l AA Nasionale Kurrikulumverklaring (NKV) T E l Kurrikulum- en ...taalarsenaal2.yolasite.com/resources/KABV Afrikaans... · 2012-09-25 · Ongoing implementation challenges resulted

��

��

��

Afr

ikA

An

s E

Er

sTE

Ad

dis

ion

ElE

TA

Al

Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring

Verdere onderwys- en opleidingsfase

Graad 10-12

Nasionale Kurrikulumverklaring (NKV)

KABV

KURRIKULUM- EN ASSESSERINGSBELEIDSVERKLARINGGRAAD 10-12

AfRIKAANS EERStE ADDISIoNELE tAAL

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL GRAAD 10-12

KURRIKULUM- EN ASSESSERINGSBELEIDSVERKLARING (KABV)

Department of Basic Education

222 Struben StreetPrivate Bag X895Pretoria 0001South AfricaTel: +27 12 357 3000Fax: +27 12 323 0601

120 Plein Street Private Bag X9023Cape Town 8000South Africa Tel: +27 21 465 1701Fax: +27 21 461 8110Website: http://www.education.gov.za

© 2011 Department of Basic Education

ISBN: 978-1-4315-0544-9

Design and Layout by: Ndabase Printing Solution

Printed by: Government Printing Works


KABV

FOREWORD By ThE miNiSTER

Our national curriculum is the culmination of our efforts over a period of seventeen years to transform the curriculum bequeathed to us by apartheid. From the start of democracy we have built our curriculum on the values that inspired our Constitution (Act 108 of 1996). The Preamble to the Constitution states that the aims of the Constitution are to:

• heal thedivisionsof thepastandestablishasocietybasedondemocraticvalues, social justice and fundamental human rights;

• improvethequalityoflifeofallcitizensandfreethepotentialofeachperson;

• laythefoundationsforademocraticandopensocietyinwhichgovernmentisbased on the will of the people and every citizen is equally protected by law; and

• buildaunitedanddemocraticSouthAfricaabletotakeitsrightfulplaceasasovereignstateinthefamilyofnations.

Education and the curriculum have an important role to play in realising these aims.

in 1997 we introduced outcomes-based education to overcome the curricular divisions of the past, but the experience ofimplementationpromptedareviewin2000.Thisledtothefirstcurriculumrevision:theRevised National Curriculum Statement Grades R-9 and the National Curriculum Statement Grades 10-12 (2002).

Ongoing implementation challenges resulted in another review in 2009 and we revised the Revised National Curriculum Statement (2002) to produce this document.

From 2012 the two 2002 curricula, for Grades R-9 and Grades 10-12 respectively, are combined in a single document and will simply be known as the National Curriculum Statement Grades R-12. The National Curriculum Statement for Grades R-12 buildsonthepreviouscurriculumbutalsoupdatesitandaimstoprovideclearerspecificationofwhatis to be taught and learnt on a term-by-term basis.

The National Curriculum Statement Grades R-12 accordingly replaces the Subject Statements, Learning Programme Guidelines and Subject Assessment Guidelines with the

(a) Curriculum and Assessment Policy Statements (CAPS) for all approved subjects listed in this document;

(b) National policy pertaining to the programme and promotion requirements of the National Curriculum Statement Grades R-12; and

(c) National Protocol for Assessment Grades R-12.

MRS ANGIE MotSHEKGA, MP MINIStER of BASIC EDUCAtIoN


KURRIKULUM- EN ASSESSERINGSBELEIDSVERKLARING (KABV)


1KABV

iNhOUD

AfDELING 1: INLEIDING tot DIE KURRIKULUM- EN ASSESSERINGSBELEIDSVERKLARING ..... 3

1.1 Agtergrond ....................................................................................................................................................... 3

1.2 oorsig ............................................................................................................................................................... 3

1.3 Algemene doelwitte van die Suid-Afrikaanse Kurrikulum........................................................................... 4

1.4 tydstoekenning ............................................................................................................................................... 6

1.4.1 Grondslagfase ......................................................................................................................................... 6

1.4.2 intermediêre Fase ................................................................................................................................... 6

1.4.3 Senior Fase ............................................................................................................................................. 7

1.4.4 Graad 10-12 ............................................................................................................................................ 7

AfDELING 2: INLEIDING tot tALE ....................................................................................................... 8

2.1 tale in die Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring ......................................................................... 8

2.2 Spesifiekedoelstellingsvirdieleervanaddisioneletale ........................................................................... 9

2.3 oorsig van die taalkurrikulum...................................................................................................................... 10

2.4 Die onderrig van Eerste Addisionele taal ................................................................................................... 11

2.5 Benaderings tot taalonderrig ....................................................................................................................... 16

2.6 tydstoekenning in die kurrikulum ............................................................................................................... 17

2.7 Vereistes vir die aanbieding van Eerste Addisionele taal as vak............................................................. 18

AfDELING 3: INHoUD EN oNDERRIGPLANNE VIR tAALVAARDIGHEDE ....................................... 19

3.1 Luister en praat ............................................................................................................................................. 19

3.2 Lees en kyk .................................................................................................................................................... 28

3.3 Skryf en aanbied............................................................................................................................................ 36

3.4 taalstrukture en -konvensies – verwysingstabel ....................................................................................... 48

3.5 onderrigplanne.............................................................................................................................................. 50

3.5.1 Graad 10: Onderrigplan ........................................................................................................................ 54

3.5.2 Graad 11: Onderrigplan ......................................................................................................................... 64

3.5.3 Graad 12: Onderrigplan ........................................................................................................................ 76


2 KURRIKULUM- EN ASSESSERINGSBELEIDSVERKLARING (KABV)

AfDELING 4: ASSESSERING IN EERStE ADDISIoNELE tAAL ........................................................ 88

4.1 Inleiding .......................................................................................................................................................... 88

4.2 Informele of daaglikse assessering............................................................................................................. 88

4.3 formele assessering..................................................................................................................................... 88

4.4 Assesseringsprogram .................................................................................................................................. 92

4.4.1 Oorsig van vereistes ............................................................................................................................. 92

4.4.2 Eksamen ............................................................................................................................................... 98

4.5 Rekordhouding en rapportering ................................................................................................................ 100

4.6 Moderering van assessering ...................................................................................................................... 101

4.6 1 Formele assessering (SGA) ................................................................................................................ 101

4.6 2 mondelinge asseseringstake............................................................................................................... 101

4.7 Algemeen ..................................................................................................................................................... 102

WooRDELYS ........................................................................................................................................ 103


3KABV

AFDELiNG 1: iNLEiDiNG TOT DiE KURRiKULUm- EN ASSESSERiNGSBELEiDSVERKLARiNG

1.1 Agtergrond

Die National Curriculum Statement Grades R-12 (NCS) bepaal beleid oor kurrikulum en assessering in die skoolsektor.

Ten einde die implementering van die Nasionale Kurrikulumverklaring te verbeter, is dit aangepas en die aanpassings tree in Januarie 2012 in werking. ’n Enkele samevattende Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring is vir elke vak ontwikkel om die ou Vakverklarings, Leerprogramriglyne en Vakassesseringsriglyne in Graad R-12 te vervang.

1.2 oorsig

(a) Die National Curriculum Statement Grades R-12 (January 2012) verteenwoordig ’n beleidsverklaring vir leer en onderrig in Suid-Afrikaanse skole en bestaan uit die volgende:

(i) die Kurrikulum - en assesseringsbeleidsverklarings vir elke goedgekeurde skoolvak;

(ii) die beleidsdokument, National policy pertaining to the programme and promotion requirements of the National Curriculum Statement Grades R-12; en

(iii) die beleidsdokument, National Protocol for Assessment Grades R-12 (January 2012).

(b) Die National Curriculum Statement Grades R-12 (January 2012) vervang die huidige twee Nasionale Kurrikulumverklarings, naamlik:

(i) die Revised National Curriculum Statement Grades R-9, Government Gazette No. 23406 van 31 mei 2002; en

(ii) die National Curriculum Statement Grades 10-12, Government Gazettes, No. 25545 van 6 Oktober 2003 en No. 27594 van 17 mei 2005.

(c) Die Nasionale Kurrikulumverklarings, soos vervat in subparagrawe b(i) en (ii), wat uit die volgende beleidsdokumente bestaan, word toenemend deur die National Curriculum Statement Grades R-12 (January 2012), gedurende die periode 2012 - 2014, herroep en vervang:

(i) die Leerarea- / Vakverklarings, Leerprogramriglyne en Vakassesseringsriglyne vir Graad R-9 en Graad 10-12;

(ii) die beleid, National Policy on assessment and qualifications for schools in the General Education and Training Band, afgekondig in die Government Notice No. 124 in die Government Gazette No. 29626 van 12 Februarie 2007;

(iii) die beleid, National Senior Certificate: A qualification at Level 4 on the National Qualifications Framework (NQF), afgekondig in Government Gazette No. 27819 van 20 Julie 2005;



(iv) die beleid, An addendum to the policy document, the National Senior Certificate: A qualification at Level 4 on the National Qualifications Framework (NQF), regarding learners with special needs, gepubliseer in die Government Gazette, No. 29466 van 11 Desember 2006, word geïnkorporeer in die beleid, National policy pertaining to the programme and promotion requirements of the National Curriculum Statement Grades R-12; en

(v) die beleid, An addendum to the policy document, the National Senior Certificate: A qualification at Level 4 on the National Qualifications Framework (NQF), regarding the National Protocol for Assessment (Grades R-12), afgekondig in die Government Notice No. 1267 in die Government Gazette No. 29467 van 11 Desember 2006.

(d) Die beleidsdokument, National policy pertaining to the programme and promotion requirements of the National Curriculum Statement Grades R-12 en die afdelings oor die Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring soos in Afdeling 2, 3 en 4 van hierdie dokument vervat word, bevat die norme en standaarde van die National Curriculum Statement Grades R-12. Dit sal in terme van afdeling 6A van die South African Schools Act, 1996 (Act No. 84 of 1996), die grondslag vorm vir die minister van Basiese Onderwys om die minimum uitkomste en standaarde, sowel as die prosesse en prosedures vir die assessering van leerderprestasie wat van toepassing sal wees op openbare en onafhanklike skole, te bepaal.

1.3 Algemene doelwitte van die Suid-Afrikaanse Kurrikulum

(a) Die National Curriculum Statement Grades R-12 vorm die grondslag van wat beskou kan word as die kennis, vaardighede en waardes wat noodsaaklik is om te leer. Dit sal verseker dat leerders kennis en vaardighede verwerf en toepas op maniere wat betekenisvol is vir hulle lewens. hiervolgens bevorder die kurrikulum die idee van begronde kennis binne plaaslike, bekende kontekste en terselfdertyd toon dit sensitiwiteit ten opsigte van globale vereistes.

(b) Die National Curriculum Statement Grades R-12 het die volgende doelwitte:

• omleerders,ongeaghulsosio-ekonomieseagtergrond,ras,geslag,fisieseofintellektuelevermoë,toeterus met die kennis, vaardighede en waardes wat nodig is vir selfvervulling en betekenisvolle deelname in die samelewing as burgers van ’n vrye land;

• omtoegangtothoëronderwysteverskaf;

• om die oorgang van leerders vanaf onderwysinstellings na die werkplek te fasiliteer; en

• omaanwerkgewers’nvoldoendeprofielvan’nleerdersevermoënsteverskaf.

(c) Die National Curriculum Statement Grades R-12 is op die volgende beginsels gebaseer:

• Sosiale transformasie: Dit verseker dat onderwysongelykhede van die verlede aangepak word en dat gelyke onderwysgeleenthede aan alle sektore van die bevolking voorsien word;

• Aktiewe en kritiese leer: Dit moedig ’n aktiewe en kritiese benadering tot leer aan eerder as om te leer sonder om te begryp, en niekritiese leer van gegewe waarhede;

• Hoë kennis en hoë vaardighede: Dit is die minimum standaarde vir die kennis en vaardighede wat in elke graadverwerfmoetword,wordgespesifiseerenstelhoë,bereikbarestandaardeinallevakke;


5KABV

• Progressie: Die inhoud en konteks van elke graad toon progressie van die eenvoudige tot die komplekse

• Menseregte, inklusiwiteit, omgewings- en sosiale geregtigheid: Die infasering van die beginsels en praktyke van sosiale en omgewingsgeregtigheid en menseregte soos dit in die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika omskryf word. Die National Curriculum Statement Grades R-12 is veral sensitief vir kwessies watdiversiteitweerspieëlsoosarmoede,ongelykheid,ras,geslag,taal,ouderdom,gestremdhedeenanderfaktore;

• Waardering vir inheemse kennissisteme: Om erkenning te gee aan die ryke geskiedenis en erfenisse van hierdie land as bydraende faktore om die waardes in die Grondwet te laat gedy; en

• Geloofwaardigheid, kwaliteit en doeltreffendheid: Dit voorsien onderwys wat vergelykbaar is met internasionale standaarde in terme van kwaliteit, omvang en diepte.

(d) Die National Curriculum Statement Grades R-12 stel in die vooruitsig dat leerders die volgende kan doen:

• identifiseerenlosproblemeopenneembesluitedeurkritieseenkreatiewedenke;

• werk doeltreffend saam met ander as lede van ’n span, groep, organisasie en gemeenskap;

• organiseer en bestuur hulself en hulle aktiwiteite verantwoordelik en doeltreffend;

• versamel, ontleed en organiseer inligting en evalueer dit krities;

• kommunikeer doeltreffend deur middel van visuele, simboliese en / of taalvaardighede in verskillende vorme;

• gebruik wetenskap en tegnologie doeltreffend en krities deur verantwoordelikheid teenoor die omgewing en die gesondheid van ander te toon; en

• begryp die wêreld is ’n stel verwante stelsels waarin probleme nie in isolasie opgelos word nie.

(e) inklusiwiteit behoort ’n belangrike deel van organisering, beplanning en onderrig by elke skool te vorm. Dit kan alleenlik gebeur indien alle onderwysers deeglik begryp hoe om leerstruikelblokke te herken en aan te pak, asook hoe om vir diversiteit te beplan.

Die sleutel tot die goeie bestuur van inklusiwiteit is die versekering dat struikelblokke geïdentifiseer enaangespreek word deur al die ondersteuningsisteme binne die skoolgemeenskap, insluitend onderwysers, distriksondersteuningspanne, institusionele ondersteuningspanne, ouers en spesiale skole wat kan dien as hulpbronsentrums. Om die struikelblokke in die klaskamer aan te spreek, behoort onderwysers verskeie kurrikulêrestrategieëvirdifferensiëringtegebruiksoosuiteengesitindieDepartementvanBasieseOnderwysse Guidelines for Inclusive Teaching and Learning (2010).



1.4 tydstoekenning

1.4.1 Grondslagfase

(a) Die onderrigtyd vir vakke in die Grondslagfase is soos in onderstaande tabel aangedui:

VAKGRAAD R

(UUR)

GRAAD 1-2

(UUR)

GRAAD 3

(UUR)

huistaal 10 7/8 7/8

Eerste Addisionele Taal 2/3 3/4

Wiskunde 7 7 7

Lewensvaardighede:

• Aanvangskennis

• Skeppende Kunste

• Liggaamsopvoeding

• Persoonlike en Sosiale Welsyn

6

(1)

(2)

(2)

(1)

6

(1)

(2)

(2)

(1)

7

(2)

(2)

(2)

(1)

totaal 23 23 25

(b) Onderrigtyd vir Graad R, 1 en 2 is 23 uur en Graad 3 is 25 uur.

(c) Onderrigtyd vir Tale in Graad R-2 is 10 uur en vir Graad 3 is 11 uur. ’n maksimum tyd van 8 uur en ’n minimum tyd van 7 uur word aan huistaal toegeken. Vir Addisionele Taal word ’n minimum tyd van 2 uur en ’n maksimum tyd van 3 uur vir Graad 1-2 toegeken. in Graad 3 word ’n maksimum van 8 uur en ’n minimum van 7 uur vir huistaal toegeken. ’n minimum van 3 uur en ’n maksimum van 4 uur word in Graad 3 vir Addisionele Taal toegelaat.

(d) in Lewensvaardighede is die onderrigtyd vir Aanvangskennis in Graad R-2 net 1 uur en in Graad 3 is dit 2 uur. (Die aantal ure word in die tabel tussen hakies aangetoon.)

1.4.2 Intermediêre fase

(a) Onderstaande tabel dui die vakke en onderrigtyd in die intermediêre Fase aan:

VAK UUR

huistaal 6

Eerste Addisionele Taal 5

Wiskunde 6

Natuurwetenskappe en Tegnologie 3,5

Sosiale Wetenskappe 3

Lewensvaardighede:

• Skeppende Kunste

• Liggaamsopvoeding

• Persoonlike en Sosiale Welsyn

4

1,5

1

1,5

totaal 27,5


7KABV

1.4.3 Senior fase

(a) Onderrigtyd in die Senior Fase is soos volg:

VAK UUR

huistaal 5

Eerste Addisionele Taal 4

Wiskunde 4,5

Natuurwetenskappe 3

Sosiale Wetenskappe 3

Tegnologie 2

Ekonomiese en Bestuurswetenskappe 2

Lewensoriëntering 2

Skeppende Kunste 2

totaal 27,5

1.4.4 Graad 10-12

(a) Onderrigtyd in Graad 10-12 is soos volg:

VAK tYDStoEKENNING PER WEEK (UUR)

huistaal 4.5

Eerste Addisionele Taal 4.5

Wiskunde 4.5

Lewensoriëntering 2

Enige drie keusevakke uit Groep B (Annexure B, Tables B1-B8) van die beleidsdokument, National policy pertaining to the programme and promotion requirements of the National Curriculum Statement Grades R-12, onderhewig aan die bepalings soos uiteengesit in paragraaf 28 van die genoemde beleidsdokument.

12 (3 x 4 uur)

totaal 27,5

Die tydstoekenning per week mag net vir die minimum vereiste vakke in die National Curriculum Statement Grades R-12 (NCS) soos hierbo uiteengesit, gebruik word. Dit mag nie vir enige addisionele vakke wat tot die vakkeuselys gevoeg is, gebruik word nie. As ’n leerder enige addisionele vakke wil aanbied, moet ekstra tyd toegeken word vir die onderrig van hierdie vakke.



AFDELiNG 2: iNLEiDiNG TOT TALE

2.1 tale in die Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring

Taal is ’n instrument vir denke en kommunikasie. Dit is ook ’n kulturele en estetiese middel wat mense deel om beter sin te maak van die wêreld waarin hulle leef. Die doeltreffende gebruik van taal stel leerders in staat om kennis te verwerf, hulle identiteit, gevoelens en idees uit te druk, in interaksie te tree met ander en om hul eie leefwêrelde te bestuur. Dit voorsien leerders ook van ’n ryk, kragtige en diepgewortelde stel beelde en idees wat hulle kan gebruik om hulle wêreld te verander en te verbeter. Deur taal word uitdrukking gegee aan kulturele diversiteit en word sosiale verhoudings opgebou en aangeknoop. Juis deur taal word hierdie verhoudings aangepas, verbreed en verfyn.

taalvlakke

Taalonderrig in Graad 10-12 sluit al die amptelike tale in Suid-Afrika in, naamlik Afrikaans, Engels, isiNdebele, isiXhosa, isiZulu, Sesotho, Sepedi (Sesotho sa Leboa), Setswana, siSwati, Tshivenda en Xitsonga – asook die nie-amptelike tale. hierdie tale kan op verskillende vlakke aangebied word.

huistaal is die taal wat leerders eerste aanleer, terwyl Eerste Addisionele Taal die taal is wat bykomend tot die huistaal geleer word. Baie Suid-Afrikaanse skole bied twee tale op huistaalvlak aan, maar dit kan gebeur dat hierdie tale nie die huistaal van sommige of al die ingeskrewe leerders is nie. Dit beteken dat die name huistaal en Eerste Addisionele Taal verwys na die vaardigheidsvlak waarop die tale aangebied word en nie na die moedertaal (huistaal) of verworwe taal (soos in die addisionele tale) nie. Vir die doel van hierdie beleidsdokument verwys huistaal dus na die onderrigvlak waarop dit aangebied word en nie na die taal op sigself nie.

Huistaalvlak maak voorsiening vir taalvaardighede wat die bemeestering van basiese interpersoonlike kommunikasievaardighede en kognitiewe akademiese vaardighede reflekteer. Basiese interpersoonlikekommunikasievaardighede word benodig in sosiale situasies en kognitiewe akademiese vaardighede is nodig vir leer oor die kurrikulum heen. Klem word op die onderrig van luister-, praat-, lees- en skryfvaardighede gelê. hierdie vlakbevorderleerdersseliterêre,estetieseenverbeeldingrykebevoegdhedesodathulleoordievermoënsbeskikom hulle leefwêrelde te herskep, beter te begryp en hul verbeelding te gebruik. Vanaf Graad 7 word minder klem op die onderrig van luisteren praatvaardighede en meer klem op die onderrig van lees- en skryfvaardighede geplaas.

Die Eerste Addisionele taalvlak gaan van die standpunt uit dat leerders nie noodwendig enige kennis van die taal hetwanneerhullebeginskoolgaannie.Diekurrikulumindieeersteskooljarehettendoelomdieleerdersevermoëom die taal te praat en te verstaan, te ontwikkel – basiese interpersoonlike kommunikasievaardighede. in Graad 2 en 3 begin leerders om geletterdheid te ontwikkel op grond van hulle mondelinge taalverwerwing. hulle gebruik ook geletterdheidsvaardighede wat hulle alreeds in die huistaal geleer het.

in die intermediêre en Senior Fases gaan leerders voort om hul luister-, praat-, lees- en skryfvaardighede te verbeter. in hierdie stadium moet leerders meer blootstelling aan hul Eerste Addisionele Taal (Afrikaans) kry. Leerders word ookmeerblootgestelaanAfrikaanseliterêreteksteomhulleestetieseenverbeeldingsvermoëindieaddisioneletaalte ontwikkel.


9KABV

Teen die tyd dat leerders in Graad 10 kom, behoort hulle redelik bedrewe in hul Eerste Addisionele Taal te wees ten opsigte van sowel interpersoonlike as kognitiewe akademiese vaardighede. in werklikheid kan baie leerders in hierdie stadium egter steeds nie goed in hul addisionele taal kommunikeer nie. Die uitdaging in Graad 10-12 is dus om hierdie leerders te ondersteun en om terselfdertyd ’n kurrikulum te voorsien wat leerders in staat stel om aan die vereiste standaard van Graad 12 te voldoen. hierdie standaarde moet sodanig wees dat leerders hul addisionele taal op’nhoëvlakkangebruikomhullevoortebereivirverdereofhoëronderwysofvirdiewêreldvanwerk.

2.2 Spesifiekedoelstellingsvirdieleervanaddisioneletale

Die aanleer van ’n Eerste Addisionele Taal behoort leerders in staat te stel om:

• taalvaardighede te verwerf wat nodig is om akkuraat en gepas te kommunikeer, met inagneming van die teikengroep, doel en konteks;

• die addisionele taal vir akademiese leer oor die kurrikulum heen te gebruik;

• met vertroue en genot te luister, te praat, te lees / kyk, en te skryf / aan te bied. hierdie vaardighede en houdings vorm die grondslag vir lewenslange leer;

• eie idees, sienings en emosies, mondeling en skriftelik, met vertroue uit te druk en te regverdig ten einde selfstandige en analitiese denkers te word;

• die addisionele taal en verbeelding te gebruik om menslike ervarings uit te beeld en te verken. Dit sal hulle in staat stel om hulle eie ervarings en bevindinge oor die wêreld mondelings en skriftelik uit te druk;

• die addisionele taal te gebruik om inligting te verkry en te bestuur vir leer oor die kurrikulum heen en in ’n wye verskeidenheid ander kontekste. inligtingsgeletterdheid is ’n noodsaaklike vaardigheid in die “inligtingseeu” en vorm die grondslag vir lewenslange leer; en

• die addisionele taal te gebruik as ’n instrument vir kritiese en kreatiewe denke; opinies oor etiese kwessies en waardes uit te druk; krities in interaksie te tree met ’n wye verskeidenheid tekste perspektiewe, waardes en magsverhoudings in tekste te herken en te bevraagteken; tekste vir ’n wye verskeidenheid doelwitte soos genot, inligting en navorsing krities te lees.



2.3 oorsig van die taalkurrikulum

hierdie kurrikulum is volgens die volgende taalvaardighede en inhoud georganiseer:

ooRSIG VAN tAALVAARDIGHEDE EN INHoUD

Luister en praat LuisterDie luisterproses• Pre-luister:strategieëomleerdersvoortebereivirluister,bv.aktiveeragtergrondkennis,voorspelling,omfisiekgereedtewees• Tydens luister:

o Luistervirspesifiekeinligtingenbegripo Luister vir kritiese ontleding en evaluering o Luister vir interaksieo Luister vir waardering

• Post-luister: beantwoord vrae, hersien aantekeninge, gebruik inligting (bv. om ’n diagram van byskrifte te voorsien), maak opsommings, maakafleidingsengevolgtrekkings,evalueer,reageerkrities

PraatDie praatproses• Beplanning, navorsing en organisering van idees en inligting• Voorbereiding en aanbieding: toon bewustheid van doel, teikengroep en konteks; gebruik korrekte taalstrukture en -konvensies; duidelike

aanbieding, gebruik van gepaste verbale en nieverbale tegnieke Kenmerke en konvensies van mondelinge kommunikasietekste• informele praat en groepwerk: bespreking, gesprek, dialoog, debat, groepwerk, onvoorbereide hardoplees• Formele praat en aanbied: voorbereide en onvoorbereide toespraak, hardoplees en onderhoud• Argument en standpunt/perspektief: paneelbespreking en debat• Praatvirspesifiekedoeleindes/kontekse:aanwysingseninstruksies,bekendstellingvan’nspreker,bedanking.

Voorbeelde van taalhandelinge (daaglikse mondelinge kommunikasie)

Lees en kykDie leesproses• Pre-lees:strategieëwatdieleerdersvoorbereivirlees,bv.aktiveeragtergrondkennis,voorspelling,vlugleesopskrifte• Lees:noukeurigeleesvandieteksondersteundeurdieonderwysersevrae;ontwikkelingvanstrategieësoosdiemaakvanafleidings;

fokus op woordkeuse, taalgebruik, beelde, ens. • Post-lees:interpreteerdieteksasgeheeldeurdiegebruikvanstrategieësoosdieskepvansinteses,opsomming,vergelykenkontrasteer,maakafleidingsengevolgtrekkings,evalueer,geeopinies

Aandagtige lees van literêre en nieliterêre teksteUitgebreide selfstandige lees en kyk

Skryf en aanbiedProsesskryf• Beplanning / Pre-skryf – ontleed die struktuur en taalkenmerke van die tekssoort

• Konsep,hersien,redigeer,proeflees,aanbiedtaalstrukture en -konvensies tydens prosesskryfTekssoorte‒struktureentaalkenmerke• Kognitief-akademies: inligtingsverslag, prosedures, verduideliking, beredenering, argumentering, bespiegeling, resensie• Kreatief: verhalend, beskrywend• Persoonlik / interpersoonlik: dagboekinskrywing, vriendskaplike brief, persoonlike mededeling / vertelling, uitnodiging en antwoord,

huldeblyk • Sake:sakebrief,CV,invulvan’nvorm,agenda,notule,strooibiljet/pamflet,advertensie.

taalstrukture en -konvensiesTaalstrukture en -konvensies word in die konteks van bostaande vaardighede onderrig en ook as deel van ’n sistematiese taalontwikkelingsprogram. Ditsluitinwoordkeuse,spelling,sinsbou,punktuasie,dieskryfvanparagrawe,diehersieningvantaalstrukturewatinvroeërgradeonderrigisen die inleiding van nuwe taalstrukture. (Verwys na die verwysingstabel.)


11KABV

2.4 Die onderrig van Eerste Addisionele taal

Om ’n addisionele taal goed aan te leer, moet ’n mens soveel as moontlik daaraan blootgestel word. Daarom behoort onderwysers te verseker leerders luister na en lees Afrikaans vir ’n wye verskeidenheid doeleindes. hulle moet geleentheid kry om na Afrikaans te luister vir inligting en begrip (soos nuusuitsendings) en vir genot (soos ’n verhaal of ’n lied). Belangriker nog is dat leerders geleenthede moet kry om Afrikaans te lees en daarna te kyk vir inligting (soos ’n verduideliking met ’n gepaardgaande diagram), genot (soos ’n tydskrif) en literêre waardering (soos ’n gedig). Navorsing toon dat uitgebreide lees die beste manier is om ’n goeie woordeskat te ontwikkel. Dit is egter belangrik dat mondelinge, geskrewe en visuele tekste op die regte leesvlak vir leerders is. indien die tekste te moeilik is, sal leerders mismoedig raak en niks leer nie; indien te maklik, sal daar geen uitdaging wees nie en min leer sal plaasvind. ’n Belangrike rol van die onderwyser is om die vlak van die teks by dié van die leerder te pas. Leerders moet in Graad 10-12 geleidelik na meer uitdagende tekste luister en lees.

