55
Was bisher geschah… 1

Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Was bisher geschah…

1

Page 2: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Zellatmung (Übersicht)

Der Citratcyclus ist die erste Stufe der Zellatmung

2

Page 3: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Citratzyklus

• Synonyme:Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus)Krebszyklus, Zitronensäurezyklus

• Der Zyklus ist der abschliessendegemeinsame Stoffwechselweg bei derOxidation von Brennstoffmolekülen

• Fast alle Brennstoffmoleküle treten alsAcetyl-Coenzym A in den Zyklus ein

3

Page 4: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Oxidation von Acetyl-CoA

4

Page 5: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Mitochondrium - schematisch

Die Reaktionen des Cycluslaufen in der Matrix derMitochondrien ab, imGegensatz zu derGlykolyse, die im Cytosolder Zellen abläuft.

5

Page 6: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Mitochondrium

Cristae:Einstülpungen derinneren Membran

Matrix

6

Page 7: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Der Citratcyclus im Überblick

7

Page 8: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Funktion des Zitratzyclus

• Die Funktion des Zyklus besteht in derGewinnung von Elektronen hoher Energieaus Brennstoffen.

• Der Zyklus erzeugt weder eine grosseMenge ATP noch verbraucht er Sauerstoff.

• Die Elektronen fallen als NADH undFADH2 an.

8

Page 9: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Die Glykolyse produziert Pyruvat

Die Glykolyse ist eine Folge von Reaktionen, indenen ein Molekül Glucose zu zwei MolekülenPyruvat umgewandelt wird und gleichzeitig zweiMoleküle ATP entstehen.

In den Citratcyclus können aber nur Acetat-Einheiten eingeführt werden.

Schlüsselschritt: Umwandlung von Pyruvat zuAcetat.

9

Page 10: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Entstehung von Acetyl-CoA ausPyruvat

10

Page 11: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Pyruvat-Dehydrogenase-Komplex

Pyruvat + CoA + NAD+ Acetyl-CoA + CO2 + NADH

Diese irreversible Reaktion stellt die Verbindungzwischen der Glykolyse und dem Citratzyklus dar.

Der Pyruvat-Dehydrogenase-Komplex ist einMultienzymkomplex (ca. 4-10∙106 Da):3 Enzyme, jedes aus mehreren Polypeptidketten(insgesamt ca. 60), und 5 Cofaktoren (s. später).

11

Page 12: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Pyruvat-Dehydrogenase-Komplex

12

Page 13: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Fünf Cofaktoren sind beteiligt

• Nicotinamid-Adenin-Dinucleotid (NAD+)• Flavin-Adenin-Dinucleotid (FAD)• Coenzym A (CoA)• Thiaminpyrophosphat (TPP)• Liponsäure

13

Page 14: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Nicotinamid-Adenin-Dinucleotid (NAD+ bezw. NADP+)

OH

H

OH

OH

H

H

O

N

P

O

O

OP O

O

O

OH H

HO O

HH

N

N N

N

NH2

NH2

O

R

R = H: NAD+

R = OPO32: NADP+

14

Page 15: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Coenzym A

Pantoin-Säure

Pantothensäure= Pantoinsäure +-Alanin

Cysteamin

15

Page 16: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Acetyl-CoA

Die C2-Einheit,welche oxidiert wirdist die Acetylgruppedes Acetyl CoA

16

Page 17: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

TPP

2-Methyl-4-amino-pyrimidin

N

S

Thiazol

Thiazoliumring

Amino-methyl-pyrimdinring

17

Page 18: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

pKa = 10.1

Carbanion des TPP

Pro memoria: pKa 10!

18

Page 19: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Liponsäure

19

Page 20: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Umwandlung von Pyruvat zu Acetyl-CoAerfolgt in drei Schritten

•Decarboxylierung

•Oxidation

•Transfer auf CoA

20

Page 21: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Decarboxylierung

a

b

4

8

21

Page 22: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Thiaminpyrophosphat (TPP)

22

Page 23: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Decarboxylierungen

b-Ketocarbonsäure

23

Page 24: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Decarboxylierung von a-Ketocarbonsäuren mitThiamin-pyrophosphat

H3C

OH O

O

O

24

Page 25: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Decarboxylierung von a-Ketocarbonsäuren mitThiamin-pyrophosphat

CH2

N

ein En-amin

25

Page 26: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Decarboxylierung von a-Ketocarbonsäuren mitThiamin-pyrophosphat

+III

+I

26

Page 27: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Oxidative Decarboxylierung von Pyruvat zuAcetyl-CoA

N

S

R

COO

O

Pyruvat

H3C

OH O

O

S N R

-CO2

S N R

H3C OH

SS

H

R'

Liponamid

H+

N

S

R

O

H3C

S

SH

H

TPP

HS S

R'H

+ TPP

CoASH

SCoA

O

+

SHSH

H

R'

Dihydro-Liponamid

Zitronensäurecyclus

-H+

O

HS S

R'H

O

HS S

R'H

O

SCoA

+H+

R'

H

27

Page 28: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Chemische Reaktivität von Liponamid

SS

H

R'

Liponamid

226 kJ mol-1 155 kJ mol-1

28

Page 29: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Regeneration des Liponamids durchDihydrolipoyl-Dehydrogenase

prosthetische Gruppe

29

Page 30: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Schematische Darstellung desPyruvat-Dehydrogenase-Komplexes

