17
448 91adttdige AU bel' Lex Hubria. 3u fullfJen frßel1 ntidj 'brieflidje !mittgeirultOl'1l bel'. .pmen p. 9)1 u nt nt fe u in unb (i b. S) uf d} fein mm'i", lau ill bCIl Staub, l.lon beneu fie mir, otiglddj fie gar nid}t für ben IDrutf gl'fdjrietien waren, ffu.' biefeG IDlufeunt @et'Jr(lud} &U ntl1d}ell fe\lr frellllblid} geftattet 9a'&cll. m3cun idj l1ud} ba(ljel1ige &ur Sprl1.'" d}e wn(l mief) uidjt üöer&mot \lat, fo ßcfd)icpt e(l weil iq, mit mciltcn ®cgenargumclltntilmeu ctien fu gut irren lann uno jebem bl'H'l freie Urt9ei! I1n9c1mftcae, ba(l fidj ilurdj eilt!' mefeudjtUlt9 bel' 6adjc l.lOll &lUcI SeiteIl immer 111 .. ßefilrbert f(llm. 1. rot 0 mmfe lt 1 (l erfte memerfultg tietrilft bic feilter mcrtpcibi'" OUltg f&pige 6djreitJuug bel' iu (fo(. I. 3. 44: ... i n- cludunLur concipiantur, ({nae includei concipi s in e d 010 mal 0 0 p 0 r t ere t de lJ e bit u e, lUof1it S) u9I) nlt);. ID ir f fetl coen fu 0pOI'lebiL delJebHue l1adj (f a1'- r I'ß uuriq,ligem 3cußnip brud'ell liegen. !mir fdjicu eiu reiUI'ß fl'vell bel.'! (ira\laul'l'G ltll3uerfel111l'll, bcl.' ein ciufaq,eG DEBEB Vl'lT ober, nt1'9t' im bierer l\lil' altbml.' Urfuuben, I\109! I,liehul'\lr OFORTB- IlIT 3U yatte; beim an a1eidj llarfen fl'9U co auf bel' uiq,t I), 91oq, 6eßreiflidjer fre{(idj lUiro bao IDerfegelt, lUenn, lUie !mcmmfen annimmt, im ,original \)ll'lmc9t OPORTET OPORTElllTVE llaub, fo "bel' 6djrl'iuet l.lerfq,rieu, 1) ISo gteid'j all mUfllltß 'oI1ß Ull ö lt lcifeH)llft fl1ffd)e IVDICAVERITVE IVBEBIT flatt IVDICAREVE' IVllEBIT, It'dd'jeil .ld'j I)iet IIl1t etluliljue mll bie !Ymge bl1tllJl au fuilpfen, oll beuu jC1llallb Itßcub eiuCli Itlcitcm !Belcg ltleill filt bie lllcrfluürbi\\e <§:oltflmdlou bcll iunel'c mit Dem I1ct!UCII 311ffu !tiu oljlle @illbjccll'lnccufntiu, bie mit nltllul1f)IIIIofn <§:oltfcqltena allf 111lfmt :rllfc! luit; berfe6tt: llidlt cfmn lIur 111 iudicllrcqllll iubeto, indicare inheat, i udi cu'e iubeto, luoAl1 Ptl) aUeufuUll eilt iudiccm I)iltallbcltfw ob- ltloI}l bod) bei curare Dus !j.ll1fPllltlll eilltritt 1I, 24 i 11 die ar ei ve euret: fOllbet'1t om!} iu indielll'eVe iUSSIlIlJ, iudiellreve recte i us sei s I, 20. 11, 14, (is iil 11 11 t. bop llufm @5u)ülcr bie aUen nidlt lcfell, 11m llidlt I1U iT)l'cm ßI11t5 irre alt l\l erb en , "'(1111 n pe fin: dllc res illdicarc iupsa \)ölHO Inl @5tid) h1llt.

-08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

448

91adttdige AU bel' Lex Hubria.

3u fullfJen frßel1 ntidj baufeu~Wl'rtge 'brieflidje !mittgeirultOl'1lbel'. .pmen ~ p. 9)1 unt nt fe u in ~ci\l~ig unb (i b. S) ufd} fein mm'i",lau ill bCIl Staub, l.lon beneu fie mir, otiglddj fie gar nid}t für benIDrutf gl'fdjrietien waren, ffu.' biefeG IDlufeunt @et'Jr(lud} &U ntl1d}ellfe\lr frellllblid} geftattet 9a'&cll. m3cun idj l1ud} ba(ljel1ige &ur Sprl1.'"d}e bti~oc, wn(l mief) uidjt üöer&mot \lat, fo ßcfd)icpt e(l weil iq,mit mciltcn ®cgenargumclltntilmeu ctien fu gut irren lann uno jebembl'H'l freie Urt9ei! I1n9c1mftcae, ba(l fidj ilurdj eilt!' mefeudjtUlt9 bel'6adjc l.lOll &lUcI SeiteIl immer 111.. ßefilrbert ~nbeu f(llm.

1.

rot 0 mmfe lt 1 (l erfte memerfultg tietrilft bic feilter mcrtpcibi'"OUltg f&pige 6djreitJuug bel' ~afc! iu (fo(. I. 3. 44: ... ~ i n ­cludunLur concipiantur, ({nae includei concipis in e d010 mal 0 0 p 0 r t e r e t d e lJ e bit u e, lUof1it S) u9I)

nlt);. ID ir f fetl coen fu ullf~ntaftifd) 0pOI'lebiL delJebHue l1adj (f a1'­

rI'ß uuriq,ligem 3cußnip brud'ell liegen. !mir fdjicu eiu reiUI'ß ~er­

fl'vell bel.'! (ira\laul'l'G ltll3uerfel111l'll, bcl.' ein ciufaq,eG DEBEB Vl'lT ober,nt1'9t' im 6t~{ bierer l\lil' altbml.' Urfuuben, I\109! I,liehul'\lr OFORTB­

IlIT 3U fe~cn yatte; beim an a1eidj llarfen ma~lämßfeitcn fl'9U coau~ fon~ auf bel' ~afer uiq,t I), 91oq, 6eßreiflidjer fre{(idj lUirobao IDerfegelt, lUenn, lUie !mcmmfen annimmt, im ,original \)ll'lmc9tOPORTET OPORTElllTVE llaub, fo ba~ "bel' 6djrl'iuet je~e6 l.lerfq,rieu,

1) ISo gteid'j all mUfllltß 'oI1ß UllöltlcifeH)llft fl1ffd)e IVDICAVERITVE

IVBEBIT flatt IVDICAREVE' IVllEBIT, It'dd'jeil .ld'j I)iet IIl1t etluliljue mll bie!Ymge bl1tllJl au fuilpfen, oll beuu jC1llallb Itßcub eiuCli Itlcitcm !Belcg ltleillfilt bie lllcrfluürbi\\e <§:oltflmdlou bcll iunel'c mit Dem I1ct!UCII 311ffu !tiu oljlle@illbjccll'lnccufntiu, bie mit nltllul1f)IIIIofn <§:oltfcqltena allf 111lfmt :rllfc! luit;berfe6tt: llidlt cfmn lIur 111 iudicllrcqllll iubeto, indicare inheat,i udi cu'e iubeto, luoAl1 Ptl) aUeufuUll eilt iudiccm I)iltallbcltfw l!e~e, ob­ltloI}l bod) bei curare ftlßtci(~ Dus !j.ll1fPllltlll eilltritt 1I, 24 i 11 die ar e i veeuret: fOllbet'1t om!} iu indielll'eVe iUSSIlIlJ, iudiellreve rectei u s sei s I, 20. 11, 14, (is iil 11 11 t. bop llufm @5u)ülcr bie aUen ®efe~e

nidlt lcfell, 11m llidlt I1U iT)l'cm ßlllII~'t ßI11t5 irre alt l\l erben , "'(1111 n pefin: dllc res illdicarc iupsa \)ölHO Inl @5tid) h1llt.

