kidev 49 wigni, romelic unda

waikiTxo, sanam cocxali xar

wigni 39

gamomcemloba palitra LTbilisi, 2014

UDC (uak) 821.161.1-32 t-678

`kidev 49 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~`gamomcemloba palitra L~-ma mkiTxvels ukve SesTavaza mso-

flios araerT qveyanaSi popularuli proeqti _ `50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~. proeqtSi Sevida mkiTxvelis arCeuli 50 saukeTeso wigni msoflio da qarTuli literaturis saganZuridan. proeqti warmoudgenlad warmate-buli aRmoCnda, yoveli axali wignis gamosvlas mouTmenlad moelodnen...

`50 wignis~ Semdeg `gamomcemloba palitra L~-ma yvela drois wignTa wigni _ ̀ biblia~ gamosca, magram amiT proeqti ar dasru-lebula. mravalaTasiani mkiTxvelis TxovniT msoflio da qarTu-li literaturis saganZuridan kidev 49 wigni SeirCa. sabolood, am biblioTekis sruli kompleqti 100 wignisgan Sedgeba da moi-cavs seriebs: `50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~; `biblia _ mTavari wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~ da `kidev 49 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~.

es wignic msoflio literaturis am unikalur biblioTekas ekuTvnis.

Cover image © File licensed by iStockphoto.com/Gim42

© gamomcemloba palitra L, 2014yvela saavtoro ufleba daculia.

ISSN 2298-0849ISBN 978-9941-21-695-4

lev tolstoi

aRdgoma

rusulidan Targmna

paata CxeiZem

tolstois ukanaskneli Sedevri

`aRdgoma~ tolstois mesame da ukanaskneli romania.iseve, rogorc `ana karenina~ da `omi da mSvidoba~, es romanic

gamosvlisTanave popularuli gaxda, miT umetes, rom is aTi wlis ganmavlobaSi iwereboda da mkiTxveli sazogadoebac, mouTmenlad eloda geniosis axal Sedevrs.

sadavo sakiTxia, aris Tu ara `aRdgoma~ wina ori romanis sa-dari, da amaze dRemde kamaToben mkiTxvelebica da kritikosebic, magram faqtia, rom maTgan gansxvavebuli namdvilad aris.

am gansxvavebaSi, cxadia, pirvel rigSi nawarmoebSi dasmuli so-cialuri uTanasworobis problemebi igulisxmeboda gamoqveynebis dRidanve _ adre tolstoi ase mwvaved ar amaxvilebda yuradRebas ruseTis cxovrebis am mxareze. sxvaTa Soris, zustad es iyo mizezi imisa, rom bolSevikebis beladi lenini, swored `aRdgomas~ Tvli-da tolstois saukeTeso nawarmoebad da komunistebis zeobis 70 wlis manZilzec, albaT es wigni iyo sabWoTa kavSirSi dawerili yvelaze meti standartul-Sablonuri disertaciis Tema litera-turaTmcodneobaSi, romlebic aucileblad im droisaTvis bolo partiis yrilobis dadgenilebis citirebiT iwyeboda da grZelde-boda da sruldeboda imiT, rom Turme Tavis bolo romanSi tols-toi `azrze movida~ da Riad amxila mefis ruseTSi arsebuli ganu-kiTxaoba, Tavadaznaurobis garyvnileba, CinovnikTa gulgriloba-araadamianoba da eklesiis msaxurTa kacTmoZuleoba! ai, ase _ arc meti, arc naklebi! am SemTxvevaSi sulac ar vaxden ironizirebas _ wakiTxuli maqvs aseTi `naSromebi~ da Semdeg maTze gamoqveynebuli briyvuli recenziebic.

am yvelafris dawera ki imisTvis mominda, rom adamianebs, romle-bsac im dros aqvT wakiTxuli `aRdgoma~, vuTxra: gvinda, Tu ara, is dro da garemo, romelSic vcxovrobdiT, gavlenas axdenda Cvenze da mTlad im disertaciebis avtorebiviT ara, magram raRac doziT mainc iqneb SemogvrCa is winaswari ganwyoba, romliTac maSin tols-tois es marTlac brwyinvale romani aviReT xelSi. ai, axlac Tavs Zala davatane, rom xelmeored wamekiTxa, radgan me TviTonac 16-17 wlis asakSi wakiTxuli wignidan yvelaze cxovel STabeWdilebad mosamarTleTa uguloba da nexliudovis unamusoba mqonda CarCe-nili. da kidev kargi, rom kargad ar maxsovda romani da amitom

xelaxla wavikiTxe _ merwmuneT, yvelani, vinc `Cems dReSi~ iya-viT, iseve `pirvelad~ waikiTxavT `aRdgomas~, rogorc axalgazrda qarTveli mkiTxveli da amitom gTxovT, gulgrilad ar gadadoT gverdze es wigni _ `es wakiTxuli maqvs~ _ principiT.

ra Tqma unda, `kvamli ucecxlod ar yofila~ da `memarcxene~ literaturaTmcodneebsac namdvilad hqondaT sababi imisa, razec zemoT visaubreT, magram mainc darwmunebuli var, rom am SemTxve-vaSi nawarmoebis, siuJetis foni, mis dedaazradac iyo warmodge-nili da es iyo mTavari `eSmakoba~: diax _ katiuSa maslova uTvis-tomo, oboli gogoa, xolo nexliudovi didgvarovani da mdidari; diax _ pirvels cxovreba daungria meorem; diax _ mosamarTleebi imis garda, rom gulgrilni arian adamianis bedis mimarT, profe-sionalizmSic moikoWleben; diax _ amazrzenia cixeSi Catarebuli saeklesio rituali da im RvTismsaxursac saerTo araferi aqvs WeSmarit rwmenasTan... magram am yvelafris garda, `aRdgomaSi~ aris tolstoisebri adamianuri gancdebic, maTi tragediebi, sin-disis qenjna da siyvarulic, da am yvelafers erTnairad ganicdian aristokrati ana karenina, nataSa rostova, Tu bogano katiuSa mas-lovac.

ase rom, `aRdgoma~ tolstois `Cveulebrivad genialuri~ ro-mania da Tuki `araromanuli epizodebi~ kidev ufro sainteresos xdis mas, es mxolod Rirsebaa da ara nakli.

unda iTqvas, rom interesi da pupularoba am romans arasodes mohklebia, Tundac imis gamo, rom mTelma msofliom icoda, tols-toi rom axal romans werda. garda amisa, im wlebSi (XIX sauku-nis bolo aTwleuls vgulisxmob) tolstois mier cxovrebis wesis radikalurad Secvlam, eklesiasTan kavSiris sabolood gawyvetam, misma sxvadasxva `xalxosnurma~ moqmedebam kidev ufro gaamZafra es interesi (SegaxsenebT, rom swored am periodSi Seqmna tolstoim gamomcemloba ̀ posredniki~ (qarT. _ Suamavali), romlis mier gamo-cemulma kapikianma wignebma, masSi dabeWdili aseve iaffasiani mo-TxrobebiT lamis waleka ruseTi. `amiT xalxs zneobas vaswavlio~ _ ambobda).