30

Page 31: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Pyruvat-Dehydrogenase-Komplex

• Die strukturelle Integration dreierverschiedener Enzyme und der langeLiponamidarm ermöglichen die koordinierteKatalyse einer komplexen Reaktion

• Die enge Nachbarschaft der einzelnenEnzyme erhöht die Gesamtreaktions-geschwindigkeit und vermindertNebenreaktionen

31

Page 32: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Übersicht

32

Page 33: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Citrat-Synthase

' 1

r31.4 kJmolG

33

Page 34: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Übung Kondensationen

Formulieren Sie einen plausiblen Reaktionsmechanismusfür die folgende Reaktion:

Welche Verbindung ist die Methylenkomponente;welche die Carbonylkomponente?

34

Page 35: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Konformationsänderung der Citrat-Synthase

Erst durch die Bindung von Oxalacetat wird eine Bindungstelle für Acetyl-CoA geschaffen:Diese induzierte Anpassung verhindert Nebenreaktionen wie z.B. die Hydrolyse desAcetyl-CoA

35

Page 36: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Mechanismus der Citrat-Synthase

36

Page 37: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Aconitase-Reaktion

' 1

r8.4 kJmolG ' 1

r2.1kJmolG

37

Page 38: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Isocitrat-Dehydrogenase

Isocitrat + NAD+ -Ketoglutarat + CO2 + NADH + H+

' 1

r8.4 kJmolG

38

Page 39: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

-Ketoglutarat-Dehydrogenase-Komplex

Homolog zum Pyruvat-Dehydrogenase-Komplex

' 1

r30.1kJmolG

39

Page 40: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Succinyl-CoA-Synthetase

Kann leicht in ATP umgewandelt werden

' 1

r3.3kJmolG

40

Page 41: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Mechansimus der Succinyl-CoA-Synthetase

41

Page 42: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Succinat-Dehydrogenase – Fumarase –Malat-Dehydrogenase

Eine Methylengruppe (CH2) wird in drei Schritten in eine Carbonyl-Gruppe (C=O) umgewandelt: Oxidation, Hydratisierung, zweiteOxidation

' 1

r0kJmolG ' 1

r3.8 kJmolG ' 1

r29.7 kJmolG

42

Page 43: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Kurze Erläuterung:

NAD+ NADH + H+COO

HO H

H H

COO

H H

COO

O COO' 1

r29.7 kJmolG

DE = 0.148 V

' 1

r28.6kJmolG 43

Page 44: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Zusammenfassung

44

Page 45: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Zusammenfassung

45

Page 46: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

In Form von 3 NADH+H+ und 1 FADH2

Frei in ATP umwandelbar

Zusammenfassung

46

Page 47: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Übung ZitratcyclusRadioaktive Substrate können gebraucht werden, um das Schicksal einzelner Kohlenstoffatome inStoffwechselwegen abzuklären. In den 50ziger Jahren wurde in einem solchen Versuch Acetat, welches ander Carboxylgruppe ([1-14C-Acetat] radioaktiv markiert war, unter aeroben Bedingungen mit einemZellpräparat aus tierischen Gewebezellen inkubiert. Acetat wird in solchen Präparaten zu Acetyl-CoAumgewandelt. Daher kann das Schicksal der Acetylgruppe im Citratcyclus verfolgt werden. -Ketoglutaratwurde aus den Gewebezellen isoliert und dann chemisch abgebaut, um die Position der 14C-Markierungfestzustellen. Es wurde gefunden, dass -Ketoglutarat nur in der -Carboxyl-Gruppe die 14C-Markierungtrug.

a) Wie interpretieren Sie dieses Resultat? Warum denken Sie, wurde der „label“ auch in der -Carboxygruppe erwartet. Legen Sie Ihre Ausführungen und Argumente dar. Hinweis: Chiralität –Prochiralität.

b) Was passiert mit der radioaktiven Markierung im weiteren Verlauf des Zyklus?47

Page 48: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Regulation

Irreversibler Schritt

48

Page 49: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Regulation der Pyruvat-Dehydrogenase

49

Page 50: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Kontrolle des Zyklus

Allosterische Aktivierung

Produkthemmung

Ähnliche Hemmung wie Pyruvat-Dehydrogenase-Komplex

Kinase, Phosphatase

50

Page 51: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Biosynthetische Aufgaben

Anaplerotische ReaktionPyruvat-Carboxylase

Pyruvat + CO2 + ATP + H2O Oxalacetat + ADP + Pi + H+

51

Page 52: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Vernetzung der Stoffwechselwege

52

Page 53: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Glyoxylatzyklus

• Säuger füllen den Citratzyklushauptsächlich über Pyruvat, da siekeine Isocitratlyase besitzen

• Pflanzen, Pilze und Bakterien besitzenden Glyoxylatzyklus um aus zwei C2-Einheiten eine C4-Einheit zusynthetisieren

53

Page 54: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Glyoxylatzyklus

54

Page 55: Was bisher geschah… - ETH Zn.ethz.ch/~nielssi/download/3. Semester/Biochemie...Citratzyklus • Synonyme: Tricarbonsäurezyklus (TCA-Zyklus) Krebszyklus, Zitronensäurezyklus •

Glyoxylatzyklus

55