Page 2: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

449

bil1feß mit eiul1ut uupaffl1n'oen Ei\llu.ln~mitloTt in C!Se'oanfen l)edanftYte."~aß mi~ ab9idt bicfeG l)Or31t3{e'9elt / fagte i~ 3U U, 28; sineexemplo in hila lege est, quod Dirltsenius ex aliis monumen­lis ascivit, 0 pOl' t e tOp 0 r te bit. Die ;t9atfatVe ill aud}

dd}tig; nur auf i~rl! ~eitleiGiraft m6djte idj fe!&11 je~t nidjt 1lll!9ruiel geben. 3dj ltlif( midj llidjt 'bei ber ltlenig f6rbedidjen ~rage

duf9afteu, in ltlie itle{t für anbl1re Eiterren unfmG C!Sefe~eG, ble ein"fadjeG oportebit· 9a'bett, ein oportat oportebit iibmdl geeignet ge..ltlefen ltl&re, fonberu lIur IHldj ber anberlt Eieite 911t gerl.\or'geben,ba9 audj in anbem @,efeteGurtunben biefdtle ober 4pnlidje Uugfeidj,.f6rmigfeit feineGltlegeG 09ne ~eifpid il1. ßltlar baG c'Eier»itif~e»

mepetunbengefeß, itlorin inbet! ber ~egriff ü&erpllupt feHen ift, fenntnur oporlebit, ltlie umgefe9rt nnr bet ~antinifcgen ;tafel unb in berlex Antonia da Termesibus je dnmalllur oporluerit oporlebitveunb oporlel oportebit jMjt. ~&er 3. ~. gleidj bie I. Comeliade XX. quaestoribus liljl auf ein fedjGmaligeG oportel oporlebitin ber erllen -p4lfte llle'9rUln[G einfacgeG oportebit ober oporte­ret in ber Altleiten forgen, unb gfeidjen aBedjfel 3ltlifcgen oporlctoporlcbilve unb llfoj'jem oportet ober oporlebil ober oporlucl'it9at ball Cst~orlfcl}c') ~grllrgefe~. »1oc9 tleltleifeniler, fc90n ltleilbel' ßeH uadj ben uäc9l1en mergfeidjungdpunrt barlliden'o, i~ balS3ulifdje ®efc~ ber -perafleifdjen ;tafeln, luorin fidj 'oaG oportebit(oporleret, oportuerit) iiberllud 9iinflß ltlie'oer90U nnb beltltodj eilteilt3igedUlal audj oporlet oporlebit ~nbd. Diefj ltliire genug fürunfm Rubl'ia, audj ltlenn jie, bie bo~ burd) mlnbe~end fitnf ;tn~

fein fortrief , uidjt in »erfc9lebenen ;tgeifen aropeu Eic9luaufungenunterliegen ronnte. ®eNbe biejj ij1: in berfdben lex Iulia ber ~ni!

in ~etreff fofcl}er ~egriffdltlieber90(ultocn iiver9QU~t; pe ftnben fidjin i9r AU ~nfllna gllr uidjt, luerbclt ltleiter9ln fllll 3ur meßd, unol)erfdjltlinben luieber geoen (inbe. Eic'9i l)erlullltbt i~ ffrlm 'oieUugfeicl}geit in ber \!Irt 19m ßufllUlmenfüßuug, je ltllc9bem biefe mitlJber olme v e oeUlac9t ift. D9ue 1iartifd, faljen \Vir, ltlerben opor­tet oporlebit ue&eneiltaubergelleUt in lex Antonia, I. Cornelia,I. fulia, burd; ve l)crfniipft in t. Bantina nub I. agraria: over ltle~

ber geljt in ben 3uerll genClUl1ten ble of\lllbetifd)c, uodj IU ber re~telt

ll7Iuf· f. ilpihl. 91. IY. VIH. 29

Page 3: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

450

bie f~ltbflifd}e !jl,mn burt(! bei anbeten megrmelt. 60 fagt bieAntonia einmal sunt fuerun!, einmal sunt el'unl, (loer 'oaa",ifd)en'oreima( sunt fuerun tve; ",Olll'ld) illfo l'Iud} itt ber Rubria faum®runb ij1 l'Ilt hem einmaHgen sunt erunl If, 54 ~1l11o~ oll ne~<

mett. Ullali~ril3e ?Bcif~iere atjnfid}er,vdufimgfn l3iot ullmentfir{! bae2Ißlllrgefe~, uu'o 0"'1'1'1: fetjr üoer",ifgen'o mittdd beG ve; a6er ben-

\nod} neben faeiet feceritve, emi! emeritve, venieit venieritve,abalienavit abalienaveritve, obvenit obveneritv'e (lur{! eium(lfobvenit obvenerit, ueven factus creatusve, d.Hus adsignatusve,reddilus commutatusve (",le dare reddere commutal'eve) llUd}datus )'cddilus oommutatus, ue{len habel'\~ possidere fruivaaud}babebit possidcbit fruclur, ue'&eu dcdit reddidit adsignavUveQudj dedit adsignavit reddidit u. b. ttt. mur in ben 4)el:affeifdjeni::afeIu unb bem mepetuubellgefe~ bleibt ftd) in biefem ~unfte berC2lebraudj greidj, iubem erj1m nur snnt erunl, est erit, fuit fue­rit, cepit cepcrit, iUl'avil iUl'llveril, facH crcali U. f. ",., niematdva ~a'&en, rc~terel! in bell gar nic9t 6atjrreil~en ?Beifpie!en fotr{!cr~rt" 'oie e(l. iibntjaupt tnttjiiH, 'oie SJ)artifef niematd ",eßrn~t, fc l)idmir etinnedic9+

;;Oie o'&ige mad}",cifung oan& l)milloerter ~b",eidjungeu l)oneinem fon~ confl:allten ®ebtalldj betrifft (In fidj oiemlidj Ultltlidjtlßce,.wirb aller ",idjtio fut !>ie !jep~erhUtß beG @runbfat1eG, ba~ fein fau.berfid) auf bicfcm C2lebiete au \}erfa~rell fei mit CSeften~eiteu uni>CSinaul(lritäten aUer ~rt, ba~ man fctjr {außfam fein müffe mit 'oer~rnna9me l)on !Berfeljeu UUD CSdjnibfetjteru, uuh fidj Mr nid)tCl metjralt ~rlten tjabc arG \)or üumincr !jorberullg formeller @feidjma~iß"

feH. nBenu in bel' I, RulH'la I, 47 dnmal NISE fl:etjt fl:att Dcafon~ioen NISEr, fo i~ ed la freilidj an ftdj feljr mcgfiq" baj 'ocr6djreiuer eilt I ullabftdjtlid} audUe~; CIver eine ?Bmd}tigu1l9, oc<fdj\tleioe möttjiOllno, 'oie ii\ltlßelld rationef! unb traDitionen veO{(lu,biate !jotm faljten an raffen, gi6t 'oodj jene a((gemeillc IDlögrtr{!feitßI1\: llicl)t. Unt> \tlenn fcl6f/: im DrioiUll! \tlirHidj 1'H'iEl ihm!>, fofaun D.,o bafür ßefc~te J:H$E nod) immer bi e ?Bebeutung !jllOCll, ba~

eil afG eine ballll1fG neben ber I1tl'Qent ü&fid)e !jorm bem €idjreiber in'oie ~l1tt'Q film. ;;Ocr C2lrullbfll~ \'eic9t ltlcitcr llI(l 11ll'l!t gcmeinyitt

Page 4: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

451

ftdJ l.loralt~efieu seneigt ift, unh feilte IDli{!lldJtung wiirbe un(l umeine atei~e im fdJa~en{!\\mtge~en f~r"t9tidJen st~"tfMijc1t briusen,'oic \l.lir ben mit fflefped (lc~lln'ocHelt e~igrllp~ifdJett iJRonumcllteltfdJu!\)ig Itlcr\)en. ~IG 3a9freir'9cu ~cifpidcll ~icr ba(l cr~e be~e.

(zin dnaige!l m"f ift baß fo ~5u~ge condemnari nid)t fo, fonbmtCONDVMN ARI gefdJtietielt, ultb altlClr auf 'ocr stafe{ I>on ?Santia. ~(I

Itlarc nidjt alt I>erltlltn'oertt, \tlentt bild jeberman fitr EId) rei'bfe9kcgC9artclt ~5ttc, Utt\) bodj ift CG gmt3 fo ridjtig sctii!\)et \\lic mittcfG'oeffdbett Umflluh;l Die fanb!au~gell ~ormcn 0 ce 11 p0 aue u p0 raucupiurn mancupium contubernium percutioco neu Ic 0 ins uIs us des u lt 0 r j n s u I t ur a, 1mb 'oie aUf@run'b fo fdjfllgw'oer ~nCl!ogie ttl1a\tlcife{ijilft C111Ö'ltCrfcllttCllbctt edjni..'(lungen 'ocr 'P!autinifdjcn unD fonftiser maßscucn'oer -pall'ofdjrincnins u I i a mus Mi!. 279, s ur ru p e J' e su n 11 pu i surr up­tu s ii6era'((, d e J' upie l' Men. 1006, \\lOaU nicl)t nur aU(l WlClnifiu\l1Il, 352. 355 sub r u p 10 UIl'o er u p ti stritt, fOll'ocrn aur uu"fcuBfJar~en ?Scjl5tigullg 'oaG SVHVPVE HIT bcl' 3ttfd)rift l.lOIt~urfo OJrc1l. 2488); bCGl3fcirYclt ba(l \)OU ~! crt Ci fe n I) grauti..~"ft tlad)geltlicfcne 0 C cup i o.

