PROGRAMMA

Felix Mendelssohn (1809-1847)Symfonie nr. 1 in c, opus 11I. Allegro Di MoltoII. AndanteIII. Menuetto. Allegro MoltoIV. Allegro Con Fuoco

Paul Hindemith (1895-1963)Concerto voor orkest, opus 38I. Mit Kraft mäßig schnelle ViertelII. Sehr schnelle HalbeIII. Marsch für Holzbläser. Nicht zu

langsam ViertelIV. Basso Ostinato

Pauze

Johannes Brahms (1833-1897)Symfonie nr. 4 in e, opus 98I. Allegro Non TroppoII. Andante ModeratoIII. Allegro GiocosoIV. Allegro Energico e Passionato

MENDELSSOHN, HINDEMITH, BRAHMS

UITVOERDERS

Symfonieorkest Vlaanderen

Seikyo Kim | dirigent

ZA | 26.02.11 | 20:00

SyMFONIEORKEST VlAANDEREN OlV SEIKyO KIM

Aandacht!Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

2

Felix Mendelssohn. Symfonie nr. 1 in c, opus 11De jonge Felix Mendelssohn kon niet om de symfonie heen. Hij was niet zomaar een wonderkind, maar ook een bekwaam pianist en een vroegrijp componist. Het was duidelijk dat hij ook geniaal was en daarom zowat ge-doemd om de rechtmatige erfgenaam van Beethoven te worden, die met zijn symfonieën een ontmoedigend grote schaduw wierp over het pad van zijn opvolgers.

Mendelssohn begon zeer zelfverzekerd. Op zondagmorgen was het in het gezin Mendelssohn, waar geld geen rol speelde, tijd om te musiceren. Voor de jonge Felix was dit de ideale gelegenheid om de composities waaraan hij tijdens de week had gewerkt, te laten horen. Pianosonates, kamermuziek en zelfs kameropera’s kregen op deze bijeenkomsten hun première. Tot de meer ambitieuze werken behoorden de Twaalf symfonieën voor strijkers, die ge-schreven zijn tussen 1821 en 1823, nog voordat de jongen vijftien werd. Het zijn geen meesterwerken, maar ze tonen wel Mendelssohns bijna angstwekkende vermogen om zijn grote voorgangers na te bootsen. Je hoort een fuga in de stijl van Bach, een ouverture in de stijl van Händel, een allegro in de stijl van Haydn of een rondo zoals de jonge Mozart schreef.

De Symfonie nr.1 in do klein opus 11, gecomponeerd in het voorjaar van 1824, was de eerste van vijf voor groot orkest. Mendelssohn zelf zag ze ook als de afsluiter van zijn twaalf jeugdsymfonieën (hij gaf ze zelf het nummer 13). Maar laat er geen misverstand over bestaan: dit opus 11 is een origineel en in tech-nisch opzicht volwassen werk, en niet het oefenstuk van een vroegrijpe puber.

Het kamermuziekwerk, in tijd het dichtst bij deze eerste symfonie, is het iets later geschreven Sextet in D voor piano, strijkkwartet en contrabas opus 110. Vergeleken hiermee lijkt de symfonie tegelijk meer samenhangend en minder verrassend. Je bespeurt, behalve in het menuet, minder de invloed van Carl Maria von Weber, en meer die van Franz Schubert en Wolfgang Amadeus Mozart, vooral dan van diens Symfonie in g. Adolf Marx, een vriend van Men-delssohn, schreef na de eerste, besloten uitvoering over het openingsdeel: “Een verzengend vuur slaat uit dit eerste Allegro di molto.” Het trage deel, Andante, wellicht het meest rijpe en ontwikkelde stuk, toont aan dat de jeug-dige componist al over een verbazingwekkende beheersing van de orkestratie beschikte. Het robuuste Menuet (Allegro molto) klinkt Mozartiaans, maar het trio hieruit doet dan weer denken aan het tweede thema van de ouverture Rübezahl van Weber. Bij een uitvoering van de symfonie in 1829 verving Men-

