Menschen wissen, dass der Hauptzweck des Lebens darin besteht, es zu genießen.“ (Samuel Butler)

Die weltweit größten Erzeuger

Anbauländer mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar *; 1970 bis 2014; in Hektar

1970 1980 1990 2000 2014

* Die Angaben sind teilweise geschätzt. ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

Brasilien

2 908 960

2 267 9682 433 6042 402 993

Kolumbien

1 000 000 675 3421 084 000

795 563830 000

Mexiko

328 573

587 235 701 326475 595

699 307

Uganda

224 000

270 000

300 991

245 700 401 536

Indien

185 000

221 000308 433

128 000 381 304

Guatemala

243 570243 950

273 000

224 600 243 146

Tansania

114 000

133 201

115 000

109 000 160 072

Kamerun

372 266209 552

252 630

220 000 120 697

Philippinen

101 830

144 007

136 921

53 980 117 451

8 // Produkt & Produktion

„Alle Leidenschaften sind Übertreibungen und wären keine Leidenschaften, wenn sie nicht übertrieben.“ (Nicolas de Chamfort)

1 997 827 Indonesien

498 013746 759

1 260 687

305 000

1 230 500

Elfenbeinküste

1 032 7001 323 900

829 319652 000883 890

Vietnam

61 857

476 9009 200 589 041

18 600

Äthiopien **

450 000

290 000

250 000

618 500561 762

Peru

152 731

162 661

264 492

113 443 361 671

Honduras

118 792

143 555

210 769

100 683 301 424

Venezuela

257 804

281 963

226 863

287 000 142 187

El Salvador

185 000

173 000

162 190

120 000 140 000

Kenia

102 400

153 100

170 000

84 983 110 000

Nicaragua

98 643

70 070

107 865

84 083 115 920

Madagaskar

216 960

240 400

193 200

183 400 104 089

Produkt & Produktion // 9

„Alles andere ist klein gegen die Liebe.“(Clemens Brentano)

Kleiner Anteil, große Wirkung

Anteil der Kaffee-Erntefläche an der Landfläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar … … (2014); in Prozent

El Salvador

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,8

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,9

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,8

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,8

Elfenbeinküste

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,2

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

Honduras

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7

Guatemala

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

Uganda

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,0

* Die Angaben sind teilweise geschätzt. ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

Vietnam

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9

Nicaragua

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

Kolumbien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Indonesien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Äthiopien **

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

Philippinen

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

Mexiko

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

Peru

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Kamerun

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Brasilien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

10 // Produkt & Produktion

„Das Maß der Liebe ist die Liebe ohne Maß.“(Franz von Sales)

Mal so, mal so

Veränderung (CAGR) des Anteils der Kaffee-Erntefläche an der Landfläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent; CAGR 1970–2014 CAGR 2000–2014

Kleiner Anteil, große Wirkung

Anteil der Kaffee-Erntefläche an der Landfläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar … … (2014); in Prozent

Kenia

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Tansania

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Madagaskar

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Venezuela

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Indien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1* Die Angaben sind teilweise geschätzt. CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durch-schnittliche jährliche Wachstum). ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

0,2 –0,8Guatemala

0,7 0,5Elfenbeinküste

1,1 2,1Uganda

2,5 2,6Honduras

0,4 –1,0El Salvador

8,3 1,5Vietnam

–0,1 1,2Kolumbien

0,7 0,5Nicaragua

3,2 -0,2Indonesien

1,8 –1,1Philippinen

1,7 0,0Mexiko

2,7 2,3Peru

–1,4 –5,1Kamerun

–0,4 –0,8Brasilien

0,6 –3,1Kenia

0,9 2,4Tansania

–1,6 –3,3Venezuela

2,5 1,5Indien

–1,3 –4,3Madagaskar

0,0 6,0Äthiopien **

Produkt & Produktion // 11

„Das Trinkgeschirr, sobald es leer, / macht keine rechte Freude mehr.“(Wilhelm Busch)

Die Bauern … … dieser Länder setzen auf Kaffee

Anteil der Kaffee-Erntefläche an … … der landwirtschaftlich genutzten Fläche * in Ländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent

Honduras

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,6

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,3

El Salvador

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,8

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,7

Guatemala

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,0

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,7

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,1

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,4

Vietnam

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4

Elfenbeinküste

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,0

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,0

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,3

* Die Angaben sind teilweise geschätzt. … … ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

Auf und ab in der Landwirtschaft

Veränderung (CAGR) des Anteils der Kaffee-Erntefläche an der landwirtschaft-lich genutzten Fläche * in Anbauländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent; CAGR 1970–2014 CAGR 2000–2014

* Die Angaben sind teilweise geschätzt. CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durch-schnittliche jährliche Wachstum) ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

–0,5 0,3Guatemala

0,1 0,1Elfenbeinküste

0,3 1,1Uganda

2,4 1,9Honduras

–0,2 –1,5El Salvador

6,9 0,0Vietnam

–0,2 1,2Kolumbien

–0,1 0,6Nicaragua

2,3 –1,7Indonesien

0,9 –1,8Philippinen

2,0 1,3Peru

–1,8 –5,6Kamerun

–1,3 –1,5Brasilien

0,4 –3,3Kenia

0,2 1,3Tansania

–1,8 –3,3Venezuela

2,5 1,6Indien

–1,6 –4,5Madagaskar

0,9 4,7Äthiopien **

1,5 –0,1Mexiko

12 // Produkt & Produktion

Die Bauern … … dieser Länder setzen auf Kaffee

Anteil der Kaffee-Erntefläche an … … der landwirtschaftlich genutzten Fläche * in Ländern mit einer Erntefläche von mehr als 100 000 Hektar (2014); in Prozent

* Die Angaben sind teilweise geschätzt. … … ** Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

Uganda

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,5

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

Nicaragua

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

Indonesien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2

Kolumbien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8

Äthiopien **

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

Peru

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

Kamerun

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

Philippinen

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

Brasilien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Venezuela

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Mexiko

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Tansania

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

Kenia

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

Madagaskar

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Indien

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

„Dem Unersättlichen in jeglichem Genuss / wird selbst das Glück zum Überfluss.“(Ludwig Bechstein)

Produkt & Produktion // 13

„Dass uns eine Sache fehlt, sollte uns nicht davon abhalten, alles andere zu genießen.“(Jane Austen)

Die Größten

Führende Länder (Top 10) nach Erntefläche *; 1964 bis 2014; in Hektar

1964

1 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 696 281

2 Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .813 000

3 Äthiopien ** ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .603 000

4 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .560 000

5 Angola.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500 000

6 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349 454

7 Venezuela.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291 000

8 Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261 100

9 Guatemala ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237 000

10 Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209 000

1990

1 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 908 960

2 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 323 900

3 Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 000 000

4 Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .746 759

5 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587 235

6 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406 880

7 Äthiopien ** ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290 000

8 Demokratische Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290 000

9 Venezuela.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281 963

10 Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270 000

2014

1 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 997 827

2 Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 230 500

3 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .883 890

4 Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .795 563

5 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .699 307

6 Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .589 041

7 Äthiopien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .561 762

8 Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401 536

9 Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381 304

10 Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361 671

* Die Angaben sind teilweise geschätzt. ** Zu Äthopien zählte bis 1993 Eritrea. Quelle: FAO

4075Thailand

1304Malawi

489Indonesien

545Papua-Neuguinea

947Osttimor

487USA

4879Vietnam

321Myanmar

146Honduras

159Kongo

282China

87Laos

207Angola

106Myanmar

90Ruanda

Die Gewachsenen

Gewinner (Top 10) nach Veränderung der Erntefläche * 1964 bis 2014; in Prozent

1964–2014

1984–2014

2004–2014

14 // Produkt & Produktion

„Denn ein Herz voll Freude sieht alles fröhlich an, ein Herz voll Trübsal alles trübe.“(Martin Luther)

Die Geschrumpften

Verlierer (Top 10) nach Veränderung der Erntefläche *; 1964 bis 2014; in Prozent

1964–2014

1 Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –97

2 Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –96

3 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –95

4 Benin ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –94

5 Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93

6 Angola.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –90

7 Surinam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –86

8 Zentralafrikanische Republik.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –84

9 Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –83

10 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –78

1984–2014

1 Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –99

2 Benin ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –94

3 Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93

4 Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –91

5 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –91

6 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –90

7 Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –86

8 Zentralafrikanische Republik.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –85

9 Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –78

10 Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –78

2004–2014

1 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93

2 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –93

3 Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –91

4 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –85

5 Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –69

6 Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –65

7 Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –63

8 Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –57

9 Zentralafrikanische Republik.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –51

10 Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –50

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964/1984/2004 und 2014 Kaffee-Ernteflächen aufwiesen. 2014 muss die Anbaufläche größer als 100 Hektar gewesen sein. Quelle: FAO

2256Vietnam

1072Laos

250Kap Verde

250Honduras

897China

187China

129Peru

143Kambodscha

535Laos

3127Sambia

62Guyana

107Nepal

142Äthiopien

85Malawi

72USA

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964/1984/2004 und 2014 Kaffee-Ernteflächen aufwiesen. 2014 muss die Anbaufläche größer als 100 Hektar gewesen sein. Quelle: FAO

Produkt & Produktion // 15

Kaffee für die Welt – aus aller Welt

Volumen der Rohkaffeeproduktion; 2015/16; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken (Veränderung zwischen 1990/91 und 2015/16 in Prozent)

Rohkaffeeproduktion in Tausend 60-Kilogramm-Säcken

10 000+ 1 000–9 999 100–999 < 100

Brasilien48 423 (+77,5 %)

Kolumbien14 009 (-1,8 %)

Indonesien11 525 (+54,9 %)

Äthiopien6 700 (+130,3 %*)

Peru3 301 (+252,3 %)

Mexiko2 800 (-40,1 %)

Guatemala3 400 (+4,0 %) Honduras

5 400 (+244,4 %)

Uganda4 000 (+104,6 %)

Elfenbeinküste1 900 (-35,4 %)

Philippinen605,4 (-37,8 %)

Costa Rica1 492 (-41,8 %)

Nicaragua2 100 (+355,5 %)

El Salvador565 (-77,1 %) Venezuela

500 (-55,4 %)

Tansania875 (-6,1 %)

Madagaskar449 (-54,3 %)

Papua-Neuguinea712 (-26,1 %)Kenia

760 (-48,8 %)

Thailand500 (-33,9 %)

Kamerun570 (-66,1 %)

Haiti342 (-12,9 %)

Laos520 (k. A.)

Dominikan. Rep.400 (-54,5 %)

Ecuador644 (-57,2 %)

Bolivien89 (-27,6 %)

Ruanda278 (-48,0 %)

Burundi274 (-43,7 %)

Dem. Rep. Kongo335 (-78,8 %)

Guinea177 (+302,3 %)

Sierra Leone50 (+16,3 %)

Jemen130 (k. A.)

Panama107 (-50,2 %)

Vietnam27 500 (+1 998,8 %)

Paraguay20 (-84,7 %)

Togo200 (-24,2 %)

Kuba100 (-75,8 %)

Sambia2 (-91,3 %)

Malawi15 (-85,7 %)

Zentralafrikan. Rep.100 (-42,9 %)

Jamaika21 (-8,7 %)

Ghana37 (-2,6 %)

Angola41 (-18,0 %)

Liberia8 (+166,7 %)

Simbabwe14 (-94,4 %)

*Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea.Quellen: ICO, Statista Analyse

Indien5 833 (+106,2 %)

Timor-Leste66 (k. A.)

Nigeria42 (+44,8 %)

Sri Lanka35 (-63,5 %)

Trinidad und Tobago12 (-20,0 %)

Republik Kongo3 (+0,0 %)

Nepal1 (k. A.)

Guyana10 (k. A.)

Gabun1 (-66,7 %)

16 // Produkt & Produktion

Rohkaffeeproduktion in Tausend 60-Kilogramm-Säcken

10 000+ 1 000–9 999 100–999 < 100

Brasilien48 423 (+77,5 %)

Kolumbien14 009 (-1,8 %)

Indonesien11 525 (+54,9 %)

Äthiopien6 700 (+130,3 %*)

Peru3 301 (+252,3 %)

Mexiko2 800 (-40,1 %)

Guatemala3 400 (+4,0 %) Honduras

5 400 (+244,4 %)

Uganda4 000 (+104,6 %)

Elfenbeinküste1 900 (-35,4 %)

Philippinen605,4 (-37,8 %)

Costa Rica1 492 (-41,8 %)

Nicaragua2 100 (+355,5 %)

El Salvador565 (-77,1 %) Venezuela

500 (-55,4 %)

Tansania875 (-6,1 %)

Madagaskar449 (-54,3 %)

Papua-Neuguinea712 (-26,1 %)Kenia

760 (-48,8 %)

Thailand500 (-33,9 %)

Kamerun570 (-66,1 %)

Haiti342 (-12,9 %)

Laos520 (k. A.)

Dominikan. Rep.400 (-54,5 %)

Ecuador644 (-57,2 %)

Bolivien89 (-27,6 %)

Ruanda278 (-48,0 %)

Burundi274 (-43,7 %)

Dem. Rep. Kongo335 (-78,8 %)

Guinea177 (+302,3 %)

Sierra Leone50 (+16,3 %)

Jemen130 (k. A.)

Panama107 (-50,2 %)

Vietnam27 500 (+1 998,8 %)

Paraguay20 (-84,7 %)

Togo200 (-24,2 %)

Kuba100 (-75,8 %)

Sambia2 (-91,3 %)

Malawi15 (-85,7 %)

Zentralafrikan. Rep.100 (-42,9 %)

Jamaika21 (-8,7 %)

Ghana37 (-2,6 %)

Angola41 (-18,0 %)

Liberia8 (+166,7 %)

Simbabwe14 (-94,4 %)

*Zu Äthiopien zählte bis 1993 Eritrea.Quellen: ICO, Statista Analyse

Indien5 833 (+106,2 %)

Timor-Leste66 (k. A.)

Nigeria42 (+44,8 %)

Sri Lanka35 (-63,5 %)

Trinidad und Tobago12 (-20,0 %)

Republik Kongo3 (+0,0 %)

Nepal1 (k. A.)

Guyana10 (k. A.)

Gabun1 (-66,7 %)

weltweit147 994 (+59 %)

Produkt & Produktion // 17

„Der Morgenkaffee bringt eine Euhporie mit sich, mit dem die Heiterkeit des Nachmittags- oder Abendtees nicht mithalten kann.“ (Oliver Wendell Holmes)

Voluminös

Jährlich indizierte Veränderung (2010/11 = 100) des Rohkaffeeproduktionsvolumens nach Ländern; in Prozent

Veränderung 2010/11 zu 2010/11 zu

2012/13 2015/16

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

D.R. Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Togo.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Zentralafrikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . 29 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Timor-Leste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Angola ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Guyana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Sambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Nepal .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Quelle: ICO

1062010/11 zu 2011/12

1122010/11 zu 2013/14

1092010/11 zu 2015/16

Quelle: ICO

Tendenziös

Jährlich indizierte Veränderung (2010/11 = 100) des Rohkaffeeproduktionsvolumens weltweit; in Prozent

18 // Produkt & Produktion

„Der größte Luxus, den wir uns leisten sollten, besteht aus den unbezahlbar kostbaren kleinen Freuden des Lebens.“ (Ernst Ferstl)

Bravourös

Anteil der Top-10-Produktionsländer (2015/16) an der jährlichen Rohkaffeeproduktion; in Prozent

29 %1 %15 %8 %3 %3 %2 %2 %4 %1 %32 %

1990/1991

28 %13 %9 %6 %3 %4 %2 %3 %4 %2 %26 %

2000/2001

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

38 %15 %6 %6 %6 %4 %3 %2 %3 %3 %14 %

2010/2011

34 %18 %5 %5 %5 %4 %4 %2 %3 %4 %16 %

2011/2012

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

38 %16 %7 %7 %4 %4 %3 %3 %3 %3 %12 %

2012/2013

36 %18 %8 %7 %4 %3 %3 %2 %2 %3 %14 %

2013/2014

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

35 %18 %9 %7 %5 %4 %4 %3 %2 %2 %11 %

2014/2015

33 %19 %10 %8 %5 %4 %4 %3 %2 %2 %10 %

2015/2016

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

BrasilienVietnamKolumbienIndonesienÄthiopienIndienHondurasUgandaGuatemalaPerurestliche Länder

Quelle: ICO

Produkt & Produktion // 19

„Die Vernunft kann nur reden. Es ist die Liebe, die singt.“ (Joseph de Maistre)

Deutlich

Anbaufläche ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Hektar

Quelle: Fairtrade international

Bananen

2012 33 000

2013 38 700

2014 35 600

Baumwolle

2012 92 800

2013 86 800

2014 61 100

Kaffee

2012 881 700

2013 1 012 300

2014 1 105 600

Kakao

2012 448 700

2013 424 900

2014 434 300

Tee

2012 102 800

2013 107 400

2014 135 900

Zuckerrohr

2012 157 400

2013 149 600

2014 162 100

20 // Produkt & Produktion

„Du brauchst nur zu lieben, und alles ist Freude.“(Leo Tolstoi)

Ähnlich

Durchschnittlich bewirtschaftete Fläche ausgewählter Produkte pro Fairtrade-Bauer; in Hektar

Afrika und Mittlerer Osten

2013 2014

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,3

Asien und Ozeanien

2013 2014

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9

Lateinamerika und Karibik

2013 2014

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A.

weltweit

2013 2014

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Durchschnittliche Anbaufläche von Fairtrade-Kaffee pro Bauer nach Weltregionen; in Hektar

2013 2014

Asien und Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ...................... 1,0

Afrika und Mittlerer Osten ... . . . . . . . . . . 0,8 ...................... 0,8

Lateinamerika und Karibik .. . . . . . . . . . . . 2,9 ...................... 3,1

Quelle: Fairtrade International

Uneinheitlich

Veränderung der Anbaufläche ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Prozent

Veränderung 2012–2013

8Zuckerrohr

27Tee

-8Bananen

-30Baumwolle

2Kakao 9

Kaffee

Veränderung 2013–2014

Quelle: Fairtrade international

-5Zuckerrohr

4Tee

17Bananen

-6Baumwolle

-5Kakao 15

Kaffee

Produkt & Produktion // 21

„Einem optimalen Ausgangsprodukt zur höchsten Geschmacksentfaltung zu verhelfen, das ist der Antrieb meiner Leidenschaft.“ (Harald Wohlfahrt)

Für Mensch und Umwelt – vervielfacht im Ganzen

Produktionsfläche von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2008–2014; in Hektar

2008 2010 2012 2014

Weltweit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 323 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .441 069 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 033 041 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 619 483

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 773 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 029 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568 746 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684 284

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 427 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 283 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 983 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 580

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 494 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 075 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 832 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 909

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 500 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 661

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 967 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 338

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 846 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 846 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 094 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 150

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 761 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 503 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 115 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 480

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 879

China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 224 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 370

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 435 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 774

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .903 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 302

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .940 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 982 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 756 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 863

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 141 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 195 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 772 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 128

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 977

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 879 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 813 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 849 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 743

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 285 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 734

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 808 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 121 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 242

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 797 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 877 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 515 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 464

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 018 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 548

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .960 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 647 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 178 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 934

Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 202

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . .1 451 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 451 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 168 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 758

Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .921

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242

Quelle: 4C Association

Verbessert – in der Regel

Veränderung der Produktionsfläche von 4C-lizenzierten Units nach Ländern *; 2008–2015; in Prozent

Weltweit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 728

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 041

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 030

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 808

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 191

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 141

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –62

* Nur Länder, die 2008 und 2015 4C-lizenzierte Produktionsflächen aufwiesen. Quelle: 4C Association, Statista Analyse

22 // Produkt & Produktion

„Es gibt niemanden, der nicht isst und trinkt, aber nur wenige, die den Geschmack zu schätzen wissen.“ (Konfuzius)

Brasilien 659 325

Peru 66 749 Mexiko 58 809 Honduras 49 443 Uganda 23 953Elfenbeinküste 50 337

Kolumbien 333 262 Indonesien 73 367Vietnam 167 396

weltweit 1 594 405

Für Mensch und Umwelt – vermessen im Detail

Produktionsfläche von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2015; in Hektar

Quelle: 4C Association

China 21 769

Äthiopien 11 655Thailand 15 774 Philippinen 14 785

Papua-Neuguinea 8 025 Kenia 7 980 Guatemala 4 877Indien 6 804 Tansania 3 548Kamerun 4 903

Nicaragua 2 784 Ruanda 2 736El Salvador 3 339 Laos 1 409 Burundi 1 376

Produkt & Produktion // 23

„Es ist ein wundersam Ding um des Menschen Seele, und des Menschen Herz kann sehr oft am glücklichsten sein, wenn es sich so recht sehnt.“ (Wilhelm Raabe)

Buntes Bild bei geröstetem Kaffee

Produktionswert von geröstetem Kaffee (nicht entkoffeiniert) in ausgewählten Ländern; in Millionen Euro

2000 2005 2010 2015

Quelle: Statistisches Amt der Europäischen Union

1 747 2 230 2 631 3 333Italien

464 470 585 805Spanien

110 90 61 65Österreich

1 591 1 445 1 317 1 628Deutschland

1 180 1 115 847 1 218Frankreich

k. A. 531 667 618Niederlande

324 394 414 406Belgien

348 331 357 331Schweden

217 222 277 301Portugal

225 175 252 232Finnland

152 234 184 228Vereinigtes Königreich

121 146 210 215Norwegen

k. A. 202 177 136Polen 68 86 175 99

Dänemark0 65 82 97Griechenland

k. A. 52 76 74Kroatien

32 86 92 85Rumänien

24 // Produkt & Produktion

„Es ist so leicht, sich behaglichen Genuss zu verschaffen, dass man nur staunen muss, wie selten er zu finden ist.“ (Alexander von Villers)

Gegenläufige Entwicklungen in Südeuropa

Produktionswert von geröstetem Kaffee (entkoffeiniert) in ausgewählten Ländern; in Millionen Euro

Klarer Sieger bei entkoffeiniertem Kaffee

Produktionswert von Rohkaffee (entkoffeiniert) in ausgewählten Ländern Europas; in Millionen Euro

2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015Deutschland 115,5 137,2 208,8 190,3 173,5 177,2 180,4Spanien 24,4 49,9 68,9 81,1 68,0 72,9 84,7Italien 15,5 14,2 13,9 10,9 3,9 k. A. k. A.

