Vet. Hil. Dcrg. (2003), 19. 1-2 : 21·26

FARKLI VONTEMLERLE KONSERVE EDiLEN KORPE MISIR HASILININ

KOVUNLARDA RUMiNAL FERMENTASVON OZERiNE ETKisi'

Fuat Gurdogan 1 @ I. Halil <;;e,,;i2

Effect or Whole-Crop Corn Conserved With Different Methods on Ruminal Fermentation in Sheep

6zet: Bu yalt~ma. farklt YOntemlerle konserve edilen kOrpe mlSlr haslltnm koyunlarda ruminallermentasyon uzerina olan et· kisini ortaya koymak amaclyla yapllml~tlr. Ara~lIrma. 6x6 Latin Kare Deneme DOzeninde ve 6 ayhk aynl canh a{JIrllkta 6 ~ Ivesi 100 erkek toklu Uzerinde yOrOIUlm~tfir. Alii larkh konserve yOntemine g6fe, 6 farkll grup oIU$furulm~ur. Buna gOre, mlSlr haslilanndan b~1dtgi giin ya!i oorak silolanan Y gn.b.Klu, 24-48 saat toprak OsUtUnde pOrsutulerek silolanan Pt grubunu, 24-48 saat catl altlnda pOrsOlOlerek silolanan Pty grubunu, Ha ile ~lenmi~ samanla kanlarak (%20 saman + %80 ya!i hasll) silolanan Y.5 grubunu, toprak ustUnde kurutulan Kt grubunu ve tya.1I altlnda kurutulan Kty grubunu olu~turm~tur. Fermantasyon uriinlerinden laklik asit duzeyi, HCI ile ~Ienmi~ samanla kanlarak silolanan grupta ve NH3-N dUzeyi ise. y~ oIarak silolanan grupta daha yOksek bulunm~ur. Rumen SIVISI pH'SI, her u.:;: 0It;iJmde de, kuru ot gruplannda silai grup­lanna gOre yOksek tylkrm~, en d~k deger, HCI ile ~~ samanla kanlarak silolanan grupta saptanml~tlr (p<O.05). NH3

konsantrasyonu ise, en yOksek degere y~ o1arak silolanan grupta ula¥m~ (p-<O.05). diger gruplar araslnda pek lark gO­riil~tir. Toplam uyucu yag asidi, asetik asit, propiyonik asit ve butirik asit konsantrasyonu. kuru ot gruplarmda silaj gruplanna gOre daha du~uk bulunmu~tur (!XO.OS).

Anahtar Kelimeler : KOrpe Mlslr Hasllt. Konservasyon. RuminaJ Fermentasyon.

Summary: ThIS study was carried out to determine effect of whole-crop com conserved with different methods on ruminal Jermentallon In sheep. For this purpose, the study was conducted using 6x6 Latin Square trial in 6 Ivesi lambs at the age of 6 months and at the same weights. Six different groups were formed by using 6 different conserving methods. The crop en­siled as Iresh on the same day of harvesting was Y group, the crop ensiled atter witting 2448 h on the ground was Pt group. the crop ensiled after wilting 2448 h under a 1'001 was Pty group, the crop ensiled as fresh by adding straw treated with HCI (fresh material 80% + straw 20%) was Y +S group. the crop dried on the ground was Kt grQl4) and the crop dried under a roof was Kt; group. Ladate concentration was higtler in !he group ensHed as Iresh by adding straw treated with HCI and NH3-N concentration was higtler in the group ensiled as fresh. The pH levels 01 rumen liquid in dried groups were hig· her than the silage groups in 1, 3. and 5 h measurements and the lowest pH level was obtained in the group ensiled as fresh by adding straw treated with HCI (p-<O.OS). The highestlevet 01 NH3 concentration was determined in the group e .....

siled as Iresh (p.:O.OS). The concentrations of total voIatily acids, acetate. propionate and butyrate were found to be lower In dried groups than silage groups (p<O.05).

KeV Words: WhoIe-Crop Com, Conservation. Ruminat Fermentation.

Giri~

TOr1<iye'de kaba yem a~:lglnln kapailimasl Mfin, iklnci urOn oIarak tahll hasltlannln ekilmesi 6nemli bir uygutama haline gelmektedir. Bu uygutama ile Olkenin ~u b6lgesinde lahll hasatlnclan sonra, ikinei OrOn oIarak silajllk mlSlr haslll yet~lirilip sonbahann ilk ay­lannda cia hasat edilmektedir. Ancak, bOlgelere gOre de{l~mekle bir1ikte, sonbahar aylannda yagl~ ve so­guklann er1<en ba~lamasl, ikinci OrOn olarak ekilen mlSlr hasillannin kOrpeyken hasat edilmesini zor­lamaktadlr. Bu zor1ama da, allemalif konserve IT'I&­

lotlanmn incelenmesini gOndeme gelirmektedir.