MendelSSoHn, HindeMitH, BrAHMS

TOELICHTING

BART TIJSKENS (MENDElSSOHN, HINDEMITH) | MARK JANSSENS (BRAHMS)

3TOELICHTING

delssohn dit menuet met trio door een prachtig georkestreerde versie van het scherzo van zijn beroemde Octet voor Strijkers. De Finale (Allegro con fuoco) lijkt al de ouverture Ruy Blas (die hij pas vijftien jaar later zou schrijven) aan te kondigen, vooral in het tweede thema. Deze energieke finale mist misschien wat hartstocht, maar een tussenspel voor soloklarinet en pizzicato strijkers geeft dit deel iets bekoorlijks en ongewoons.

Paul Hindemith. Concerto voor orkest, opus 38Paul Hindemith (1895-1963) toonde zijn hele leven een diepe morele bezorgd-heid over de plaats van de kunstenaar in de maatschappij. Die bezorgdheid ontstond in de periode van Duitse ellende na de Eerste Wereldoorlog, toen de jonge Hindemith zijn weg in de wereld zocht. Op elfjarige leeftijd was hij van huis weggelopen omdat zijn ouders zich tegen een muzikale loopbaan verzet hadden. Hij speelde in cafés en bioscopen om zijn verdere studies in Frankfurt te betalen, en nog voor zijn twintigste werd hij daar dirigent van het operaor-kest. In 1923 verliet Hindemith Frankfurt om zich meer aan het componeren te kunnen wijden en om als altviolist met het Amar Kwartet door heel Europa te reizen.

Hindemith vond dat het de maatschappelijke plicht van een componist was om zogenaamde ‘Gebrauchsmusik’ te schrijven: dat wil zeggen meestal in neoklassieke taal geschreven muziek voor praktische doeleinden en voor amateurs. Dit standpunt zorgde in die tijd voor heel wat discussie. Ook kort na 1939 bleef Hindemith trouw aan zijn verlangen om de gemeenschap te dienen, maar hij deed dat in een nieuwe stijl, waarin hij zocht naar een grotere helderheid in opbouw van een muziekstuk, en ook en vooral naar een diepere expressie. Het gevolg was dat de nationaal-socialisten zijn muziek verboden. Daarop verliet Hindemith Duitsland om eerst muziekdirecteur van de Turkse regering te worden, en wat later, in 1940, naar de Verenigde Staten uit te wijken.

En zo zal de naam Paul Hindemith altijd wel nauw verbonden blijven met de stijl en de harmonische taal van het Europese modernisme in de muziek, vooral dan met het neoclassicisme zoals dat ontwikkeld werd door Igor Stra-vinsky. In zijn reeks concerto grosso-achtige werken voor kamermuziekbezet-tingen uit de vroege jaren 1920, bekend onder de titel Kammermusiken, vond Hindemith een muzikaal equivalent voor de toen eigentijdse ‘nieuwe objecti-viteit’ van jonge Duitse schilders. Om bewust een niet genotzuchtige en anti-emotionele muzikale stijl te scheppen, bouwde hij, net als Stravinsky, voort op de ritmische en contrapuntische energie van de barokke dansvormen.

Hindemith verwerkte de stijl van zijn Kammermusik-werken (en de invloed

4

van Bach) op briljante wijze in zijn Concerto voor orkest uit 1925. De volledige krachten van het orkest worden geregeld vervangen door een kleinere ‘con-certino’-groep (hobo, fagot en viool), helemaal zoals in een barok concerto. Een kort eerste deel (Mit Kraft, mässig schnelle Viertel) gaat onmiddellijk over in het tweede (Sehr schnelle Halbe). Het derde deel is een mars, die alleen voor de houtblazers is bestemd (Marsch für Holzbläser. Nicht zu langsame Viertel); het doet tegelijk dienst als een hoogst effectief contrast voor de afsluitende passacaglia (Basso Ostinato. Schnelle Viertel).