Quelle: Statistisches Amt der Europäischen Union

Quelle: Statistisches Amt der Europäischen Union

Deutschland

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182,8

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140,3

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145,7

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114,2

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92,8

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,7

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113,1

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101,6

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,7

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76,8

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90,3

Spanien

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,7

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,3

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,5

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,9

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,3

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94,1

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101,3

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124,6

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122,0

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131,3

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131,4

Italien

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127,5

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141,7

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183,6

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180,4

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178,9

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173,8

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153,2

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184,7

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119,2

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .539,1

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172,4

Frankreich

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,5

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,4

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62,0

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,0

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,9

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65,2

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,0

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62,7

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,0

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,1

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,1

Belgien

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,6

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,0

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,8

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,6

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,0

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,4

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,0

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51,7

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,9

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,5

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,5

Portugal

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,4

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,6

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,5

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,6

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,1

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,5

Produkt & Produktion // 25

„Die meisten Menschen hasten so sehr nach Genuss, dass sie an ihm vorbeirennen.“ (Søren Aabye Kierkegaard)

Die Stars von früher

Die führenden Produktionsländer * von Kaffee nach Ernteertrag; 1970; in Hektogramm pro Hektar

Martinique ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 429

Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 639

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 273

Kambodscha ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 636

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 778

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 791

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 081

Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 358

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 201

Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 735

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 704

Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 375

Mosambik ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 143

Sambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 000

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 108

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 069

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 950

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 762

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 634

Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 388

Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 316

Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 002

China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 000

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 970

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 688

Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 538

Myanmar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 185

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 925

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 919

Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 757

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 629

Malaysia.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 597

Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 194

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 141

Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 777

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 749

Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 250

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 000

Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 2010 einen Ertrag von mehr als 5 000 Hektogramm pro Hektar aufwiesen. Die Angaben sind teilweise geschätzt. Quelle: FAO

Die Entwicklungen der …

Veränderung der Ernteerträge in den führenden Produktionsländern * von Kaffee; in Prozent

China (Festland)

414,7 113,6

Sierra Leone

214,9 46,1

Laos

203,8 102,1

Tonga

k. A.–37,1

Malawi

281,3–4,2

Belize

k. A.–70,9

Papua-Neuguinea

–8,6 –9,9

Martinique

–54,0 –60,5

Honduras

138,92,1 Mosambik

30,6 55,5

Kolumbien

49,9–2,9

Burundi

15,3 –21,8 Indien

60,7 –15,6

Kambodscha

–41,5–2,9

Myanmar

73,0 62,2

Jamaika

144,6 56,0

1400,7

Fidschi

32,1

Madagaskar

51,8 83,3Uganda

–33,2 15,0

Guinea

42,05,5

26 // Produkt & Produktion

„Auch im Genuss soll stets die Weisheit führen.“ (Voltaire)

Die Stars von heute

Die führenden Produktionsländer * von Kaffee nach Ernteertrag; 2014; in Hektogramm pro Hektar

China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 737

Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 356

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 877

Malaysia.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 994

Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 150

Tonga ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 736

Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 326

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 036

Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 241

Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 129

Belize ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 003

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 762

Martinique ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 865

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 695

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 523

Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 413

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 363

Mosambik ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 327

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 156

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 089

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 068

Sambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 985

Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 507

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 986

Kambodscha ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 978

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 738

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 476

Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 311

Myanmar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 241

Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 792

Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 603

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 424

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 139

Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 761

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 509

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 482

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 233

Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 534

Gabun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 520

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 998

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 976

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 2010 einen Ertrag von mehr als 5 000 Hektogramm pro Hektar aufwiesen. Die Angaben sind teilweise geschätzt. Quelle: FAO

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 2010 einen Ertrag von mehr als 5 000 Hektogramm pro Hektar aufwiesen Die Angaben sind teilweise geschätzt . Quelle: FAO

Vietnam

508,3 41,9

Malaysia

511,5 192,9

Brasilien

346,9 67,2

Nigeria

164,710,3

Paraguay

143,7 87,7

Costa Rica

25,8 –36,3 Guatemala

69,0 –16,7

Bolivien

12,6 –17,1

Thailand

354,5 –24,3USA

–36,5 –36,8

Sambia

28,4–8,5

Nicaragua

65,11,5 Äthiopien

172,0 –18,7

Sri Lanka

–58,6 16,5

Peru

6,5–15,3

Jemen

27,0 69,5Indonesien

–13,8 19,0

Gabun

56,4 –11,1

El Salvador

–72,2 –57,4 Ruanda

–50,0 –57,5

… vergangenen Jahrzehnte

1970–2014 2000–2014

Philippinen

–18,2–29,3

Produkt & Produktion // 27

„Euch ist bekannt, was wir bedürfen: / Wir wollen stark Getränke schlürfen.“ (Johann Wolfgang von Goethe)

Prozentual ausgebaut

Gewinner nach Veränderung des Ernteertrags * (Top 10); in Prozent

Veränderung 1964–2014

1 Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1415

2 Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1221

3 Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985

4 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447

5 China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415

6 Brasilien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

7 Cookinseln.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

8 Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

9 Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

10 Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Veränderung 1984–2014

1 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1043

2 Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489

3 Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472

4 China (Festland) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358

5 Angola ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

6 Cookinseln ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

7 Vanuatu ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

8 Laos.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

9 Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

10 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

Veränderung 2004–2014

1 Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812

2 Malaysia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

3 Laos.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

4 Angola ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

5 Malawi ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

6 Samoa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

7 Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

8 Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

9 Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

10 Jamaika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964 /1984 / 2004 und 2014 Ernteerträge aufwiesen. Quelle: FAO

Prozentual abgebaut

Verlierer nach Veränderung des Ernteertrags * (Top 10); in Prozent

Veränderung 1964–2014

1 Surinam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -92

2 São Tomé und Principe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -80

3 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -74

4 Neukaledonien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -69

5 El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -68

6 Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -68

7 Trinidad und Tobago ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -61

8 USA .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -60

9 Timor-Leste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -59

10 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -58

Veränderung 1984–2014

1 Surinam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -85

2 Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -83

3 Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -69

4 El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -69

5 Benin ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -67

6 Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -60

7 Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -60

8 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -58

9 São Tomé und Principe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -45

10 Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -45

Veränderung 2004–2014

1 Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -80

2 Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -67

3 Belize ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -64

4 Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -57

5 Martinique ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -56

6 Dominica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -51

7 São Tomé und Principe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -46

8 El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -42

9 Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -42

10 Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -25

* Es wurden nur Länder berücksichtigt, die 1964 /1984 / 2004 und 2014 Ernteerträge aufwiesen. Quelle: FAO

28 // Produkt & Produktion

„Fast überall, wo es Glück gibt, gibt es Freude am Unsinn.“ (Friedrich Nietzsche)

Mengenmäßig aufgebaut

Produktionskapazitäten ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Tonnen

175 900

176 400

218 000

Kakao

194 900

187 900

188 400

Tee

Quelle: Fairtrade International

549 400

473 600

398 800

Kaffee

50 600

45 500

49 900

Baumwolle

717 300

625 500

611 900

Zuckerrohr

623 200

793 800

803 000

Bananen

2013/14 2012/13 2011/12

Produkt & Produktion // 29

„Frage nicht, was das Geschick morgen will beschließen; / unser ist der Augenblick, lass uns den genießen!“ (Friedrich Rückert)

Quelle: 4C Association

17 822Elfenbeinküste

100 111Vietnam

35 987Kenia

265Indien

6Äthiopien

Die Engagiertesten heute

Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2015; weltweit

128 116Kolumbien

50 459Indonesien

18 836Peru

24 528Uganda

12 116Tansania

9 271Honduras

25 002Mexiko

27 329Brasilien

9 219Burundi

9 134Papua-Neuguinea

2 922Kamerun

4 050Thailand

4 737China

9 497Philippinen

537Guatemala

159El Salvador

165Nicaragua

14 204Ruanda

348Laos

30 // Produkt & Produktion

Nachhaltig in Tonnen

Produktionsvolumen von UTZ-zertifiziertem Rohkaffee; weltweit; in Tonnen *

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 600

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108 500

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 500

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218 358

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308 464

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .365 010

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394 003

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .476 903

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .715 648

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .726 591

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .729 918

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .821 399

Veränderung 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 323 %

CAGR ** 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 %

* Referenzzeitraum ab 2013 ist das Kalenderjahr. Davor war es der Zeitraum von 5. März bis 4. März. ** CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: UTZ Certified

Die Engagiertesten gestern

Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units nach Ländern; 2008; weltweit

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 857

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 842

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 512

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 968

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 485

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 934

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 135

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 001

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0

Quelle: 4C Association

Nachhaltig in ProzentZahl der Länder mit UTZ-zertifizierter Kaffeeproduktion; weltweit*

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Veränderung 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 %

CAGR ** 2002–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %

* Referenzzeitraum ab 2013 ist das Kalenderjahr. Davor war es der Zeitraum von 5. März bis 4. März. ** CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: UTZ Certified

„Glücklich, wer sich Genüsse zu verschaffen weiß, ohne anderen zu schaden!“ (Giacomo Girolamo Casanova)

26 696Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units weltweit; 2008

99 605Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units weltweit; 2011

504 820Zahl der Produzenten von 4C-lizenzierten Units weltweit; 2015

Quelle: 4C Association

Produkt & Produktion // 31

Kaffee führt

Zahl der Arbeiter und Bauern in Fairtrade-Betrieben nach Produkt; 2011–2014; weltweit

2011 2014

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . .812 500

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 100 ... . . . . . . . . . . . . . . . .364 200

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . .179 800

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 700

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 500 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 700

Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . 37 500 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 500

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 300 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 700

Veränderung 2011–2014 in %

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –18

Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Quelle: Fairtrade International

Kolumbien führt fair

Führende Fairtrade-Kaffee produzierende Länder; Produktionsmenge in Tonnen; 2013/2014; weltweit

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162 700

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 600

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 300

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 500

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 200

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 700

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 800

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 400

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 800

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 800

Quelle: Fairtrade International

Peru führt biologisch

Führende Bio-Fairtrade-Kaffee produzierende Länder; Produktionsmenge in Tonnen; 2013/2014; weltweit

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 300

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 200

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 600

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 400

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 900

Quelle: Fairtrade International

Kaffee holt auf

Durchschnittliche Fairtrade-Prämie pro Bauer nach Produkt; in Euro; weltweit

2012/13 2013/14

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 978 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Veränderung 2012/13 – 2013/14 in %

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –9

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –7

Blumen und Pflanzen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –73

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –13

Quelle: Fairtrade International

Die Umwelt profitiert

Zahl der Fairtrade-Kaffee produzierenden Kleinbauern nach Weltregionen; 2014; weltweit

Afrika und Mittlerer Osten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 100

Lateinamerika und Karibik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .526 200

Asien und Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210 200

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .812 500

Quelle: Fairtrade International

Die Überzeugung wächst

Zahl der Fairtrade-zertifizierten Kaffee-Produzenten-organisationen; weltweit

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445

Quelle: Fairtrade International

„Kaffee macht mich unbesiegbar, aber sobald die Tasse leer ist, werde ich wieder zu einem gewöhnlichen Sterblichen.“ (Terri Guillemets)

32 // Produkt & Produktion

Soll und Haben

Preisabweichungen aufgrund des Wechselkurses bei Mindestpreisen * für Fairtrade-Kaffee; 2012–2016; weltweit

* Der Mindestpreis ist für kleine Produzentenkooperativen ausgelegt. Die Währungsumrechnung erfolgte anhand von durchschnittlichen jährlichen Wechselkursen. Quelle: Fairtrade International

in US-Dollar pro Pound

in Euro pro 500 Gramm in US-Dollar pro Pound

in Euro pro 500 Gramm

1,051,40

1,20 1,16 1,161,39 1,38

2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016

konventioneller Fairtrade-Arabica-Kaffee, gewaschen konventioneller Fairtrade-Robusta-Kaffee, gewaschen

2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016

0,90 0,87 0,871,04 1,04

1,351,01

konventioneller Fairtrade-Arabica-Kaffee, ungewaschen konventioneller Fairtrade-Robusta-Kaffee, ungewaschen

1,331,341,121,121,16

0,84 0,841,00 1,000,87

2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016

1,701,35

Bio-Fairtrade-Arabica-Kaffee, gewaschen Bio-Fairtrade-Robusta-Kaffee, gewaschen

1,41 1,411,69

1,461,68

1,12 1,121,34

1,161,33

2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016

1,651,31

Bio-Fairtrade-Arabica-Kaffee, ungewaschen Bio-Fairtrade-Robusta-Kaffee, ungewaschen

1,37 1,371,64

1,411,63

1,09 1,091,30

1,121,29

2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012–2016 2012 2013 2014 2015 2016

„Im Geschmack und in der Vorliebe für eine bestimmte Farbe gibt es keinen Freund.“ (Sprichwort aus Russland)

Produkt & Produktion // 33

34 // Produkt & Produktion

Der Morgen danachEin Blick auf einen besonderen Moment, den wir oft vergessen, obwohl wir uns für immer an ihn erinnern werden.

Text: Peter Lau Illustration: Jindrich Novotny

Produkt & Produktion // 35

// Die Nacht war lang, und der Morgen ist noch jung. Der

Raum ist still. Draußen ist die Welt: Ein grau verhangener

Himmel vielleicht oder erste Sonnenstrahlen an einem

streifenfreien Horizont, möglicherweise regnet es auch.

Aber so oder so ist das alles weit, weit entfernt. In diesem

Moment und an diesem Ort zählen nur die Menschen,

hinter denen eine enorme Zeit liegt: schwere Tage und

dunkle Nächte voll großer Hoffnungen und banger Erwar-

tungen, voller Lust auf die Zukunft und ebenso großer

Angst vor ihr. Doch dieses unentschlossene Taumeln zwi-

schen den Polen der Gefühle ist vergessen. Es ist kaum

zu glauben. Doch es ist geschafft. Vollbracht. Erreicht. Es

ist da. Wir sind hier. Und alles ist anders.

Das ist der Morgen danach.

Was davor war? Vieles ist möglich. Die Geburt eines

Kindes vielleicht, die Ankunft eines neuen Menschen auf

dieser erstaunlichen Welt, die alle viel Kraft gekostet hat.

Jetzt schläft der neue Erdenbürger, still, tief und ohne

eine Idee davon, was ihn erwartet. Während ihn seine

Eltern lächelnd betrachten, wie sie es in den nächsten

Jahren immer wieder tun werden. Auch sie sind erschöpft

– aber welch geringer Preis für eine solche Freude!

Vielleicht ist es auch anders. Vielleicht fällt hier gera-

de das erste Licht des Tages auf zwei Liebende, die sich

Wochen, wenn nicht gar Monate umeinander drehten in

einem Reigen aus gebremster Ekstase und verhaltener

Verzweiflung, aus Lust und Angst, Hoffnung und Melan-

cholie. Und die nun, Haut an Haut, in der Wärme ihrer

Körper ruhen.

Oder sind es sogar mehr als zwei Personen, die jetzt

wortlos in diese unabsehbar neue Welt schauen? Junge

Unternehmer eines kleinen Start-ups, die nach einer lan-

gen Zeit der Vorbereitung ihr erstes Produkt in die Welt

gesetzt haben? Eine Band, die nach einer lauten Nacht

im Tonstudio einen Song gebaut hat, der nach einem Hit

klingt? Wissenschaftler, die Teilchen, kleiner, als es sich

irgendwer vorstellen kann, zu etwas so Großem bewegt

haben, dass es noch niemand glauben mag? Der Anlass

ist egal, denn sie alle stehen an demselben Punkt: Sie

haben einen langen Weg hinter sich – und nun sind sie

angekommen.

Der Morgen danach ist ein seltener Augenblick – und

noch seltener wird über ihn gesprochen. Zu groß ist das

Gefühl, das ihn auszeichnet, und zu schwer in Worte zu

fassen. Probleme, ja, die kann jeder benennen, erklären,

besprechen. Und dankbar sind wir für Lösungen, selbst

wenn wir sie in Wahrheit längst kennen: Trau dich! Tu es!

Du kannst das! Oft gehört, sicher, und trotzdem: Es ist

gut, wenn es jemand noch einmal sagt!

Doch hier geht es um eine ganz andere Kategorie. Nicht

um etwas, das von uns verlangt zu handeln. Im Gegenteil.

Hier geht es ums Ankommen.

Ums Innehalten.

Um einen Moment ohne Zeit und Raum.

Dafür gibt es keine Ratgeber. Keine Verhaltensregeln.

Keine Ordnung.

Wie auch?

Das will nichts. Das gibt einfach nur.

Langsam verstreichen die Minuten. Ungehört, unge-

zählt, unbemerkt. Irgendwer sagt etwas. „Hey!“ Leise.

Lächelnd. Mehr ist nicht nötig. Und dann wieder Schwei-

gen, das nicht unangenehm ist, wie so oft unter Men-

schen, sondern warm und weich wie eine Decke, die alle

umhüllt. Die Eltern betrachten ihr Kind. Die Liebenden

betrachten sich. Ein Start-up-Kumpel schaut kurz aufs

Handy: nichts. Wie auch, alle schlafen noch. Ein Musiker

summt leise die Melodie, die sie in dieser Nacht so oft ge-

sungen haben. Ein Forscher starrt auf einen Bildschirm,

auf dem sich komplexe geometrische Formen verschach-

teln – schön, dieser Bildschirmschoner.

Dann singt ein Vogel, eine Mülltonne klappert, irgend-

wo wird ein Auto gestartet. Alle recken sich, strecken

sich, spüren ihre müden Körper, die sich gar nicht so

schlecht anfühlen. Und langsam löst sich der Augenblick

auf. Der Morgen danach verwandelt sich leise in einen

Morgen davor. Das Leben geht weiter.

Und dann?

Dann steht einer auf und macht Kaffee.

Und er schmeckt so gut wie selten zuvor. //

65,7Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, die regelmäßig

Filterkaffee trinken; 2016; in Prozent

19,4Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, die regelmäßig

Filterkaffee trinken; 2016; in Prozent

16,4Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, die regelmäßig

Instant-Kaffee trinken; 2016; in Prozent

61,3Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, die regelmäßig

Instant-Kaffee trinken; 2016; in Prozent

Quelle: Statista

36 // Konsum & Konsumenten

Lust & GenussWarum trinken wir eigentlich so gern Kaffee? Und welche Gefühle verbinden wir mit seinem Konsum: Alltag, Hektik, Stress?