Leerders moet ook hul addisionele taal vir ’n verskeidenheid doeleindes gebruik. hulle moet geleenthede kry om Afrikaans te gebruik vir interpersoonlike redes (soos ’n gesprek), om hul kreatiwiteit te ontwikkel (soos om ’n gedig voor te dra, vir rolspel, ens.), om kognitiewe akademiese vaardighede te ontwikkel (soos deelname aan ’n debat) en om vir die werkplek voor te berei (soos deelname aan ’n onderhoud). in Graad 10-12 moet leerders ook geleenthede kryomteskryfvirinterpersoonlikeredes(soos’nbrief),omhulverbeeldingsvermoëteontwikkel(soos’nverhaal),om hul kognitiewe akademiese vaardighede te ontwikkel (soos ’n beredeneerde opstel) en om vir die wêreld van werk voor te berei (soos ’n curriculum vitae en ’n dekkingsbrief). Leerders moet verstaan waarom hulle skryf en wie die teikengroep is. Deur die loop van Graad 10-12 moet leerders tekste skryf wat geleidelik meer uitdagend raak. Dit is noodsaaklik dat leerders gereelde en tydige terugvoering oor hul skryfwerk kry sodat hulle weet waar en hoe om te verbeter. ’n Belangrike rol van die onderwyser is om gehalte terugvoering te gee-die kern van goeie assessering.

Onderwysers behoort leerders se lees- en skryfstrategieë te ontwikkel sodat hulle onafhanklike en lewenslangelesers en skrywers kan word. Byvoorbeeld, hulle kan leerders leer om vluglees en soeklees toe te pas; hulle kan vrae stelwatleerderssehoër-ordeleesvaardighedeontwikkel;hullekanleerdersdieskryfprosesleer;hullekanleerderskritiese taalbewustheid leer; hulle kan terugvoering gee sodat leerders hul eie sterk punte en leemtes besef en ook laat verstaan hoe om dit te verbeter.

Leerders moet ook die basiese kennis van taal ken: grammatika, woordeskat, spelling en punktuasie. Onderwysers behoort hierdie taalaspekte binne konteks te behandel. hulle kan, byvoorbeeld, leerders wys op die struktuur en kenmerke van ’n verduideliking (dit word in die teenwoordige tyd geskryf; die lydende vorm word soms gebruik; algemene voegwoorde soos “want” en “dus” kan gebruik word). Daar is egter ook ruimte vir direkte / eksplisiete onderrig van basiese kennis. Byvoorbeeld, indien leerders voortdurend foute begaan met ’n bepaalde grammatika-aspek, is dit noodsaaklik om dit te onderrig en leerders geleentheid gee om dit te oefen. Dit is belangrik om te onthou dat grammatika-onderrig korrekte taalgebruik moet ondersteun en dat dit min waarde het indien dit bloot as ’n stel reëlsbuitekonteksonderrigword.

Wanneer ’n tweeweeklikse siklus van lesse beplan word, moet onderwysers taalvaardighede en basiese taalaspekte integreer. hulle moet ’n tekssoort en ’n onderwerp kies waarin die leerders sal belang stel; niks kan bereik word indien leerders nie deelneem en gemotiveerd is nie. Byvoorbeeld: Die onderwerp van ’n argumenterende opstel kan wees: “moet onderwys gratis wees?” Onderwysers kan die onderwerp inlei met ’n luisteren / of ’n leesaktiwiteit en dan die taal- en woordeskatkennis ontwikkel wat nodig is vir ’n latere praataktiwiteit. Leerders kan byvoorbeeld artikels lees wat verskillende standpunte oor “gratis onderwys” verwoord. Daarna kan hulle ’n debat oor die onderwerp voer. Wanneer leerders vertroud is met die taalgebruik wat nodig is vir die onderwerp, kan hulle ’n beredeneerde opstel skryf. Dit voorsien nog geleenthede om met taal te werk. Onderwysers behoort gereeld terugvoering tydens die onderrigproses te gee en uiteindelik ’n gepaste assesseringsaktiwiteit ontwikkel.



in Graad 10-12 is dit belangrik dat:

• daar sterk klem op lees en skryf geplaas word;

• daar volgehoue ondersteuning vir die ontwikkeling van woordeskat, sin- en paragraafstruktuur en grammatika sal wees;

• leerders met ’n verskeidenheid tekste werk en die moeilikheidsvlak van die tekste met elke graad moet toeneem;

• leerders deeglik voorberei word om hul addisionele taal as die taal van onderrig en leer te gebruik; en

• leerders deeglik voorberei word vir die eksamen aan die einde van Graad 12.

Luister en praat

Om te luister en doeltreffend te praat, is belangrik vir interpersoonlike verhoudings en suksesvolle leer oor die kurrikulumheen.Deurgefokusdeluisteraktiwiteitebehoortleerdersluisterstrategieëteontwikkelwathulleinstaatsal stel om:

• inligting wat mondeling aangebied word, te verstaan en te gebruik, soos luister na ’n inligtingsteks en voorsien ’n diagram van byskrifte;

• inligting op te teken deur byvoorbeeld aantekeninge te maak;

• mondelings deel te neem aan die ontwikkeling van kennis, probleemoplossing en die uitdruk van gevoelens en opinies;

• die sienings, opinies, emosies en kreatiewe uitinge van andere te verstaan; en

• waar nodig, ander se perspektiewe te bevraagteken en te ondersoek hoe waardes en magsverhoudinge mondeling uitgedruk word.

InGraad10-12bouleerdersvoortopdiemondelingevaardighedewatinvroeërgradeontwikkelis.Hullekrymeerselfvertroue en reageer makliker. Ook verstaan hulle beter wat gepas is en wat nie. indien leerders nie in staat is om in Afrikaans met ander sprekers te kommunikeer nie, moet hulle ’n verskeidenheid informele en formele praataktiwiteite in die klaskamer oefen. Die onderwyser moet die nodige woordeskat en taalstrukture ontwikkel sodat leerders aan hierdie praatvorme kan deelneem. Die klasomgewing moet ondersteunend en ontspanne wees, omdat sprekers van ’n addisionele taal gespanne kan raak as hulle moet praat. Relevante, interessante onderwerpe kan egter vrese oorwin. Onderrigbenaderings wat leerders aanmoedig om deel te neem, soos die stel en beantwoording van vrae, asook deur bespreking, maak leerders gemakliker tydens formele praatopdragte en -aktiwiteite.

Luister en praat moet met ander vaardighede geïntegreer word. Leerders moet aan nuwe woordeskat, strukture en tekssoorte blootgestel word voordat hulle dit self skep. hulle moet na tekste luister of tekste lees wat ’n model bied van die strukture en woordeskat wat hulle moet gebruik wanneer hulle praat en skryf. hulle moet ook geleenthede kry om dit te oefen.


13KABV

in Graad 10-12 moet onderwysers luister benader as ’n aktiwiteit wat uit drie fases bestaan:

• Pre-luister: Dit berei leerders voor om na ’n mondelinge teks in hul addisionele taal te luister. Die onderwyser kan byvoorbeeld vooraf ’n algemene, gefokusde vraag stel wat die leerders moet beantwoord nadat hulle die eerste keer na die teks geluister het.

• tydens luister: Dit is goeie praktyk indien die onderwyser ’n luisterteks verskeie kere lees (of voorspeel) en elke keer verskillende vrae stel. Dit help om te beweeg vanaf vrae wat leerders in staat stel om die algemene betekenisvan’nteksteverstaan,nameerspesifiekevraewat’ndieperbegripvandieteksvereis.Sodoendeworddieleerdersgehelpomluisterstrategieëteontwikkel.

• Post-luister: Leerders beantwoord nog vrae, hersien aantekeninge, gebruik inligting (soos voorsien ’n diagram vanbyskrifte,berei’ntoespraakvoor),maak’nopsomming,maakafleidingsengevolgtrekkings,evalueerenreageer krities.

Praat vind informeel in die klaskamer plaas, byvoorbeeld in groepwerk. Leerders moet ook geleenthede kry om informele gesprekke te oefen wat nie gewoonlik in die klaskamer plaasvind nie. Onderwysers moet formele praat en aanbieding onderrig soos ’n voorbereide of onvoorbereide toespraak, hardoplees, ’n onderhoud, ’n debat, ens. Dit sal dikwels ’n twee-fase-proses wees:

• Beplanning, navorsing en organisering van idees en inligting

• Aanbieding: Toon bewustheid van teikengroep en konteks; die gebruik van gepaste en korrekte taalstrukture en -konvensies; duidelike aanbieding; die gebruik van gepaste verbale en nieverbale tegnieke, ensovoorts.

Lees en kyk

in Graad 10 behoort leerders met vertroue en onafhanklik in Afrikaans te lees en tekste volgens eie belangstellings en voorkeure te kies. Dit geld egter nie vir alle leerders nie. Dit is daarom belangrik om aan die begin van die jaar leerders se leesbegrip te assesseer en onderrig daarvolgens te beplan.

in Graad 10-12 behoort onderwysers lees te benader as ’n aktiwiteit wat uit drie fases bestaan:

• Pre-lees: Dit berei leerders voor om ’n teks in die addisionele taal te lees. Leerders kan, byvoorbeeld, aangemoedig word om op grond van die titel voorspellings oor die teks te maak. Dit sal hulle voorafkennis aktiveer en hulle help om die teks te verstaan wanneer hulle dit begin lees.

• Lees: Dit behels die aandagtige lees van die teks. Leerders sal vrae oor die betekenis van die teks beantwoord. hulle sal gevra word om te let op hoe woordkeuse, taalgebruik, beelde, ens., die betekenis van die teks beïnvloed.Hullesalleesbegripstrategieësoosdiemaakvanafleidingsmoetgebruik.

• Post-lees: in hierdie fase sal leerders die teks in sy geheel beskou en beoordeel. hulle sal idees uit die teks saamvoeg, idees opsom, verskillende aspekte van die teks vergelyk en kontrasteer, die teks evalueer, gevolgtrekkings maak en hul eie opinies uitdruk. Opvolgaktiwiteite soos woordeskatuitbreiding wat op die teks gebaseer is, kan ook plaasvind.

Die tekste wat vir lees gebruik word, kan ook as modelle vir skryfwerk dien. Leerders kan byvoorbeeld ’n bespreking/ bespiegelende teks lees oor die onderwerp: “Alkohol veroorsaak baie menslike lyding – moet dit verbied word?” hulle kan die teks lees volgens die drie fases. Tydens lees kan hulle die struktuur en taalkenmerke van die tekssoort ontleed. Tydens skryf kan hulle ’n verslag / bespiegelende teks oor ’n ander onderwerp skryf.



in hierdie kurrikulum is daar drie verskillende fokusse vir lees:

Eerstens sal leerders oefening kry tydens aandagtige lees van kort tekste vir begrip, die maak van aantekeninge, skryf van opsommings en kritiese taalbewustheid. hierdie tekste kom uit ’n wye verskeidenheid geskrewe en visuele bronne en kan uittreksels uit romans, dramas, kortverhale, artikels, advertensies, grafieke, spotprente, foto’s offilmgrepe insluit. Vir geskrewe tekste sal leerders die vaardighede vluglees, soeklees en aandagtige leesmoetoefen en gebruik. Gee spesiale aandag aan die taalkenmerke van hierdie tekste ter wille van geïntegreerde taalleer. Byvoorbeeld, as ’n advieskolom vir aandagtige lees gekies word, kan die geïntegreerde taalfokus hulpwerkwoorde van modaliteit wees (soos kan, mag, moet, sal, wil).

Tweedens sal leerders voorgeskrewe letterkunde bestudeer met die fokus op die estetiese en kulturele eienskappe van tekste soos gedigte, dramas, films, romans en kortverhale. Voorgeskrewe letterkunde stel leerders in staatom kreatief met belangrike kulturele en estetiese tekste om te gaan en om sodoende hul eie wêrelde te verken. Voorgeskrewe letterkunde sal leerders bekendstel aan die metataal / tegniese terminologie soos “intrige” en “karakter”byromansof“nabyskoot”byfilms.Metataalstelleerdersinstaatomhulleeiebegripvan’nteksvannaderte ondersoek en moet nie as ’n doel op sigself onderrig word nie. metataal moet ’n hegte verband toon met die teks wat bestudeer word. Byvoorbeeld, “intrige” word eerder behandel by die bestudering van ’n roman as ’n gedig. in Graad 10 tot 12 behoort leerders verskeie letterkunde tekste te bestudeer. ’n Onderwyser kan, byvoorbeeld, ’n reeks gedigte vir Graad 10 en 11 kies, verskillende soorte kortverhale, romans en dramas uit verskillende tydperke of rolprente wat verskillende genres verteenwoordig.

in Graad 12 bestudeer leerders letterkunde soos volgens die nasionale voorgeskrewe lys.

Let wel: Filmstudie mag in Graad 10 en 11 vir verryking aangebied word. indien skole hierdie opsie kies, moet hulle instaatweesomdienodigetegnologie,watvereiswordvirdiebestuderingvanfilmenoudiovisueletekste,tekanvoorsien.

Derdens behoort leerders ’n wye verskeidenheid geskrewe en visuele tekste te lees. hulle moet weet hoe om toegang te verkry tot klas-, skool- en openbare biblioteke, en rolprente en die internet, indien beskikbaar. Onderwysers moet leerders lei om interessante en toeganklike tekste op die regte vlak te kies. Besoeke aan die biblioteek, die stig van boekklubs, ’n klasbiblioteek, die skenking van of intekening op tydskrifte en die gebruik van die koerant in die klaskamer, is inisiatiewe wat lees en kyk ondersteun.

Skryf en aanbied

Dit is nodig om aan die begin van die jaar leerders se skryfvaardigheid te assesseer. Onderwysers sal moontlik sekere van die basiese beginsels van skryf soos paragraafstrukture, sinsbou, en leestekengebruik moet hersien. Dit kan selfs nodig wees om leerders vir die res van die jaar te begelei tydens skryfaktiwiteite.

Die eerste stap tydens uitgebreide skryf is om toepaslike tekssoorte te kies. Onderwysers behoort tekssoorte te kies volgens die gepaste vlak van die graad wat hulle onderrig. Sekere tekssoorte is meer gepas vir korter tekste soos ’n brief of e-posboodskap. Ander tekssoorte soos oorredende of beredeneerde opstelle is meer toepaslik vir langer tekste. Leerders behoort verskeie tekste vir verskillende doeleindes te skryf: akademies, kreatief, interpersoonlik en beroepsverwant. Onderwysers behoort seker te maak alle tekssoorte word gedek wat belangrik is in ander vakke, byvoorbeeld, inligtingsverslae, verduidelikings, oorredende en beredeneerde opstelle.

Vervolgens behoort onderwysers te beplan hoe om die gekose tekssoort te onderrig. Dit sluit, byvoorbeeld, die volgende stappe in:


15KABV

• Stel die onderwerp bekend, byvoorbeeld: “Vermy verdowingsmiddels!” vir ’n beredeneerde opstel. Leerders behoort dan aan gepaste woordeskat rakende die onderwerp en die skryfvlak bekend gestel word.

• Bestudeer ’n voorbeeld van ’n beredeneerde opstel oor ’n ander onderwerp en ontleed die struktuur en taalkenmerke daarvan.

• Bespreek die doel, teikengroep en konteks om styl of register te bepaal.

• Bespreek die kriteria wat die onderwyser en die leerders sal gebruik om die beredeneerde opstel te assesseer.

• hou ’n dinkskrum en doen navorsing oor die onderwerp. Dit is nog ’n geleentheid om nuwe woordeskat te ontwikkel / uit te brei.

• Beplan,skryf’nkonsep,hersien(terugvoeringvanonderwyserenmaats),redigeer,proeflees(grammatika,spelling, punktuasie), en bied opstel aan.

Om goed te kan skryf, benodig leerders kennis van verskillende tekssoorte, ’n uitgebreide woordeskat, goeie beheer van Afrikaanse taalstrukture, spelling en punktuasie, en ’n kritiese bewustheid van die moontlike effek van hierdie aspekte op hul skryfwerk.

taalstrukture en -konvensies

Taalvaardighede soos luister, praat, lees en skryf kan nie sonder ’n grondige kennis van die taalstrukture en -konvensies of die gereelde gebruik daarvan beoefen word nie. Leerders benodig ’n uitgebreide woordeskat wat noodsaaklik is om doeltreffend in ’n addisionele taal te kommunikeer. ’n Uitgebreide woordeskat is essensieel vir alle taalvaardighede, maar veral vir lees en skryf. Leerders verbeter hul grammatika en brei hul woordeskat uit deur toenemend binne en buite die klaskamer te lees. Soos bo aangetoon, behoort onderwysers tyd in te ruim vir uitgebreide lees tydens die onderrig van Eerste Addisionele Taal.

Grammatika enwoordeskatmoet binne konteks en tydens spesifieke taalaktiwiteite onderrigword.Grammatikakan binne konteks van ’n kort leesbegripteks onderrig word. Sommige vrae wat die onderwyser stel, kan oor die taalgebruik in die teks handel. Dit gee die onderwyser en leerders die geleentheid om te ontdek hoe grammatika en taal in ’n teks gebruik word. Grammatika en woordeskat kan ook binne konteks tydens skryf onderrig word. So kan ’n klas ’n teks of genre ontleed ter voorbereiding vir skryfwerk en ook na die formaat en eienskappe daarvan kyk. Terwyl die eienskappe bespreek word, kan hulle ook die woordkeuse en grammatika in ag neem, m.a.w. ook die register wat tersakeis.Terwylleerdershulskryfstukkeproefleesenredigeer,moethulleookhulkennisvandiegrammatikaenwoordeskat gebruik. Die onderwyser sal ook terugvoering aan hulle moet gee om hulle met die skryfproses te help.

Aktiwiteitewatspesifiekopgrammatikaenwoordeskatfokus,moetdeeluitmaakvan’nsistematieseonderrigprogramenookomalgemenefoutewatdieonderwyseridentifiseer,aantespreek.Grammatikamoetdoelgerigonderrigworden betekenis en struktuur moet aandag kry. Punktuasie moet ook in samehang met sinstrukture onderrig word.

Leerders moet aangemoedig word om ’n verklarende en ’n tweetalige woordeboek te gebruik. hulle moet ook aangemoedigwordomnuwewoordewathul teëkom,neer teskryf in ’nwoordelysendiespellingenbetekenisdaarvan memoriseer. Daar moet ook gereelde hersiening van woordeskat en spelling in die vorm van toetse en vasvraprogramme wees.



2.5 Benaderings tot taalonderrig

Die benaderings tot taalonderrig in hierdie dokument is teksgebaseerd, kommunikatief, geïntegreerd en prosesgeoriënteerd.

Die teksgebaseerde en kommunikatiewe benaderings is beide afhanklik van die voortdurende gebruik en produsering van tekste.

’n teksgebaseerde benadering stel leerders in staat om vaardige, vrymoedige en kritiese lesers, skrywers (en ontwerpers) van en kykers na tekste te word. Dit sluit die luister en kyk na, en lees en ontleding van tekste in om te verstaanhoeditsaamgestelisenwattereffekdithet.Deurhierdiekritieseinteraksieontwikkelleerdersdievermoëom tekste te evalueer. Die hoofbron van inhoud en konteks vir die kommunikatiewe, geïntegreerde leer en onderrig van taal is outentieke tekste. Die teksgebaseerde benadering sluit ook die produsering van verskillende tekste vir spesifieke doelstellings en teikengroepe in. ’n Begrip van diemanierwaarop tekste saamgestelword, rugsteunhierdie benadering.

Die kommunikatiewe benadering beteken dat ’n leerder baie en ryke blootstelling aan die teikentaal moet kry. Om dit te bereik moet leerders vele geleenthede gebied word om taal te gebruik en te oefen. Leerders leer om te lees deur baie te lees en om te skryf deur baie te skryf.

Die prosesbenadering word gebruik wanneer leerders lees en mondelinge en geskrewe tekste produseer. Leerders is betrokke by die verskillende stadiums van die luister-, praat-, lees- en skryfproses. hulle moet gedurende hierdie prosesse aan die gehoor en die doelstellings dink. Dit sal hulle daartoe in staat stel om op ’n natuurlike wyse te kommunikeer en hulle denke oor te dra. So, byvoorbeeld, fokus die onderrig van skryf nie net op die produk nie, maar ook op prosesskryf. Gedurende prosesskryf word die leerders geleer om idees te ontwikkel, om oor die teikengroep en doel te dink, om konsepte te skryf, hulle werk te redigeer en om ’n geskrewe produk wat hulle eie denke weergee, aan te bied.

Benaderings tot die onderrig van letterkunde

Die belangrikste rede vir die lees van letterkunde in die klaskamer is om by leerders ’n sensitiwiteit te wek vir taal wat meerverfyn,letterkundig,figuurlik,simboliesenbetekenisvolgebruikword.Terwyldiemeesteliterêretekstegeskryfis vir genot, vermaak en uitbeelding, skryf baie ander skrywers prosawerke, dramas en gedigte oor hulle eie idees, gedagtes,beginsels,ideologieë,geloofsoortuigingsenkwessieswathullewiluitbeeldenverwoordenwathullemetvoornemende lesers wil deel. hulle verbeeldingryke taalgebruik is waardetoevoeging tot hulle skeppende werk.

Die onderrig van letterkunde is nie altyd maklik nie, maar dit is onmoontlik sonder die persoonlike en eerlike interpretasie en kommentaar van leerders. indien ’n leerder nie ’n literêre teks self verstaan nie, het hulle nie veel geleer nie. Onderwysers moet daarteen waak om hul eie interpretasies en idees oor literêre tekste aan leerders oor te dra. hulle moet eerder soveel as moontlik leerderdeelname in die klas toelaat. interpretasie gaan nie oor wat reg of verkeerd is nie, maar oor wat binne konteks van die literêre teks vir die leerder betekenisvol is.

Die beste benaderings tot die onderrig van letterkunde sluit onder andere die volgende in:

• Probeer om soveel as moontlik van die teks, sonder enige onderbreking van ander aktiwiteite, in die klas te lees. Dit behoort nie meer as twee weke te neem nie. Dit is belangrik dat die leerders die elementêre betekenisvlak van die teks moet verstaan. indien daar te veel tyd aan die lees van ’n teks in die klas spandeer word, ondermyn dit ’n duidelike begrip van die storielyn en intrige. Sommige leerders kan ’n teks sonder enige ondersteuning lees – dit moet aangemoedig word. Poësie moet onderrig word, nie gedigte nie. Lees soveel as moontlik gedigte in die klas. maak seker leerders skryf ook gedigte in die klas.


17KABV

• Literêre interpretasie is eintlik ’n universiteitsvlakaktiwiteit en leerders in Graad 10-12 het nie nodig om hierdie gevorderde vlak van interpretasie te leer nie. Die doel van die onderrig van literêre tekste is om aan die leerders te wys hoe hulle addisionele taal subtiel, intelligent, verbeeldingryk en vindingryk gebruik kan word. Dit beteken dat die skepping, manipulering en herrangskikking van tekste om te verduidelik en te beklemtoon, van nader ondersoek moet word. Só ’n ondersoek beteken dat die funksie en betekenis van beeldspraak en stylfigure,sinstrukture,paragraafstrukture,dieinnerlikeenuiterlikebouvan’ngedig,woordkeuse,deurlopendemotiewe,diegebruikvansimboliek,kleurenklankgeëksamineerkanword.Diemeestevanhierdiewerkmoetteksgebaseerd wees.

• Kreatiewe skryfwerk moet nou aansluit by die studie van enige literêre teks. Skryfaktiwiteite wat ’n deeglike begrip van die voorgeskrewe literêre tekste vereis, help leerders om voorgeskrewe letterkunde beter te waardeer. Klasbesprekings is vrugbaar indien elke leerder daaraan deelneem, maar klasbesprekings wat tot skryfaktiwiteite lei, is meer waardevol en dit bevorder die onderrig van die vaardighede lees, skryf en taalgebruik.

• Dit is baie belangrik om te onthou dat die onderrig van letterkunde nie gaan oor die onderrig van die regte antwoord nie. ’n Teks moet in sy geheel bestudeer word en nie net dele daarvan nie. Deeglike lees van ’n teks behels interpretasie, kreatiewe en persoonlike belewing en die ondersoek daarvan.

2.6 tydstoekenning in die kurrikulum

Die onderrigtyd vir Eerste Addisionele Taal is 4,5 uur per week tydens ’n akademiese jaar van 40 weke. Alle taalinhoud word in ’n tweeweeklikse siklus van 9 uur onderrig. Die tydstoekenning moet voorsiening maak vir een dubbelperiode per week soos vir die voltooiing van uitgebreide skryfaktiwiteite.

in ’n tweeweeklikse siklus word die volgende tydstoekenning vir die verskillende taalvaardighede voorgestel:

Vaardigheidtydstoekenning per

tweeweeklikse siklus (uur)%

Luister en praat 1 10

Lees en kyk: Begrip en letterkunde 4 45

Skryf en aanbied 3 35

Taalstrukture en -konvensies (geïntegreerde aanbieding by ander vaardighede)

1 10

Die tydstoekenning vir die onderrig van die verskillende taalvaardighede in Graad 10 en 11 is 36 weke. Vier weke is vir eksamendoeleindes. Die tydstoekenning in Graad 12 vir normale onderrig / leer is 30 weke. Tien weke is vir eksamendoeleindes.



2.7 Vereistes vir die aanbieding van Eerste Addisionele taal as vak

• Elke leerder behoort die volgende te hê:

(a) ’n Goedgekeurde taalhandboek

(b) Twee (2) van die volgende goedgekeurde / voorgeskrewe literêre genres:

Genre Graad 10-12

Roman

Kortverhale

Drama

Poësie

(c) ’n Woordeboek vir leerders van die addisionele taal; indien moontlik moet leerders ook ’n tweetalige woordeboek hê (soos Afrikaans / Engels).

(d) mediahulpbronne: ’n Versameling koerante en tydskrifte

(e) Toegang tot leesstof in die klas, skool en / of openbare biblioteek vir uitgebreide lees

• Die onderwyser behoort die volgende hê:

(a) ’n Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring

(b) Die Language in Education Policy (LiEP)

(c) Die taalhandboek wat deur die leerders gebruik word en ander taalhandboeke vir navorsingsdoeleindes

(d) Twee (2) van die volgende goedgekeurde / voorgeskrewe literêre genres:

Genre Graad 10-12

Roman

Kortverhale

Drama

Poësie

(e) Woordeboeke: ’n verklarende woordeboek, ’n tweetalige woordeboek en ’n tesourus

(f) Ander taalverwante naslaanbronne

(g) Mediahulpbronne:’nVerskeidenheidkoerante,tydskrifte,brosjuresenpamflette

(h) Toegang tot leesstof in die klas, skool en / of openbare biblioteek om leerders te begelei met uitgebreide lees


19KABV

AFDELiNG 3: iNhOUD EN ONDERRiGPLANNE ViR TAALVAARDiGhEDE

HierdieafdelingwordinTWEEkomponenteverdeel:Dievaardighede,inhoudenstrategieëindietaalkurrikulumendie onderrigplanne.

3.1 LUIStER EN PRAAt

Luister en praat is verskillende vaardighede, maar is tog interafhanklik van mekaar. Albei vind voortdurend informeel in die klaskamer plaaswanneer leerders inligting ontvangenbespreek.Formele luister enpraat van spesifiekevorme, bv. ’n debat, het gefokusde onderrig nodig. Formele en informele luister en praat word geïntegreer met lees, skryf en taaloefeninge. Praat kan ’n geskrewe teks na ’n mondelinge teks verander, soos hardoplees.

LUIStER

Die luisterproses

Luisteronderrig betrek gewoonlik aspekte van die luisterproses. Dit is ’n aktiwiteit bestaande uit drie fases en wat gebaseerisoponafhanklikeluisterstrategieëvirdiedekoderingenbegripvanspraakenanderoudiovorme.Elkestapsal nie altyd tydens die luisterproses gebruik word nie. Byvoorbeeld, as leerders na die opname van ’n verduideliking luister, moet hulle ’n pre-luisteraktiwiteit doen. Dit sal hulle bedag maak op gefokusde luister (luister met ’n doel) en hulle help om assosiasies te maak met eie ervarings. Luisteraktiwiteite sal leerders help om besonderhede te onthou en om ’n boodskap te evalueer. Post-luister kan beteken dat leerders deur bespreking reageer op wat hulle gehoor het.

Luisterbegripsaktiwiteite en -assessering bied ’n geleentheid om leerders te leer hoe om te luister.

Pre-luister stel leerders bekend aan die luistersituasie. Dit laat leerders toe om hulle vorige kennis oor die onderwerp te aktiveer en om hulle voor te berei om te luister. Dit ...

• stimuleer / aktiveer agtergrondkennis voordat daar geluister word;

• voorspel, op grond van die titel, waaroor die teks handel;

• behandel belangrike woordeskat wat vir leerders vreemd mag wees;

• bied aan die onderwyser die geleentheid om ’n pre-luister-vraag te stel om leerders se aandag te verkry; en

• berei leerders voor om aantekeninge te maak.

Tydens luister moet leerders weet wat die doel van die luisteroefening is:

(Leerders kan verskeie kere na ’n teks luister sodat hulle elke keer op ’n ander aspek fokus.)

Luister vir spesifieke inligting

• Soekbetekenis;identifiseerhoof-enondersteunendeidees.

• Bepaal leerders se begrip van ’n boodskap deur die volgende: soek verbande, maak en bevestig voorspellings,maakafleidings,evalueerenreflekteer.



• Maaksinvolleaantekeninge;skryfinbreëtrekke,kategoriseer,somop,parafraseer,verteloor,verduidelikwat gesê is.

• Wees bewus van die spreker / aanbieder se liggaamstaal en ander gebare.

Luister vir kritiese ontleding en evaluering

• Onderskei tussen feite en menings.

• interpreteer en evalueer die toon van die boodskap.

• Identifiseereninterpreteerenigegevoels-enmanipulerendetaalgebruik.

• Reageer krities op die teks.

Luister vir interaksie

• Gebruik beurtnemingskonvensies in gesprekke of groepwerk.

• Vra vrae om kommunikasie vol te hou.