amis gamoc iyo, rom sazogadoeba garkveuli SiSiT eloda axal romans _ `posrednikis~ mier gamosacemi ar gamovideso, magram SiSi ar gamarTlda _ 1899 wels tolstoim Tavisi bolo Sedevri _ axali romani aCuqa kacobriobas.

rac Seexeba zemoT xsenebul popularobas, amis dasturi isic aris, rom 1909 wlidan moyolebuli, rodesac amerikelebma ̀ aRdgo-mis~ pirveli ekranizeba moaxdines, kino TiTqmis saukunis manZilze TiTqmis 20-jer miubrunda mas da bolos es ukve am saukuneSi ita-lielebma, frangebma da germanelebma gaakeTes.

kino ki, mogexsenebaT `uintereso ambebiT~ ar interesdeba.diax, aRdgomaSi yvelaferia, rac XIX saukunis did romanebs

axasiaTebT (ra niSandoblivia, rom is swored saukunis bolo wels gamoqveynda): ostaturad daxatuli personaJebi, gulSi Camwvdomi emociebi, mraval adgilas gadakveTili siuJeti...

erTi sityviT, Tqven winaSe yvela drois erT-erTi udidesi mwer-lis Sedevria da win did literaturasTan kidev erTi sasiamovno Sexvedra geliT.

zviad guruli

7

na wi li pir ve li

ma Te 18, 21. ma Sin mi vi da mas Tan pet re da uTx ra: ufa lo, ram den g zis Sem co dos me Cem ma Zmam da mi vu te vo mas? Svid g­zis? 22. uTx ra mas iesom: ar ge ub ne bi Sen Svid g zis, ara med _ sa moc da aT jer Svid g zis.

ma Te 7, 3. rad xe dav bewvs Se ni Zmis Tval Si da Sens Tval­Si di res ar ga nic di?

ioane 8, 7. ...vinc Tqvens So ris ucod ve lia, pir ve lad man dah k ras qva.

lu ka 6, 40. mo wa fe mas wav le bel ze me ti ar aris, xo lo yve la swav la gas ru le bu li ise Ti ve iq ne ba, ro gorc mi si mas­wav le be li.

I

ro gor ar cdi lob da erT mom c ro ad gi las Sek re bi li aso-biT aTa si ada mi a ni im mi wis da ma xin je bas, ro mel zec mWid rod Sej gu fu li yo, qve biT mis da far vas, ra Ta iq ara fers exa ra, ba-la xic ki ar amo su li yo, ro gor ar bo lav da ma Ti ga mo i so biT qva nax Si ri da nav To bi, ro gorc ar ga da es xe paT xe e bi da ga e Ze-ve bi naT cxo ve le bi da frin ve le bi, _ ga zafxu li qa laq Sic ki ga zafxu lob da. mze aT bob da, ga mo cocx le bu li ba la xi yvel gan iz r de bo da da mwva ned bi bi neb da, Tu sad me xe lux leb lad da e-to ve bi naT _ ara mar to bul va re bis ga zo neb ze, ara med qvis fi-lebs So ri sac; ar yis, al vi sa da SoTx vis xe ebs ux vad ga mo e RoT mweb avi da sur ne lo va ni foT le bi, cacx vebs amoy ri li kvir te bi da e be raT. Wke bi, be Ru re bi da mtre de bi ga zafxu lis Se sa fe ri-si mxi a ru le biT Ses d go mod nen bu de e bis ke Te bas, ked leb Tan mziT gam T ba ri bu ze bi bzu od nen. yve las si xa ru liT ucem da gu li _

8

mce na re eb sac, Ci teb sac, mwe reb sac da bav S veb sac. mag ram ada mi-a ne bi _ moz r di li, uf ro si ada mi a ne bi _ Zve le bu rad atyu eb-d nen da aw va leb d nen sxveb sac da sa ku Tar Tav sac. mi aC n daT, rom es ga zafxu lis di la ki ar iyo wmi da Taw mi da da mniS v ne lo va ni, arc yve la ar se bis sa ke Til dRe od Seq m ni li RvTi u ri sam ya ros si la ma ze, _ si la ma ze, ro me lic mSvi do bis, Tan x mo bi sa da siy-va ru lis ken mo u wo deb da maT, _ wmi da Taw mi dad da mniS v ne lov nad mxo lod imas Tvlid nen, rac Tvi Ton ga mo e go ne bi naT er T ma neT ze sa ba to nod.

ase ma ga li Tad, gu ber ni is sapy ro bi lis kan to ra Si wmi da Taw-mi dad da mniS v ne lov nad is ki ar mi aC n daT, rom yve la cxo vel sa da ada mi ans mTe li ar se biT Se eg r Z no da dam t k ba ri yo ga zafxu lis mSve ni e re biT, wmi da Taw mi dad da mniS v ne lov nad is iT v le bo da, rom wi nadRiT da nom ri li, beW di a ni da da sa Ta u re bu li qa Ral di mi e RoT, rom lis Ta nax ma dac, dRes, oc dar va ap rils, di lis cxra sa a Tis T vis, ga mo Zi e ba Si myo fi sa mi pa ti ma ri _ ori qa li da er-Ti ma ma ka ci _ sapy ro bi li dan un da gad mo ey va naT. erT-er Ti qa li, ro gorc yve la ze mniS v ne lo va ni dam na Sa ve, mar to un da mo eg va raT. ho da, oc dar va ap rils, di lis rva sa aT ze, qal Ta gan yo fi le bis bnel, ay ro le bul de re fan Si uf ro si ze dam xed ve li Se vi da. mas sa xe da tan ju li, Wa Ra ra, xu WuW T mi a ni qa li Se moh y va, ro mel sac mo sir mul sa xe lo e bi an ze da tan ze cis f rad mo ar Si e bu li qa ma ri Se mo er tya. es ze dam xed ve li gax l daT.

_ mas lo va gne bavT? _ ikiTxa man da mo ri ge ze dam xed vel Tan er Tad erT-er Ti sak nis kar Tan mi vi da, ro me lic ga reT iRe bo da.

ze dam xed vel ma ga sa Re bis ac ma aaJ Ra ru na, sa ke ti gax s na, sak nis ka ri ga mo a Ro, sa i da nac ki dev uf ro myra li su ni ga mo var da, da da iy vi ra:

_ mas lo va, sa sa mar T lo Si! Sem deg ka ri mi xu ra da da e lo da.qa la qis gan, Tun dac ci xis ezos gan gan s x va ve biT, sa dac min d v re-

bi dan suf Ta, ma cocx le be li sio ube rav da, de re fan Si ga nav lis, kup ri sa da si dam p lis su niT gaJ Ren Ti li, gu lis da mam Zi me be li, ti fi a ni ha e ri id ga, ro me lic axal mo suls ma Sin ve sev das hgvri-da da yve laf ris xa liss ukar gav da. ze dam xed ve li am ga re mos uk-

9

ve SesC ve o da, ezo dan de re fan Si Se mos v lis Ta na ve daR li lo ba ig-r Z no da Zi li mo un da.

sa kan Si fus fu si aty da: ga is ma qa le bis la pa ra ki da SiS ve li fe xe bis tya patyu pi.

