Freddy Horion: een biografie over een zesvoudige moordenaar · 2011. 2. 19. · Thomas en Florian Znaniecki. In hun werk “The Polish Peasant in Europe and America”5 illustreren

Freddy Horion: een biografie over een zesvoudige moordenaar

Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen

door (00603625) Vanackere Soetkin

Academiejaar 2009-2010

Promotor : Commissarissen : Prof. Dr. Tom Decorte Prof. Dr. Brice Deruyver Lic. Maarten Van De Velde

I

Trefwoorden

Kwalitatief onderzoek

Casestudy

Freddy Horion

Zesvoudig moordenaar

Socio-culturele omgeving

Life-events

II

Verklaring inzake toegankelijkheid van de masterproef criminologische wetenschappen

Ondergetekende,

VANACKERE SOETKIN 00603625

geeft hierbij aan derden,

zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of

leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen,

[de toelating] [geen toelating]

om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien

beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts

zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden.

Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de

masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden

onmiddellijk na het titelblad.

Datum: 13/08/10

Handtekening:

III

Woord vooraf

Deze masterproef werd geschreven in het kader van het behalen van mijn masterdiploma

criminologische wetenschappen aan de Universiteit Gent. Zonder de hulp van enkele mensen

zou deze niet tot stand kunnen gekomen zijn, ik wil hun dan ook mijn oprechte dank

aanbieden.

Eerst en vooral wil ik mijn promotor Prof. Dr. Tom Decorte bedanken voor zijn hulp,

begeleiding en vaak kritische maar terechte aanmerkingen. Mijn commissarissen Prof. Dr.

Brice De Ruyver en Lic. Maarten Van de Velde bedank ik voor het lezen en beoordelen van

mijn thesis. Graag bedank ik ook Bart Vosters en Tony Van Parijs voor hun tijd.

Daarnaast gaat mijn dank uit naar mijn meter voor het nalezen van mijn masterproef en mij

steeds met raad bij te staan. Ook mijn ouders wil ik graag bedanken voor hun

onvoorwaardelijke steun en mij steeds te steunen in alle keuzes die ik maakte. Mijn vriend

Ward dank ik voor de technische steun, zonder hem was mijn computer waarschijnlijk

meermaals aan diggelen gesmeten. Verder dank ik iedereen die bereid was mij moed in te

spreken wanneer de masterproef me te veel werd!

Vanackere Soetkin

13 augustus 2010

IV

Inhoudsopgave

Inleiding: probleemstelling en onderzoeksvragen ................................................................. 1

Freddy Horion ........................................................................................................................ 1

Biografische methode ............................................................................................................. 2

Onderzoeksvragen .................................................................................................................. 4

HOOFDSTUK 1: Theoretisch kader ...................................................................................... 6

1.1 Ontwikkeling van de biografische methode ..................................................................... 6

1.1.1 De Chicago School ................................................................................................... 7

1.1.2 The Polish Peasant in Europe and America ............................................................... 8

1.1.3 The Jack-Roller ........................................................................................................ 10

1.1.4 Andere voorbeelden ................................................................................................ 12

1.1.5 Overheersing van de kwantitatieve onderzoeksmethoden ...................................... 14

1.1.6 Het biografisch onderzoek vandaag ......................................................................... 16

1.2 De casestudy vandaag .................................................................................................... 17

1.3 Gebruik van life histories in de criminologische wetenschappen .................................. 20

1.4 Varianten en benaderingen ............................................................................................. 23

1.4.1 Realistisch, neo-positivistisch of narratief .............................................................. 23

1.4.2 Intrinsieke casestudy, instrumentele casestudy of collectieve casestudy ................ 24

1.4.3 De verschillende dimensies van een life history ..................................................... 25

1.5 Besluit ............................................................................................................................. 29

HOOFDSTUK 2: Methodologie ............................................................................................ 32

2.1 Onderzoeksmethode ....................................................................................................... 32

2.2 Databronnen .................................................................................................................... 34

2.3 Het levensverhaal van Freddy Horion ............................................................................ 37

V

2.3.1 Geboorte en familie ................................................................................................. 37

2.3.2 School en werk ........................................................................................................ 38

2.3.3 Sociale factoren ........................................................................................................ 38

2.3.4 Andere significante gebeurtenissen en ervaringen .................................................. 39

2.4 Analyse ........................................................................................................................... 39

2.5 Betrouwbaarheid, geldigheid en bruikbaarheid ............................................................. 40

2.5.1 Betrouwbaarheid ..................................................................................................... 40

2.5.2 Geldigheid ................................................................................................................ 41

2.5.3 Bruikbaarheid ........................................................................................................... 42

2.6 Besluit ............................................................................................................................. 42

HOOFDSTUK 3: De levensgeschiedenis van Freddy Horion ............................................ 43

3.1 Inleiding ......................................................................................................................... 43

3.2 Het leven van Freddy Horion, 1947-… ......................................................................... 43

3.2.1 Kinder- en schooltijd .............................................................................................. 43

3.2.2 Adolescentiejaren .................................................................................................... 46

3.2.3 Eerste keer naar Assisen ......................................................................................... 50

3.2.4 Wrok tegen de maatschappij ................................................................................... 58

3.2.5 De stoppen slaan door ............................................................................................. 60

3.2.6 Horion als ontsnappingskoning .............................................................................. 66

3.2.7 Terug naar de samenleving ..................................................................................... 68

3.2.8 Monster zonder waarde ........................................................................................... 76

3.2.9 Horion vandaag ...................................................................................................... 71

3.3 Besluit ........................................................................................................................... 74

HOOFDSTUK 4: Inhoudelijke Analyse ............................................................................... 75

4.1 Inleiding ......................................................................................................................... 75

VI

4.2 Analyse van de own story .............................................................................................. 76

4.2.1 De Inleiding ............................................................................................................ 76

4.2.2 Opgekropte emoties ................................................................................................ 76

4.2.3 Op zoek naar een zondebok ................................................................................... 77

4.2.4 Horion, familieman ................................................................................................. 80

4.2.5 De leugen ................................................................................................................. 81

4.3 Analyse van omstandigheden ........................................................................................ 83

4.3.1 Horion, een massamoordenaar? .............................................................................. 83

4.3.2 Wraak- of roofmoordenaar? .................................................................................... 86

4.4 Analyse van sociale en economische achtergrond .......................................................... 88

4.4.1 De differentiële associatietheorie van Sutherland ................................................... 88

4.4.2 De straintheorie van Merton .................................................................................... 92

4.5 Besluit ............................................................................................................................ 94

HOOFDSTUK 5: Besluit ...................................................................................................... 96

5.1 Conclusies ...................................................................................................................... 96

5.2 Kritische Reflectie ........................................................................................................ 98

Literatuurlijst

Bijlage

Interview Bart Vosters

Interview Tony Van Parijs

1

Inleiding: probleemstelling en onderzoeksvragen

Freddy Horion

Sommige criminelen behoren tot het collectief geheugen van een volk; Groot-Brittannië heeft

zijn Jack the Ripper, Frankrijk kent Markies De Sade en ook België kende enkele beruchte

moordenaars. Onze buurlanden kunnen al lang aan onze staatstructuur niet meer uit maar ze

kennen wel Marc Dutroux en Kim De Gelder. Hoe zit het met Freddy Horion? De naam is

misschien wat vervaagd maar zijn foto duikt in elke populaire quiz op, zo ook weer eens in

De slimste mens van 2010: een leren jasje, ravenzwart haar en een donkere zonnebril, een

coole uitstraling.1

Freddy Horion is de casus waarop deze masterproef zich focust. Hieronder even kort een

schets van zijn criminele „carrière‟.

Op 23 juni 1979 vielen Freddy Horion en zijn kompaan Roland Feneulle de woning van de

autohandelaar Roland Steyaert binnen op zoek naar geld. De overval eindigde in een

vijfvoudige moord: de autohandelaar, zijn vrouw, z‟n twee dochters en schoonzoon werden

koelbloedig neergeschoten. Dit alles voor een schamele buit van 4.000 oude Belgische

franken. De slachtoffers uit Sint-Amandsberg werden de willekeurige slachtoffers van een

brutale roofmoord. Horion werd gevat voor de moorden en ook beschuldigd van de moord op

9 februari 1979 op de Poolse winkelierster Hélène Lichachevsky in de haven van Gent. Eerder

had Horion ook al een celstraf van zeven jaar uitgezeten voor een overval, maar hij heeft altijd

beweerd dat hij onschuldig was aan die feiten. Hij werd voor de moorden op Roland Steyaert

en zijn familie in 1980 veroordeeld tot de doodstraf die omgezet werd tot levenslang. Horion

verklaarde op zijn proces dat hij handelde uit wraak tegen de samenleving, wraak omwille van

z‟n jeugd en omwille van z‟n vorige „onterechte‟ veroordeling. Verschillende keren probeerde

hij reeds uit de gevangenis te ontsnappen.

Vandaag zit Freddy Horion nog steeds in de gevangenis. Zijn verzoeken tot voorwaardelijke

invrijheidsstelling werden hem geweigerd omdat hij nog steeds een gevaar zou vormen voor

1 OOSTERWAAL, J., „„Monster zonder waarde”: Freddy Horion twintig jaar later‟, Humo, 1998, 20

Biografisch onderzoek Freddy Horion Probleemstelling en onderzoeksvragen

2

de samenleving.2 Hij liet voor het laatst van zich horen toen hij klacht indiende tegen de

Belgische staat omdat zijn regime verstrengd werd na de ontsnapping van topgangster

Sekkaki en twee van zijn kompanen op 23 juli 2009. Nadat die met een gegijzelde helikopter

de binnenkoer van de gevangenis in Brugge konden ontvluchten werd aan Horion de

wandeling in open lucht ontzegd. Ondertussen zit Horion in de gevangenis van Hasselt, waar

hij een normaal regime heeft.3

Deze masterproef heeft meer bepaald als thema „Freddy Horion: een biografisch onderzoek

naar een zesvoudige moordenaar‟. Met ons onderzoek willen we een bescheiden

wetenschappelijke bijdrage leveren aan het inzicht in én het verklaren van crimineel gedrag.