Oder eher Entspannung, Wohlbefinden und Geborgenheit? Was gehört für den Kaffeeliebhaber außerdem unbedingt dazu:

Süßes, Zigarette, Zeitung, Smartphone, Buch oder Musik? Und gilt das nur für uns Deutsche oder auch für andere Nationen?

Wir haben im Oktober und November 2016 Menschen in Deutschland, Österreich, Polen, Tschechien und der Schweiz

gefragt. Insgesamt rund 3000 Personen * zwischen 18 und 64 Jahren gaben in unseren repräsentativen Online-Umfragen

zu Protokoll, wie, wo, warum und mit wem sie welchen Kaffee am liebsten trinken.

Das Ergebnis ist ein Kulturatlas der besonderen Art – und eine Liebeserklärung an den Kaffee.

* 1000 Personen in Deutschland; je 500 Personen in Österreich, Polen, Tschechien und der Schweiz

Konsum & Konsumenten // 37

Wie oft trinken Sie Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

57,1 54,3 60,8 40,1 60,4

mehrmals täglich

24,6 24,4 21,2 33,9 19,4

täglich

10,0 11,2 9,6 12,3 8,9

mehrmals in der Woche

4,1 3,9 5,2 4,7 4,6

etwa einmal die Woche

2,5 3,7 2,1 3,8 4,3

mehrmals im Monat

1,6 2,5 1,1 5,2 2,5

etwa einmal im Monat

Quelle: Statista

38 // Konsum & Konsumenten

Wie häufig konsumieren Sie die folgenden Getränke?

Alle Befragten in Deutschland von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Kaffee

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,5

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,3

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . . . .8,7

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .3,6

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .1,4

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,7

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7

Wasser / Mineralwasser

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,8

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . . . .6,8

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .2,0

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .0,8

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8

Saft / Saftschorlen

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,4

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 28,4

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 13,5

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .4,5

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2

Limonade / Softdrinks

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,8

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 23,3

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 13,8

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,1

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .6,3

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,6

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,5

Energydrinks

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . . . .9,4

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .8,7

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,3

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .5,7

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,1

heiße Schokolade / Kakao

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,1

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 12,5

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 13,1

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . 13,9

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . 11,3

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,0

Tee

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,1

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 22,1

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . . . .9,5

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,6

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .5,4

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,9

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,0

Bier

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 16,1

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 15,7

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . 13,8

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . . . .9,7

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,1

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,3

Wein

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . . 12,8

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . . 15,3

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . 12,8

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . . 12,3

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,5

Quelle: Statista

Wie häufig konsumieren Sie Kaffee?

Alle Befragten in Österreich, der Schweiz, Polen und Tschechien von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Österrreich Schweiz Polen Tschechien

mehrmals täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . 47,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,0

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,0

mehrmals in der Woche ... . . . . . . . 9,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,8

etwa einmal die Woche ... . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0

mehrmals im Monat ... . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8

etwa einmal im Monat ... . . . . . . . . . . 2,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,2

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0

Quelle: Statista

Konsum & Konsumenten // 39

Warum trinken Sie keinen oder nur sehr selten Kaffee?

Nicht-Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Wegen des Geschmacks ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,9

Kaffee verfärbt die Zähne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5

Kaffee enthält zu viel Koffein ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6

Kaffee ist ungesund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6

Wegen des Geruchs ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9

Kaffee ist zu kostenintensiv ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9

Sonstiger Grund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,3

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Warum trinken Sie die folgenden Getränke?

Befragte von 18 bis 64 Jahren in Deutschland, die angegeben haben, die Getränke mindestens einmal im Monat zu konsumieren; 2016; in Prozent *

Wasser / Mineralwasser Saft / Saftschorlen Limonade / Softdrinks Energydrinks

Es schmeckt mir .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,9

Es verleiht mir Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,1

Es ist wärmend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0

Es entspannt mich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,0

Es belebt die Sinne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8

Ich genieße die Gesellschaft .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,4

Es ist durstlöschend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,2

Es ist erfrischend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,7

Es ist gesund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7

Aus anderen Gründen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4

heiße Schokolade / Kakao Tee Bier Wein

Es schmeckt mir .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,2

Es verleiht mir Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,4

Es ist wärmend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1

Es entspannt mich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,6

Es belebt die Sinne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5

Ich genieße die Gesellschaft .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,4

Es ist durstlöschend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7

Es ist erfrischend ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9

Es ist gesund ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6

Aus anderen Gründen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

40 // Konsum & Konsumenten

Er schmeckt mir 48,7 52,5 51,5 39,0 45,1

Er verleiht mir Energie 42,4 43,2 47,8 50,0 47,2

Er ist wärmend 34,9 28,3 26,2 18,6 20,5

Er entspannt mich 33,5 29,2 18,2 35,9 21,0

Er belebt die Sinne 33,3 20,8 25,5 25,6 19,6

Ich genieße die Gesellschaft 17,6 17,8 16,4 24,4 17,1

Er ist durstlöschend 8,6 4,3 7,7 8,3 3,4

Er ist erfrischend 8,3 7,5 5,9 11,0 17,1

Er ist gesund 4,4 3,2 5,2 6,7 5,0

Aus anderen Gründen 2,3 1,6 2,3 1,1 2,7

Warum trinken Sie Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Konsum & Konsumenten // 41

Was assoziieren Kaffeetrinker eher mit Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Nüchternheit 26,3 30,1 26,4 28,5 47,2

Leidenschaft 73,7 69,9 73,6 71,5 52,8

Hass 11,5 14,2 10,5 16,6 18,7

Liebe 88,5 85,8 89,5 83,4 81,3

Kälte 8,6 8,9 9,3 12,1 13,4

Wärme 91,4 91,1 90,7 87,9 86,6

Hektik 18,5 26,7 25,5 27,6 17,3

Ruhe 81,5 73,3 74,5 72,4 82,7

Trägheit 13,4 14,2 18,2 9,4 21,4

Energie 86,6 85,8 81,8 90,6 78,6

Einsamkeit 22,8 25,3 34,6 28,3 40,8

Gemeinschaft 77,2 74,7 65,4 71,7 59,2

Arbeit 30,7 40,6 44,6 42,8 45,6

Auszeit 69,3 59,4 55,4 57,2 54,4

Stress 20,9 31,3 27,1 22,0 23,9

Innehalten 79,1 68,7 72,9 78,0 76,1

Alltag 70,0 73,5 70,2 72,6 49,2

Luxus 30,0 26,5 29,8 27,4 50,8

Armut 33,8 40,0 35,5 31,4 39,2

Wohlstand 66,2 60,0 64,5 68,6 60,8

Trauer 15,5 18,0 16,2 21,7 24,8

Freude 84,5 82,0 83,8 78,3 75,2

Fremde 23,7 33,1 28,5 21,1 28,7

Heimat 76,3 66,9 71,5 78,9 71,3

Routine 68,1 67,1 53,8 56,5 53,1

Spontanität 31,9 32,9 46,2 43,5 46,9

Unsicherheit 17,6 22,1 19,6 24,7 21,9

Geborgenheit 82,4 77,9 80,4 75,3 78,1

Quelle: Statista

Die Top-5-Assoziationen der Kaffeetrinker

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Quelle: Statista

Deutschland Wärme 91,4 Liebe 88,5 Energie 86,6 Freude 84,5 Geborgenheit 82,4

Österreich Wärme 91,1 Liebe 85,8 Energie 85,8 Freude 82,0 Geborgenheit 77,9

Schweiz Wärme 90,7 Liebe 89,5 Freude 83,8 Energie 81,8 Geborgenheit 80,4

Polen Energie 90,6 Wärme 87,9 Liebe 83,4 Heimat 78,9 Freude 78,3

Tschechien Wärme 86,6 Ruhe 82,7 Liebe 81,3 Energie 78,6 Geborgenheit 78,1

42 // Konsum & Konsumenten

Was assoziieren Nicht-Kaffeetrinker eher mit Kaffee?

Nicht-Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Nüchternheit 71,9 71,0 85,2 50,0 82,0

Leidenschaft 28,1 29,0 14,8 50,0 18,0

Hass 71,9 56,5 57,4 46,3 57,4

Liebe 28,1 43,5 42,6 53,7 42,6

Kälte 23,8 16,1 42,6 31,5 21,3

Wärme 76,3 83,9 57,4 68,5 78,7

Hektik 56,9 59,7 63,9 57,4 24,6

Ruhe 43,1 40,3 36,1 42,6 75,4

Trägheit 43,8 40,3 47,5 25,9 45,9

Energie 56,3 59,7 52,5 74,1 54,1

Einsamkeit 39,4 46,8 50,8 50,0 60,7

Gemeinschaft 60,6 53,2 49,2 50,0 39,3

Arbeit 61,9 54,8 77,0 57,4 52,5

Auszeit 38,1 45,2 23,0 42,6 47,5

Stress 58,1 66,1 75,4 42,6 41,0

Innehalten 41,9 33,9 24,6 57,4 59,0

Alltag 81,3 82,3 91,8 75,9 68,9

Luxus 18,8 17,7 8,2 24,1 31,1

Armut 45,0 46,8 57,4 44,4 60,7

Wohlstand 55,0 53,2 42,6 55,6 39,3

Trauer 45,0 45,2 50,8 44,4 45,9

Freude 55,0 54,8 49,2 55,6 54,1

Fremde 52,5 61,3 59,0 37,0 47,5

Heimat 47,5 38,7 41,0 63,0 52,5

Routine 72,5 80,6 70,5 63,0 70,5

Spontanität 27,5 19,4 29,5 37,0 29,5

Unsicherheit 46,3 58,1 54,1 51,9 50,8

Geborgenheit 53,8 41,9 45,9 48,1 49,2

Quelle: Statista

Die Top-5-Assoziationen der Nicht-Kaffeetrinker

Nicht-Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Quelle: Statista

Österreich Wärme 83,9 Alltag 82,3 Routine 80,6 Nüchternheit 71,0 Stress 66,1

Schweiz Alltag 91,8 Nüchternheit 85,2 Arbeit 77,0 Stress 75,4 Routine 70,5

Polen Alltag 75,9 Energie 74,1 Wärme 68,5 Heimat 63,0 Routine 63,0

Tschechien Nüchternheit 82,0 Wärme 78,7 Ruhe 75,4 Routine 70,5 Alltag 68,9

Deutschland Alltag 81,3 Wärme 76,3 Routine 72,5 Nüchternheit 71,9 Hass 71,9

Konsum & Konsumenten // 43

Was assoziieren Sie eher mit Kaffee?

Alle Befragten von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Nüchternheit Leidenschaft

35,2 64,8

32,4 67,6

33,6 66,4

30,8 69,2

51,4 48,6

Hass Liebe

19,4 80,6

19,6 80,4

16,2 83,8

19,8 80,2

23,4 76,6

Energie

17,4 82,6

21,8 78,2

11,2 88,8

Trägheit

24,4 75,6

17,4 82,6

Quelle: Statista

Hektik Ruhe

30,8 69,2

23,6 76,4

30,8 69,2

18,2 81,8

30,2 69,8

Arbeit Auszeit

42,4 57,6

34,8 65,2

48,6 51,4

44,4 55,6

46,4 53,6

Kälte Wärme

10,6 89,4

13,4 86,6

14,2 85,8

14,4 85,6

9,8 90,2

Einsamkeit Gemeinschaft

28,0 72,0

25,0 75,0

30,6 69,4

43,2 56,8

36,6 63,4

Top-5-Assoziationen Deutschland

Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89,4

Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82,6

Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,6

Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,4

Geborgenheit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78,6

Top-5-Assoziationen Schweiz

Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86,6

Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83,8

Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79,6

Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78,2

Geborgenheit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76,2

Top-5-Assoziationen Österreich

Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90,2

Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82,6

Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,6

Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78,6

Alltag ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74,6

44 // Konsum & Konsumenten

Unsicherheit Geborgenheit

26,6 73,4

21,4 78,6

23,8 76,2

27,6 72,4

25,4 74,6

Stress Innehalten

35,6 64,4

25,8 74,2

33,0 67,0

24,2 75,8

26,0 74,0

Alltag Luxus

74,6 25,4

71,5 28,5

72,8 27,2

73,0 27,0

51,6 48,4

Armut Wohlstand

40,8 59,2

35,3 64,7

38,2 61,8

32,8 67,2

41,8 58,2

Trauer Freude

21,4 78,6

19,4 80,6

20,4 79,6

24,2 75,8

27,4 72,6

Routine Spontanität

68,8 31,2

68,7 31,3

55,8 44,2

57,2 42,8

55,2 44,8

Fremde Heimat

36,6 63,4

27,5 72,5

32,2 67,8

22,8 77,2

31,0 69,0

Top-5-Assoziationen Polen

Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,8

Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85,8

Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80,2

Heimat ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,2

Freude ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,8

Top-5-Assoziationen Tschechien

Wärme ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85,6

Ruhe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81,8

Liebe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76,6

Energie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,6

Geborgenheit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74,6

Konsum & Konsumenten // 45

Welchen Kaffee trinken Sie regelmäßig?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *; (Durchschnittsalter der Kaffeetrinker in Jahren)

Espresso

Deutschland 21,7 (42,8)Österreich 36,8 (43,2)Schweiz 42,6 (45,8)Polen 28,5 (41,8)Tschechien 41,9 (42,3)

gekühlte Kaffeevariationen aus dem Supermarkt

Deutschland 10,1 (39,4)Österreich 12,6 (37,9)Schweiz 12,8 (40,3)Polen 5,8 (32,2)Tschechien 10,9 (35,4)

Cappuccino

Deutschland 41,8 (43,2)Österreich 46,8 (40,1)Schweiz 31,7 (39,9)Polen 31,4 (37,7)Tschechien 31,4 (40,3)

Filterkaffee

Deutschland 65,7 (44,3)Österreich 29,9 (42,8)Schweiz 14,4 (39,9)Polen 27,6 (41,3)Tschechien 19,4 (43,1)

Caffè Crema

Deutschland 27,0 (41,2)Österreich 29,2 (42,5)Schweiz 27,6 (43,7)Polen 13,2 (39,6)Tschechien 17,3 (44,3)

Instant-Kaffee, löslicher Kaffee

Deutschland 16,4 (44,6)Österreich 10,5 (43,2)Schweiz 21,2 (44,6)Polen 47,5 (40,0)Tschechien 61,3 (40,7)

Latte macchiato, Café au Lait, Milchkaffee etc.

Deutschland 39,8 (40,8)Österreich 34,7 (38,2)Schweiz 34,4 (39,9)Polen 29,4 (35,7)Tschechien 30,8 (37,7)

Flat White

Deutschland 2,4 (28,7)Österreich 1,8 (30,1)Schweiz 2,1 (33,3)Polen 2,5 (30,6)Tschechien 2,3 (41,5)

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Kaffee aus der Siebstempelkanne

Deutschland 7,3 (41,8)Österreich 4,8 (43,7)Schweiz 6,6 (43,3)Polen 31,6 (41,3)Tschechien 9,8 (46,3)

Cold Brew

Deutschland 2,8 (29,9)Österreich 0,9 (27,3)Schweiz 3,4 (36,1)Polen 6,7 (37,5)Tschechien 0,7 (50,7)

46 // Konsum & Konsumenten

Wo trinken Sie Ihren Kaffee üblicherweise?

Ort des Kaffeekonsums; Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

zu Hause ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87,5

bei Freunden, Verwandten ... . . . . . . . . . . . . . 62,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57,6

bei der Arbeit, im Büro ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,9

im Café ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,5

unterwegs, Coffee-to-go ... . . . . . . . . . . . . . . . . 29,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,4

im Restaurant, Hotel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6

in der Coffee-Bar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,3

in der Bar, im Bistro ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Wo trinkt welche Altersgruppe ihren Kaffee üblicherweise?

Durchschnittsalter nach Ort des Kaffeekonsums; Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Jahren

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Quelle: Statista

44,0

43,5

43,5

42,9

41,3

41,2

41,2

40,3

43,4

42,2

41,8

40,6

39,6

38,6

40,3

36,5

44,3

44,3

44,0

43,8

41,9

40,5

43,7

38,5

39,1

41,0

40,4

40,8

38,5

37,5

38,0

39,4

42,4

43,1

39,9

42,6

40,5

38,5

40,4

42,4

bei Freunden, Verwandten

im Café

im Restaurant, Hotel

zu Hause

unterwegs, Coffee-to-go

in der Bar, im Bistro

in der Coffee-Bar

bei der Arbeit, im Büro

Konsum & Konsumenten // 47

Was gehört für Sie zum Kaffeegenuss?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

eine Süßigkeit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,2

ein Moment Stille .. . . . . . . . . . . . . . . . . 37,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,7

eine Zigarette ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,7

eine Zeitung, ein Buch ... . . . . . . 25,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6

das Smartphone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3

Radio, Musik hören ... . . . . . . . . . . . . 23,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,2

nichts davon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Trinken Sie Ihren Kaffee eher mild oder stark?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent; Mittelwert (Skala: 1+2 = mild, 3 = neutral, 4+5 = stark)

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

milde Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,7

neutrale Kaffeetrinker ... . . . . . . 42,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,9

starke Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . 40,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,4

Kaffeestärke (Mittelwert) . . . . 3,3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2

Quelle: Statista

Was geben Sie in der Regel in Ihren Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Vollmilch ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,2

Zucker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,6

Kaffeesahne, Kondensmilch .. 26,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,9

Nichts, ich trinke

meinen Kaffee schwarz ... . . . . . 21,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,0

Süßstoff .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,0

Kaffeeweißer ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,3

lactosefreie Milch ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,0

Schlagsahne, Schlagobers ... . . 3,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7

Sirup (z. B. Karamellsirup) .. . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6

Sojamilch.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7

Stevia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0

sonstiges ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

48 // Konsum & Konsumenten

Bei welchen Gelegenheiten trinken Sie Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Zu welchen Mahlzeiten trinken Sie Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent *

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

zum Frühstück ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,8

zur Zwischenmahlzeit .. . . . . . . . . 76,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70,5

zum Mittagessen ... . . . . . . . . . . . . . . . . 41,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63,6

zum Abendessen ... . . . . . . . . . . . . . . . . 27,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,9

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

morgens

86,1

83,1

78,1

75,3

66,5

vormittags

50,2

53,4

56,0

37,7

39,6

mittags

38,8

42,2

52,8

33,9

23,9

nachmittags

72,1

68,7

55,1

51,1

71,3

abends

21,0

20,3

41,2

16,6

28,7

nachts

4,7

6,4

8,9

3,4

6,6

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

beim Wachwerden

71,2

72,1

69,7

55,2

57,4

beim Pause machen

69,7

65,5

70,2

45,1

39,9

in geselliger Runde

51,6

49,1

39,2

63,5

50,1

beim Rauchen

28,8

22,8

26,0

22,9

28,9

beim Essen

24,8

18,3

25,5

18,8

10,0

beim Ausgehen

17,8

19,6

23,2

11,0

24,4

in sonstigen Situationen

12,5

16,7

15,0

23,3

18,5

Konsum & Konsumenten // 49

Wie sehr stimmen Sie den folgenden Aussagen über Kaffee zu?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; Top-2-Antworten (Skala: 1 = Ich stimme überhaupt nicht zu, 5 = Ich stimme voll und ganz zu) Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Routinen gehören beim Kaffeetrinken dazu

50,741,6

44,2 40,451,3

Ich habe eine Lieblingskaffeemarke

50,252,5

50,366,658,8

Ich probiere gern neue Kaffeevariationen

46,6 40,949,4 55,2

34,6

Ich trinke meinen Kaffee immer zu festen Tageszeiten

36,134,0

32,151,1

36,9

Quelle: Statista

50 // Konsum & Konsumenten

Wie häufig benutzen Sie Ihre Kaffeemaschinen?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren, die das jeweilige Gerät besitzen; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Handfilter

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .21,1 16,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .25,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 13,0

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .22,8 27,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .50,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .15,8 22,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .20,8 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .40,4 33,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . 20,4

Filterkaffeemaschine

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .30,1 32,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .46,2 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .17,6 18,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .29,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 28,2

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .20,6 22,0 ... . . . . . . . . . . . . . . .16,5 ... . . . . . . . . . . . . . . 26,9

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .31,6 27,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 11,5

Padmaschine

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .55,8 35,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .46,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 27,8