_ co ta cocx lad, mas lo va, ga in Ze ri, Sen ge ub ne bi! _ Ses Za xa uf ros ma ze dam xed vel ma sak nis ka ri dan.

ori o de wu Tis Sem deg ka me ri dan mkvir cx lad ga mo vi da, swra-fad Set ri al da da ze dam xed ve lis gver diT dad ga da ba li da mker d sav se axal gaz r da qa li TeTr blu za sa da TeTr qve da tan-ze moc mu li nac ris fe ri xa la TiT. fe xeb ze ti los win de bi ec-va, win deb ze _ ko te bi1, Tav ze TeT ri Tav sa fa ri wa ek ra, sa i da nac, ro gorc Cans, gan z rax ga mo e Ci na xve u li Sa vi Tmis ku lu le bi. sa-xe ise ga sTeT re bo da, ro gorc es Ca ke til siv r ce Si di di xnis gan mav lo ba Si myof ada mi a nebs axa si a TebT, da ro me lic sar daf Si Se na xu li kar to fi lis ga mo na zar debs hgavs. ase ve ga mo i yu re bo da pa ta ra, far To xe le bi, ag reT ve sru li ki se ri xa la Tis di di sa-ye los Sig niT. mnax vels uTu od ga a o ceb da, gan sa kuT re biT fer m-k r Ta li sa xis fon ze, Sa vi, mbrwyi na vi, od nav Se Su pe bu li, mag ram Za li an cocxa li Tva le bi, ro mel Ta ga nac erTs co ta Ti ael meb da. wel Si ga mar Tu li mo di o da, sav se mker di win ga mo eg do. de re fan Si ga mo sul ma Ta vi od nav as wia, ze dam xed vels Tva leb Si mi a Cer da da Sed ga _ Can da, rom mzad iyo, yve la fe ri Se es ru le bi na, ra sac ub-r Za neb d nen. sa nam ze dam xed ve li ka ris da ket vas mo as w reb da, iqi-dan Tav SiS ve li, Tma ga TeT re bu li de dab ris ga fiT re bu li, mkac ri, da na o We bu li sa xe ga moC n da. mo xu ci mas lo vas Tan la pa ra kob da, mag ram ze dam xed vel ma ka ri mi xu ra da Ta vic ga u Ci nar da. sa kan-Si qal ma ga da i xar xa ra. mas lo va sac ga e Ri ma da kar Si Ca ta ne bu li gi so se bi a ni pa ta ra sar k m lis ken Set ri al da. de da be ri Sig ni dan mi ek ra fan ja ras da xrin wi a ni xmiT Ca i la pa ra ka:

_ mTa va ria, zed me ti ara fe ri wa mog c des, er Ti da igi ve am t ki-ce, da mor Ca.

_ asec mo viq ce vi, uare si nam d vi lad ar iq ne ba, _ Tqva mas lo-vam da Ta vi da aq nia.

1 kotebi _ tusaRis mokleyeliani Tbili fexsacmeli.

10

_ cxa dia, er Ti da igive, da ara _ ori, _ did ka cu ri ki lo Ti ga nacxa da sa ku Tar go ne ba max vi lo ba Si dar w mu ne bul ma uf ros ma ze dam xed vel ma, _ aba, ga mom ye vi!

ka ris sar k mel Si de dab ris Tva li gaq ra, mas lo va de ref nis Su-a Si ga mo vi da da swra fad, pa ta ra na bi je biT mih y va ukan uf ros ze dam xed vels. isi ni qvis ki be ze da eS v nen, gas c d nen ka ce bis, qa le-bi sa ze me tad ay ro le bul da xma u ri an sak nebs, ro mel Ta Su ku me-bi da nac1 tu saR Ta Tva le bi mi a ci leb d nen, da kan to ra Si Se vid nen, sa dac uk ve id ga ori To fi a ni mcve li. ma gi das Tan mjdom ma kan ce-la ri is mwe ral ma erT-erT ja ris kacs Tam ba qos kvam liT gaJ Ren-Ti li qa Ral di mis ca, pa ti mar qal ze mi u Ti Ta da uTx ra:

_ Ca i ba re.ja ris kac ma _ niJ ni nov go ro del ma kac ma (wi Te li, nay va vi la-

ri sa xiT) _ qa Ral di fa ra jis sa xe los ga da na kec Si Ca a cu ra da far Toy v ri ma le bi an Cu vaS me go bars Tva li Ri mi liT Ca uk ra. ja-ris ka ceb ma tu saR Tan er Tad ki be Ca i a res da mTa va ri ga sas v le-lis ken ga e mar T nen.

iq mi sulT WiS ka ri ga u Res. zRurbls ga da a bi jes, ezo Si ga vid-nen, ga la vans gas c d nen da qa la qis mo kir wy lul qu Cebs ga uy v nen.

me et le e bi, me duq ne e bi, mza re u li qa le bi, mu Se bi, Ci nov ni ke bi Cer de bod nen da pa ti mars cno bis moy va re o biT aT va li e reb d nen; zo gi er Ti Tavs aq nev da da fiq rob da: `ai, sa dam de mih yavs ada mi a ni cud, Cven gan gan s x va ve bul saq ci els~. bav S ve bi Zrwo liT Ses c qe-rod nen ava zaks da Tavs imiT im S vi deb d nen, rom am uka nas k nels ja-ris ka ce bi mih y ve bod nen da ami tom ve ra fers mo i moq me deb da. er Ti sof le li ka ci, ro mel sac nax Si ri ga e yi da da sa mi kit no Si Cai da-e lia, qals mi u ax lov da, pir j va ri ga da i we ra da ka pi ki a ni mis ca. pa ti ma ri ga wiT l da, Ta vi Ca Ru na da ra Rac Ca i la pa ra ka.

qa li grZnob da mis ken mipy ro bil uam rav mze ras, Se um C nev lad, Ta vis mi ub ru neb lad, ce rad uyu reb da maT, vinc mas mis Ce re bo da, da am g va ri yu radRe ba am xi a ru leb da ki dec. sa tu sa Ros Tan Se da-re biT suf Ta, ga zafxu lis ha e ric axa li seb da, mag ram si a ruls ga daC ve uls, pa tim ris mo u xer xe be li fe xsac me le biT qveb ze ga da-

1 Sukumi _ aq: fanjaraSi datanebuli mominuli patara kari sufTa haeris Semosa-Svebad.

11

ad gi le ba tki vils hgvri da. Zirs iyu re bo da da cdi lob da, rac Se iZ le ba msu bu qad ev lo. fqvi lis du qans rom Ca u a res, pa ti mar ma ki na Ram fe xi gah k ra erT na ca ra mtreds. frin ve li Sef r Txi al da, frTe bi aiq nia, qals zed yu ris Zir Si Ca uq ro la da Tbi li ha e ri Se af r q via. tu saRs ga e Ri ma, mag ram ma Sin ve Ta vi si mdgo ma re o ba ga-ax sen da da Rrmad amo i ox ra.