• Reageer op taal, gebare, oogkontak en liggaamstaal.

• Toon belangstelling op gepaste wyse deur gesigsuitdrukking, liggaamshouding, ens.

• Gebruik die gepaste konvensies om beleefd te wees en respek vir andere te toon.

Luister vir waardering

• Reageer toepaslik in kommunikasiesituasies.

• Gebruik beurtnemingskonvensies in gesprekke.

• Stel vrae om kommunikasie vol te hou.


• Toon begrip vir die verhouding tussen taal en kultuur deur respek te toon vir kulturele konvensies.

• Reageer op die estetiese eienskappe van mondelinge tekste, bv. ritme, tempo, klankeffekte, beelde en gebare.

Post-luister volg op die luisterervaring. Leerders doen die volgende:

• Beantwoord vrae.

• hersien aantekeninge.

• maak opsommings.

• Dra inligting oor vanaf mondelinge na geskrewe vorm, bv. gebruik inligting om ’n diagram van byskrifte te voorsien.


21KABV

• Sintetiseer nuwe inligting met vorige kennis.

• maak gevolgtrekkings; evalueer; gee eie mening; reageer krities.

PRAAt

Praatonderrig moet ’n wye reeks informele en formele praatsituasies insluit – van alledaagse gesprekke tot formele, nagevorsde debat en aanbieding. Die doel van praatonderrig is om leerders te leer om duidelik, vlot, samehangend, met vertroue en gepas te praat.

Praatonderrigmoetkennisvandiepraatprosesen-strategieëinsluit.

Die praatproses

Die praatproses bestaan uit die volgende stappe:

• Beplanning, navorsing en organisering

• Voorbereiding en aanbieding

Informele praat en groepwerk

Verwys na "Kenmerke en konvensies van mondelinge kommunikasietekste" verderaan.

formele praat en aanbied

’n Formele praatproses behels bogenoemde stappe. Formele aanbiedings kan ook geskrewe of mondelinge weergawes insluit wat onderwysers mag assesseer.

Beplanning, navorsing en organisering

Leerders demonstreer die vaardighede van beplanning, navorsing en organisering vir mondelinge aanbieding deur:

• bronne en verwysingsmateriaal te gebruik om inligting te vind en te selekteer;

• aantekeninge en opsommings uit ’n reeks toepaslike bronne te maak;

• ’n reeks feite en voorbeelde volgens die vereistes van die taak in te sluit;

• ’n gepaste inleiding en slot te gebruik, bv. deur die gebruik van aanhalings uit die letterkunde, verwysings van gesaghebbende bronne, anekdotes;

• idees en argumente te ontwikkel: feite en voorbeelde logies te rangskik;

• gepaste bewyse van argumente / standpunteintesluit,bv.statistiek,getuigskrif,spesifiekegevalle;en

• oudio en / of visuele hulpmiddels te gebruik om die impak en korrektheid van die aanbieding te verhoog.

Voorbereiding en aanbieding

Leerders moet daartoe in staat wees om mondelinge aanbiedingsvaardighede in te oefen en te demonstreer deur die volgende:

• Gebruik gepaste aanspreekvorme.



• Toon ’n bewustheid van die gehoor deur retoriese vrae, herhaling en pouses te gebruik.

• Toon ’n bewustheid van situasie: formeel, informeel en alledaagse praat of sleng.

• Gee en motiveer eie opinie in bespreking en interaksie.

• Gebruik korrekte taalstrukture en -konvensies.

• Gebruik gepaste verbale en nieverbale tegnieke om betekenis te versterk, bv. toon, stemprojeksie / modulasie, volume, tempo, frasering, oogkontak, gesigsuitdrukkings, gebare en liggaamstaal.

• Praat met gepaste, duidelike intonasie en uitspraak om betekenis oor te dra.

Kenmerke en konvensies van mondelinge kommunikasietekste

Informele praat en groepwerkPraat / mondelinge

teksvormDoel Kenmerke

informele bespreking/ gesprek/ dialoog / groepwerk

Verwys na taalhandelinge (daaglikse mondelinge kommunikasie –verwysingstabel)

Om idees, opinies en standpunte met individue en groepe te deel

• inisieer en hou gesprekke vol.

• Gebruik beurtnemingskonvensies.

• Vul gapings in en moedig die spreker aan.

• Verklaar betekenis waar nodig.

• Gee en motiveer opinie, onderhandel ’n standpunt.

• Deel idees en ervarings.

• Vra en reageer op vrae om kommunikasie vol te hou.

• Bevorder die doelwitte van groepwerk deur leierskap en ander rolle te aanvaar.


• Toon belangstelling en gee aandag op gepaste wyse deur gesigsuitdrukking, liggaamshouding en gebare.

Onvoorbereide hardoplees

Om ’n teks met ander te deel • Lees vlot volgens betekenis en doel.

• Spreek woorde uit sonder om die betekenis te verwring.

• Verhoog betekenis deur toon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare.


23KABV

formele praat en aanbiedPraat / mondelinge


Voorbereide toespraak

hierdie vorm sal bewys toon van navorsing en / of voorbereiding.

Verskeie: Om in te lig / om te oortuig / om standpunt en opinie te deel en te regverdig

mondelinge verslag; resensie

• Doen navorsing.

• Organiseerinligtingsamehangend.Kiesenontwikkelhoofideesenondersteun met voorbeelde.

• Gebruik die korrekte formaat, woordeskat, taal en konvensies.

• Gebruik retoriese vrae, pouses en herhalings.

• Gebruik toon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare.

• Gebruik ’n doeltreffende inleiding en slot.

• Gebruik gepaste styl en register.

• Sluit gepaste visuele, oudio- en / of oudiovisuele hulpmiddels in, bv. tabelle, plakkate, voorwerpe, beelde.

Onvoorbereide toespraak

Verskeie: Om ’n toespraak aan te bied sonder om vooraf voor te berei / om inhoud logies en direk aan te bied / om praattegnieke dadelik aan te wend

• Gebruik toon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare.

• Toon bewustheid van teikengroep en maak kontak met die gehoor.

• Gebruik gepaste en doeltreffende woordeskat en taalstrukture.

• Gebruik ’n doeltreffende inleiding en slot.

Voorbereide hardoplees

Om ’n eie of iemand anders se teks met ander te deel; om te vermaak

• Lees vlot en aandagtig volgens doel en opdrag.

• Spreek woorde uit sonder om die betekenis te verwring.

• Verhoog betekenis deur toon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare.

Onderhoud Om ’n individu of ’n paneel se inligting of standpunt te verkry

in Graad 12 sal leerders ’n werksonderhoud rolspeel.

• Beplan en berei voor vir onderhoud, bv. deur die doel en agtergrondinligting te bepaal en deur vrae voor te berei.

• Vestig rapport met die persoon / persone met wie daar ’n onderhoud gevoer word (’n vertrouensverhouding).

• Luister aktief, evalueer response en reageer gepas.

• Stel deelnemers bekend.

• Stel vrae om inligting te verkry. Vrae moet relevant wees, en sensitief en respekvol gestel word.

• Som op of teken die response aan, bv. deur aantekeninge te maak; die response en belangrike besonderhede in logiese volgorde op te som, in volgorde te plaas en te rangskik.

• Sluit die onderhoud af, bv. bedank die persoon / persone met wie ’n onderhoud gevoer is.

(Verwys ook na algemene opmerkings oor beplanning en aanbieding.)



Argument en standpunt / perspektiefPraat / mondelinge


Paneelbespreking Om verskillende opinies of inligting uit verskillende bronne te deel

• Elkesprekerpraatoor’nspesifiekeaspekvandieonderwerp.

• Let op die rol en pligte van die voorsitter. hy of sy:

o handhaaf orde;

o bestuur tyd;

o hou by die agenda;

o moedig deelname aan;

o bly neutraal; en

o vra vir voorstelle of stemme.

Debat Om verskillende standpunte oor ’n gekose onderwerp te beredeneer

Dit is ’n formele mondelinge vorm waarna ’n gehoor kan kyk / luister en waaraan hulle kan deelneem.

Debatsprosedure:

• Twee spanne sprekers, wat gewoonlik uit drie persone elk bestaan, redeneer vir of teen ’n mosie. mosies bevat aannames of voorstelle, bv. “Die Wêreldbeker was goed vir ons ekonomie” en nie net “Die Wêreldbeker” nie.

• Debatsprosedure word beheer deur ’n voorsitter wat:

o die mosie bekendstel en agtergrondinligting daaroor verskaf;

o elke spreker bekendstel;

o orde handhaaf;

o tyd hou – spreker kry beperkte tye;

o die bespreking bestuur wanneer die mosie oop is vir bespreking (kyk verderaan); en

o die stemproses bestuur (kyk verderaan).

• Die voorsitter stel die mosie bekend en vra die eerste spreker van die span wat ten gunste van die mosie redeneer, om te praat.

• Die eerste bevestigende spreker voer argumente ten gunste van die mosie aan.

• Die eerste opponerende spreker (die span wat teen die mosie redeneer) stel argumente teen die mosie en kan ook repliek lewer op die eerste spreker se argumente.

• Die tweede bevestigende spreker bou voort op sy span se argument, verskaf nuwe argumente en lewer repliek op die vorige spreker se standpunte.

• Die tweede opponerende spreker doen dieselfde.

• Die mosie word vir die gehoor vir bespreking en vrae oopgestel.

• Na die algemene bespreking som die opponerende span eerste op. Die derde spreker herhaal die span se hoofargument en probeer, met redes, om die gehoor te oorreed om teen die mosie te stem. hierdie spreker kan ook vorige argumente weerlê.

• Die derde bevestigende spreker doen dieselfde.

• Die debat kan op verskillende maniere afgesluit word om ’n uitslag te verkry, bv. deur die toesprake deur ’n beoordelaar te laat bepunt of deur oor die mosie te stem.


25KABV

Praatvirspesifiekedoeleindes / kontekste Praat / mondelinge


Gee aanwysings Om, byvoorbeeld, padaanwysings vir iemand te gee

• Gebruik hoofsaaklik bevelsinne.

• Gebruik kort en duidelike sinne.

• Gebruik chronologiese volgorde.

• Verwysna’nspesifiekerigting.

• Dui die beraamde afstand aan.

• Verskaf inligting oor bakens langs die pad.instruksies Om te verduidelik hoe om

apparaat of ’n instrument te gebruik, hoe om kos te maak, herstelwerk te doen, ens.

• Verduidelik hoe om apparaat of ’n instrument te gebruik, hoe om iets te maak.

• Beskryf die materiaal wat nodig is.

• Gee ’n duidelike, korrekte en logiese volgorde van instruksies.

• Gebruik gepaste woordeskat, uitdrukkings of tegniese taal.Bekendstelling van spreker

Om ’n gehoor oor ’n spreker / gas in te lig

• Kry relevante inligting by die spreker.

• Gebruik ’n formele styl of register.

• Skep belangstelling en afwagting by die gehoor, bv. vertel die gehoor interessante agtergrondinligting en prestasies.

• Bou verwagting deur bv. pouses en stembuigings.

• Sluit af met ’n sterk, samevattende slot.Bedanking Om ’n spreker te bedank

nadat hy / sy ’n toespraak voor ’n gehoor gelewer het

• Gebruik formele register.

• Luister aandagtig na die spreker om hoogtepunte in die toespraak uit te wys.

• Noem sterk punte in die toespraak.

• Sluit af met ’n sterk, samevattende slot.

Voorbeelde van taalhandelinge (daaglikse mondelinge kommunikasie – verwysingstabel)VRA toEStEMMING / VERSoEK

• Kan ek ... ?

• mag ek ...?

• is dit moontlik om … ?

• is dit reg as … ?

• is dit goed as ek …?

• Gee jy om as ... ?

• Ek vra toestemming om …

• Laat my asseblief toe … / vergun my om ... / veroorloof my …

• Sal jy my toelaat om …

GESPREK oNDERBREEK

• Verskoon my, mag ek ... ?

• Jammer, dink jy ek kan ... ?

• Verskoon my, weet jy dalk ... ?

• Ekskuus, maar kan jy my help … ? (formeel)

HULP AANBIED

• mag ek jou help?

• Kan ek jou help?

• Soek jy iets?

• het jy hulp nodig?

• Wat kan ek vandag vir jou doen?

HULP VRA

• Kan jy my asseblief help met …?

• Sal jy my asseblief help om ... ?

• Ek het hulp nodig met … / Ek benodig hulp met …

• help my asseblief …

• Verleen hulp aan ... / help my om asseblief ...



APoLoGIE / VERSKoNING AANBIED

• Jammer.

• Ek is jammer omdat ...

• Ek is spyt omdat …

• Vergewe my, asseblief.

• Ek bied verskoning aan vir … / Ek vra om verskoning vir …

• Vergewe my.

• Verskoon my.

• Ekskuus / Verskoon my, asseblief.

KLA ooR IEtS

• Ek is jammer, maar ...

• Jammer om jou te pla, maar ...

• Dalk het jy vergeet om ...

• Ek dink jy het vergeet om ...

• Verskoon my, maar ...

• moontlik bestaan daar ’n misverstand oor ...

• moenie my verkeerd verstaan nie, maar ek dink ons behoort ...

ADVIES / RAAD GEE

• Ek dink nie jy moet ...

• Jy behoort dit ...

• Jy behoort dit nie ...

• As ek jy was, sou ek ...

• As ek in jou posisie was, sou ek ...

• As ek in jou skoene was, sou ek ...

• Jy moet dit maar liewer doen ...

• Jy moenie ...

• Wat jy ook al doen, moet net nie ...

VooRKEUR UItSPREEK

• Sal jy daarvan hou ...

• Ek wil liewer / liefs …

• hoekom het ons nie … ?

• Wel, ek verkies … Wat dink jy?

• Wat dink jy moet ons doen?

• As dit van my afhang, moet ons gaan uiteet.

• Ek dink ons moet na … gaan.

VERMoEDE UItSPREEK

• Dit mag olie nodig hê.

• hy mag in die tuin wees.

• Dit lyk soos ’n miniatuur / klein motortjie.

• miskien het hy rustyd nodig.

• miskien sal hulle in die somer kom kuier.

• Dit is moeilik om te sê, maar ek dink hulle gebruik dit om ’n motor skoon te maak.

• Ek is nie baie seker nie, maar ek dink hulle hou daarvan om in die berge te stap.

NIE PRESIESE INLIGtING GEE NIE

• Daar is omtrent …

• Daar is ongeveer ...

• Daar is ’n groot aantal …

• Voorspel dat ...

• Dit is ’n voorbeeld van ...

• hulle is soort van …

• Dit is moeilik om te bepaal, maar ek raai …

• Ek is nie seker nie, maar ek dink …

IEMAND GRoEt

Voor ’n lang reis, vakansie, kort uitstappie

• Geniet die reis.

• Geniet die vakansie.

• Veilig reis.

• Geniet jou vakansie.

• Geniet dit by (plek soos ’n restaurant).

• Geniet dit in (plek soos ’n stad).

Wanneer vriende of familie van ’n reis terugkom

• hoe was julle vakansie?

• het julle dit in … geniet (plek)?

• hoe was die reis / vlug / uitstappie / toer / rit?

EVALUEER / BEooRDEEL JoUSELf

• Dit het goed gewerk / was effektief omdat ….

• Ek het dit goed gedoen omdat …

• Dit sou beter gewees het indien ek ...

• Dit kan verbeter word deur ...

• Vooruitgang is / is nie sigbaar / voor die hand liggend omdat ...

• Dit slaag omrede …


27KABV

Voorgestelde lengte van tekste wat vir luisterbegrip gebruik moet wordtekste Graad Lengte

• mondelinge, visuele, oudiovisuele en multimediatekste

• Oudiotekste (Graad 10 en 11, luisterbegrip greep van twee minute lank en Graad 12 greep van drie minute lank) moet ten minste twee keer gespeel / gelees word.

• Kreatiewe tekste

• Verwysings- en informatiewe tekste

• Tekste vir verryking

• Oudiovisueletekste(films,televisie-endokumentêreprogramme,skyfievertonings,opnames, radioprogramme, foto’s, musiekvideo’s).

10 150 woorde / ongeveer 2 minute

11 250 woorde / ongeveer 2½ minute

12 350 woorde / ongeveer 3 minute

of: ’n 30-minute toets wat ’n 2-minute oudiogreep (Graad 10 en 11) en ’n 3-minute oudiogreep (Graad 12) insluit en vrae om te beantwoord

Voorgestelde lengte van mondelinge kommunikasie

tekstetydsduur

Graad 10-12

Gesprekke, debatte, forum / groepbesprekings / paneelbesprekings

20-30 minute per groep / klas

Dialoë 3-4 minute per paar / 5-6 minute per groep

Aanwysings en instruksies 1-2 minute

Onderhoude 8-10 minute per groep

Bekendstelling van ’n spreker, bedanking 1-2 minute

Voorbereide lees 2-3 minute

Voorbereide toesprake, verslag, resensie 2-3 minute

Vertel ’n storie, gebeure Tot 5 minute

Vergadering en prosedures 8-10 minute per groep

Daaglikse kommunikasie, bv. vra hulp, maak verskoning, ens.

1-2 minute



3.2 LEES EN KYK

Lees / kyk kombineer twee aspekte:

• dieleerentoepassingvanstrategieëvirdiedekoderingenbegripvantekste;en

• die leer en toepassing van kennis van die kenmerke van tekste.

Beide aspekte behoort teenwoordig te wees tydens die onderrig van literêre en nieliterêre tekste. Die inhoud van lees en kyk is gerangskik in:

• lees vir begrip;

• lees vir formele studie (letterkunde); en

• uitgebreide selfstandige lees.

Die leesproses

Leesonderrigbetrekfasesvandieleesproses.Ditis’ndriefase-aktiwiteitwatgebaseerisopverskillendeleesstrategieëvir die dekodering en begrip van tekste. Elke stap van die proses sal nie altyd gebruik word nie. Byvoorbeeld, as leerders ’n onbekende tekssoort lees, moet hulle ’n pre-leesaktiwiteit doen wat hul aandag vestig op die opvallende kenmerke van die tekssoort. Dit sal hulle ook help om assosiasies met hul eie ervarings te skep. Leesaktiwiteite sal leerders help om die struktuur en taalkenmerke van die teks in besonderhede te ontleed. Tydens post-lees kan leerders probeer om die teks in hul eie geskrewe tekste te reproduseer.

Pre-lees stel leerders aan die teks bekend. Dit aktiveer assosiasies en vorige kennis.

• Vlugleesensoekleestekskenmerke:titels,opskrifte,subopskrifte,onderskrifte,visueleelementeengrafieseinligting,byvoorbeeld:lettertipeennumering,uitleg,ikone,illustrasies,grafieke,tabelle,kaarte,diagramme,tuimelkieslyste, sleutelwoordsoektogte, ens.

• Vluglees en soeklees dele van ’n boek, byvoorbeeld: titelbladsy, inhoudsopgawe, hoofstukke, woordelys, indeks, aanhangsel, voetnotas, ens.

• maak voorspellings deur die inligting te gebruik wat uit vluglees en soeklees verkry is.

• hanteer belangrike woordeskat wat vir leerders onbekend mag wees.

Lees verwys na die verstaan van die teks en om nadere aandag te skenk aan die taalkenmerke daarvan.

• Toon aktiewe begrip van die teks.

• Bepaal die betekenis van onbekende woorde en beelde deur woordaanpakvaardighede en kontekstuele leidrade te gebruik.

• Gebruikleesbegripstrategieë:skepverbintenisse,moniteerbegrip,pasdieleesspoedaanbydiemoeilikheidsvlak van die teks, herlees waar nodig, soek vooruit in die teks na inligting wat kan help, stel enbeantwoordvrae(laer-ordetothoër-orde),visualiseer,maakafleidings,leesvirhoofgedagtes,letopwoordkeuse en taalstrukture, herken die tekssoort aan die struktuur en taalkenmerke.

• maak aantekeninge of som die hoof- en ondersteunende gedagtes op.


29KABV

Post-lees stel leerders in staat om die teks as geheel te beskou en daarop te reageer.

• Beantwoordvraeoordieteksvanaflaer-ordetothoër-orde.

• Vergelyk en kontrasteer; sintetiseer.

• Evalueer, kom tot gevolgtrekkings en verwoord eie opinie.

• Reproduseer die genre in ’n eie skryfstuk (waar toepaslik).

Aandagtige lees van literêre en nieliterêre tekste

Pasdievolgendestrategiëindieleesprosestoe:

Aandagtige lees van kort geskrewe tekste vir WOORDBEGRIP

Leerderspas ’nverskeidenheidstrategieëtoeom’n teksteverstaan.Hulleverwerfwoordeskatdeurmiddelvanwoordaanpakvaardighede en blootstelling.

• Gebruik woordeboeke, tesourusse en ander naslaanwerke om die betekenis, spelling, uitspraak, lettergreepverdeling, klem en woordsoortelike funksie van woorde na te gaan.

• Identifiseerdiebetekenisvanbekendeprefikse / voorvoegsels (soos be-, ge-, er-, her-, ont-, ver-, mis-) en bekendesuffikse / agtervoegsels (soos -heid, -lik, -ing, -elik, -erig, -aard).

• Bepaal die betekenis van woorde en woordfamilies deur na die stam / basis,suffikseenprefiksetekyk.

• Gebruik tekskenmerke (soos betekenis van sinne), kontekstuele leidrade (soos kommas, aanhalings) en grafieseleidrade(sooslettertipeen-grootte,vetdruk)omdiebetekenisvanonbekendewoordetebepaal.

• Gebruik bekende idiomatiese uitdrukkings, idiome en spreekwoorde soos agteros kom ook in die kraal.

• Onderskei tussen denotasie en konnotasie.

• Evalueer hoe dialekte, sleng en leenwoorde (soos ubuntu, chakalala) teksbetekenis beïnvloed.

• Onderskei tussen woorde wat verwar word: homofone, homonieme, sinonieme, antonieme.

• Gebruik een woord vir ’n omskrywing.

• herken ’n wye verskeidenheid afkortings, verkortings en akronieme.

• Pastaalreëlstoeombegriptedekodeer.(VerwysnaAfdeling3.4)



Aandagtige lees van kort geskrewe tekste vir SINS- EN PARAGRAAFBEGRIP

Leerders pas grammatikale kennis toe om Sinsbou en die organisering van ’n teks te verstaan. Dit bied geleentheid vir die geïntegreerde onderrig van taalstrukture.

• Identifiseer,verduidelikenontleeddiebetekenisenfunksiesvantaalstruktureen-konvensiesintekste.(Verwys na Afdeling 3.4.)

• Ontleeddiestruktuurvantekstevirverskillendedoeleindes(soosbeskrywing,definisie,oorsaakengevolg)oor die kurrikulum heen en gebruik verbandhoudende verbindingswoorde. (Verwys na “Skryf en aanbied” vir die gepaste tekssoorte.)

Aandagtige lees van kort geskrewe tekste vir TEKSBEGRIP

Leerders pas hulle kennis van verskillende genres en formele tekste toe om die doel, betekenis en effek van tekste as geheel te verstaan.

• Bring die teks in verband met eie ervaring.

• Identifiseerdietekssoortendiedoeldaarvan,bv.’noplossingvir’nargument.

• Identifiseerenverduidelikdieskrywersehoudingendoel.

• Bestudeer dele van tekste of die hele teks en kom tot ’n gevolgtrekking.

• Kom tot ’n gevolgtrekking; vorm en regverdig eie opinie.

• Evalueer die effektiwiteit van die teks met betrekking tot die doel daarvan.

• Vergelyk en kontrasteer tekste.

Aandagtige lees van kort tekste vir OPSOMMING EN AANTEKENINGE

Leerderspaskennisvanteksstrategieëtoeomteksteoptesom.(Verwysnaleesstrategieë.)

• Soek-envlugleeshoofideesentema.

• Onderskei tussen hoof- en ondersteunende idees.

• Parafraseerhoofidees(skryfinjoueiewoorde).

• Rangskik sinne in ’n logiese volgorde en gebruik verbindingswoorde om sinne tot ’n teks saam te bind.

Aandagtige lees van kort tekste vir KRITIESE TAALBEWUSTHEID

Leerders pas begrip van tekste toe om te verstaan hoe taal magsverhoudinge tussen skrywer / outeur en leser kan weerspieëlenvolhou.Hulleontleeddieperspektief/gesigspuntvandieskrywer/outeurvandiegeskreweteks.

• Identifiseer,ontleedenevalueergevoels-enmanipulerendetaal.

• Identifiseer,ontleedenevalueervooroordeel,partydigheidenstereotipering.

• Identifiseer,ontleedenevalueeraannamesenverduidelikdieimpakdaarvan.


31KABV

• Identifiseer,ontleedenevalueergeïmpliseerdebetekenisenafleiding.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdenotasieenkonnotasie.

• Verduidelik die doel van seleksie en weglating van inligting.

• herken die skrywer se standpunt.

Aandagtige lees van MULTIMEDIA- EN VISUELE TEKSTE

(multimediatekste maak gebruik van visuele en geskrewe materiaal in een teks soos ’n advertensie / spotprent. Dit kan ook met gesproke taal en gebare gekombineer word.)

Leerders pas hulle kennis van beelde en visuele hulpmiddels toe om te verstaan hoe dit die skryf van multimediatekste ondersteun.Leerderspasmetataal/terminologievanvisuelegeletterdheid/filmstudietoeomvisueletekselemente en die effek daarvan te begryp en te verstaan

• Identifiseer,ontleedenevalueerdiemanierwaaropmultimediatekstegeïntegreerwordmetgeskrewetekstesoosuitleg,illustrasies,grafieseinligting.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdiedoelenboodskapvanvisueletekstevirinligtingsoosgrafieke,tabelle,dokumentêre programme, kaarte.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdieboodskapendoeltreffendheidvandievisueleelementevanadvertensies en die verhouding tussen die geskrewe en visuele elemente.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdiedoelenboodskapvanverbandhoudendevisueletekstebv.kopkaarte,diagramme,grafieke,kaarte,planne.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdiedoel,estetiesewaardesenontwerpvanvisueletekstesoosfoto’s,films,ontwerpelemente.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdiedoelenboodskapvanvisueletekstebedoelvirgenotenvermaaksoosfilms,spotprente,musiekvideo’s,strokiesprente.

• Identifiseer,ontleedenevalueerdieboodskapeneffektiwiteitvanvisueletekstewattoesprake/lesingsondersteun soos plakkate, diagramme, ’n rekenaargeprojekteerde aanbieding.

• (Virfilmstudie–verryking)Identifiseer,ontleedenevalueerdieverhoudingtussenklank,dialoog,handelingenvisueleelementeinfilmsenanderoudiovisuelevorme.



Aandagtige lees van LITERÊRE TEKSTE VIR FORMELE STUDIE

Leerders lees, evalueer en reageer op die estetiese kenmerke van literêre tekste. hulle pas die metataal / terminologie van letterkunde toe om literêre elemente te verstaan en te waardeer. minstens TWEE genres word vir formele bestuderingenassesseringuitdieNasionaleLetterkunde-katalogusgekies(poësie/kortverhale/prosa/drama).Verwys na “Tekste vir gebruik tydens die geïntegreerde onderrig van taalvaardighede” aan die einde van hierdie afdeling.

oNtHoU: Die klem in formele letterkunde-onderrig hang van die gekose genre / voorgeskrewe werk af.

• Verstaan die unieke kenmerke van verskillende genres, bv. ’n gedig het ander kenmerke as ’n prosawerk.

• Identifiseerenverduidelikfiguurlikeenretoriesetaalgebruikinverskillendetekstesoosbeeldspraak(vergelyking,personifikasie,metafoor)enstylfigure(inversie,simbool,karikatuur,onomatopee/ klanknabootsing, ironie, kontras, spot, satire, sarkasme, antiklimaks, eufemisme, hiperbool, woordspeling, metonimia, onderbeklemtoning).

• Identifiseerdieskrywer / regisseur se bedoeling.

• Verduidelik die kenmerke van soorte gedigte en hoe versreël-enstrofebou, rym, halfrym (alliterasie, assonansie),ritme,refrein,herhaling,beeldspraakenstylfigureverbandhoumettema / boodskap.

• Verduidelik die kenmerke van dramaenhoeintrige,subintrige,karakterisering,konflik,ruimte,dramatieseironie, verhoog- en toneelaanwysings, handeling, tyd, dialoog, beeldspraak en struktuurelemente soos motoriese moment, verwikkeling, klimaks en ontknoping die tema / boodskap ondersteun.

• Verduidelik die kenmerke van roman / kortverhaleenhoeintrige,subintrige,karakterisering,konflik,dieverteller, ruimte, tyd en ironie die tema / boodskap ondersteun.

• Verryking: Verduidelik die kenmerke van filmstudiesoosintrige,subintrige,karakterisering,konflik,ruimte,tyd, kameraskote, kamerabeweging, klankeffekte, beligting, plasing, spesiale effekte, kleur en redigering om die boodskap / tema oor te dra.

Uitgebreide selfstandige lees en kyk

Leerderspasdiestrategieëaangeleerinaandagtigeleestoeopbuitekurrikulêre,selfstandigeleeswerkvirgenotennavorsing. Die begeleiding van die onderwyser is noodsaaklik tydens hierdie leesaktiwiteite.

• Besoekbibliotekeenkenboekklassifiseringskonvensies.

• Verskaf bewyse van uitgebreide lees- / kykaktiwiteite in die vorm van toesprake, besprekings en resensies (boek / film/ program).

• Lees / kyk gedurende en na klastyd na ’n wye verskeidenheid tekste soos boeke, tydskrifte, koerante, webwerwe,films,dokumentêreprogramme,TV-reekse.