Het doel van het onderzoek is mee te werken aan de verdere ontwikkeling van een theorie

omtrent de oorzaken van criminaliteit.4 Door een grondige casestudy/biografisch onderzoek te

voeren naar zijn leven met aandacht voor zijn socio-culturele achtergrond, de omstandigheden

en de verschillende gebeurtenissen (life-events) die plaatsvonden in zijn leven, hopen we bij te

dragen aan het blootleggen van oorzaken die leiden naar criminaliteit en aan het doorgronden

van de criminele geest…

Biografische methode

Biografische methodes (of life histories) werden voor het eerst gebruikt door William I.

Thomas en Florian Znaniecki. In hun werk “The Polish Peasant in Europe and America”5

illustreren ze hoe Poolse migranten het migratieproces van Polen naar het grote Amerika

ervaren.6 Het schoolvoorbeeld van de biografische methode in de criminologie is “The Jack-

Roller”7 van Clifford Shaw uit 1939. The Jack-Roller is het levensverhaal van Stanley, een

jonge delinquent, geschreven vanuit zijn standpunt en in zijn eigen woorden. Shaw gebruikt

2 B.J.M., Levenslang voor 6 moorden, De Standaard, 20 augustus 2009; B.M., Horion moordde uit

wraak, De Standaard, 22 juni 2009 3 B.V.B., Horion overgeplaatst naar gevangenis van Hasselt, De Standaard, 9 november 2009; S.V.H.,

Freddy Horion overgeplaatst naar gevangenis in Brugge, De Standaard, 4 februari 2010; V.V.E.,

Horion klaagt over strenger gevangenisregime, De Standaard, 4 augustus 2009 4 ROBERTS, B., Biographical Research, Buckingham, Open University Press, 2002, 40 - 50

5 THOMAS, W.I. en ZNANIECKI, F., The polish peasant in Europe and America, New York, Knopf,

1927, 2250 p. 6 DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., „(Auto)Biografische methoden‟ in Kwalitatieve

methoden en technieken in de criminologie, DECORTE, T. en ZAITCH, D., (eds.), Leuven, Acco,

2009, 3 7 SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, Chicago, University of Chicago Press,

1931, 280 p.


3

vervolgens ter aanvulling officiële rapporten en documenten, zoals politieverslagen, verslagen

van de rechtbank, enz.8 Hij stelt dat de autobiografische methode drie belangrijke aspecten

van het delinquent gedrag aan het licht kan brengen:

“In our study and treatment of delinquent boys in Chicago, we have found

that the “own story” reveals useful information concerning at least three

important aspects of delinquent conduct: (I) the point of view of the

delinquent; (2) the social and cultural situation to which the delinquent is

responsive; and (3) the sequence of past experiences and situations in the

life of the delinquent.”9

Met het eerste aspect wil hij peilen naar de houding, gevoelens en interesses van een

delinquent om te weten te komen hoe de delinquent zichzelf percipieert ten opzichte van

anderen, hoe hij zijn situatie inschat en vooral hoe hij ten opzichte van zijn delinquente

ervaringen staat. Het tweede aspect peilt naar iemands sociale en culturele situatie omdat

volgens Shaw delinquent gedrag ook in die context bekeken, begrepen en bestudeerd moet

worden. Het derde aspect tenslotte peilt naar bepaalde gebeurtenissen en ervaringen die het

gedrag en/of volledige persoonlijkheid van een mens beïnvloeden.10

Net zoals Shaw willen we het levensverhaal van een crimineel reconstrueren en een zo

volledig mogelijk beeld van Horion als mens en als crimineel bekomen. Om inzicht te krijgen

in het gedrag van Freddy Horion is het nodig om zo gedetailleerd mogelijk te weten te komen

welk parcours hij aflegde, m.a.w. welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of

combinaties hebben geleid tot het criminele gedrag bij Horion? Wat dreef die man? Ook is het

belangrijk om alle feiten gedetailleerd te bekijken, welk soort misdadiger is Horion; een

massamoordenaar, een seriemoordenaar, een wraakmoordenaar, een roofmoordenaar, …? En

is er een evolutie merkbaar? De betekenis en motivatie voor de feiten moeten binnen de

8 DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21;

MARUNA, S. en MATRAVERS, A., „N=1, criminology and the person‟, themanummer The Jack-Roller at 100: psychosocial reinterpretations of Clifford Shaw‟s classic case study, MARUNA, S.

(ed.) in Theoretical Criminology, 2007, 428 9 SHAW, C., o.c., 3

10 SHAW, Ibid., 3 -17


4

context van Horions unieke persoonlijke geschiedenis bestudeerd worden,

binnen zijn

microkosmos als het ware.11

Dan volgt een uitbreiding naar wat we zijn macrokosmos zouden kunnen noemen. Hoe kan

zijn criminele gedrag vervolgens binnen zijn socio-culturele context begrepen worden? We

proberen een volledig beeld te krijgen van Freddy Horion, daarom is het belangrijk om naast

zijn persoonlijkheid ook een sociale en culturele verklaring te zoeken. Wat is de rol van zijn

sociale en economische status? Vele belangrijke criminologische theorieën zien opgroeien in

achtergestelde buurten, armoede, werkloosheid, … als de oorzaak van criminaliteit. Zo zijn er

Shaw en McKay met hun theorie over jeugdcriminaliteit, of de straintheorie van Merton,

geschreven in de jaren ‟60, maar vandaag nog steeds belangrijk in het criminologisch

gedachtengoed.12

De omstandigheden van een misdrijf worden trouwens ook vaak door

strafpleiters aangehaald als verzachtende omstandigheden. Vermits het vaak om emotionele

argumenten gaat, werken ze ook in op de volksjury. Met andere woorden, de omgeving

waarin iemand opgroeit en leeft zouden een sleutelfactor kunnen zijn in het verklaren van

delinquent gedrag.13

Van groot belang kan ook Horions perspectief op de gebeurtenissen zijn, hoe ziet hij de

gebeurtenissen, omstandigheden? Hoe benoemt hij zelf zijn motieven? Hoe interpreteert hij

zijn wereld en gedrag? Spreekt hij van een onweerstaanbare dwang, ging hij voor geld of

moordde hij uit wraak?14

Zelfbeeld is vaak afhankelijk van wereldbeeld, en omgekeerd. In

hoofdstuk vier proberen we zijn wereldbeeld en zelfbeeld te duiden.

Onderzoeksvragen

De onderzoeksvragen zijn de volgende15:

11

ROBERTS, H.B., The inner world of the black juvenile delinquent: three case studies, Hillsdale,

Erlbaum, 1987, 1 12

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Criminological Theory, Context and Consequences,

Thousand Oaks, Sage Publications, 2007, 36 , 53 13

ROBERTS, H.B., o.c., 7 14

PRESSER, L., „The narratives of offenders‟, Theoretical Criminology, 2009, 177-200; SHAW, C., o.c.,

2-3 15

DECORTE, T., Methoden van criminologisch onderzoek: ontwerp en dataverzameling, Gent,

academiejaar 2009-2010, 53-75; GADD, D. en JEFFERSON, T., Psychosocial Criminology, An

Introduction, London, Sage Publications, 2007, 1-14; SHAW, C., Ibid., 3- 17


5

Hoe kan het gedrag van Freddy Horion begrepen en verklaard worden binnen zijn socio-

culturele achtergrond? Ik probeer de „human ecology‟ van Horion te reconstrueren.16

- Welke analyse en/of interpretatie van de “own story” is mogelijk?

- Wat is de socio-culturele omgeving en context waarin hij is opgegroeid en zich

bevond vóór en tijdens de criminele feiten?

- Welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of combinaties van beiden hebben

zich afgespeeld die een invloed kunnen hebben op het criminele gedrag?

Heel interessant zou het ook zijn om het levensverhaal van Horion aan te vullen met

politierapporten en ander materiaal, of hem zelf aan het woord te laten. Horions perspectief

komt voor een stuk aan bod doordat het gebaseerd is op zijn autobiografie, toch moeten we

voorzichtig zijn met het interpreteren/geloven van zijn woorden. In hoofdstuk vier zullen we

zijn verhaal dan ook kritischer bekijken. Het bleek ook onmogelijk om politierapporten of

gerechtelijke documenten te bemachtigen, wel is er een interview afgenomen met zijn

advocaat Bart Vosters en Tony Van Parijs, voormalig minister van justitie.

Het criminologisch onderzoeksdomein houdt verband met het op zoek gaan naar de omvang,

aard, daders, slachtoffers van inbreuken op strafrechtsnormen, rechtsnormen of normen. Meer

specifiek gaat het dus over één dader, namelijk Freddy Horion waar we biografisch onderzoek

naar zullen doen, een onderzoek naar een dader van inbreuken op strafrechtsnormen,

rechtsnormen en normen dus.

De theoretische relevantie is dat op basis van ons onderzoek inzicht kan verkregen worden in

een weinig toegankelijke doelgroep. Zo kan men uiteindelijk proberen bestaande theorieën

aan te vullen, te verfijnen of aan theorievorming te doen over de oorzaken van criminaliteit en

crimineel gedrag. Vanuit de autobiografie van een moordenaar verbreden naar het profiel van

de moordenaar, een bottom-up studie die een case analyseert die dan geplaatst kan worden

binnen een overkoepelend theoretisch kader.