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,0 ... . . . . . . . . . . . . . . .26,9 22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .46,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 22,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,6 19,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6

Kapselmaschine

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .55,0 60,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .37,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 42,9

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,3 ... . . . . . . . . . . . . . . .25,2 21,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .40,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 28,6

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,9 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .18,5 ... . . . . . . . . . . . . . . 21,4

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,9 8,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1

Siebstempelkanne

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .16,3 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . .31,4 ... . . . . . . . . . . . . . . 40,0

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .28,6 25,0 ... . . . . . . . . . . . . . . .40,0 ... . . . . . . . . . . . . . . 30,0

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .24,5 32,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .22,9 ... . . . . . . . . . . . . . . 17,1

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .30,6 28,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 12,9

Espresso-Halbautomat

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .33,3 45,7 ... . . . . . . . . . . . . . . .34,1 ... . . . . . . . . . . . . . . 42,9

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .33,3 31,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .43,9 ... . . . . . . . . . . . . . . 42,9

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,2 ... . . . . . . . . . . . . . . .19,0 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .14,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .14,3 11,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,7

Espresso-Vollautomat

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,1 ... . . . . . . . . . . . . . . .76,5 71,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .61,8 ... . . . . . . . . . . . . . . 68,0

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .15,3 21,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .29,4 ... . . . . . . . . . . . . . . 16,0

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 4,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,0

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,0

Espressokanne für die Herdplatte

häufig ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,9 ... . . . . . . . . . . . . . . .15,6 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . .27,7 ... . . . . . . . . . . . . . . 25,5

gelegentlich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .28,4 24,5 ... . . . . . . . . . . . . . . .41,5 ... . . . . . . . . . . . . . . 31,4

selten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .38,5 40,8 ... . . . . . . . . . . . . . . .23,4 ... . . . . . . . . . . . . . . 33,3

so gut wie nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,6 ... . . . . . . . . . . . . . . .17,4 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,8

Quelle: Statista

Konsum & Konsumenten // 51

Ländervergleich: Welche Kaffeemaschinen besitzen Sie?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Filterkaffeemaschine

63,1

35,6 32,5

23,0 15,0

Padmaschine

31,317,6 5,4

6,8 10,9

Kapselmaschine

25,9

45,4 17,7

22,1 51,9

Handfilter

24,114,6 5,6

15,3 11,6

Espresso-Vollautomat

21,3

32,4 14,3

10,0 25,5

Espressokanne für die Herdplatte

15,926,5 27,8

13,9 28,7

Siebstempelkanne

15,011,2 21,1

23,7 7,5

Espresso-Halbautomat

6,06,4 12,3

12,5 10,9

Cold-Brew-Coffee-Maker

0,60,9 1,6

1,1 0,7

nichts davon

2,41,8 20,4

26,4 4,8

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

52 // Konsum & Konsumenten

Welche Kaffeevariation mögen Sie am liebsten?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Filterkaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3

Latte macchiato/Milchkaffee/Café au Lait etc. .. . . . . 18,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,9

Kaffee aus einem Vollautomaten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3

Cappuccino ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1

Caffè Crema ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,9

Espresso ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,8

Instant-Kaffee, löslicher Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,7

Kaffee aus Siebstempelkanne ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8

gekühlte Kaffeevariationen aus dem Supermarkt ... . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4

Cold-Brew ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5

Flat White ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5

Quelle: Statista

Wo trinken Sie Ihren Kaffee am liebsten?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

zu Hause ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60,6

im Café ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,4

bei der Arbeit, im Büro .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,7

bei Freunden, Verwandten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8

unterwegs, Coffee-to-go ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9

in der Coffee-Bar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5

im Restaurant, Hotel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4

in der Bar, im Bistro ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9

Quelle: Statista

Was ist Ihnen wichtig in einem Café?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren, die zumindest gelegentlich in einem Café Kaffee trinken; 2016; in Prozent *

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

schöne Atmosphäre.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,9

Qualität .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68,7

frisch gemahlener Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,2

Preis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,2

schnelle Bedienung ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,4

dessen eigene Rösterei und Hausmischung ... . . . . . . . . . . 22,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,6

Fairtrade-Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,2

Barista-Kunstfertigkeit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,8

nichts davon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Konsum & Konsumenten // 53

Welche Form der Zubereitung bevorzugen Sie?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Ich bereite Kaffee am liebsten selbst zu ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,6

Mir egal, wer meinen Kaffee zubereitet .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,6

Ich lasse mir meinen Kaffee am liebsten

professionell außer Haus zubereiten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9

Ich lasse mir meinen Kaffee am liebsten

von Freunden oder der Familie zubereiten ... . . . . . . . . . . . . . . 7,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,9

Quelle: Statista

38,8Kaffee kaufe ich immer im Angebot

34,027,1

16,4

28,0

35,8

Beim Kauf von Kaffee achte ich auf Qualitäts-/ Prüf- / Biosiegel

42,0

35,8 39,217,1

Mit wem trinken Sie am liebsten Kaffee?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

mit meinem Partner ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,4

am liebsten allein ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,3

mit meiner Familie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,6

mit Freunden, Bekannten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,9

mit Arbeitskollegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,9

Quelle: Statista

Wie sehr stimmen Sie den folgenden Aussagen über Kaffee zu?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; Top-2-Antworten (Skala: 1 = Ich stimme überhaupt nicht zu, 5 = Ich stimme voll und ganz zu) Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Quelle: Statista

54 // Konsum & Konsumenten

Wie sehr stimmen Sie den folgenden Aussagen über Kaffee zu?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; Top-2-Antworten (Skala: 1 = Ich stimme überhaupt nicht zu, 5 = Ich stimme voll und ganz zu) Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

Quelle: Statista

Ich genieße meinen Kaffee am liebsten in Gesellschaft

31,832,433,5 43,0

35,3

Kaffeetrinken sollte zelebriert werden

38,0 37,433,9 54,7

49,7

Ich genieße meinen Kaffee am liebsten in einem Moment der Stille

55,346,855,4 57,278,8 Kaffee sollte schnell und unkompliziert sein

53,851,851,961,945,8

Konsum & Konsumenten // 55

Deutschland

Ja, sehr gern

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,2

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,0

Ja, aber nur als Gastgeschenk

oder Mitbringsel

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,1

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,5

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,8

Ja, aber nur besonders

hochwertigen

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,1

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,6

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,3

Ja, wenn ich die Lieblingssorte

des Beschenkten kenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,2

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,1

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 10,6

Nein, das erscheint mir nicht

angebracht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 12,5

Nein, weil ich mich bei Kaffee

nicht auskenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,7

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 33,1

Darüber habe ich noch nie

nachgedacht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,4

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,2

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8

Quelle: Statista

Verschenken Sie ab und zu Kaffee?

Alle Befragten von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Österreich

Ja, sehr gern

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,2

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,6

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,1

Ja, aber nur als Gastgeschenk

oder Mitbringsel

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,0

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5

Ja, aber nur besonders

hochwertigen

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,0

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,1

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,2

Ja, wenn ich die Lieblingssorte

des Beschenkten kenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,3

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 11,3

Nein, das erscheint mir nicht

angebracht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,6

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,5

Nein, weil ich mich bei Kaffee

nicht auskenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,5

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 30,6

Darüber habe ich noch nie

nachgedacht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,4

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,9

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 25,8

Schweiz

Ja, sehr gern

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,7

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8

Ja, aber nur als Gastgeschenk

oder Mitbringsel

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,5

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,9

Ja, aber nur besonders

hochwertigen

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,3

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2

Ja, wenn ich die Lieblingssorte

des Beschenkten kenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,4

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,6

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2

Nein, das erscheint mir nicht

angebracht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,4

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 11,5

Nein, weil ich mich bei Kaffee

nicht auskenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,0

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 24,6

Darüber habe ich noch nie

nachgedacht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,6

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 32,8

56 // Konsum & Konsumenten

Polen

Ja, sehr gern

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,6

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 11,1

Ja, aber nur als Gastgeschenk

oder Mitbringsel

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,6

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,4

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9

Ja, aber nur besonders

hochwertigen

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,2

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,0

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 24,1

Ja, wenn ich die Lieblingssorte

des Beschenkten kenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 27,8

Nein, das erscheint mir nicht

angebracht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,8

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,3

Nein, weil ich mich bei Kaffee

nicht auskenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,4

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0

Darüber habe ich noch nie

nachgedacht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,6

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,8

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 13,0

Tschechien

Ja, sehr gern

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,7

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 18,0

Ja, aber nur als Gastgeschenk

oder Mitbringsel

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,8

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 29,5

Ja, aber nur besonders

hochwertigen

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,2

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 13,1

Ja, wenn ich die Lieblingssorte

des Beschenkten kenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,2

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 16,4

Nein, das erscheint mir nicht

angebracht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6

Nein, weil ich mich bei Kaffee

nicht auskenne

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,2

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8

Darüber habe ich noch nie

nachgedacht

gesamt ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4

Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,2

Nicht-Kaffeetrinker ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,6

Konsum & Konsumenten // 57

Welche Sinne werden von Kaffee am meisten angeregt?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent

Quelle: Statista

Deutschland

Riechen 40,9 Schmecken 38,0 Sehen 8,4 Hören 7,7 Fühlen 5,1

Österreich

Riechen 40,9 Schmecken 37,0 Sehen 9,1 Hören 8,2 Fühlen 4,8

Schweiz

Riechen 37,6 Schmecken 39,4 Sehen 10,7 Hören 7,5 Fühlen 4,8

Polen

Riechen 49,8 Schmecken 31,4 Sehen 7,4 Hören 6,3 Fühlen 5,2

Tschechien

Riechen 37,4 Schmecken 23,5 Sehen 15,7 Hören 18,5 Fühlen 5,0

58 // Konsum & Konsumenten

* Mehrfachauswahl möglich. Quelle: Statista

Wie kann man Ihnen mit Kaffee eine Freude bereiten?

Kaffeetrinker von 18 bis 64 Jahren; 2016; in Prozent * Deutschland Österreich Schweiz Polen Tschechien

48,9mit dem Duft von Kaffee

beim Aufwachen

46,143,1 46,9

43,1

mit einem ans Bettgebrachten Kaffee

31,8 24,023,9 33,0

22,6mit einem Überraschungsbesuch in Verbindung mit einer kleinen Kaffeepause

28,9 32,629,4 26,231,0

mit einem schön verzierten Kaffee (z. B. Muster im Milchschaum)

24,9 28,124,4 24,4

25,5mit einem Kaffee in meiner Lieblingstasse

23,4 24,921,0 43,3

33,5

mit einer besonderen Kaffeesorte für zu Hause

20,5 17,6

17,5 25,125,1

mit dem Geräusch der Kaffeemaschine beim Aufwachen

14,7 17,415,3 10,3

6,4

mit nichts davon

8,2 10,0

8,4 4,0 4,1

Konsum & Konsumenten // 59

„Kein Genuss ist vorübergehend; denn der Eindruck, den er zurücklässt, ist bleibend.“ (Johann Wolfgang von Goethe)

Der Konsum wächst

Gesamtvolumen des weltweiten Kaffeekonsums; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 499

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 808

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 428

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114 037

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 005

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 794

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124 621

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129 448

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132 966

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131 968

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 775

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139 483

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143 430

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147 811

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 389

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152 204

Quelle: ICO

Die Europäer liegen vorn

Kaffeekonsum der Weltregionen; in Tausend 60-Kilo-gramm-Säcken

2012 2013

Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 459 ... . . . . . . . . . . . . . 50 499

Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 421 ... . . . . . . . . . . . . . 29 649

Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 730 ... . . . . . . . . . . . . . 26 931

Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 831 ... . . . . . . . . . . . . . 24 888

Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 839 ... . . . . . . . . . . . . . 10 690

Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . 5 149 ... . . . . . . . . . . . . . . . . 5 154

2014 2015

Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 960 ... . . . . . . . . . . . . . 50 116

Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 260 ... . . . . . . . . . . . . . 33 131

Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 679 ... . . . . . . . . . . . . . 27 975

Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 819 ... . . . . . . . . . . . . . 25 120

Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 455 ... . . . . . . . . . . . . . 10 621

Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . 5 215 ... . . . . . . . . . . . . . . . . 5 242

Quelle: ICO

Die Anteile verschieben sich

Anteile der Weltregionen am weltweiten Kaffeekonsum; in Prozent

2012 2013 2014 2015

Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,9

Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,8

Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,4

Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,5

Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0

Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4

Quelle: ICO

Die Volumina verändern sich

Volumenveränderung des Kaffeekonsums der Weltregionen; in Prozent

2013 2014 2015

Asien & Ozeanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,0

Afrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –2,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6

Südamerika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2

Nordamerika.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1

Zentralamerika & Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5

Europa ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,7

Quelle: ICO

60 // Konsum & Konsumenten

„Jemanden verwöhnen heißt ihm das geben, was er gar nicht braucht.“ (Alice Miller)

Die Überschüsse überwiegen

Differenz zwischen Kaffeeproduktion und Kaffeekonsum in den konsumstärksten Exportländern; 2015/2016; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken Überschuss produzierende Länder Länder, die auf Importe angewiesen sind

Brasilien29 876

Quelle: ICO

Indonesien7 817

Äthiopien3 014

Philippinen-2 792

Mexiko446

Vietnam26 437

Indien3 550

Venezuela-1 149

Kolumbien12 337

Thailand-815

Madagaskar59

Dominikan. Rep.12

Uganda3 416

Guatemala3 030

Costa Rica1 198

Honduras5 421

Haiti2

Elfenbeinküste1 576

El Salvador267

Peru3 051

Konsum & Konsumenten // 61

„Nicht alles, was Genuss bereitet, ist auch wohltuend, aber alles, was wohltuend ist, bereitet auch Genuss.“ (Pythagoras)

Exportweltmeister Brasilien

Exportländer nach Volumen des Kaffeekonsums; ausgewählte Länder; 2015; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken

Brasilien 20 458

Indonesien 4 458

Plilippinen 2 900 Vietnam 2 225

Venezuela 1 650 Kolumbien 1 520

Äthiopien 3 681

Mexiko 2 354 Indien 2 213

Thailand 1 263 Madagaskar 390 Dom. Republik 388

Uganda 230Guatemala 383 Costa Rica 375 Honduras 345 Haiti 340 El Salvador 281Elfenbeinküste 317 Peru 250

Rest 1 611

Quelle: ICO

Exportländer gesamt 47 632

62 // Konsum & Konsumenten

„In der ersten Hälfte unseres Lebens haben wir die Fähigkeit zu genießen, aber es mangelt an Gelegenheit, in der zweiten haben wir die Gelegenheit, aber uns fehlt die Fähigkeit.“ (Mark Twain)

Dauerhafte Rangplätze

Exportländer nach Volumen des Kaffeekonsums; ausgewählte Länder; in Tausend 60-Kilogramm-Säcken

2012

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 178

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 842

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 387

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 250

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 354

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 694

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 938

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 650

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 439

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 108

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435

Dominikanische Republik .. . . . . . . . 378

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212

Rest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 594

Exportländer gesamt . . . . . . . . .44 713

CAGR * 2012–2015; in Prozent:

2013

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 146

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 100

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 463

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 438

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 354

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 869

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 025

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 650

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 448

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 148

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415

Dominikanische Republik .. . . . . . . . 381

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

Rest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 603

Exportländer gesamt . . . . . . . . .45 523

2014

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 271

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 292

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 656

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 675

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 354

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 050

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 125

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 650

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 475

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 213

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

Dominikanische Republik .. . . . . . . . 386

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

Haiti .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

Rest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 609

Exportländer gesamt . . . . . . . . .46 650

* CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: ICO

5,1 Indonesien

8,8 Philippinen

9,5 Vietnam

4,5 Indien

0,5 Brasilien

0,4 Rest

0,8 El Salvador

0,0 Honduras

0,0 Costa Rica

0,9 Dominikanische

Republik

0,0 Mexiko

0,0 Venezuela

0,0 Peru

0,0 Haiti

-3,6 Madagaskar

2,8 Äthiopien

2,1 Exportländer

gesamt

2,9 Uganda

2,8 Guatemala

4,5 Thailand

1,8 Kolumbien

Konsum & Konsumenten // 63

„Menschenherz, was ist dein Glück? / Ein rätselhaft geborner / Und, kaum gegrüßt, verlorner, / Unwiederholter Augenblick!“ (Nikolaus Lenau)

Die Export-Spitzenreiter in Verteilung und Wachstum

Exportländer nach Anteil am weltweiten Kaffeekonsum; in Prozent

Exportländer nach jährlicher Wachstumsrate; in Prozent

2013

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,6

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,3

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,3

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,3

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2014

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,5

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,9

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,4

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,3

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1

2015

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,4

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,9

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,8

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,3

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,2

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,3

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,4

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,5

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,6

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,7

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,2

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,8

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,6

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,7

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,9

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,7

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,9

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,8

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .1,3

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,8

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,5

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,4

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,9

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,1

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,1

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,7

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . .0,5

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Haiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0

Madagaskar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,3

Quelle: ICO

64 // Konsum & Konsumenten

„Nehmt die Liebe weg, und es bleiben keine Leidenschaften; setzt sie hinzu, und diese werden alle wieder geboren.“ (Jacques Bénigne Bossuet)

Die Export-Spitzenreiter im Pro-Kopf-Konsum

Exportländer nach Pro-Kopf-Kaffeekonsum; 2015; in Kilogramm

Quelle: ICO

Brasilien 5,9

Dominikanische Republik 2,2

Äthiopien 2,2

Mexiko 1,1

Thailand 1,1

Guatemala 1,4

Vietnam 1,5

Philippinen 1,7

Kolumbien 1,9

Haiti 1,9

Honduras 2,6

El Salvador 2,8

Venezuela 3,2

Costa Rica 4,7

Indonesien 1,0

Indien 0,1

Uganda 0,4

Peru 0,5

Elfenbeinküste 0,8

Madagaskar 1,0

Konsum & Konsumenten // 65

„ Uns gehört nur die Stunde. Und eine Stunde, wenn sie glücklich ist, ist viel.“ (Theodor Fontane)

Russland 3 846

Japan 7 695

Kanada 3 535

Norwegen 788

Rest 7 848

Sudan 690

Argentinien 627Südafrika 590

Importländer gesamt 104 572

Die Import-Spitzenreiter im Konsum

Importländer nach Volumen des Kaffeekonsums; ausgewählte Länder; 2015; in in Tausend 60-Kilogramm-Säcken

Quelle: ICO

Die Import-Spitzenreiter im Pro-Kopf-Konsum

Importländer nach Pro-Kopf-Kaffeekonsum; ausgewählte Länder; in Kilogramm pro Kopf

2012 2013 2014 2015

Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9

Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,9

Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,9

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,6

Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5

Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0

Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6

Algerien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,3

Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5

Südkorea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3

Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6

Ukraine ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4

Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0

Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9

Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9

Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6

Quelle: ICO

66 // Konsum & Konsumenten

„Wer die Kostbarkeit des Augenblicks entdeckt, findet das Glück des Alltags.“ (Adalbert Stifter)

Europäische Union 41 638 USA 24 441

Algerien 2 154Türkei 1 186

Südkorea 1 980Schweiz 1 096

Ukraine 1 069

Marokko 583Taiwan 570

Libanon 580 Israel 556

Australien 1 770

Saudi-Arabien 1 330

Führend nach Anteil

Importländer nach Anteil am weltweiten Kaffeekonsum; ausgewählte Länder; 2015; in Prozent

Europäische Union ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,4

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16,1

Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,1

Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5

Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3

Algerien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,4

Südkorea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,3

Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,2

Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,8

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7

Ukraine ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,7

Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5

Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,5

Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Taiwan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4

Führend beim Wachstum

Importländer nach jährlicher Wachstumsrate des Kaffee- konsums; ausgewählte Länder; 2015; in Prozent

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,7

Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,7

Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,4

Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,4

Taiwan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11,3

Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,1

Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,8

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6

Südkorea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8

Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7

Algerien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0

Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0

Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0

Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0

Europäische Union ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,4

Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,4

Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,5

Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –9,7

Ukraine ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –12,0

Quelle: ICO

Konsum & Konsumenten // 67

„Wer nicht zuweilen zu viel empfindet, der empfindet immer zu wenig.“ (Jean Paul)

