Deutsche und Polen im Dialog 2015:

Europäische Streitfragen

Polacy i Niemcy w Dialogu 2015: europejskie punkty sporne

Vom 19.-25.07.2015

Ökologie und Sicherheit, Asylpolitik und Gleichberechtigung: es gibt viele "heiße Eisen", die

national und erst recht EU-weit sehr kontrovers diskutiert werden. Der deutsch-polnische

Dialog 2015 ging den Gründen für unterschiedliche Ansichten nach und lotete gemeinsame

Strategien aus.

Ekologia i bezpieczeństwo, polityka dotycząca uchodźców i równouprawnienie: jest wiele

„gorących tematów”, które są omawiane na poziomach narodowych i w Unii Europejskiej i

budzą kontrowersje. Polsko-niemiecki dialog w roku 2015 śledził źródła różnych poglądów i

prowadził do wypracowania wspólnych strategii.

Um das Hintergrundwissen der Teilnehmenden über die Funktionsweisen und die Struktur

der Europäischen Union als Grundlage für folgende Diskussionen aufzufrischen, wurden

zunächst gemeinsam die Institutionen der EU und deren Arbeitsweisen erarbeitet. In der

anschließenden Diskussion wurde die These vom 'Demokratiedefizit in der EU' erörtert.

W celu odświeżenia wiedzy osób uczestniczących na temat sposobów działania i struktur Unii

Europejskiej jako podstawy do dalszych dyskusji, pracowano wspólnie nad Instytucjami UE i

sposobami ich pracy. W dyskusji, która po tym nastąpiła, rozważano tezę deficytu demokracji

w UE.

Beim Programmpunkt 'Streitfragen in Deutschland

2014/15 - Streitfragen in Polen 2014/15' sollten die

Teilnehmenden die Gelegenheit bekommen, sich über

verschiedene aktuelle Themen und die jeweilige

Darstellung in Gesellschaft, Medien und Kultur

auseinander zu setzen. Die Teilnehmenden zeigten sich

sehr interessiert an der jeweiligen Debatte in der

jeweils anderen Nation und stellten an verschiedenen

Stellen Nachfragen, so dass ein sehr lebendiger und interessanter Austausch entstand.

Przy punkcie programu „Kwestie sporne w Niemczech 2014/15- kwestie sporne w Polsce

2014/15“ osoby uczestniczące otrzymały możliwość zmierzenia się z różnorodnymi

aktualnymi tematami i sposobem ich przedstawiania w społeczeństwie, mediach i kulturze.

Uczestnicy byli bardzo zainteresowani debatą w kraju sąsiada i stawiali wiele pytań, co

sprawiło, że doszło do bardzo żywej i interesującej wymiany pomiędzy nimi.

Etwa beim Thema Ukraine-Krise zeigten sich sehr unterschiedliche Wahrnehmungen in

beiden Ländern: So wurde die Stimmung in Deutschland von den Teilnehmenden als geteilt

eingeschätzt. Auch werde die Ukraine-Krise in jüngster Zeit von anderen Themen wie der

Flüchtlingsdebatte oder der Griechenland-Krise in der öffentlichen Berichterstattung

verdrängt. In Polen dagegen haben NATO und USA einen sehr hohen Stellenwert, so

bemerkte ein Teilnehmer "Polen liebt die USA grenzenlos". Dies sei mitunter auf die Angst

durch die geografische Nähe Polens zu Russland zurückzuführen.

Auch der NSA-Abhörskandal

wird in beiden Ländern sehr

unterschiedlich betrachtet.

Während die Diskussion um

Datensicherheit in

Deutschland auf sehr vielen

verschiedenen Ebenen

geführt wird, steht man der

Frage in Polen eher

unaufgeregt gegenüber. So

sei man dort der Ansicht:

"Spionieren unter Freunden, das geht nicht, aber alle tun es."

Przy temacie kryzysu na Ukrainie ujawniły się zróżnicowane sposoby postrzegania problemu

w obu krajach: nastawienie w Niemczech zostało ocenione przez uczestników jako

podzielone. Kryzys na Ukrainie został wyparty z publicznych debat przez tematy takie jak

uchodźcy czy kryzys w Grecji. W Polsce natomiast NATO i USA mają bardzo duże znaczenie,

jak zauważył jeden z uczestników: „Polska kocha USA bezgranicznie”. To spowodowane może

być obawami związanymi z geograficzną bliskością Polski do Rosji.

Także skandal związany z wyciekiem danych z NSA jest

inaczej odbierany w obu krajach. Podczas gdy w

Niemczech prowadzona jest na wielu poziomach dyskusja

o ochronie danych, w Polsce kwestia ta nie budzi emocji.