33KABV

Voorbeelde van soorte vrae

Kennisvrae Wat het gebeur nadat … ? Gee die naam … Beskryf wat gebeur het by … Wie het met Jan gepraat? Wat is die betekenis van ... ?

Begripsvrae Wie was die hoofkarakter … ? Gee ’n voorbeeld van … Verduidelik in jou eie woorde ... Toepassingsvrae Kan jy aan ’n ander geleentheid dink waar ... ? Onthou jy dat ons aandag aan metafore gegee het-hoe

sal jy die metafoor in versreël 3 verduidelik?Analisevrae Hoe stem dit ooreen met … ? Hoe verskil dit van … ? Wat is die onderliggende tema van … ? Hoekom

dink jy ... ?Sintesevrae Ons het baie verskillende dinge oor Saul geleer. Gebruik dit en beskryf sy karakter. Watter soort persoon

was hy?Evalueringsvrae Hoe effektief is … ? Kan jy aan ’n beter manier dink om … ? Watter van die volgende gedigte verkies

jy? Hoekom?



tEKStE VIR GEBRUIK tYDENS DIE GEÏNtEGREERDE oNDERRIG VAN tAALVAARDIGHEDE GRAAD 10-12Bykomend tot die literêre tekste vir formele onderrig, moet die volgende tekste soos geskrewe, visuele en multimediatekste, met verskillende doelstellings, in Graad 10-12 behandel word. Sommige tekste word bestudeer vir estetiese waardering en ander kan as voorbeelde vir skryf dien. Onderwysers moet seker maak dat leerders ’n wye verskeidenheid tekste en genres gedurende die jaar lees. Daar moet ’n balans wees tussen kort en lang tekste en lees vir verskillende doeleindes, bv. estetiese doeleindes (formele letterkunde-onderrig) informatiewe doeleindes (tekste wat in groot hoeveelhede deur die media versprei word) en visuele tekste (lees vir genot).

Literêre tekste vir formele onderrig: ’n Verskeidenheid moet tydens Graad 10-12 bestudeer word.Voorgestelde genres TWEE van die volgende voorgestelde literêre genres soos in die Nasionale Letterkunde-katalogus vervat:

Roman Kortverhale Graad 10 – 6 verhale

Graad 11 – 6 verhale

Graad 12 – 8 verhale

DramaPoësie Graad 10 – 6 gedigte

Graad 11 – 8 gedigte

Graad 12 – 10 gedigte

Verryking Biografieë

Essays / sketse

Filmstudie

Geselekteerde TV-reekse / dokumentêre programme

mites en legendes

Outobiografieë

Radiodramas

Volksverhale

Naslaantekste Ensiklopedieë

handboeke

Roosters

Skedules

Telefoongidse

Tesourusse

TV-gidse

Woordeboeke

Mediatekste (geskrewe)

Advertensies (kommersieel en geklassifiseerd)

Brosjures

hoofartikels

huldeblyke

Kennisgewings

Koerantberigte

Resensies

Tydskrifartikels

oudiotekste (geskrewe)

Dialoë

Grappe

Liedere

Toesprake

Geskrewe interpersoonlike en transaksionele tekste Briewe

Dagboekinskrywings

E-posboodskappe

Notas

Sms, twitter

Uitnodigings

Verslae

Geskrewe interpersoonlike tekste in besigheid Agendas en notules

Formele briewe

Multimedia- / visuele tekste vir inligting Facebook en ander sosiale netwerke

Grafieke,tabelle

Kaarte

Kopkaarte, diagramme

Plakkate

Rekenaargeprojekteerde aanbieding

Strooibiljette,pamflette,brosjures

Tekens en simbole

Transparante

TV-dokumentêre programme

Webblaaie, webwerwe, blogs

Multimedia- / visuele tekste vir estetiese doeleindes Films

Foto’s

illustrasies

Multimedia- / visuele tekste vir genot en vermaakFilms

Graffiti

Grappe (geïllustreerd)

musiekvideo’s

Spotprente, karikature

Strokiesprente

TV-programme

oudioteksteOpnames van toesprake

Radioprogramme

Voorlesings van dramas

Voorlesings van romans en kortverhale

Advertensies op radio, tV, in koerante en tydskrifte


35KABV

Lengte van tekste om vir aandagtige lees / begrip en opsommings te gebruik

tipe GraadLengte van die teks

(woorde)

Leesbegrip / aandagtige lees

10 400-500

11 500-600

12 600-700

tipe Graad Lengte van die teks (woorde) Lengte van opsomming (woorde)

Opsomming

10 200

60-7011 230

12 250



3.3 SKRYf EN AANBIED

Skryf en aanbied kombineer drie aspekte: 1) om prosesskryf te gebruik, 2) om die kennis van die strukture en kenmerke van die verskillende tekste te leer en toe te pas, en 3) om die kennis van paragrawe, sinstrukture en punktuasie te leer en toe te pas.

Prosesskryf

Die onderrig van skryf behels ’n proses, alhoewel nie al die stappe van die proses tydens elke skryfaktiwitet gebruik sal word nie. Byvoorbeeld: dit is nie nodig dat leerders elke struktuur- en taalkenmerk van bekende tekssoorte in besonderhede hoef te ontleed nie. Onderwysers behoort per geleentheid te fokus op sinsbou of die skryf van paragrawe, of leerders kan tekste skryf sonder konseptekste soos tydens eksamenvoorbereiding.

Stappe vir prosesskryf

Beplanning / pre-skryf

• Ontleed die struktuur, taalkenmerke en register van die betrokke tekssoort.

• Besluit op die doel, teikengroep en konteks.

• hou ’n dinkskrum oor die onderwerp deur byvoorbeeld kopkaarte te gebruik.

• Bespreek die kriteria wat vir evaluering gebruik sal word.

• Doen navorsing oor die onderwerp en kies toepaslike inligting.

• Gebruik die struktuur en idees wat in pre-skryfstadium bespreek is en skep ’n raamwerk vir die teks.

• Identifiseerhoofgedagtesenondersteunendeidees.

• Rangskik die idees in ’n logiese volgorde.

Skryf ’n konsep

• Skryf ’n eerste poging en hou die doel, teikengroep, onderwerp en tekssoort in gedagte.

• Kies gepaste woorde soos beskrywende woorde en frases om, byvoorbeeld, ’n verhalende opstel lewendiger te maak.

• Organiseer idees in ’n logiese volgorde sodat argumente duidelik is.

• Organiseer idees en / of beelde sodat die opstel / teks sin maak.

• Skep ’n persoonlike styl.

• Lees eerste konsep krities en kry terugvoer van onderwyser en klasmaats.

Hersiening, redigering, proeflees en aanbieding

• Evalueer eie idees en dié van ander aan die hand van gestelde kriteria.

• Verfyn woordkeuse, sin- en paragraafstrukture.


37KABV

• Verfyn die volgorde en samehang van paragrawe.

• Skakel dubbelsinnigheid, breedsprakigheid, woordoortolligheid en beledigende taal uit.

• Gebruik grammatika, spelling en punktuasie korrek.

• Bereifinaleweergawevoor,insluitenduitlegsoosopskrifte.

• Bied teks aan.

taalstrukture en -konvensies tydens prosesskryf

Register, styl, toon

• Gebruik ’n gepaste register soos ’n formele Afrikaans en styl vir ’n sakebrief (formeel of informeel).

• Skep ’n persoonlike styl soos skryf vanuit ’n eie gesigspunt.

Woordkeuse

• Ken en gebruik ’n wye verskeidenheid woorde.

• Ken die denotatiewe en konnotatiewe betekenis van woorde.

• Ken woordsoorte en hoe dit in ’n sin gebruik word (lidwoord, byvoeglike naamwoord, selfstandige naamwoord, werkwoord, ens.).

• Bepaal of woordgebruik formeel, informeel of sleng (aanstootlike taal) is en hoe om dit korrek in sinne te gebruik.

• Spelwoordekorrek(spelreëls).

• Gebruik woordeboeke en tesourusse om woordeskat uit te brei.

• Skep ’n persoonlike woordelys om woordeskat uit te brei.

Sinsbou

• Skryf enkelvoudige, saamgestelde en veelvoudige sinne.

• Gebruik verbindingswoorde (soos voegwoorde, betreklike voornaamwoorde, bywoorde, telwoorde) korrek om sinsdele / sinne te verbind.

• Gebruik bywoordelike en byvoeglike bepalings om sinne uit te brei, byvoorbeeld: Die ou man met die kierie loop in die straat.

• Gebruik byvoeglike en bywoordelike bysinne korrek.



Skryf van ’n paragraaf

• Skryf paragrawe met kern- en ondersteunende sinne.

• Organiseersinnein’nlogiesevolgordesodatdit’nsamehangendeparagraafvir’nspesifieketekssoortvorm.

• Gebruik verbindingswoorde (soos voegwoorde, voornaamwoorde, bywoorde, die herhaling van woorde, sinonieme, antonieme) om kohesie in ’n paragraaf te verseker, bv. ’n paragraaf met verskillende voegwoorde wat die gedagtegang saambind en betekenis daaraan gee.

Taalkonvensies (spelling en punktuasie)

• Ken en gebruik leestekens (soos punt, komma, dubbelpunt, aandagstreep, vraagteken, uitroepteken, hakies, aanhalingstekens, kommapunt, ellips) gepas en korrek.

tekssoorte – strukture en taalkenmerke

Onderwysers moet seker maak leerders skryf ’n wye verskeidenheid tekste gedurende die jaar. Daar moet ’n balans gehandhaaf word tussen die skryf van lang en kort tekste en vir verskillende doeleindes, byvoorbeeld: Kognitief akademiese en kreatiewe doeleindes, persoonlike/interpersoonlike en sake-doeleindes.

Die tabel hieronder bevat die soorte tekste wat ’n leerder in Graad 10-12 behoort te skryf.

opstelle en verskeie lang en kort transaksionele tekste (kognitief akademies en kreatief)tekssoort Doel teksstruktuur taalkenmerke

inligtingsverslag

(Lang)

Omteklassifiseerentebeskryf

• ’n inleiding, algemene klassifikasie,bv.:Wewers is saadetende voëls.

• Tegniese indeling (opsioneel), bv.: Hulle Latynse naam is ploceidae.

• Volledige beskrywing volg, bv.: Die mannetjie is kleurvol, gewoonlik geel en swart.

• Beskrywing van dele en funksie van wewers volg, bv.: Wewers het ronde kegelvormige snawels.

• Beskrywing van gewoontes en gedrag, bv.: Hulle bou ingewikkelde geweefde neste.

• Beskrywende visuele tekste kan inligting verduidelik, bv. diagramme en foto’s.

• Skryf in die teenwoordige tyd.

• Fokus eers op inleidende en algemene inligting, bv. oor wewers in die algemeen.

• Geedanspesifiekeinligting.

• Gebruik gepaste vaktaal, bv. snawel, saadetend.


39KABV

Prosedures soos instruksies, rigtingaanwysings en reëls

(Kort)

Om deur middel van ’n reeks opeenvolgende stappe te beskryf of opdrag te gee oor hoe dinge gedoen word

• Doelstelling: ’n mededeling oor iets wat bereik moet word, bv. hoe om ’n omslag vir ’n lêer te maak.

• Benodigdhede word in korrekte volgorde gelys, bv. ’n groot vel kunspapier, verf, ens.

• Opeenvolgende stappe om doel te bereik, bv. verf ’n blou agtergrond op die papier.

• Visuele tekste kan gebruik word, bv. storiebord, diagramme, ens.

• Begin sinne altyd met ’n bevelsin of werkwoord, bv.: Verf ’n blou agtergrond. Skryf in chronologiese volgorde.

• Dui chronologiese volgorde puntsgewys aan.

• Gebruik persoonlike voornaamwoorde in plaas van eiename.

• Gebruik oorsaak en gevolg.

Verduideliking soos die lewensloop van ’n skoenlapper, hoe ’n dinamo werk

(Kort)

Om te verduidelik hoe of hoekom ’n proses plaasvind

• Algemene stelling lei onderwerp in, bv.: ’n Dinamo is ’n masjien wat meganiese energie in elektriese energie omskakel.

• ’n Opeenvolging van stappe om te verduidelik hoe en hoekom iets gebeur, bv.: Wanneer die as van die dinamo ...

• Visuele inligting kan gebruik word, bv. diagramme.

• Skryf in die teenwoordige tyd.

• mag woorde gebruik wat sinne saamvoeg en tyd aandui soos en, maar, daarna, volgende, ens.

• mag woorde gebruik wat sinne verbind en op logiese verloop dui soos omdat, dit veroorsaak, ens.

• Kan die lydende vorm gebruik.

Argumenterend

(Opstel)

Om ’n standpunt te verdedig; probeer om die leser te oortuig

• Neem standpunt in, bv.: Winkels moet op Sondae gesluit wees.

• Gee ’n reeks uitgebreide argumente, bv.: Elke persoon het ’n dag rus nodig. Dit is veral belangrik vir mense wat in winkels werk omdat ...

• Versterk die argument deur die openingsargument op te som en te herhaal, bv.: Ons het gesien dat ... daarom …

• Gebruik die teenwoordige tyd.

• Fokus hoofsaaklik op gepaste woordeskat soos winkels, klante.

• Gebruik woorde wat rede, oorsaak, opeenvolging/ voegwoorde / logiese opeenvolging aandui, soos dit bewys dat, maar, dog, omdat, daarom.

Beredeneerd

(Opstel)

Om argumente vir verskillende standpunte aan te bied

• Stel argument / probleem; mag hoofargumente in inleiding gee, bv.: Die kwessie of ons moet skoolklere dra of nie is baie belangrik. Daar is goeie redes vir beide ....

• Argumente vir, asook ondersteunende bewyse.

• Argumente teen, asook ondersteunende bewyse.

• Slotsom: opsomming en aanbevelings.

• Gebruik die teenwoordige tyd.

• Fokus hoofsaaklik op gepaste woordeskat soos skoolklere, leerders.

• Gebruik woorde wat rede, oorsaak, opeenvolging/ voegwoorde / logiese opeenvolging aandui soos dit bewys dat, maar, dog, omdat, daarom.

• Ontwikkel argumente van die algemene na die spesifieke.



Bespiegelend

(Opstel)

Om ’n idee te oorweeg / deurdink en emosionele reaksies en gevoelens weer te gee.

• Die skrywer kan byvoorbeeld bespiegel oor ’n droom of strewes, byvoorbeeld:

o Dit is hoe ek die beste onderwyser onthou wat ek ooit gehad het.

o Gee jou siening oor die lewe en hoe dit geleef behoort te word.

• ’n Bespiegelende opstel sal subjektief wees.

• Gevoelens en emosies speel ’n baie belangrike rol.

• ’n Groot gedeelte van dié opstel mag beskrywend wees. Die beskrywings behoort lewendig te wees en moet daarop gemik wees om die herinneringe of gevoelens van die skrywer in die leser te laat herleef.

• Die gedagtes / idees / gevoelens wat uitgedruk word, behoort opreg te wees en persoonlike betrokkenheid te toon.

• Gebruik persoonlike voornaamwoorde.

• Fokus hoofsaaklik op gepaste woordeskat soos skoolklere, leerders.

• Gebruik woorde wat gevoel, siening, aandui soos ek is oortuig dat, dit bewys dat, maar, dog, omdat, daarom.

Resensie soos vir ’n boekof’nfilmof’nrestaurant

(Lang)

Om op te som, te ontleed en daarop te reageer

• Konteks: agtergrondinligting oor bv. die skrywer, illustreerder, soort werk.

• Teksbeskrywing: beskryf elemente van die teks of produksie soos hoofkarakters, belangrike gebeure en stilistiese kenmerke.

• Beoordeling: evalueer die werk en gee eie opinie of beoordeling.

• Gebruik die teenwoordige / verlede tyd.

• Gebruik woorde wat op waardering en evaluering dui soos snaaks, genot, opwindend, vermaaklik, belangrik, uitstaande.


41KABV

tekssoort Doel teksstruktuur taalkenmerke

Verhalend

(Opstel)

Om te vermaak inleiding wat karakters en agtergrond bekendstel; gebeure wat spanningslyn skep;afloop / oplossing / samevatting

• Skryf in die eerste of derde persoon.

• Gebruik meestal verlede tyd.

• Beskryf opeenvolgende gebeure.

• Gebruik woorde wat gebeure in tyd aandui, bv. vroeg die môre, later.

• Dialoog kan gebruik word.

• Gebruik bywoorde, byvoeglike naamwoorde, beelde, ens., wat leser boei.

Beskrywend

(Opstel)

Om iets lewendig te beskryf inleiding wat ’n algemene oorsig van die onderwerp gee; beskryf daarna kenmerke / karaktertrekke van onderwerp

• Gebruik verlede of teenwoordige tyd.

• Skep ’n prent in woorde.

• Gebruik bywoorde en byvoeglike naamwoorde.

• Gebruik beeldspraak soos vergelykings, metafore, personifikasieenstylmiddelssoos herhaling, kontras, klanknabootsing.



Lang en kort transaksionele tekste (persoonlik / interpersoonlik)tekssoort Doel teksstruktuur taalkenmerke

Dagboekinskrywings

(Kort)

Om persoonlike ervarings weer te gee en daaroor na te dink

• Skryf gewoonlik in ’n dagboek of ’n joernaal.

• Skryf inskrywings gereeld (daagliks of weekliks).

• Voorsien inskrywings van datums.

• Kan oorvertelling van ’n persoonlike aard wees (verwys na persoonlike mededeling).

• Skryf gewoonlik in die verlede tyd.

• Gebruik informele styl.

• Skryf vir hom- of haarself.

E-pos

(Kort)

Om in te lig en verhoudings te handhaaf

Die ontvanger se adres – in die meeste gevalle is dit die ontvanger se naam, die naam van die bedienerspunt en die land waar dit voorkom.Byvoorbeeld: lethaboj (naam)@ gmail. (bediener) za (land).

• CC: Dit is die ontvangers vir wie se aandag die e-pos ook gestuur word.

• Onderwerp: Dit is ’n opsomming van die inhoud van die e-pos.

• Boodskap

• Versender se naam

• NB: Die versender se adres wys outomaties wanneer die e-pos ontvang word.

• Die versender kan ook ander besonderhede aan die einde voorsien. Dit word ’n naamtekening genoem.

Gesprekstipe kommunikasie

Vriendskaplike briewe

(Lang)

Om in te lig en vriendskap te onderhou

• Adres, datum en aanhef

• Struktuur hang af van die doel van die brief (soos mededeling van nuus, gelukwensing, simpatiseer, verduidelik).

• Kan oorvertelling van persoonlike aard wees (verwys na persoonlike mededeling).

• Afsluiting / slot (naam)

• Gewoonlik informele styl, maar brief waarin meegevoel uitgespreek word, kan meer formeel wees.

• Taalkenmerke volgens die doel van die brief


43KABV

Persoonlike mededeling of vertelling

(Lang)

Om van ’n persoonlike ervaring te vertel

• Oriëntering:beskrywingvankonteks of omstandighede (soos skoolvakansie)

• ’n Chronologiese weergawe van gebeure, bv.: Ek het na Tumelo se huis gegaan ... Daarna ....

• Addisionele inligting oor die gebeure , bv. Hy was verras om my te sien ...

• ’n Afsluiting wat uitgebrei kan word, bv. Ek hoop ek kan weer by Tumelo kuier. Ons het pret gehad.

• Skryf gewoonlik in die verlede tyd.

• Skryf in die eerste of derde persoon.

• Gebruik woorde wat tydsverloop aandui, bv. eerste, daarna, die volgende dag, wanneer, net voor dit, ten laaste, intussen.

• Neig om te fokus op individuele en groepdeelname.

• Kan ’n informele styl gebruik.

Uitnodiging (en antwoord)

(Kort)

Om iemand na ’n gebeurtenis uit te nooi of om op te tree by ’n gebeurtenis (aanvaar uitnodiging of wys dit van die hand)

• Kan in die formaat van informele brief of uitnodigingskaartjie wees.

• Sluit die volgende in:

o aard van die gebeurtenis;

o waar dit plaasvind;

o datum en tyd;

o magkleredragreëlsinsluit;

o naam van uitgenooide;

o mag RSVP insluit; en

o mag visuele element/e insluit.

• Die antwoord mag in die vorm van ’n nota of brief wees.

• Kan formele of informele styl wees.

• Bondig en op die man af.

• Gebruik konvensionele frases soos Ontvang hiermee ’n uitnodiging ...

• Antwoord getuig van beleefdheid, bv. Baie dankie vir die uitnodiging na die partytjie, maar ek sal dit ongelukkig nie kan bywoon nie.

huldeblyk

(Lang)

Om iemand se dood te herdenk of om mense van iemand se dood in kennis te stel

• Volle name; datum van afsterwe, waar persoon tydens dood gebly het, geboortedatum, geboorteplek, oorlewendes (eggenoot, kinders) en hulle name, inligting oor begrafnis (plek, datum, tyd).

• Die volgende inligting kan ook ingesluit word: oorsaak vandood,biografiesebesonderhede, inligting oor huldigingsdiens.

• Formele styl

• Gebruik eufemisme, bv. oorlede i.p.v. dood.

• Gewoonlik bondig.

• Gebruik taalkonvensies soos in plaas van blomme kan donasies geskenk word aan ...



Dialoog

(Lang)

Dit is ’n verslag van spreekbeurte tussen twee of meer mense in die orde waarin die gesprek gevoer word en vanuit ’n spreker se perspektief.

Wanneer ’n dialoog geskryf word:

• skryf die name van die sprekers aan die linkerkant van die bladsy;

• gebruik ’n dubbelpunt na die naam van elke spreker;

• begin elke nuwe spreekbeurt op’nvolgendereël;

• inligting vir sprekers/ karakters (of die leser) oor hoe om te praat of om die handeling uit te beeld, moet tussen hakies, direk voor die spreker/karakter se woorde, geskryf word, byvoorbeeld: anna (met dringendheid); en

• skets ’n scenario voordat dialoog geskryf word.

• indien die dialoog tussen familie of nabye vriende plaasvind, word ’n gemaklike, informele styl gebruik. Bekende taalvorme word vir versoeke, vrae, opdragte, voorstelle en erkennings gebruik.

• Wanneer die gesprek vreemdelinge insluit, is die praatstyl meer beleefd in terme van versoeke, vrae, opdragte, voorstelle en erkennings.

Onderhoud

(Lang)

Een of meer persone vra vrae, konsulteer of evalueer ’n ander persoon/persone.

Die onderhoudvoerder stel vrae aan die persoon met wie die onderhoud gevoer word. Die onderhoudvoerder beplan vooraf vrae om ’n bepaalde beeld van die ondervraagde te skep, byvoorbeeld, die persoon se sterk punte, talente, swak punte, ensovoorts.

Soos wanneer ’n dialoog geskryf word, is die volgende belangrik:

• Skryf die name van die sprekers aan die linkerkant van die bladsy.

• Gebruik ’n dubbelpunt na die naam van die spreker;

• Elke nuwe spreekbeurt word op’nnuwereëlgeskryf.

Skryf in die teenwoordige tyd.

Toespraak

(Lang)

Om in te lig, op te voed en te vermaak.

• Besluit oor die styl wat gebruik gaan word: wanneer, waar, hoekom (doel) wie (gehoor en wat).

• Die inleiding moet belangstelling van die hoorder wek.

• Ontwikkel weldeurdagte idees en vermy clichés.

• hanteer kritiek deur billike alternatiewe te gee.

• Die slot moet die gehoor tot nadenke stem en is nie ’n samevatting van die toespraak nie.

Gebruik kort sinne met eenvoudige idees en bekende voorbeelde.


45KABV

transaksionele tekste (sake-tekste)tekssoort Doel teksstruktuur taalkenmerke

Sakebrief

(Lang)

Verskeie, bv. om vir ’n werk / beurs aansoek te doen; om te kla, om iets te versoek, ens.

• Skrywer se adres en datum, ontvanger se adres, aanhef

• Kan ’n opskrif hê.

• Teksstruktuur sal afhang van die doel van brief.

• Afsluiting, handtekening

• Gewoonlik ’n formele styl

• Gebruik skryfkonvensies soos Geagte Meneer / Mevrou, Die uwe.

• Bondig en op die man af

Curriculum Vitae (CV)

(Lang)

Om ’n opsomming van ’n persoon se lewe en kwalifikasiestegee

• Persoonlike inligting: naam, geboortedatum, nasionaliteit, iD-nommer, adres, ens.

• Formelekwalifikasies,bv.grade verwerf

• Werksondervinding (indien van toepassing)

• Stokperdjies en belangstellings.

• Referente

• Ontwerp en uitleg (belangrik)

• Bondig – nie meer as twee bladsye nie.

• Opskrifte en puntsgewys

• Styl is formeel en direk.

invul van vorms

(Kort)

Verskeie, bv. om vir ’n werk aansoek te doen, toelating tot universiteit, ens.

Teksstruktuur volgens die doel Voltooi vorms bondig, akkuraat, formeel, netjies (skrif moet leesbaar wees – gewoonlik drukskrif).

Agenda

en

notule

(Lang)

Om struktuur aan ’n vergadering te gee

• Naam van instelling

• Datum, tyd en plek van vergadering

• Verwelkoming en verskonings

• Sake voortspruitend uit vorige notule

• Nuwe sake

• Algemeen

• Besprekingspunte word gewoonlik genommer.

• Taal is bondig.

• Gebruik woorde wat handeling aandui, bv. goedkeur, bespreek, aankondig.

• Formele taal

• Gebruik taalkonvensies bv. sake voortspruitend ..., nuwe sake, ens.

Om verslag van ’n vergadering te gee

• Naam van vereniging.

• Datum, tyd en plek van vergadering

• Teenwoordigheidslys en verskonings

• Goedkeuring van vorige notule (kan gewysig word)

• Verslag van besprekings, besluite geneem en persone verantwoordelik

• Tyd van verdaging

• Bondige taal

• Formele taal

• Nommer besprekingspunte.

• Magopskrifteenkoeëlsgebruik.

• Gebruik taalkonvensies bv. sake voortspruitend ..., nuwe sake, ens.



Strooibiljet/pamflet

(Kort)

Om iemand te oorreed om iets te koop of te gebruik

• Klein grootte, bv. A5-papier

• Opskrif moet aandag trek, leuse of logo.

• Kortlikse beskrywing van produk

• Lys van voordele en aanbiedinge

• Kontakbesonderhede soos webwerf

• Visuele inligting mag gebruik word, soos ontwerpselemente.

• Spreek leser direk aan.

• Bondige taalgebruik

• Gebruik taal wat impak op leser maak, bv. bywoorde, byvoeglike naamwoorde, figuurliketaalsoosmetafore,vergelykings.

Advertensie

(Kort)

Om iemand te oorreed om iets te koop of te gebruik

• Neem verskeidenheid formate aan.

• Gebruik leuses en logo’s.

• het gewoonlik visuele ontwerpelemente.

• Gebruik advertensietegnieke.

• Ontwerp moet aandag trek sodat die leser die advertensie onthou.

• Gebruikfiguurliketaalenpoëtiesestylmiddelsomimpak te maak en om taal te onthou, bv. metafoor, vergelyking, herhaling, alliterasie, rym en ritme.

E-pos

(Kort)

Verwys na persoonlik /interpersoonlik



transaksionele tekste (inligtingstekste)tekssoort Doel teksstruktuur taalkenmerke

Koerantberig

(Lang)

Om in te lig, op te voed en te vermaak

• Gee feite kortliks en akkuraat.

• Strewe om die belangrikste feite te gee sonder om die leser te verloor.

• Som akkuraat op sonder om die waarheid te verdraai.

• Gee ’n saaklike, bondige, maar treffende titel. Subtitels kan ook gegee word.

• Vermeld die belangrikste feite alreeds in die eerste paragraaf: wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe en in watter mate.

• Duidelike en akkurate taalgebruik

• Skryf in die derde persoon.

• Kan die lydende of bedrywende vorm gebruik afhangende van die fokus en wat vir die leser toepaslik is.

• Aanhalings, kommentaar, opinies, verklarings en waarnemings van betrokke mense of kundiges oor die onderwerp


47KABV

Tydskrifartikel

(Lang)

Om in te lig, op te voed en te vermaak

• Die opskrif moet aantreklik en interessant wees.

• Die styl moet persoonlik wees en direk tot die leser spreek.

• Die styl kan beskrywend enfiguurlikweesen’nberoep doen op lesers se verbeelding.

• Name, plekke, tye, gebeurlikhede, standpunte en enige ander besonderhede behoort ingesluit te word.

• Die artikel moet belangstelling wek en die leser boei.

• Aanhalings van mense; direkte aanhalings

• Langer paragrawe

• Beskrywende taalgebruik

• ’n Kombinasie van formele en informele taal insluitend daaglikse mondelinge taalhandelinge

• Retoriese vrae

• Gevoelstaal

• Gebruik van beeldspraak en beskrywing

Gee aanwysings

(Kort)

Om, byvoorbeeld, padaanwysings vir iemand te gee

• Gebruik chronologiese volgorde.

• Verwysna’nspesifiekerigting.

• Dui die beraamde afstand aan.

• Verskaf inligting oor bakens langs die pad.

• Gebruik hoofsaaklik bevelsinne.

• Gebruik kort en duidelike sinne.