II

pa ti mar mas lo vas am ba vi sxve bis gan araf riT gan s x vav de bo-da. igi ga uTxo va ri ymis Svi li iyo, ro me lic Ta vis me sa qon le de das Tan er Tad so fel Si or me ma mu le das Tan cxov rob da. es ga uTxo va ri qa li Svils yo vel w li u rad aCen da. so fel Si mi Re-bu li we sis mi xed viT, pa ta ras naT lav d nen, de da ara sa sur vel, zed met bavSvs ara fers aW mev da da isic ma le Sim Si liT kvde-bo da.

ase gar da ic va la xu Ti axal So bi li. yve la maT ga ni mo naT les, Sem deg saW me li aRar aWa mes da isi nic gar da ic val nen. me eq v se bav-S vi, ro me lic im mxa re Si gav liT myo fi bo Sas gan gaC n da, go go iyo da ma sac sxve bis be di un da ga e zi a re bi na, mag ram ise mox da, rom erT-er Ti mo xu ci me ma mu le qal ba to ni me sa qon le Ta qox Si Se vi da, ra Ta yme bis T vis esay ve du ra, na Rebs Zro xis su ni as di so. iq me lo gi ne qa li iw va mSve ni er jan m r Tel axal So bil Tan er Tad. mo xuc ma qal ba ton ma say ve du ri ga moT q va na Re bis ga mo, da uk ve was v las api reb da, ro de sac Tva li pa ta ra bavSvs moh k ra, Za li an mo e wo na da mi si mo naT v lis sur vi li ga moT q va. asec mo iq ca, Sem-deg ki Ta vi si naT lu li Se e co da, bav S vis de das rZe sa da fuls aZ lev da xol me da go go nac ga dar Ca. mo xuc ma qal ba to neb ma mas asec da ar q ves _ `ga dar Ce ni li~.

bav S vi sa mi wlis iyo, ro de sac de da mi si avad gax da da su li da lia. me sa qon le qals Svi liS vi li zed met tvir Tad aw va da mo-xuc ma qal ba to neb ma go go nas Ta vis Tan way va na ga dawy vi tes. Sav T-va le ba bav S vi uC ve u lod cocxa li da say va re li ar se ba aR moC n da da xan daz mu li de bis nu ge Sad iq ca.

12

mo xu ci de bi or ni iy v nen: um c ro si da uf ro ke Ti li _ so fia iva nov na, ro mel mac mo naT la ki dec bav S vi, da uf ro si da uf ro mkac ri _ ma ria iva nov na. so fia iva nov nas go go nas mor T va-mo-kaz m va uy var da, kiTx vas as wav li da da mi si aR z r da sur da. ma ria iva nov nas TqmiT, bav S vi Si na mo sam sa xu re, kar gi mo ax le un da ga-mo su li yo, ami tom mis gan bevrs mo iTxov da, arc mis das ja sa da ce ma ze am bob da uars, ro de sac cud xa si aT ze iyo. am or g var ma ze-gav le nam Ca mo a ya li ba go go na. sa xe lic ga sa Su a lo e bu li er q va _ ara kat ka an ka ten ka, ara med ka ti u Sa. ka ti u Sa ke rav da, ala geb da oTa xebs, car ciT wmen d da xa tebs, xa lav da, fqvav da da am za deb da ya vas, wvril man sa recx sac recxav da, zog jer ki qal ba to neb Tan er Tad ij da da maT wig nebs ukiTxav da.

xe lis mTxov ne li bev ri hyav da, mag ram yve las uariT is tum-reb da, grZnob da, rom ba ton ka cu ri cxov re bis sit k bo e biT ga ne-biv re buls mi si Ser T vis mo sur ne mSro mel ma ma ka ceb Tan er Tad col q m ru li uR lis ga we va ga u Wir de bo da.

ase Se us rul da Teq v s me ti we li. ro de sac meC vid me te Si ga da vi-da, qal ba to nebs stu den ti Zmis S vi li, mdi da ri Ta va di ew vi aT. ka-ti u Sas ymaw vi li Se uy var da, Tum ca es verc mas ga um xi la da verc _ sa ku Tar Tavs. ori wlis Sem deg om Si mi ma val ma ima ve Wa buk ma gzad ma mi debs Se u a ra, maT Tan oTxi dRe dah yo, was v lis win ka ti-u Sa Se ac di na, xel Si as ma ne Ti a ni Ca u do da ga em g zav ra. xu Ti Tvis Tav ze qa liS vil ma uk ve da nam d vi le biT ico da, rom fex m Zi med iyo.

iqi dan mo yo le bu li yve la fe ri Ses Zul da, mxo lod mo sa lod-ne li Ser cx ve nis gan Ta vis daR we va ze fiq rob da, saq me ze gu li aiya-ra, qal ba to nebs cu dad em sa xu re bo da. bo los ki, _ Tvi To nac ar ico da, es ro gor mox da, _ moT mi ne bi dan ga mo vi da, qal ba to nebs uk me xad da e la pa ra ka, ra sac mog vi a ne biT gul w r fe lad na nob da, da uTx ra, rom an ga ri Sis gas wo re ba da maT gan was v la sur da.

uk ma yo fi lo debs sxva ra Ra dar Ce no daT _ ga uS ves. igi jer mo ax led da ud ga ro me li Rac ub nis uf ross, mag ram iq mxo lod sa mi Tve gaZ lo, rad gan es or moc da a Ti wlis be ri ka ci ga da e ki da, ga sa qans aRar aZ lev da da er Txel, ro de sac zed me ti mo in do ma, qa li gab raz da, kacs su le li da be be ri eS ma ki uwo da, xe li hkra da wa aq cia. uxe So bis T vis sax li dan da iTxo ves. sa mu Sa od ve Rar-

13

sad wa vi do da _ ma le mSo bi a ro ba uwev da. ami tom so fel Si Rvi-niT mo vaW re qvriv be bi a qal Tan da sax l da. bav S vi ad vi lad ga a Ci-na. mag ram be bi a qal ma, ro mel mac am So bi a ra, ka ti u Sas me lo gi nis cxe le ba da mar Ta da axal So bi li bi Wi sa aR m z r de lo sax l Si ga-da g zav nes, sa dac, am saq mis mo Ta ve de dab ris TqmiT, igi miy va nis Ta-na ve gar da ic va la.