16

ROBERTS, B., o.c., 34

6

Hoofdstuk 1: Theoretisch kader

Voor de masterproef „Freddy Horion: een biografisch onderzoek naar een zesvoudige

moordenaar‟ maken we gebruik van het biografisch onderzoek of de casestudy. In dit

hoofdstuk wordt een uitgebreide verantwoording gegeven voor de gekozen onderzoeksoptiek.

We gaan na hoe het biografisch onderzoek ontwikkeld werd en geven daarbij enkele

voorbeelden van criminologisch onderzoek die gebruik maakten van de casestudy. We gaan

na wat biografisch onderzoek juist inhoudt, wat het betekent voor de criminologische

wetenschappen, en tenslotte duiden we nog de verschillende varianten en benaderingen.

1.1 Ontwikkeling van de biografische methode

Vele termen zijn mogelijk voor de biografische methode, men spreekt van „casestudy

research‟, „life history‟ of „life history research‟, „life course research‟, het (auto)biografisch

perspectief of de narratieve benadering.17

De biografische methode en narratieven van personen kunnen een veelbelovend instrument

zijn om een breed gamma aan sociale fenomenen te onderzoeken en te begrijpen. Vandaag is

deze methode aan een echte „revival‟ toe in de sociale wetenschappen na decennialang

verwaarloosd en genegeerd te zijn. In zijn basisvorm maakt de life history gebruikt van

observaties, opnames of beschrijvingen van het menselijk gedrag. Zo werden deze technieken

vooral ontwikkeld door historici en antropologen die narratieven van outsiders of weinig

gekende en geïsoleerde sociale groepen wilden leren kennen en hun leefwereld wilden

ontdekken.18

De biografische methode in de sociale wetenschappen is ontstaan bij de ontwikkeling van een

moderne, kwalitatieve sociologie. Een sociologie die op zoek gaat naar de “echte”

onderzoekssubjecten. Het gaat dus om een pragmatische sociologie die wil weten hoe mensen

betekenis geven aan hun leven, hun bestaan en bepaalde levenservaringen en die de nadruk

legt op individuen in een bestaande en evoluerende sociale structuur. Kortom, die vertrekt van

17

MILLER, R.L., Researching life stories and family histories, London, Sage Publications, 2000, 1 18

PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, Urbana, University of Illinois Press, 2008, 9

Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader

7

een empirische basis die een totaalbeeld aanreikt van het subject.19

Vanuit empirische

waarnemingen zoekt men een coherent beeld op te bouwen van het subject. Deze “echte”

onderzoekssubjecten, de mens achter de feiten dus, werden lange tijd genegeerd door de

sociologie, die een abstracte, academische studie geworden was. Theorieën werden boven het

hoofd van de onderzoekssubjecten gevormd. Zo ook ontstonden in de criminologie allerlei

theorieën over criminaliteit, zonder dat er interesse was naar de individuele criminele persoon.

Sociologen ontmoetten de crimineel niet. De overtreder werd neergezet als een karikatuur.

Rationalisten zagen het misdrijf als een puur rationele keuze, als een diepgaande kosten-

batenanalyse. Aan het andere uiteinde zijn er de positivisten die criminelen enkel als

producten zien, een product van hun sociale omgeving of erger nog, zo geboren of – bijna

genetisch geprogrammeerd of gedetermineerd.20

1.1.1 De Chicago School

De life history-technieken ontstonden relatief onafhankelijk van elkaar in de sociale

wetenschappen zoals antropologie, sociologie, psychologie, … en werden vooral ontwikkeld

in Noord-Amerika en in mindere mate in Oost-Europa. Ze waren vooral populair in de jaren

‟30 en ‟40 in de sociologie, een periode die ook bekend staat als de bloeiperiode van de

Chicago School. Met de Chicago School verwijst men meer specifiek naar het departement

sociologie van de universiteit van Chicago, waar sociologisch onderzoek op een hoog niveau

stond tijdens het interbellum. Vooral de stadssociologische studies, zoals naar migratie,

delinquente subculturen of gettovorming in de stad, maakten vooral gebruik van etnografische

onderzoeksmethoden en waren vernieuwend. De theoretische benadering van de methode was

vooral het sociaal positivisme. Gerenommeerde sociologen uit die periode zijn onder andere

Robert E. Park, William I. Thomas en Ernest Burgess.21

19

DENZIN, N.K., Interpretive biography. Newbury Park, Sage Publications, 1978, 13-14; LASLETT, B.,

MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., Telling stories: the use of personal narratives in the social science

and history, Ithaca, Cornell University Press, 2008, 1; MILLER, R.L., o.c., 2 20

PRESSER, L., o.c., 9 21

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21; KOHLI, M., „Biography: account, text,

method‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.),

Beverly Hills, Sage publications, 1981, 63; MILLER, R.L., o.c., 2-4; CULLEN, F.T., Rethinking Crime

and Deviance Theory: The Emergence of a Structuring Tradition, New Jersey, Rowman & Allanheld,

1984, 110


8

Robert Park stond aan het hoofd van het departement sociologie van de universiteit van

Chicago vanaf het begin van de jaren ‟20 tot het begin van de jaren „30. Daar inspireerde hij

talloze studenten tot etnografisch onderzoek naar het stedelijke leven. Volgens Park was een

belangrijk aspect van de sociologie het bestuderen van allerlei sociale fenomenen in stedelijke

buurten, aangezien de steden een nieuwe natuurlijke habitat voor de mens vormen. Deze

benadering wordt ook wel de „human ecology‟ genoemd.22

Ernest Burgess is dan weer vooral bekend voor zijn theorie over stedelijke ontwikkeling, ook

wel gekend als de concentrische zonetheorie. Die houdt in dat in een stad uit een reeks

natuurlijke sociale gebieden bestaat. Ecologische criminologen, waaronder Burgess, gaan na

waarom in het ene gebied veel meer criminaliteit voorkomt dan in een ander gebied.23

William Thomas tenslotte hield zich vooral bezig met de studie van sociale organisaties en

instituten, zoals het gezin, de school, een buurt. Centrale concepten die Thomas daarbij

hanteerde zijn sociale controle en sociale veranderingsprocessen. Telkens weer kwam hij tot

de vaststelling dat een gebrek aan sociale controle sociale desorganisatie teweegbracht.24

Ons inziens kan Human Ecology in al deze gevallen geïnterpreteerd worden als het

samengaan van mens en leefomgeving, het integreren in of in een conflictsituatie komen met

de leefomgeving. Naast objectieve data wonnen voor het eerst ook subjectieve bronnen

(sociale controle) aan belang. De delinquent kreeg een naam, een gezicht, een levensverhaal

nadat vroeger sociologisch en criminologisch onderzoek „de mens‟ monddood had gemaakt.

1.1.2 The Polish Peasant in Europe and America

De biografische methode werd voor het eerst gebruikt in 1918 door Thomas en Znaniecki met

hun onderzoek “The Polish Peasant in Europe and America”.25

Zij gingen aan de hand van

de casestudy na hoe het Poolse migranten verging in Chicago tijdens de industriële revolutie

22

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, o.c., 36; ROBERTS, B., o.c., 34 23

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Ibid., 36-38 24

BENNET, J., Oral history and delinquency: the rhetoric of criminology, Chicago, Chicago University

Press, 1981, 123; LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 210-212 25

THOMAS, W.I., en ZNANIECKI, F., o.c., 2250 p.


9

van begin 20ste

eeuw.26

Hun boek wordt nog steeds gezien als de belangrijkste casestudy in de

sociologische literatuur. Andere bekende sociologen zoals Park, Burgess en vele andere telgen

van de Chicago School werden door “The Polish Peasant in Europe and America”

geïnspireerd om ook sociologie te gaan ontwikkelen vanuit „real-life‟situaties.

Het boek kan op het eerste gezicht een pure studie over migratie lijken, maar er zit meer in.

Het uitgangspunt van Thomas en Znaniecki was om de sociale veranderingen die gepaard

gingen met de laat 19-de en begin 20-ste eeuwse industriële revolutie te onderzoeken. Die

sociale veranderingen beschrijven de auteurs als de neergang van de traditionele sociale

organisatie, een stijgend individualisme, urbanisatie en natuurlijk de verscheidene

veranderingen in de economische sfeer. Het gevolg van deze revolutie was een dooreen

schudden van normen en waarden waardoor de mens als het ware verweesd achterblijft. Over

deze onderwerpen was reeds veelvuldig gediscussieerd binnen de sociologie, de grote

meerwaarde van de twee sociologen was dat ze gebruik maakten van een brede empirische

basis. Zo onderzochten ze brieven, allerlei persoonlijke documenten en ondervroegen ze

getuigen. Om aan sociologisch onderzoek te kunnen doen moest men over twee soorten

bronnen beschikken aldus William Thomas en Florian Znaniecki. Eerst en vooral blijft

objectieve data belangrijk, ten tweede gingen ze ook op zoek naar de subjectieve

karakteristieken van de leden van de sociale organisatie die ze wilden onderzoeken.27

Besluitend kunnen we stellen dat academisch onderzoek meer en meer getoetst wordt aan het

subject dat gevormd wordt door economische en sociale veranderingen. Het rationele

onderzoek van data wordt gelinkt aan subjectieve interpretaties; de mens wordt gehoord, dit in

tegenstelling met vroegere sociologische en criminologische studies. Ook in moderne

Assisenzaken, in casus die van Horion, wordt veel aandacht besteed aan de sociaal -

26

BECKER, H.S., „The relevance of life histories‟ in Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K

(ed.) San Francisco, Mc Graw Hill, 1970, 289; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D.,

l.c., 3

27 BAKER, P.J., „The life histories of W.I. THOMAS and R.E. PARK‟, The American Journal of

Sociology, 1974, 243-260; BERTAUX, D., „Introduction‟ in Biography and society: the life-history

approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 119;

CHALASINSKI, J., „The life records of the young generation of polish peasants as a manifestation of

contemporary culture‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences,

BERTAUX, D., (ed.), 152; CONZEN, K.,N., „Thomas and Znaniecki and the historiography of