Przeważa pogląd: „szpiegostwo pomiędzy przyjaciółmi, tak nie powinno być, ale wszyscy to

robią”.

Unter dem Arbeitstitel 'Im Osten was Neues!?'

beschäftigte sich die Gruppe unter der fachlichen

Leitung von Emilie Mansfeld nochmals ausführlich

mit der Ukraine-Krise. Nach einer ausführlichen

Behandlung verschiedener Aspekte in

Kleingruppen kam die Gruppe zu dem Ergebnis,

dass "die Sicherheit in Europa nur gemeinsam mit

Russland möglich ist". Eine Wiederaufnahme der

Entspannungspolitik sei daher notwendig. In

diesem Zusammenhang wurde jedoch auch die Frage aufgeworfen, ob Verhandlungen mit

Putin zum jetzigen Zeitpunkt überhaupt möglich seien. Bezüglich der Rolle der NATO wurde

jedoch auch festgehalten:

"Wir müssen kämpfen können, um nicht kämpfen zu müssen", wobei dieses Zitat seitens

deutscher Teilnehmender auch viele Widersprüche hervorrief. Emilie Mansfeld betonte in

ihrem Schlussfazit außerdem ausdrücklich die wichtige Rolle der deutsch-polnischen

Partnerschaft in der Krise.

Pod roboczym tytułem „Na

wschodzie bez zmian!?“ grupa

zajmowała się, pod fachowym okiem

Emilie Mansfeld, ponownie kryzysem

na Ukrainie. Po wyczerpującym

omówieniu różnych aspektów w

małych zespołach, grupa doszła do

wniosku, że „bezpieczeństwo w

Europie możliwe jest tylko wspólnie z

Rosją”. Zatem próba rozładowania

napięcia politycznego jest

koniecznością. W związku z tym

podniesiona została kwestia, czy

rozmowy z Putinem są w tej chwili są

w ogóle możliwe. Jeśli chodzi o rolę

NATO, pozostano przy zdaniu, że

„musimy umieć walczyć, by nie

musieć walczyć”, aczkolwiek ten

cytat spotkał się ze strony

uczestników z Niemiec ze

sprzeciwem. Emilie Mansfeld

podkreśliła w swoim podsumowaniu wyraźnie dużą rolę polsko-niemieckiego partnerstwa w

tym kryzysie.

In einem zweiten Teil stellte Emilie Mansfeld als Mitautorin die Studie "Neue Mittler - junges

polnisches Engagement in Deutschland" vom Institut für Auslandsbeziehungen vor. In der

Untersuchung interkultureller Polonia-Organisationen wurde das Engagement dieser

Organisationen und ihr eventueller Mehrwert für neue Perspektiven der deutsch-polnischen

Beziehungen untersucht. Die Teilnehmenden zeigten sich sehr interessiert an den kreativen

Ideen, die durch junge Projekte vor allem mit Hilfe des Internets umgesetzt wurden.

W drugiej części Emilie Mansfeld przedstawiła, jako współautorka, badanie przeprowadzone

przez Institut fuer Auslandsbeziehungen „Nowi pośrednicy- zaangażowanie młodego

polskiego pokolenia w Niemczech“. W badaniach międzykulturowych organizacji polonijnych

diagnozowano zaangażowanie tych organizacji i ich potencjalną wartość dla nowych

perspektyw polsko-niemieckich relacji. Uczestnicy i uczestniczki byli bardzo zainteresowani

kreatywnymi pomysłami, które realizowane są przez młode projekty przede wszystkim z

wykorzystaniem Internetu.

Der Mittwoch stand ganz im Zeichen der Energiepolitik. Zunächst erfolgte ein Vortrag von Dr.

Philipp Fink, Abteilung WiSo der Friedrich-Ebert-Stiftung über die Energiewende in

Deutschland. Anhand von Beispielen und Schaubildern konnte er die komplexen politischen

und wirtschaftlichen Zusammenhänge und damit einhergehende Herausforderungen

nachvollziehbar erläutern. In seinem Schlussfazit fasste Dr. Fink die Lage wie folgt zusammen:

"Wir sind an einem Punkt angelangt, an dem die Energiewende nicht mehr in Frage gestellt

wird. Es ist nur noch eine Frage der Geschwindigkeit und der Finanzierung." Die polnischen

Teilnehmenden berichteten im Anschluss vom Entwicklungsstand in Polen bei der Erreichung

der Klimaziele und der Stimmung in der Bevölkerung. Ihr Fazit fiel eher verhalten aus: "Da

das Land den Klimazielen zugestimmt hat, müssen diese nun auch auf lange Sicht

eingehalten werden. Der Weg dorthin ist aber noch offen."