Kurutma ve silolamadaki besin madde kaylplan,

uygulanan lekniQe bagh olarak deQ~mektedir. Mev· simin yagl~h, gOr!e$in az, havamn rutubetli aimasl gibi nedenler, kurulma ~in alumsuz nedenleri olu~lurur1<en, haslhn k6rpe ve kuru madde dOzeyinin dO~Ok oimasl gibi nedenler de, silolama iyin digsr olumsuztuidan oIu~" turmaktadlr (Kille, 1986; Meyer ve ar1<., 1984). lira, top­rak uzerinde kurutma YOnleminde, kuruyan ollann ters­yOz edilmesi ve depoya goturOlmesi sirasinda, yaprak ve inee dallar kmllp d6kOlur1<en daha c<>k bilki govdesi ve saplndan alu~n, dO~Ok kaliteli kuru atlar elde edil­mekte, doIaYlslyta da 6nem~ bir mekanik kaYIP SOz ko­nusu oImaktadlr (Burdick va Fletcher, 1985). Vine yag­murun ve gOne~in direkt elkisi ile atlann besin madde dOzeyteri dO~mekte ve kalileleri de Onemli 6ICUde azal·

Gcli~ Tarihi: 21.11.2002 @: rgurdoglln@yalKlo.com • Ilu ar.l.JllfIlIa ~I~I Oni.\·crsilesi Ar~llrma Fonu (FONAF-229) lararmdan deslcklcnmll lelm bir bOlumOdUr. I . Flral UmVersll~1 Slvncc M~lck YOksekokulu SUI Hayvllnclll~1 Prog.raml ELAZIG. 2. Fmll Onivcrsilcsi Vctcrincr FakOitesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hll.slallklan Anabilim Dall ELAZIG

maktadlr (Alpan, 1990; Romero ve ark, 1987; San ve Ceryi, 1993: $enel, 1986; Ziemmer ve ark., 1990). yatl attlnda kurutma yOntemi ile, c;:ok kotO hava ~rt1an bu­lunan yer1erde. otu daha iyi bir ~k:ilde kurutmak ve bOyIelikle de otta meydana gelebilecek besin madde kaYlpiannl da 6nleyebilmek mOmkOn oImaktadlr (Ak­Ylldlz, 1983). Fakat. birdenbire 6nemli miktarda hasat edilen taM hasillanmn hemen tamammm ku· rutulabilmesi mOmkGn oIamamakta ve doIaYISlyia da si· Iolanmasl durumu gOndeme gelmektedir. Bu nedenle, ikinci Onin olarak yet~tirilen mlSlr hasill iklim gere{li silaj olgunlu!)una e~meden korpeyi<en birden bire bi<;ilip siial yapllmaktadlr, Bundan doiaYI da, silaj materyali Ideal kuru madde dOzey;ne (0/025-35) sahip oIa­mamaktadlr (Kllly, 1986; Meyer ve ark., 1984). Zimmer (1964), ideal kuru madde dOzeyine ula~madan, k6rpe olarak yapllan silajtarda, silo suyu ile 6nemli 6lyOde besin madde kaybl olu~tu{lunu bildirmektedir, Bu ne­denle, silaj materyalinin ideal kuru madde dOzayine eri­~Imesi iyin, havalar mOsaade ettiQi taktirde, per· sOIOlmesi durumu gOndeme gelmektedir. BOykl:likle de, besin madde kaybl a~glya yekilebilmektedir. N~ekin,

yemlerin su il;:eriOi lie fermantasyon kaylplan araslnda, slkl bir il~k:i bulunmaktadlr (Gross ve Averdunk, 1968; Zimmer, 1964). 0y1e ki, su dOzeyi yGksek materyalin silolamna5lnda, persCrtolma~ gOre, daha fazla fer­mantasyon gazl ve silo suyu lie besin madde kaybl meydana gelmektedir (Me Donald ve ark. , 1962),

PorsOtme Slraslnda, az da oIsa, y~il yemlerde ok­sidasyon kaybl $8killenmekte ancak, pers01me ile silo yamlnin kuru madde dOzeyinin yGkseltilmesinden do­laYI, silolama slraslndaki fermantasyonun seyri de iyi­le~tirilmektedir (Anderson, 1984; Handerson ve ark. t972; Mc Donald ve ark" 1962).