be bi a qal Tan mis v li sas ka ti u Sas sul as oc daS vi di ma ne Ti hqon da: ga mo mu Sa ve bu li _ oc daS vi di da mac du neb lis mi er na-Cu qa ri _ asi. wa mos v li sas ki ji be Si mxo lod eq v si ma ne Ti Ra edo. fu lis yad ri ar ico da, sa ku Tar Tav sac axar jav da da verc mTxov ne lebs eub ne bo da uars. be bi a qal ma ori Tvis sacxov re bel-Si, saW mel sa da Ca i Si or mo ci ma ne Ti ga mo ar T va, er Ti im de ni Zro-xis sa yid lad eses xa, oc da xu Ti ma ne Ti bav S vis ga day va na daj da, oci ma ne Ti tan sac mel sa da mo sa kiTx ze da i xar ja. ase rom, ga-mo jan m r Te le bu li ka ti u Sa ufu lod dar Ca da sa mu Sa os Zeb nas Se ud ga. ma le metye ves Tan mo ewyo. metye ves co li hyav da, mag ram, ub nis uf ro sis msgav sad, qals pir ve li ve dRi dan Tva li da ad ga. ka ti u Sas metye vec ezizRe bo da da cdi lob da, mis gan Sors da-e Wi ra Ta vi. mag ram ka ci mas ze ga moc di li da mo xer xe bu li aR-moC n da. rac mTa va ria, mis ba to nad iT v le bo da da sa dac un do da, iq ga g zav ni da. ho da, dro Se ur Cia da da e uf la ki dec. am am bav ma co lis yu ram de mi aR wia, er Txel oTax Si qmars ka ti u Sas Tan er-Tad yof ni sas Se us w ro da qa lis sa ce mad ga i wia. ka ti u Sa ar Se e-pua da Cxu bi ga CaR da, ris Sem de gac igi sax li dan ga ag des da arc kuT v ni li ja ma gi ri mis ces. ka ti u Sa qa laq Si ga em g zav ra da de i-das Tan ga Cer da. de i dis qma ri wig ne bis mkaz ma vi iyo da erT dros kar ga dac cxov rob da, mag ram Tan da Ta no biT kli en te bi Se mo e ca la da lo Tob da, Tu ki ram xel Si Ca u var de bo da, sas mel Si xar jav da.

de i das pa ta ra sam recxao da we se bu le ba hqon da mowyo bi li. iqi dan mi Re bu li Se mo sav liT Tav sac ir Cen da, Svi leb sac aW mev-da da xe li dan wa sul qmar sac Sve lo da. man mas lo vas mrecxa vad mu Sa o ba Ses Ta va za, mag ram de i das Tan mo mu Sa ve mrecxa vi qa le bis mZi me cxov re bis Sem yu re mas lo va dros aWianurebda da sxva das x va kan to ra Si mo sam sa xu ris ad gils eZeb da. aseTs erT qal ba ton Tan mi ag no, ro me lic or gim na zi el va JiS vil Tan er Tad cxov rob da.

14

er Ti kvi ris Sem deg uf ros ma, me eq v se kla sis ul va Si an ma mos-wav lem, swav las Ta vi mi a ne ba da mas lo vas ga sa qans aRar aZ lev-da. de dam yve la fer Si qa li da a da na Sa u la da sax li dan da iTxo-va. axa li ad gi lis Sov na ad vi li ar aR moC n da, mag ram ise mox da, rom mo sam sa xu re e bis ga na wi le biT da ka ve bul kan to ra Si mi su li mas lo va erT qal ba tons Sex v da, ro mel sac fum fu la SiS vel xe-leb ze sa ma ju re bi da beW de bi aes xa. ro de sac am qal ma mas lo vas mdgo ma re o bis Se sa xeb Se ityo, mas Ta vi si mi sa mar Ti mis ca da sax-l Si mi iw via. mas lo va mi vi da. qal ba ton ma mas lo va aler si a nad mi-i Ro, nam cx v ri Ta da tkbi li Rvi niT ga u mas pin Z l da, erT-erT mo-ax les ba ra Ti mis ca da sadRac ga g zav na. sa Ra mos oTax Si ma Ra li ka ci Se mo vi da grZe li, Wa Ra ra Se re u li Tmi Ta da TeT ri wve riT. es mo xu ci ma Sin ve mas lo vas mi uj da, Tva leb gab r wyi ne bu li Ri mi liT aT va li e reb da da xum rob da. qal ba ton ma mo xu ci me o re oTax Si ga iy va na da mas lo vam mis sity vebs moh k ra yu ri: `qor faa, sof-li dan Ca mo su li~. Sem deg mas lo vas ux mo da uTx ra, rom es ka ci mwe ra li iyo, Za li an bev ri fu li hqon da da Tu Tavs mo a wo neb da, mis T vis ara fers da i Su reb da. mwe rals qa li mo e wo na, oc da xu Ti ma ne Ti mis ca da Seh pir da, rom xSi rad ina xu leb da. de i das Tan cxov re bis sa fa su ris ga dax di sa da axa li ka bis, Sla pi sa da baf-Te bis yid vis Sem deg am fu lis gan sul ma le aRa ra fe ri dar Ca. ram de ni me dRe Si mwe ral ma kvlav mo i sur va mas Tan Sex ved ra. igi da Tan x m da. kac ma isev oc da xu Ti ma ne Ti mis ca da cal ke bi na Si er-Tad cxov re ba Ses Ta va za.

mwer lis mi er na qi ra veb bi na Si yof ni sas mas lo vas ima ve ezo-Si mcxov re bi mxi a ru li no qa ri Se uy var da. qal ma amis Se sa xeb mwe rals ga nucxa da da sxva, pa ta ra bi na Si ga da vi da. es no qa ri mas co lad moy va nas Seh pir da, Tum ca erT mSve ni er dRes sity-vis uT q me lad mi a to va da niJ ni nov go rod Si ga em g zav ra. mas lo va mar to aR moC n da. bi na Si dar Ce na un do da, mag ram amis ne ba ar mis-ces. ub nis uf ros ma uTx ra, rom Tu ase cxov re ba sur da, yvi Te li bi le Tis aRe ba da sa me di ci no Se mow me bis gav la mo u wev da. ma Sin qa li kvlav de i das Tan ga da vi da. ro de sac de i dam mi si mo du ri ka ba, mo sas xa mi da Sla pa da i na xa, pa ti viT mi i Ro da mrecxa vis ad gi lis Se Ta va ze ba ve Rar Seh be da _ CaT va la, rom mas cxov re bis

15

umaR le si sa fe xu ris T vis mi eR wia. mas lo va mrecxa vad mu Sa o ba ze aRarc ki fiq rob da. ax la igi Ta nag r Z no biT Seh yu reb da oTa xeb-Si fer m k r Tal sa xi a ni, gam x dar xe le bi a ni mrecxa ve bis ka tor Rul ar se bo bas _ zam Tar-zafxul oc da aT g ra du si an sap ni an or T q-l Si recx va-da u To e bas zo gi er Ti maT ga ni uk ve da eW le qe bi na. SeZ r wu ne bu li fiq rob da, rom am ka tor Ra Si Tvi To nac Se eZ lo mox ved ra.

swo red am ga Wir ve bul mdgo ma re o ba Si iyo mfar ve lis ga re Se dar Ce ni li mas lo va, ro de sac mas er Ti qa li (ma Ze ba ri) ga mo ecxa-da, ro me lic sa ros ki po ebs qa liS vi le biT ama ra geb da.

mas lo va Tam ba qos uk ve di di xa nia ewe o da, mag ram bo lo dros, no qar Tan sa siy va ru lo kav Si ri sa da mar to dar Ce nis Sem deg, Tan-da Ta no biT smac da iwyo. sas me li im de nad ge mo Ti ar mos won da, ram de na dac imiT, rom yo ve li ve cud sa da sam Zi mos aviwyeb da, aTa ma meb da da sa ku Ta ri Rir se bis Seg r Z ne bas uZ li e reb da, ra sac usas me lod ver aR wev da. uR vi nod uxa li so ba eZa le bo da da sir-cx vi liT iw vo da.