1) mur reeuperue Durfte bicfer llidjt eiumifdjell, Dil reeipe_rar e drter UIID auel) barum ~ u f d} fe'iJ ~erleituug au~ rc-cis-pararo rid).U!J i~. ~Iud) boß i~ irrt()iimli(~, bajj 3l~lar surrupui surruperc für surri­pui surripere, uidjt abcr cbcufQ (lud) sUI'I'Ul>tus für surreptlls I)auc gcfa\JtluerDcu föuuell. ®nß fiir !l.lQC(llc f\Jiiter Durdj lueitern lImlaut eili!Jcflil)rtluurbCll, iIl burd}\lUG gleid)!Jüftig für Deli Ilrfl1rlillglidjcli Umll1ut beG a inU; uid}t u für i 1ft ja gefe~t l~'o\"beu iu SIIlTupere, fo lucui!J lIlie u für 6iu surruptus, fouDcrn SUlTupero fl'luot)l 016 snrruptus ifl ou 'oie €StcHe l,lOltsurrapol'c UUD surraptus !Icl retCll. l1elJriiJell6 T)atle 'Die l)'Q\"llt olG f\Jt"udHWmajj hiußfl €Scul i g er etfouut, \\'cnll er AUlll ID1mtiHuG fd}ricu: Sub1"ltpIO)suheplo, &!!xaty.o)~. ut infra 1tlensibl!S el'uplis, hoc est el'eplis. PaulusIibl'O prima Selllcntiarum do extl'aord. cl'iminib, limo corruplo, id estcorl'eplo: ut Comicus anf).Ufov ).a{lt!alha. EI Plautus dixil submplumpro sltbl'eplUIl!. Neque alitcr fere scribebant i11i. !Dic €Stcflc beG $aul~

TU6 l~lei~ mir \'jrcnub !8 ö cf I 11 i1 au;; Rec. sent. V, lil. oi de iniuriis,§. 13 llnl~: fit iniuria contra bonos mores voluti siquis fimo corruptoaliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl'lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo cor­I'Upto. eino 1010. oblinierit ou(l Epit. Guelfcl'b., fimo cOlTuptoro Iulo aliq.porL oU(l Epit. Seld. ,Die uur öcigeu, luie lucnig Ulau bic Worlll t'Cl'~(\lIb.

!Dem !8cbenfcu iibrigCll~, b06 (tU) jo fQ Die lj.h1ttid~\iClt \.l01ll €StOl1llllC I'apiolIlID Dic t\om €Jfnl1llllc l'Innpo ill lIid}tß ulltcrfef)icbcn t)(Well, i~ fel)r (tel)ctÖu begeguen l:iurc~ lIie &riuucruug au eine lIO(1) iu llle(lt"fneliclI €Jf1Ut'Cl1 er~I)llftenc mill:iuug I'UmptllS, \l,llc eorrlllllptlls CO 1'1' 1I11lp tor, Ne al\1

Page 5: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

452

2•

.su 1,46 f. 'bemerft IDlommfen: "nomina, qua ine a rum qua f 0 rmu I a qua e suP1'CIJ S CriPta sun t ~atte

id} mit ü~etfe~t: \'ll0 (qua) beren cfluac) in irgenb einer jener ~Ot­mefn ollen Aefdjriellen Fnb/f W~er fur bi eftu ®ehraudj be(l quaunb für bie fe~t unerwartete &nfnllpfung eineß ford}ell qua an einllorpergegQtloeneG ea nomina weij idj fein redjtfertigenbel.'l meifpier.IDleine mermut9ullg, bl1~ für bno qua ~idme9r quae, unb nlldj S. S. S.etm ~nbe nodj einmllr s. s. ge~"nbell 911he, bemnad} au refen feiea nomina, quae in aarum qua formula, quae SUpt'U scriptaeBunt, scripta sunt, wirt id} nid}t e):cfuff\l fe~9artell; llher wem fiel1idjt atllle'~t, wirb e(l Qm einflldj~etl 9aVetl mit.p ufdj f e 'DM (juaei)or S. S. S. au tirßeu, um mit ca nomina, quae in earum quaformula scriptu sunt gatla biefdne WU(lbru!f(lweife au oewiUlHm, wiefie 'oni 3eiren fpäter (nur mit einem Illlnmilrigen ei4>reibfe9(er, estfiir sunl) wiebede9tt.

3.

,,$ßebentrid}/I fdjrdbt berfdbe weiter "in 'oer f4>wierlgetl tron­jtrudion bel.'l XX. trllp., bie eie fOll~ fo über3eugenb tlad}gewiefen~n'6etl, i~ mir 3. 40 f. IDa neive - euret offenbllr nidjt \loncuret, fO!lbern l.1011 ius Ha deieat re9ie~t wirb, fo mötl)te milU gernin bem er~en Sfolon ein utei eUl'el, Cl~~änoiß »on deicat, patt bedbem deicat pAmllel ~e~en'Detl curelque ~aven. ~G i~ mir finge­f(lf(en f ob ni4>t mit eitreidjnull i,lOlt va getefen Werben fÖllltte iusHa deieat, CUl'et ulei includanful' = ut cm'et ineludei. eiemAdjelt frcHitlj neive eUl'el nidjt a09liugig bon dekaI, fonberu ge~

l'C1'oeAU bon ))em l'alumque oslo; af(ein biefer ell~, 'ocr uur ))ieSJ)of!tion ift iiU 'oer 91cßatiolt ulei ca nomina possil, nUIB audfadjHtljen @rün'oen euger mit 'oiefer t:\tö mit ben iivrißen eaMHe'oerngIeid'ncitig 11Iit - rUIJtus = - raptus 311 'Dcnlm nidjtll Ijlnbett. Unb iibcr~

blep, lllclm I)iernndj elft nllll fllmpllls 1l11G IIMidje rllplus IjHi)Orgegllllgcu 1ft,fo I)al eil (lt1ofe!n cll nid)! cll1.1n fd)on rumpo f)icji, luall luir lIid)t \uilfm fön:1IC1I) iebmfnflG ge'Dc~II'CIl mo(al gef)abt, lIHi()fCII1:i Slll'I'UptUS ßefcl),hftell tI

t)alk !ID'lfulU ber nCllejle ~Cl'nnIlßebef 'DeG !lRani!inll 3\\Hlf sllhruJllo fl;ef)CIlIieji, bagegen baG gcmbe eben fo bcafnllbiglc cruJllis mit cl'eptis uertallfdjte,1ft fdjluct eiIl3Ufcr)en.

Page 6: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

453

altfammengefd)loüen \\m'oell." :l)ie ®tcrt'e ~at l1f!crbiugß i~re llc;fonbcrn Sd)lUierigrciten; lUaG id) au igm ~vfuuß bdtr(\gcn au föu"nett meine, fommt ellUa auf ~olgenbeG ~inllUG. llBcnn malt benfragtid)cn Saß \)OU ius Ha deical aU9&ltoelt lii~t, fo er9iilt man er..ftCM (bie Streid)uug beel va 3ugegeueu) eine red)t 9arte uub uuge"1Ui\9nlid)e !Berhinl>ttllg mt bem ius Ha dieni, eure! ftatt bed faftmit !JlotglUcnbinfeit erlUarteteu ius iIa dieol u I curet., unb ~erltligt

AlUeitcUeI jebe mer&inbuug 3lUifd)en bem dum - ius ira deicat fd6ftuno bem 3u ~nfanlJ \)oraudgcgangcmm dum in ca verba - iudi­eium dei i1aque iudic81'e iubeal; cd mngte balln ~eigen dum que- ius Ha deical. :l)arttm lellm idj aud) jc~t nod) nidit an'oer~

gfllu&en, l'ild ba~ mit dum - ius Ha deicat lIur bie uorRugefd)idtefe9r tanoat9mige morfd)rift bed dum in co verba - iubeat, Xe..bigIid) bel' formellen ~nfnii\>fung l\legen, ma~itulirt tuirb, gItid) l'iIGtuelln ed Jiefie dllm, in qua In, ius Ha deical (IUOlllld} beun itanid}t auf bat! nolgcnbe gC9t, fonbern ftd) 3uriid6eaicllO, ultb ba~