Lengte van geskrewe tekste tekste Graad Getal woorde

opstelle:

Verhalende, beskrywende, bespiegelende, argumenterende, beredeneerde

10 150-200

11 200-250

12 250-300

Lang transaksionele tekste:

Vriendskaplike en formele briewe (versoek / klagte/ aansoek / sakebriewe / bedanking / gelukwensing/ simpatie) / Formele en informele briewe aan die pers / CV en begeleidende brief / Agenda en notule/ huldeblyk / Resensie / Verslag / Toespraak/ Dialoog / Geskrewe onderhoud / Tydskrifartikel / Koerantberig / Brosjure

10-12 120-150 (slegs inhoud)

Kort transaksionele tekste:

Advertensie / Dagboekinskrywing / Poskaart / Uitnodigingskaartjie (en antwoord) / invul van vorms / instruksies / Aanwysings / huldeblyk / Plakkaat / Strooibiljet(pamflet)/ E-pos

10-12 80-100



3.4 tAALStRUKtURE EN -KoNVENSIES – VERWYSINGStABEL

Die volgende taalstrukture en -konvensies moet binne die konteks van lees en skryf onderrig word. Dit vorm ook deel van sistematiese taalonderrig. Die meeste taalstrukture en -konvensies is reeds in die vorige fases onderrig en die gebruik daarvan moet in Graad 10-12 versterk word. Ander strukture word in Graad 10-12 vir die eerste keer onderrig.

tAALStRUKtURE EN -KoNVENSIES

Woordeskatuitbreiding/-ontwikkeling en taalgebruik

Betekenisleer en figuurlike taal: Sinonieme, antonieme, paronieme, polisemie, homonieme, homofone, een woord vir ’nomskrywing,beeldspraak(vergelyking,metafoor,personifikasie),stylfigure(oksimoron,metonimia,klanknabootsing,hiperbool,kontras, ironie, satire, humor, sarkasme, antiklimaks, klimaks, simboliek, eufemisme, litotes, paradoks, sinekdogee, sinestesie, antitese, antonomasia, elisie, woordspeling), idiome, idiomatiese uitdrukkings, spreekwoorde, anglisismes, nuwe woorde (neologismes), leenwoorde en erfgoed (volksetimologie)

Woordvorming: Voorvoegsels, agtervoegsels, stamme / basisvorme, kern en bepaler, simplekse en komplekse, afleiding,samestelling,samestellendeafleiding,verbindingsklanke

Klankleer en spelling: Klanke (konsonante / vokale / diftonge / klankverskynsels soos assimilasie, oorronding, ontronding), spelpatroneenspelreëls,klankgrepeenlettergrepe,afkortingsenverkortings,akronieme

Skryftekens: Afkappingsteken, koppelteken, deelteken, kappie, klemtekens (akuut / gravis)

Sinstrukture tipes

Selfstandige naamwoorde Soortnaam (meervoud, verkleining): huis – huise – huisie; man – mans – mannetjie

Eienaam: Piet, Nonxeto, Gauteng, Suid-Afrika

Versamelnaam:swermvoëls,skoolvisse(ookuitbreidingvanwoordeskat)

Abstrak: liefde, haat, jaloesie

meervoud: -e, -s, -ers, -ere, -ens, -de, -te; meervoude met die afkappings ’s; meervoude met diedeeltekenë;meervoudemet’nkappieê;dubbelemeervoudeop-kusen-ci;anderwoordevir meervoudsvorm: ding > goed

Verkleining:-tjie,-jie,-ie,-etjie,-pie,-kie,’tjieendiereëlsvirdievormingvanverkleining

Geslag: aparte woorde (man x vrou); agtervoegsels (-esse, -es, -in, -ster, -ise, -e, -te); woorde soosmannetjie,wyfie,haan,hen,ram,ooi,merrie,hings,ens.

Telwoorde hooftelwoord: vyf, twintig

Rangtelwoord: eerste, tweede, derde, drie-en-veertigste

Lidwoorde Onbepaalde lidwoord: ’n

Bepaalde lidwoord: die

Voornaamwoorde Aanwysende voornaamwoorde: hierdie, daardie

Persoonlike: ek, jy, ons, ens.

Besitlike: my, sy, joune, hare, s’n, ens.

Vraende: waarin, wat, wie, ens.

Betreklike: wat, wie se, met wie, waaruit, waarop, waarmee

Onpersoonlike: dit, daar

Onbepaalde: iets, ’n mens, hulle, iemand, niemand

Wederkerende: hy ... hom, Juffrou ... haar

Wederkerige: mekaar


49KABV

Byvoeglike naamwoorde Attributief: Die lang man ...

Predikatief: Die man is lank ...

Trappevanvergelyking:stellende,vergrotendeen(die)oortreffendetrap;reëlsvirdieonderrigvan die vorming van trappe van vergelyking

Letterlikeenfiguurlikebetekenis

intensiewe vorme: doodmoeg, springlewendig

Verboëvorme:Dielawwekind...

Vergelykings: So bleek soos ’n laken

Bywoorde Bywoord van tyd: nou-nou, gister

Bywoord van wyse: gesels-gesels, vinnig, stadig

Bywoord van plek: op die sokkerveld, Winburg, in die dorp

Bywoord van modaliteit: dalk, moontlik

Voorsetsels Alle voorsetsels in vaste en vrye verbindings: met, op, onder; onderaan, daarin

Werkwoorde Selfstandige / hoofwerkwoord: kom, gaan, groet

Deeltjiewerkwoorde (skeibare en onskeibare werkwoorde): ingaan – gaan in, opteken – teken op, teengaan – gaan teen

Koppelwerkwoorde: is, was, word, lyk, blyk, heet, skyn

hulpwerkwoorde: tyd, wyse, plek, vorm

Infinitief:omte+werkwoord,te+werkwoord:behoort,hoef,skyn,blyk

Deelwoorde Teenwoordige (onvoltooide) deelwoord: -ende aan die einde van werkwoorde, bv. singende, laggende

Verlede (voltooide) deelwoord:

Swak verlede deelwoord: kry -te / -de aan die einde van werkwoorde: gesifte, gesteelde

Sterk verlede deelwoord: breek – gebroke

Voegwoorde Verbind sinsdele en sinne aan mekaar:

Groep 1: maar, en, want, of, dog, sowel as (woordorde verander nie – neweskikkend);

Groep 2: dus, daarom, intussen, al, nogtans anders (woordorde verander – voegwoordelike bywoorde); en

Groep 3: dat, omdat, indien, terwyl, alhoewel, voordat, as, ens. (onderskikkend).

Verbindingswoorde (skryf van sinne en paragrawe)

Sluit in woorde soos voegwoorde, betreklike voornaamwoorde, bywoorde, telwoorde

Tussenwerpsels Eina!, sjoe!

Tyd Teenwoordige tyd: Ek drink ’n melkskommel.

Verlede tyd: Ek het ’n melkskommel gedrink.

Toekomende tyd: Ek sal ’n melkskommel drink.



Sinne en sinsdele Bou van ’n enkelvoudige sin: onderwerp, gesegde, voorwerp, byvoeglike en bywoordelike bepalings

Woordordeinsinne:tyd,wyse,plek,infinitief

Sinsoorte: stel-, bevel-, vraag-, uitroepsinne (eksklamasie)

Saamgestelde sinne: hoofsinne en bysinne (byvoeglike, bywoordelike – tyd, wyse, plek, modaliteit)

Veelvoudige sinne (hoof- en neweskikkende sinne)

Ontkenning: dubbele ontkenning, vraag (Nee, dit is nie ... nie); bevel (moenie ...), asseblief (moet asseblief nie ... nie); woorde wat verander (iemand – niemand; ooit – nooit)

Lydende en bedrywende vorm (aktief en passief)

Stelsin, sinne sonder onderwerp, sinne in verlede tyd, sinne in toekomende tyd, sinne met hulpwerkwoorde, bevelsin, vraagsin

Direkte en indirekte rede Stelsin, vraagsin, bevelsin, verandering van leestekens, verandering van bywoorde van plek en tyd, verandering van voornaamwoorde

Leestekens / punktuasie Komma, punt, vraagteken, dubbelpunt, kommapunt, aandagstreep, uitroepteken, beletselteken/ ellips, asterisk, hakie, parentese, aanhalingstekens

Kritiese taalbewustheid

Gevoels- en manipulerende taal

Vooroordeel, partydigheid en stereotipering

Aannames en die impak daarvan

Geïmpliseerdebetekenisenafleiding

Denotasie en konnotasie

Doel van seleksie en weglating van inligting

Skrywer se standpunt

3.5 oNDERRIGPLANNE

hierdie dokument stel voor dat elke onderrigsiklus op een of meer eenhede fokus wat die vaardighede luister, praat, lees, kyk, skryf, aanbied en taal insluit. Elke siklus maak voorsiening vir leerderaktiwiteite waartydens geleer, gelees en gekyk word deur middel van ’n reeks mondelinge, geskrewe en visuele tekste. in elke siklus sal leerders se aandag gevestig word op die korrekte grammatika en die soort genre. Gedurende ’n jaar sal 18 siklusse die inhoud van die kurrikulum in 36 weke dek. Die moeilikheidsvlak sal ook oor ’n tydperk van drie jaar van kwartaal tot kwartaal en jaar tot jaar toeneem. Dit sal leerders in staat stel om die jaareindeksamen in Graad 12 te skryf. Progressie is daarom deel van die organisering van die onderrigplanne. hierdie struktuur bied aan leerders en onderwysers die geleentheid om inhoud, taalkennis en woordeskat te verwerf en om taalstrukture aan te leer. Dit gebeur oor ’n tydperk van twee weke en daarna word ’n volgende vaardigheid aangepak. Dit sorg ook vir verskeidenheid en kan by ’n spesifiekegroepleerdersaangepasword.Sokandieeentemaoorsporthandelendievolgendeoortradisionelehuwelike of omgewingsake.

Geïntegreerde taalonderrig: die onderrigsiklus

in die praktyk beteken integrering verskeidenheid: ’n verskeidenheid teksformate, aktiwiteite, tekste en temas.

Wanneer ’n geïntegreerde tweeweeklikse siklus ontwerp word, mag die onderwyser aktiwiteite volgens ’n bepaalde onderwerp groepeer, byvoorbeeld: Die wêreld van werk, ’n kwessie soos klimaatsverandering, ’n voorgeskrewe werk, ’n vaardigheid van die kurrikulum soos ’n debat, ’n beredeneerde skryfstuk, strukture om ’n argument / standpunt uit te druk, ’n teks of ’n reeks tekste vanuit die afdeling “Tekste vir gebruik tydens die geïntegreerde onderrig van


51KABV

taalvaardighede”. Die lesse van ’n tweeweeklikse siklus kan in enige volgorde wees, byvoorbeeld, ’n siklus kan begin met lees wat ontwikkel tot ’n besprekingsaktiwiteit, gevolg deur ’n skryfaktiwiteit. Die voorgeskrewe literêre teks (waar toepaslik) of enige ander teks kan vir die aktiwiteite wat volg, gebruik word.

Dieonderwyserkies’nliterêreteks.Ditkangedigte,’nroman,kortverhale,dramaoffilmstudiewees.(Verwysna“Tekste om te gebruik tydens geïntegreerde taalonderrig”.) Letterkunde-onderrig in die onderrigplanne kom onder die opskrif Lees en kyk voor as Literêre teks 1-18 (Graad 12). Die onderwyser kan literêre tekste in enige volgorde aanbied en byvoorbeeld kortverhale afwissel met gedigte. As die onderwyser ’n lang teks soos ’n roman of drama kies, moet dit aaneenlopend aangebied word sodat die leerders nie besonderhede soos die storielyn of die karakters vergeetnie.Indien’nroman,dramaof’nfilmgekiesword,moetdieonderwyserditverdeelinverskillendeeenhedesoos deur die onderrigplan vereis, byvoorbeeld 10 eenhede as dit in die eerste twee kwartale van Graad 10 gedoen word.Hierdieeenhedekan10hoofstukkevan’nromanof10afdelingsvan’ndramaof10tonelevan’nfilmwees.Verskillendelees-enkykstrategieëmoetgebruikwordsodatdiebetekeniseneffekvandieliterêreteksondersoekkan word. Ander afdelings van die werk kan vir huiswerk gegee word, of dit kan deel vorm van die uitgebreide lees.

Die kurrikulum fokus op taalstrukture. in die praktyk sal taalonderrig omtrent een uur in ’n tweeweeklikse siklus duur. Dertig minute word gebruik vir die onderrig van taal in konteks saam met lees- en skryfvaardighede en die ander dertig minuteisuitsluitlikvirtaalonderrig.Remediërendetaalonderrignaaanleidingvantaalfoutetydensskryfaktiwiteite,moet ook gedoen word.

Die ontwikkeling van onderrigplanne vir onderrig- en leeraktiwiteite

’n VOORBEELD van ’n ONDERRiGPLAN vir Graad 10 Kwartaal 1, Week 5 en 6 (11 x 50-minute-lesse) = 9 uur onderrigtyd

Weke Luister en praat

1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur (geïntegreerd en eksplisiet)

5 en

6

Groepbespreking

Lede gee eie menings oor foto / prent / teks

Aandagtige lees (leesstrategieë)• identifiseeren

verduidelik die skrywer se houding / mening in teks, bv. tydskrifartikel, koerantberig;

• verduidelik en regverdig eie houding / mening

(Die teks kan verband hou met die tema van die foto vir luister gebruik.)

Skryf:• invul van ’n vorm; • skryf ’n vriendskaplike

brief/ e-pos / dialoog aan ’n vriend waarin ’n mening gegee word.

fokus op die volgende:

Prosesskryf

Beplanning, konsep, hersiening, redigering, proefleesenaanbieding

teksstrukture en taalkenmerke (Verwys na 3.3)

Gevoelstaal, veralgemening, stereotiperingDirekte en indirekte rede (korrekte leestekens soos in dialoog)

Woordeskat in konteks



Voorbeeld van ’n siklustema: Gee en reageer op opinies. Sub-tema: Mode en die liggaam

Les 1: (hoofsaaklik mondeling)

• inleiding: sosiale verkeer en ondervindings. Groepbespreking. Gee aan die hele klas of groepe leerders ’n foto waaroorhulle’nmeningmoetuitspreek,bv.’nfotovan’ntatoeëermerk,meervoudigeoor-enneusringe, blou hare, ens. Groepbespreking: leerders gee mening oor beelde in foto’s. Onderwyser / groepleier skryf menings vir woordeskatuitbreiding neer.

• Ontwikkeling van woordeskat na aanleiding van teks en vorming van eie opinie. Taalhandelinge om gesprek hoflikteonderbreek(Verwysnaaddendum).

• huiswerk: skryf ’n paragraaf waarin eie mening en (moontlik) die van ander gegee word.

Les 2: (hoofsaaklik voorbereiding vir skryf)

• Kyk weer na foto – hersien woordeskat, hoofpunte van bespreking en eie menings van leerders.

• Leerders lees huiswerk voor aan klas.

• Onderrig die kenmerke van ’n mening: stelling / bewering en gemotiveer met ondersteunende besonderhede. Gebruik bydraes van leerders en skryf voorbeeld op skryfbord.

Les 3: (hoofsaaklik skryf)

• Leerders skryf eie opinie in een / twee paragrawe. Gebruik prosesskryf: skryf, hersien, redigeer. Leerders redigeer mekaar se werk. Eindproduk is ’n brief / e-pos waarin ’n mening uitgespreek word.

• hersien formaat van vriendskaplike brief / e-pos.

• hierdie skryfstuk kan geassesseer word – onderwyser vluglees / assesseer. Stel lys van algemene foute saam.

Les 4: (hoofsaaklik lees)

• Leesteksoorverwantetemas,bv.geeeiemeningvoorofteentatoeëermerke,versieringvanjouliggaam,gaatjies in jou ore, neus, ens. moontlik ’n tydskrifartikel.

• Leesbegrip deur middel van begripsvrae (mondeling / skriftelik).

• Onderrig skryf van gevoelstaal, veralgemening en stereotipering (aan die hand van voorbeeldteks).

Les 5: (geïntegreerde vaardighede)

• Onderrig die geïntegreerde taalstrukture van ’n teks.

• Post-leesaktiwiteit: fokus op skrywer se houding / mening oor tatoeëermerke, gaatjies in jou ore, neus,gekleurde hare, ens. hoe weet jy dat ...? Watter woorde ...?

• Verbeter algemene foute wat tydens les 3 gemaak is.


• Vul ’n vorm in. Alle inligting moet korrek en akkuraat ingevul word.


53KABV

Les 7: (hoofsaaklik lees)

• Pre-leesaktiwiteit: Gee ’n mening. Waaroor dink jy gaan die teks as jy die titel lees?

• Leesbegrip van genre. Leerders beantwoord daarna vrae oor teks. Brei woordeskat uit na aanleiding van onbekende woorde in teks. (Gebruik ’n woordeboek)

• Kritiese taalbewustheid. Wat is die skrywer se houding / mening? hoe weet jy dit? Watter woorde gebruik die skrywer om sy mening uit te spreek? Wat is jou mening / houding hieroor?

Les 8: (hoofsaaklik praat en luister)

• Gee ’n mening en luister.

• Elke leerder gee ’n mening oor die tema van die teks en motiveer / ondersteun dit met bewyse.

Les 9: (geïntegreerde taalonderrig)

• Direkte en indirekte rede (hersiening).

• Leerders skryf ’n dialoog na aanleiding van gebeure in die voorgeskrewe letterkunde.


(As leerders meer oefening nodig het in die gebruik van direkte en indirekte rede, kan hierdie periodes vir addisionele aktiwiteite gebruik word.)

• Onderrig konvensies vir dialoog en die gebruik van direkte en indirekte rede.

• Leerders herskryf aktiwiteit in Les 9 as ’n dialoog vir assesseringsdoeleindes.

Les 11: formele assessering

• Doen verbeteringe oor algemene skryffoute in lesse 9 en 10.

• Aandagtige lees van tekste (Graad 11: 400-500 woorde) aan die hand van begrips- en geïntegreerde taalvrae.

• Vra vrae wat leerders verplig om ’n mening te lees, te assesseer en hulle eie te gee.

• hersien direkte en indirekte rede.

• Leerders skryf teks in die direkte rede oor in die indirekte rede.

Hierna volg die onderrigplanne vir Graad 10-12. Let daarop dat dit slegs VooRBEELDE is van hoe om die onderrig van Eerste Addisionele taal te beplan vir ’n tydperk van een jaar.



3.5.1 GRAAD 10: oNDERRIGPLAN

GRAAD 10 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur

(geïntegreerd en eksplisiet)

1 en

2

Luister na inligting

maats of klas: stel ’n maat voor

OF:

Kyk na visuele teks / TV-dokumentêr

Aandagtige lees (leesstrategieë)

• Lees ’n inligtingsteks

• maak ’n eenvoudige opsomming van belangrike feite

• Onderskei tussen feit en mening

Uitgebreide selfstandige lees: Begin met voorgeskrewe werke

Skryf ’n informatiewe paragraaf

• Skryf ’n vriendskaplike brief waarin inligting gegee word


Prosesskryf



Woordkeuse en woordbetekenisse

Die enkelvoudige sin (onderwerp, gesegde, voorwerp)

Sinsoort: stelsin

Gebruik van teenwoordige tyd


3 en

4

Luister aandagtig na ’n mening

Gee ’n mening in klas oor, bv. ’n literêre teks

Literêre teks 1:

• Bespreek agtergrondinligting

• Identifiseertema/motief

• Fokus op een identifiseerbarekenmerk en bespreek die effektiwiteit daarvan

Literêre teks 2:

• Aandagtige lees, vluglees, soeklees

• Identifiseerenbespreekintrige in roman / essay/ kortverhaal.

• Identifiseerbeeldspraakin gedig en hoe dit verband hou met tema / kwessies

Skryf ’n verbeeldingsteks, bv. ’n paragraaf / opstel in reaksie op die tema/ kwessies wat in die literêre teks ondersoek is, bv. ’n gedig / dialoog/ dagboekinskrywing / brief


Prosesskryf



Selfstandige naamwoorde (meervoud, verkleining, geslag)

Bywoorde

Byvoeglike naamwoorde (intensiewe vorme, attributief en predikatief)

idiomatiese taalgebruik (vergelykings)

Letterlikeenfiguurlikebetekenis

Verbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke



55KABV

GRAAD 10 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


5 en

6

Groepbespreking

Lede gee eie menings oor foto / prent / teks


• Identifiseerenverduidelik die skrywer se houding/ mening in teks, bv. tydskrifartikel, koerantberig

• Verduidelik en regverdig eie houding/ mening

(Die teks kan verband hou met die tema van die teks wat vir luister gebruik word.)

Skryf

• invul van ’n vorm

• Skryf ’n vriendskaplike brief / e-pos / dialoog aan ’n vriend waarin ’n mening gegee word


Prosesskryf



Gevoelstaal, veralgemening, stereotipering

Direkte en indirekte rede (korrekte leestekens soos in dialoog)


7 en

8

Luisterbegrip

Luister na ’n karaktergedrewe, dialoog/ drama/ verhaal as luisterteks

Literêre teks 3:

• Karakter en karakterisering in ’n roman / kortverhaal / drama

• Retoriese stylmiddels in ’n gedig

Literêre teks 4:

• Evalueer die tema / boodskap

Skryf ’n verhalende opstel oor ’n persoonlike ervaring


Prosesskryf



Soek betekenis van vreemde woorde in tekste in woordeboek

Direkte en indirekte rede (korrekte leestekens)



9 en

10

Groepbespreking

Luister na woorde van ’n liedjie

Storievertelling: uitgebreide selfstandige lees


• Kyk vir begrip (soos visuele teks wat verband hou met musiek/grafiek/diagram, foto; geskrewe teks soos ’n koerantberig / tydskrifartikel)

• Som puntsgewys op

Uitgebreide selfstandige lees: Voorgeskrewe (lang) werke vir lees tydens die vakansie

Skryf ’n resensie oor ’n liedjie / musiekvideo.

ontwerp ’n plakkaat / strooibiljet / pamflet vir, bv. ’n musiekkonsert.


Prosesskryf



Soorte werkwoorde (hersien en geïntegreerd met lees- en skryfaktiwiteite)

Verduidelik betekenis en gebruik van werkwoorde

Deelwoorde

homofone, homonieme

Spelling – los en vas skryf





formele Assesseringstake vir Kwartaal 1

taak 1: Luister taak 2: Skryf taak 3: Skryf taak 4: toets 1

Mondeling:

Luisterbegrip

Opstel Lang transaksionele teks taal in konteks:

Leesbegrip

Opsomming

Taalstrukture en -konvensies


57KABV

GRAAD 10 KWARtAAL 2


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


11 e

n 12

Groepbespreking

Verduidelik visuele teks in groepe – spotprent / diagram/ tabel / illustrasie, ens.

Verander bogenoemde tekste in ’n ander soort teks (bv. ’n kopkaart, invul van ’n tabel, ens.)


• Lees vir inligting en begrip (soos ’n verduideliking uit ’n handboek – nie instruksies nie)

Skryf ’n verduideliking oor die hantering of werking van ’n gewone voorwerpsoos’nfiets,selfoon, pen

OF

Skryf ’n verduideliking oor eie optrede soos ’n brief om verskoning te vra


Prosesskryf



Spelling:hoofletters,skryftekens

Stam,afleiding,samestelling, samestellendeafleiding,verbindingsklanke (hersiening)

Simplekse en komplekse

Voegwoorde (groep 1, 2 en 3)

Voorsetsels (hersiening)


13 e

n 14


Formele nagevorsde toespraak oor ’n spesifiekeonderwerp

Luister aandagtig

Luister na ’n gedig / vertelling / volksverhaal / legende / mite

Literêre teks 5:

• Vluglees, soeklees, aandagtige lees

• Kenmerke van literêre teks

• Ondersoek temas / motiewe

• Vergelyk of kontrasteer

Literêre teks 6:

• Aandagtige lees van ’n gedig

Skryf ’n paragraaf oor ’n literêre teks (soos ’n volksverhaal, mite)

• Beskryf ’n karakter en regverdig sy / haar optrede

• Beskryf die agtergrond

• Identifiseerdietema/boodskap en die invloed daarvan op karakter en gebeure


Prosesskryf



Sinsoorte: stelsin, bevelsin, vraagsin

Enkelvoudige sin: bywoordelike bepalings van tyd, wyse en plek





GRAAD 10 KWARtAAL 2


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


15 e

n 16

Hardoplees

Lees geskrewe teks hardop aan klas / groep voor en reageer op teks

Vertelling van, luister na, bv. grappe en reageer daarop

Uitbreiding: kyk na ’n advertensie / spotprent wat humor as middel gebruik


• Lees van/ kyk na humoristiese teks (soos spotprente) en ondersoek die impak daarvan

• Ondersoek middele wat in humor gebruik word,bv.Ironie,konflik,klimaks en oplossing

Literêre teks 7 (gedig):

• hersiening van kenmerke (innerlike en uiterlike bou)

• Opsomming

• Teks (kortverhaal / gedig) vir verryking

Persoonlike mededeling:

• Beskryf ’n insident

• Register, styl en toon


Prosesskryf



Spelreëlsenspelpatrone

Woordorde in sinne

Ontkenning



metataal wat verband hou met spotprente, ens.

17 e

n 18

Paneelbespreking / onderhoud

Luister vir houding en standpunt


• Lees vir kritiese taalbewustheid (soos ’n mediateks wat handel oor ’n standpunt / houding / veronderstelling)

• Kyk na ’n visuele teks wat ’n standpunt illustreer (soos ’n illustrasie, foto, plakkaat, spotprent, advertensie)

Skep ’n advertensie – sluit visuele elemente en eenvoudige oorredingstegnieke in

Skryf ’n aanbeveling/ verslag (soos oor ’n teks uit uitgebreide selfstandige leeswerk).


Prosesskryf




Woordbetekenis

Sinonieme, antonieme, paronieme, woorde wat verwar

Figuurlike taal (idiomatiese uitdrukkings en vergelykings)

Retoriese stylmiddels om te oorreed (soos vergelyking, herhaling)

Voegwoorde (wat rede, oorsaak en effek aandui)


metataal wat verband hou met advertering, ens.

19 e

n 20

Halfjaareksamen

formele assesseringstake vir Kwartaal 2

taak 5: Praat taak 6: Letterkunde taak 7: Halfjaareksamen

Mondeling:


Kontekstuele vrae Vraestel 1 – Taal in konteks

Vraestel 2 – Letterkunde

Vraestel 3 – Skryf (Kan in mei / Junie geskryf word)


59KABV

GRAAD 10 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


21 e

n 22

Hardoplees

Voorbereide hardoplees van ’n teks wat ’n standpunt en ondersteunende argumente gee

Luister na standpunte en skryf hulle neer


• Lees vir begrip en inligting

• Lees om op te som (eenvoudige argumente vir of teen ’n saak)

• Die doel om inligting in te sluit of weg te laat

• Beantwoord vrae

Skryf ’n reeks argumente vir of teen ’n voorstel / mosie

Sakebrief: klagte met redes wat klagte ondersteun


Prosesskryf



Voornaamwoorde

Byvoeglike naamwoorde (hersien)

Direkte en indirekte rede (hersien)

Bedrywende en lydende vorm

Veralgemening en stereotipering

Taalvariëteite,leenwoorde

Punktuasie

Verbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke en vraestelle


23 e

n 24

Praat en luister aandagtig:

Luister na ’n formele inleiding oor 'n debat wat gevoer word (debatsprosedures)

Literêre teks 8 (gedig):

• Tema / boodskap

• Identifiseerkenmerkeen bespreek die effek daarvan

• Beeldspraak

• Figuurlike taal

Literêre teks 9:

• Aandagtige lees

• Identifiseerenbespreekintrige in drama / roman/ kortverhaal

Skryf ’n argument: paragraaf / paragrawe met ondersteunende besonderhede / bewyse van standpunt

Paragraafkonvensies: kernsinne en ondersteunende besonderhede

Skryf ’n beskrywende opstel.


Prosesskryf



Woordsoorte (hersien)

Teenwoordige, verlede en toekomende tyd

Ontkenning (hersien)


metataal van debatsprosedures (soos mosie weerlê van argument, voorstel)



GRAAD 10 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


25 e

n 26

formele voorbereide, mondelinge aanbieding: Nagevorsde toespraak

Groepassessering om luister te oefen (om uitgebreide lees en onafhanklike navorsing te bevorder)


• Lees van verskillende tekste (soos artikels) oor’nspesifiekeonderwerp

• Vergelyk register, styl en toon met soortgelyke vorme, bv. briewe

Skryf ’n e-pos

Skryf ’n uitnodiging (formeel of informeel)

• Tekskenmerke soos uitleg, lettertipe en -grootte, ontwerpelemente in visuele kommunikasie (soos ’n formele uitnodiging)


Prosesskryf




Afkortings, verkortings en akronieme

Werkwoorde

Tydsvorme

Infinitiewevorm



27 e

n 28

Luister aandagtig

Luister na ’n mondelinge teks (soos radiodrama/ opname van ’n toespraak/ rolspel / onderhoud / drama wat gelees word)

Literêre teks 10: (aandagtige lees, vluglees, soeklees)

• Karakter en karakterisering in ’n roman / drama/ kortverhaal

• Retoriese middele in ’n gedig

Literêre teks 11:

• Evalueer die boodskap/ tema

Skryf eie opinie en regverdig dit

Let op register, styl en toon


Prosesskryf




Afkortings, verkortings, akronieme

Woordeboekgebruik vir betekenis van woorde en begrippe


29 e

n 30

Vergadering

hou ’n vergadering

(volg vergaderings-prosedures)

Literêre teks 12:

(aandagtige lees, vluglees, soeklees)

• Ondersoek temas/ motiewe verder


teks vir verryking: (soos fantasie, droom, wetenskapsfiksieinenigemedium)

Skryf ’n kennisgewing van ’n vergadering, agenda en notule


Prosesskryf



Afkortings, verkortings, akronieme

Woordvorming (hersien)

Sinsoorte (hersien)

Enkelvoudige en saamgestelde sinne (hersien)

Bedrywende en lydende vorm (hersien)



metataal vir vergaderingsprosedures, bv. agenda, voorsitter, notule, sake uit ...