Korpeyken hasat editen bltkilerde, tane oIu~umu meydana gelmedigi iyin, kolay eriyebilir karbonhidrat oranl arzulanan dazeye ula~mamakta (Johnson ve ark., 1966: Johnson ve a11<., 1971) ve buna OOgll olarak da, gereldi dOzeyde laktik ash: bakterilerinin coQalmalan saglanamamaktadlr. Kuru madde dOzeyi dO~Ok oIan b~y haslll sitajlnda asetik asit konsantrasyonunun, kuru madde dOzeyi yQksek olan buQday haslll silajlna gore daha yQksek ylktlgl (Bergen ve ark., 1991) ve pOr· sOtOlerek hazlrtanan silajlarda, suda yOzOnebilir kar· bonhidratlann ve pl ... rnln yQkseldiQi, silajdaki butirik aslt '98riOinin dO~tOgO bildirilmektedir (Haigh ve Parker, 1985). PorsOtme imkanmm oImadlgl durumtarda ise, silaj materyalinin kuru madde dGzeyini artmp ortamm pH'slnl dO~Onnek amaclyJa, Hel tie ~Ienerek kul· lanllabitir ene~i dOzey; yQksettilmi~ ve pH'SI d~OrGImO~ samanla kanlmasl, bir ba~ka uygulama yontemi oIarak ortaya Ylkmaktadlr.

Bu yall~mada, ikinci anin olarak yeti~irilen ve

22

soQuk (donma tehlikesi) ve yagl~h mevsimin ba.?lamasl nedeni ile korpeyken hasal edilmek zorunda kallnan mlSIr haslhn,", toprak OstOnde ve yall aJtlnda ku­n.Jtulmasl ile, 4 farkh yOntemle siioianmasl gibi tarkh kon­selVe yontemlerine tabi tutulmaslnln, koyunlarda ru­minaJ ferrnantasyon Gzerine clan etkisi incelenmi~tir.

Mate ryal ve Metot

Deneme DOzeni: Sonbaharda don tehlikesi olan bir iklim k~glnda bulunan Elazlg ~rtlannda . tahll ha­satlndan sonra ikinci OrGn oIarak, Agustos aYlnln ilk ya· nSlnda ekilm~ oIan silajhk mlSlr, Ekim ayl sonlannda tam yiyeklenme d6nemindeyken korpe oIarak bi<;ilmi~ ve biyilen bu korpe mlSlr haSI!1 konserve teknilderine gore 6 gruba aynlml~tlr. Buna gOre, biyildigi lar1ada top­rak OstOne inee bir bk;:imde yaYllarak doQal ~rtlara aylk bir yantemle kun.Jtulan hasll (Kt) grubunu, hava akl­mlna ac;lk bir yatl aHlnda ffOk inca bir ~k:ilde yayllarak kurutulan has" (Ky) grubunu, silotrakla klyllarak hemen ya~ olarak (KM '" %19.60) silolanan hasll (y) grubunu, 24-48 saat c;:ok iyi havalandlnlan bir yatl aHlna serilmi~ va g6lgede pOrsOtOIdOkten sonra (KM = 34.20) Sl­Iotrakta klyllarak silolanml~ hasll (fly) grubunu, si· Iotrakta klYlldlktan sonra, ortamm pH'sml dO~Onnek ve silajllk materyalin kuru madde dGzeyini, 24-48 saat pOr· sCrtOlm~ oIamnkine ylkarabilmek amaclyla Hel iIe ~. lenm~ samanla (%17 oranlnda) (Yenti ve San, 1994) homojen bir ~kilde kanlarak (KM '" 31 .27) silolanan hasll (Y+S) grubunu ve biyildiQi tar1ada 24-48 saat per­sOtOldOklen soma (KM = 33.60) silotrakta klYllarak si ... Iolanan hasll (Pt) gnbunu olu~turmu~lur.

Silo kabl olarak, 50 kg.'hk plastik lorbalar kul· Ianllml~llr. Silaj maleryaJinin sik>lara doldurma ve SI­kl~tlrma ~lemi, elle yapl lml~Jr. Kaplann aglzlan iyice OOQlanarak kapatllffil~ ve silo kaplan 45 gOn sonra ayll­ml~I I r. Kuru madde kayblnl ortaya koyabilmek ama· clyla, tOm gruplarela konserve 6ncesi va hayvanlara ve ... rilirken yemlerin kuru madde miktartan belirtenmi~tir.