mit biefcm durn ius Ha deicat coorbinirt ijl bM unmittefvllr auae"gefd)(oücne curetque (\)erfd)rieuen eurelve), tu\\13 ul'ltiirrirlj (oSifd}\)ollftilubiger auf ein dumque curel 9iuaudf6mmt, So ~ilugen alfoa'tlerbinod \)OU bem gemeiufd)l'llttid)en ius ralumquo eslo, alt! bieAlUei .pauptfl'lßglic'oer, fOlU1l9l dum in ea verba - iubeat a(d aud}curelque a"b; bet britte baA\uifd)engefrljo"bene 'E)a~ dum - ius itadeical ijl burd}aud nUlUefentlid) uull fllunte fiir bie SRrljc tuic fur'oie lIoll~ruction \lud} ßanA IUcg'&fei6en, IDSenn nun bild 3tucite biedfer lieibcn .pnuptfaßgfiebcr fid) lUicbcr iu alUei .päfftcn aerfpaHet, be­ren dne eben mit jenem curelque utei begiunt, 1U&9"Ceub fld) bicanbcrc mit neive ea nomina - ineludei concipei eure! anfd)liept,fo bllrf mau o9nc Uudd)tigfdt fagcn, bRp RUd) biefe 31tlcitc .piirftel}on ius ratl1lnque eStO ab~iiu9t unb unter \;ler .perrfrljaft bed dUinftc(Jt, o9ue bllmit Im ®eringjlcu an Ilerrennen, bay bie '6eiben ®ä~c

mit bem meroum cOI'el in einer \liet enatrlt IDeaic9ung 311 eiuRuberfdbjl ftegeu, aId i~r Atucitcr (ober aud) iyr erfter) 3lt bcm Iloran­fte9cnbcn 'E)a~e «um ~- ius Ha doieal, (ober, tuad bl'iffd6e ifl, 3ubem dum in ea verba - iubeat), IDleine ID?eillung war 1mb iftbemullill, bllj Sn~6nu unb @ebanfeuucr~&ftnij fo alt faffen fd: ,,'ocr

Page 7: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

454

medjMfp~udj fon: ®ürtiofeit ~aBen, wofern bel' ID1((oi~l'atu(l! wo 1idji'lum repromissio ~llltOelt, nlld} biefet ~ormer ~erfa9reu Iäfit (folgtl;lie ~ormel), ober, ItlO fld)ß um saUs datio 9l'1ubert, tlad} bieferl10rmel l)erfa~ren räpt (folgt bie ~ormen ~ \uofern er, fafte id), fowie ~oroemerbet ffl:ed)t fprid}t uno [woferu ct augleldj] bafür forot,bai bie red)teu mamen eitlgetragen Wetben unb bap nil'~t etttla ma"melt, lUefdje uidjt oie redjten finb, eiltgetrllgen werben." 3mM mitbiefe~ ~affunß in ben le~ten [Boden fura uno beutridj genug gefagtWar, wirb nun ferner, a\tlar unu6t9i9 fdjlUerfäaig uno umjlänbIidj,auer nitf}t logifdj farrtf} lllfo llut'lge'orüett: Il[wofern er] bafilr forotbau oie redjten mamen eingdragen ltlerbeu, unb bap uidjt etwa far"fdje eingetragen werben [IlUd} bafiir] forgt." Uno fo 9elVt eo imDriginaI: euretque utei ea ,nomina - includanlur coneipian­tur, neive ea nomina - includei eoneipei eure!, wofür arier..bina~ bad ~ittfadjm 'unb (fondllnere war naive ea nomina ­ineludantur eoneipiantur o~ne curet. ~(l ill nur eine Ieidjte ~tl(( ..

fcrltt~ie, bie in bel' gewä9rten ~alfun9 riegt I uno altlar ue~e~t fie,je nad)bem man wirf, entweber bllrin, bllp nid)t bel' gan~e megriff bet~artifd neive aum mer'&um curel ßcgört, fOll'!>ern an bicfem genIlngenommen 1111r ve, 'oie meOlltiOlt bagcoen \)iefme9r olt includei con­cipei; obcr urlet barin, OIlF aum neoatil:l('n €Jaße bllG mu:uum cu­ret wicber~oIt ijljllltt dnea nid)t Ilctil.'lcu, fonbern \)afji\len megriffß.mudj ~Ilarfdjm:fer E?lfltta:c, wie fit aber bierer @ereßeG~~l au~ iuanbern meifpieltu uid}t feiten \mfeugnet I), Wat unter bem er~en

1} !l)n~in gegört, ltm bei uufetlll @efe~e felbl1 l1eljen AU llfelbeu,a. m. bie, ulld) bem !lRn~fl(lile Dutd)gelli(bdet @5~\l:lldjfiigunil bodj UUt iutometalt lleuuenbe (§infli{Jmn!l bcll !l)elllOllfltlllillulllll und) bClll illclalh.lUlll iu ijil(:len lilie H, 29 O~m rem, quao Ba ab 00 petotur deve 60re

(llaU deve qua) cu III 00 ag e t 11 r, unI> 11, 38 deo 0, 11 qu 0 e a l' e sHa petetur qllomvo co (llaU quomvc quo) dc ca rc ita agc_tu r. !l)nI)ill geIlört fmm bet relJr freie @ebtalld} bcll 9'lclnllllulllll, nidjtlIut in fo fdd)t llerl1iinblidjen ijorlllein lI'ie i d i udi ci!l m, q II ade reagitur ober 00 nomille, qll~ de re agi lur, nidjt uur in fuqcn8wifc[}cllfötlcn Me 11, 2 ~ qllO(lllomqlle peouuia - pclelur,quae res (flIC si ea res) non pillris HS XV erit, fllllbetil \lor<ncT)IllIic'fi auc liillfdlnug due\i !8erberfn~e\i, Dem jid) ber l)?ndHn~ entlvCl:lcrof)llc l.ilnrHfc( ober rogar mit tu In \lnfd)lie§L @jo 11, 19 q u e i q u e (b i.seique quis) OOl'UlII <luom - duxscrit, id ci fl'audi ne eSlo;J, 7 qU11 der c q 11 i S ,pt e (b. i. ~ei quis obet quom quis de qua 1'c)

Page 8: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

455

@r~~t"~unfte ~tt fagen: eaque (ober ca vel'o) nomina nonineludi eurel Oller ne includllnlur eurel, unter bem Atueiten naveca "nomina includi sinat ober paliatur. 50ic ~Ullliipfullß

mittd~ neve, bic bOl'gcbogen ItHn'tl, (ag btwullt na~e, tuei[ iu bel'@cfammtMr~errUl1g ber spro~ibiti\)(legriff \)or~mf~t. Sn einet ge~

tu{fren 3eit tu~rbc man ci,'! eine conrusio dUllrum conslructionumgenannt 9aben I \UOßegell llU~ iu ullferer, ret'Vt \)er~auben, uidjt(l(€l.'~e'&iid)r(l eiubutucubell ift,

4.~er4Je crux: illlerpretllll1 bie fUllfma! tuiebedepl'enben €>iglen

IN. E 0 RVM. QV0 •0 . M. C•P. F . V, C. C. T•VE getuefell flub,ifl: uefallut. .3WQ;l' ituet bie fe4Jd er~ell @iuadbu~~a'6ell fonnte fein3weife( fein, bav flc, \)orne9mli~ llQ;~ ~n(eitunß bel' lex luHa mu­nicipalis, aufau{öfelt feien Oppido Municipio Colonia PrllefeeluraForo Vico; (lber befl:o me9t' gingen bie (€rUdrultgen \)on C•C•T . VE(lu(leiuQ;nber. Convenlu Conciliabulo Tl'inundinoVE llli,'! ([ll rri,CasleUo Coneiliabulo TrivioVE IDl Cl d lt i, tuO\)OU Conciliabulofo ii6eraeugenb unh Castello fo I\lCl~'(fdjeinfidj tuClr, tuie Trinundinounb Trivio unmögHdj. 9lid)t vefriebigel1ber \UCl'l' bll~ bafiir "onS) Uß0 gefeßte TerminoVE ober TribuVE, \\l0.3u nelterbinO(l bur~

.p d m&II dj gar l1ot9 eilt TemploVE gefommen iff. IDlan famfnbtid) feit 50irlfen 1lillft9tue{gcn'o ü~miu't t111~ €> a"ißtll)'t! mor"

0\ a quo accipere valet el - iuravcril, tum is - satisfiltre iubelo; 1,12 quel eOl'um Ita non repromeisserit-,turn rnagislratus ius deicito. !nflC6 3ufmllilleU r,al ullih illber fd,licr ilbcutcucrHdJen $crillbe., Il.'efd}c mit IdOlt Il.lclliaer l'tll'l 28 ,Seilenilnl3 l'Iau3c 22ftc .lfo\'ilcI bllnet; nU6 lml Illerer Oll eiuol1bcr gmillteu @lic~

'rmu beflcf)cUD It1cljl nc lu bU'cll crflelll Ilub hl110flcIll ein eot~ßcfiiflC ouf, b,l1!1nu ~lllvcri!\fclt fdJlllet' feiu ecltmfllilf ~uiletl ll.lil'b: A q u 0 q u i d - pe­te lur, qUOdV!l qllOlll co llgetur, quae res non plurls .. erB,et sei ca res erlt, de qua - ius deicei 0pol'\ebit: sei isoam relll, quao Ha oll co petelur deve CIl re cum co agll­t n r, ci q u el ca m pet c t d e v e ca re ag e t, II UI Ie I q u 0 i u s n 0_m I n e a h e 0 p eie lu r q u 0 m v e e 0 ag e t n r, i n i ure - e 0 u_fesslIs edt ucque defc!ldel,: lum de co, il quo eil I'esiL;l pcl,ctur fJuomve co dc cn re ita Ilgc!ur, deqUll 110quoi cam rem dari oportchit, sirclllps lex - est", at­que lltel esset sei n. f. \1). 11. f. \1). eil fd}rieb lllau in morn @bfc~e urn ilnft-clbc$llvr I in bCIll ijimo bic iicrlidJe ~iflldJt feincr Philippi_eae cntfnrteh.