Johannes Brahms. Symfonie nr. 4 in e, opus 98De laatste symfonie van Brahms smaakte, om het in z’n eigen woorden te zeg-gen, naar kersen zonder zoetheid. “Kersen die je best niet opeet!” In een brief aan een vriendin klonk het zo: “In het algemeen is mijn muziek aangenamer dan mijn karakter. Aan mijn muziek willen mensen niet zoveel veranderen als aan mij. Maar deze symfonie is treurig. En als u mij vraagt waar ik de ideeën gehaald heb, dan zeg ik: “Ik kan er zelf niets aan doen, ik zit er voor niets tus-sen. Ze komen voort uit een hogere inspiratie.”

De Vierde is een uitdagend werk. En waarschijnlijk was dat ook de bedoeling van Brahms. Muzikanten en publiek verrassen, tegen hun verwachtingen in-gaan en die overstijgen. Brahms zou volgens specialisten zijn Vierde Symfonie vol gestopt hebben met verwijzingen naar andere meesterwerken: Händels Messiah en de Hammerklavier-sonate van Beethoven, en ook linken naar zijn eigen liederen. Over leven en dood, maar toch vooral over verdriet en sterven. Zoals de kersen die voor één keer niet zoet smaken. Brahms zou in zijn laatste symfonie veel meer met beelden werken. Misschien klinkt de muziek wel als een fabel, als een verhaal over ‘er was eens’ ... een sfeer van lang geleden in een heel andere tijd. Melancholie naar de onschuld van de kindertijd. Melan-cholie die sterker wordt naarmate de smaak van de eindigheid doordringen-der wordt. In de finale keert Brahms weer helemaal terug naar de werkelijk-heid. En die werkelijkheid is episch.

Dirigent Nikolaus Harnoncourt vertelde dat deze muziek van Brahms hem doet denken aan Franse barokmuziek: Rameau en Marais. Brahms kende die muziek, en enkele van zijn beste vrienden dweepten ermee. De Vierde van Brahms is volgens Harnoncourt “Duitse romantische muziek die geworteld is in de Franse barok. Hoeveel invloed de cantates van Bach ook mogen gehad hebben op Brahms.” Een andere dirigent, Bruno Walter, bekijkt het filosofisch: “Muziek is een grote kracht die we liefde kunnen noemen. Het ethisch appèl dat van die muziek uitgaat, dringt diep in ons door. Wie kan er weerstaan aan de boodschap van liefde in de muziek van Bach, Schubert, Mozart, Beethoven en Brahms?”

TOELICHTING

5ORKEST

ConcertmeesterMircea CalinJo Vercruysse

eerste violenArman SimonianErik SluysBence AbrahamHilde CoppietersPeter HellemondNathalie HeppVeerle HoubrakenEva Stijnen

tweede violenGudrun VerbanckIsabelle BuyckGeraldine De BaetsIsabelle DecraeneMieke De GeyterHadewijch HoflandIngrid Van MosseveldeMaya Shvartsman

AltviolenKris HellemansAnnemie VercauterenKorneel Taeckenslieve DreelinckBruno De SchaepdrijverKaatje Strauven

CelliRenaat AckaertJan Van KelstIsabelle BrysCaroline SteenWouter VercruysseHélène ViratelleContrabassenKoenraad HofmanJan Verheye

Bram DecroixN.N.