A~lrrnada, 6 ayllk ve canll aglr11kian birbirine yakln 6 ~ erkek Ivesi toklu, deneme hayvanl oIarak kullamlml~tlr. Deneme Latin Kare Oeneme dOzeninde Firat Oniversitesi Veteriner FakOltesi EQitim ve Uy· gulama yiftligindeki fereli padoldarda yOrOtOlm~tOr. Ca· h~manln her dOneminde 10 gOnlOk all~tlrma sOrecinden sonra, hayvanlara 10 gOn sOre lie yem verilmi~, birer gan ara ile de rumen SIVISI omelderi aJlnml~tlr. AII~llrma slfaslnda, hayvanlar ad libitum yemlenm~lerdir. Rumen SIVI omeklerinin allnmasl s.raSlnda ve sOz konusu or· neldemeye ba~lamadan 3 gOn onceden hibaren, hay­vanlara ad libitum olarak tOkettigi yemin %90'1 ve· rilmi~tir. Su, ad libitum olarak sunulmu~tur.

Rumen SIVlSlnm Ahnlp Hazlr1anmasl: Rumen SIVISI, 3 gOn Os! Osle olmak Ozere yemlemeden 1. 3 ve 5 saal

Farkh Yontcmlerle Konstrvt Edilen Korpc t'ollSlr HilSlhnln ...

sonra, rumen sondast va 50 mI'lik &riektOf yardlml lie a1IMlI~tlr. A1tnan Omelderin pH'SI, hemen pH-melre ile 6iCUlmG~ur. Ardlndan, rumen SIVISI santrifUj edilerek Uste top!anan SMdan lJ9.lCU vaO asitlerinin tayiri W;:in 4.5 mI ahnml~, Ozerine 0.5 mllomik ash ilave edilerek analize kadar -2O"C'de donduru~, artan nmen SI­VlStnin bir klSfTlI cia hemen NH31ayn 9n kulanllml~tlr.

Analltik I~ler: Yam 6meklerirde, kuru madde, ham kGl, organik madde, ham protein va ham yaO dO­zeyleri A.OAC. (1990)'00 belirtilen y6nlemlere gOre, ham selOJoz dOzeyi Crampton ve Maynard (l938)'ln btldirdiQl yOnleme gOre. ADF, NDF ve ADL duzeyleri de Van Soesl (l967)'un bildirdiOi y6nleme gOre, sl­lajlardaki ve rumen slvllannc!aki uc;:ucu yaQ ashleri Le­ventini ve ark.( 1990),nlO bildirdlkleri gibi Packard 439

Tablo 1. Silaj Gruplannda Kimyasal ve Ouyusal AnalizSonlMf\an.

V PI

pH 3.87 4.00 NH3-N 0.62 0.41 lakhk AsiI 1.89 1.98 Ase!itAsil 0.90 0.86 Botirik Asit 0.07 0.02 TopIamAsh 2.86 2.86 Koku Asi<iI< As>dik Renk V_ SoIgunYe;;iI

V"" P",,- P",,-

Y: Y~ oIarak siIonan grup. Pt: Tartada ~ kiY'ldlklan sonra siIoWlan grup. p~ Catl allinda p6rsiitUIUp klytldlktan santa siIoIanan grup.

Model Gaz Kromalograllde, amonyak dOzeyi Annino (1964)' na gOre spektrofolometrede, silajlardaki Iaktik ash dlizeyi Petit ve Aipot (l992)'un bildirdi{»i y6nteme gOre Boehringer killeri jJe spektrofolometrede be­Wr1en~tjr.

Istatistiksel Analizler: Konserve gn.plan araslndaki lark, Minitab paket programtnclaki latin Kare deneme dOzenine gOre deOer1endi~tir.

Bulgular

Silolar Ct9lldlktan sonra, silaj gn.plannda kimyasal ve duyusal analiz sonUClan Tabla 1 'de, silolanml~ ve kurutulmu~ yemlerin ham besin madde duzeyleri Tabla 2'00 va deneme gruplanndaki ruminal fennantasyon OrunJerine iIi~kin sonuc;:lar Tablo 3'de sunulmU!,iIUr.

P, V.S 4.19 3.55 0.45 0.51 1.97 2.27 o.n 1.08

2.74 3.35 As>dik AsKli< Y~limsi Y~n"ISI

Pek~ P",,-

Y+S: Ha iIe ~~ sarnan iIe y~ hasilin kanlmasty1a siolanan grup.

Tablo 2. Ar~tllmada Kuftandan Yemlerin Ham Besin Madde ~mi. % (KM e5aS11'I8 gOre).

P, PI V.S KuruMadde 30.20 29.57 27.57 Ham KUI 10.96 11 .27 11 .07 Organik Madda 89.04 88.73 " .93 Ham$e101oz 27.11 27.82 28.40 Ham Procain 9.61 9.14 9.31 Acid Oet Fiber 28.07 28.69 29.03 Neutral Det. Poor 46.90 47.12 ~67

Aad Del. u"w. 5.40 5.'>2 6.51 Ham V"!) 4.14 4.72 4.10 Azotsuz O.M. 48.18 47.05 47.12

p~: C;atJ altlnda ~ klytldllktan sonra siIoIanan QR4).