Page 9: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

456

f~rag C. T. arG :l>oppefflste fift CasTeflo 3u ue~men/ \t)e1~ed fo(le&Ei~net \t)orben fei 3um Uuterfd)iebe l;1on bem l;1oran~e~enbett ein~

fad)en C. ard Conciliabllio. ISo gcwcmn man \t)enigjteuß einrell~"

ten'oe lSad)uegriffe / ""i~t'enb augfcid) bie ~e3ie~unB 3weier <Siglenauf einen e1uaisru ~e9riff / \t)elllt f~oll niett fetlrd)t'9in uumögridjullb burC9 mel# ober weniger I'affnlbe ~nClrogieu mii9fam l;1crl'gei.bigt / bO~ nur C1Iß ein feiblger ffiot'9uc9eff erfd)dl1en mufite. met­ge{Jfi~ fUC9te iet UCld) eillem ~Clffellben meodffe mit bem ~nfClu9ß'

lJud)jta1Jen T; IDl 0mmfell War elS l;1\lruc9arten bie ted)te ~öfuuß

ölt ~nben: C0 nc i Ii a b II I0 Cast e 11 0 Terr it 0 rio VE. ,,3nfofdjen .3ufammel1jtetfungett \t)le lex ius caussave, ablatllm cap­tum coaclum conciliatum avorsumva in bel' fogelltlllnten Ser­villa, agar loeus aedificiullJ possessio ber fogellannten Thoria,

ijt bal'l fe~te !IDod '(läufin ein galla ocuerel'led, we!~e(l UCld) ber~uf3li9funlJ Im filmmtrid)en <SpecielS bell mefd)!u~ nlaC9t uub iebeWouocatelld)icaue fdjfiepfid) cM~neiben fotf." 31'9 bettle man lJrau~t

baß nur 311 ~6rel1 / um ea u1l3Weifelyoft Tid)tig au fil1ben; W06 l)01lfo dnfad) fd)!agenber !IDayTyeit ijt, uebClTf feiner weiterlt 'impfef),lung. ®C1na baffd6e mer9iirtnili im fffeinern ijt e6/ Wenn in bel:Rubria fd6ft I, 42 municipium colonia 10 c u s tleruunben pef)t.

5.

Ue1Jer baI.'! Res Lex Ius Caussaque 1I, 10 nub Lex Reslus Caussaque f(, 40, womit idj <So 298 ff. nid)t fertig au \t)er~

ben \t)ufjte, finb mil: l)on <SIlC9l.mjiilnbigen b. 9. Tvmifd)en 3urijtellfef)r l)erfrf)iebene Ul'lyeire 3ugetommen, lleijtimmenbe l)911e WeitereWlotil;1irune / 3wei motll)irte Ul)!l S) ufd; f e uub 9Jl cmmfe n nidjtlldjtimmellb, fonbern baa Res in <Sdju~ ul.'ymenb, womit fle ja bennaud) wcf)! medjt veynlten werbe1l. Wl I) mnt fe n / üuer 'oie buer·len ber Not a eVa I e l' j j Pro b i unb i9re Ueverlieferung in bel'<So 300 f. liefprcC9cnelt <stene l)cn mir uefrClgt, ga'6 b'liCmf 'oie naC9'fte'yenbe tiefe'(lrenbe 2(udfunft, 'oie id) unt fo lie{Jcr 9icr mittyei!e,(l!(l fiC9 '6ei biefer ®eregellyelt 3ugTeid; feilt !IDuufd) all aalJemeine.rer St'enntuijj orillgen Hilit, ba 11 b I,) d) !'IU f ~ iuTi°t9eh 11

nod; wdtnn ~allbfC9dfttid)enS)iilf"lllitte!nfltt ine

Page 10: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

457

Notae sefudjt unb i~m foldje ~um ~h~uf due~ \)Olt

i~m rallgft l\Hlvfidjtistetl ~earvcitutlB ll~d)ßellJiefeu

llJ etb e11 111 Ödj t en. :nie llöt~iaeu ~t1~l'lrtpllnfte eine!! förbfdi~elt

9lad)fudjellß geuen bit fofgell~ett 9loti3en. "met ~e:d '6eru~t 'Oer­muf9Hdj auf liryril'lcu!! ~l1couitanutl; bie nova fragmenla !,)On bef­fen comm. bie Ofi'Oieri in S}.1efaro 1763 "gerautlgege'&cll ~llt I eut..~ieUen isu ~Ufllllß Valel'ii Pl'obi nolas iUl'is ({eibel' ~Clt Olil)ietifie llJeggelllffell) uno gleidj bl'ltllld} fl'agmenlum vocabulorum ve­tusti in Mogonlia Iibl'i. 3u ID'lClinis llJar ffyriacutl frcirid} felbetnidjt; CIvet 'onrdj i911 fdjdnen bie ~&fdjriften bcr I1lten J)llu'ofdjriftin ~lluB flt'brlldjt isll fein. :;Daß ~rd}et~pou ift l)trfdjotren; ium5ien eorl. 358 @ubf. ift eine ~'&fd)rift \)011 lironrab (gclte!! I oietlidjt il1terj.lolirt ift; bit ID1ülIdjeuer J)llllllfdjrifttll 3tl9. 388. 1465uno 1486 cnt91lUen ben spro'&ut'l geluifd}t nlit llullern f~redjten 9'10'

teu I uno f1)ldjer .pff. gibt etl 'Diele. mon beu brei erften 911'&e icf)~bfd}rift. mie m5ieuet i.M. 9at an 'oer frllglidjeu €5teUe SH•LR•E. C •Q0 R. E si rem lex rex eius caquc omnium rerurn est;bie ~nt'lallbe in 3. ID'loi!od}i'ß Rpigrammala ant. urb. 1521 flimmtmit 3~rem ~llfuinu6 l)on 1525; 'oie eine ID'lündjener J)bf. 388flimmt mit ber m5iener I uur yat fie an ber illerteu €5teUe R exftatt R rex unll causa qnae - eslo; iu on: 31lJeiteu fepft 'oieelteUe. -- m5ie €5ie fegen I giM bie m5iener .pbf. bem \.lon 3~ueu

llußefodjtenen res bod} llJieber einigen .part; unb d fragt fidj, 0"&fidj res nid}t l.lertVeibigeu riege in 'oet ~ebeutuuß II t °3eg (ca res.agalur, cuius rei dies fuiL eadem res est), geuall llJie nufer€5 II cl} e: baun fon fein gfeidjer llro3ej I gleidje ffledjt!.'lnorm I Blei.djetl ~etid}t unb gleid}e ~aoe ttller :;Diuge." ID'lit llJihbe ein {laim­llebenfen gegen biefe tteberfeßtttlg bce C8USS8 gelJrie'6en fein, 1mb inber ~~at fatH ee 'oie .pllfdjfefdje mert{leibiO"tlg be(l res, llJie bem­l1äd}fl er~d}trid} I etllJ1l6 anbeTe.

6.Sire mps.

)Oie €5. 298 ff. gcbrllCfte ~efpred}ult!l 'oeo riit{lfdpafteu si­rem ps llJ,n: uol'9 nirl}t in .p 11 fd} fe ' ß ~an'of,111 foubern llllr meine

Page 11: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

458

bnef(U~e IDUtt~eirUltll einiger l~rer .l)llllptvuufte, \liö Mn i~1l1 'oieuad)~e~eu'oe oebanfcurcid)e IZrorterut1ß eiuoiltg I bie id) mir nur mitwenigen 3lffä~eu an begleiten erinuI1c, unb a\1,lar, um ben· 3\tfam..men9ang einer ßcfd)!offeuCll ~rrgllmet1tation nid}t alt unterbred)eu, inmoren unkl: bem '.tCl:te.