HoutblazersCaroline Peeters | fluitVeerle Secember | fluitKorneel Alsteens | hoboCarola Dieraert | hoboFrank Coryn | klarinetTom Daans | klarinetDanny Corstjens | Eb-klarinetKoen Coppé | fagotN.N. | fagotWim Van Volsem | contrafagot

KoperblazersJohan Van Neste | hoornBruno Melckebeke | hoornlies Molenaar | hoornFrank Clarysse | hoornSteven Bossuyt | trompetBart Coppé | trompetBob Van Der Strieckt | tromboneBram Fournier | tromboneN.N. | bastromboneStephane Van Aenrode | tuba

SlagwerkJan Huylebroeck | paukenWim De Vlaminck | percussieGert D’Haese | percussieKoen Plaetinck | percussieTom Pipeleers | percussieJoachim Vandendriessche | percus-sie

6 BIO

Symfonieorkest VlaanderenHet Symfonieorkest Vlaanderen is een orkest samengesteld uit een zestigtal enthousiaste musici. Het orkest werd opgericht in 1960 onder impuls van Dirk Varendonck, die ook de eerste dirigent was. Vanaf 1984 werd het ‘Nieuw Vlaams Orkest’ gedirigeerd door Patrick Peire, Robert Groslot en Fabrice Bollon. In 1995 werd het omgedoopt tot ‘Het Symfonieorkest van Vlaanderen’ en grondig hervormd onder leiding van intendant Dirk Coutigny. Hij herstruc-tureerde het tot een modern flexibel orkest. Jaarlijks brengt het orkest een tiental producties die worden ontdubbeld in een ruim netwerk van concerten in eigen land, maar ook in Nederland, Duitsland, Groot-Brittannië en Italië. In 1998 trok Coutigny de Britse dirigent David Angus aan als chef-dirigent.

In oktober 2004 werd David Angus opgevolgd door de Vlaamse dirigent Etienne Siebens. Deze dirigent heeft met zijn eigen Prometheus Ensemble reeds bewezen een goede combinatie te maken tussen kwaliteit, vernieu-wing en gedrevenheid. In de Vlaamse pers werd deze aanstelling unaniem toegejuicht als een boeiende artistieke koers voor de toekomst van één van Vlaanderens meest dynamische orkesten. Intussen is een nieuwe chef-dirigent aangesteld, Seikyo Kim. Hij is een van Japans meest vooraanstaande jonge dirigenten.

Seikyo KimSeikyo Kim werd geboren in Osaka, Japan en trok op veertienjarige leeftijd naar de Verenigde Staten. Hij studeerde er aan het New England Conserva-tory in Boston waarna hij zich vervolmaakte bij Seiji Ozawa in Tanglewood en leopold Hager aan de Musikhochschule in Wenen. In 1997 maakte Seikyo Kim zijn debuut met het Osaka Symphony en in 1998 won hij de eerste prijs op de prestigieuze International Nicolai Malko Competition for young Conductors in Kopenhagen in Denemarken. Momenteel woont Seikyo Kim in Tokyo waar hij een reputatie heeft opgebouwd als één van Japans meest toonaangevende jonge dirigenten. Seikyo Kims discografie, die beschikbaar is op de labels Avex en Warner Classics Japan, omvat de symfonieën 2, 3, 5, 6 en 7 van ludwig van Beethoven en de symfonieën 1, 2 en 3 van Johannes Brahms, alle opgenomen met het Orchestra Ensemble Kanazawa. Zijn fascinatie voor de historische uit-voeringspraktijk leidde ertoe dat hij in zijn geboorteland een pionier geworden is van deze benadering. Deze manier van denken inspireert hem bovendien bij het brengen van repertoire gaande van Mozart tot Brahms, en zelfs tot wer-ken van Mahler en Sjostakovitsj. Zowel met het Orchestra Ensemble Kanazawa als met grotere symfonieorkesten zoals het NHK Symphony of het Osaka Century Orchestra kreeg hij de kans zich grondig te verdiepen in dit aspect van zijn werk. Seikyo Kim is vanaf het seizoen 2010-2011 chef-dirigent van het Symfonieor-kest Vlaanderen.