Pt Tarlada ~ klytldlklan sanra sioIanan grt4).

Y",S; HCI iIe ~ saman iIe y~ hasilin kanlmasty1a siIoIanan Qf\4).

Y: Ya~ OIarak siIonan grup. Kt T opfai< Ozennde kuruluian grup K~ <;all Minda kurutulan QI\JP

23

V Kl

18.56 '>2.n 10.75 9.20 8925 90.80 28.10 40.17

B.'>2 B.BB 29.65 26.83 45.22 51 .17 4.91 B." 5.22 2.47

47.01 41 .30

K,

92.43 B.40

91 .60 38.M 7.44

27.94 49.46 7.84

2.36 42.94

GORooGAN. <;ER(1

Tablo 3. Ruminal Fermantasyon OrfJnleri

P, Pt Y Y+S Kt SEM

Yemlemeden 1 saat sonra

pH 6._ 6.46' 6.38' 6.22' 6._ 6.46' 0 .02

NH3 fT9'1t 173.59 173.61 174.40 173.81 174.12 174.01 0.27

Asetik Asil mmoVlt 82.8101 79.373b 75.2EP 84.7101 64.9&' 67A&: 1.43

PropIyOOik Asit mmoVlt 21 .973 20.89' 19.8?ab 2221)0 IG.asc 17.61tx: 0 .48

Butni{ ASII r1Vl'MW1t 9.010 10.9()iI 10.m 8.661> 7.64' 7.71 b 0.29

Top. ~u Vag Asid mmoli1l 113.7901 111.1sa 105.9CD 115.571 89.0 92.60' 1.1" Asetik Asit %+ 72.68 71 .4a 71 .09 73.29 72.57 72.73 0.42

Propiyonik Asit %+ 19.36 18.79 18.72 19.23 18.89 18.96 0.31

6vtiri< Asit %+ 7.97C 9.81ab 10. 19'1 7,4ge 8._ 8.32' 0.25

Yemlemeden 3 8881 sonra

pH 6.5{J> 6.52'> 6.541> 6.28' 6.68' 6.W> 0.02

NH3 rT'1Q11t 147.2211 147.2g> 152,ooa 147.111) 147.71b 148.()(1l 0.33

Asetik Asit mmoIIIt 76.523 71 .46b 68.47bC 77.93' 56.92' 64.50' 1.35

Proptyol1lk Asit mmollll 19,3()a 16.7(JXX1 18.()9Ib 17.64/IbC IS.71a1 15.3fJI 0.36

Butlrik ASII rTmOtIII 8.1700 8.s:JOO 9.35' 8.82' 6.48' 7.4gcc 0.22

Top. Uyucu Vag Asldi mmolllt 103.991 96.6!:P 95.91b l04,59i 79.110 87.3]1: 1.65

Asetik Asit %+ 73.5700 73._ 71 .~ 74.52& 71.ggab 73.80"> 0.39

Propiyonik Asit %+ 18.5&11> 17.~ 18.~ 17.CIfP 19.8411 17.620 0.30

Butirik AsH %+ 7.BIP 8._ 9.79' 8.42b 8.18:1 8._ 0.19

Yemlemeden 5 saat sonra

pH 6.450 6.63' 6._ 6.'" 6.S7ab 6.53" 0.02

NH3 rT9"h 139.8fP 140.1211 146.1411 139.94b 140.77'> 14O.4CP 0.42

Asetik Asit r1'lrI'MW1f 72.420 72.62' 69.81· 71 .220 63."" 64.5fP 0.75

Propiyonik Asil Il'llT1OlI1t 17.61 t". 17.81b 17.7f/> 21.6111 lS.JW: 16.00c 0.39

Butirik AsII mrnoW 9.423 8.428bC 8.7Bab 7.71txxl 6."" 7.3200 0.21

Top. Uoyucu Ya~ Asidi mmol.l1! 99.47ab 98._ 96.351> 100.54" 88.8&' 87.92'= 1.08

Aselik Asi1 "10+ 72.85'1 73.46' 72.4Sab 70.860 73.97a 73.481 0.30

Propiyonik AM 0/0+ 17.72'> 18.W le.4f/> 21.39'1 17.91b 18.210 0.29

Bubrik AsI! %+ 9 .... 8.528bc 9. lOab 7.8&' 8.1~ 8.32'« 0.18

Poy: Cal. aHlnda p6rsUtiiIc.> klytldlktan soora silolanan~.

Pt: Tarlada p6fsUtij1i41 klylldlktan soora siIotanan grup.

y +5: HCI ile ~lenmi~ saman ile Yal1 hastlm kanlmaslyla siIoIanan grup.