"mor ~f(ellt tttod)te id) 3~ueu eiue %rage \1orfeoeu! weid)ebie itlie mir fd)elut foitlol)! ~I)n bell ~dtmt al~ beu meuern (wie~iubell1al1lt, spott [et~nt. %orfd). 11, €i. 41], :Döberleilt, ®attHllg,.l)ermallu, 5)allb u. f. 11).) \)erfel)!te ~t~ntofogie bel'! m!11rtö betrCfft.ser, sir (l~er umgelautet Bur ift UmbrCfdj ber ®ettitil) bed sprollll"mett 3 sperf., weId)etl .otlfifd} (hod) aud) Umtirifd}) i)oUfh'iubißer immom. made. aisi-e, esi-e fautet unI> llJOl.)On fld, aud) Cm \l:at. sie,S6S, sam u. f. w. er9artelt f1abeu. :Die Ibeutiffmnbe €i~f6e -dem(.o(llifd) -dum, Umtir. (d)om) betitlaubdt i9ren anfautenben eron"foltanteu im Umbr. in f, h ober fdut 19u, ullh bie~ gefdiiel)t !'lItt

~äu~gllen gana weg. :Da13 :Dorifdje !/JE enbridj in i'pse, 3-pse j

se-pse 1ft berannt. 5)arten €iCe nUll - bie faHifd)e fflidjti13feitjener sprämiffen boraudgefe~t meine ~nllCl9me fih: ueorünbet, bll~

sircmps eille auf '0 Cefe m3eife cllt~anbclle, am tie~en mCt \ll1fmmeil eff du i gen gi d d) en' 311fl1mlltenau~ef(eltbe sparlife! i~, bie l1if"eigcntridj eiusdem (modi) {\cbcutet, nur ba~ baG pse (auG UffJE

cntplluben unb bamit baß spronomen wiebel:'90Iellb) bie t>örrige 3bell­fitiit ycruor9cbt! wcd9af& man fidj bcd m!odd benn \lud) nur im

• iud~ifd)en €iprad}georaud} ber aften 3eit hebiente, Wo cß illlraufanfallt aUl.'!3ufpred)cn, bau 13 cn Il u b\lffdtie @efc~, fflcd}t lt. f. w.Wie in einem fd)on tic~immten %artc gcrtcn forre ~ 3d.J fCge ui~td,

Itla~ elltge9cn~aitbc. ttmbdfd} ift aiemHd) baffdbc m30rt sllI'-onlunh burd} eillcn a{lcrml1figet1 IDorfd)faß \)cr~i1rrt surm··ont, aud} mitm!cd}fel tlOU l' unb s, e unb u, e1'crC1'-ont eodem modo, iti­dem, worauf pusei ~tti folgt, l\1ie auf bM ~at. siremps. Q':9Cl<\'ifillß' ~ ti f. sircmpse ~aHe idj für eiue ~a&er; si1'cmpse i~ 'oieurfpriiugficl)c ~I,lrm ber ~1(trtiM, 'oie fpiitcr in sil'cmps 111'gcfiiqtwu,'oe! tuie fluine iu quin tmb tlide<J ~e9ntirpe. ifllerlwürbigüurigcUI1/ baV cß ouf lducr 311fd)dft unb uicllcid)t aUd) bei Jeillcm2rutOt: \:lorfommt; bellt! Iltld) (lei Plaut. Amph. Pm!. 73 sirempse

Page 12: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

459

legern iussit esse Iupiter i~ etl ja t\lO~t t'e~itltid ~ ~~Ut aberfid)er mit med)t.

IDie ~rfenntni~ ber eigentrid}en !Bebeutuno beG lffiodG '6eW(l~d

nun ba\)or, el'! a{<! ein ttntler~anbeueö Mo<! in einer oewiffen 1fe"~en'oen ~ormeI ij"berHefertell (h"b~üd: bell orauen ~mert~ut111l an oe..trad)ten, Su ber '.it~at ~at aUd) ber i5prad)oeijl bamit ßan3 {e"ben..biO unb frei wie mit einem anbern gangli(!\'cn ~ort o~erirt. ~ommt

el'! auc9 - au\'! bern angcoeoel1en ®rultbe - "brot! in bem peuiMenjurijlifd)en i5\H'ad)!3cbraud) tlor, fo boc9 3ugfdd) o~ne due gan3feffe ~ormel. [Bir ~ltbelt e<! coltftruitt mit einem cmefponbimne

ben uti (Lex Ruhr, unb Lex Quinetia) aver and) mit quasi (aUe

übrigen i5tellen); ar<! bad, ltlal'! tlOlt berfel6en mefc9affen~eit feinfoll, fommt lex (Lex Thor, 27; Lex Servil. 72. [KI. p. 86];Lex auf ber miidfeite ber lab, Bant., Wie ic9 oIan6e, Corne!.de iniuriis I), med.; Plaut. I. e.; Charis.; Sence. ep. 91.), iuuslexque (Lex de serib. I, 38 sqq), lex iusque (llei Valer. Prob.)uub noc9 tlief me~med, an feiner i5telle gaua ®(eic9Iautenbe~, inben brei 6lerreu, anf we(d}e ed uM anfommt, \lor. ~ben fo man­nid)fartig ij't bM, bem - fu6iectip unb ol>iediu - ober beHen,ober für ben, in \UeIcgen meaie~ungcn u. f. \U. lex, ius eIe. si­l'emps fein foff. IDiefer i5ad)lJefuub t1öt~igt llUll m. ~. fowo~! bie$tritif a(äbie ~rfläruug, burc9\Uea an inbiuibuafiftmn b. ~+ jebei5teUe fü~ ftc9 3U :6etrad)ten unb u1c9t (ei19t llad) cine~ aUgemeineniiuvmt ~orme! an generafifteren.

60 bin id) benn aeneigt, 3uerj1: in ben 6ei'oen 6tef!en be~

Lex Rubr. oeuan "bei betn urfunbfi19cn ~e~te lleyen 3u llleiocn.Sn :6eiben ij1 \)on einem ~ri\)atred)tfid)eu mer9ii!tui~ ultb 3\Uar eineml'roceffnafclt bie mebe: bager 9ier attr{J res unb eausa - iene~

bM allgemein factifd}e, biefe\} bad baraud ~crl.'orgegen'oe l'toceffuafemer9ärtni~ '6eae1d}uenb 2) - al(l siremps 9iußellerrt trirb. 3n I, 10

1) ~icfeß, barf lieT) im ~3f)irolog aU (agCJI edl1I1IICII, ij1 telu 1Il1mog,Hel}. ~ic @;t,l'" d} form eil \lJeifcl1 mit UI1\lJiberl1cf)Hd)er !Bell.leißfraft ßC"rabe (luf bie Beit, il1 bml1 @rcl13cl1 (625-636) lDl 0 1II1l1 feu 6 ~tllechll'll'

l;Jetfe~lInß 1II1teril<,1. ~Iar. 6. 145 ff. DI1ß ~jcfc~ cll1oc(d)loffel1 f)at.W. m.

2) !BOl. f,iv. I, 32. Qunrum rerurn, liLium, causarum eie,

Page 13: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

460

S .RES • LEX .1VS. CAVSSAQVE. 0.0. R. ESTO i~ bel: @I!"

bante biefcr: luegell (de) be(l ~eHaotelt lIUD beG @lräu'6ißm~ fortbad al'llifd)en i9uen be~cgenbe mer9liUnig, bll{i barattf ananwenbclIbe@lcfe~, 'ocr \:l\'lillud YCl'aureitenbe ffled)t{ifa~ unb baiS beim rid)tedi"!'{len Ud9eiC in ~etra!'{lt fommenbe \)Jl:oCeVlJer9iiHnijj fitl: affe \)Jet"roueu unb in anen ~e3ie9nllßen ßCllau baffcfue feitt ar{i \uie u. f, w. ;I, 40 aber S . L . R, [ . C . Q•0 •0 . R, E . i~ fo gebad)t, bCljbad ~eujjere in objeclitlcr unb fnujcdl\.let j)lnftd)t bott Lex, bieffled)t(lqueac, 91et' Res baiS t9atfäd){ld)e ffled)tdlJer9lirtnijj - tlorau"gellcUt unb bann baä aud beiben gertlorgcgellbc 3nnm - bOttlus, ber ffled)t(lra~, 9ier Caussa, bad bel' tid)tcrtid}cn ~eUttgeirunß

unterliegenbe \)Jrocejj\.)er9ärtt1i~ - lIi1l3uOefiiot wirb. mot9wenbigttad) be.nt ßufantmeU911Ilßc ift 'oie merfepicbet1geit 'on: ~uffClffung in{leiben <BteUen uid}t; man mu~ aUet SUßeben, bClI1 6cibe ~ulfaffun­

gen gleid) 3ufäfftg finb.3n bel' Lex (TiLia 1) da sCI'ibis I) ift bie ~uffaffunß 1'llic.