Kiloweise

Pro-Kopf-Konsum von Rohkaffee im Zeitvergleich; ausgewählte Länder; in Kilogramm

2010 2015

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12,2

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10,1

Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,8

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,8

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,7

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,8

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,5

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,3

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,3

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,1

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,5

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,7

Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,4

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,3

Quelle: ICO

Zeitweise

Pro-Kopf Rohkaffee-Verbrauch in Deutschland; in Kilogramm

1960 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,5

1965 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,6

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,9

1975 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,6

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7

1985 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1

1995 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,9

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,7

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,6

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,1

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,3

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,4

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2

2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,2

Quelle: Deutscher Kaffeeverband

Vergleichsweise

Pro-Kopf-Konsum von Rohkaffee; CAGR * 2010–2015; ausgewählte Länder; in Prozent 5

Schweden4Österreich

2Griechenland

2Niederlande

2Estland

3Portugal 12

Irland

4Vereinigtes Königreich

0Finnland

1Deutschland

1Spanien

1USA

0Litauen

1Japan

1Ungarn

-1Norwegen

-1Schweiz

-1Italien -2

Slowenien

-2Frankreich

-2Belgien

-5Polen

* CAGR = Compound Annual Growth Rate (das durchschnittliche jährliche Wachstum). Quelle: ICO

68 // Konsum & Konsumenten

1953 75 417

1960 191 005

1965 271 100

1970 295 789

1975 344 999

1980 410 748

1985 419 306

1986 448 699

1987 484 429

1988 485 744

1989 489 407

1990 563 350

1991 590 101

1992 605 500

1993 601 200

1994 578 800

1995 564 600

1996 562 250

1997 551 480

1998 548 170

1999 549 520

2000 548 520

2001 549 530

2002 541 050

2003 532 030

2004 525 930

2005 502 835

2006 510 420

2007 512 020

2008 519 160

2009 527 160

2010 526 860

2011 585 340

2012 584 950

2013 584 560

2014 576 504

2015 591 665

2016 587 930

„Wo die Freude sich blicken lässt, da haltet sie fest.“ (August Heinrich Hoffmann von Fallersleben)

* Rohkaffee = für den deutschen Konsum verarbeitete Menge Rohkaffee; ab 1990 inklusive der Einwohner der neuen Bundesländer. Quelle: Deut-scher Kaffeeverband

Tonnenweise

Rohkaffee-Verbrauch * in Deutschland; in Tonnen

Konsum & Konsumenten // 69

„Die Liebe ist eine Leidenschaft, die sich nichts anderem beugt, der sich hingegen alles andere unterwirft.“ (Madeleine de Scudéry)

Unser Lieblingsgetränk heißt Bohnenkaffee

Pro-Kopf-Konsum von Getränken * in Deutschland; in Litern

Bohnenkaffee

153,5

151,8

145,2

147,5

148,2

150,5

153,3

153,3

154,6

165,4

165,0

162,0

162,0

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015 **

Mineral-, Quell- & Tafelwasser

134,5

132,8

135,0

142,2

143,1

138,1

136,4

136,3

142,5

143,4

145,2

148,2

151,9

Erfrischungsgetränke

114,8

113,4

113,5

115,5

116,5

116,8

117,0

118,2

122,5

125,4

125,5

119,8

118,7

Bier

117,8

116,0

115,3

116,0

111,8

111,1

109,6

107,4

109,3

107,3

106,6

106,9

105,9

Milch

84,3

82,5

82,4

82,5

83,1

83,5

82,6

82,4

84,6

83,6

82,6

84,7

82,7

Tee

75,0

75,5

76,6

73,9

72,8

74,2

74,1

75,8

75,2

78,4

80,3

78,6

79,8

Fruchtsäfte & -nektare

42,0

40,7

40,0

39,8

38,3

37,4

37,0

36,3

35,7

33,9

33,0

32,0

33,0

Wein & Schaumwein

23,6

23,9

23,7

23,8

24,4

24,6

24,0

24,4

24,8

25,0

25,1

24,6

24,2

Spirituosen & Spirituosenmischgetränke

5,9

5,8

5,7

2,7

5,6

5,5

5,4

5,4

5,5

5,5

5,5

5,4

5,4

* Bohnenkaffee wurde mit 35 Gramm Röstkaffee pro Liter berechnet. Tee umfasst schwarzen, Kräuter- sowie Früchte- und Grüntee und wurde mit 9 Gramm Tee pro Liter berechnet. Milch umfasst Frischmilcherzeugnisse (Konsummilch ohne Industriemilch, Sauermilch und Milchmischgetränke). ** vorläufiger Wert. Quellen: Statistisches Bundesamt, BMEL, Verbände der Getränke-Industrie, Deutsches Weininstitut

70 // Konsum & Konsumenten

„Die höchsten, die mannigfaltigsten und die anhaltendsten Genüsse sind die geistigen, wie sehr auch wir, in der Jugend, uns darüber täuschen mögen.“ (Arthur Schopenhauer)

Genuss in Tassen

Zahl der durchschnittlich getrunkenen Tassen Röstkaffee pro Kopf pro Jahr; 2015

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 310

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 070

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 004

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462

Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Quelle: Statista Consumer Market Outlook

Genuss in Euro

Durchschnittliche Ausgaben für Röstkaffee pro Kopf pro Jahr; 2015; in Euro

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79,4

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75,5

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74,2

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68,2

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60,1

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56,3

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51,2

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40,6

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39,3

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37,8

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35,9

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35,6

Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34,5

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31,2

Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28,1

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,4

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27,1

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22,8

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22,1

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21,1

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,8

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17,7

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,3

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,3

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,5

Quelle: Statista Consumer Market Outlook

Genuss im Vergleich

Pro-Kopf-Konsum von Heißgetränken * in Deutschland; in Litern

Bohnenkaffee Kräuter- / Früchtetee schwarzer Tee (inkl. grüner Tee)

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148,2.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23,7

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150,5.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,0

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153,3.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,4

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153,3.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,0

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154,6.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,6

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165,4.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,2

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165,0.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,7

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162,0.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3

2015 ** ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162,0.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,4

* Bohnenkaffee wurde mit 35 Gramm Röstkaffee je Liter berechnet, Tee mit 9 Gramm je Liter. ** vorläufiger Wert Quellen: Statistisches Bundesamt; BMEL; Verbände der Getränke-Industrie

Konsum & Konsumenten // 71

„Das Glück ist das Einzige, was sich verdoppelt, wenn man es teilt.“ (Albert Schweitzer)

Vereinzelt

Kaffeekonsum in Form von Einzelportionen in Deutschland; in Tonnen

Padkonsum

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 550

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 806

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 760

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 888

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 161

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 719

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 700

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 500

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 200

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 900

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 900

2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 800

Quelle: Deutscher Kaffeeverband

Kapselkonsum

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 800

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 400

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 700

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 800

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 700

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 600

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 600

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 000

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 700

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 750

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 600

2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 400

Einzelportionen gesamt

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 350

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 206

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 460

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 688

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 861

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 319

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 300

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 500

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 900

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 650

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 500

2016 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 200

Gekühlt

Häufigkeit des Konsums von Eiskaffee oder anderen Kaffee-Kaltgetränken in Deutschland; deutschsprachige Bevölkerung ab 14 Jahre; in Millionen

2011

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,9

etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,4

mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,4

etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,6

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,3

keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,5

2014

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,9

etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,5

mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,2

etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,7

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45,6

keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

Quelle: Verbrauchs- und Medienanalyse

2012

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,9

etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,3

mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .2,9

etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,2

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,2

keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

2015

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .1,0

etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,4

mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,3

etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,7

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,8

keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

2013

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6

mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .1,1

etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,4

mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,0

etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .3,5

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,4

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,5

keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,9

2016

täglich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4

mehrmals pro Woche ... . . . . . . . . . . . . . . .0,8

etwa einmal pro Woche ... . . . . . . . . . . .1,3

mehrmals pro Monat ... . . . . . . . . . . . . . . . .3,6

etwa einmal pro Monat ... . . . . . . . . . . . .4,0

seltener ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,2

nie ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46,2

keine Angabe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,0

72 // Konsum & Konsumenten

„Denn das Glück, geliebt zu werden, ist das höchste Glück auf Erden.“ (Johann Gottfried von Herder)

Geliebt

Beliebteste * Kaffee- und Teegetränke in Deutschland; deutschsprachige Bevölkerung ab 14 Jahre; 2016; in Prozent

* Konsum mindestens einmal wöchentlich. ** 2015. Quelle: Verbrauchs- und Medienanalyse

Kaffee aus der Filtermaschine73,6

Kräuter-, Früchtetee im Beutel27,5

Röstkaffee in Pads17,7

löslicher Café frappé1,8

aromatisierter grüner Tee, lose **2,2

aromatisierter schwarzer Tee, lose **2,8

Espresso, Caffè Crema11,7

löslicher Cappuccino11,5

Kakao, Trinkschokolade10,0

Röstkaffee in Kapseln9,2

löslicher Kaffee8,4

grüner Tee im Beutel **7,6

aromatisierter schwarzer Tee im Beutel **7,3

Kräuter-, Früchtetee, lose6,6

schwarzer Tee, lose **5,7

aromatisierter grüner Tee im Beutel ** 5,4

löslicher Latte macchiato5,2

löslicher Espresso3,9

grüner Tee lose **3,4

löslicher Café au Lait3,7

schwarzer Tee im Beutel **15,9

Konsum & Konsumenten // 73

Mit Sahne? Mit Liebe!Die Konditorenfamilie Wild in Wermelskirchen versüßt ihren Gästen seit sechs Generationen das Leben. Ein Tag in einem Café, dessen Erfolg nicht nur mit Kaffee und Kuchen zu tun hat.

Text: Uwe Rasche Illustration: Jindrich Novotny

74 // Konsum & Konsumenten

// Es sind nur ein paar Schritte vom Hotel hinunter zum

Marktplatz mit der Kirche und den hübschen Schiefer-

häusern. Und es ist noch so früh, dass man unweiger-

lich davon ausgeht, der erste Gast zu sein, das Café Wild

in Wermelskirchen vielleicht einen Moment für sich zu

haben. Doch vor der Treppe zum Eingang des stattlichen

Eckhauses steht an diesem Freitagmorgen zehn Minuten

vor Öffnung bereits ein Pulk von Frauen. Sie sitzen wenig

später fröhlich plaudernd am Fenster, bestellen Kaffee,

studieren die Frühstückskarte und freuen sich auf die

kleine Begrüßungspraline, die es immer vorweg gibt.

Auch alle anderen Tische im luftig-hellen und von dunk-

lem Parkett geerdeten Gastraum sind binnen kürzester

Zeit belegt. „Alles Reservierungen“, sagt Thomas Wild,

der seine Gäste mit gestärkter Konditorjacke, Handschlag

und herzlichem Lächeln empfängt, „ohne Voranmeldung

wäre hier jetzt kein einziger Platz zu bekommen.“

Es ist halt nicht irgendein Café, das der 39-Jährige mit

seiner Frau Anne führt. Schon die Adresse, Markt 1, weist

es als erstes Haus am Platz aus. Man kann es eine Insti-

tution nennen, 187 Jahre alt, seit sechs Generationen

im Besitz der Konditorenfamilie Wild. Aber denkt man

beim Wort Institution nicht sofort an Touristen-Nepp und

arrogante Kellner? Und liegen berühmte Kaffeehäuser

nicht in München, Wien oder Budapest? Wermelskirchen

im Bergischen Land ist Provinz, Laufkundschaft gibt es

nicht, aber die Leute kommen von weit her und die Ein-

heimischen sowieso, also ist im „Wild“ immer was los.

Das liegt an der völligen Abwesenheit von Stimmungs-

killern, etwa dem Satz „Die Kollegin kommt gleich“. Jede

Bedienung darf und soll sich jederzeit um jeden Tisch,

also jeden Gast kümmern. Noch wichtiger für die Beliebt-

heit ist natürlich, dass sie hier ihr Handwerk verstehen

– so gut, dass die Experten vom Gourmetmagazin „Der

Feinschmecker“ das Café zum besten in Nordrhein-West-

falen kürten. Aber was diesen Ort wirklich so besonders

macht, ist etwas Größeres, der Reporter wird es an die-

sem Tag auf vielerlei Weise erfahren: Hier ist die Liebe zu

Hause. Der stärkste Magnet, den es gibt.

Und das war laut Chronik von Anfang an so: „1830: Ein

Kuss ist es, der Conrad Wild nach Wermelskirchen zieht.

Mit seiner Frau Lisette eröffnet er eine Zucker bäckerei

am romantischen Markt.“ Könnte Firmenhistorie netter

beginnen? Da will man die Fortsetzung lesen. Und die

muss man nicht suchen, denn die Familiengeschichte

mit Porträts aller Ehepaare, die das Haus geleitet haben

und heute leiten, dazu die Kinder, die es mal übernehmen

sollen – sie findet sich nicht nur auf Website und Speise-

karte, sie dominiert das ganze Café, mit Fotografien am

Eingang, an den Wänden, auf dem Gang zur Toilette.

Neue Besucher sagen dann schon mal: „Was für ein süßer

Name!“, wenn sie das Foto von Leni Luise sehen, mit

sechs Jahren die jüngste „Wilde“. Ältere Stammgäste

dagegen kennen immer gleich mehrere Generationen der

Familie persönlich, so wie Albert Lorenz. Der 83-Jährige

ist mit seiner Freundin Ursula Ballhauf da, sie ist ein Jahr

jünger. „Wir sind beide verwitwet“, erzählt er. „Ich komme

seit 1968 hierher, und als ich 1991 Ursula kennenlern-

te, habe ich ihr das Café sofort vorgestellt.“ Einmalig sei

die Atmosphäre hier, so persönlich, so herzlich. „Früher

saß hier noch jeden Tag Thea Wild an ihrem Rundtisch,

die verstorbene Oma des heutigen Chefs, immer fein

zurechtgemacht, immer freundlich“, sagt Albert Lorenz.

„Ihr Enkel ist mit meinem Enkel zur Schule gegangen,

und wenn er heute von Tisch zu Tisch geht und die Gäste

begrüßt, dann fühlt man sich sofort zu Hause.“

Kinder, Krisen, Kontinuität

Das Familiäre und die lange Tradition so herauszustellen,

dass sie für jeden sichtbar und spürbar ist, ob Gast oder

Mitarbeiter – dafür brauchte es keine Marketingagentur,

sondern eine kleine Krise, einen Moment der Unsicher-

heit, in der die Kontinuität auf der Kippe stand. Das

geschah ausgerechnet in der höchst erfolgreichen Ära

von Thomas Wilds Vater Horst. Er übernahm den Betrieb

1976 und führte ihn in die Moderne, nahm an Kursen und

Fortbildungen teil, schuf ein vielfältiges, kulinarisch an-

spruchsvolles Sortiment, das zuvor hauptsächlich aus

Schwarzwälder Kirschtorte, Erdbeerkuchen und Plunder-

teilchen bestanden hatte. Noch heute kommt der 70-Jäh-

rige regelmäßig in den Betrieb, um viele Meter des be-

liebten Baumkuchens herzustellen.

Dem Reporter serviert er erst mal ein Stück Zitronen-

mousse-Torte mit Espresso-Baiserboden, bevor er sich

dazusetzt und mit rheinisch-melodischem Singsang zu

erzählen beginnt. „Jede Generation denkt anders, sie

muss es geradezu“, sagt er. Deshalb dürfe man sich auch

nicht wundern, wenn Kinder ganz andere Pläne hätten,

als es den Eltern lieb sei. So habe sich sein Sohn Thomas

schon als Kind für Autos begeistert und später ein Prak-

tikum bei einem Mercedes-Händler gemacht. Und seine

drei Jahre ältere Tochter Sonja habe mit ihrem Einser-

Abitur unbedingt studieren wollen, sei nach Köln gegan-

gen, um sich für Betriebswirtschaftslehre einzuschreiben.

„Ich habe die beiden natürlich gelassen, aber irgend-

wann stand ein Gespräch an, bei dem ich eine Entschei-

dung brauchte. Wenn ihr den Laden nicht übernehmen

wollt, habe ich zu meinen Kindern gesagt, dann müssen

wir schauen, dass wir die Räume vermietet bekommen.

Konsum & Konsumenten // 75

Und dann ist hier eben nicht mehr das Café Wild, sondern

vielleicht ein Sonnenstudio drin. Daraufhin ist Thomas

aufgestanden und nach oben auf sein Zimmer gegangen.

Nach einer Weile kam er die Treppe runter und sagte:

,Papa, ich mach’ das!‘“

Die Nachfolge war also bereits gesichert, als Sonja Wild

ihren Vater eines Tages aus Köln anrief und sagte, sie

fühle sich nicht mehr wohl im Hörsaal und wolle nun doch

ins Handwerk. „Darüber habe ich mich sehr gefreut“,

sagt Horst Wild, „denn Sonja war schon als kleines Mäd-

chen sofort in die Backstube geflitzt, wenn sie aus der

Grundschule kam, in ihr hatte ich immer die Konditorin

gesehen.“ Sonja Wild machte eine Lehre im Kölner Café

Fromme, schloss sie als Landessiegerin ab und wurde

Dritte beim Bundeswettbewerb. Seine Tochter sei den

Weg der Tradition gegangen – und doch ihren eigenen,

sagt ihr Vater. „Sie hat ihren Meister gemacht, einen

Konditor geheiratet, und mit ihm betreibt sie seit 2003

in Siegburg ihr eigenes, sehr gut gehendes Café.“

Als Horst Wild im weiteren Gespräch noch viel tiefer

in die Geschichte eintaucht, wird klar, dass die Über-

nahme des Betriebs durch die nächste Generation nie

das war, was sich Außenstehende unter einem bequemen

Ins-gemachte-Nest-Setzen vorstellen. Schon der Gründer

Conrad Wild, der aus Verliebtheit seiner Heimat Rade-

vormwald und dem Vater, ebenfalls Zuckerbäcker, Adieu

gesagt hatte, baute in Wermelskirchen zusätzlich zur

Produktion von Konfekt und Süßwaren im Nebenhaus ein

zweites Standbein auf, eine Wirtschaft. Dessen Sohn

Rudolf setzte dort auf Unterhaltung und ließ eines der

ersten Orchestrions aufstellen, jene Musikautomaten, die

ein ganzes Orchester imitieren konnten. Die Technikbe-

geisterung seines Sohnes Conrad wiederum führte ab

1920 zu Innovationen in der Backstube, wo er Geräte

und Maschinen mit Transmissionsantrieben ausrüsten

ließ. Dessen Nachfolger hieß wieder Rudolf und musste

den Betrieb durch die karge Nachkriegszeit bringen, in

der es kaum Rohstoffe gab. Gleichzeitig wollten sich die

Menschen endlich wieder unbeschwert vergnügen, und

so etablierte er zusammen mit seiner Frau Thea das Haus

als Tanzcafé.

Horst Wild zeigt auf die weiße Säule in der Raummitte.

„Dahinter ging eine Wendeltreppe hoch, oben spielte die

Kapelle. An einem Sonntagnachmittag wurden schon mal

250 Eintrittskarten verkauft, hier haben sich damals

viele Pärchen kennengelernt, manche davon kommen bis

heute ins Café.“ Am Ende erzählt der Senior von seinen

eigenen Anfängen und davon, dass sich auch bei ihm

anfängliches Nichtwollen später in eine umso größere

Leidenschaft für den Beruf verwandeln sollte. „Während

der Pubertät habe ich immer gesagt: Ich werde alles, nur

nicht Konditor. Und dann habe ich doch die Lehre ge-

macht. Als mein Vater sehr krank wurde, durfte ich die

Bundeswehrzeit verkürzen, das nannte sich offiziell Exis-

tenzsicherung.“ Der Sprung in die Verantwortung sei

durchaus von Ehrgeiz beflügelt gewesen, aber gepaart

mit einer gehörigen Portion Realismus. „Wir haben da-

mals immer nach Köln und Düsseldorf geschielt, da gab

es die tollen Konditoreien. Ein solches Ansehen zu genie-

ßen, davon träumte man schon mal. Aber nie hätte ich

gedacht, dass die Leute tatsächlich irgendwann aus Köln,

Düsseldorf, Essen, Leverkusen und Wuppertal zum Kaf-

feetrinken nach Wermelskirchen kommen würden.“

Süßlich, fruchtig, exotisch

Die Verführung, die so weit in die Ferne reicht, entsteht

hinten in der Backstube. Ein Rundgang durch die verwin-

kelten und auf zwei Etagen verteilten Produktionsräume

ist ein Fest für Nase und Augen: süßliche, fruchtige,

exotische Düfte, Kupferschüsseln mit Marzipansahne,

Zartbitterkuvertüre, in Rum eingelegten Rosinen – man

würde am liebsten überall hineinlangen und naschen.