Środa stała pod znakiem polityki energetycznej. Dr. Philipp Fink z działu WiSo(

klimat,środowisko, energia i struktury polityczne) Fundacji Friedricha Eberta przedstawił

referat dotyczący zmian energetycznych w Niemczech. Z wykorzystaniem przykładów i

obrazów wyjaśnił złożone polityczne i gospodarcze zależności i związane z nimi wyzwania. W

swoim podsumowaniu stwierdził: „jesteśmy w punkcie, w którym zmiany energetyczne nie są

już stawiane pod znakiem zapytania. Jest to już tylko pytanie o szybkość i finanse”. Polscy

uczestnicy opowiedzieli następnie o stanie spraw jeśli chodzi o osiągnięcie celów

klimatycznych i o nastroju w społeczeństwie. Wnioski były raczej ostrożne: „ponieważ

Państwo zgodziło się z celami klimatycznymi, muszą one być długoterminowo realizowane.

Droga do ich osiągnięcia jest jednak wciąż otwarta”.

Im Anschluss besuchte Steffen Wehner, Geschäftsführer von Bergwald-Projekt e.V., das

Seminar und stellte die Arbeit des Vereins vor. Hier arbeiten jährlich etwa 2000 freiwillige

Helferinnen und Helfer im Waldumbau und der Schutzwaldsanierung, in der Pflege von

Biotopen und der Wiederbewässerung von Mooren. Herr Wehner wies nachdrücklich darauf

hin, dass "Probleme nicht in den Wäldern entstehen sondern durch den Menschen."

Następnie Steffen Wehner, dyrektor Bergwald-Projekt e.V. odwiedził seminarium i

przedstawił działania swojego stowarzyszenia. Pracuje tam rocznie około 2000 wolontariuszy

i wolontariuszek, którzy pomagają przy przebudowie lasów i ich ochronie, przy opiece nad

biotopami i nawadniania torfowisk. Pan Wehner zwracał uwagę, że „problemy powstają nie

w lasach, ale z powodu ludzi”.

Nachmittags fuhr die Gruppe gemeinsam zum Zentrum für angewandte Energieforschung

Bayern e.V., um sich hier über konkrete Beispiele für eine angewandte Forschung im Bereich

der Energieeffizienz zu informieren. In zwei Gruppen wurden die Teilnehmenden durch das

Gebäude geführt, das nach dem neuesten technischen Forschungsstand energieoptimiert

gebaut wurde. Hier werden neue Technologien und Baumaterialien getestet, um sie für

energieeffiziente Neubauten nutzbar zu machen. Besonders interessant waren

beispielsweise Dächer aus textilen Materialien, die einerseits das Raumklima regulieren und

gleichzeitig dafür sorgen, dass die Räume tagsüber ohne künstliches Licht beleuchtet

werden.

Po południu grupa pojechała wspólnie do Centrum Stosowanych Badań Energetycznych

Bayern e.V., żeby dowiedzieć się czegoś o konkretnych przykładach badań w obszarze

deficytów energetycznych. Uczestnicy zostali oprowadzeni w dwóch grupach po budynku,

który został wybudowany zgodnie ze stanem najnowszych badań dotyczących optymalizacji

energii. Tutaj nowe technologie i materiały budowlane są testowane po to by stały się

użyteczne dla nowo budowanych energetycznie wydajnych budynków. Szczególnie

interesujące były na przykład dachy zrobione z materiałów tekstylnych, które z jednej strony

regulują temperaturę w pomieszczeniu, a jednocześnie dbają o to, by pomieszczenia w ciągu

dnia bez sztucznego światła były dobrze doświetlone.

Um den Teilnehmenden nochmals die

Möglichkeit zu geben, sich ausführlich über

politische und gesellschaftliche

Herausforderungen in Deutschland und Polen

auszutauschen, wurde hierfür in Form eines

World Cafés die Gelegenheit geboten. Die

Teilnehmenden wurden in drei Gruppen

eingeteilt und konnten so jeweils

nacheinander die Themen 'Asyl- und

Flüchtlingspolitik', 'Rechtspopulismus und -

extremismus in Deutschland und Polen' sowie

'Gleichberechtigung von Männern und

Frauen' diskutieren. Beim Thema

Flüchtlingspolitik wurde von den deutschen

Teilnehmenden geäußert, dass "ein

Einwanderungsgesetz dringend notwendig ist,

um die Zuwanderung besser regeln zu

können". Ein polnischer Teilnehmer merkte

an, dass sich in Polen nach einer aktuellen

Umfrage etwa 70 Prozent der Bevölkerung negativ zu einer weiteren Aufnahme von

Flüchtlingen geäußert haben. Auch hier werde eine Regelung gefordert, "um Flüchtlinge mit

wenig Aussicht auf Asyl schneller abschieben zu können." Grundsätzlich wurde in allen

Gruppen angemerkt, dass Flüchtlinge aufgrund des demographischen Wandels und des

Fachkräftemangels auch als Chance für die Aufnahmestaaten betrachtet werden sollten.