American immigration‟, Journal of American Ethnic History, 1996, 16-17; FRAZIER, C.E., „The use of

life histories in testing theories of criminal behaviour: toward reviving a method‟, Qualitative

Sociology, 123; KOHLI, M., l.c., 63; KURTZ, L.,R., „The Polish Peasant in Europe And America‟, The

American Journal of Sociology, 1985, 476-479 ; MILLER, R.L., o.c., 4; ROBERTS, B., o.c., 42-45


10

economische achtergrond (verzachtende omstandigheden). Ook hijzelf motiveert in zijn

autobiografie zijn daden vaak vanuit dit perspectief: wraak nemen na slachtoffer van pesten,

stelen om je kinderen extra‟s te geven, …

1.1.3 The Jack-Roller

Een ander standaardwerk uit die traditie is “The Jack-Roller”28

van Clifford Shaw, waarin de

levensgeschiedenis van „Stanley‟ aan bod komt. Deze levensgeschiedenis is de eerste in een

reeks van casestudies die Shaw uitvoerde. In elke case maakte hij gebruik van het eigen

verhaal van de delinquent om telkens een ander aspect van criminaliteit te kunnen

onderzoeken en om het gebruik van casestudies te illustreren. Met het verhaal van Stanley wil

Shaw illustreren hoe het autobiografisch verhaal gebruikt kan worden bij de studie en

behandeling van criminaliteit bij jongeren. Hij waarschuwt de lezer ervoor te snel conclusies

te trekken over de oorzaken van criminaliteit of de verdienste van een bepaalde methode van

behandeling op basis van één enkele casestudy. Stanley is in de eerste plaats bedoeld als een

illustratie van de biografische methode, het verhaal kan eventueel wel een basis vormen voor

verder onderzoek. Er kunnen hypotheses geformuleerd worden die met andere gedetailleerde

cases of statistische kwantitatieve methodes getest kunnen worden.29

Shaw laat Stanley zelf aan het woord over zijn delinquente carrière, bij het eerste contact was

Stanley 16 jaar en ze hielden contact gedurende vijf jaar. Shaw liet Stanley zijn autobiografie

opschrijven, als een soort dagboek in de eerste persoon. Hij hechtte veel belang aan dat eigen

verhaal, aan Stanley‟s eigen conceptie van zijn ervaringen en publiceerde dit ook zonder het

te vertalen in de taal van de wetenschap. De onderzoeker wilde niet alleen een accuraat maar

vooral ook een authentiek verslag van de delinquent en zijn perceptie van zijn gedrag en

gebeurtenissen geven.30

Zijn methode startte met interviews, gespreid over een lange periode,

van de delinquent. Daarbij werd alles neergeschreven in de authentieke woorden van de

delinquent, niet alleen vanuit zijn vertelstandpunt maar ook in zijn verwoordingen. Er werd

dus niet aan wetenschappelijke ghost writing gedaan, er kwam geen vakjargon aan te pas. Dit

garandeerde precies objectiviteit van het subject. Er is geen bewuste of onbewuste

28

SUTHERLAND, E., The Professional Thief, Chicago, University of Chicago Press, 1937, 256 p. 29

FRAZIER, C.E., l.c., 124; SHAW, C., o.c., XIII; MERRIL, B. en WEST L., Using Biographical

Methods in Social Research, London, Sage Publications, 2009, 24 30

SHAW, C., Ibid., 1


11

manipulatie van de onderzoeker, socioloog in dit geval, mogelijk. Alle elementaire informatie

is eerstehands; zijn gedragsproblemen, arrestaties, straffen, …31

Dit verhaal werd vervolgens aangevuld met officiële documenten van onder andere de politie,

(jeugd)rechtbank, gevangenissen, sociale instituten (agencies), … Ook zijn familiale en

sociale achtergrond worden een onderzoeksdomein.32

Concreet ziet het boek “The Jack-Roller: A Boy‟s own story” er als volgt uit. Het eerste deel

van het boek “The Jack-Roller” bestaat uit drie hoofdstukken: een verantwoording van Shaw

voor de gekozen methode, een korte schets van Stanley‟s gedragsmoeilijkheden en een schets

van zijn sociale en culturele achtergrond.

In het tweede deel van het boek krijgen we dan het volledige verhaal van Stanley, exact zoals

hij het neerschreef. Zijn levensverhaal wordt dus chronologisch en gedetailleerd beschreven.

Het blijkt dat de jonge delinquent opgroeide in achtergestelde wijken waar veel criminaliteit

heerste en uit een familie van immigranten afstamt. Hoofdstuk dertien is dan een

samenvatting van zijn verhaal en zijn behandeling/bestraffing (social treatment). Vervolgens

geeft ook Ernest Burgess, een andere beroemde socioloog uit die periode een analyse van het

biografisch verhaal van Stanley en van het gebruik van de methode in deel drie.33

Zoals reeds vermeld in de inleiding ziet Shaw drie pluspunten aan de „own story‟ methode;

ten eerste garandeert het vertelstandpunt van de delinquent zelf een duidelijke perceptie van

zichzelf, ten tweede wordt gefocust op de sociale en culturele achtergrond die vaak

determinerend is, de human ecology dus, en ten derde wordt het belang van iemands voorbij

levenservaringen in het onderzoek ingebed. Daarmee worden alle deelfacetten gebruikt om zo

een volledig profiel van de delinquent te geven. Crimineel gedrag is volgens Shaw geen apart

onderdeel van een persoonlijkheid maar is die persoonlijkheid zelf, vandaar de noodzaak aan

een brede drieledige autobiografische analyse.34

Ook Horions levensverhaal zou hier als

schoolvoorbeeld van deze „own story‟-methode kunnen dienen, er is immers ook geen

31

SHAW, C., Ibid., 21-22 32

BECKER, H.S., l.c., 289; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21 33

YOUNG, K., „The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story‟, The American Journal of Sociology,

1930, 474 - 476 34

SHAW, C., o.c., 3-17


12

hertaling geweest én Horion brengt zijn hele levensverhaal, van voor tot na zijn criminele

carrière. Zijn boek brengt geen „tranche de vie‟ maar zijn hele leven in beeld.

1.1.4 Andere voorbeelden

Andere criminologische voorbeelden uit die periode zijn “The Natural History of a

Delinquent Career”35

en “Brothers in Crime”36

, beiden ook door Clifford Shaw,

respectievelijk in 1931 en 1938, en “The Professional Thief”37

door Edwin Sutherland in

1937.38

In “The Natural History of a Delinquent Career” maakt Shaw ook weer gebruik van de

casestudy, net zoals hij dit deed in zijn boek “The Jack-Roller”. Het is de opvolger in zijn

reeks van casestudies. Ook hier gaat het om een delinquente jongen, Sidny Blotzman,

waarvan hij zijn autobiografie aanvult met allerlei andere documenten, zoals politie-

rapporten, gerechtelijke documenten, …39

Het primaire doel van dit werk is aantonen dat gewoontes, houdingen en levensfilosofie

geleidelijk opgebouwd worden doorheen vele jaren, na een opeenvolging van sociale

ervaringen van de crimineel. Ook de emotionele respons van de omgeving op het crimineel

gedrag en het gerechtelijk officiële antwoord op de misdaden zijn van primordiaal belang. Het

doel van Shaw is aantonen dat criminaliteit niet los te koppelen is van de volledige

levenshistorie van de crimineel: „Criminaliteit is geen geïsoleerd gegeven maar een

dynamisch levensproces‟.40

De databronnen van het boek The Natural History of a Delinquent Career bevatten dus alles

wat via de delinquent vergaard werd in een periode van zes jaar, aangevuld met secundair

materiaal. Dit zijn: documenten en gegevens van sociale instituten, rechtbank, behavior

35

SHAW, C., The Natural History of a Delinquent Career, Chicago, University of Chicago Press, 1931,

280 p. 36

MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., Brothers in Crime, Chicago, University of

Chicago Press, 1938, 364 p.

37 SUTHERLAND, E., o.c., 256 p.

38 DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21

39 SUTHERLAND, E.H., „The Natural History of a Delinquent Career‟, The American Journal of

Sociology, 1932, 135 - 136 40

SHAW, C., The natural history of a delinquent career, XI, 7


13

clinics, gevangenissen, artikels uit de media, interviews met vrienden en familie, en een reeks

persoonlijke interviews met het individu zelf. 41

Met “Brothers in Crime”42

gaat Clifford Shaw verder met zijn reeks van casestudies in

samenwerking met Henry D. McKay en James F. McDonald. Deze keer zijn het vijf

levensverhalen die hij neerschrijft. “Brothers in Crime” is het verhaal van vijf broers, de

“Martin brothers”, met een criminele levensstijl.

