Systeem aarde en zijn kringlopenexogene krachten

Systeem aarde (krinlopen vormen systeem aarde) Welke kringlopen herken je?

Lythosfeer Hydrosfeer

Biosfeer Atmosfeer

Gesteentekringloop

1 = smelten2= afkoelenC= Stollingsgesteente3= verwering+erosie+sedimentatie4= Sedimenten5= samendrukkenB= Sedimentgesteente6= Hitte en drukA= Metamorfgesteente1= Smelten

Gesteentekringloop

In de vorige dia leek het net alsof alleen metamorf gesteente weer magma werd, maar je ziet, ook stollingsgesteente en sedimentgesteente kunnen weer magma worden.

Waardoor kan hitte en druk ontstaan? Waardoor kan gesteente smelten? Waardoor kan sediment (bijvoorbeeld zand) in steente veranderen?

Denk hierbij aan Hoofdstuk 1.

Bekijk ook de youtubefilmpjes onder en bovenaan de dia. http://www.youtube.com/watch?v=ihfKNRdlE2E#t=11

http://www.youtube.com/watch?v=-l1elHx32oU

Waterkringloop (hydrologische kringloop)

koolstof kringloop

Bedenk goed hoe CO2 wordt afgegeven aan de atmosfeer?

Hoe wordt het omgezet en waarin?

Waarin wordt het opgeslagen?

Hoe is de verhouding tussen opname en uitstoot?

BEKIJK DE FILMPJES VOOR EXTRA UITLEG

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20110425_koolstofkringloop01

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_koolstofkringloop04

koolstof kringloop

Bedenk goed hoe Co2 wordt afgegeven aan de atmosfeer?- Ontbinding organismen- Verbranding fossiele brandstoffen- Ademhaling- Ontbossing- Verdamping

Hoe wordt het omgezet en waarin? Omgezet door fotosynthese in bijv. zuurstof

Waarin wordt het opgeslagen? Afzettingsgesteente, bomen en planten/plankton, oceanen

Hoe is de verhouding tussen opname en uitstoot? Op dit moment wordt er meer uitgestoten dan dat er wordt opgenomen.

Doelen

• Uit kunnen leggen dat de 4 sferen waaruit de aarde bestaat allemaal met elkaar in contact staan.

• Uit kunnen leggen dat de aarde uit kringlopen bestaat.

• Voorbeelden van deze kringlopen kunnen geven en deze kringlopen uit kunnen leggen.

• Gesteenten onder kunnen indelen in 3 hoofdtypen aan de hand van hoe ze ontstaan zijn, en voorbeelden van deze gesteenten kunnen noemen

Samengevat

Exogene krachten

Verwering

Alpen: een relatief jong gebergte.Hoe is dit te zien?

Jong en oud gebergte

• Jong Oud

Exogene krachten

• Exogene krachten= krachten die van buitenaf invloed uitoefenen op het aardoppervlak.

- De aardkorst wordt afgebroken.

Door verwering en erosie.

Verwering 3 vormen• Verwering is het uiteenvallen van gesteente onder invloed van

weer en plantengroei.

3 vormen:-Mechanische (ook wel fysische verwering genoemd,

scheikundige samenstelling blijft gelijk) -Chemische verwering (scheikundige samenstelling verandert.

Voorbeeld: kalksteen vormt verbinding met zuur water

- Organogene verwering Voorbeeld: planten, dieren, bacteriën

A B

c D

Mechanische verwering

• Is verwering waarbij gesteenten uiteenvallen zonder dat daarbij de chemische samenstelling van het gesteente verandert.

2 manieren- Door snelle temperatuursveranderingen- Water wat in steenspleten gaat zitten en bevriest. (spleetvorst)

Chemische verwering

• Bij chemische verwering verandert de samenstelling van het gesteente.

• Er vindt afbraak van bepaalde mineralen plaats.

• Vindt vaak plaats in natte en warme plaatsen.

Organogene verwering

• Ook wel biologische verwering genoemd

• Wortels die kunnen drukken op gesteente• Of bacteriën die inwerken op chemische

samenstelling van een gesteente

Mate van verweringWanneer is de kans op chemische verwering het grootst?

Wanneer is de kans op mechanische verwering het grootst?

Mate van verwering wordt beïnvloed door:- Klimaat- Hardheid

gesteente- Tijd

Mechanische verwering door snelle temperatuursverandering

Woestijn

Mechanische verwering door water wat in steenspleten gaat zitten en bevriest.

Organogene verwering door druk van plantenwortels

Voorbeeld van chemische verwering van kalksteen door zuur grond of regenwater.

Oud of jong gebergte?

Oud of jong gebergte?

Massabeweging =Afvoer van verweringsmateriaal onder invloed van zwaartekracht

• Verweringsmateriaal= het puin dat ontstaat na verwering.

• Van groot naar klein rotsblokken, grind, zand en klei.

Massabeweging (snelheid) beinvloed door:

• aard materiaalo los, vast, korrelgrootte,

korrelvorm

• steilheid helling• verzadiging met

water

§2.2 Exogene processen aan het aardoppervlak

Massabewegingen Indelen op basis van

verplaatsingssnelheid Voorbeeld: aardverschuivingen• trilling als trigger• matig snel Puinhelling• vaak onstabielo los verweringsmateriaalo grote hellingshoeko hoog watergehalte

Afvoer van verweringsmateriaal .

• Er zijn 4 vervoerders:

1 Zwaartekracht (massabeweging)2 Gletsjers of landijs3 Beken en rivieren4 Wind

Afvoer van verweringsmateriaal1. Zwaartekracht

Afvoer van verweringsmateriaal2. Gletsjers of landijs

Afvoer van verweringsmateriaal3. Beken en rivieren

Afvoer van verweringsmateriaal4. De wind

• Wind verplaats onder andere zand en loss. Dit zijn ook verweringsmaterialen.

Erosie en Sedimentatie

Afbraak en opbouw Erosie:• uitschuren van gesteente

door met puin beladen water, ijs en wind

Sedimentatie:• opbouw landschap door

water, ijs en wind• afzetting van

verweringsmateriaal en erosiepuin

o fossielen

Erosie

• Erosie is uitschuren en afschuren van materiaal (gesteente)

• Het verweringsmateriaal is het schuurmiddel.

5 soorten erosie

1 Door de wind eolische erosie2 Door de rivieren fluviale erosie3 Door ijs glaciale erosie4 Door de zee mariene erosie5 Door de bodem bodemerosie

1 Door de wind eolische erosie

2. Door de rivieren fluviale erosie

3. Door ijs glaciale erosie

4.Door de zee mariene erosie

5. Door de bodem bodemerosie

Vergelijk foto 1 en foto 2 met elkaar. In welk gebergte is er meer erosie en verwering plaatsgevonden?

Hoe kan men dat zien?1 Alpen. 2 Sauerland.

Exogene krachten Sedimentatie

Sedimentatie of afzetting = Het neerleggen (afzetten) van verweringsmateriaal door wind, water of ijs

• Wind zet fijnkorrelig materiaal af zand, klei, loss

• Rivieren / zeeën zetten grover materiaal af grind, zand en klei

• IJs zet grof materiaal af rotsblokken, grind

Klei, zand, grind en rotsblokken worden ook wel sedimenten / afzettingen genoemd