61KABV


taak 8: Praat of Lees taak 9: Skryf taak 10: toets 2

Mondeling:

Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in groep

Kort transaksionele teks taal in konteks:

Leesbegrip

Opsomming


OF

Letterkunde: Kontekstuele vrae



GRAAD 10 KWARtAAL 4


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


31 e

n 32

Kritiese luisterbegrip

Luister krities na ’n teks oor vooroordeel en partydigheid

Groep- / klasbespreking


• Lees vir kritiese taalbewustheid (soos koerantberigte/ partydige verslaggewing)

Kritiese leeskwessies: Wie trek voordeel uit teks? Wie verloor? hoe?

Skryf ’n formele brief aan die pers


Prosesskryf



Woordorde en verbindingswoorde

Deelwoorde (hersien)

Lydende en bedrywende vorm (hersien)

Denotasie en konnotasie (letterlikeenfiguurlikebetekenis)


33 e

n 34

Luister aandagtig

Luister na ’n teks (gedig, kortverhaal, informatief) om aantekeninge te maak.

Luister vir hoofgedagtes en besonderhede, ens.

Literêre teks 13: Aandagtige lees

Kortverhaal / gedig / roman / drama

Literêre teks 14: hersiening / opsomming / samevatting van les / teks vir verryking

Skryf aantekeninge oor in volsinne.

Skryf ’n opsomming hersiening, bv. volsinne, gebruik sinonieme en eie woorde


Prosesskryf



Spelfoute uit leerders se skryfstukke


35 e

n 36

Luister vir waardering soos na musiek, teks, liedjie, voordrag van gedig

Literêre teks: (verryking) vir waardering en genot

Brief van waardering/ bedanking / spreek vreugde uit

hersiening van enige formate vir jaareindeksamen


Prosesskryf



Gebruik woordeboeke en ’n tesourus om nuwe / onbekende woorde na te slaan


Beleefdheids- en bedankingsvorme

Verskillende aanspreekvorme uit verskillende kulture

Register



63KABV

GRAAD 10 KWARtAAL 4


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


37 e

n 38

hersiening: informele klas- en groepbespreking gedurende voorbereiding vir eksamen

Literêre teks: (verryking) vir hersiening

Voorbereiding vir eksamen

Skryf kreatiewe stukke – kies ’n onderwerp en beplan deur middel van kopkaart


Prosesskryf



Woordeboekgebruik

idiome / spreekwoorde




39 e

n 40

Jaareindeksamen


taak 11: Jaareindeksamen

Vraestel 1 – Taal in konteks


Vraestel 3 – Skryf

+

Vraestel 4 – *mondeling

*Mondeling:Diemondelingpuntwordsaamgesteluitpuntevirpraat,luisteren/oflees.Diefinalepuntbestaanuittenminste EEN voorbereide toespraak, EEN luistertaak en ’n punt vir EEN van die volgende: voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in groep.




GRAAD 11 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


1 en

2

Luister vir begrip na ’n teks om inligting in te win (luisteroefening)OF Kyk na ’n TV-dokumentêr

Aandagtige lees (leesstrategieë)• Lees visuele/

inligtingstekste • maak ’n opsomming

van kernfeite • Maakafleidings• Onderskei tussen feite

en meningsLiterêre teks 1: • Bespreek kenmerke

van literêre teks / te en effektiwiteit daarvan

• Tema / boodskap

Skryf ’n informatiewe paragraaf. • Paragraafkonvensies• Kerngedagte en

besonderhede • Sinstrukture en

sinsoorteSkryf ’n verklaring / verslag waarin inligting gegee word (soos ’n ooggetuieverslag) fokus op die volgende:ProsesskryfBeplanning, konsep, hersiening, redigering, proefleesenaanbiedingteksstrukture en taalkenmerke (Verwys na 3.3)

SpelreëlsenspelpatroneKlankgrepe en lettergrepeWoordvorming (hersien)LidwoordeSelfstandige en byvoeglike naamwoordeSinsoorteFiguurlike taalgebruikWoordeskat in konteks

3 en

4

onvoorbereide lees (paragraaf uit voorgeskrewe werke) Groepbespreking oor visuele tekste soos spotprente (konteks, doel, illustrasie, handeling)

Literêre teks 2: • Aandagtige lees• Identifiseerenbespreek

intrige in drama / roman / kortverhaal

• Beeldspraak in ’n gedig en hoe dit verband hou met kwessies

Uitgebreide selfstandige lees: Besoek biblioteek / bring tydskrifte / koerante na skool

Skryf ’n kreatiewe paragraaf/ opstel in reaksie op die tema / motief in tekste (soos ’n gedig/ drama / kortverhaal / dagboekinskrywing / brief)fokus op die volgende:ProsesskryfBeplanning, konsep, hersiening, redigering, proefleesenaanbiedingteksstrukture en taalkenmerke (Verwys na 3.3)

SpelreëlsenspelpatroneWoordeboek en ’n tesourus vir naslaan van moeilike / onbekende woordeKlankgrepe en lettergrepeWoordvorming (hersien)Sinonieme en antoniemeLidwoordeSelfstandige en byvoeglike naamwoorde (hersien)Sinsoorte (hersien)Gevoelstaal (byvoeglike naamwoorde en bywoorde vir emosie)Verbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke Woordeskat in konteks (geskrewe en visuele tekste)


65KABV

GRAAD 11 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


5 en

6

Luisterbegrip:Luister na ’n opsomming: (kort inligtingsteks) identifiseerdiehoofgedagtes, voorsien opskrif Mondeling: onderhoud (prosedures) / rolspel

Aandagtige lees (leesstrategieë)• Lees ’n inligtingsteks vir

opsomming• maak ’n opsomming

oor ’n inligtingsteks • Identifiseerbelangrike

en minder belangrike inligting

Skryf ’n puntsgewys opsomming van ’n inligtingsteksParafraseer hoofgedagtes (van onderhoud / inligtingsteks)fokus op die volgende:ProsesskryfBeplanning, konsep, hersiening, redigering, proefleesenaanbiedingteksstrukture en taalkenmerke (Verwys na 3.3)

SpelreëlsenspelpatroneWoordeboekgebruikAfkortings, verkortings, akroniemeKlankverskynselsByvoeglike naamwoord (hersien)Leestekens en skryftekensSinsoorte (hersien)Verbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke Woordeskat in konteks

7 en

8

Voorbereide hardoplees Teks uit voorgeskrewe letterkunde OF Voorbereide lees van ’n gedig OF ’n Gedeelte uit ’n drama Skenk aandag aan uitdrukking, uitspraak, toon, tempo, frasering, oogkontak, gesigspel

Literêre teks 3: • Karakter /

karakterisering in ’n roman / kortverhaal / drama

• Kenmerke van ’n gedig (innerlike en uiterlike bou)

• Retoriese middele (beeldspraak en stylfigure)in’ngedig

Literêre teks 4: • Evalueer die boodskap

Skryf ’n verhalende opstel waarin karakters ontmoet en met mekaar praatfokus op die volgende:ProsesskryfBeplanning, konsep, hersiening, redigering, proefleesenaanbiedingteksstrukture en taalkenmerke (Verwys na 3.3)

SpelreëlsenspelpatroneWoordeboek vir onbekende woordeAfkortings, verkortings, akroniemeKlankverskynselsByvoeglike naamwoord (hersien)DeelwoordeLeestekens en skryftekensSinsoorte (hersien)Direkte en indirekte redeVerbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke Woordeskat in konteks



GRAAD 11 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


9 en

10

LuisterbegripLuister na woorde van ’n liedjie / tekste wat voorgelees wordBied uitgebreide leesprojek aan

Aandagtige lees (leesstrategieë)• Vergelyk en kontrasteer

die boodskap / styl / ritme, ens., van twee liedjies / tekste

Uitgebreide selfstandige lees van lang literêre tekste / voorgeskrewe werke

ontwerp / vul tabel met teenstellende kenmerke in OFSkryf / ontwerp ’n mediateks of visuele teks (na aanleiding van liedjie / teks), bv. ’n skets, collage, abstrakte ontwerp, simbool, dekoratiewe raam, ens.OFSkryf ’n geskrewe onderhoud / dialoog / brief aan die persfokus op die volgende:ProsesskryfBeplanning, konsep, hersiening, redigering, proefleesenaanbiedingteksstrukture en taalkenmerke (Verwys na 3.3)

Spelreëlsenspelpatrone(hersien)PunktuasieVoornaamwoordeVoegwoorde (groep 1, 2, 3) (hersien)Leenwoorde en nuutskeppingeFiguurlike taalgebruik (spreekwoorde, idiome)Direkte en indirekte redeVerbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke Woordeskat in konteks



Mondeling:

Luisterbegrip


Leesbegrip

Opsomming



67KABV

GRAAD 11 KWARtAAL 2


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


11 e

n 12

Groepgesprek Verduidelik visuele teks in groepe (soos foto’s / tabel/ diagram / sirkeldiagram)

Verander bogenoemde tekste in ’n ander soort teks (soos ’n kopkaart, invul van ’n tabel)


• Lees aanwysings wat grootte, afstand, ens., aandui

Visuele teks

• Kenmerke van die teks (’n besienswaardige plek; busrooster of ander reisplan)

Skryf rigtingaanwysings na ’n besienswaardige plek / landmerk soos die naaste sokkerstadion

feitelike beskrywing van bv. ’n besienswaardige plek

OF

Dialoog waarin rigtingaanwysings aan ’n vreemdeling gegee word


Prosesskryf



Spelreëlsenspelpatrone(hersien)

Punktuasie

Woordvorming

Voornaamwoorde

Leenwoorde en nuutskeppinge

Figuurlike taalgebruik

Direkte en indirekte rede



13 e

n 14

Mondelinge aanbieding

Formele nagevorsde voorbereide toespraak

Literêre teks 5:

• Aandagtige lees

• Kenmerke van die teks (karakter, verteller)

• Ondersoek temas/ intrige / tyd / ruimte)

• Taal en styl


Literêre teks 6:

• Aandagtige lees

• Kenmerke van die teks

Skryf paragrawe oor ’n literêre teks (soos ’n volksverhaal, mite)

• Beskryf ’n karakter en regverdig sy / haar optrede

• Beskryf die agtergrond

• Identifiseerdietema/boodskap en die invloed daarvan op karakter en gebeure


Prosesskryf




Woordorde in sinne

Voornaamwoorde

Enkelvoudige sin






GRAAD 11 KWARtAAL 2


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


15 e

n 16

Vergadering

Rolspeel vergadering

(vergaderingsprosedures)


• Lees van inligtingsteks/ te soos in koerant of tydskrifte oor ’n aktuele onderwerp soos besoedeling

Uitgebreide selfstandige lees / kyk: moedig lees en kyk van koerante/ tydskrifte / nuusberigte aan

Skryf ’n agenda van ’n vergadering na aanleiding van teks/te

Neem aantekeninge van vergadering

Skryf notule van vergadering


Prosesskryf




Skryftekens

Punktuasie

Voegwoorde (groep 1, 2, 3) (hersien)

Figuurlike taal en retoriese middels



metataal vir vergaderingsprosedures, bv. agenda, voorsitter, notule, sake voortspruitend uit...

17 e

n 18

Debat (debatsprosedures)

Luister vir houding en standpunt


• Lees vir kritiese taalbewustheid (tekste soos ’n politieke spotprent, advertensie, verslag)

• Oorredingstegnieke

• Verduidelik standpunt/ houding/ veronderstelling

Multimedia: Advertensie uit tydskrif / koerant / TV

Skryf / ontwerp ’n advertensie (soos radio-, geskrewe of tydskrifadvertensie) wat visuele elemente insluit

Oorredingstegnieke soos aanbevelings van kenner, gevolgtrekking, veralgemening, ens.


Prosesskryf



Spelling: aksenttekens

Skryftekens

Voegwoorde (groep 1, 2, 3) (hersien)

Figuurlike taal en retoriese middels (vir oorreding soos wat gebruik word om aandag te trek en om te oortuig, bv. vergelyking, alliterasie, herhaling)


metataal van advertensies, bv. kopie, ABBA formule, uitleg

19 e

n 20

Halfjaareksamen


69KABV


taak 5: Praat taak 6: Letterkunde taak 7: Halfjaareksamen

Mondeling:




Vraestel 3 – Skryf (Kan in mei / Junie geskryf word.)



GRAAD 11 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


21 e

n 22

Paneelbespreking/ onderhoud


Lees om op te som, bv. ’n beredeneerde teks wat argumente / bespreking vir of teen gee

Skryf ’n reeks argumente vir of teen ’n voorstel / mosie

Skep ’n tabel oor die argumente in die leesteks


Prosesskryf




homonieme, homofone, paronieme


Woordorde in sinne

Enkelvoudige en saamgestelde sinne

Tydsvorme

Verbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke en eksamenvraestel


23 e

n 24

Groepbespreking

Bespreek ’n tema / kwessie in tekste (soos literêre / visueel)

Literêre teks 7:

• Stel tema / motief bekend

• Kenmerke van literêre teks soos drama / kortverhaal / roman

Fokusopeenspesifiekekenmerk / kwessie van ’n literêre teks. Bespreek die effektiwiteit daarvan.

Literêre teks 8:

• Aandagtige lees van gedigte / drama / roman/ kortverhale

• Gedig: innerlike bou (beeldspraak en stylfigureingedigenhoe dit verband hou) met tema / motief ) en uiterlikebou(versreëlsen strofes)

Beskrywende / verhalende / beredeneerde / bespiegelende opstel


Prosesskryf




homoniem, homofone, paronieme


Woordorde in sinne


Tydsvorme




71KABV

GRAAD 11 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


25 e

n 26

Voorbereide mondelinge aanbieding

Formele voorbereide, nagevorsde, toespraak

Groepwerk om luister te oefen (om uitgebreide lees en selfstandige navorsing te bevorder)


• Lees vir begrip

Kort mediatekste soos kennisgewings / geklassifiseerdeadvertensies / huldeblyk

Vergelyk register, styl en toon met soortgelyke formate, bv. briewe

Skryf ’n kennisgewing of aankondiging

Skryf ’n formele brief waarin navraag gedoen word oor ’n diens / produk/ aanbieding / plek / gebeurtenis


Prosesskryf



Spelling: meervoude, verkleining, geslag

Woordeboeke en ’n tesourus vir woordbetekenisse

Afkortings, akronieme

hersien woordsoorte

Doeblette




27 e

n 28

Luister aandagtig

Luister na ’n teks soos ’n liedjie / voorlesing van gedig / radiodrama / voorlees van drama vir verryking

Literêre teks 9:

• Karakter in ’n roman / drama / kortverhaal

• Retoriese middele in ’n gedig

• innerlike en uiterlike bou van ’n gedig

teks vir verryking, bv. fantasie, droom, wetenskapsfiksieenenigemedium

Skryf ’n kort teks oor tekste soos ’n foto / gedig

OF

Skryf ’n beskrywende paragraaf / dagboekinskrywing


Prosesskryf



Spelling: meervoude, verkleining, geslag

Woordeboeke en ’n tesourus vir woordbetekenisse

hersien woordsoorte


idiomatiese taalgebruik



29 e

n 30

Hardoplees

Voorbereide hardoplees van tekste soos briewe aan die pers


• Lees vir kritiese taalbewustheid bv. tekste soos briewe aan die pers

• Doel, teikengroep (let op voornaamwoorde)

• Bepaal standpunt

• Feite en menings

• insluit en weglating van inligting

Literêre teks 10:

• Lees aandagtig vir begrip

• Evalueer die boodskap

Skryf ’n brief aan die pers


Prosesskryf




Veronderstellings

Geïmpliseerde betekenis






taak 8: Praat of Lees taak 9: Skryf taak 10: toets 2

Mondeling:

Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in groepe

Kort transaksionele teks taal in konteks:

Leesbegrip

Opsomming


OF

Letterkunde: Kontekstuele vrae


73KABV

GRAAD 11 KWARtAAL 4


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


31 e

n 32

Luisterbegrip

Kritiese luisterbegrip na ’n teks oor vooroordeel en partydigheid

Klasdebat / groepbespreking


• Lees vir kritiese bewustheid van taalgebruik in tekste soos toesprake / berigte

Literêre teks 11:


• Ondersoek temas verder

• Vergelyk en kontrasteer

Kritiese leeskwessies: Wie trek voordeel uit teks? Wie verloor? hoe?

Herskryf ’n teks om partydigheid en vooroordeel te verwyder/ skryf ’n beredeneerde opstel


Prosesskryf



Spelpatrone en

-konvensies

Woordeboeke en tesourus (sinonieme en antonieme)

Deelwoorde

Ontkenning

Sinsbou


Lydende en bedrywende vorm

Letterlikeenfiguurliketaalgebruik (idiome)


33 e

n 34

Luister aandagtig

Luister en maak aantekeninge; oefen prosedure

Luister vir volgorde

Literêre teks 12:


Literêre teks 13:


Skryf ’n teks waarin ’n prosedure gegee word soos instruksies oor nuwe tegnologie / omgewingsbewaring (kan met diagram / skets geïllustreer word)

Skryf ’n opsomming hersiening (gebruik volsinne, sinonieme, eie woorde)


Prosesskryf



Spelreëls,spelpatroneenkonvensies

Leenwoorde

Voorsetsels

Sinsbou

Woordsoorte

Woordorde





GRAAD 11 KWARtAAL 4


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


35 e

n 36

Luister aandagtig

Luister vir begrip en waardering na mondelinge tekste soos voordrag van ’n gedig / vertelling musiekliriek

Literêre teks: hersiening, samevatting, verryking

Brief van waardering/ bedanking/ spreek vreugde uit

• Beleefdheids- en bedankingsvorme Verskillende aanspreekvorme uit verskillende kulture

• Register

• hersiening van enige formate vir jaareindeksamn


Prosesskryf



Hersiening

Spelreëls,skryftekens

Werkwoord, voornaamwoorde, voegwoorde, bywoorde

Deelwoorde

Woordorde

Bedrywende en lydende vorm

Leestekens en skryftekens


37 e

n 38

Hersiening: informele klas- en groepbesprekings

Literêre teks vir hersiening

Voorbereiding vir eksamen.

Skryf verhalende/ beskrywende / bespiegelende / argumenterende / beredeneerde opstelle

Kies ’n onderwerp en beplan deur middel van kopkaart


Prosesskryf



Hersiening

Woordeboekgebruik

idiome en spreekwoorde



39 e

n 40

Jaareindeksamen


75KABV


taak 11: Jaareindeksamen




+


*Mondeling:Diemondelingpuntwordsaamgesteluitpuntevirpraat,luisterenoflees.DiefinalepuntbestaanuittenminsteEEN voorbereide toespraakpunt, EEN luistertaak en / of ’n punt vir ’n voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in groep.




hierdie onderrigplanne sluit slegs die minimum hoeveelheid werk in wat onderrig en geassesseer moet word.

in Graad 12 is die tekste vir formele letterkunde-onderrig getel 1-18, d.i. omtrent twee uur per siklus vir een gedig of een kortverhaal of een deel van ’n roman of drama. As ’n drama of ’n roman gekies word, moet die onderwyser die tekste in gepaste eenhede per siklus verdeel.

in Graad 12 word baie tyd aan hersiening en die voorbereiding vir die eksterne eksamen bestee.

GRAAD 12 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


1 en

2

Groepbespreking

Bespreek die kenmerke van tekste soos ’n literêre teks / koerant / tydskrif

Praat oor die struktuur, doel en styl

Sluit aan by uitgebreide leesprojek vir koerante / nuusuitsendings, ens.


• Lees volgens doel en opdrag

• hersiening: skryf ’n opsommende teks oor koerante/ verslaggewing / media

Literêre teks 1:

• Bespreek tema / motief soos in ’n drama / roman / kortverhaal of ’n gedig

• Fokus op een identifiseerbarekenmerk en bespreek die effektiwiteit daarvan

Skryf ’n opsomming: aantekeningeenfinaleweergawe (moontlike assessering)

Skryf ’n brief aan die pers

OF

’n kennisgewing vir ’n koerant/ tydskrif / resensie


Prosesskryf



Woordeboekvaardighede

Afkortings, verkorting, akronieme


Selfstandige naamwoorde, byvoeglike naamwoorde, lidwoorde

Sinsoorte

Retoriese taal in konteks soos eufemisme, hiperbool


metataal in verband met koerante / tydskrifte / boeke


77KABV

GRAAD 12 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


3 en

4

Luister aandagtig vir navorsing:

’n projek waarin leerders vrae vra aan ander leerders en die publiek, en die inligting in ’n verslag verwerk

formele toespraak:

bied die verslag mondeling aan

Literêre teks 2:

• Aandagtige lees volgens doel

• Verduidelikfiguurliketaal

• Struktuur

• Kenmerke soos karakter,konflik,handeling, ens.

Literêre teks 3:



• Struktuur

• Kenmerke soos karakter,konflik,handeling, ens.

Stel ’n gepaste vraelys op om inligting bekend te maak

Skryf ’n informatiewe verslag wat die inligting van die vraelys opsom


Prosesskryf



Hersiening

Woordeboekvaardighede

Afkortings, verkorting, akronieme


Selfstandige naamwoorde, byvoeglike naamwoorde, lidwoorde, voornaamwoorde

Sinsoorte




5 en

6

Luisterbegrip: ’n outobiografieseonderhoud, lees uit ’n outobiografie,videogreep

Verryking:kyknafilm/ dokumentêre program


• Lees vir begrip (soos ’n outobiografieseteks)

• Kenmerke soos standpunt, verteller, houding

• Identifiseeraannames

• Identifiseerdiegevolgvantaalvariëteite(indien van toepassing)

Literêre teks 4: (gedig)


• Verduidelik innerlike (poëtiesetegniekeen retoriese taal en stylfigure)enuiterlikebou

• Retoriese taal en styl


Skryf ’n verhalende/ beskrywende outobiografiesegebeurtenis

Skryf ’n paragraaf oor ’n aspek in die literêre teks wat sover bestudeer is

OF

’noutobiografieseverhaal


Prosesskryf



Hersiening

Spelling en spelpatrone

homofone, homonieme, sinonieme, antonieme

Woordsoorte

Deeltjiewerkwoord

Werkwoordtye

Woordvorming





GRAAD 12 KWARtAAL 1


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


7 en

8

formele groepwerk: Bespreking van motiewe / temas / boodskappe wat verband hou met visuele tekste of ’n teks uit die voorgeskrewe werk


(visuele teks)

• Lees / kyk vir begrip en inligting

• Tema / boodskappe

Literêre teks 5:

• Bring ’n visuele teks wat verband hou met ’n literêre teks (soos ’n illustrasie padkaart, film,DVD)

• Lees teks aandagtig vir figuurliketaal,struktuur,karakter, tema, ruimte, ens.

Skryf ’n opstel (verhalend / beskrywend / bespiegelend (soos oor foto’s, illustrasies, ens.)

Paragraafkonvensies(verbindingswoorde en persoonlike styl)

Verander ’n visuele teks (soos ’n padkaart) in ’n ander geskrewe (gee aanwysings) of visuele teks, bv. ’n plakkaat, kopkaart, diagram, vloeidiagram, ens.


Prosesskryf



Hersiening



Woordsoorte (soos voorsetsels)

Sinsoorte en sinsbou

Werkwoordtye

Woordvorming



9 en

10

Hardoplees uit ’n literêre teks/ internetteks / mediateks

Mondelinge aanbieding: ’n spreker voorstel / verwelkom


• Lees / kyk vir begrip en inligting

• Doel van opdrag (soos bepaal hoe die visuele en geskrewe elemente tot betekenis bydra)

Leesbegrip van ’n multimediateks vir navorsing soos ’n webblad, ensiklopedie, naslaanwerk, handboek

Literêre teks 6:

• Aandagtige lees van ’n teks soos ’n uittreksel uit ’n roman/ drama / kortverhaal of ’n gedig

• Letopfiguurliketaal, struktuur, titel perspektief, milieu, karakter, tema, taalgebruik, ens.

Kreatiewe skryf

Skryf ’n e-posboodskap (let op elemente soos e-posadres, onderwerpslyn, boodskap)

OF

Webblad (simbole, tekens, uitleg, visuele beelde)

formele brief oor ’n versoek soos vir ’n donasie, borgskap, ens.


Prosesskryf



Hersiening

Woordeboekgebruik en woordbetekenis



Woordsoorte

Sinsoorte en sinsbou

Werkwoorde

Deelwoorde

Woordvorming

Identifiseerslengtaalentaalvariëteite


metataal oor multimedia en visuele teks


79KABV



Mondeling:

Luisterbegrip


Leesbegrip

Opsomming




GRAAD 12 KWARtAAL 2


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


11 e

n 12

Luister aandagtig na ’n teks / ’n werksonderhoud en maak aantekeninge

Bespreek die voordele van die onderhoude en deel idees met die klas

Verryking: uitgebreide lees: kyk / luister na ’n nuusonderhoud


• Lees / kyk vir begrip en inligting (soos ’n advertensies oor beroepe, beurse, tersiêre instellings)

• Gee aandag aan formaat, besonderhede en frases

Literêre teks 7:


• Kenmerke van literêre teks (gedig)

• Retoriese taal, styl


Skryf ’n CV en begeleidingsbrief (soos vir ’n werk / ’n beurs na aanleiding van ’n advertensie)

hersiening: briefformate, stylvorme vir inleiding en slot, paragraafstukture


Prosesskryf



Hersiening

Woordbetekenis (Sinonieme, antonieme, paronieme)

Voegwoorde (Groep 1, 2, 3)

Bywoorde

idiomatiese taal en uitdrukkings





13 e

n 14

Rolspeel ’n werksonderhoud

Dit kan ’n rolspel wees met klasmaats wat ’n onderhoud voer, of die onderwyser kan vrae verskaf wat leerders aan mekaar lees vir respons


• Lees van inligting en onderhoude uit tydskrifte/ brosjures / internet, ens.

Uitgebreide selfstandige lees: soek werk / advertensie vir beursaansoeke of lees ’n brosjure / strooibiljet van tersiêre instellings

Literêre teks 8:

• Aandagtige lees van ’n teks soos ’n uittreksel uit ’n roman / drama / kortverhaal of ’n gedig


opsomming (hersiening)

Skryf ’n opsomming oor tekste gebruik oor ’n onderwerp soos ’n onderhoud


Prosesskryf



Hersiening

Woordbetekenis (sinonieme, antonieme, paronieme)

Voegwoorde (groep 1, 2, 3)

Bywoorde

idiomatiese taal en uitdrukkings






81KABV

GRAAD 12 KWARtAAL 2


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


15 e

n 16

formele nagevorsde toespraak oor ’n aspek van die visuele media,bv.filmgenres,produksiemetodes, geskiedenis

Rolspel formele toespraak: stel ’n spreker voor en doen die bedanking

Lees- / kykstrategieë:

Kyk na ’n toneel uit ’n film

OF

Lees ’n resensie oor ’nfilm/ dokumentêre program / TV-reeks

Literêre teks 9:



Skryf ’n oorredende brief/ paragraaf en beveelfilmaan(gebruikgevoelstaal)

OF

Skryf’nfilmresensie


Prosesskryf



Hersiening


Woordvorming


Byvoeglike naamwoorde en bywoorde –(gevoelstaal)



Tegniese woordeskat oor filmproduksie

17 e

n 18

Informele klas- en groepbesprekings om vir eksamen voor te berei

Literêre teks 10:


• Letopfiguurliketaal, struktuur, titel, perspektief, milieu, karakter, tema, taalgebruik, ens.

Gebruik vorige eksamenvraestelle, leesbegripstrategieëomvir eksamen voor te berei

Gebruik vorige eksamenvraestelle om formate vir eksamen voor te berei


Prosesskryf



Hersiening


Woordvorming


Byvoeglike naamwoorde en bywoorde –(gevoelstaal)


Gebruik vorige eksamenvraestelle om taal vir eksamen voor te berei


19 e

n 20

Halfjaareksamen




taak 5: Lees taak 6: Praat taak 7: Letterkunde taak 8: *Halfjaareksamen

Mondeling:

Voorbereide hardoplees

Mondeling:




Vraestel 3 – Skryf (Kan in mei/ Junie geskryf word)

OF

’n Geskrewe toets

*Halfjaareksamen: in Graad 12 moet een van die take in kwartaal 2 en / of in kwartaal 3 ’n interne eksamen wees. in gevalle waar slegs een van die twee interne eksamens in Graad 12 geskryf word, moet die ander eksamen vervang word met ’n toets aan die einde van die kwartaal (Taak 8 en 10).


83KABV

GRAAD 12 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


21 e

n 22

Hardoplees

Lees ’n drama/ dialoog / teks hardop.

Skenk aandag aan uitspraak, pouses, frasering, tempo, toon en uitdrukking


• Lees tekste (soos ’n dialoog / drama / gedig / kortverhale wat taalvariëteitebevat(bv. dialek, sleng, leenwoorde)

in die geval van drama: verhoogaanwysings, kostuums, grimering, ens.

Literêre teks 11:



Skryf ’n lys met argumente voor of teen ’n voorstel / mosie, bv. dat sleng en woorde uit ander tale in die klas toegelaat moet word Leerders moet beide kante van die argument gee


Prosesskryf



Hersiening

Spelling: los en vas skryf

Betekenisleer: paronieme, sinonieme, antonieme

Woordsoorte

Tydsvorme

Direkte en indirekte rede (leestekens)

Doeblette

Figuurlike taalgebruik

Verbeter taalfoute uit leerders se skryfstukke en halfjaareksamen


23 e

n 24

Deel uitgebreide leeservaring, bv. voorgestelde boeke, maak voorstelle oor die skool- / openbare biblioteek

Literêre teks 12:


• Letopfiguurliketaal, struktuur, titel, perspektief, milieu, karakter, tema, taalgebruik, ens.