Hier wordt vooral een sociologische interpretatie aan het delinquente gedrag gegeven, de

zwakke economische status, een slechte buurt, de negatieve invloed van delinquente peers, …

vormden de vijf jongens tot wie ze geworden zijn.43

Het werk “Brothers in Crime” suggereert een relatie, een causaal verband tussen delinquent

gedrag en het cultureel conflict waarin de immigrantenfamilies zich bevinden in fysiek en

sociaal gedesoriënteerde gemeenschappen in de grote Amerikaanse steden. Deze relatie tussen

crimineel gedrag en sociaal-culturele achtergrond konden Shaw, Macdonald en McKay

aanduiden na zestien jaar intense opvolging van de vijf Martin broers. Daarbij werden weer

alle data gebruikt, van interviews en autobiografische documenten tot rapporten van

gerechtelijke instanties.44

Vervolgens is ook “The Professional Thief” van Edwin Sutherland een standaardwerk op het

gebied van de casestudy. Sutherland geeft in zijn boek het verhaal van Chic Conwell, een

„professionele‟ dief weer. Conwell is volgens Sutherland een expert op het gebied van

diefstal, aangezien hij zich gedurende twintig jaar bijna continu bezighield met het „vak‟. De

focus licht hier evenwel niet zozeer op zijn volledige levensverhaal maar op zijn carrière als

dief. Wat waren de omstandigheden, welke codes gelden er onder inbrekers en dieven, welke

criminele praktijken beging hij allemaal?45

41

SHAW, C., Ibid., XI

42 MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., o.c., 364

43 FINK, A.E., „Brothers in Crime‟, American Sociological Review, 1939, 150-151; WALLER, W.,

„Brothers in Crime‟, The American Journal of Sociology, 1940, 604-605 44

MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., o.c., X 45

FRAZIER, C.E., l.c., 123; HEALY, W., „The Professional Thief‟, The American Journal of Sociology,

1938, 652- 653; LOHMAN, J.D., „The Professional Thief”, American Sociological Review, 1939, 606

– 607


14

Data werd op twee manieren verzameld: Conwell schreef zijn eigen verhaal neer aan de hand

van een topic-lijst en een aantal vragen die Sutherland had opgesteld en daarna werd over dat

verhaal nog uitgebreid gediscussieerd door Conwell en Sutherland, dit voor twaalf weken

lang, zeven u per week. Vervolgens liet Sutherland het verhaal ook lezen door vier andere

dieven en twee ex-onderzoekers van de politie; hun opmerkingen werden in voetnoten

genoteerd bij het originele verhaal van Conwell.46

Voor de presentatie werd alle materiaal geordend door Sutherland, hier en daar aangevuld met

stukjes door hemzelf om te verbinden, een structuurelement als het ware.

De analyse van het levensverhaal van Chic Conwell gebeurt vooral vanuit Sutherlands

differentiële associatietheorie.47

Sutherland werkte acht jaar aan zijn differentiële

associatietheorie, in 1947 had hij zijn definitieve versie klaar in de vorm van negen

statements. Met deze negen stellingen wilde hij een algemene verklaring voor systematisch

delinquent gedrag formuleren op het niveau van het individu, m.a.w. een microtheorie. De

differentiële associatietheorie stelt dat crimineel gedrag aangeleerd wordt via

interactieprocessen in intieme sociale netwerken. Het begrip differentiële associatie verwijst

naar het proces waarlangs deviant gedrag geleerd wordt via associaties met delinquente maar

evengoed met niet-delinquente gedragspatronen, dit heeft betrekking op alle mechanismen die

bij het leren van om het even welk gedrag betrokken zijn.48

1.1.5 Overheersing van de kwantitatieve onderzoeksmethoden

Vanaf de jaren ‟50 werden de sociologie en criminologie overheerst door kwantitatieve

onderzoeksmethoden. De kwalitatieve biografische methode of life history benadering werd

ingeruild; de opkomst van kwantitatieve onderzoeksmethoden, de statistiek en allerlei

statistische benaderingen verdrongen de studie van levensverhalen en het onderzoek naar de

46

SUTHERLAND, E., o.c., III 47

SUTHERLAND, E., Ibid., V-VII 48

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 42-43


15

individuele crimineel. In de naoorlogse periode leek het gebruik van het biografisch

perspectief en kwalitatief onderzoek in het algemeen bijna volledig verdwenen.49

Enkel in Polen blijft het gebruik van levensverhalen voor sociologisch onderzoek populair. Na

Wereldoorlog I ontstonden daar zelfs Pamietniki-wedstrijden. Pamietniki is de Poolse term

voor een geschreven autobiografie. Florian Znaniecki schreef in 1921 de eerste

“autobiografie-wedstrijd” uit voor Poolse arbeiders, 149 arbeiders reageerden en schreven hun

autobiografie neer. De winnaar was Jakob Wojciechkowski, zijn verhaal “A Worker‟s

Biography” (of in het Pools: “Zyciorys Walsny Robotnika”) werd gepubliceerd in 1931 door

het Poolse sociologische instituut van Poznan. Velen volgden Znaniecki‟s voorbeeld en

duizenden autobiografieën werden verzameld, onder andere ook van steenkoolmijnwerkers,

boeren, leraars, vrouwen, … Een autoriteit op het gebied van Pamietniki‟s was professor

Jozef Chalasinkski van de universiteit van Warschau, die van de life history-benadering een

Poolse specialiteit maakte. Maar door de gevolgen van de koude oorlog tussen het Westen en

Oost-Europa en vooral ook door de taalbarrière bleven veel van die biografieën onbekend

buiten Polen.50

Als uitzonderingen in het Westen kunnen we de sociologen Howard Becker, een aanhanger

van het sociaal constructivisme en Helen Hughes vermelden. Becker werd vooral bekend door

zijn boek “Outsiders” waarmee hij de basis voor de labelling-theorie legt.51

Met de labelling-

theorie stelt Howard Becker dat delinquent gedrag niet intrinsiek delinquent is, maar gedrag is

dat mensen bestempelen als delinquent. Dit illustreert hij in “Outsiders” met een studie over

dance-muzikanten en een studie over marihuanagebruikers. Zijn studie over

marihuanagebruikers bestaat uit twee delen, een gedeelte genaamd „On becoming a

marihuana user‟ en een casestudy over de Marihuana Tax Act, waarmee hij aan de hand van

de labelling-theorie uitlegt hoe bepaalde wetten tot stand kunnen komen.52

49

BERGER, R.J., „Agency, structure and the transition to disability: a case study with implications for

life history research‟, The Sociological Quarterly, 2008, 309-310; DECORTE, T., VAN CALSTER,

P. en ZAITCH, D., l.c., 22; MILLER, R.L., o.c., 21; MERRIL, B. en WEST L., o.c., 2009, 26-27;

Methods of Life Course Research: qualitative and quantitative approaches, GIELE, J.Z. en ELDER,

G.H. (eds.), London, Sage, 1998, 17 50

BERTAUX, D., l.c., 2-6; CHALASINSKI, J., l.c., 120-121 51

BECKER, H.S., Outsiders: studies in the sociology of deviance, London, Free Press of Glencoe, 1963,

215 p.

52 SYKES, G., „Outsiders: studies in the sociology of deviance‟, American Sociological Review, 1964,

134-135


16

Helen Hughes is een Canadese sociologe die studeerde aan de universiteit van Chicago. Ze

werd bekend door haar vele werk voor de “American Journal of Sociology”, werk waarvoor

ze als vrouw niet betaald werd. Hughes was actief bij verschillende feministische organisaties,

en deed onder andere casestudies naar vrouwen in de academische wereld. Zo schreef ze ook

enkele autobiografische artikels over haar ervaringen, bijvoorbeeld “Maid of all work or

departmental sister-in-law? The faculty wife employed on campus.” of

“Wasp/woman/sociologist”.53

1.1.6 Het biografisch onderzoek vandaag

Door het leggen van nieuwe accenten in de kwalitatieve onderzoeksmethoden, is de

biografische methode opnieuw populair sinds de jaren ‟80.54

De life histories zoals ze werden

uitgevoerd door de aanhangers van de Chicago School in de jaren ‟20 en ‟30 van de vorige

eeuw nemen nog steeds een prominente plaats in binnen het onderzoek dat zich vandaag

kenmerkt als het biografisch perspectief.55

De hernieuwde interesse in de kwalitatieve

onderzoeksmethoden en technieken kunnen gezien worden als een reactie tegen de jarenlange

onderdrukking ten voordele van het kwantitatief onderzoek. Kwalitatieve onderzoekers

bekritiseerden de positivistische assumpties van de kwantitatieve analyses en het gebruik van

die analyses om hypotheses te testen en theorieën te ontwikkelen. Kwalitatieve methoden zijn

breder, ze kunnen een groot aantal variabelen opnemen in hun analyses, bovendien zijn ze

niet zo afhankelijk van financiële middelen zoals die bijvoorbeeld nodig zijn om een

grootschalige bevolkingssurvey uit te voeren. De vele rijke beschrijvingen die mogelijk zijn

met kwalitatieve technieken laten toe een beeld te vormen van sociale processen en/of

fenomenen. Biografische methoden hebben daarboven ook een sterke humanistische impuls,

aangezien ze een stem geven aan de sociaal achtergestelden. Door biografisch en ander

kwalitatief onderzoek krijgt de mens achter het cijfer, achter de „case‟, een gezicht en een

identiteit, iets wat bij een kwantitatieve analyse niet mogelijk is. Daar was de case meestal

53

EICHLER, M., „Women Pioneers in Canadian Sociology: The effects of a Politics of Gender and a

Politics of Knowledge‟, The Canadian Journal of Sociology/ Cahiers Canadiens de Sociologie, 2001,

380-381; HUGHES, H., „Maid of all work or departmental sister-in-law? The faculty wife employed

on campus.‟, American journal of sociology, 1973, 767- 772; HUGHES, H.,

„Wasp/Woman/Sociologist.”, Society, 1977, 69 - 80 54

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 23-24; MCCALL, M.M. en WITTNER, J.,

„The good news about life history‟ in Symbolic Interaction and Cultural Studies, BECKER, H.S. en