„Wir nehmen die besten Zutaten und machen das Best-

mögliche daraus“, sagt Thomas Wild. Seine Auszubil-

dende Josi Löhde rührt gerade mit dem Schneebesen

eine Schokoladencreme an, in ihrem Gesicht sieht man

Anstrengung und Wonne zugleich. „In der Berufsschule

erfahre ich von den Mitschülern immer, wie viele Con-

venience-Produkte woanders eingesetzt werden“, sagt

sie. „Die sind immer ganz erstaunt und neidisch, wenn sie

hören, dass wir noch alles selber machen.“

Was fertig ist, kommt nach vorn in den Verkaufsraum.

Die sieben Meter lange Theke ist ein Folterwerkzeug für

Menschen, die sich schlecht entscheiden können. Die

Champagner-Nougat-Sahne oder doch lieber die Him-

beer-Vanille-Creme? Ein Stück von der Trüffeltorte mit

Weinbrand oder lieber Johannisbeerbaiser mit einem

Hauch von Orangenlikör? Besser den gedeckten Apfelku-

chen oder die Rhabarber-Schnitte? In der Woche etwa 40

und am Wochenende bis zu 120 Torten und Kuchen ste-

hen zur Auswahl. Trotz des üppigen Angebots kann eine

schnelle Wahl geboten sein, denn die Wechsel in der Aus-

lage vollziehen sich mit so hoher Frequenz, dass Schilder

mit den Namen der Kreationen gar nicht erst aufgestellt

werden. „Wenn das letzte Stück Käsesahne verkauft ist,

kommt an den Platz etwas Neues, wir machen ja alles

frisch“, sagt Thomas Wild. „Außerdem können unsere

Damen hinter dem Tresen jedes Produkt ganz genau er-

klären, das ist doch viel persönlicher.“

76 // Konsum & Konsumenten

Alle 14 Tage, so der Anspruch des Hauses, will man

dem Gast eine neue Köstlichkeit präsentieren. Manche

wird dann zum Klassiker, wie die französische Schokola-

dentorte mit Cognac-Sahne-Mousse, seit mehr als zehn

Jahren im Sortiment. „Es klingt verrückt“, sagt Thomas

Wild, „aber diese Torte habe ich geträumt.“ Und während

er sonst schon mal monatelang tüfteln müsse, sei das

auf nächtlicher Eingebung beruhende Rezept auf Anhieb

gelungen. „Normalerweise schmeckt man ab und merkt,

da müssen 20 Gramm mehr Kuvertüre rein oder 10 Milli-

liter mehr Alkohol. Diese Torte war vom ersten Versuch

an perfekt, ich habe nie mehr etwas verändert.“

Die Spezialität des Chefs sind Pralinen. Und wie sollte

es bei den Wilds anders sein: Anfangs hatte er mit den

kleinen Geschmacksbomben so gar nichts im Sinn. „Ich

sah mich als Mann fürs Grobe, mochte große Kessel, gro-

ße Mengen. Drei Kisten Mürbeteig verarbeiten, kneten –

da sieht man, was man geschafft hat. Das Filigrane war

überhaupt nicht meine Welt.“ Als er dann als 18-Jähriger

seine Lehre im Münchner Cafe Luitpold begann, habe der

Betriebsleiter gesagt: „Sie gehen in den Pralinenraum!“

Thomas Wild muss lachen: „Dass ich nicht losgeheult

habe, wundert mich bis heute. Dann habe ich ein halbes

Jahr Pralinenmassen produziert, und mein Kollege hat mit

dem Spritzbeutel dressiert. Irgendwann sagte mein Aus-

bilder, dass sie vorher noch nie so gute Pralinenmassen

gehabt hätten. Erst da habe ich eine wirkliche Liebe zum

Beruf entwickelt, vorher war es eine Art Hassliebe.“

Um dem Zuckerbäckerhandwerk auf Anhieb ohne

Wenn und Aber zu verfallen, muss man vielleicht von

außen kommen – ohne die frühe Verwöhnung durch all-

gegenwärtig Süßes, ohne die Bürde der Familientradition.

Konsum & Konsumenten // 77

So erging es jedenfalls Thomas Wilds Frau Anne. Anders

als ihr Mann, dem man an jeder Pore seiner rosig-glatten

Haut anzusehen meint, dass er sich den ganzen Tag mit

Sahne, Marzipan und guter Butter beschäftigt, könnte

die quirlige 32-Jährige mit ihren frech zerzausten Haaren

auch eine Bar in Berlin-Mitte betreiben. Die Wermelskirche-

nerin lernte das Arbeiten bei Wild durch ein zweiwöchi-

ges Schülerpraktikum kennen. „Mir hat das so viel Spaß

gemacht, dass ich anschließend am Wochenende im

Verkauf aushalf und 2001 meine Lehre begann.“ Ob es

nicht problematisch war, sich in den Juniorchef zu verlie-

ben, ob es Neid gab? Sie winkt ab: „Wir waren damals

beide noch gebunden. Alles ging ganz langsam. Außer-

dem habe ich in Thomas nicht den künftigen Chef gese-

hen, nur den Menschen. Ich war 19, als wir ein Paar wur-

den, und viel zu jung, um zu begreifen, was so ein Betrieb

bedeutet.“ Ihr Mann war damals Mitte 20 – und hatte

schon erlebt, wie es ist, wenn zwar Liebe da ist, aber kein

Verständnis für seine Arbeitszeiten. „Ich war vorher mit

einer Lehrerin zusammen, die sonntagmorgens immer

fragte: Kannst du nicht einmal liegen bleiben? Da wusste

ich, es wird auf Dauer nicht gehen.“

Es ist Mittag geworden im Café, die Frühstücksgäste

sind gegangen, an der Tischreihe am Fenster hat nun

eine kleine Hochzeitsgesellschaft Platz genommen. Das

frisch vermählte Brautpaar, er im dunklen Dreiteiler, sie

mit weißen Spitzenhandschuhen und Diadem im Haar,

fasst sich an den Händen, wirkt ganz beseelt. Er stamme

aus Kasachstan und seine Frau Mina aus dem Iran, er-

zählt Gottfried, der Bräutigam. Schon lange würden sie

in Deutschland leben, vor drei Jahren hätten sie sich

kennengelernt. „Unser erstes Treffen fand auch in einem

Café statt, in Köln. Wir hatten uns gleich so viel zu erzäh-

len, dass sie uns am Ende rausschmeißen mussten, weil

sie schließen wollten.“ Für die heutige Einkehr nach der

Trauung im nahe gelegenen Gemeindezentrum habe man

sich das Wild ausgesucht, weil seine Frau es schon kenne

und auch er nur Gutes gehört habe. Als der Reporter

nicht länger stören möchte, aber noch erwähnt, dass der

rote Faden in seinem Bericht die Liebe sein soll, bittet der

Bräutigam um eine Visitenkarte. Wenige Tage später wird

eine E-Mail kommen, mit einem Gedicht des Österreichers

Friedrich Halm, entstanden vor 1856. „Mein Herz, ich will

dich fragen“ heißt es, und es sei der Leitspruch für ihre

Hochzeit gewesen, schreibt Gottfried. Alle vier Strophen

berühren, aber die dritte vielleicht am meisten: „Und was

ist reine Liebe? / Die ihrer selbst vergisst! / Und wann ist

Lieb’ am tiefsten? / Wenn sie am stillsten ist!“

Am Nachmittag schaut der in Wermelskirchen leben-

de Produzent Armin Dhillon auf einen Cappuccino vorbei,

zusammen mit seiner Tochter Meret. Der 53-Jährige hat

einen Film über das Café Wild gedreht. Normalerwei-

se kämen große Firmen auf ihn zu für ein Porträt. Die

Geschichte der alteingesessenen Konditorenfamilie zu

erzählen sei seine eigene Idee gewesen – Herzensange-

legenheit statt Auftragsarbeit. „Ich wollte mir mal ohne

Druck ein biografisches Thema vornehmen und es als

neues Format etablieren: eine Art Dokudrama, aber mit

realen Familienmitgliedern als Darsteller.“ Warum hat er

sich für sein Projekt ausgerechnet dieses Café ausge-

sucht? Dhillon muss nicht überlegen: „Weil es mich früh

gelehrt hat, dass es sich lohnt, auf Qualität zu warten.“

Als er 16 gewesen sei, erzählt er, da habe es im Café

Wild Florentiner gegeben, die er nie vergessen werde.

„Die Nüsse, die Mandeln, die gebrannte Honig-Zucker-

Sahne, die Schokoladenschicht – diese Mischung war

so perfekt knusprig und lecker und frisch, wie ich sie

nirgendwo sonst jemals wieder gegessen habe.“ Weil

ein einziges Stück des Mandelgebäcks aber schon 1,60

Mark gekostet habe, sei er nur selten in den Genuss ge-

kommen. „Ich habe es mir vom Taschengeld abgespart,

manchmal drei Monate lang, aber das war es wert.“ Auch

für seine Tochter und ihre Freundinnen ist das Wild nichts

Alltägliches. „Wir gehen gern hier hin“, sagt Meret, „aber

nur zu besonderen Anlässen, zum Beispiel am letzten

Schultag, wenn wir Ferien bekommen haben.“ Der Vater

findet das genau richtig so. „Der Erfolg dieses Unterneh-

mens beruht auf dem bedingungslosen Einsatz von Qua-

lität, das hat seinen Preis. Und deshalb ist es völlig okay,

wenn ein Jugendlicher hier etwas zu schätzen lernt, das

er nicht immer haben kann.“

Menschlich, verlässlich, liebenswert

Wer sich einen ganzen Tag lang im Café Wild aufhält und

keine Sekunde den Eindruck gewinnt, dass hier heile Welt

gespielt wird, der führt den Charme dieses Hauses am

Ende auch darauf zurück, dass unternehmerischer Erfolg

und menschliches Wohlergehen hier als schützenswerte

Einheit gesehen werden. Das beginnt beim Chef, der mit

seiner Marke längst Filialen hätte aufmachen können

oder wenigstens einen Onlineshop. „Wäre ich dann zu-

friedener?“, antwortet Thomas Wild auf die Frage, warum

er nicht expandiert. Und erzählt, dass jeder der neun

Backstubenmitarbeiter zusätzlich zu seinem regulären

Urlaub einmal im Jahr einen Joker ziehen könne: „Ich

springe dann für ihn ein, auch kurzfristig, denn ich bin

in keinem Dienstplan eingeteilt. So etwas geht nur, weil

wir diesen einen Laden haben und keinen zweiten.“ Was

hatte beim Rundgang durch die Produktionsräume der

78 // Konsum & Konsumenten

Geselle Karl-Heinz Kahle als Begründung genannt, wa-

rum er dem Betrieb seit vier Jahrzehnten die Treue hält?

„Weil man hier ein Team ist – und für jedes Problem, auch

ein privates, Ansprechpartner hat.“

Kurz vor 18 Uhr räumt Daniela Hauser die letzten

Tische ab. Schon morgens war einem die Serviererin auf-

gefallen, weil sie das mit den Begrüßungspralinen zele-

briert wie ein feierliches Ritual. „Zu Ihrem Frühstück darf

ich Ihnen heute einen Eierlikör-Trüffel mit weißer Scho-

kolade reichen, und für Ihre Begleitung habe ich Sahne-

karamell mit gesalzener Butter.“ Anderthalb Jahrzehnte

habe sie damit geliebäugelt, mal bei Wild zu arbeiten,

erzählt die 51-Jährige, vor zwei Jahren habe es endlich

geklappt. „Alles ist so liebevoll und individuell hier. Ist

Ihnen aufgefallen, dass jeder Tisch eine etwas andere

Form hat? Und dann dieses Niveau der Produkte. Das ist

High-End. Ich muss sagen, ich trage das gern raus.“

Nach einem ebenso erlebnis- wie kalorienreichen Tag

lässt man im Taxi die Liebe und das Kaffeehaus gedank-

lich Revue passieren. Und da kommt noch eine weitere,

ganz unerwartete Facette hinzu. „Von da, wo ich Sie

gerade abgeholt habe, bekommen wir unsere lukrativs-

ten Aufträge“, erzählt der Fahrer. Nicht nur in die Umge-

bung, sondern bis ins 100 Kilometer entfernte Bad Müns-

tereifel fahre er Torten aus. „Das ist eine 150-Euro-Fahrt.

Aber die Leute zahlen es, weil sie für ihren Geburtstag

oder ein Jubiläum unbedingt die Torten von Wild wollen.

Also wir Taxifahrer, wir lieben dieses Café!“ //

Konsum & Konsumenten // 79

„Er hat, dachte ich, eine gute Zigarre zu seinem Kaffee. Diese Verbindung ist äußerst behaglich, und das Behagen ist immerhin eine mindere Form des Glücks. Mit der muss man sich unter Umständen begnügen.“ (Thomas Mann)

Die erfolgreichsten Exporteure

Durchschnittlicher Export-Erlös für eine Tonne Rohkaffee; Top-20-Exportländer nach Volumen (2013); …

* Äthiopien zählte bis 1993 zu Eritrea. ** Bis 1999 wurden Belgien und Luxemburg nicht getrennt ausgewiesen. Quelle: FAO

Kenia

1 159

1 730

3 877

4 356Costa Rica

1 058

1 754

3 717

3 528

Äthiopien *

k.A.

k.A.

3 672

3 194

Deutschland

1 253

2 187

3 367

3 133 Mexiko

1 064

1 747

3 328

3 523

Guatemala

1 057

1 614

3 301

3 033

Brasilien

976

1 297

2 697

2 893

China

448

1 148

2 671

2 983

Tansania

972

1 371

2 597

2 893

Indien

999

1 515

2 483

2 134

Gewichtig

Die Top-20-Exportländer von Rohkaffee nach Volumen; 2013; in Tonnen

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 699 147

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 306 503

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .543 685

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532 157

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341 680

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .254 201

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237 379

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230 248

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227 677

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218 937

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216 593

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144 880

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 090

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 556

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 409

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 464

China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 304

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 679

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 142

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 890

Quelle: FAO

80 // Menschen & Märkte

„Es ist nicht das Wissen, sondern das Lernen, nicht das Besitzen, sondern das Erwerben, nicht das Da-Sein, sondern das Hinkommen, was den größten Genuss gewährt.“

(Carl Friedrich Gauß)

Uganda

743

992

1 843

1 780

El Salvador

1 011

1 893

3 504

3 301

Nicaragua

1 073

1 802

3 601

3 351

Kolumbien

1 196

1 744

3 470

4 603

Honduras

1 010

1 738

3 105

3 356

k.A.

Belgien **

k.A. 3 091

2 958

Peru

981

1 434

2 929

3 864

Indonesien

663

893

2 192

1 877

Elfenbeinküste

796

1 030

2 076

1 762Vietnam

572

1 032

1 951

1 520

… in US-Dollar pro Tonne 1970 1990 2010 2013

Gewaltig

Die Top-20-Exportländer von Rohkaffee nach Umsatz; 2013; in Millionen US-Dollar

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 582

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 550

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 887

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 166

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 150

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

Quelle: FAO

Menschen & Märkte // 81

„Menschen zu finden, die mit uns fühlen und empfinden, ist wohl das schönste Glück auf Erden.“ (Carl Spitteler)

Deutschland führt mengenmäßig

Die Top-20-Exportländer von Röstkaffee nach Volumen; 2013; in Tonnen

2000 2013 CAGR 2000–2013

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83 048 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 614 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 %

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 694 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 032 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 %

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 277 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 089 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 %

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 803 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 508 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 %

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 299 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 568 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 %

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 243 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,4 %

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 597 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 211 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 %

Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 885 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 166 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 148 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 074 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 %

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 965 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 347 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 %

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 735 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 039 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 %

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 748 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 397 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 %

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 130 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 832 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 %

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 484 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 499 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3 %

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 265 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 816 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 %

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 789 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 397 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 379 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 343 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 %

Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 933 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 %

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 991 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 234 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1 %

Quellen: FAO, Statista Analyse

Massenhaft ersetzt

Top-10-Exportländer (2013) von Kaffeesubstituten mit beliebigem Kaffeegehalt nach Volumen; in Tonnen

2000 2013 (CAGR 2000–2013)

Quellen: FAO, Statista Analyse

k. A.

Ruanda (k. A.)

1 895

4

Saudi-Arabien (+55 %)

1 162

Niederlande(+19 %)

1732

190

USA(+7 %)

1 311

539

Polen(+8 %)

769

285

Indien(–12 %)

763

3 911

Slowakei(+31 %)

725

22

Libanon(+6 %)

700

333

Australien(–6 %)

451

1 005

Südafrika(+42 %)

8

749

82 // Menschen & Märkte

„Man spürt selten, was Glück ist, aber man weiß meistens, was Glück war.“ (Françoise Sagan)

Die Schweiz führt umsatzmäßig

Die Top-20-Exportländer von Röstkaffee nach Umsatz; 2013; in Millionen US-Dollar

2000 2013 CAGR 2000–2013

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,44 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 188,20 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 %

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 368,19 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 %

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 184,23 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190,55 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811,27 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,61 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 678,84 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 %

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147,63 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 %

Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92,58 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 %

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300,18 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 %

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43,86 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285,23 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 %

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,19 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267,19 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 %

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,45 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172,22 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 %

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164,63 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 %

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142,88 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 %

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,96 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110,68 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 %

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,41 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96,06 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 %

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,22 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67,84 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 %

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,86 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59,95 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 %

Russland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50,81 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 %

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49,71 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 %

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48,95 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 %

Quellen: FAO, Statista Analyse

Massenhaft verdient

Top-10-Exportländer (2013) von Kaffeesubstituten mit beliebigem Kaffeegehalt nach Umsatz; in Millionen US-Dollar

2000 2013 (CAGR 2000–2013)

0,18

Niederlande (+37 %)

10,14

Polen(+16 %)

6,76

0,96

USA(+9 %)

5,41

1,77

Australien(+0,1 %)

5,33

5,38

Slowakei(+22 %)

5,05

0,40

Libanon(+10 %)

4,71

1,38

Südafrika(+43 %)

0,03

3,07

Saudi-Arabien (+67 %)

0,01

4,59

Bulgarien(k. A.)

0,00

2,84

Italien(+12 %)

0,61

2,67

Quellen: FAO, Statista Analyse

Menschen & Märkte // 83

„So tauml’ ich von Begierde zu Genuss, / Und im Genuss verschmacht’ ich nach Begierde.“ (Johann Wolfgang von Goethe)

Volumig

Exportvolumen von Rohkaffee aus Deutschland; in Tonnen

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 542

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 291

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 269

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 929

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 552

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 465

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 084

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 413

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 053

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 066

CAGR 2006–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,4 %

Veränderung des Export-

volumens von Rohkaffee aus

Deutschland nach Israel von

2006–2015 (CAGR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 %

Veränderung des Export-

volumens von Rohkaffee aus

Deutschland nach Spanien von

2006–2015 (CAGR) . . . . . . . . . . . . . . . . –24 %

Quelle: Destatis

Wertig

Exportwert von Rohkaffee aus Deutschland; in Tausend Euro

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 920

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 739

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 444

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 790

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423 286

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 029

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559 760

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400 692

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 980

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447 612

CAGR 2006–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0 %

Quelle: Destatis

Geschäfte in direkter Nachbarschaft

Exportvolumen von Rohkaffee aus Deutschland nach Importländern; 2015; in Tonnen

Quelle: Destatis

11 680Frankreich

9 329Niederlande

4 699Bulgarien

4 436Ungarn

3 073Schweiz

1 608Russland

1 533Dänemark

153Lettland

168Israel

173Türkei

198Südafrika

980Slowakei

753Kroatien

903Serbien

36Indonesien

39Montenegro

39Indien

96Weißrussland

93Singapur

<1Kuba

1Namibia

1Kirgisistan

1Nigeria

13Kasachstan

16Bahrain

17Japan

18Armenien

84 // Menschen & Märkte

„Oft findet man nicht den Genuss, / Den man mit Recht erwarten muss.“ (Wilhelm Busch)

77 058Polen

8 979Belgien

8 630Italien

7 948Österreich

6 912Schweden

3 020Australien

2 799Vereinigtes Königreich

2 716Tschechien

1 041Ukraine

1 062Rumänien

1 145Spanien

1 249Finnland

104Estland

128Georgien

129Portugal

138Taiwan

139Luxemburg

250Island

326Republik Korea

409Griechenland

419Norwegen

466USA

534Litauen

19Malta

19Haiti

19Jordanien

59China

61Liechtenstein

64Hongkong

70Slowenien

73Vereinigte

Arabische Emirate

<1Usbekistan

1Argentinien

1Vietnam

1Färöer

9Zypern

2Irland

3Mongolei

4Moldawien

6Iran

Menschen & Märkte // 85

„Um das volle Maß der Freude genießen zu können, muss man jemanden haben, mit dem man es teilen kann.“ (Mark Twain)

Die Eidgenossen verdienen am meisten

Durchschnittlicher Export-Erlös für eine Tonne Röstkaffee; Top-20-Exportländer nach Volumen (2013); in US-Dollar pro Tonne 1970 1990 2010 2013

Frankreich

1 861

3 686

33 876

17 567

Deutschland

2 037

4 027

6 213

5 150

USA

1 789

5 519

8 271

6 099

Italien

1 798

4 881

9 119

8 008Belgien

k. A.

k. A.

