Katholieke Universiteit-LeuvenHoger Instituut voor Wijsbegeerte

William James: Pragmatismus. Ein neuer Name für einige alte Wege des Denkens (KlassikerAuslegen, 21) by Klaus OehlerReview by: L. LogisterTijdschrift voor Filosofie, 64ste Jaarg., Nr. 2 (TWEEDE KWARTAAL 2002), pp. 387-388Published by: Peeters Publishers/Tijdschrift voor FilosofieStable URL: http://www.jstor.org/stable/40889276 .

Accessed: 28/06/2014 09:22

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range ofcontent in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new formsof scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.

.

Peeters Publishers, Tijdschrift voor Filosofie, Katholieke Universiteit-Leuven, Hoger Instituut voorWijsbegeerte are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Tijdschrift voor Filosofie.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 91.220.202.171 on Sat, 28 Jun 2014 09:22:00 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

BOEKBESPREKINGEN 387

Ongetwijfeld, onder invloed van de klassieke interpretatie is er te weinig aandacht voor de autonomie van het esthetische: die prijs wilde Vandenabeele terecht niet beta- len. Maar daarom hoef je de klassieke interpretatie nog niet af te wijzen. Doe je dat wel, dan moet je daar mijns inziens ook een prijs voor betalen. Schopenhauer blijft nu een- maal de man van de metafysische behoefte en is daar als een der laatsten expliciet op ingegaan (cf. Safranski). Het is niet omdat Nietzsche die verdacht heeft gemaakt, dat we daar Nietzsche zomaar in moeten volgen. Dit boek geeft iets teveel toe aan deze neiging. Een dergelijke kritiek neemt echter niet weg dat ik dit boek aan iedereen kan aanraden die geïnteresseerd is in Schopenhauers denken en in de exegese ervan.

G. VANHEESWIJCK

Klaus OEHLER (Hrsg.), William James: Pragmatismus. Ein neuer Name ftir einige alte Wege des Denkens (Klassiker Auslegen, 21). Berlin, Akademie Verlag, 2000, 21 χ 13, X-289p.,€19,80.

In Duitsland is sinds de Epochenwende van 1989 sprake van een renaissance van het klassieke Amerikaanse pragmatisme. De laatste jaren worden steeds meer werken van Charles Sanders Peirce, William James en John Dewey vertaald. Tijdschriften wijden hele nummers aan denkers uit deze stroming die in Duitsland nooit erg serieus werden genomen. Na het in de Duitse taal beschikbaar komen van de primaire teksten van het pragmatisme, is er nu een boek versehenen dat fungeert als commentaar op een van de invloedrijkste werken van deze stroming. Deel 21 van Khssiker Auslegen is gewijd aan William James' Pragmatism, A New Name for some Old Ways of Thinking uit 1 907.

In Pragmatism, een laat werk in zijn oeuvre, beschrijft James het pragmatisme als een méthode en als een waarheidstheorie. De méthode bestaat erin dat de betekenis van coneepten of dingen wordt bepaald door de consequenties die zij bewerkstelligen. De anti-essentialistische en functionalistische waarheidsopvatting die hiermee gepaard gaat, beschouwt waarheid niet als de exacte weergave van een zaak, maar als een contextueel bepaalde verificatie. Bij zijn pragmatistische waarheidsopvatting steunt James sterk op de gedachten van zijn tijdgenoten John Dewey en Ferdinand Canning Scott Schiller. James presenteert het pragmatisme als de oplossing voor de tegenstelling tussen empi- risme en rationalisme. Hiermee gaat hij in discussie met de in zijn tijd in Amerika po- pulaire idealistische stroming van het neo-hegelianisme die werd vertegenwoordigd door denkers als Josiah Royce en Francis Herbert Bradley.

Deel 21 van Khssiker Auslegen vormt voor de beginnende student van James niet al- leen een goede inleiding in Pragmatism. Het boek geeft een inleiding in vele belangrijke aspecten van James' filosofie en verwijst daarbij regelmatig naar andere teksten van zijn hand. Gezien de vragen die het lezen van Pragmatism oproept, niet in de laatste plaats door James' vaak niet erg heldere beschrijvingen, is dit geen overbodige luxe.