7NIEUWS

Akram Khan & de indiase KathakdansVan 31 maart tot en met 3 april vindt in Muziekcentrum De Bijloke Gent een dans- en muziekfestival plaats rond choreograaf Akram Khan. Khan gaat in première met zijn voorstelling ‘Gnosis’ en wordt daarbij live begeleid door een ensemble van vijf uitzonderlijke muzikanten uit India, Pakistan en het Verenigd Koninkrijk. Akram Khan is een van de fascinerendste dansers-choreografen van zijn generatie en wordt internationaal gewaardeerd voor zijn multi-disci-plinaire werk dat over de grenzen van verschillende culturen heen reikt. In zijn nieuwe voorstelling ‘Gnosis’ combineert hij zijn roots in de Indiase kathakdans met hedendaagse dans.

Naast de dansvoorstellingen staat een concert van het Spectra Ensemble met cantaora Amparo Cortes gepland, een concert met Noord-Indiase liederen, een muzikale vertelling voor de hele familie van en met Gerda Dendooven, dansinitiaties kathak, gratis films en dansfilms, een documentaire en lezingen rond de Indiase kathak. Meer info op www.debijloke.be.

Bespreekbureau Muziekcentrum de Bijloke GentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent

Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00t. 09 269 92 92

e. tickets@debijloke.bew. www.debijloke.be

ColofonTekst programmaboekje | Bart Tijskens & Mark Janssens

Inleiding | Frank Pauwels & Seikyo KimProgrammaboekjes | Sophie Cocquyt

v.u. | Daan Bauwens© Muziekcentrum De Bijloke Gent

Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)

8 BiNNENKORT

ZO | 27.02.11 17:00 | Docenten in concert

docenten Jazz/Pop

DI | 01.03.11 20:15 | Miry Mix (in Handels-

beurs)

Pavel Haas Quartet Beethoven, Prokofjev, Dvorak

DO | 03.03.11 20:00 | East of Eden

osaka Gakuso

Japanse keizerlijke hofmuziek ‘gagaku’

VR | 04.03.11 18:30-24:00

Voorwaarts Maart / en avant MarsFestival nieuwe muziek

ZO | 06.03.11 16:00 | De Bijloke Jong

deFilharmonie, Steven Verhaert (dirigent), ianka Fleerackers (acteur)Kidconcert : le carnaval des animaux &

Peter en de wolf

WO | 16.03.11 20:00 | Jazz

James Carter organ trio

VR | 18.03.11 20:00 | Symfonisch 1

deFilharmonie, Martyn Brabbins (dirigent), Paul Watkins (cello)Walton, Elgar

ZA | 19.03.11 20:00 | Symfonisch 3

Brussels Philharmonic, Vlaams radio Koor, James Mc Millan (dirigent), Andrew Schroeder (bariton)St. John Passion

ZA | 19.03.11 20:00 | East of Eden Mix

Giorgis Xylouris (zang & laouto), Stelios Petrakis (lira), Periklis Papapetropou-los (lavta & bulgari), Keyvan Chemirani (percussie)Kretenzische liederen

WO | 23.03.11 20:00 | Symfonisch 2+

isabelle Faust (viool), Jean-Guihen Queyras (cello), Alexander Melnikov (piano)Haydn, Schumann, Beethoven

VR | 25.03.11 20:00 | Musica Antiqua 1

new dutch Academy, Simon Murphy (dirigent)Vroege symfonieën uit de lage landen

ZO | 27.03.11 15:00 en 20:00 | Voix Gras

(uitverkocht)

Huelgas ensemble, Paul Van nevel (dirigent) De weg naar het eeuwige leven

WO | 30.03.11 20:15 | Miry Mix

(in Handelsbeurs)

Meta4

Kaipainen, Haydn, von Zemlinsky

DO |31.03.11 - ZO | 03.04.11

Kathak- en Akram Kahn Festival

WO | 06.04.11 20:00 | Jazz+

robin Verheyen & FriendsReflections on Brandenburg 3

DO | 07.04.11 20:00 | East of Eden

Solisten van de Byzantijnse muziekGrieks-orthodoxe hymnes tijdens de

Goede Week

VR | 08.04.11 20:00 | Musica Antiqua 2

Collegium Vocale Gent, Akademie für Alte Musik Berlin, daniel reuss (dirigent)Der Tod Jesu