V: Yal1 oIarak silonan grup.

Kt Toprak Ozerinde kurutulan grup

K.,:: <;all altlnda kurutulan 9fl4)

+ moI/lOO mol toplam uoyucu yag asidi.

a. b. c. d. e: Aynl slrada larkll hart 1~lyan degef'Ier bilbirinden farld1 buturvnu~ur (p < 0.05).

24

"' arkh Yonlemlerle Konsen'e Edilen Korpe MISlr Hasllmm ...

Tartl,ma ve Sonuc;

Silo yemlerinde oI~ fermantasyon urunlerine bakJld'O,nda (Tablo 1). laktik asi1 dOzeyiM dil)er 9"-1>" lara gOre, Hel lie ~~ sarnan ilave edil~ silajda daha yukSek oIdu{Ju 9Orulmektedir. Buna neden ola· rak, Herin etkisi lie oI~n asidik ortamm, laktik asit bakterilennin uremesini. di!)er gruplara gOre daha hlzl! ve erken ba~lalabil~i gOsterilebilir. Aselik asit kon­santrasyonu da, Vine Y+S grubunda yOksek ~lkml~llr. Bu da. helerofennantalillaktik asit bakterilerinin laktik asitte~. ba~ka. asetik asit de olu~tunnaslna bag· Ianab~lr (Klllv, 1986). Aynl ~kilde, Ce~ va ark. (l996)'OIn yapml~ oIduklan benzer btr vall¥Mda aide edilen bulgulann, bu ara~tlnnadakiler1e benzenigi, bu sonucu desteklemektedir. Laktik asit dOzeyinin, di~r gruplara gOre pOrsQtulme~ silajda nispeten daha. du~Ok ~lkmaSI (Tablo1) isa. erken ve;etasyon cj6..

nerTVerinde hasst edilen y~iI yemlerde, karbonhidrat orantntn yetersiz elmasl nedeniy1e (Johnson ve ark.. 1966; Johnson ve arK., 1971),laktik asit bakterilerinin iht~n oIan koIay enyebilir karbonhidrall kar· ~llayarilamaJanna va doIaYISlyta 00. ~malannm daha yava~ geli~mesine baglanabilir. NH3-N duzeyleri 158, en yliksek. Y va Y+S gruplannda Siraslyla 0.62, 051 oIarak lesph edilmi~ va bunu 0.45 ile P~ va 0.41 lie Pt gruplan lakip etmi~tir. Y grubunda NH3·N ora· nmln daha ylikSek vlkmasl. diger gruplara gOre si· Iolama esnaslndaki protem cramnln biraz daha yOksek oImastnOOn c1o'aYl , proteinlerin parcaJamp amonyak dCJzeyirin artmaslna baglanabilir. Aynca, 6nemli dUzeyde omasa da, Y va Pt gruplannda SI' ras~, .0.07 va 0,02 duzeylerinde butirik asit de tespit edtl~~hr (Tablo 1). Nitekim, suds ¢zunebilen kar· bonhidrat dOzeyinin butirik ash ol~umu ile ters orant!!1 oIdugu bildirilmekte (Kung ve ark., 1986) va kOr· pe~en .hasal edilen mlSlrtarda lane oI~madlOI ytin, karbonhidrat orantn yetersiz oImastyla (Johnson va ark., 1966: Johnson ve ark .. 1971) da bu sonUV des· leklenmektedir,

Hayvan denemesine allnan 4 larkh y6ntemle si· IoIanml~ va 2 farkll yOnlerrVe kurutulmu~ mlSl' haslllntn rumtnal fennantasyon bulgulanna baklldlgH"Ida (Tablo 3), yemlemeden 1 saal sonra allnan rumen SIVISI Or· neklennde pH. loplam ucucu yaO asidi, butirik asit, asettk aSlt va propiyonik asit dOzeyi, gruP'Sr arastnda ISlatJSllksel oIarak 6nemli bir farkhhk gOslerirken. NH3 dUzeyi pek tarkll ~Ikmaml~hr. Gruplar arslOOOki en d~Ok pH dOzeyi. 622 ile HCI ile ~~ sarnan ilave edil~ siIaj 9rubooda ~'kar1<en . en yU<sek lop1am uyucu yaO asia duzeyi de. silajln yaplsnlda bull ..... an lopiam ash dCJzeyine (Tablo 1) paralel oIarak yine, Hel lie ~len~ saman ilave edilmi~ grupla lespit edilmi~tir,