By ponownie dać uczestnikom możliwość wyczerpującej wymiany zdań na polityczne i

społeczne wyzwania w Polsce i w Niemczech, zaproponowano im metodę World Cafe.

Uczestnicy i uczestniczki zostali podzieleni na 3 grupy i mogli omawiać następujące tematy:

„polityka dotycząca uchodźców”, „prawicowy populizm i ekstremizm w Polsce i w

Niemczech”, „równouprawnienie kobiet i mężczyzn”. Przy temacie polityki dotyczącej

uchodźców niemieccy uczestnicy wyrazili przekonanie, że „ustanowienie prawa dotyczącego

migracji jest konieczne, by móc lepiej kierować migracjami ludności”. Jeden z polskich

uczestników zwrócił uwagę, że zgodnie z ostatnimi badaniami około 70% społeczeństwa

negatywnie odnosi się do przyjmowania uchodźców. Także tutaj potrzebne jest prawo „by

szybciej móc odsyłać uchodźców, którzy nie mają szans na uzyskanie azylu”. Ogólnie we

wszystkich grupach zwrócono uwagę, że w związku ze zmianami demograficznymi i brakiem

wykwalifikowanych pracowników, uchodźcy powinni być postrzegani jako szansa w krajach,

do których przybywają.

Zum Abschluss des Themenfelds 'Europäische

Streitfragen' wurden die bisherigen

Seminarergebnisse nochmals zusammengefasst.

In Kleingruppen beschäftigten sich die

Teilnehmenden mit der Frage, wie man am

besten mit Widersprüchen beziehungsweise

gegensätzlichen Positionen umgehen könne. Bei

der Vorstellung der Ergebnisse wurden viele

verschiedene kreative und konstruktive

Möglichkeiten der Konfliktlösung aufgezeigt wie

die 'Kopfstand-Methode', gemeinsames Kochen,

Ängste abbauen durch Kommunikation,

Mediation. Bezogen auf die Streitfragen, die im

Seminar behandelt wurden, wurde von einem

Teilnehmer empfohlen "Gegensätzliche

Positionen nie absolut zu setzen". Ein anderer

Teilnehmer merkte an, dass "es immer

entscheidend ist, wie Themen vor Ort, an der

Basis diskutiert werden", was auch auf höheren politischen Ebenen berücksichtigt werden

müsse.

Na zakończenie obszaru tematycznego „europejskie punkty sporne“ dotychczasowe wyniki

seminarium zostały jeszcze raz przedstawione. W małych grupach uczestnicy zastanawiali się

nad pytaniem jak można radzić sobie ze sprzecznościami czy też przeciwnymi stanowiskami.

Podczas przedstawiania wyników zaprezentowane zostało wiele różnych kreatywnych i

konstruktywnych możliwości rozwiązywania konfliktów, jak na przykład „metoda stania na

głowie”, wspólne gotowanie, przełamywanie lęków przez komunikację, mediacje. W

nawiązaniu do punktów spornych omawianych podczas seminarium, jeden z uczestników

polecił by „przeciwstawne pozycje nigdy nie były przedstawiane jako absolut”. Inny uczestnik

zauważył, że „decydującym jest to, jak tematy omawiane są na miejscu, u podstaw”, na co

powinno zwracać się uwagę także na wyższych politycznych poziomach.

Im Anschluss wurde der Film 'Lernt polnisch' in deutscher und polnischer Sprache gezeigt,

der sich mit dem Verhältnis von DDR-Oppositionellen und der polnischen

Gewerkschaftsbewegung Solidarność beschäftigt. In der anschließenden Besprechung

merkte ein deutscher Teilnehmer an, dass der Film "viele Erinnerungen und Emotionen an

die damalige Zeit wachgerufen hat". Eine polnische Teilnehmerin merkte an, dass sie auch

"vom Mut der Oppositionellen in der DDR beeindruckt war". Eine weitere polnische

Teilnehmerin berichtete von Veranstaltungen, bei denen noch heute über Solidarność

gesprochen wird und deren Lieder auch von Kindern und Jugendlichen gesungen werden. Sie

schloss daraus "Wenn Jugendliche die Ideen von Solidarność fortsetzen, können wir beruhigt

in die Zukunft sehen."