9 186

7 023

Slowakei

k. A.

k. A.

7 707

5 561

Niederlande

1 809

4 103

6 183

6 292

Kanada

0

4 505

10 165

9 216

Schweden

1 752

4 545

7 135

5 347

Polen

0

0

5 640

4 784

Schweiz

1 450

12 225

41 674

35 444

Tschechien

k. A.

k. A.

6 477

5 502

Österreich

2 286

2 692

8 199

5 271

Ungarn

0515 5 074

4 932

Portugal

1 064

5 138

6 651

5 519

Bulgarien

k. A.

k. A.

5 958

5 017 Russland

k. A.

k. A.

6 405

4 753

Finnland

1 548

3 404

5 168

5 344

Quelle: FAO

Vereinigtes Königreich

1 246

7 180

15 475

13 021

Spanien

1 526

4 434

13 743

7 180

86 // Menschen & Märkte

„Wer nicht geliebt hat, hat die letzte und tiefste Süße des Lebens nicht gekostet.“ (Jack London)

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 918

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 338

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 937

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 813

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 478

Vereinigtes Königreich ... . . . . . .55 127

Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 613

Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 757

Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 492

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 540

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 383

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 590

Australien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 265

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 051

Russland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 134

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 705

Litauen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 670

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 419

Ukraine .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 303

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 111

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 567

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 164

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 726

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 722

Estland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 590

Lettland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 505

Republik Korea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 159

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 983

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 783

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 919

Kroatien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 657

Verein. Arabische Emirate ... . 1 314

Belarus .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 222

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 097

Hongkong ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 030

Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985

Saudi-Arabien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 972

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947

Norwegen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 774

Namibia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668

Volksrepublik China ... . . . . . . . . . . . . . . . . 593

Japan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579

Kanada ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435

Ägypten ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360

Zypern ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346

Singapur ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

Serbien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

Jordanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

Republik Moldau .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

Israel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

Taiwan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

Kasachstan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

Georgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

Chile ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Island.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Mongolei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Malediven ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Katar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . 71

Philippinen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Kuwait .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Thailand ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Bahrain ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Islamische Republik Iran ... . . . . . . . . . . . 37

Oman.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Malaysia.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Aserbaidschan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Marokko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Paraguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Ehemalige jugoslaw. Republik

Mazedonien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Nigeria ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Afghanistan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Turkmenistan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Seychellen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Kirgisische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Äquatorialguinea.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Neuseeland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Demokratische Volksrepublik

Korea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Kosovo .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Elfenbeinküste ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Tunesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Bosnien und Herzegowina .. . . . . . . . 11

Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Ghana ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Argentinien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Barbados ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Albanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Uruguay ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Irak ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Sri Lanka ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Usbekistan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Montenegro .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Venezuela ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Gambia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Jemen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Pakistan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Tadschikistan .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Kap Verde ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Liberia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Mauretanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Senegal .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Sudan ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Fidschi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Französisch-Polynesien ... . . . . . . . . . . . . . . 1

Veränderung des Exportwertes

von Röstkaffee aus Deutschland

nach Estland, von 2006–2015 . . . .

in Prozent: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 246,2

Veränderung des Exportwertes

von Röstkaffee aus Deutschland

nach Neuseeland, von 2006–2015

in Prozent: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –94,3

Quelle: Destatis

Die Niederländer gönnen sich das meiste

Exportwert von Röstkaffee aus Deutschland nach Importländern; 2015; in Tausend Euro

Menschen & Märkte // 87

„Je mehr Liebe man gibt, desto mehr besitzt man davon.“ (Rainer Maria Rilke)

Preise im Auf und Ab

Entwicklung der Einfuhrpreise von Rohkaffee nach Deutschland; in Prozent gegenüber dem Vorjahr

Rohkaffee aus … Afrika … Mittelamerika … Südamerika … Asien und übrigen Gebieten

Quelle: Destatis

2001 2002 2003

–24,3–24,8 –34,6–14,2 –19,6–9,4 –1,6–10,5 –10,2–10,7 –9,2–18,3

2004 2005 2006

7,213,2 13,34,5 42,036,5 53,135,3

–2,1

4,6 6,38,0

2013 2014 2015

–29,2–27,4 –24,5–26,7

5,7

–1,5–1,8 –8,2

20,934,5 34,421,2

2007 2008 2009

12,9

–0,4–2,6–2,6

9,510,310,0

–8,0

4,85,9 9,610,8

2010 2011 2012

27,631,8 37,730,4 41,942,6 38,939,4

–17,6–22,3 –20,1–15,6

88 // Menschen & Märkte

„Kein besseres Heilmittel gibt es im Leid als eines edlen Freundes Zuspruch.“ (Euripides)

Viel importiert

Importvolumen von Rohkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tonnen

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .375 420

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235 817

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 208

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 845

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 200

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 796

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 877

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 903

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 453

China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 788

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 474

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 323

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 032

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 873

Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 592

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 967

Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 377

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 242

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 176

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 553

Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 490

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 096

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 651

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 750

Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 735

Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 675

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 419

Timor-Leste .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 351

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 048

Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486

Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420

Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

Singapur ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

St. Kitts und Nevis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Demokratische Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

Simbabwe ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Quelle: Destatis

Viel investiert

Importwert von Rohkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tausend Euro

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .984 719

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .423 222

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .297 534

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194 407

Peru ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183 071

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 582

Indonesien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 094

Uganda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 557

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 317

China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 301

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 904

Papua-Neuguinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 214

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 886

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 412

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 362

Tansania ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 237

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 683

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 633

Laos ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 072

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 589

Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 349

Burundi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 361

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 900

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 687

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 939

Ruanda ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 035

Kamerun ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 441

Sierra Leone ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 185

Timor-Leste .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 973

Bolivien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 553

Panama.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 258

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 120

Guinea ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 045

Republik Kongo ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 005

Malawi .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943

Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923

Singapur ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 805

Dominikanische Republik .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776

Ecuador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753

St. Kitts und Nevis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717

Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553

Quelle: Destatis

Menschen & Märkte // 89

„Genießen, was die Götter geben, sei aller frommen Menschen Pflicht!“(Epiktet)

Röstkaffee in Tonnen

Importvolumen von Röstkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tonnen

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 041

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 881

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 229

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 113

Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 581

Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 160

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 934

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 243

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 137

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Kosovo .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Litauen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Estland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Serbien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Mazedonien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Kroatien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Bosnien und Herzegowina .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Montenegro .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Quelle: Destatis

Röstkaffee in Euro

Importwert von Röstkaffee in Deutschland nach ausgewählten Exportländern; 2015; in Tausend Euro

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164 522

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137 996

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 169

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 768

Vereinigtes Königreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 970

Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 999

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 212

Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 312

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 111

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 768

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 362

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 211

USA ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 068

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 975

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510

Brasilien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Kenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321

Litauen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

Kosovo .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Vietnam .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Serbien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Costa Rica ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

Libanon ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Äthiopien.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Indien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

China ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Guatemala.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Estland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Kuba ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Mazedonien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Mexiko ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Südafrika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Jamaika ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

El Salvador ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Quelle: Destatis

90 // Menschen & Märkte

„Schön ist alles, was man mit Liebe betrachtet.“ (Christian Morgenstern)

Entkoffeinierter Röstkaffee in Tonnen

Importvolumen von entkoffeiniertem Röstkaffee in Deutschland nach Exportländern; in Tonnen

2007 2009 2011 2013 2015

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .462

Schweiz.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .302 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .461 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .346

Tschechien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Belgien .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Nicaragua ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Türkei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Honduras ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Luxemburg .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Kolumbien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k. A. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Quelle: Destatis

Entkoffeinierter Röstkaffee in Euro

Importwert von entkoffeiniertem Röstkaffee in Deutschland nach Exportländern; 2015; in Tausend Euro

Quelle: Destatis

Belgien 52 Brasilien 1 Dänemark 1

Griechenland 16 Honduras 24

Jamaika 4 Kolumbien 8 Luxemburg 9 Mexiko 1 Nicaragua 50

Österreich 72

Portugal 3 Schweden 13

Slowakei 24

Türkei 35 USA 6 Vereinigtes Königreich 5

Frankreich 240

Italien 3 775

Niederlande 2 176

Polen 1 040

Schweiz 12 615

Spanien 482

Tschechien 1 363

Menschen & Märkte // 91

„Das Beste, was der Mensch für einen anderen tun kann, ist doch immer das, was er für ihn ist.“ (Adalbert Stifter)

Preisverfall in Belgien

Entwicklung des Marktwertes von Röstkaffee *; in Millionen Euro

2010 2015 Veränderung 2010–2015

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 320,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 133,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,5 %

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 596,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 457,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,1 %

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 298,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 464,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,8 %

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 937,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 341,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43,1 %

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 970,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 060,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,3 %

Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .615,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,2 %

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .586,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,4 %

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .584,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79,4 %

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .542,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,3 %

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .428,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,7 %

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,3 %

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,9 %

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,9 %

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,4 %

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,9 %

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –20,4 %

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,6 %

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 %

Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,8 %

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25,4 %

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,3 %

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,5 %

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,6 %

Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,4 %

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32,0 %

Prognostizierter Marktwert für 2020:

* beinhaltet den Außer-Haus-Markt. Quelle: Statista Consumer Market Outlook

1 625,6 Frankreich

4 730,8 Deutschland

1 586,7 Niederlande

4 064,6 Italien

1181,7 Spanien646,4

Großbritannien

112,5Bulgarien 127,5

Litauen

159,2Kroatien179,8

Ungarn 273,5Slowakei

302,9Belgien

382,0Griechenland

437,4Portugal

460,7Finnland

498,6Rumänien

471,4Dänemark

532,5Tschechien

610,3Polen

787,8Österreich

645,8Schweden

93,3Irland 63,9

Slowenien66,6Lettland

55,6Estland

92 // Menschen & Märkte

„Das Größte im Leben eines Menschen ist, jemanden zu treffen, der einem wichtiger ist als man selbst.“ (Harrison Ford)

Nachfrage-Boom in Österreich

Entwicklung des Marktvolumens von Röstkaffee *; in Millionen Kilogramm

2010 2015 Veränderung 2010–2015

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,0 %

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .298,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,4 %

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,8 %

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –6,3 %

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,7 %

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,2 %

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –15,6 %

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,6 %

Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –14,2 %

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34,8 %

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,2 %

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,1 %

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 %

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,8 %

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –38,4 %

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,9 %

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,4 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 %

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,9 %

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7 %

Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,0 %

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9,9 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –7,1 %

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,7 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,5 %

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,2 %

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,6 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,2 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,4 %

Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,3 %

Prognostiziertes Marktvolumen für 2020:

* beinhaltet den Außer-Haus-Markt. Quelle: Statista Consumer Market Outlook

246,9 Frankreich

399,1 Deutschland

132,6 Niederlande

360,3 Italien

152,1 Spanien36,9

Großbritannien

16,2Bulgarien 10,4

Litauen

14,6Kroatien24,2

Ungarn 22,2Slowakei

26,6Belgien

27,0Griechenland

42,3Portugal

52,9Finnland

43,1Rumänien

33,4Dänemark

43,3Tschechien

97,5Polen

50,3Österreich

76,4Schweden

8,7Irland 8,2

Slowenien4,8

Lettland

7,3Estland

Menschen & Märkte // 93

„Das Leben ist kurz, weniger wegen der kurzen Zeit, die es dauert, sondern weil uns von dieser kurzen Zeit fast keine bleibt, es zu genießen.“ (Jean-Jacques Rousseau)

Überwiegend positiv

Verkaufsvolumen von verifiziertem und zertifiziertem nachhaltigem Kaffee; weltweit; in Millionen Tonnen

2010 2011 2012 2013 2014 2015

4C Association ... . . . . . . . . . . 23 160 ... . . . . . . . . . . . . . . . .48 617 ... . . . . . . . . . . . . . . .152 000 ... . . . . . . . . . . . . . . 453 899 ... . . . . . . . . . . . . . . . 596 983 ... . . . . . . . . . . . . . . 609 537

UTZ ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 994 ... . . . . . . . . . . . . . 136 752 ... . . . . . . . . . . . . . . .188 096 ... . . . . . . . . . . . . . . 224 028 ... . . . . . . . . . . . . . . . 258 867 ... . . . . . . . . . . . . . . 238 392

Rainforest Alliance ... . 114 884 ... . . . . . . . . . . . . . 129 864 ... . . . . . . . . . . . . . . .139 856 ... . . . . . . . . . . . . . . 167 967 ... . . . . . . . . . . . . . . . 184 599 ... . . . . . . . . . . . . . . 195 000

Fairtrade ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 458 ... . . . . . . . . . . . . . 116 706 ... . . . . . . . . . . . . . . .128 000 ... . . . . . . . . . . . . . . 142 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . 148 157 ... . . . . . . . . . . . . . . 166 982

Quellen: 4C Association, UTZ Certified, Fairtrade International, Global Product Management & FLO-CERT

Unterschiedlich fair

Verkaufsmenge ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Tonnen

2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 Veränd. in %

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 000 ... . . . . . . . . . . . . . 321 300 ... . . . . . . . . . . . . . . .342 300 ... . . . . . . . . . . . . . . 406 000 ... . . . . . . . . . . . . . . . 468 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . 111 600 ... . . . . . . . . . . . . . 138 300 ... . . . . . . . . . . . . . . .170 000 ... . . . . . . . . . . . . . . 211 600 ... . . . . . . . . . . . . . . . 219 700 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 200 ... . . . . . . . . . . . . . 123 200 ... . . . . . . . . . . . . . . .134 100 ... . . . . . . . . . . . . . . 142 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . 150 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . .46 600 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 300 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 600 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . .20 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 400 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 300 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –50

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 900 ... . . . . . . . . . . . . . . . .12 700 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 800 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 200 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Verkaufserlöse ausgewählter Fairtrade-Produkte; weltweit; in Millionen Euro

2011/2012 2012/2013 2013/2014

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .518,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469,0

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176,1

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96,1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111,6

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61,8 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44,0

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,0 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,3 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,7

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,0

Anteil der Fairtrade-Verkaufsmenge an der Gesamtproduktion für ausgewählte Produkte; weltweit; in Prozent

2012/13 2013/2014 Veränderung zum Vorjahr

Bananen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Baumwolle ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Zuckerrohr ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .–7

Kakao ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –18

Kaffee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –10

Tee ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –13

Quelle: Fairtrade International

94 // Menschen & Märkte

„Ein Herz sein Eigen nennen, alles sagen können in der Gewissheit, verstanden zu werden, ist das nicht Glück?“ (Honoré de Balzac)

Kaffee ist Fairness-Spitzenreiter

Absatz ausgewählter Fairtrade-Produkte; Deutschland; in Millionen Euro 2012 2013 2014 2015

Kaffee

251,1

290,0332,6

357,1

Südfrüchte *

37,7

58,292,4

115,8

Blumen

81,1

103,3 118,8

113,6

Eiscreme

48,2

55,3 65,3

82,8

Textilien

42,0

53,071,0

71,2

Süßwaren **

14,5

19,3 19,6

22,2

* Zirka 99 % Bananen. ** Ohne Schokolade und Eiscreme. Quelle: TransFair

Schokolade

14,7

18,8 21,4

22,0

Fruchtsaft

10,4

12,4 16,0

20,6

kalte Mischgetränke

6,0

9,5 15,2

18,8

Zucker

7,6

8,9 12,0

14,2

Tee

8,0

8,1 9,8

13,8

Reis

4,0

3,9 4,0

5,5

Honig

1,3

2,5

6,1

12,3

Wein

2,8

3,6 4,4

10,5

Kakao / Trinkschokolade

2,4

3,0 3,4

4,5

Menschen & Märkte // 95

„Der Wunder größtes ist die Liebe.“ (Hoffmann von Fallersleben)

Beworben

Werbeausgaben * für Kaffee, Tee und Kakao; Deutschland; in Millionen Euro

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

Veränderung 2000–2015 . . . . . . . 43 %

CAGR 2000–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 %

* ab 2007 inkl. Online; ab 2012 inkl. Mobile; ohne Stadtillustrierte. Quelle: Axel Springer; Nielsen

Beständig

Marken- und Preisbewusstsein bei Kaffee und Tee; Bevölkerung in Deutsch-land ab 14 Jahre; 2015; in Prozent

Besteuert

Staatliche Einnahmen durch die Kaffeesteuer; Deutschland; in Millionen Euro

1950 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

1960 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

1970 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540

1980 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756

1990 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 986

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 087

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 039

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 091

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 980

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 025

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 003

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 973

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 086

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 008

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 997

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 002

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 028

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 054

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 021

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 016

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 030

Quellen: Bundesministerium der Finanzen, Destatis

Beobachtet

Entwicklung der Einnahmen aus der Kaffeesteuer in Deutschland gegenüber dem Vorjahr; in Prozent

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –5

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –10

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –2

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –7

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Quellen: Destatis, Statista

Unbeständig

Entwicklung der Verbraucherpreise von Bohnenkaffee gegenüber dem Vorjahr; Deutschland; in Prozent

2000 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –5,61

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,79

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,2

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,08

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,89

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14,22

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,71

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,6

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,21

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –1,97

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,3

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,8

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,24

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –4,89

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,77

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,5

Quelle: Destatis

53Ich achte eher auf die Marke

40Ich achte eher auf den Preis6

Kaufe ich nicht / Kann ich nicht beurteilen

Quelle: VuMA

96 // Menschen & Märkte

„Die Freude und das Lächeln sind der Sommer des Lebens.“ (Jean Paul)

Portion für Portion

Absatz von Kaffeepads und -kapseln im Lebensmitteleinzelhandel in Deutschland; in Tonnen

Kaffeepads Kaffeekapseln

Schritt für Schritt

Absatz von Espresso und Crema im Lebensmitteleinzelhandel in Deutschland; in Tonnen

2001 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 420

2002 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 551

2003 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 427

2004 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 598

2005 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 758

2006 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 110

2007 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 332

2008 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 410

2009 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 750

2010 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 509

2011 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 300

2012 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 600

2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 200

2014 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63 450

2015 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 300

Veränderung 2001–2015 . . . . 668 %

CAGR 2001–2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 %

Quelle: Deutscher Kaffeeverband

Jahr für Jahr

Absatz von Röstkaffee im Lebens-mitteleinzelhandel nach Segmen-ten; Deutschland; in Tonnen

2014

Röstkaffee insgesamt ... . . . . 373 750

Röstkaffee / Filterkaffee

gemahlen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 250

ganze Bohne.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 850

Pads und Kapseln ... . . . . . . . . . . . . . . .48 650

2015

Röstkaffee insgesamt ... . . . . 379 100

Röstkaffee / Filterkaffee

gemahlen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 000

ganze Bohne.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84 600

Pads und Kapseln ... . . . . . . . . . . . . . . .51 500

Quelle: Deutscher Kaffeeverband Quelle: Deutscher Kaffeeverband

2015 30 900

2005 6 550

2007 18 760

2009 26 161

2011 30 700

2013 32 200

2015 20 600

2005 800

2006 1 400

2007 2 700

2008 3 800

2009 4 700

2010 6 600

2011 8 600

2012 10 000

2013 12 700

2014 17 750

2008 22 888

2010 29 719

2006 12 806

2012 31 500

2014 30 900

2016 31 800 2016 21 400

Menschen & Märkte // 97

„Die Liebe fordert alles und ganz mit Recht, so ist es mir mit dir, dir mit mir.“ (Ludwig van Beethoven)