25

Kurutulmu~ gruplarda. silaj gruplanna gOre yern­lemeden 1 saal sonra ahnan rumen SIVISI Omeklennde, NH3 dCJzeyinde Onemli oranda de9~kl ik 9Oz­lenmezken, asetik ash. pfOPlYOOik asil va butirik asII duzeylerinin doiaYlSlyta da. loplam u;:ucu vag asicli dO­zeyinin daha dt:4Ok oktugu saptanml~tlr (Table 3). Vag asitlennde, bullrik asit oranl hanv. en yuksek deger Hel ile ~ saman dave edj~ grupCa lespn edil~ir, Bunu. g61gede pOrst.rtOI~. gune~le pOrsUtUl~ ve Y6-$ maleryaJle yapllan silajlar takip etm~tir. Yern­Iemeden 1 saat sonra alinan rumen SIVISI 6rneklerinde 90zlenen fermantasyon urOnlerinin gruplar araslndaki tablosu, IjX)k az deOi~klikle 3. ve 5. saaUerde alinan rumen SIVISI OmekIerinde de gOrulmektedir. Buradaki en bariz farkllhk, pOrsCrtulmemi~ slIajda NH3·N du­zeyinin diQer gruplara gOre daha yOksek vlkmasldlr. Bu durum. silajtn bile~imindeki amonyak duzeyinin (Tabla 1) bir yansimasl olarak gOrunse de. bu konuda diQer bazl faktor1er de mutlaka rol oynaml~hr. Bilindigi Gzere, azol veya proleinie birlikte, yetenl dOzeyde kolay en· yebilir karbonhidrat altnmadlgl zaman, rumendeki bak· teriyel aktivite azalmaktadlr. Buna bagll cKarak. pro­leinlerin veya NPN·bi~rirun Ylktlmasl sonlCU a<;: tga qlkan amonyagtn, baktenyel pr0l8ln senleZlnde kli­!anima ora", ~. rumen StvlSlndakt ken-­santrasyonu da yiikselmektedir. POrsUtUlmeden ~ oIarak yaptlan sitajlarda, kolay enyebilir karbonhidrat dOzeyinin d~ oImasl (Ce~ ve ark., 1996; Johnson ve arK.. 1966; Johnson va ark., 1971), bu duruma avtk­Ilk getirmektedir. Nilekim bu vah~mada da, bile~imjnde koIay eriyebilir karbonhidrat bulunduran azolsuz 6z madde dCJzeyi, pOrsCrtQlmemi~ grupta du~Ok vlkml~tlr (Tabla 2). Aym ~k.ilde, rumendeki amonyaOm bak­tenyel protein santezinde kullamlabltme oram, kar· bonhidratJann Ylklm OrOnO olan uqucu vag asitierimn rumende olu~um dOzeylne para lei olarak artmaktadlr (Kellner ve ark., 1984). OzeUikle pOrsOtOlmemi~ silajla klyastanchQlnda. diger 3 gruplaki silajlan tUkelen hay­vanlartn rumen slVIslndaki toplam uyucu Vag asidi va asetik asit dCJzey\erinin daha YOksek vlklp amonyak du­zeylerinin de daha du~Ok bulurmu~ almasl (Tablo 3), sOz konusu ~ desteklemektedir.

~ oIarak, kOrpe mlSIf haslltnm Ozel~kIe ~II aJ.. linda pOrsijtUerek veya pOrsOtme imkanmtn oImadlgl durulriarda. kuru madde dCJzBylni amtnp ortamm pH'slnl ~rmek amaclyla hazu1anan, HCI lie i~len~ samanla kantarak karma silo materyali halinde si· IoIamlaslnm va yine mlSIr haslllnln, toprak Gzerinde ku· rututmaslna kJyaSla call ahlnda kurutulmaslntn yern ka· litesi ve rumina! lermantasyon urOnleri a<;:lslndan daha iyi oIdugu kanlslna vanlml~llf.

Kaynaklar

AkyIIdIZ, A.R. (1983). Yernler Bilgisi ve Teknolojisi. Ankara Universitesi Ziraat Fakuttesi Yaylnlan: 868.

AJpan, 0. (1990). SI~lr Yet~ilici~~i \Ie Besdigi. MErlsan Yaym, No: 3.Ankara.

Anderson, A. (1984). Effect 01 prolonged wilting in poor c0n­

ditions on the lennantation quality, metabolisability and net energy value 01 silage given to sheep. ArWn. Feed Sci. Techno!. 12, 109-118.

Annino, J.S. (1964). Clinical Chemistry. lJttIe Brown and Co. ISS.

A.OAC. (1990). Official Methods 01 AnaJysis Association 01 Agricultural Chemists. Virginia. D.C.

Bergen. W.G .. Byrem, T.M. and Grant, AL (1991). Ensi~ng characteristics 01 whoIe-crop smaI grains harvested at milk and doIJ!Il stages. J. Anm. Sci. 69, 1766-1n4.