Następnie pokazany został film „Lernt polnisch“ po polsku i po niemiecku. Film ten

przedstawia opozycję w DDR i polski związek zawodowy Solidarność. Podczas dyskusji po

filmie jeden z uczestników zauważył, że film „obudził wiele wspomnień i emocji z tamtego

okresu”. Polska uczestniczka natomiast przyznała, że „jest pod wrażeniem odwagi

opozycjonistów w DDR”. Inna uczestniczka opowiadała o wydarzeniach, podczas których

jeszcze dziś mówi się o Solidarności, której piosenki śpiewane są także przez dzieci i młodzież.

Z tego wywnioskowała „jeśli młodzież będzie kontynuować idee Solidarności, możemy ze

spokojem spoglądać w przyszłość”.

Zum Abschluss des Seminars

unternahm die Gruppe einen Ausflug

an die ehemalige innerdeutsche

Grenze, um sich mit der Zeit während

und nach der Wiedervereinigung zu

befassen. Im Museum für

Grenzgänger in Bad Königshofen

führte Reinhold Albert als engagierter

Zeitzeuge in die damalige Situation in

unmittelbarer Grenznähe ein.

Anschließend führte er die Gruppe zu verschiedenen

Gedenkstätten entlang der Grenze zwischen Bayern und

Thüringen. Somit konnten sich die Teilnehmenden ein

Bild von der Tragweite der deutschen Teilung für die

Menschen im Grenzgebiet und darüber hinaus machen.

Eine deutsche Teilnehmerin bemerkte hierbei "Man

kennt zwar die Geschichten, wenn man aber konkret vor

Ort mit dem Ausmaß der Teilung konfrontiert wird, geht

einem das immer noch sehr nahe."

Na zakończenie seminarium grupa wybrała się na

wycieczkę na dawną granicę wewnątrz Niemiec, by

porozmawiać o czasie zjednoczenia i po zjednoczeniu

Niemiec. W muzeum granicy niemiecko-niemieckiej w Bad Koenigshofen Reinhold Albert,

jako zaangażowany świadek czasu wprowadził w tamtą sytuację. Następnie zaprowadził

grupę do różnych miejsc pamięci wzdłuż granicy między Bawarią a Turyngią. W ten sposób

uczestnicy mogli wyobrazić sobie znaczenie niemieckiego podziału dla ludzi w obszarze

przygranicznym. Jedna z niemieckich uczestniczek zwróciła przy tym uwagę, że „zna się

historię, ale kiedy konfrontuje się na miejscu z zasięgiem tego podziału, wywiera to ciągle

wrażenie”.

Danach ging es weiter nach Suhl,

der Partnerstadt von Würzburg.

Hier wurden die Teilnehmenden

in zwei Gruppen eingeteilt und

erhielten eine historische

Stadtführung. Die Gruppe zeigte

sich vor allem beeindruckt von

den Gesprächen mit Zeitzeugen

und Bürgerrechtsaktivisten, die

die Zeit der Wende in Suhl selbst

aktiv mitgestaltet hatten.

Następnie grupa wybrała się do

Suhl, miasta partnerskiego

Wuerzburga. Tutaj uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy i zostali oprowadzeni po

mieście pod kątem historycznym. Grupa była szczególnie pod wrażeniem rozmowy ze

świadkiem czasu i aktywistą praw obywatelskich, który w czasie zjednoczenia Niemiec był

aktywni w Suhl.

Bevor sich die Gruppe verabschiedete, wurde das Seminar gemeinsam ausgewertet. Als

besonders positiv wurde von den Teilnehmenden der Einblick in die Diskussionen

gesamteuropäischer Themen in

den jeweils anderen Ländern

bewertet. Vor allem die tägliche

Sprachanimation durch Grazyna

Wiercimok wurde als sehr gute

Gelegenheit wahrgenommen, die

jeweils andere Sprache aber auch

die Teilnehmenden besser kennen

zu lernen.

Zanim grupa się pożegnała,

seminarium zostało wspólnie

podsumowane. Szczególnie

pozytywnie ocenili uczestnicy

wgląd w dyskusje dotyczące

europejskich tematów w kraju

sąsiada. Także codzienne animacje

językowe prowadzone przez

Grażynę Wiercimok zostały

ocenione jako doskonała okazja do

lepszego poznania języka, ale także

po prostu lepszego poznania

innych uczestników.

(Bericht und Fotos: Anna Stordel)

(Weitere Fotos: Andrzej Chludzinski)