Was Landwirte mit Arabica-Kaffee einnehmen

Erzeugerpreise für Arabica-Kaffee in ausgewählten Ländern; in US-Dollar pro Pfund (lbs)

Was einzelne Kaffeesorten kosten

Durchschnittlicher Kaffeepreis (Verbraucher) nach Sorte; weltweit; in US-Dollar pro Pfund (lbs)

1998 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Colombian Mild Arabicas 1,4 1,2 1,2 1,3 1,4 1,8 2,3 2,8 2,0 1,5 2,0 1,5

Other Mild Arabicas 1,4 1,2 1,1 1,2 1,4 1,4 2,0 2,7 1,9 1,4 2,0 1,6

Brazilian Natural Arabicas 1,2 1,0 1,0 1,1 1,3 1,2 1,5 2,5 1,8 1,2 1,7 1,3

Robustas 0,8 0,5 0,7 0,9 1,1 0,8 0,8 1,1 1,0 0,9 1,0 0,9

Quelle: ICO

Quelle: ICO

Kuba 1,71 1,89 1,89 0,71 0,71 2,36

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Dominikanische Republik

0,66 1,09 0,68 0,88 1,39 1,71

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Indien

0,67 0,85 0,64 0,97 1,51 1,57

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Guatemala

0,55 0,99 0,70 0,92 1,45 1,39

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Honduras

0,50 1,03 0,54 0,79 1,25 1,29

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Kolumbien

0,70 1,00 0,75 0,89 1,81 1,19

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Brasilien

0,54 1,16 0,66 0,87 1,34 1,05

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Bolivien

0,52 0,77 0,78 k. A. k. A. 2,35

1990 1995 2000 2005 2010 2015

98 // Menschen & Märkte

„Du bist die Ruh’, der Friede mild, die Sehnsucht du und was sie stillt.“ (Friedrich Rückert)

Was Landwirte mit Robusta-Kaffee einnehmen

Erzeugerpreise für Robusta-Kaffee in ausgewählten Ländern; in US-Dollar pro Pfund (lbs)

Was einzelne Kaffeesorten kosten

Durchschnittlicher Kaffeepreis (Verbraucher) nach Sorte; weltweit; in US-Dollar pro Pfund (lbs)

1998 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Colombian Mild Arabicas 1,4 1,2 1,2 1,3 1,4 1,8 2,3 2,8 2,0 1,5 2,0 1,5

Other Mild Arabicas 1,4 1,2 1,1 1,2 1,4 1,4 2,0 2,7 1,9 1,4 2,0 1,6

Brazilian Natural Arabicas 1,2 1,0 1,0 1,1 1,3 1,2 1,5 2,5 1,8 1,2 1,7 1,3

Robustas 0,8 0,5 0,7 0,9 1,1 0,8 0,8 1,1 1,0 0,9 1,0 0,9

Quelle: ICO

Thailand

0,38 0,37 0,12 0,18 0,85 0,97

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Indien

0,44 0,67 0,36 0,52 0,78 0,88

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Brasilien

0,35 0,97 0,42 0,46 0,74 0,74

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Gabun

0,43 0,41 0,51 k. A. 0,83 0,77

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Togo

0,29 0,61 0,23 0,28 0,42 0,60

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Uganda

0,08 0,60 0,20 0,41 0,56 0,60

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Elfenbeinküste

0,33 0,59 0,24 0,11 0,22 0,50

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Zentralafrikanische Republik

0,37 0,57 0,18 k. A. 0,51 0,40

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Papua-Neuguinea

0,27 0,66 0,22 0,24 0,29 0,25

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Angola

0,86 k. A. 0,52 0,10 0,44 0,38

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Quelle: ICO

Menschen & Märkte // 99

Kilopreise

Durchschnittlicher Preis von Röstkaffee; in Euro pro Kilogramm

2010 2015 Veränderung 2010 zu 2015

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,65 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,9 %

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,11 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33,0 %

Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,86 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,53 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,6 %

Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,05 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,8 %

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,92 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,04 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35,0 %

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,04 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,62 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28,6 %

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,57 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,6 %

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,32 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,42 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37,3 %

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,40 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,36 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,2 %

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,04 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38,4 %

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,60 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,12 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,2 %

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,41 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,6 %

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,69 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40,8 %

Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,93 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,57 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,5 %

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,90 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,24 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,6 %

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,97 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,1 %

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,34 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,26 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –0,9 %

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,16 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,8 %

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,78 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,9 %

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,39 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,64 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19,6 %

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,51 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16,6 %

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,63 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,5 %

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,85 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,0 %

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,05 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,52 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,8 %

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,01 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,18 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,8 %

Quelle: Statista Consumer Market Outlook

Portionspreise

Preisentwicklung pro Tasse Filterkaffee; ausgewählte Länder; in Euro pro Tasse 2012 2015

„Genieße, was du hast, als ob du noch heute sterben solltest, aber spar es auch, als ob du ewig lebtest. Der allein ist weise, der, beide eingedenk, im Sparen zu genießen, im Genuss zu sparen weiß.“ (Christoph Martin Wieland)

0,941,13Rumänien 0,891,06

Litauen

2,172,21Niederlande

0,920,95Italien

0,540,59Bulgarien

1,431,58Malta

Quelle: Eurostat

100 // Menschen & Märkte

Prognostizierte Kilopreise

Prognose des durchschnittlichen Röstkaffee-Preises; in Euro pro Kilogramm

2020 Veränderung 2015 zu 2020

Griechenland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,15 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –5,7 %

Österreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,65 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5,9 %

Großbritannien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17,52 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20,6 %

Lettland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13,84 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,0 %

Litauen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,24 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,7 %

Dänemark ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,13 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21,6 %

Italien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,28 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –2,5 %

Tschechien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,31 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,7 %

Irland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,68 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –6,0 %

Slowakei .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,30 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,6 %

Belgien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,40 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,6 %

Rumänien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,56 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,3 %

Niederlande ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,96 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,9 %

Kroatien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,89 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,0 %

Deutschland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,85 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15,7 %

Portugal... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,35 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,8 %

Ungarn ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,42 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –10,2 %

Slowenien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,76 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,1 %

Finnland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,70 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,9 %

Estland ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,64 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,0 %

Spanien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,77 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4 %

Schweden ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,45 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11,3 %

Bulgarien ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,93 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,1 %

Polen ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,26 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . –3,9 %

Frankreich ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,59 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,6 %

Quelle: Statista Consumer Market Outlook

„Jeder Frühlings-Sonnentag schließt nur für ein paar Menschen, die imstande sind, ihn zu genießen, unter Millionen, die nicht dazu imstande sind, das Glück der Erde und also

den Himmel auf.“ (Wilhelm Raabe)

1,021,01Slowakei

2,001,63Zypern

1,151,10Slowenien

0,89 0,89Tschechien

k. A. 3,08Norwegen

0,971,00Kroatien

1,872,05Deutschland1,952,15

Finnland

1,151,27Polen

Menschen & Märkte // 101

GESTENLea Gless, 21, Studentin in Hamburg

Es war einer dieser Novembermorgen, an denen ich am

liebsten im Bett geblieben wäre: verschlafen, keine Zeit

mehr für Frühstück, losgehetzt zur Uni, Regen, Schirm

vergessen, U-Bahn verpasst. Ich hatte richtig schlechte

Laune, als ich völlig durchnässt und viel zu spät endlich

im Seminar ankam. Ich öffnete die Tür zum Unterrichts-

raum, entschuldigte mich beim Professor und schlich

mich zu meiner Freundin, die mir den Platz neben sich

frei gehalten hatte. Da sah ich auf meinem Tisch einen

Coffee-to-go von meinem Lieblingscafé.

Meine Freundin Conni flüsterte mir zu: „Ich habe heute

meinen Nettigkeits-Tag.“ Sie hatte mir einen Kaffee mit-

gebracht, so wie ich ihn am liebsten habe: Latte macchi-

ato mit extra viel Milchschaum, Kakaopulver und Zimt.

Er hat unglaublich gut geschmeckt, und der Tag war

sofort viel heller.

STILLEChristoph Oesterle, 48, Intensivpfleger in Eckernförde

Ich habe frei. Ich stehe zwischen vier und fünf Uhr

morgens auf; diesmal habe ich mir vorgenommen, viele

Fische zu fangen. Kein Frühstück, nur Brote schmieren,

Thermoskanne füllen, Köder kontrollieren, Ruten packen.

Obwohl wir an der Ostsee wohnen, fahre ich zu einem

Forellenteich in der Gegend. Im Landesinneren hier oben

in Schleswig-Holstein ist weniger Wind – wenn ich Glück

habe, sogar gar keiner. Ich hasse Wind, und glattes Was-

ser ist wunderbar. Auf der Fahrt bin ich noch unruhig und

auch, als ich parke: Habe ich alles dabei? Bekomme ich

einen guten Platz? Das wollen andere ja auch.

MomenteDer beste Kaffee des Tages – das ist für die junge Mutter vielleicht der, den sie trinkt, wenn das Baby schläft. Der Busfahrer freut sich auf seinen selbst gebrühten nach der Schicht. Die Beraterin genießt ihren still im Café, zwischen zwei Kundenterminen. Und dann gibt es noch jene sehr besonderen Kaffees, man so leicht nicht vergisst. Aufgezeichnet von: Lydia Gless, Søren Harms, Jasmin Shamsi

Ich finde einen: Kein Mensch weit und breit – doch, dort

hustet einer im Morgennebel. Dann wieder Stille. Es ist

noch kühl, die Fische beißen nicht, wenn es warm wird.

Ich bin eifrig, bestücke die Haken, positioniere die

Ruten, klappe den Campingstuhl auf und freue mich: Heu-

te klappt es. Ich lege den Kescher bereit, damit er greifbar

ist, wenn einer zappelt. Wenn alles geregelt ist, nehme ich

mir den Brotkorb und die Thermoskanne. Ich stelle mich

ans Ufer und schaue über den Teich. Der Kaffee ist heiß,

er dampft vor sich hin wie eine der Nebelbänke draußen

auf dem Wasser. So stehe ich dann da, eine Hand in der

Hosentasche, die andere wärmt sich am Becher, ich neh-

me den ersten Schluck. Und noch einen.

Diese fünf Minuten mit dem Kaffee nach dem Aus-

bringen der Ruten, das ist der Moment. Stille. Irgendwo

quakt eine Ente oder fiept ein anderer Vogel. Hoffentlich

ruckelt jetzt nicht die Pose im Wasser.

Bei uns auf der Intensivstation ist häufiger mal Alarm,

das meine ich wörtlich. Da ist genug Adrenalin im Blut,

dort brauche ich keine Aufputschmittel. Ich trinke Kaffee,

weil er gut schmeckt. Filterkaffee, schwarz. Milch ver-

fälscht nur. Und wenn wie am Teich diese Stille herrscht,

dann gibt es nichts Besseres.

Später kann dann der Fisch kommen. Ob es wirklich

viele Fische werden, ist fast schon egal. Früher war mein

Sohn oft dabei. Jetzt nicht mehr, er ist gerade 18 gewor-

den. Aber der Kaffee schmeckt immer noch so.

GEHEIMNISSEHelga Starck, 75, Bäuerin i. R. bei Kappeln

Mein Opa hatte meinem Vater Johannes eine Bauern-

stelle in Archangel gekauft. Zwölfeinhalb Hektar waren

das, das Land läuft dort in Wellen zur Schlei hinunter, und

102 // Menschen & Märkte102 // Menschen & Märkte

von dort hinauf bläst der Westwind über unsere Anhöhe.

Wir hatten sieben Kühe und wenig Geld. Und weil wir spa-

ren mussten, gab es fast immer Ersatzkaffee: „Linde’s

Kaffee-Ersatz Mischung“ stand da drauf, eine weiße Pa-

ckung mit großen blauen Punkten. Anfang der Fünfziger-

jahre muss das gewesen sein. Darin war immer ein weißes

Spielzeugtier aus Plastik, die haben wir gesammelt.

Meine Mutter Frieda mochte aber gerne mal eine Tasse

Kaffee trinken – ich meine echten Bohnenkaffee. Den hiel-

ten wir eigentlich nur für Gäste und Feiertage vor. Es gab

ihn noch nicht mal, wenn wir in der Ernte die Korngarben

aufgebunden und zum Trocknen aufgestellt hatten.

Aber wir hatten eine Speisekammer vier Stufen höher,

die Tür ging von der Küche ab. Und wenn mein Vater

draußen war, auf dem Feld oder im Stall, jedenfalls außer

Reichweite, dann hat Mutter ihre Tasse gegriffen und den

Wasserkessel von der Küchenhexe, ist in die Speisekam-

mer hochgestiegen und hat sich dort eine Tasse aufge-

brüht, so richtig mit Porzellanfilter. Dann ist sie wieder in

die Küche, hat die Herdstange mit Sidol geputzt, damit

sie schön blank war, dann ist sie wieder die Stufen hoch.

Und dann stand sie da und hat ihre Tasse genossen. Wir

wussten das. Wir durften Vater nichts sagen.

Ich weiß nicht, ob sie ein schlechtes Gewissen dabei

hatte. Aber viel später hat mein Vater ihr dann sein Ge-

heimnis erzählt. Solange wir die Bauernstelle hatten,

wollte er ja häufig nach dem Mittagessen direkt wieder

zurück aufs Feld – er brauche keine Mittagsstunde, sagte

er stets. Oft hat er sich aber eine schöne Stelle am Knick

gesucht und dort im Schatten ein Nickerchen gemacht.

Nachdem sie sich das erzählt hatten, sind sie bald nach

Rieseby umgezogen in das neu gebaute Haus. 1964 war

das. Dort gab es jeden Tag Bohnenkaffee. Und Mittags-

stunde.

SEHNSÜCHTEInsa Axmann, 45, Musikwissenschaftlerin in Hamburg

Ich hatte mich für eine Fastenwoche auf Sylt angemel-

det, zur Vorbereitung sollte man auf alle anregenden und

sauren Lebensmittel verzichten. Kaffee ist beides. Nor-

malerweise beginnt für mich der Tag mit einem Espresso,

ich liebe den Duft, der morgens durchs Haus zieht. Im

Laufe des Tages trinke ich ungefähr vier Tassen. Jetzt

also drei Tage vor Abreise keinen Kaffee mehr. Womit

ich überhaupt nicht gerechnet hatte, waren die körper-

lichen Begleiterscheinungen: Gleich am ersten Nach-

mittag bekam ich Kopfschmerzen, die erst während der

Fastenkur wieder nachließen. Das war mir vorher nicht

klar, wie der Körper auf den Verzicht des gewohnten

Koffeins reagiert.

Beim Fasten gab es morgens einen Saft und abends

eine Tasse Brühe. Das ist sehr überschaubar, aber der

Körper stellt sich schnell um, und ein richtiges Hunger-

gefühl kam bei mir nicht auf. Man genießt alles, was man

zu sich nimmt, sehr bewusst. Und das Schweigen wäh-

rend der „Mahlzeiten“ verstärkt das noch. Aber ich habe

mich schon gefragt: Was fehlt mir am meisten? Worauf

freue ich mich besonders? Und das war mein Kaffee.

Ein paar Tage nach der Rückkehr nach Hause war es

dann endlich so weit: Mein Mann und ich fuhren extra in

ein schönes Café, suchten uns einen ruhigen Platz, ha-

ben bestellt. Und dann kam er – mein erster Cappuccino

nach zwei Wochen. Ich habe geschwiegen, langsam ge-

trunken und nur geschmeckt – unglaublich intensiv war

das Aroma. Diesen einen Moment werde ich wohl noch

lange erinnern.

ExPERTISENLorenz Scharf, 33, Unfallchirurg in Berlin

Während einer Reise durch Südamerika besuchte ich mit

meiner Freundin die Kolonialstadt Popayán in Kolumbien,

die 2005 von der UNESCO zur „City of Gastronomy“

gekürt wurde. In Popayán werden das ganze Jahr über

Feste gefeiert, und so gerieten auch wir bei unserer

Ankunft in eine gut gelaunte, kulinarischen Genüssen

frönende Menschenansammlung.

Von Weitem schon entdeckte ich einen Kaffee-Wagen,

vor dem ein Mann in einer bunten Weste mit dem Schrift-

zug „Esperto“ (Experte) stand. Er hielt einen leiden-

schaftlichen Vortrag über Kaffee, über den Anbau und

die Zubereitung. In Kolumbien, einem der zehn größten

Kaffee-Exporteure der Welt, wird der Kaffee ganz schlicht

getrunken: heißes Wasser über die gemahlenen Bohnen,

fertig! Ich habe sogar schon Kolumbianer gesehen, die

Instant-Kaffee trinken.

Irgendwann kamen wir jedenfalls zum Höhepunkt der

Veranstaltung: Der Esperto persönlich bereitete für sein

Publikum einen Espresso zu. Dabei referierte er weiter,

vom ersten Tropfen Kaffee, von Zuckermolekülen und

Bitterstoffen. Schließlich ließ er drei Espressi herumge-

hen – für insgesamt 15 Zuschauer! Die ersten drei Vor-

koster nippten feierlich, drehten das Tässchen einmal in

der Hand und reichten es – wie einen Messwein – ihrem

Nachbarn weiter. Diese Szene war wirklich rührend. Und

was soll ich sagen? Er schmeckte hervorragend. //

Menschen & Märkte // 103

IMPRESSUM

Herausgeber: Tchibo

Chefredaktion: Susanne Risch

Artdirektion: Britta Max

Infografik & Chefin vom Dienst: Michaela Streimelweger

Redaktion: Gesine Braun, Renate Hensel, Peter Lau, Kathrin Lilienthal

Illustration: Jindrich Novotny

Marktforschung, Recherche, Daten und Quellen:

Michael Bausch, Marie-Susann Burger, Dörte Johannsen,

Wenke Krützfeldt, Niels Terfehr

Konzept: brand eins Wissen, statista.com

© brand eins Wissen, Hamburg 2017

QUELLEN (Kurzbezeichnung):

4C Association

Bundesministerium der Finanzen

Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft (BMEL)

Deutscher Kaffeeverband e. V.

Deutsches Weininstitut

Fairtrade International

FLO-CERT

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)

International Coffee Organization (ICO)

Nielsen

Statista Analyse

Statistisches Amt der Europäischen Union (Eurostat)

Statistisches Bundesamt (Destatis)

UTZ Certified

Verbände der Getränke-Industrie

Verbrauchs- und Medienanalyse (VuMA)

Kaffee in Zahlen

Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 42,4

Anteil der Kaffeetrinker in Österreich, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 43,2

Anteil der Kaffeetrinker in der Schweiz, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 47,8

Anteil der Kaffeetrinker in Polen, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 50,0

Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, denen Kaffee Energie verleiht, in Prozent: 47,2

Anteil der Kaffeetrinker in Deutschland, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment

der Stille genießen, in Prozent: 55,3

Anteil der Kaffeetrinker in Österreich, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment

der Stille genießen, in Prozent: 46,8

Anteil der Kaffeetrinker in der Schweiz, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment

der Stille genießen, in Prozent: 55,4

Anteil der Kaffeetrinker in Polen, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment der Stille

genießen, in Prozent: 57,2

Anteil der Kaffeetrinker in Tschechien, die ihren Kaffee am liebsten in einem Moment

der Stille genießen, in Prozent: 78,8

Wo, wann, wie und mit wem trinken Sie Ihren Kaffee am liebsten? Welche Assoziationen

verbinden Sie mit ihm? Wie bereiten Sie Ihren Kaffee zu? Und was ist Ihnen besonders

wichtig in einem Café?

Diese und viele weitere Fragen haben rund 3000 Menschen in Deutschland, Österreich,

Polen, Tschechien und der Schweiz beantwortet. Ihre gemeinsamen und unterschiedlichen

Vorlieben, Gefühle und Gewohnheiten beim Kaffeegenuss sind in diesem Kaffeereport

versammelt – ein Kulturatlas der besonderen Art.