MCCALL, M.M., (eds.), Chicago, 1190, 46 55

MILLER, R.L., o.c., 5


17

monddood, werd het subject nergens in het onderzoek betrokken.56

Zo werd de dader of

crimineel bij kwantitatief criminologisch onderzoek als een object bestudeerd, verschillende

criminologische scholen bestudeerden de herseninhoud, de wenkbrauwen of de geestelijke

vermogens van delinquenten. Pas sinds de opkomst van de Chicago school gaat men ook

effectief communiceren met het onderzoekssubject en hem in een fysieke en sociale

omgeving plaatsen.57

Vandaag geldt dat noch kwantitatief noch kwalitatief onderzoek alle aspecten van

criminaliteit kunnen vatten en de wetenschap niet zonder kwalitatief en kwantitatief

onderzoek kan.58

Het of-verhaal is een en-verhaal geworden. Een casestudy kan dan ook,

wanneer hij correct uitgevoerd wordt, in combinatie met andere technieken, een van de meest

waardevolle observationele en analytische instrumenten worden voor een

socioloog/criminoloog.59

1.2 De casestudy vandaag

Casestudy is een kwalitatief onderzoek waarbij er slechts een klein aantal

onderzoekseenheden zijn, de „case‟ dus, die men als onderzoeker zo integraal mogelijk wil

begrijpen, men gaat dus werken in de diepte. Deze aanpak in de diepte wordt ook wel een

holistische aanpak genoemd. Een onderzoekseenheid of case kan simpel of complex zijn. Het

kan een kind zijn, of een crimineel, maar ook bijvoorbeeld een klas kinderen of zelfs een

incident, een milieuramp bijvoorbeeld.60

Er zal praktisch altijd sprake zijn van selectieve of strategische steekproeven die men dus

kwalitatief gaat benaderen. Bij het uitvoeren van mijn onderzoek volgen we de

onderzoeksstrategie van de enkelvoudige casestudy. Naast de enkelvoudige casestudy is ook

een vergelijkende casestudy mogelijk. Bij de enkelvoudige casestudy is er slechts één

56

ROBERTS, B., o.c., 37-50

57 VAN SOOMEREN, P.F., „Chicago-school revisited‟ Themanummer „daders aan het woord‟ in

Justitiële Verkenningen, 1991, 8 58

SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 21 59

MILLER, R.L., o.c., 21; Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), New York,

McGraw-Hill Book Company, 1978, 285; VAN SOOMEREN, P.F., l.c., 11 60

GERRING, J., Case study research: principles and practices, Cambridge, Cambridge university

press, 2007, 17; STAKE, R.E., „Case Studies‟ in Handbook of qualitative research, DENZIN, N.K. en

LINCOLN, Y.S., (eds.), Thousand Oaks, Sage, 2000, 435


18

onderzoekseenheid en die werd volgens een selectieve steekproef bewust gekozen. Die ene

case, namelijk Freddy Horion, willen we zo integraal mogelijk trachten te bestuderen. Bij de

vergelijkende casestudy is er sprake van meerdere onderzoeksobjecten, die men dan met

elkaar gaat vergelijken.61

Een casestudy kan dus wel verschillende „cases‟ bevatten.62

Een onderzoeker die aan biografisch onderzoek doet, treedt binnen in de wereld van het

onderzoekssubject, stap voor stap. Alle objectieve feiten worden nagegaan alsook de reacties,

interpretaties en houdingen van de onderzoekspersoon ten opzichte van die feiten,

gebeurtenissen en ervaringen. Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de basis

van de life history het perspectief van het subject of de subjecten is. Hun wereld moet

doordrongen, vergeleken en begrepen worden De onderzoeker moet als het ware een

empathische houding aannemen; hij moet de denk- en leefwereld van zijn case binnendringen

en de kritische objectieve ervaringen relevant voor het onderzoek naast die persoonlijke

ervaringen leggen. Op deze wijze wordt de definitie van de situatie door het subject

vergeleken met objectieve waarnemingen door de onderzoeker. Stel dat het onderzoekssubject

een delinquent is, dan kunnen opeenvolgende periodes van opsluiting onderzocht worden, de

subjectieve ervaringen rond deze opsluitingen kunnen vergeleken worden met de objectieve

feiten zoals de arrestatie of veroordeling, bijvoorbeeld kan vergeleken worden hoe ze ervaren

worden, of de opsluiting terecht is, enz.

Om een integraal antwoord op de probleemstelling te krijgen kunnen ook de perspectieven

van ouders, al dan niet delinquente peers enz. opgenomen worden.63

Bij biografisch onderzoek gaan onderzoekers dus de levensloop van individuen of bepaalde

aspecten van die levensloop analyseren, na eerst zoveel mogelijk gegevens verzameld te

hebben.64

Alle verzamelde feiten en data worden vervolgens geïnterpreteerd volgens een

bepaald theoretisch kader. Wanneer dit theoretisch kader ontbreekt, is er slechts sprake van

een beschrijvende casestudy. Deze interpretatie van de data kan vanuit verschillende

61

DECORTE, T., o.c., 122-123, 126 62

GERRING, J., o.c.., 27 63

Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.,K. (ed.), 287; CHANFRAULT-DUCHET, M.-F.,

„Narrative Structures, Social Models, and Symbolic Representation in the Life Story‟ in Women‟s

words: the feminist practice of oral history, GLUCK, S.B. en PATAI, D., (eds.) New York,

Routledge, 1991, 89 64

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 4


19

theoretische uitgangspunten. De epistemologische dimensie die men aanneemt kan dus zowel

het empirisme, rationalisme of het pragmatisme zijn. Bij de analyse kunnen onderzoekers zich

concentreren op de analyse van de sociale organisatie, verhoudingen, subculturen, maar ze

kunnen ook focussen op het niveau van het individuele en de persoonlijkheid, identiteit

analyseren of specifiek voor een criminoloog de deviante carrière. De substantieve dimensie

van de methode kan dus variëren van microniveau, mesoniveau en macroniveau. Op het

microniveau kunnen we dan de analyse van het individuele, de persoonlijkheid, de deviante

carrière enz. stellen. Op het mesoniveau onderscheiden we de (sociale) instituties die

onderzocht kunnen worden en als we de sociale verhoudingen, subculturen, … gaan

analyseren, dan spreken we van een analyse op het macroniveau.

Wetenschappers maken gebruik van allerlei soorten materiaal zoals persoonlijke documenten,

verhalen, officiële documenten, enz. om bepaalde levenservaringen, life-events of keerpunten

in het leven van een individu te bestuderen.65

Eigenlijk mag het elke soort van informatie

bevatten, dus ook foto‟s, schema‟s, diagrammen,…66

Zelfs secundaire bronnen kunnen

bijdragen tot de analyse: etnografisch veldwerk, mediaberichten, semi- en zelfs niet-

gestructureerde interviews … Maar de neergeschreven of mondelinge biografie blijft de meest

waardevolle aldus Denzin.67

Persoonlijke narratieven, uitgegaan van iemands eigen verhaal en/of woorden, net die

subjectiviteit is heel waardevol. Terwijl veel onderzoekstechnieken uitgaan van objectief

materiaal, gaat de biografische studie net op zoek naar persoonlijke meningen, houding en/of

interpretaties. Er moet natuurlijk op gelet worden dat deze subjectieve meningen niet als

objectieve beschrijvingen gebruikt worden:68

persoonlijke narratieven beschrijven niet de

wereld of feiten maar hoe de schrijver die ervaart. Het is net naar die interpretaties dat

onderzoekers op zoek zijn, want op basis van die interpretaties gaan mensen handelen.

65

DENZIN, N.K., Interpretive biography, 13; PRESSER, L., „the narratives of offenders‟, 177-178; 66

BROMLEY, D.B., The case-study method in psychology and related disciplines,

Chichester, Wiley, 1986, 44 67

GERRING, J., o.c., 68-69; KOHLI, M., l.c., 62 68

SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 2-4


20

Mensen reageren op basis van feiten, hun handelen is niet objectief, maar hangt af van de

interpretatie die zij aan die feiten geven.69

Ook moet er bij de analyse rekening gehouden worden met het feit dat levensverhalen en

biografieën steeds gecreëerd worden in een bepaalde sociale structuur en cultuur. Er moet dus

altijd voorzichtig gebruik worden gemaakt van de verkregen inzichten.70

1.3 Gebruik van life histories in de criminologie

Tegenstanders van de biografische methode durven wel eens het verwijt laten horen dat een

casestudy-onderzoek louter journalistiek is en aan elke wetenschappelijke waarde ontbreekt.

De casestudy zou slechts vage resultaten opleveren, die niet gegeneraliseerd zouden kunnen

worden of bijdragen tot theorievorming. Bovendien zou de methode verspillend, tijdrovend

en alles behalve efficiënt zijn.71

Casestudies kunnen nochtans uitgevoerd worden voor vele onderzoeksdoeleinden. De meest

voorkomende reden om een casestudy uit te voeren is waarschijnlijk dat er een specifiek,

praktisch probleem opduikt dat om een actie vraagt, bijvoorbeeld een kind dat weigert naar

school te gaan, een meisje wordt verkracht, een politicus gedraagt zich op schandalige wijze,

een bedrijf maakt niet genoeg winst en staat tegenover een schadelijke staking. Wanneer er

genoeg gebeurtenissen van hetzelfde type zijn, kunnen onderzoekers gaan classificeren en

generaliseren. Ze kunnen bepaalde patronen ontdekken in de omstandigheden en acties die de

onderzoekers bestuderen. De grote waarde van een casestudy is vooral dat de methode

bottom-up werkt in plaats van top-down. Een casestudy handelt in eerste instantie rechtstreeks

met een individueel subject of object in een reële context. Men vertrekt van de case en niet

van een abstracte theorie, vanuit die ene case kunnen we dan de resultaten van de analyse

toepassen bij andere vergelijkende cases. Dit sluit natuurlijk niet uit dat ook theorieën kunnen

getest worden met de biografische methode.