ma Ze bar ma de i das mo sa kiTxi mi ar T va, mas lo va da aT ro, qa la qis sa u ke Te so da we se bu le ba Si mu Sa o ba Ses Ta va za da am mdgo ma re o bis yve la sar ge be li da upi ra te so ba ga ac no. mas lo va ar Ce va nis wi na-Se aR moC n da: an mo sam sa xu ris da mam ci re be li sa mu Sao, ma ma ka ce bis mxri dan ga u Ta ve be li Se te ve bi da dro dad ro sa i dum lod mru-So ba, an uz run ve li, mSvi di, ka no ni e ri mdgo ma re o ba da aS ka ra, ka no niT daS ve bu li, kar gad anazRa u re ba di mud mi vi me Za vo ba. mas-lo vam es uka nas k ne li am jo bi na. Ta nac gu lis siR r me Si fiq rob da, rom amiT Ta vis mac du ne bel zec iZi eb da Surs, no qar zec da yve la ada mi an ze, vinc ki mas bo ro te ba ga u ke Ta. amas Tan isic xib lav da, da es erT-er Ti mi ze zi iyo mi si sa bo loo ga dawy ve ti le bi sa, rom ma Zeb ris TqmiT, ne bis mi e ri ka bis Sek ve Tas SeZ leb da, ro mel sac mo i sur veb da _ xa ver dis, fa is, ab re Su mis, sa mej li sos, mo SiS v-le bu li mxre bi Ta da xe le biT. ro de sac mas lo vam sa ku Ta ri Ta vi de kol te Si, xas xa sa yvi Tel, Sa vi xa ver diT gawyo bil ab re Su mis ka ba Si war mo id gi na, cdu ne bas ve Rar ga uZ lo da pas por ti mis ca. ima ve sa Ra mos ma Ze bar ma mas lo va et l Si Cas va da ki ta e vas sa xel-gan T q mul sax l Si wa iy va na.

16

im dRi dan da ad ga mas lo va RvTi u ri da ada mi a nu ri mcne be bis dar R ve vis da na Sa u leb riv gzas, ro mel sac aso biT aTa si qa li mis devs ara mar to xe li suf le bis ne bar T viT, ara med mfar ve lo-bi Tac ki, ro me lic TiT qos sa ku Ta ri mo qa la qe e bis ke Til dRe o-ba ze zru navs, da rac aTi dan cxra qa lis T vis sa Si ne li da a va de be-biT, na ad re vi da Ca Ca na ke bi Ta da sik v di liT srul de ba.

di liT da dRi siT mo us ve na ri Zi li Ra mis or gi e bis Sem deg. sam-oTx sa aT ze WuWyi a ni lo gi ni dan daR li li sxe u lis wa mo we va, na ba xu sev ze zel te ris wya li, ya va, pe nu a re biT, kof Te bi Ta da xa-la Te biT oTa xi dan oTax Si zantad wo wi a li, fan j reb ze Ca mo ki de-bu li far de bi dan ga reT yu re ba, er T ma neT Si msu bu qad kin k la o ba; Sem deg ba na o ba, nel sacxeb le bis was ma, da var cx na, ka be bis mo zom va, amis ga mo pat ron Tan ka ma Ti, sar ke Si sa ku Ta ri Ta vis Tva li e re ba, sa xis, war be bis Se Reb va, msu ye sak ve bi. me re mkveT ri, si SiS v lis ga mom Ce ni ab re Su mis ka bis Cac ma, ga Cax Ca xe bul dar baz Si gas v la, stum re bis mos v la, mu si ka, cek va, kan fe te bi, sas me li, Tam ba qo da mru So ba axal gaz r deb Tan da asa ki a neb Tan, na xev rad bav S veb Tan da da Ca Ca na ke bul mo xu ceb Tan, uco lo eb Tan, co li a neb Tan, vaW reb Tan, noq reb Tan, som xeb Tan, eb ra e leb Tan, TaT reb Tan, mdid reb Tan, Ra ri-beb Tan, jan m r Te leb Tan, avad m yo feb Tan, mTvra leb Tan, fxiz leb Tan, uxe Seb Tan, aler si a neb Tan, sam xed ro eb Tan, sa mo qa la qo pi reb Tan, stu den teb Tan, gim na zi e leb Tan _ yve la Se saZ lo fe nis, asa ki sa da xa si a Tis kac Tan. yvi ri li da xum ro ba, Cxu bi da mu si ka, Tam ba qo da Rvi no, Rvi no da Tam ba qo, mu si ka sa Ra mo dan ga Te ne bam de. da mxo-lod di liT _ ga Ta vi suf le ba da mo us ve na ri Zi li. da ase yo vel-dRe, mTe li kvi ris gan mav lo ba Si. kvi ris bo los ki mis v la sa xel-m wi fo da we se bu le ba Si _ uban Si, sa dac sa xel m wi fo sam sa xur Si myo fi Ci nov ni ke bi, eqi me bi _ ma ma ka ce bi, zog jer se ri o zu lad da mkac rad, zog jer ki cel qi mxi a ru le biT anad gu reb d nen bu ne bis mi er ara mar to ada mi a ne bis T vis, ara med cxo ve le bis T vi sac bo Ze-bul, da na Sa u lis gan Tav da sa cav sir cx vils, amow meb d nen am qa lebs da aZ lev d nen pa tents ima ve da na Sa u le be bis ga sag r Ze leb lad, ro-mel Tac Ta nam z rax ve leb Tan er Tad mTe li kvi ris gan mav lo ba Si sCa-di od nen. da kvla vac ise Ti ve kvi ra. da ase yo vel dRe, zam Tar sa Tu zafxul Si, sa dag Tu sadRe sas wa u lo dRe eb Si.

17

am g va rad ga a ta ra mas lo vam Svi di we li. am dro is ganmav-lobaSi man ori sax li ga mo ic va la da er Txel sa a vad m yo fo-Sic mox v da. sa ros ki po Si yof nis meS vi de da pir ve li da ce mi dan mer ve wels, oc da eq v si wlis asak Si, mas ise Ti ram Se em Tx va, ris T vi sac sa tu sa Ro Si mo a Tav ses da ax la sa sa mar T lo Si mih-yav daT mkvle le bi sa da qur de bis gver diT ci xe Si ga ta re bu li eq v si Tvis Sem deg.