Literêre teks 13:

• Aandagtige lees van ’n literêre teks

• Letopfiguurliketaal,struktuur, titel, tema, taalgebruik, ens.

Skryf ’n kort transaksionele teks soos ’n dagboekinskrywing / strooibiljet / aanwysings / instruksies / advertensie

Let op na formaat, taal, styl, illustrasies


Prosesskryf



Hersiening

Spelling: skryftekens

Woordvorming

Woordsoorte

Woordorde

Sinsoorte

Sinsbou

Figuurlike taal





GRAAD 12 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


25 e

n 26

Luisterbegrip

Luister na ’n teks soos ’n radio- / TV- nuusuitsending vir vooroordeel


• Lees vir kritiese taalbewustheid, bv. vooroordeel, partydigheid (soos in verslaggewing van toesprake)

Literêre teks 14:

• Aandagtige lees van ’n teks soos ’n uittreksel uit ’n roman / drama / kortverhaal / gedig


Skryf ’n verslag van ’n byeenkoms / protesoptog (verhalend)

Skryf ’n formele brief om te regverdig / verskoning te maak vir gedrag


Prosesskryf



Hersiening

Spelling: skryftekens

Woordvorming

Woordsoorte (soos voornaamwoorde)

Woordorde

Sinsoorte

Sinsbou

Figuurlike taal



27 e

n 28

Groepbespreking

Bespreking van verskillende aspekte van literêre tekste

Literêre teks 15:



Literêre teks 16:



Skryf ’n verhalende/ beskrywende / bespiegelend / argumenterende / beredeneerde opstel


Prosesskryf



Hersiening


Woordvorming

Woordsoorte

Woordorde

Sinsoorte

Sinsbou

Figuurlike taal

Verbeter taal- en stylfoute uit leerders se skryfstukke



85KABV

GRAAD 12 KWARtAAL 3


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


29 e

n 30

Luister vir genot en waardering na tekste soos die woorde van ’n lied / gedig / uittreksel uit voorgeskrewe werk

Paneelbespreking/ klasgesprek

Literêre teks 17:

• Aandagtige lees van ’n teks soos ’n uittreksel uit ’n roman / drama


Literêre teks 18:

• Aandagtige lees van ’n teks soos ’n uittreksel uit ’n roman / drama


ontwerp ’n plakkaat / CD-omslag


Prosesskryf



Hersiening


Woordsoorte

Figuurlike taal

Stylelemente wat verband hou met geskrewe werk



taak 9: Skryf taak 10: *Voorbereidende eksamen

Kort transaksionele teks Vraestel 1 – Taal in konteks


Vraestel 3 – Skryf (Kan in Augustus / September geskryf word)

OF

’n Geskrewe toets

* Voorbereidende eksamen: in Graad 12 moet een van die take in kwartaal 2 en / of in kwartaal 3 ’n interne eksamen wees. in gevalle waar slegs een van die twee interne eksamens in Graad 12 geskryf word, moet die ander eksamen vervang word met ’n toets aan die einde van die kwartaal (Taak 8 en 10).



GRAAD 12 KWARtAAL 4


1 uur

Lees en kyk

4 uur

Skryf en aanbied

3 uur

taalstrukture en

-konvensies

1 uur


31 e

n 32

informele klas- en groepbesprekings om vir eksamen voor te berei

Gebruik vorige eksamenvraestelle, leesstrategieëomvireksamen voor te berei



Prosesskryf



Hersiening



33 e

n 34

informele klas- en groepbesprekings om vir eksamen voor te berei

Gebruik vorige eksamenvraestelle, leesstrategieëomvireksamen voor te berei



Prosesskryf



Hersiening



35 e

n 36

EKStERNE EKSAMEN

37 e

n 38

EKStERNE EKSAMEN

39 e

n 40

EKStERNE EKSAMEN


87KABV

Jaareindeksamen:




+


*Mondeling:Diemondelingpuntwordsaamgesteluitpuntevirpraat,luisterenoflees.DiefinalepuntbestaanuittenminsteEEN voorbereide toespraakpunt, EEN luistertaak en / of ’n punt vir ’n voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in groep.



AFDELiNG 4: ASSESSERiNG iN EERSTE ADDiSiONELE TAAL

4.1 Inleiding

Assesseringis’ndeurlopende,beplandeprosesominligtingoorleerderprestasieteidentifiseer,intesamelentevertolk. Verskeie vorme van assessering word in hierdie proses gebruik. Dit bestaan uit vier stappe: die ontwikkeling en insameling van bewyse van prestasie; die evaluering van die bewyse; rekordhouding van die bevindinge en die gebruik van hierdie inligting om die leerder se ontwikkeling te verstaan en te ondersteun. Sodoende word die onderrig- en leerproses bevorder.

Assessering behoort sowel informeel (assessering vir leer) as formeel (assessering van leer) te wees. in albei gevalle moet leerders gereelde terugvoering ontvang om die leerervaring te verbeter.

Die assessering van taalvaardighede moet geïntegreer word. Die assessering van leesbegrip moet aan die assessering van taalgebruik gekoppel word. Die assessering van skryfwerk behoort onderwerpe in te sluit wat oor werklike situasies handel.

4.2 Informele of daaglikse assessering

Die doel van assessering vir leer is om deurlopend inligting oor ’n leerder se prestasie in te samel wat gebruik kan word om leer te bevorder.

informele assessering behels die daaglikse monitering van leerders se vordering. Dit word gedoen deur waarnemings, besprekings, praktiese demonstrasies, leerder-onderwyser-konferensies, informele klaskamerinteraksie, ens. informele assessering kan so eenvoudig wees soos om leerders tydens ’n les waar te neem of om die vordering van die leerproses met leerders te bespreek. informele assessering moet gebruik word om terugvoering aan leerders te verskaf en om die beplanning van onderrig te rig. Dit hoef egter nie opgeteken te word nie. Dit moet nie beskou word as losstaande van die leeraktiwiteite wat in die klaskamer plaasvind nie. hierdie assesseringstake kan deur leerders of onderwysers nagesien word.

Selfassessering en portuurassessering betrek leerders direk by assessering. Dit is belangrik omdat dit leerders toelaat om oor hul eie prestasie te leer en daaroor te besin. Die uitslae van informele daaglikse assessering word nie formeel opgeteken nie, behalwe as die onderwyser dit graag wil doen. Die uitslag van die daaglikse assesseringstake wordooknieinaggeneemvirbevorderingensertifiseringnie.

4.3 formele assessering

Alle assesseringstake wat deel vorm van die formele assesseringsprogram vir die jaar word beskou as formele assessering.Formeleassesseringstakewordnagesienenformeeldeurdieonderwyservirprogressieensertifiseringopgeteken. Alle formele assesseringstake word gemodereer ter wille van gehalteversekering en om te verseker dat gepaste standaarde gehandhaaf word. Die voorbereiding van dié take kan buite die klaskamer plaasvind, maar die finaleweergawemoetondergekontroleerdeomstandighede(binnedieklaskamer)plaasvind.

Formele assessering voorsien aan onderwysers ’n sistematiese manier om te evalueer hoe goed leerders in ’n graad en in ’n betrokke vak vorder. Voorbeelde van formele assesseringstake sluit in toetse, eksamens, geskrewe take, mondelinge aanbiedings, demonstrasies, optredes, ens. Formele assesseringstake vorm deel van ’n jaar se formele assesseringsprogram vir elke graad en vak.


89KABV

Die volgende tabelle gee ’n oorsig van die assesseringsvereistes vir Eerste Addisionele Taal:

tabel 1: oorsig van formele assessering Graad 10-11 formele assessering

Gedurende die jaar Jaareindeksamen

25% 75%

Skoolgebaseerde assessering (SGA)

Jaareindvraestelle

25% 62,5% 12,5%

• 2 toetse

• 7 take

• 1 eksamen (halfjaar)

Skriftelike eksamen

Vraestel 1 (2 uur) – Taal in konteks

Vraestel 2 (2 uur) – Letterkunde

Vraestel 3 (Graad 10: 2 uur, Graad 11: 2½ uur) – Skryf

Mondelinge assesseringstake: Vraestel 4

Luisterbegrip


Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak/ informele praat in groepe

Die mondelinge take wat deur die loop van die jaar gedoen word, vorm die jaareind- interne assessering.

tabel 2: oorsig van formele assessering Graad 12formele assessering

Gedurende die jaar Jaareindeksamen

25% 75%

Skoolgebaseerde assessering (SGA)

Jaareindvraestelle

25% 62,5% 12,5%

• 1 toets

• 7 take

• 2 eksamens (halfjaar en voorbereidend)

Skriftelike eksamen

Vraestel 1 (2 uur) – Taal in konteks

Vraestel 2 (2 uur) – Letterkunde

Vraestel 3 (2½ uur) – Skryf

Mondelinge assesseringstake:

Vraestel 4

Luisterbegrip


Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak/ informele praat in groepe

Die mondelinge take wat deur die loop van die jaar gedoen word, vorm die jaareind-eksterne assessering.

Die vorme van assessering behoort geskik te wees vir leerders se ouderdom en ontwikkelingsvlak. Die take moet so ontwikkel word dat dit die vakinhoud dek en ’n verskeidenheid take insluit om die doelwitte van die vak aan te spreek.

Formeleassesseringstakemoet’nreekskognitiewevlakkeenvermoënsvanleerdersdek,sooshieronderaangetoon:



tabel 3 Kognitiewe vlakke vir assesseringKognitiewe

vlakkeAktiwiteit Persentasie per taak

Letterlik

(Vlak 1)

Herorganisasie

(Vlak 2)

Vrae wat handel oor inligting wat direk / eksplisiet in die teks staan.

• Noem die dinge / mense / plekke / elemente ...

• Noem die feite / redes / aspekte / idees ...

• Identifiseerdieredes / persone / oorsake ...

• maak ’n lys van die aspekte / feite / name / redes ...

• Beskryf die plek / persoon / karakter ...

• Vertel van die insident / episode / ervaring ...

Vrae wat analise, sintese of herorganisasie vereis van inligting wat direk / eksplisiet in die teks staan.

• maak ’n opsomming van die kerngedagtes / voordele / nadele ...

• Groepeer bekende elemente / faktore ...

• Gee die verskille / ooreenkomste ...

• Gee ’n oorsig van ...

Vlakke 1 en 2: 40%

Afleiding

(Vlak 3)

Vrae wat vereis dat leerders inligting interpreteer wat nie eksplisiet genoem word nie, dit in verband bring met inligting van die verskillende dele van ’n teks, of dat leerders aspekte in die teks in verband bring met hulle bestaande kennis of ervarings, en gevolgtrekkings maak.

• Verduidelik hoe ’n hoofgedagte verband hou met tema / boodskap ...

• Vergelyk die idees / houdings / aksies ...

• Wat is die skrywer (of karakter) se bedoeling / houding / motivering / rede ...

• Verduidelik die oorsaak / gevolg van …

• Wat openbaar ’n handeling / kommentaar / houding (ens.) van ’n verteller / skrywer / karakter ...

• hoe beïnvloed die metafoor / vergelyking / beeld jou begrip van ...

• Wat, dink jy, sal die uiteindelike gevolg / effek van ’n handeling / situasie wees ...

Vlak 3: 40%


91KABV

Kognitiewe vlakke

Aktiwiteit Persentasie per taak

Evaluering

(Vlak 4)

Waardering

(Vlak 5)

hierdie vrae handel oor die beoordeling van waardes, houdings en oortuigings. Dit sluit in beoordeling van die werklikheid, geloofwaardigheid, feite en menings, geldigheid, logika en beredenering, asook kwessies soos die gewenstheid en aanvaarbaarheid van besluite en optredes in terme van morele waardes.

• Dink jy wat hieruit voortvloei, geloofwaardig / realisties / moontlik is?

• is die skrywer se argument geldig / logies / oortuigend ...

• Bespreek / lewer kritiese kommentaar oor die optrede / bedoeling / houding / implikasie ...

• Stem jy saam met die siening / standpunt / waarneming / vertolking ...

• Dink jy die skrywer / verteller / karakter is geregverdig as hy / sy voorstel dat ... (motiveer jou antwoord. / Gee redes vir jou antwoord.)

• is die karakter se houding / gedrag / handeling na jou mening regverdigbaar of aanvaarbaar? Gee ’n rede vir jou antwoord.

• Wat sê ’n karakter se optredes / houding(s) oor hom / haar binne konteks van universele waardes?

• Bespreek krities / Lewer kommentaar oor die waardeoordele wat in die teks gemaak word.

Die doel van hierdie vrae is om die sielkundige en estetiese impak van die teks op die leerder te assesseer. Die vrae fokus op die leerderseemosioneleresponseopdieinhoud,identifiseringmetkarakters of gebeure, en reaksies op die skrywer se taalgebruik (soos woordkeuse en beelde).

• Bespreekjoureaksieopdieteks/insident/situasie/konflik/dilemma ...

• Simpatiseer jy met die karakter? Wat sou jy doen / besluit indien jy in dieselfde situasie was?

• Bespreek / Lewer kommentaar op die skrywer se taalgebruik ...

• Bespreek die doeltreffendheid van die skrywer se styl / inleiding/gevolgtrekking/beeldspraak/gebruikvanpoëtiesetegnieke/literêrestylfigure...

Vlak 4 en 5: 20%



4.4 Assesseringsprogram

Die assesseringsprogram is ontwikkel om formele assesseringstake in alle vakke in ’n skool oor ’n kwartaal te versprei.

4.4.1 oorsig van vereistes

Die onderstaande tabelle gee ’n oorsig van die kwartaallikse assesseringsprogram vir Afrikaans Eerste Addisionele Taal:

tabel 1: oorsig van die vereistes vir die assesseringsprogram Graad 10-11 Assesseringsprogram

SGA per kwartaal

Kwartaal 1:

3 take

+

1 geskrewe toets

Kwartaal 2:

2 take

+

1 halfjaareksamen bestaande uit

3 vraestelle:




Kwartaal 3:

2 take

+

1 geskrewe toets

Kwartaal 4:

1 interne jaareindeksamen bestaande uit

3 vraestelle:




+

Vraestel 4 – mondeling

Kwartaalpunt (Kwartaal 1-3):

• Elke kwartaal word die werklike punte bymekaar getel en die totaal word na ’n % verwerk om die kwartaalpunt te bepaal.

Promosiepunt:

• Tel die werklike punte en die totaal vir die formele skoolgebaseerde assesseringstake vanaf Kwartaal 1 tot 3 bymekaar en verwerk dit na 25%

• Verwerk vraestel 1 na 20%

• Verwerk vraestel 2 na 17,5%


• Verwerk die mondelingpunt (vraestel 4) na 12,5%


93KABV

tabel 2: Assesseringsprogram Graad 10-11Assesseringsprogram


taak 1 taak 2 taak 3 taak 4

*Mondeling:

Luisterbegrip (10 punte) / voorbereide toespraak (20 punte) /

EEN van die volgende: Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele praat in groepe (20 punte)

Skryf: (50 punte)

Opstel

Graad 10: Verhalende/ beskrywende / beredeneerde opstel

Graad 11: Verhalende/ beskrywende / beredeneerde argumenterende/ bespiegelende opstel

Skryf: (30 punte)

Lang transaksionele teks:

Vriendskaplike / formele briewe (versoek / klagte/ aansoek / sake / bedanking / simpatie/ gelukwensing)/ formele en informele brief aan die pers / curriculum vitae en dekbrief huldeblyk agenda en notule (vra in ’n kombinasie) formele of informele verslag / resensie / koerantberig / tydskrifartikel / geskrewe formele of informele toespraak / dialoog / geskrewe onderhoud

*toets 1: (40 punte)

taal in konteks:

Leesbegrip

Opsomming



taak 5 taak 6 taak 7

*Mondeling:

Luisterbegrip (10 punte) / voorbereide toespraak (20 punte)


Letterkunde: (35 punte)

Kontekstuele vrae

Halfjaareksamen: (250 punte)

Vraestel 1 – Taal in konteks (80 punte)

Vraestel 2 – Letterkunde (70 punte)

Vraestel 3 – Skryf (Kan gedurende mei / Junie geskryf word.) (100 punte)




taak 8 taak 9 taak 10

*Mondeling:



Skryf: (20 punte)

Kort transaksionele teks:

Advertensie / dagboekinskrywings / poskaart / uitnodigingskaartjie / invul van vorms / instruksies / aanwysings / strooibiljet / plakkaat / e-pos

**toets 2:

taal in konteks:

Leesbegrip

Opsomming

Taalstrukture en -konvensies (40 punte)

OF

Letterkunde: Kontekstuele vrae (35 punte)


taak 11

Jaareindeksamen:



Vraestel 3 – Skryf (100 punte)

Vraestel 4 – *mondeling (50 punte)

*Mondeling: Leerders behoort EEN voorbereide toespraak, EEN luisterbegripsoefening en EEN van die volgende take: voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesels in ’n groep gedurende die jaar te doen.

**toets 1: Kan 40 punte tel. indien dit meer tel, moet die punt na 40 punte verwerk word. Onderwysers word aangeraai om enige kombinasie van leesbegrip, opsomming, taalstrukture en -konvensies wat by die skool se konteks (toetsprogram en tydstoekenning) pas, te gebruik.

Let wel:

’n Toets in die assesseringsprogram mag nie uit verskeie klein toetse bestaan nie. Elke toets moet oor meer as een aspek van die vakinhoud opgestel word en behoort 45 tot 60 minute te duur. Die kognitiewe vlakke soos vasgestel vir die eksamenvraestelle, is ook van toepassing op toetse.


95KABV

tabel 3: oorsig van die vereistes vir die assesseringsprogram Graad 12Assesseringsprogram

Eksterne EksamenSGA per Kwartaal

Kwartaal 1

3 take

+

1 geskrewe toets

Kwartaal 2

3 take

+

1 halfjaareksamen bestaande uit 3 vraestelle:




OF

’n Geskrewe toets

Kwartaal 3

1 taak

+

1 voorbereidende eksamen bestaande uit

3 vraestelle:




OF

’n Geskrewe toets

Kwartaal 4

1 eksterne eksamen bestaande uit 3 vraestelle:




+

Vraestel 4 – mondeling

Kwartaalpunt (Kwartaal 1-3):

• Tel elke kwartaal die werklike punte en die totale bymekaar en verwerk dit na ’n % vir die kwartaalpunt.

SGA Punt:

• Tel die werklike punte en die totale van die formele skoolgebaseerde assesseringstake van Kwartaal 1-3 bymekaar en verwerk na 25%.

Eksterne eksamen:


• Verwerk vraestel 2 na 17,5%


• Verwerk mondelingpunt (vraestel 4) na 12,5%



tabel 4: Assesseringsprogram Graad 12Assesseringsprogram



*Mondeling:


EEN van die volgende: Voorbereide hardloplees / onvoorbereide toespraak / informele praat in groepe (20 punte)

Skryf: (50 punte)

Verhalende / beskrywende / beredeneerde /argumenterende / bespiegelende opstel

Skryf: (30 punte)

Lang transaksionele teks:

Vriendskaplike / formele briewe (versoek/ klagte / aansoek / sake / bedanking / gelukwensing / simpatie ) / formele en informele brief aan die pers / curriculum vitae en dekbrief / huldeblyk / agenda en notule (vra in ’n kombinasie) / formele of informele verslag / resensie / koerantberig/ tydskrifartikel / geskrewe formele of informele toespraak / dialoog / geskrewe onderhoud

**toets 1: (40 punte)

taal in konteks:

Leesbegrip

Opsomming




*Mondeling;


EEN van die volgende: Voorbereide hardloplees / onvoorbereide toespraak / informele praat in groepe (20 punte)

*Mondeling:


EEN van die volgende:

Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele praat in groepe (20 punte)

Letterkunde: (35 punte)

Kontekstuele vrae

***Halfjaareksamen: (250 punte)



Vraestel 3 – Skryf (Kan gedurende mei / Junie geskryf word.) (100 punte)

OF

’n Geskrewe toets


taak 9 taak 10

Skryf: (20 punte)

Kort transaksionele teks:

Advertensie / dagboekinskrywings / poskaart / uitnodigingskaartjie / invul van vorms / instruksies / aanwysings / strooibiljet / plakkaat / e-pos

***Voorbereidende eksamen: (250 punte)



Vraestel 3 – Skryf (Kan gedurende Augustus / September geskryf word.) (100 punte)

OF

’n Geskrewe toets

*Mondeling: Leerders behoort EEN voorbereide toespraak, EEN luisterbegripsoefening en EEN van die volgende take: voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesels in ’n groep gedurende die jaar te doen.

**toets 1: Kan 40 punte tel. indien dit meer tel, moet die punt na 40 punte verwerk word. Onderwysers word aangeraai om enige kombinasie van leesbegrip, opsomming, taalstrukture en -konvensies wat by die skool se konteks (toetsprogram en tydstoekenning) pas, te gebruik.


97KABV

Let wel:

’n Toets in die assesseringsprogram mag nie uit verskeie klein toetse bestaan nie. Elke toets moet oor meer as een aspek van die vakinhoud opgestel word en behoort 45 tot 60 minute te duur. Die kognitiewe vlakke soos vasgestel vir die eksamenvraestelle, is ook van toepassing op toetse.

***Halfjaareksamen en Voorbereidende eksamen: in Graad 12 moet een van die take in kwartaal 2 en / of in kwartaal 3 ’n interne eksamen wees. in gevalle waar slegs een van die twee interne eksamens in Graad 12 geskryf word, moet die ander eksamen vervang word met ’n toets aan die einde van die kwartaal. (Taak 8 en 10).



4.4.2 Eksamen

formaat van Vraestel 1, 2 en 3 VRAEStEL AfDELING PUNtE tYD

1. t

aal i

n ko

ntek

s

A. Leesbegrip

(’n Verskeidenheid tekste kan gebruik word, insluitend visueleen/ofgrafiesetekste.)

Leerders behoort die impak van tegnieke soos die gebruik van lettertipe en -grootte, opskrifte en byskrifte, ens.,teidentifiseerenteverduidelik.

30

80Graad 10-12:

2 uur

Graad Lengte van teks (woorde)

10 400-500

11 500-600

12 600-700

B: opsomming: Die teks behoort nie een van die begripstekste te wees nie.

10

Graad Lengte van teks (woorde)

Lengte van die opsomming

(woorde)

10 ongeveer 200

60-7011 ongeveer 230

12 ongeveer 250

C: taalstrukture en -konvensies (assesseer binne konteks)

• Woordeskat en taalgebruik

• Sinstrukture

• Kritiese taalbewustheid

40

VAEStEL AfDELING PUNtE tYD

2. L

ette

rkun

de

Letterkunde

Enige TWEE van die volgende :

Roman / drama / kortverhale (kontekstuele vrae) / poësie(kontekstuele vrae oor twee gesiene gedigte)

(2 x 35 = 70) 70

Graad 10-12:

2 uur


99KABV

VRAEStEL AfDELING PUNtE tYD

3. S

kryf

A: opstel – Een opstel

Verhalend / beskrywend / bespiegelend / argumenterend / beredeneerd

Lengte van opstel:

50

100

Graad 10:

2 uur

Graad 11-12:

2½ uur

Graad Getal woorde

10 150-200

11 200-250

12 250-300

Assesseer die volgende:

• inhoud en beplanning (60%)

• Taal, styl en redigering (30%)

• Struktuur (10%)

B: Lang transaksionele teks – Een teks

Vriendskaplike / formele briewe (versoek / klagte / aansoek/ sake / bedanking / gelukwensing / simpatie ) / formele en informele brief aan die pers / curriculum vitae en dekbrief/ huldeblyk / agenda en notule (vra in ’n kombinasie) / formele of informele verslag / resensie / koerantberig / tydskrifartikel / geskrewe formele of informele toespraak / dialoog / geskrewe onderhoud

Lengte van teks: 30

Graad Getal woorde

10-12 120-150 (slegs inhoud)


• inhoud, beplanning en formaat (60%)


C: Kort transaksionele teks – Een teks

Advertensie / dagboekinskrywings / poskaart / uitnodigingskaartjie / invul van vorms / instruksies / aanwysings / strooibiljet / plakkaat

Lengte van teks:

20Graad Getal woorde

10-12 80-100


• inhoud, beplanning en formaat (60%)


Inhoud wat gedek moet word

Tydens assessering word aandag geskenk aan die inhoud soos in hierdie dokument vervat. As gevolg van die konseptuele progressie van die inhoud oor die grade heen, sal inhoud en vaardighede van Graad 10-12 in die eksterne vraestelle aan die einde van Graad 12 geassesseer word.



Mondelinge assesseringtake: Vraestel 4

Die mondelinge assesseringstake wat deur die loop van die jaar gedoen word, vorm die jaareind- eksterne assessering vir Graad 12. Dit vorm 50 van die 300 punte in die jaareind- eksterne assessering. Die besonderhede van die mondelinge take wat tydens die loop van die jaar gedoen word, is soos volg:

VRAEStEL 4 INHoUD PUNtE

Mon

delin

g

*mondeling word intern opgestel, intern geassesseer en ekstern gemodereer.

• Praat: Voorbereide toespraak Assesseer: Navorsingsvaardighede, beplanning en organisasie van inhoud, toon, praat- en aanbiedingsvaardighede, kritiese taalbewustheid, keuse, ontwerp en gebruik van oudio en oudiovisuele hulpmiddels

20

50• Voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in ’n groep Assesseer: inhoud, toon, praat- en aanbiedingsvaardighede, kritiese taalbewustheid

20

• Luister:LuisterbegripAssesseer: Luister krities vir begrip, inligting en evaluering

10

*Mondeling: Diemondelingpuntwordsaamgesteluitpuntevirpraatenluisterenoflees.Diefinalepuntbestaanuit ten minste EEN voorbereide toespraakpunt, EEN luistertaak en ’n punt vir EEN van die volgende: voorbereide hardoplees / onvoorbereide toespraak / informele gesprek in ’n groep.

4.5 Rekordhouding en Rapportering

Rekordhouding is ’n proses waartydens die onderwyser die vlak van ’n leerder se prestasie in ’n spesifiekeassesseringstaak dokumenteer. Dit dui aan hoe ’n leerder vorder in die bereiking van die kennis soos voorgeskryf in die Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklarings. Rekords van leerderprestasie behoort bewys te lewer van die leerder se konseptuele groei in ’n graad en sy of haar gereedheid om na die volgende graad te vorder of bevorder teword.Rekordsvanleerderprestasiebehoortookgebruiktewordomteverifieerwattervorderingonderwysersenleerders in die onderrig- en leerproses maak.

Rapportering is ’n proses waarvolgens leerderprestasie aan leerders, ouers, skole en ander rolspelers gekommunikeer word. Daar kan op verskeie maniere oor leerderprestasie verslag gelewer word. Dit sluit in rapporte (verslagkaarte), ouervergaderings, skoolbesoekdae, ouer-onderwyser-konferensies, telefoonoproepe, briewe, klas- of skoolnuusbriewe, ensovoorts. Onderwysers in alle grade lewer in persentasies verslag oor die vak. Die prestasievlakke met die ooreenstemmende persentasies word in onderstaande tabel aangedui.


101KABV

Kodes en persentasies vir rekordhouding en rapporteringPrestasiekode Beskrywing van vaardigheid Persentasie

7 Uitmuntende prestasie 80-100

6 Verdienstelike prestasie 70-79

5 Beduidende prestasie 60-69

4 Voldoende prestasie 50-59

3 matige prestasie 40-49

2 Basiese prestasie 30-39

1 Ontoereikend prestasie 0-29

Onderwysers sal werklike punte teenoor die taak aandui deur ’n rekordblad / verslagblad te gebruik en die persentasie vir die vak op die leerder se rapport / verslagkaart aantoon.

4.6 Moderering van assessering

moderering verwys na die proses wat verseker dat die assesseringstake regverdig, geldig en betroubaar is. moderering behoort op skool-, distriks-, provinsiale en nasionale vlakke plaas te vind. Deeglike en gepaste modereringspraktyke moet ingestel word vir die gehalteversekering van alle vakassesserings.

4.6.1 formele assessering (SGA)

• Die toetse en eksamen in Graad 10 en 11 word intern gemodereer. Die vakadviseur moet ’n steekproef van hierdie take gedurende sy / haar skoolbesoeke modereer om die standaard van die take en die interne modereringteverifieer.

• Graad 12 se toetse en eksamen moet op provinsiale vlak gemodereer word. hierdie proses sal deur die provinsiale onderwysdepartement bestuur word.

• Vakadviseursmoetsteekproewevantoetseeneksamenvraestellemodereervoordatleerdersditaflêomdiestandaardteverifieerenaanonderwysersleidingteverskafoordieopstelvanhierdietake.

4.6.2 Mondelinge assesseringstake

• Graad 10 en 11: Elke mondelinge taak wat as deel van die assesseringsprogram gebruik word, moet by die vakhoof vir moderering ingedien word voordat leerders dit aanpak. Onderwysers assesseer die mondelinge take in Graad 10 en 11. Die vakadviseur moet ’n steekproef van hierdie mondelinge take gedurende sy / haar skoolbesoekemodereeromdiestandaardvandietakeendieinternemodereringdaarvanteverifieer.