69

PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, 10; MERTON, R.K., „Some thoughts on the

concept of sociological autobiography‟ in Social change and the life course, RILEY, M.W., (ed.),

Beverley Hills, Sage Publications, 1988, 18-19 70

LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 3

71 FARADAY, A. en PLUMMER K, „Doing life-histories‟, Sociological Review, 1979, 774;

KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., (eds.), „Mensen van vlees en bloed – kwalitatief

onderzoek in de criminologie‟, Themanummer Tijdschrift voor Criminologie, 2008, 325


21

Een andere veel voorkomende reden om een casestudy uit te voeren is dan ook om een theorie

te illustreren, aan te tonen, of zelfs te testen. Vooral psychoanalytische casestudies horen in

deze laatste categorieën thuis.72

Eén van de kritieken was dat casestudies problemen met zich

meebrengen met betrekking tot generaliseerbaarheid, omdat het slechts een klein aantal

onderzoekseenheden heeft. De case-selectie moet op zorgvuldige wijze gebeuren om dit

probleem te verhelpen, bijvoorbeeld een typische case of net een compleet afwijkende case.

Bovendien is de externe validiteit dan niet altijd even groot, de interne validiteit kan heel sterk

zijn.

Soms wordt ook omwille van pragmatische redenen voor de casestudy gekozen, wanneer niet

veel data beschikbaar is, of men nog niet veel weet over het onderwerp kan het nuttig zijn om

een case in de diepte te onderzoeken. De keuze kan ook afhangen van de beschikbare data, zo

kan het beter zijn om een kwalitatief hoogstaand onderzoek te gaan uitvoeren dat gebruik

maakt van de casestudy, dan een kwantitatief onderzoek dat lijdt onder weinige of niet

volledige data.73

Over de meerwaarde van een casestudy-onderzoek kunnen we besluiten met de woorden van

John Gerring in zijn boek “Case study research” :

“We gain better understanding of the whole by focusing on a key

part.”74

Life histories wordt in vele disciplines toegepast en gezien als een waardevol instrument. Zo

wordt gebruik gemaakt van de techniek in onder andere de criminologie, sociologie,

psychologie, psychiatrie, antropologie, maar ook in andere vakgebieden zoals industriële

wetenschappen, management, politieke wetenschappen, … Allen hebben ze eenzelfde

basisredenering gemeen, een specifieke reeks van gebeurtenissen en/of relaties wordt

72

BROMLEY, D.B., o.c., xi-x, 41; RUSTIN, M. „Reflections on the biographical turn in social science‟ in The turn to biographical methods in social science : comparative issues and examples,

CHAMBERLAYNE, P., (ed.), London, Routledge, 2005, 45 73

GERRING, J., o.c., 57; PLUMMER, K., Documents of life 2: an invitation to a critical humanism,

London, Sage Publications, 2001, 160-162; LIEBLICH, A., TUVAL-MASHIACH, R. en ZILBER,

T., Narrative Research: reading, analysis and interpretation, Thousand Oaks, Sage Publications,

1998, 2-3 74

GERRING, J., Ibid., 1


22

geïdentificeerd. Dit vormt de „case‟ die dan beschreven, geanalyseerd, geïnterpreteerd en

geëvalueerd wordt binnen een bepaald theoretisch kader.75

Zeker binnen de criminologie is de waarde van de autobiografische methode algemeen

erkend. Zoals reeds eerder aangetoond streeft de life history-methode ernaar om een individu

en zijn ervaringen te beschrijven en te analyseren en vervolgens te gaan kaderen in een

bredere sociaal-historische context. Dit kan in het bijzonder een waardevolle bijdrage

betekenen voor de studie naar deviantie. Biografisch onderzoek in de criminologie kan

gebruikt worden om criminaliteit te beschrijven en verklaren. Beschrijvende studies kunnen

zeer waardevol zijn om inzicht te verkrijgen in het levensverhaal van delinquente personen of

in delinquente subculturen wat een weinig toegankelijke doelgroep is. Dankzij de studie van

levensverhalen krijgt deze gemarginaliseerde doelgroep ook een stem om de soms

misleidende in incorrecte theorieën of universele “waarheden” tegen te spreken. In veel

wetenschappelijk onderzoek wordt de deviant als het ware losgekoppeld van zijn dagelijkse

bestaan en zijn sociale wereld. Door het gebruik van een casestudy kan aangetoond worden

dat een crimineel, meer dan zomaar een crimineel is. Criminaliteit beslaat dikwijls maar een

klein deel van iemands bestaan. Verhalen van criminelen en vanuit het oogpunt van

criminelen kan ook helpen om dingen, zoals crimineel gedrag, te verklaren en in een theorie

vast te leggen. Deze narratieven van criminelen kunnen de oorsprong van het crimineel

gedrag en het criminaliseringsproces verklaren. Bovendien kunnen ook allerlei andere

factoren bestudeerd worden, zo kan er ook geanalyseerd worden welke aspecten een persoon

weerhouden van een criminele levensstijl of er kan een gefundeerd debat over een effectieve

bestraffing gevoerd worden.76

Aangezien de biografische methode vaak focust op het procesmatige en de subjectieve

ervaringen van een persoon, kan het gebruik van life histories ook een essentiële aanvulling

vormen op bestaande theorieën, zoals reeds eerder gesteld. Vele moderne theorieën, zoals

bijvoorbeeld theorieën van organisatie, criminaliteit in het algemeen of in kleine groepen,

benadrukken subjectieve variabelen of bepaalde gedragspatronen en bevatten slechts zelden

data over de natuur van die subjectieve variabelen of gedragspatronen. De biografische

75

BROMLEY D.B., o.c., ix 76

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 23-24; GADD, D. en JEFFERSON, T., o.c.,

1; LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 1; PRESSER, L., „the narratives of

offenders‟, 177-178; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 1, 17


23

methode kan deze variabelen verder uitspitten en zo een aanvulling op de bestaande theorie

vormen.77

Bijgevolg kan men stellen dat de biografische studie zowel theoretische als praktische

relevantie bevat. De theoretische relevantie bestaat er dus in dat algemene theorieën over (de

etiologie van) criminaliteit kunnen gezocht worden. In de praktijk kunnen

levensgeschiedenissen de basis vormen voor specifieke hypotheses over criminele

gedragspatronen of over bestraffing.78

Biografisch onderzoek kan dus heel waardevol zijn voor veel onderzoek. Toch is het

wenselijk om het levensverhaal van het onderzoekssubject slechts te bekijken als een deel van

de totale casestudy en het onderzoeksmateriaal met allerlei documenten aan te vullen. Zo

kunnen politiedocumenten of medische gegevens helpen om een integraal, veelzijdig beeld te

vormen van het individu dat onderzocht wordt. Deze zaken kunnen louter een aanvulling

vormen op de reeds verzamelde gegevens maar zorgen vaak voor een betere en accurate

interpretatie.79

1.4 Varianten en benadering

1.4.1 Realistisch, neo-positivistisch of narratief

Robert Miller onderscheidt in zijn boek “Researching Life Stories and Family Histories”80

drie benaderingen voor de biografische methode. De eerste benadering is realistisch. De kern

van de realistische benadering is inductie. De verzamelde informatie wordt gebruikt om

algemene principes betreffende sociale fenomenen te vormen. De informatie moet

waardenvrij verzameld worden en mag nog niet “besmet” zijn door bestaande, voorafgaande

hypotheses of vooroordelen. Hier is een open manier van data verzamelen aangewezen. De

realistische benadering houdt in dat de standpunten van de actor of de actoren een objectief

aspect van de werkelijkheid zijn. Een belangrijk principe bij het inductieve proces is dat van

saturatie – meerdere cases zouden verzameld moeten worden tot saturatie optreedt. In deze

77

Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), 285 78

FARADAY, A. en PLUMMER, K., l.c., 777; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own

Story, 19 79

SHAW, C., o.c., 2

80 MILLER, R.L., o.c., 172 p.


24

verzamelde data zou steeds hetzelfde patroon aan het licht moeten komen en zo kunnen de

bevindingen gegeneraliseerd worden.81

De tweede benadering van Miller is neo-positivistisch van aard. Deze benadering heeft het

meeste verwantschap met de klassieke sociologie. De kern van de neo-positivistische

benadering is deductie. Bestaande netwerken van concepten en ideeën worden gebruikt om

theoretische hypotheses op te stellen. Die hypotheses worden vervolgens getest op basis van

de verzamelde data en de geobserveerde of gerapporteerde fenomenen. Hier is er sprake van

een doelgerichte en gefocuste dataverzameling.82

De derde methode is de beschrijvende methode of de narratieve benadering. De narratieve

benadering baseert zich fundamenteel op de ontwikkeling van het standpunt van de

respondent gedurende het vertellen van zijn levensverhaal. Het begrijpen van het individu‟s

unieke en veranderende perspectief, zoals hij het overbrengt binnen de context van het

dataverzamelen is belangrijker dan de objectieve feiten. Ook de wisselwerking tussen de

interviewer en geïnterviewde is zeer belangrijk bij deze benadering.

Overlappingen tussen de drie benaderingen zijn natuurlijk steeds mogelijk.83

1.4.2 Intrinsieke casestudy, instrumentele of collectieve casestudy

Een andere mogelijkheid is om een onderscheid te maken naargelang het doel van de

casestudy. Dit is was Robert Stake doet in “The Art Of Case Study Research”84

en in zijn

bijdrage aan het boek “Handbook of qualitative research”85

van Norman Denzin en Yvonna

Lincoln. Ook hij onderscheidt drie soorten van casestudy; de intrinsieke casestudy, de

instrumentele casestudy en de collectieve casestudy.

Een casestudy is intrinsiek als het doel is beter inzicht te verkrijgen in die ene specifieke case.