III

im dros, ro de sac xan g r Z li vi ga da ad gi le biT ga wa me bu li mas-lo va bad rag Tan er Tad sa ol qo sa sa mar T los Se no bas uax lov-de bo da, mi si aR m z r de le bis Zmis S vi li, Ta va di di mit ri iva no viC nex li u do vi, swo red is, vinc igi Se ac di na, Ta vis ma Ral, zam ba re-bi an sa wol ze gaS lil bum bu lis le ib ze, daW muW nil lo gin ze iw-va, zed mi wev niT ga u To e bu li, suf Ta, ho lan di u ri Ra mis pe ran gis sa ye lo Se ex s na da pa pi ross ewe o da. Tval gaS te re bu li iyu re bo da win da ima ze fiq rob da, rac gu Sin mom x da ri yo da rac dRes un da ga e ke Te bi na.

ro de sac kor Ca gi neb Tan, am mdi dar da sa xe lo van ada mi a neb-Tan ga ta re bu li wu xan de li sa Ra mo ga ax sen da, ro mel Ta qa-liS vil zec, sa yo vel Tao az riT, mas un da eqor wi na, amo ix v ne-Sa, pa pi ro sis nam w va vi ga da ag do da ver cx lis por t si ga ri dan ax lis aRe ba da a pi ra, mag ram ga da i fiq ra, sa wo li dan ga dat ke-ci li TeT ri fe xe bi gad mo yo, fex sac me li mo Zeb na, sav se mxreb ze ab re Su mis xa la Ti mo is xa da swra fi da mZi me na bi je biT sa-Zi ne be li oTa xis gver diT mde ba re sa pir fa re Sos ken ga e mar Ta, ro me lic eleq si re bis, ode ko lo nis da su na mo e bis xe lov nu ri su niT iyo gaJ Ren Ti li. iq gan sa kuT re bu li fxvni liT mra val ad gi las dab Je ni li kbi le bi ga i xe xa, sur ne lo va ni wyliT ga mo-i recxa, Sem deg ki yo ve li mxri dan da ba na sa da sxva das x vag va ri pir sa xo ce biT gam S ra le bas Se ud ga. xe le bi aro ma tu li sap niT da i ba na, wag r Ze le bu li frCxi le bi jag ri se biT gul mod gi ned ga iw min da, sa xe da msxvi li ki se ri mo i ba na da sa Zi neb lis me zo-

18

bel me sa me oTax Si Se vi da, sa dac Sxa pi iyo gam za de bu li. da-kun Tul, cxim da de bul TeTr sxe ul ze ci vi wya li ga da iv lo, xaoiani zew riT ga im S ra la, suf Ta, ga u To e bu li sac v le bi Ca-ic va, Sem deg sar ke sa viT gap ri a le bu li ye li a ni fex sac me li. bo los tu a let Tan daj da da ori jag ri siT pa ta ra, xve u li, Sa vi wve ri sa da Txe mis wi na na wil Si SeTxe le bu li, xu Wu Wi Tmis da var cx na da iwyo.

yve la fe ri, ra sac xma rob da, _ tu a le tis niv Te bi: sac v le bi, fex sac me le bi, hal s tu xe bi, qin Zis Ta ve bi, sa kin Ze bi, ma Ra li xa-ris xis iyo, Se um C ne ve li, sa da, mtki ce da Zvir fa si.

nex li u dov ma aTi o de hal s tu xi dan da gul sab ne vi dan isi ni amo ir Cia, rac xelT mox v da, _ ad re es si ax led da Tav Se saq ce-vad eC ve ne bo da, ax la ki sul ar adar deb da, _ gaw men di li, skam ze ga da ki de bu li tan sac me li Ca ic va da suf Ta da sur ne lo va ni, gr-Zel sa sa di lo oTax Si ga vi da, rom lis par ke tic gu Sin sam kacs ga ep ri a le bi na, da sa dac uS ve le be li mu xis bu fe ti da ase Ti ve di di ga saS le li ma gi da id ga, sa ze i mo gan wyo bas rom qmni da lo-mis Ta Te bis for mis So ri Sor mde ba re mo Cu qur T me bu li fe xe biT. am ma gi da ze, ro mel zec Txe li, ga xa me bu li suf ra ga da e fa re bi-naT, id ga sur ne lo va ni ya viT sav se ver cx lis ya va da ni, ase Ti ve sa-Saq re, sa na Re be na du Ri na Re biT da ka la Ta axa li pu ris kve riT, or cxo bi la Ti da bis k vi tiT. da na-Can g le bis gver diT ido mi Re-bu li we ri le bi, ga ze Te bi da axa li `Re vue des de ux mondes~1. is iyo nex li u dov ma we ri lis aRe ba da a pi ra, rom de re fan Si ga ma va li ka ri dan sqel-sqeli, xan daz muli, Sa veb Si Cac muli qali Se mo-cu rda. maq ma nis Tav sam ka u li Tmis Su a ze gam yof dab re cil xazs ufa rav da. es nex li u do vis gan s ve ne bu li, swo red am bi na Si co ta xnis win gar dac v li li de dis mo ax le, ag ra fe na pet rov na gax l-daT, ro me lic Svil Ta nac dar Ce ni li yo da eko no mis mo va le o bas as ru leb da.

ag ra fe na pet rov nas sxva das x va dros aTi o de we li ga e ta re-bi na sazR var ga reT nex li u do vis de das Tan er Tad da qal ba tons

1 Revue des deux mondes _ `ori samyaros mimoxilva~ (an `Zveli da axali samyaros mimoxilva~) _ franguli liberaluri mimarTulebis Jurnali, gamo-dioda or kviraSi erTxel. daarsda 1829 wels parizSi.

19

Se sa xe da o bi Tac da qce vi Tac dam s gav se bo da. igi nex li u do ve bis sax l Si bav S vo bi dan cxov rob da da di mit ri iva no viCs jer ki dev mi ten ka Ti ic nob da.

_ di la mSvi do bi sa, di mit ri iva no viC._ ga mar jo ba, ag ra fe na pet rov na. axa li ra aris? _ hkiTxa

nex li u dov ma._ we ri lia Ta va dis co lis gan Tu asu lis gan. mo ax lem kar ga

xnis win mo i ta na, Cem Tan ge lo de baT, _ mi u go ag ra fe na pet rov-nam, we ri li mi ar T va da mrav lis mety ve lad ga i Ri ma.

_ kar gi, ax la ve, _ Tqva nex li u dov ma, we ri li ga mo ar T va, Tva-li ag ra fe na pet rov nas Ri mils Se as w ro da Sub li Se ik ra.

ag ra fe na pet rov nas Ri mi li niS nav da, rom we ri li kni aJ na kor Ca gi nas gan iyo, vis zec, mi si az riT, nex li u do vi da qor wi ne bas api reb da. am uka nas k nels ki na mo ax la ris Ri mi liT ga mo xa tu li es va ra u di araf rad eWaS ni ka.

_ maS, vety vi, rom da i ca dos, _ Tqva ag ra fe na pet rov nam, uad gi lo ad gi las da de bul ma gi dis ga da saw mend jag riss xe li da av lo, sxva gan ga da do da sa sa di lo dan ga vi da.

nex li u dov ma ag ra fe na pet rov nas mi er mo ta ni li sur ne lo va ni we ri li gax s na da kiTx vas Se ud ga.