'ocr dne gans anbere: SIREMPSQVE, EIS. VIATOHIOVS • DE­QVE. EIS. VIATORlBVS, Q(uaeslori} OftlNIVl\'I. RERVl\'I. IVVS.LEXQVE . ESTO . QVASEI . SEI. ete, .pier tieaie9t flrf1 IVVS~ffelt'&«r ",uf VIATORIB VB unh beAeid)net bad i~lten 3u~e9cnbe ffled}t,I,EXQVE auf' DE VIATORlBVS Quaeslori I bie über fie ger..fenbelt flere~rid)en morfd),iftett 6eaeid}nenb Wad bel.' .tluii~or lJOIt

i9ueu forbern fOltnte.mod) weiter i~ bel.' \)JClraUeHdnlU\1, otigreid} nad) einer anbe­

ren 6eHe, getrieben in bel.' Lex Quinclill, bereit eittfd}{agen\d lfa$pitd fo AU refen fein möd)te:

Si quis circa l'ivos •. , J' qone Watt qua) •. ,. lermina­lus sliferit, ne quis co loeo post hane legern roglliamqllid opponilo, molilo, opsepilo J fJgilo I slatuito, ponito,collocalo, amlo, seritove vel in eum locum fluid immit-

1) ~Hf\l lIidjt Co!' 11 e 1i a? 3d) ~litte gebnd)t 1 l>n rlili er HelleIDl j) m tIl fe u'll lebte ;DatIeßlIlIß 3dlfd)r. f, ~nted~. ll.lift'. 18tJG @5, 105 fifaum uod) eiuen ßl11eifd 1 lt'euu aud) iilie, bn~ eigclIllidje !Betfjiiftllill be5ffiuomlll6 VlII. Dl<:. XX. Quaesloril'lls eiue d\l,lull lllobifidtte !}tllffafflllli!in jp ud) tu '13 31111itut I, @5, 320 (3. !}tuGß') clIl\Jfof,leu \U\lt'ben ifl,

1)', ffi,

Page 14: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

461

tito, praeterquam eorum faciendorum reponendorum causapraeterquamque quod eills hac lege Iicebil oporlchit. Quiadversus ca quid fecel'it, adversus emu (ober dd)tigereius ergo aud el advlersu) siremps res lex ius caussa­que omnium ferum omnibus esto damnasq. ulique estoatque uLi esset esseque oporteret, si is adversus hanelegem rivum specum rupisset forassetve, quique specumfmassel rupissetve.

X>ie ~,.mud siremps (\lieU'eicUt {liet sirempse, wenn llHlll

auf einen fo cotruUl~iedelt Ste,tt, ber ein erit 91111cu \\lOrae, etwa~

geben burfte) u. f. \\l. ift 9iet \tlefentrid) oiefeI&e tuie in L. Rubr.I, 10. (benn baG rilex fOl1ute bo~ !Uo{l! nut aUG res lex ent~e~

~en): llanbeu bod) IIUd) {liet in eiltern ID'luItfllU', genlluet einer COI1_

dictio certi ex lege, 3Wei IJjrocepparteien einllu'oer gegenü{ler. ilhn:batin ifi jebo~ \uieber eine merfd)ieben{leit, 'oll~ bad damn8squeulique esto {liu!ugefugt !Uiro, un'o oiefed blltnm, !Ueil bie \liet ~ud ..btiil'fe res lex ius caussa 0[0(1 bie X>i(lvo~tion beG ®efe~elS aufoen auberu ~IIU' u{ledragen f fo weit baG ®ericUt i911 3u tieurtgei.len 911tte, in unfenm ®efe~e lI'(let IIUe{> noe{> bie fonfi bem !JUd)teraufllUenbe damnalio jtatt beffen aUGoefprod)en unb bll9cr nod} be.fonbu:ß auf ben anberen ß'llrt AU ü{lertragell WCil'. 3m ~olgenben

ge1)t nunbem siremps res ...• esto bem damnasq. '" esto

baß uH esset baß esseque o[Jorteretunb si is adv. h. 1. ••• rupisset unb quique ••. , rupisselve\Hlr(lf{d. ß'ur @jie uebarf cIS beffelt feiner fflet6tferti13uI1S ober \t\'.niirnllß I). - ~tn bem adversus eum f~einel1 @jie weBen beß fot..

1) Unb bod}! Wlit Im !Jorgefdlf"gCllCll me~ilnlion r"Ull Idl !HIt! bellteinen, "bel' bllrdjgrc ife 11 '0 eu ®rllube nidjt eill\.ICl'~"llbm fein, ba~ fie nllf bel'(S!rullbfaoe bel' lBlll\ll1te, ullb lln8 lie lIid)t ollf bel' bel' !jloleuifdjmfdlrift gel1lndji ifl. miefe nffeill ädile :!:utedqueUe Ie~rt, bn8 llie tedamnas ulique llidlte nIe llid)tige ;Jlltel'tlolnliou. finb, Inie @5 ca I iger audlol)ne .ljl1ubfdjtiflm etfolluk lJlur bem 111l1~allbe, ba!i fie hl bel' ~ofillati.

fr~ell .ljllf. oUerbillge lief)Cll, flaum ee 1a bie Ilebellflidjell m:lotte adversuseum ~Il ller'lil1llfcn, 'liaji mall filf,l mit H)nell iibnr)nll~\l augi1ll; bie ~rl in~

'lieli, Inie fie lietjell (qui adllcrsus ca quid fecorit et adllol'slIS emu), Teilt'oie lBmllulfjunll teiU il'l'tr)i\1Il1id)et !IDhberfjolnng IHlfjC genug, ~. m,

Page 15: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

462 .

genDelt omnibus ~n~o~ geuommen au ~a6elt. IDiefe~,' wie i~ grauue,09ue @h:uu'o. IDiefe OlIlllCS fhtb uiel)t bie, Wel!~ebie l>er~önte

~allbfitno tmiiuen möel)telt I fOllbem biejenißen mit bellcn bet met..ü{let ber $;>alloIung ,wegen beffen i:lal1 ®efe~ eoen biäponirt 9at,in tSoIge berfeIben in irgenb eilte reel)tridje ~eAie9ung tritt ('rJam"l1i~catl ~t6tor, miel)tet, ~nWifler, o.uif~or u. f. IU. u. f. w.) ,):eoen fo wie biefe reel)triel)en ~eAie9ultßeu mit omnium rerurn auä·gebrlidt werben. IDaocgelt traue iel) bem adversus eurn - ab­9cfcgen i:lal:Jolt, i:laV el1 {dd)t atlä ber 9'lael)6arfdjaft ~ieger UetpfCclllAtl'\lerben f\luute - bCß91'1Ib niel)t, l\leir ®efeß unb med)t niel)t MOß

{} C(l en dnen IDCl'lre~callten crgcgen, ba fie i\}m ja auel) bie me el) t eber ~nßcf(a9ten, !BetUdgeirten u. f. IU. gewdyten. c..!ä ijl <lrro 9iet'eille ~räpofttioll aUgemeinerer ~ebelltunfl erforberlic9. 2((d folel)epUbeu wir ClUdj AU lex regermdf#g de (Lex Ruhr. I, 10. 40. Lexda scrih. L c. Lex Thoi'. I. c. da eo agro); \lmtlt aber '!)on bem'oie mehe ift I llleIcgem AU ®ltIt~en baä ®efe~ eoen fo geHeu fotr,ben :;naHu (Lax da scrib.: eis praeconibus iuus unb da eispraec. quaeslori Iex; Lex Servil. 73. PRAETORI •... SJR~J\tPS

LEX ESTO; Valel'. Prob. : Sirems Lex Eis lus Que '" Eslo);ent-Hd} auc9 nod} in n9uIiel)e'C atroemeiner ~ebeutung, Illie fie de ~Ilt,

ben ®eniti\) (Lex. Corno da ininr. EIOS Ol\'tNIVM RERVM SI­REMPS LEIS ESTO; Sonec. ep.91. eonllll ..•. siremps lexeslo, IllCl9rfd}eillIid} aul'9 ([ato bei Fest. \'. Siremps, 1110 au et'gän.3e~: Et praelel'ea rogas, ut noxii in multa ea, si populuscomdcmna'V81'it, siremps lex siet, quasi adversus legem fecis­set Let hac lege condemnatus esset] unb biefeä aUß ber ~tetre

ber Lex Corno alt erfJiiren fein mödjte. !ffioger nUll a6er meineius ergo?