Burdick, D. and Fletcher, D.L (1985). Carotene-Xanthophyll In field-wilted and dehydrated aJlalla and coastal bennuda grass. J . Agric. And Food Chern. 33, 235-238.

CrIlll1)tOfl, E.W. and Maynard, LA. (1938). The relation of cellulose and 1igl1ln content to nutritive value of arMr'nal leeds. J. NUll. 15. 383-395.

ye~, I.H. va San, M. (1994). Fandl kmyasal maddelerle muamele edilen bu{lday samMlnln in vitro sinOrilme de­recesi. Tr. J. 01 Veterinary and Animal Sciences. 18,27-32.

Qenti, I.H., $shin, K, GOler, T. va Celik, S, (1996). K6rpe arpa haslll iIe yaprlan silajlarda lar1<l1 siloIama y6ntemlerinin silaj kalitesine elkileri. Tr. J. 01 VeterinalY and Animal Sci­ences. 20, 399-404.

Gross, F, und Averdunk, G. (1968). Uber die Troc­kenst.blanzveriuste baim Silieren Eiwelssreicher Fut­tarmitta!. Wirtschaftseig. Futter. t4, 2,194-205.

Hrugh, P.M. and Pari<&f, J'w.G. (1985). Effect of silage ad­ditIVes and wilting on silage fermantation, digestibility and in­take and on livew&!Qht change 01 young cattle. Grass and Forage Sci. 40. (4), 429-436.

Henderson, A.A., Me Donald, U., Woolort, MK (1972). Chemical changes and losses during the ensilage 01 wilted grass treated with formic acid. J.ScLFoodAgric. 23,1079-1087.

Johnson, A.A., Balwani, T.l.,Me Clure, KE. and Johnson, l.T. (1966). Com plant maturity, II. effect of in vitro di­gestibility and soluble carbonhydrate content. J.Anim. Sci.

26

25,617-620.

JoIw;on, R.A., Faria, V.P. and Me Clure, K.E. (1971). Effect 01 maturity on chemical composition and cigestbility 01 bird resistant SOf1h.m plants when led 10 sheep as silages. J . Anim.Sci.33,1102-1109.

Kelner, 0., Drepper, K. und Rohr, K (1984). GrundzOge der FOOerungslehre, Verlag Paul Parey Hamburg und Berlin.

Kilty, A. (1986). Silo Yemi. BiIgehan Baslmevi. Bomova-Izmtr. 111+327.

Kung, J,L, Craig, V.M., Satter, LD. and Broderick. GA (1986). Effect of adding lorma1dehyde, gkJIaraldettyde or <.ii­methyIoIurea to alfaJIa belore ensifing. J. DailY Sci. 69, II, 284&2584.

Leventini, M.W., Hun!, CW., RotfIef, R.E. and GaseboIt D.G. (1990). Effect of diatery level 01 barley-based supplements and rumina! buffer on digestion and growth by beef callie. J. Anim.Sd. 68, 4334-4344.

Me Donald, P., Stirling, A.C., Henderson, A.R. and Wit· tenbury, A. (1962). Fennentation studies on wet herbage. J. Sci. Food Agric. 13,581-590.

Meyer, H., Broosdl, K. und Leibetseder, J. (1984). Supp­lemente zur Voriesungen und Obungen in der n­eremaehrung, Verlag Sprungmann, Hannover. 1-245.

Pelit, H.V. and Aipot. P.M. (1992). Source and leeding of nil· rogen on growth and carcass characteristics of beef steers fed grass as hay or silage. J. Anim. Sci. 3.70. 867-875.

Romero, F., Hom, H.H., Van Prine. G.M. and French. E.C. (1987). Effect of cutting ileNal upon yield, composition and <.ii­ges1ibility 01 Florida n Alfalia and Fiongraze RhlZoma Pe­anut. J.Anim. Sci. 65, 786-796.

San, M. ve ge~. I. H. (1993). Yemier, Hayvan BesIeme ve Beslenme Hastallklarr. Elazl~.

$ene!, H.S. (1986). Hayvan Besleme. Istanbul Orvversitesi Vet. Fak. YaYlnlan. Istanbul.

Van Soest, P.J. (1967). Development of a Comprehensive system of feed anatyses and its appIicatiort to forages. J. Anim. Sci. 26, 119-128.

Ziemmer, C.J .. Heinochs. AJ., Canale, C.J. and Varge, GA (1990). Alfalia treated MItt a c:heIncaI dryi'lg agent Elfect 01 digestibility in situ. J. DailY Sci. 73, 2417-2422.

Zimmer, E. (1964). UnlersuchlA1g8fl (ber Garlutter Sickesaft. Wil1schaftseig. Futter. 10, 1,63-75.