De case werd niet gekozen omdat het voor verschillende andere cases kan model staan of

81

MILLER, R.L., ibid., 11 82

MILLER, R.L., Ibid., 12 83

MILLER, R.L., Ibid., 12 84

STAKE, R.E., The Art Of Case Study Research, Thousand Oaks, Sage Publications, 1995, 3-4 85

STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 435


25

omdat het een specifiek probleem voorstelt, maar wel omdat precies die case, in al zijn

bijzonderheid en/of alledaagsheid ons interesseert. De bedoeling is niet om abstracte

concepten of fenomenen te begrijpen, zoals bijvoorbeeld de derdewereldproblematiek of het

immigratievraagstuk, het is ook niet de bedoeling om aan echte theorievorming te doen. De

studie is ondernomen vanuit pure interesse in die ene deviant, die ene gebeurtenis, …86

Stake spreekt van een instrumentele studie als een bepaald object of subject onderzocht wordt

om te kunnen generaliseren en inzicht in een breder probleem te kunnen verkrijgen. De zaak

zelf is ondergeschikt, het speelt een loutere steunende rol en dient enkel om onze kennis te

verbreden in iets breder. Het blijft natuurlijk een diepte-onderzoek maar dit alles omdat dit de

onderzoeker helpt te generaliseren. De case kan een type-voorbeeld zijn van wat men wil

onderzoeken, en zo wordt de case ook gekozen.

Als laatste wordt gesproken van de collectieve casestudy, hier is er nog minder intrinsieke

interesse in de case zelf van de onderzoekers dan bij de instrumentele casestudy. Hier gaat

men op zoek naar meerdere cases om een fenomeen, populatie of een gegeven te bestuderen.

Het grote verschil met de instrumentele casestudy is dat het hier om meerdere

onderzoeksobjecten gaat. Men gaat verschillende cases onderzoeken omdat ze gelijk zijn of

juist van elkaar verschillen, volledig of slechts in enkele kenmerken.87

Soms is de case het doel an sich, soms is het een middel.

1.4.3. De verschillende dimensies van een life history

Paul Luken en Suzanne Vaughan voerden onderzoek naar het gebruik van life history met

behulp van een meta-analyse van levensverhalen. Ze evalueren het werkelijke gebruik van de

life history-methode als een hervormende (transformative) praktijk in de sociologie. Alle

levensverhalen die gepubliceerd werden in de Verenigde Staten vanaf het verschijnen van de

Polish Peasant werden betrokken bij de meta-analyse. Het begrip levensverhaal werd daarbij

86

STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 437 87

STAKE, R.E., Ibid., 437


26

zeer breed geïnterpreteerd, tijdens het dataverzamelen zochten de onderzoekers met allerlei

termen zoals: oral history, life histories, life narratives, life story of autobiografie.88

Het gebruik van levensverhalen werd onderzocht aan de hand van de volgende dimensies89

:

- Het niveau van analyse of de substantieve focus van het onderzoek

- De epistemologische dimensie of de relatie tussen data en onderzoeker

- De manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt

- De relatie tussen de life history en andere mogelijk verzamelde data

- Het doel van het wetenschappelijk onderzoek

- De relatie tussen de onderzochte case en andere fenomenen

Bij deze studie staan we uitgebreider stil omdat ze heel veel facetten van de own story

behandelt. In wat volgt wordt elke dimensie kort omschreven en wordt een overzicht gegeven

van de verschillende benaderingen die er bestaan binnen elke dimensie.

Een eerste dimensie van de life history die Luken en Vaughan in hun onderzoek bestudeerden

was het niveau van analyse of de substantieve focus van het onderzoek. Een

wetenschappelijke studie kan op het individu focussen of op andere micro-sociale processen

zoals een persoon zelf, persoonlijkheid, identiteit, carrière, aanpassing, weerstand…

Een andere mogelijkheid is om macro-processen te gaan analyseren zoals een sociale

organisatie, relaties, instituties, cultuur enz.90

Een volgende kenmerk van een life history is de epistemologische dimensie die de relatie

tussen de data en onderzoeker belicht.

Deze methode kan kaderen in een puur objectieve dimensie: levenservaringen,

levensgebeurtenissen zijn „echt‟, het zijn objectieve gebeurtenissen die kunnen beschreven

worden om een levensverhaal te formuleren. De onderzoeker kijkt hier puur objectief naar de

data. De data vormen het onderzoeksdomein an sich. Daarnaast is er de subjectieve dimensie

waarbij het verzamelde materiaal de interpretatie van een subjectieve ervaring vormt, het is

88

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., „Life history and the critique of American Sociological Practice‟,

Social Inquiry, 1999, 405-406 89

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 406 90

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 408


27

geen op zichzelf staand feit. Deze dimensie wordt vooral gehanteerd bij onderzoek naar de

waarden, de betekenis van een ervaring, onderzoek naar hoe iemand bepaalde situaties zou

definiëren en hoe een individu betekenis geeft aan zijn wereld. Data, materiaal worden

gekaderd, er ontstaat een raamverhaal. De meest populaire methode is een duale dimensie: de

meeste onderzoekers - Luken en Vaughan noemen in hun studie onder andere de namen van

Becker, Gerson, Naples, Wallace,…- nemen een duale houding aan tijdens hun onderzoek.

Hier worden levensverhalen gebruikt om zowel objectieve als subjectieve data te verzamelen

over hun onderzoekssubject. Verder is er nog de sociale constructie: het levensverhaal wordt

hier een product van het onderzoek zelf, de situatie of persoon die onderzocht wordt, of van

beiden. Secundaire bronnen zijn amper van belang hier.91

Een andere van de dimensies die Luken en Vaughan onderzochten is wat er gebeurt met de

verzamelde data, m.a.w. de manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt. Oplijsten

van data is natuurlijk maar de start van een onderzoek. Uit de studie “Life history and the

critique of American Sociological Practice” bleek dat de data vooral gebruikt worden om te

analyseren. Onderzoekers kunnen ervoor kiezen de gegevens te categoriseren of in

analytische bestanden plaatsen. Deze categorieën kunnen bestaande concepten uit de

sociologie zijn of een typologie opgesteld door de onderzoeker. Ook concepten gebruikt door

het onderzoekssubject zelf kunnen als categorieën gebruikt worden, maar dit komt slecht

zelden voor.

Naast de analyse van de levensverhalen, wordt ook vaak geïnterpreteerd. Hier bestaat slechts

een eenvoudig kader en enkele concepten om een beschrijving te maken van het levensverhaal

en hoe dat levensverhaal geconstrueerd werd.

Een andere mogelijkheid is om het standpunt van het subject te behouden, zonder een

navolgende analyse of interpretatie. Een voorbeeld is het boek van Helen Hughes “The

fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict”.92

Hier wordt gedurende heel het

boek het standpunt van “Janet” behouden, zonder verdere analyse of interpretatie. Het is de

91

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 408-410 92

The fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict, HUGHES, H., (ed.), Boston, Houghton

Mifflin, 1961,


28

meest pure vorm van een “own story”. De onderzoeker filtert zich helemaal weg in het

eindproduct.93

Vervolgens kan men kijken naar de relatie tussen de life history en andere mogelijk

verzamelde data. Ook hier onderscheiden we verschillende mogelijkheden. Soms is het

levensverhaal zoals dat verteld of neergeschreven werd door het onderzoekssubject de enige

bron van data, maar meestal wordt gebruik gemaakt van een heel gamma aan

materiaal/documenten. Deze aanvullende documenten kunnen om verscheidene doelen

aangebracht worden. Om historische feiten te verifiëren bijvoorbeeld, of om alle mogelijke

informatie te trianguleren, of om een verdere context te scheppen die het levensverhaal beter

doet begrijpen. Een voorbeeld van triangulatie zijn de verschillende werken van Shaw die

reeds eerder besproken werden. In “The Jack-Roller”, maar ook in “A Natural History of a

Delinquent Career”, worden de autobiografieën van de delinquenten aangevuld met

politierapporten, medische dossiers, gerechtelijke documenten, enz. Een onderzoeker kan ook

uitleggen waarom hij een bepaald onderwerp wil bestuderen en daarmee context scheppen, zo

kunnen bij een studie naar de verandering van familie- en/of werkpatronen allerlei cijfers of

demografische gegevens over huwelijken, scheidingen of werkloosheid getoond worden.94

Het doel van het wetenschappelijk onderzoek is de voorlaatste dimensie die Luken en

Vaughan in hun studie naar life histories opsomden. Hier onderscheiden de onderzoekers vier

mogelijkheden: verklaren, verkennen, toepassen of beschrijven. Bij verklaren gaat een

onderzoeker op zoek naar het antwoord op de vraag: waarom? Wat is de oorzaak? Wat is het

gevolg? Een voorbeeld is de The Polish Peasant, met hun studie zoeken Thomas en Znaniecki

een verklaring voor de sociale verandering. Wanneer nog niet veel over een onderwerp

geweten is gaat men eerst verkennen, men gaat beschrijven hoe sociale processen

plaatsvinden om er vervolgens een bepaalde hypothese of een theorie uit af te leiden. Vele

sociologen aan de Chicago School zagen het als de techniek bij uitstek voor verkennend

onderzoek. Van toepassen is er sprake wanneer onderzoekers met hun studie specifieke

problemen willen oplossen of willen bijdragen tot het oplossen van een probleem. Ook hier

kan de Chicago School als voorbeeld aangehaald worden, zo heeft Shaw met zijn studie over

Stanley als doel een licht te werpen op de fundamentele natuur van gedragsmoeilijkheden

93

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., l.c.., 408-410 94

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid, 414


29

maar ook om een basis te bieden aan een behandelingsplan aangepast aan het gedrag, de

interesses en de persoonlijkheid van de jonge delinquent. Beschrijven tenslotte legt de nadruk

op het uitzoeken van de betekenisconstructies in het discours van een subject. De onderzoeker

gaat hier verder dan de feiten, hij gaat op zoek naar details, context, emoties, gevoelens, …95

Als laatste dimensie onderscheiden Luken en Vaughan tenslotte de relatie tussen de

onderzochte case en andere fenomenen.96

Hieruit kwam naar voor dat gebruikers van de

casestudy over het algemeen gaan generaliseren, illustreren of hun subject bekijken als een

deskundige over de sociale fenomenen die onderzocht werden. Met generaliseren wordt dan

bedoeld dat het subject repre