1) ®enll icl) ~. 300 llI1l111, ['lI1fC, e~ {01l1le in bod) lIin)1 etlllCl bie!Dl:d1ll\lIß fd1l bnli"n 11 e [olltCII lex ius C1IUilSiI ß Cß C11 i r, 11 {)nllcn", fofOllb inl ebclI \l511111c bcn (,lJcic~ell feinc nllbern ;DCllIllli~C<1teu (11 nb [t,enggcuollllIlCil ClUd) lilllfh19ct) ald IIUt bell eiliell @itnot fclll~, Illlb ()leU bieim 0Je[e@ 1II1ter[d)icbcneli mlel}ter, curlltores aqllRmm lIub prllelor pcre­grilllls, IIld)! f1lr ljillrcidjcllb IIlll eill omnihus ~l(lffenb er[c[}dIlCil All lofiCil.;Dn,' lllag oller leieT)1 All rigorllll frin, .f;>,Hte b'lgegell clUB ergo für ctllUrCl'SUS elllu 1I11r ehllge votr.oßI"l~'(Iifcr)c !2lMjr[d)cllllid)feit nie", [lir pd)!

ty. m.

Page 16: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

463

~1I(l 3~wn (f~llriftn(l p, 116 P. S)ier ~a'6en Sie ßettli~ mitadverbilllitcr inlcllegere ben maßd auf ben Sl'opf gdroffen. 2{1l~

ablaliVUln fl;att vocal.ivum 311 ~nfan!l fdjcint mir unaIlGltleidjIid).Dann mödjte idj llver Heller: Sie siremps, ut tabes cl pluris(biefel! l1emfidj bel' momitt.) ab hae sil'cmpse, plure, tabe. (f~a'

riftUG fdjeint, l:!ieffeidjt na~ nrteu ~eifpieren, eilten abjectil:!eu mOll!.pluris, e angenommen 3u \lallen, ltlOl:!on .3. !B. v1ure allero tanlo;Wogcgen er beu ®enitil) pluris l:ion bCllt fu'6jlautil:iClt plus abgele{"tel \labcn tl>irb I). 1)odj mir rommt cl! eigcntlidj blOG allf baG(fifat 1'111" (fäfl'lr au. Hub bll farH el.'l mir fdJltler, 'oCll.'l (lfte ~or"

mdwod ergo (f. bie (fitnte 6ci S)nub Turs.1I, 442.), IUeldjC(l affe.pff. \laven, iu einem (fitat (lu(l einent ®cfe~e 311 fl;reid}en. 3d) refe:

Caesar: E. (berannte Sigle fur mvs.) ERGO SIREI\1PSLEX ESTO QVASI SACRVI\'I VIOLAVERI'f dixit pro 00­

minalivo (biefel.'l nndj 39nen, nur o9ne esse).~(l fdjeint lllfll, bafj mClU ergo ~intef bem ®eniijl) uefonberl.'l '01'11111

gebrl'ludjte, Wenn ein StrClfßefc~ auf eiuen I'Inbern ~arr aUdßebc~nt

Wurbe. mJ09cr aber b\1l! <fitat? 3dj ltlei~ burdj\1uG fein anbml!@efe~, IDc!djel! bcroleidjcn elltp\1lten ~aticn tütlnte, alß bie Lex In­Ha peculalus ~). Sie be~\'aftc alUCIf ~auvtfädjlidj "fntlucllbuug UOltpecunia sacra, religiosa, publica, un'o e(l i~ un(l feinc !Beillnt"mutig bel'felbclt mcpr et'~a{tetl, IDoltadj andj eine merlc~ttltg U011 S)ci~

Ugtyiimern a. !B. ®6tter~atuClt, ~lWiren tt. f. Itl. nnter i9re Sauc~

1) lJ)lltllU AU Mlluucn ~nbe idj nulltögfidj. ;;tIuf eilt l1'ojceti\.lifdjcßpluris, c fiil)d feiu \Sdjl1ttcu eiltcr \Si'ur I)ilt; eiu foldjell ltdj eiuAnrcbeuI",tte 'ocr ~'r(llIlUllltifcr gnr feiue mcrmlt,'lfllllß; '011 eI'J U)lIt ultr UUl biemerghidjulIß feincll siremps sirempse mit ii~lt(id)cu t1dflell ~n 1r)1ll1 It1l1r,ll\lllbcu U)m Ieidjt ßubm ~eifvide alt @ellQte; lllll It1cuigllm Illürbe ermit eincm auf ~efelllllteß T)itl\tleifen'ocll ul eiu jcbcnfaH\I fo glllt& fllbfouber,lid)e\l. uub bicli oI)ne jebe tncdjtrertigullß ober lBdliimuß l1ugefllllvft 1"1lJcu;baAu ebCllbrcill cin lluvalfeubc\I, '0.1 cr uieb,! !lOU l.!lbjcdl\lclt, foubcm i5uli,rtallti\lCll f)tlnbelt; Hub enbfidj ein culfcr)ieben falfdjcö, ba in ber @ClIili\.lpluris exifiirlc, bell juieberum llla)t I1bjefll\.lifdj an llcIllllell, fOl\be1:ll nIöGnlillautit1ulll \.lon belll \)Crllleillilidjm IIlbieflit'ulll plnre An f<cuuell, eiu1l1l(;cl\reillidjeß nd1crlllllii l,\Qn (ltllnblQfcr I)jjiHfii\Jr noff)Iu ltll1r. ij.!ll.

2) IDiefcr tlllflj \!S. .303 l.!lnl1l. fd}li oJlml T,inl,clllorfClic @cblll1fc (\c"~örle )I i rI) t aJl bm ou .l,;>)lf(ljfc{tl'ic~if{) t'I))I mir lllillJdl)ciftw, luei!ldj Ir,m ön lucnig .l,;>nl! 311 ßC(;CIl ltlnlitc. 311 It'iefun bic bert (let'illpcrtw!Bebcllfeu bllHl, 'oie obigc fd,nrffiulliße ~J)lllbill(ltiOIl ß rii p tc n tr, ci I \I {Jc>fettig! lunbcll, lend,tel olille ~nei!ere13 dn. jJ. m.

Page 17: -08-1853 RhM-Platzierung 5 · aliquem perfudel'it, eoeno Iulo oblinivcl'it 11. f. lt\. mit ~itwlfüguug bcl' lB\Hi\ltionen fimo aut qualibet sorde pCl'fud. uuG Epit. Acgidii, femo

464

tiolt faUen foUte. 3u~ltlial1 lt1(lil aper eine fofdje (0. XLVIII, 13.)uur \\lcgen i~rcd ~cibl1ifd}elt ;'sll~an~ \\lfggffaffcn ~a{'cn. mctrafbod} ein Q':aVitel ber ~c.r amI} bie merfcßuug ber \\lldjtiO~Ctt reslJUblicao L. 8. O. eod. unb Ulpiatt faßt L. 11. pr..D. eod.: Quiperforaverit muros vel iude aliquid abstilierit, peeulatus !leUonetenolur. mal}ttt l}imtad) bal'l ®cre~ bic res sanelae, bie bod) nurquodammodo divini iuds f[nb, gegen mcrffßullg in <5djllß, foge\l)m Md} l>le{ ltlcl}r bie res saerae. 3d} mödjte baget' l>ermutl}eu,bau baß lritot bei Q':l}ar{ftud eben aud bem lrapitet bn: ~er genom­men fei, \t1orin si quis tnmos perforasset, EIVS ERGO SIREAfPSLEX ESSE iubebatur, QVASI eIe. @Sein lritat Caesal' Oe!}t aberauf ben legislalor, ber ja alldj eine ßrammatifdje ~tutoritat \t1ar,uno modjte aU(l t'J fI l i U(l lib. XX de legibus gcnommen fein",

~. utitf dj r.

Ins e ri p t ion s g r e e queset Ia t i 11 es, r e c u e iI­Iiees en Grece el cn Asio Mineure

l)OIl ber ber 'rlrucr bel'! ste.rted rafdj forffdjr~itet f \\lol}reub l)OU bemlrommenhw biä ie~t uodj oar uidjh! erfdjieucu ift f ift aUgc11lrlu, fol>icl il'9 \"dU, 'oie IDleillUltO l>erbrdt.·f, ber ~crr merfClffcr vol'e uurfoIl'ge IDlouuuleute aufgenomll1eu, bie er feft'j1 !3efe~elt lInb abge~

fc9ric1'el1. ~It 'ocr st~at fd}dnt bel.' <.titel, \t1efl'ger in C!lricdjenlAn'olIub Sl'Ceillllf!Cl1 !lefmnmcrtc Snfdjriftel1 i.1cr'!Jcipt, IIno bic nUfllA~llle

bcrfc(oell ill bic <indfcpefl'9niblltt:J' bel'! ~mn ~c ~aß, rille oan3Auf 2!utoplle {lcru~eltbc @SaUllUlulllJ lllt3ufii!lbincn; \t1ie bcull audjeiu mlcd biefer ~rt 111tr in fOldjel11 'J}IllIlC feille ~rffaruuB uubutedjlferliglltlll ~l1bell mM)te, b" ja b"ß C. I. GI'. bmit~ Clfiea fon~