`vas ru leb ra na kisr val de bu le bas, _ ewe ra wa max vi le-bu li aso e biT da gak ru li xe liT us wor mas wo ro na pi re bi an sqel nac ris fer fur cel ze, _ Se gax se nebT, rom dRes, 28 ap-rils, un da ga mocxad deT na fic msa jul Ta sa sa mar T lo Si, da ami tom ve raf riT SeZ lebT Cven Tan da ko lo sov Tan er Tad su-ra Te bis sa na xa vad wa mos v las, ro gorc amas, Tqven T vis Cve u li da u fiq reb lo biT, gu Sin Seg v pir diT; à mo ins que vo us ne so yez dis po se à pa yer à la co ur d’assises les 300 ro ub les d’amende, que vo­us vo us re fu sez po ur vot re che val1, dro u lad ga mo ucxa deb lo bis ga mo. es gu Sin, Tqve ni was v lis Ta na ve ga max sen da. ase rom, ar da ga viwy deT.

kn. m. kor Ca gi na~.1 Tu, ra Tqma unda, ar apirebT gadaixadoT saolqo sasamarTloSi jarimis

saxiT 300 maneTi, romelic cxenis sayidlad genanebaT (fr.).

20

me o re gver d ze ki mi e ma te bi naT:

`Maman vo us fa it di re que vot re co u vert vo us at ten d ra jus qu’a la nu it. Venez ab so lu ment a qu el le he u re que ce la so it1.

m. k.~

nex li u dov ma Sub li Se iW mux na. ba ra Ti im dax ve wi li mu Sa o-bis gag r Ze le bas war mo ad gen da, ro mel sac ager uk ve ori Tvis gan mav lo ba Si awar mo eb da mis mi marT kni aJ na kor Ca gi na da ima Si mdgo ma re ob da, rom Se um C ne ve li Za fe biT sul uf ro me tad da-ax lo e bod nen er T ma neTs. si nam d vi le Si ki, qor wi ne bis mi marT im ada mi a ne bis T vis da ma xa si a Te be li ga u be da o bis gar da, rom le bic axal gaz r de bad Zne lad Tu Ca iT v le bod nen da arc vne bi a nad iy v-nen Sey va re bu li, ar se bob da mniS v ne lo va ni mi ze zi, ris ga moc nex-li u do vi, ki dec rom ga da ewy vi ta xe lis Txo va, am na bijs ma inc ver ga dad gam da. ara imi tom, rom aTi wlis win ka ti u Sa Se ac di na da be dis ana ba ra mi a to va. ara, es aRarc ki ax sov da da qor wi ne-ba Si xels ar uS li da. mi ze zi is iyo, rom swo red am dros sxvis col Tan hqon da kav Si ri, ro me lic Ta vis mxriv ki ga ewy vi ta, mag-ram qals msgav si ga dawy ve ti le ba jer ar mi e Ro.

nex li u do vi qa leb Tan Za li an mor cx vi iyo, mag ram swo red am si mor cx vem aRuZ ra am gaTxo vil qals mi si da mor Ci le bis sur-vi li. igi im maz ris Ta va daz na u ro bis wi nam ZRo lis me uR le gax-l daT, rom lis ar Cev neb Sic mo na wi le ob da xol me nex li u do vi. am qal ma ki iseT kav Sir Si Ca iT ria, ro me lic dRi Ti dRe sul uf ro ita ceb da da, imav d ro u lad, sul uf ro sZag da. Tav da pir ve lad nex li u dov ma cdu ne bas ver ga uZ lo, Sem deg ki qa lis wi na Se Tavs dam na Sa ved grZnob da da mi si Tan x mo bis ga re Se am ur Ti er To bis gawy ve tas ver be dav da. swo red am mi ze zis ga mo Tvli da, rom uf-le ba ar hqon da, sur vi lis Sem Tx ve va Sic ki, kor Ca gi nas T vis xe li eTxo va.

ax la ma gi da ze am qa lis qmris mi er ga mog zav ni li we ri li edo. nac no bi xel we ri sa da Stam pis da nax va ze nex li u do vi ga wiT l da da

1 dedam mibrZana gadmomeca, rom TqvenTvis sufra SuaRamemde gawyobili iq-neba. aucileblad mobrZandiT, rodesac moisurvebT (fr.).

21

ma Sin ve ig r Z no ener gi is mozR va ve ba, ro mel sac yo vel T vis ga nic-di da saf r Txis mo ax lo e bi sas. mag ram am je rad tyu i lub ra lod Re lav da: qma ri, swo red im maz ris Ta va daz na u ro bis wi nam ZRo li, sa dac nex li u do vis Zi ri Ta di ma mu le bi mde ba re ob da, atyo bi neb-da mas, rom ma i sis bo los T vis sa gan ge bo sa e ro bo kre ba iyo da-niS nu li, da sTxov da, rom auci leb lad das w re bo da da don ner un co up d’epaule1 sko leb sa da mi sas v lel gzeb Tan da kav Si re bul mniS-v ne lo van sa kiTxeb Si, rad gan re aq ci u li par ti is mxri dan Zli er wi na aR m de go bas elod nen.

wi nam ZRo li li be ra li iyo da ram de ni me Ta na mo az res Tan er Tad ib r Zo da aleq san d re III-is dros dam d ga ri re aq ci is wi-na aR m deg, mTe li ar se biT am brZo la Si iyo Caf lu li da ara-fe ri ico da sa ku Ta ri uiR b lo oja xu ri cxov re bis Se sa xeb.

nex li u dovs ga ax sen da am ada mi an Tan da kav Si re biT ga da ta ni-li mtan j ve li wu Te bi: ro gor ego na er Txel, rom qma ri yve-la fers mix v da, da mas Tan du e lis T vis em za de bo da, rom lis dro sac ha er Si gas ro las api reb da; is sa Si ne li sce nac ar da-viwye bo da, ro de sac sa so war k ve Ti li qa li Ta vis da sax r Co bad baR Si mde ba re tbo ris ken ga iq ca, Tvi Ton ki aqeT-iqiT dar bo da mis mo sa Zeb nad. `sa nam mis gan pa suxs ar mi vi Reb, verc wa val da verc ve ra fers mo vi moq me deb~, _ ga i fiq ra nex li u dov ma. er Ti kvi ris win man qals ga be du li we ri li mis we ra, ro mel Sic Tavs dam na Sa ved cnob da da mzad yof nas ga moT q vam da, da na Sa u li ne-bis mi e ri sa xiT ga mo es yi da, mag ram mis sa ve sa ke Til dRe od, ma Ti ur Ti er To ba ma inc sa mu da mod das ru le bu lad mi aC n da. ai, am we ri lis pa suxs elo da da jer je ro biT ga ur k vev lo ba Si im-yo fe bo da. pa sux ga u cem lo ba na wi lob riv kargs niS nav da. qa li rom ur Ti er To bis gawy ve tis wi na aR m de gi yo fi li yo, pa suxs di di xnis win ga mo ug zav ni da an sa ku Ta ri fe xiT eax le bo da, ro gorc es ma nam dec ga e ke Te bi na. nex li u dovs yu ri mo ek ra, rom mas ax la vi Rac ofi ce ri ear Si ye bo da, da guls eW vi a no bis Wia uR r R ni da, mag ram es sic ru is Wa o bi dan Ta vis dax s nis ime di Tac aRav seb da.

1 mxari daeWira (fr.).