• Graad 12: mondelinge take word intern opgestel, intern geassesseer en ekstern gemodereer. Elke mondelinge taak wat as deel van die assesseringsprogram gebruik word, moet by die vakhoof vir moderering ingedien word voordat leerders dit aanpak. Onderwysers assesseer die mondelinge take in Graad 12. Die vakadviseur moet ’n steekproef van hierdie mondelinge take gedurende sy / haar skoolbesoeke modereer om die standaard vandietakeendieinternemodereringdaarvanteverifieer.’nAantalleerdersvanelkeskoolmoetdeurdievakadviseur gemodereer word om die standaard van die lewering en assessering van die mondelinge take te verifieer.



4.7 Algemeen

hierdie dokument moet in samehang met die volgende gelees word:

4.7.1 die National policy pertaining to the programme and promotion requirements of the National Curriculum Statement, Grades R-12; en

4.7.2 die beleidsdokument, National Protocol for Assessment Grades R-12.


103KABV

WOORDELyS

addisionele taal (verwys ook na huistaal) – ’n taal wat bykomend tot die huistaal geleer word

afgeleide betekenis – die skep van betekenis uit wat geïmpliseer word om ’n nuwe begrip te vorm; dit wat tussen diereëlsstaan

aflei–’n oordeel vorm uit wat vooraf gegee is of gebeur het; om die implikasies van wat gesê of geskryf is, te bepaal

afleiding–’n woord wat bestaan uit ’n basisvorm (stam) en voor- en / of agtervoegsels (hierdie proses vorm dikwels ’n ander woordsoort), bv. ritus: rituele gebruike

akroniem (ook letterwoord) – ’n afkorting wat soos woorde optree; word uitgespreek as ’n woord, gevorm deur die eerste letters van ander woorde, bv. Soweto vir South Western Townships of vigs vir Verworwe immuniteitsgebreksindroom

alliterasie – herhaling van dieselfde beginletters (medeklinkers / konsonante) in beklemtoonde lettergrepe; ’n algemene stylmiddel, bv. Kind nog kraai

anekdote – ’n kort, onderhoudende storie; klein voorvalle of gebeurewat vir ’n spesifieke doel vertelword, bv.inligting, vermaak, humor, venyn, of om karakter te openbaar

antiklimaks – die omgekeerde van klimaks; onverwagte teleurstellende uiteinde, afloop; ommeswaai van ietsbelangriks na iets nietig, gewoonlik met ’n komiese effek

antitese – teenstelling van gedagtes wat uitgedruk word deur parallelisme wat skerp teenoor mekaar staan, bv. hoe meer haas hoe minder spoed

antoniem – woorde wat min of meer die teenoorgestelde betekenis van ander woorde uitdruk, bv. kurkdroog en sopnat

assessering – ’n deurlopende beplande proses van inligtingversameling op verskillende maniere oor leerderprestasie

assonansie – herhaling van klinkers of vokale in beklemtoonde lettergrepe in twee of meer woorde, bv. Oor die groen poel wat stil en dik / was van die bronslaai en die warm slik (N.P. van Wyk Louw, Raka)

beeld – ’n prent of visuele voorstelling

beelding – ook figuurlike taal; woorde wat beelde (in konteks / sinsverband) in die gedagtes oproep; sluit implikasieverskynsels in

beeldspraak – taaluitingwatvanfiguurlike,oordragteliketaalgebruikmaak,bv.vergelykings,metafore,personifikasie,metonimia (oornoeming), sinekdogee (gedeeltelike aanduiding), antonomasia (naamsverwisseling)

beklemtoning – die klemtoon lê op, aksentueer, benadruk

beurtnemingskonvensies – die gebruike wat die vloei van gesprekke tussen mense reguleer, soos om ander toe te laat om ’n opinie te lug, stiltes te hanteer, inligting te herhaal vir duidelikheid, aan te moedig waar gepas, te vra vir duidelikheid, inligting te verskaf, tussenbeide te tree om fokus te herstel

cliché – afgesaagde, verslete beeldspraak; holruggeryde uitdrukking of idee wat so dikwels gebruik word dat dit uitdrukkingskrag verloor, bv. laaste, maar nie die minste nie



debat – tydens debattering wissel twee spanne gedagtes oor ’n saak. hulle probeer om die beoordelaar en die gehoor van hul standpunt te oortuig

denotasie (teenoorgestelde van konnotasie) – dit wat die begripsinhoud weergee of saamvat, die letterlike betekenis van ’n woord of uitdrukking

determineerders – bepaler of aanwyser soos lidwoorde en aanwysende woorde

deurlopende assessering – dit is assesseringsaktiwiteite wat deur die loop van die jaar plaasvind

dialek–’nvariëteitvan’ntaalwatdeur’nsekeretaalgemeenskapgepraatword

diskriminerende taalgebruik – taal wat kwessies met onderskeid behandel, bv. om manlike terme vir alle persone te gebruik

doeblette – twee vorme van dieselfde woord wat mettertyd in betekenis begin verskil het, bv. darem en daarom; teken en teiken; kwes die bok, maar kwets gevoelens

dramatiese doelstelling – om’nspesifiekereaksiebydietoeskouer / leser te ontlok

dramatiese ironie – ’n vorm van kontras – die karakter is onbewus van die ware toedrag van sake, terwyl die leser / toeskouer / ander karakters weet wat werklik plaasvind. Dié ironie verhoog (of ontlont) spanning, genot en gehoordeelname.

dramatiese struktuur – die bou van die drama (eksposisie / aanloop, motoriese moment, verwikkeling, ontwikkeling, klimaks / hoogtepunt, ontknoping / afloop)

dubbelsinnigheid – tweërleibetekenisgeskepdeurdiemanierwaaropwoordeofsinnegebruikword;meeraseenbetekenis of vertolking hê. Wanneer dit onbewus gebruik word, kan dubbelsinnigheid betekenis versluier.

eksplisiet (in teenstelling met implisiet) – betekenis wat duidelik of direk gestel word

essay – korter prosageskrif waarin ’n literêre, estetiese, politieke of sosiale probleem op kernagtige wyse behandel of bespreek word; krities en bespiegelend van aard; kan ’n gesprektoon hê; taal en styl is helder, duidelik en logies, dikwels vol humor

esteties – betreffende die skoonheidsin; staan in verband met sensitiwiteit en waardering vir die skone soos die skoonheid van taal of die blywende waarde van tekste

evalueer – om ’n opinie te vorm, ’n oordeel te vel oor ’n teks

eufemisme – versagtende uitdrukking of omskrywing; verbloeming; word gebruik om nie gevoelens seer te maak nie, bv. lang vingers hê (steel)

figuurliketaal(teenoor letterlike taal) – sinnebeeldig, metafories, oordragtelik; woorde en frases wat gebruik word om’nspesifiekeeffektebereiksoosvergelykings,personifikasie,metafoor.Literêretekstemaakbaievanfiguurliketaal gebruik.

formaat – die vorm van tekssoorte soos ’n verslag, brief; ook grootte van iets

forum – groepe leerders debatteer ’n onderwerp. Elke groepe bestaan uit vier lede en elke lid praat oor ’n verskillende aspek van die onderwerp.


105KABV

gebaar – die beweging van die gesig of liggaam wat betekenis kommunikeer soos om die kop ter bevestiging te knik

gebalanseerde benadering tot geletterdheid – ’n benadering wat leerders se vormende geletterdheid ondersteun, hulleaanmoedigomtekstetegenietenomopbetekenistefokus,enwathulleookhelpomtegniekeenstrategieëte ontwikkel wat die kode van die geskrewe woord ontsluit

geïmpliseerde betekenis – betekenis wat gevolgtrekking inhou of toelaat; betekenis wat nie eksplisiet in die teks uitgedruk word nie

geletterdhede – daar is verskillende soorte geletterdheid: lees / kyk en skryf / aanbied (tradisionele basiese geletterdhede), kulturele geletterdheid (begrip van die kulturele, sosiale en ideologiese waardes wat ons lees van tekstevorm),kritiesegeletterdheid(dievermoëomkritiesopdieboodskapintekstetereageer),visuelegeletterdheid(dievermoëombeelde,tekens,prente,visuelesimbole,ens.,telees / teken / skryf), mediageletterdheid (die lees vankoerante,tydskrifte,TVenfilmaskultureleboodskappe),inligtingsgeletterdheid(dievermoëominligtingtevind,ontsluit,evalueer,berg,gebruik,ens.)enrekenaargeletterdheid(dievermoëomrekenaarsenrekenaarprogramme– ook die internet – te gebruik)

geletterdheid – dievermoëomteleesengeskreweinligtingtegebruikenomvirverskillendedoeleindesteskryf.Ditis’ndeelvan’nalgemenemenslikevermoëomsinvanjouwêreldtemaak.

genre – ’n soort letterkunde, bv. drama, kortverhale, gedigte, roman, volksverhale / folklore

gepastheid – taal moet gepas wees vir die konteks waarin dit gebruik word. Die groetwyse “Goeiedag, mnr. Vosloo” is gepas in ’n formele situasie, teenoor “hallo, Vossie” vir ’n informele situasie.

gevoelstaal (ook emotiewe taal) – taal en styl wat persoonlik is; sterk gevoelens wek; teenoorgestelde van nugtere, saaklike taal

gevolg (sien ook oorsaak) – die resultaat van handeling / gebeure of ’n aksie

grafiesevoorstelling–produkte van die visuele en tegniese kunste soos teken, ontwerp; lewendige, beskrywende, skilderende voorstelling

groeptaal – variëteitvan’ntaalwatdeur’nbepaaldegroepmensesoosboere,vissers,fabriekswerkers,studente,tieners gepraat word, en dit van die algemene taal onderskei deur onder andere uitdrukkings en betekenisverskille

herlees – ’n leesstrategie wat die leser nog ’n kans gee om ’n uitdagende teks te verstaan

herformuleer – ’n leesstrategie waarvolgens die leser die betekenis van ’n gelese gedeelte mondelings of skriftelik oorvertel, verkort of opsom

hiperbool – ’n stylfiguurwaarin buitensporige, doelbewuste oordrywing gebruikword; om iets groter aswat ditwerklik is, voor te stel, bv. Hulle het ons ’n berg koek gegee om te eet

holistiese benadering – dit is ’n benadering wat al die vaardighede en verskillende soorte kennis in aktiwiteite integreer en nie op elkeen afsonderlik fokus nie

homofone – woorde wat dieselfde klankvorm as ’n ander woord in ’n taal het, maar in betekenis en spelling verskil, bv. ’n blyk van waardering; die wasgoed bleik in die son



homonieme – woorde met dieselfde klank- en spelvorm, maar wat verskil in betekenis, bv. Sy het ’n kuiltjie in haar ken; hy ken al die name van die bome in die wildtuin

houdings – maniere van optrede of gedrag

huistaal (sien ook addisionele taal) – die taal wat kinders eerste aangeleer het deur by die huis en / of in hul gemeenskap konstant daaraan blootgestel te wees; dit is die taal ‘waarin ’n mens dink’

idiomatiese uitdrukking – ’n uitdrukking wat die idioom of taaleie betref, volgens die taaleie; idiome sluit in spreekwoorde, segswyses, gesegdes en spreuke

implisiet (teenoor eksplisiet) – dit wat nie direk in ’n teks gestel word nie, maar wel afgelei kan word

inklusiwiteit – die beginsel om onderwys toeganklik vir alle leerders te maak, ten spyte van hul leerstyl, agtergrond envermoëns;neigingomintesluit,teomvat,opteneem

inisieer – om te begin (bv. om ’n gesprek te inisieer)

intonasie – vloei van die stem by praat, stembuiging

intrige – verwikkelde situasie wat ’n skrywer uitdink en waarop die verhaal gebaseer is (verwikkeling)

ironie – woordgebruik waarmee ’n mens die teenoorgestelde sê van wat jy bedoel; omstandigheid of stand van sake wat die teenoorgestelde sê van wat ’n mens kon verwag het

jargon – taal van bepaalde groepe; vaktaal (bv. rekenaargebruikers verwys na “RAm”). Jargon kan soms gebruik word om luisteraars / lesers uit te sluit.

karikatuur – ’n oordrewe uitbeelding (geskrewe of visueel) van ’n karakter deur die spot te dryf met persoonlike karaktertrekkeofvoorkoms;spotprent,spotbeeld,spotfiguur

klankbewustheid (ook fonologiese bewustheid) – die vermoë om tussen die afsonderlike klanke van ’n taal teonderskei

klanknabootsing (ook onomatopee) – die gebruik van woorde om die klanke wat hulle beskryf, te skep

klem (in ’n woord of ’n sin) – om ’n lettergreep in ’n woord of ’n woord in ’n sin te benadruk

klimaks (ook hoogtepunt) – die opwindendste, effektiefste of belangrikste deel van die storie. hierdie belangrike deel is nie noodwendig aan die einde van die verhaal nie.

koherensie – samehang in ’n paragraaf en die samehang binne die verskillende paragrawe van ’n teks wat idees saambind

kohesie – samehang binne sinne

komposisie – samestelling van verskillende dele tot een geheel

konflik–stryd; botsing; worsteling; die stryd wat tussen karakters of individue of groepe en hul omstandighede ontstaan.Konflikinletterkundekanookasgevolgvanstrydendebegeertesofwaardestussenkaraktersontstaan.

konnotasie – wat gesuggereer word deur ’n woord of ding, dieperliggend as die letterlike of eksplisiete betekenis


107KABV

kontaminasie (ook taalbesmetting) – saamvoeging of vermenging van woorde, woorddele of uitdrukkings wat dieselfde of verwante funksies of betekenis het tot ’n nuwe woord of uitdrukking, bv. skokwekkend (skokkend + skrikwekkend); van voornemens (van plan + voornemens)

konteks – diekontekswaarbinne ’n teksgeskepenontvangword,verwysnadiebreëenonmiddellikesituasiewaarin dit bestaan en wat daarin oorgedra word

kontekstuele leidrade – ’n leestegniek om alle aanduidings of leidrade in ’n teks te gebruik om betekenis te verklaar

kontras (ook antitese, teenstelling) – stylmiddel waarin twee uiterstes teenoor mekaar gestel word

konvensies – aanvaardegebruikeofreëlsintaalgebruik.Sommigekonvensieshelpombetekenis(bv.taalreëls,punktuasie, hoofletters) te skep; sommige help met die aanbieding van inhoud (bv. inhoudsopgawe, algemeneuiteensetting,opskrifte,voetnotas,kaarte,onderskrifte,lyste,prente,indeks)enanderweerspieël’nvastetaalpatroon,bv. groetvorme.

kopkaarte / breinkaarte – grafiesenetwerkvoorstellingvanideesofonderwerpindievormvansleutelwoordeenillustrasies

kreatiewe denke – die denkproses oor idees of situasies op skeppende en ongewone maniere met die doel om die situasie of idee beter te verstaan en op ’n nuwe en konstruktiewe manier daarop te reageer

kritiese taalbewustheid – dievermoëomdiekonstruksievanbetekenisteontleeddeurbegripvanmagsverhoudingsbinne en tussen tale. Dit bemagtig die leerder om manipulasie te weerstaan en om taal sensitief te gebruik.

leenwoorde – woorde wat aan ’n ander taal ontleen is, vreemde woorde wat nou deel van Afrikaans is

letterlik (teenoor figuurlik) – die eenvoudigste, mees direkte betekenis van woorde

lettertipe – die soort letters wat gebruik word wanneer daar geskryf, getik of gedruk word (bv. Times New Roman)

lettergrootte – die grootte van die letters wat gebruik word wanneer daar geskryf, getik of gedruk word (bv. 12 pt Times New Roman)

literêre tegnieke – letterkundige begrippe wat in literêre tekste gebruik word

litotes – ’nstylfiguurwaarbyietsverkleinwordomdiebetekenisofbedoelingbetertelaatuitkom,veraldeurdieteenoorgestelde te ontken (bv. dit gaan nie sleg nie = goed)

magsverhoudings – verhoudings gemeet aan gesag en invloed

manipulerende taal – taal wat daarop gemik is om ’n onregverdige voorsprong te kry of ander te beïnvloed, meestal op ’n onderduimse manier

metafoor – gebruik een ding om ’n ander met soortgelyke eienskappe te beskryf

metataal – taalterminologie om oor taal te praat; sluit terminologie in soos teks, konteks, teikengroep, genre en polisemie



modus – daar is verskillende modusse van kommunikasie – die geskrewe modus, die gesproke of mondelinge modus,dievisuelemoduswatgrafiesevormssoostabelle insluit.Dievermoëominligtingvaneenmodusna ’nanderteverandersoosom’ngrafiektegebruikom’nteksteskryf,ofominligtinguit’nmondelingetekstegebruikom byskrifte by ’n prent te skryf, is ’n belangrike deel van ’n taalkurrikulum

multimedia – ’n geïntegreerde reeks modusse wat teks, visuele materiaal, klank, video, ens. kan insluit

oksimoron – stylfiguurwaarbytweeteenoorgesteldebegrippemetmekaarverbindword,bv.ou nuus; gewoonlik vir beklemtoning

oorsaak (sien ook gevolg) – dit wat aanleiding gee tot ’n handeling / gebeure / aksie of ’n toestand

onderbeklemtoning – die uitdruk van iets op ’n terughoudende wyse, eerder as om die volle feite of waarheid te ontbloot, gewoonlik vir beklemtoning

onderhoud–’nprosesof’ngesprekominligtingintesamelom’nspesifiekedoeltebereik

onderskrif – ’n titel of kommentaar saam met ’n artikel, prent, foto, ens.

outentieke tekste – tekste wat buite die klaskamer (“in die regte lewe”) gebruik word, soos tydskrifartikels, koerantberigte, radio- of televisie-opnames, advertensies, verpakkingsetikette, brosjures, vorms, briewe

paneelbespreking – ’n groep wat byeenkom om ’n onderwerp te bespreek, vrae te beantwoord en op kommentaar te reageer

paradoks – skynbare teenstrydigheid, bv. om die waarheid te sê moet ek lieg

parafrase – die herbewoording van ’n idee in jou eie woorde

paronieme – woorde van dieselfde wortel of stam afgelei, bv. drink, drank, dronk; besin, versin; inwoner, bewoner

partydig – eensydig, vooringenome, wat by ’n beoordeling die saak nie onbevange beskou nie

personifikasie–beeldspraak waardeur menslike eienskappe en handelinge aan lewelose dinge, diere of plante toegeken word, bv. As ek ’n huis kon hê / met sulke mure wat sing... (marlise Joubert, Domus)

perspektief – ’n karakter / verteller se standpunt / siening oor kwessies in ’n roman of drama

pleonasme (ook woordoortolligheid) – woorde waarvan die betekenisse nie sinoniem is nie, maar die betekenis van die tweede woord is reeds in die eerste opgesluit, bv. Ek persoonlik het dit self ervaar; ’n dooie lyk

polisemie – eienskap van ’n woord om verskillende betekenisse te hê; betekenisonderskeidings van ’n woord, bv. Die koppie val uit sy hand / Dit is uit tussen hulle / hulle uit ’n gil van blydskap

posisie – plasing, plek; posisionering van die onderwerp in fokus (in of naby die voorkant van die raam)

postuur – die manier waarop ’n mens staan of jouself oordra terwyl jy praat

rame – gewoonlik reghoekige omlyning van die onderwerp van visuele teks

redigering – dieprosesvanproefleesenherskryfvan’nteks,insluitendtaalgebruik,punktuasieenspellingenomsamehangvanideesenstruktuurnategaan;indiefinalevormsit,virpublikasieinlewer,gereedmaak


109KABV

register – die woorde, styl en grammatika wat in verskillende kontekste of situasies deur sprekers en skrywers gebruik word. (Amptelike dokumente word byvoorbeeld in ’n formele register geskryf, regsdokumente in ’n regsregister.)

retoriek – valse, oordrewe, verslete beeldspraak wat as oorversiering aangebied word; uitgedien, afgesaag, geyk

retoriese middels – middels soos pouses en herhaling, deur ’n spreker / skrywer / aanbieder gebruik om doeltreffend te oortuig

retoriese vraag – ’n vraag wat gevra word nie om iets uit te vind nie, maar vir beklemtoning, jou mening uit te spreek of vir dramatiese effek (bv. Weet jy hoe gelukkig jy is?)

ritme – afgemetebeweging; inpoësiedienatuurlikebewegingveroorsaakdeurdiereëlmatigeopeenvolgingvanbeklemtoonde en minder beklemtoonde lettergrepe

rym – ooreenstemmingvanklankindielaastelettergreepofwoordeindigreëls

samehang – onderlinge verband, deurlopendheid, aaneenskakeling

sarkasme – bytend, bitter spot, minagting wat wil seermaak of skok op persoonlike vlak; dit sê wat die spreker / skrywer bedoel

satire – iets wat hekelend spot met die lewe; dwaashede en wanpraktyke van die mens / maatskappy word onthul of geopenbaar; ’n satiriese literêre werk het gewoonlik ’n bewustelike sosiale inslag

simbool – ’n teken / voorwerp wat ’n ander saak verteenwoordig. ’n Tradisionele simbool soos ’n kruis is as beeldspraakvorm nie net ’n afbeelding van die werklikheid nie, maar dit kry ook ’n dieper betekenis deurdat dit na iets anders verwys.

sinoniem (teenoor antoniem) – ’n woord wat min of meer dieselfde betekenis as ’n ander het

sintetiseer – die saamvoeg van idees uit verskeie bronne; ’n duidelike opsomming van hierdie saamgevoegde idees

skote – neem van foto’s uit verskillende hoeke

sleng (ook slang)–’nvariëteitvanAfrikaanswatdikwelsbyjongmense,bv.studente,gehoorwordennienoodwendigverkeerd is nie, bv. Hulle het my ’n kop aangesit / Jy kan kwai bestuur

soeklees – omjouoëoor’ntekstelaatbeweegomspesifiekeinligtingtevind,sooswanneerjy’nnaamofnommerin ’n telefoongids soek of ’n trein- of busrooster raadpleeg

stemprojeksie – luidheid, volume van stem

spelstrategieë – uitwerk van maniere om korrek te spel

standaard – diestandaardvariëteitvan’ntaalisdievormwatmeestalinkoerante,amptelikedokumenteentaalboekegebruik word. Dit is nie noodwendig die beste vorm van die taal nie, maar dit is die vorm wat om historiese en / of politiekeredesasdiestandaardvariëteitaanvaaris.

stem – dit verwys ook na die skrywer se eie persona – wie die skrywer is. As ’n mens lees of kyk, kan jy ’n indruk van die skrywer se bedoeling / voorneme kry.



stemming – atmosfeer of emosie in geskrewe tekste. Dit toon karakters se gemoedsgesteldheid; dit verwys ook na die atmosfeer wat deur visuele, oudio en oudiovisuele tekste geskep word.

stereotipe – vaste(endikwelspartydige)sieningoor’nspesifiekesoortpersoon(bv.vrou,immigrant,priester)

strategie – ’n sekere prosedure gebruik om ’n probleem te hanteer

styl – trant of manier van skryf; die unieke manier waarop ’n skrywer woorde en sinne “rangskik” om ’n bepaalde effek te verkry. Dit sluit woordkeuse, toon, asook sinslengte in.

stylfigure (ook stylleer) – uitdrukking wat ’n styleffek teweegbring deur woorde nie in hulle normale of letterlike betekenis en funksie aan te wend nie (afwyking in woordgebruik), maar op ’n besondere wyse groter krag of dramatiese beeld aan skryfwerk verleen, bv. oksimoron, metonimia, klanknabootsing, hiperbool, kontras, ironie, satire, humor, sarkasme, antiklimaks, klimaks, simboliek, eufemisme, litotes, paradoks, sinekdogee, sinestesie, antitese, antonomasia, elisie, woordspeling

subintrige – ondergeskikte verwikkelde situasie wat ’n skrywer uitdink en waarop die verhaal gebaseer is (knoop, verwikkeling)

taalflater (ook malapropisme) – die verkeerdelike of deurmekaar gebruik van lang woorde om indruk te skep. Alhoewel hierdie woorde soms byna korrek klink, bly dit verkeerd en kan humoristies wees.

taalvariëteite (sien ook variëteit) – vorme van ’n taal wat patroonmatig van mekaar verskil

teikengroep – diebedoeldelesersvan,luisteraarsna,toeskouersofwaarnemersvan’nspesifieketeks.Tydensbeplanning van ’n skryfstuk / aanbieding, moet ’n skrywer / spreker die doel en teikengroep in aanmerking neem deur ’n gepaste formaat te kies.

teks – enige geskrewe, gesproke of visuele vorm van kommunikasie

tekstuur – rangskikking en samestelling van bestanddele, struktuur

tema – die sentrale idee of idees in ’n literêre werk. ’n Teks mag meer as een tema hê en dit mag dalk nie eksplisiet/ vanselfsprekend wees nie.

tempo – tydmaat, snelheid van byvoorbeeld praat

tesourus – ’n woordeboek wat volgens saakverbande georden is, saakwoordeboek

toevoegende veeltaligheid – ’n taalvermoëverwerfdeurdieaanleer van ’n taalof talebenewens jouhuistaal.Dit vervang nie die huistaal nie, maar word daarmee saam geleer. in ’n toevoegende, veeltalige program word die huistaal versterk en bevestig, terwyl enige verdere taal wat aangeleer word, waarde toevoeg.

toneelaanwysings – inligting wat ’n dramaturg oor agtergrond, plasing, tyd en karakters by wyse van toneelaanwysings gee; karakters se emosies en hul uiterlike voorkoms word ook beskryf; word gewoonlik in skuinsdruk aangedui of ná ’n karakter se naam of aan die begin van die drama

toon – klank van ’n bepaalde hoogte, toonhoogte, stembuiging wat ’n gevoelsboodskap van ’n teks kan oordra. in ’n geskrewetekswordditinwoordeuitgedruk.Infilmkantoonookdeurmusiekofagtergrondgeskepword.

toutologie (ook stapelvorme) – woorde wat dieselfde betekenis saam gebruik; onnodige herhaling van wat reeds


111KABV

gesê is, bv. tortelduif (tortel + duif); verwys ook na pleonasme

transaksionele skryfwerk – funksionele skryfwerk (bv. briewe, notules, verslae, fakse)

transformasie – verandering van die vorm van sinne, bv. van bedrywende na lydende vorm

trappe van vergelyking – soos van toepassing op byvoeglike naamwoorde en bywoorde soos mooi, mooier, mooiste en gou, gouer, gouste

vaktaal – taalgebruikbydiebeoefeningvan’nvak,beroepofenigespesifiekegroepsoosrekenaartaal

verbindingswoord – ’n woord soos voegwoorde en betreklike voornaamwoorde wat gebruik word om sinne of sinsdele te verbind

vergelyk (verwys ook na kontras) – om vas te stel op watter maniere dinge dieselfde is

vergelyking – naasmekaarstellingvandingeomdieooreenkomsofverskiltevergelyk;stylfiguur.Woordesoossoos en net soos of nes word gebruik om aandag op die vergelyking te vestig.

verslag (formeel of informeel) – om presiese terugvoering oor ’n situasie / geleentheid te gee, bv. ’n ongeluk

vertellersperspektief – vertellersestandpuntvanuit’nspesifiekehoekgesien(alwetend,alomteenwoordig,eerste-en derdepersoonsvertelling)

visuele voorstellings – boodskappe wat deur middel van die sintuig van gesig oorgedra word (bv. foto’s, spotprente, modelle, tekeninge, skilderye, rekenaarbeelde)

vloeidiagramme – oorsigtelike,grafieseuiteensetting(voorstelling)

vluglees – om ’n teks baie vinnig te lees ten einde ’n oorsig te verkry soos om die koerantopskrifte vir hoofnuus te vluglees

voegwoord – ’n woord wat twee sinsnedes / frases of sinne verbind

volksetimologie – onverstaanbare woorde word soms uit onkunde of grappenderwys omvorm tot ’n klank of woord wat verstaan is, bv. oliekolonie uit “eau de cologne’

vooroordeel – vooropgestelde idees oor ’n individu, groep, idee of saak. Sodanige neiging om een saak bo ’n ander te bevoordeel, bring mee dat billike assessering baie moeilik word.

vooropplasing (in teenstelling met agterplasing) – letterlik gebruik, beteken dit om iets (’n objek) naby die voorkant van ’n raam te plaas. Figuurlik gebruik beteken dit om een aspek meer as ander te beklemtoon.

weergawe – ontwerp, voorlopige plan, konsep

woordaanpakvaardighede – diestrategieëwatgebruikwordvirdieleesvanonbekendewoorde(bv.verdelingvanwoorde in lettergrepe om na die betekenis van die voor- en agtervoegsels te kyk of om betekenis uit die konteks af te lei)

woordoortolligheid – plekke in tekste waar woorde voorkom wat weggelaat kan word sonder om die betekenis te beïnvloed



woordspeling – die humoristiese gebruik van ’n woord om ’n ander betekenis uit te bring; maak op geestige wyse gebruik van woorde wat verskillende betekenisse kan hê of woorde wat eenders klink, bv. woordspeling by grappe

wyse (ook sinswyse) – die wyse waarop ’n skrywer / spreker sy bedoeling, gevoel en houding teenoor ’n betrokke saak openbaar. in die klassieke tale word wyse d.m.v. werkwoorde uitgedruk, maar in Afrikaans word dit deur die sin uitgedruk, bv. onbepaald / infinitief,aanwysend / indikatief, aanvoegend / konjunktief, vraend / interrogatief en gebiedend / imperatief.

Documents

l AA Nasionale Kurrikulumverklaring (NKV) T E l Kurrikulum- en ...taalarsenaal2.yolasite.com/resources/KABV Afrikaans... · 2012-09-25 · Ongoing implementation challenges resulted