In de inleiding geeft Klaus Oehler een kort overzicht van de reeeptiegeschiedenis van het pragmatisme in Duitsland. Deze kenmerkt zieh voor het grootste deel van de twin- tigste eeuw door een radicale afwijzing van deze originele Amerikaanse bijdrage aan de

This content downloaded from 91.220.202.171 on Sat, 28 Jun 2014 09:22:00 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

388 BOEKBESPREKINGEN

filosofie. Een uit idealistische filosofie en romantiek geboren denken laat geen plaats voor een filosofie die openstaat voor de mogelijkheden die de wereld te bieden heeft. Pas in het laatste kwart van de twintigste eeuw worden Peirce en Mead, hoewel onderwor- pen aan een transzendentalphilosophische Verfremdung, door Karl-Otto Apel en Jürgen Habermas in Duitsland geïntroduceerd.

Na het inleidende hoofdstuk komen in de opeenvolgende bijdragen de acht hoofd- stukken van Pragmatism aan bod. Hierbij valt op dat de teksten van de Duitse auteurs zieh beperken tot een grondige analyse van het desbetreffende hoofdstuk uit Pragma- tism. Kai-Michael HINGST die het centrale tweede hoofdstuk van Pragmatism be- spreekt, laat zien hoe James, uitgaande van Peirces pragmatistische maxime, zijn eigen vorm van pragmatisme ontwikkelt. In het laatste hoofdstuk beschrijft Helmut PAPE James' waarheidsopvatting als het resultaat van een semiotische ervaringsleer die haar oorsprong vindt in Berkeley en Peirce. De teksten van de Engels talige auteurs nemen een grotere afstand tot het hoofdstuk uit Pragmatism dat zij pretenderen te bespreken. De meeste van deze teksten werden dan ook niet speciaal voor dit boek geschreven. Zo is het hoofdstuk van Richard RORTY gewijd aan James' The Will to Believe.

Concluderend kan gesteld worden dat het boek een grondige en heldere inleiding vormt tot enkele belangrijke aspecten van het werk van James. Hierbij ligt de nadruk op de onderwerpen die hij in Pragmatism aansnijdt, maar de bespreking van deze onder- werpen beperkt zieh niet tot dat werk alleen.

L. LOGISTER

Niklas LUHMANN, Die Politik der Gesellschaft, Herausgegeben von André KlE- SERLING. Frankfurt am Main, Suhrkamp, 2000, 21 χ 13, 444 p., € 24,54.

Toen Niklas Luhmann (1927-1998) midden de jaren '90 ziek werd en zijn dood zieh aankondigde, concentreerde hij zieh op wat uiteindelijk zijn definitieve maatschap- pij théorie moest worden. Die omvattende Studie verscheen in 1997 onder de titel Die Gesellschaft der Geseüschaft. Daardoor werd een aantal projeeten waaraan hij toen al verscheidene jaren had gewerkt wat op het achterplan geschoven. Dat was het geval voor de studies rond de funetiesystemen politiek en religie. Samen met een Studie over de massamedia zouden zij de detailstudies rond de maatschappelijke Subsystemen afron- den. Luhmanns dood heeft dat evenwel verhinderd. Die Politik der Geseüschaft is dus een postume publicatie, verzorgd door André Kieserling, die zieh daarvoor gesteund heeft op een outprint uit 1996 van een tekst waaraan Luhmann sinds 1990 aan het werk was. Luhmann heeft die outprint zelf nog gereviseerd, maar het is onduidelijk of hij de tekst in zijn huidige vorm ook zou hebben gepubliceerd. De kans is groot dat hij de argumentatie nog aanzienlijk had willen uitbreiden. Daar zijn trouwens voldoende aanwijzingen voor. Zo leest het boek aanzienlijk moeilijker dan wat we intussen van Luhmann gewoon waren, bevat het minder sprekende voorbeelden, blijft het dus ab- stracter en is de logische opbouw niet altijd even doorzichtig. Op dat stuk blijft het boek een onvoltooide indruk geven, ondanks de inspanningen van zijn uitgever, die dat ove-

This content downloaded from 91.220.202.171 on Sat, 28 Jun 2014 09:22:00 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions