Freddy Horion: een biografie over een zesvoudige moordenaar
Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen
door (00603625) Vanackere Soetkin
Academiejaar 2009-2010
Promotor : Commissarissen : Prof. Dr. Tom Decorte Prof. Dr. Brice Deruyver Lic. Maarten Van De Velde
I
Trefwoorden
Kwalitatief onderzoek
Casestudy
Freddy Horion
Zesvoudig moordenaar
Socio-culturele omgeving
Life-events
II
Verklaring inzake toegankelijkheid van de masterproef criminologische wetenschappen
Ondergetekende,
VANACKERE SOETKIN 00603625
geeft hierbij aan derden,
zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of
leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen,
[de toelating] [geen toelating]
om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien
beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts
zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden.
Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de
masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden
onmiddellijk na het titelblad.
Datum: 13/08/10
Handtekening:
III
Woord vooraf
Deze masterproef werd geschreven in het kader van het behalen van mijn masterdiploma
criminologische wetenschappen aan de Universiteit Gent. Zonder de hulp van enkele mensen
zou deze niet tot stand kunnen gekomen zijn, ik wil hun dan ook mijn oprechte dank
aanbieden.
Eerst en vooral wil ik mijn promotor Prof. Dr. Tom Decorte bedanken voor zijn hulp,
begeleiding en vaak kritische maar terechte aanmerkingen. Mijn commissarissen Prof. Dr.
Brice De Ruyver en Lic. Maarten Van de Velde bedank ik voor het lezen en beoordelen van
mijn thesis. Graag bedank ik ook Bart Vosters en Tony Van Parijs voor hun tijd.
Daarnaast gaat mijn dank uit naar mijn meter voor het nalezen van mijn masterproef en mij
steeds met raad bij te staan. Ook mijn ouders wil ik graag bedanken voor hun
onvoorwaardelijke steun en mij steeds te steunen in alle keuzes die ik maakte. Mijn vriend
Ward dank ik voor de technische steun, zonder hem was mijn computer waarschijnlijk
meermaals aan diggelen gesmeten. Verder dank ik iedereen die bereid was mij moed in te
spreken wanneer de masterproef me te veel werd!
Vanackere Soetkin
13 augustus 2010
IV
Inhoudsopgave
Inleiding: probleemstelling en onderzoeksvragen ................................................................. 1
Freddy Horion ........................................................................................................................ 1
Biografische methode ............................................................................................................. 2
Onderzoeksvragen .................................................................................................................. 4
HOOFDSTUK 1: Theoretisch kader ...................................................................................... 6
1.1 Ontwikkeling van de biografische methode ..................................................................... 6
1.1.1 De Chicago School ................................................................................................... 7
1.1.2 The Polish Peasant in Europe and America ............................................................... 8
1.1.3 The Jack-Roller ........................................................................................................ 10
1.1.4 Andere voorbeelden ................................................................................................ 12
1.1.5 Overheersing van de kwantitatieve onderzoeksmethoden ...................................... 14
1.1.6 Het biografisch onderzoek vandaag ......................................................................... 16
1.2 De casestudy vandaag .................................................................................................... 17
1.3 Gebruik van life histories in de criminologische wetenschappen .................................. 20
1.4 Varianten en benaderingen ............................................................................................. 23
1.4.1 Realistisch, neo-positivistisch of narratief .............................................................. 23
1.4.2 Intrinsieke casestudy, instrumentele casestudy of collectieve casestudy ................ 24
1.4.3 De verschillende dimensies van een life history ..................................................... 25
1.5 Besluit ............................................................................................................................. 29
HOOFDSTUK 2: Methodologie ............................................................................................ 32
2.1 Onderzoeksmethode ....................................................................................................... 32
2.2 Databronnen .................................................................................................................... 34
2.3 Het levensverhaal van Freddy Horion ............................................................................ 37
V
2.3.1 Geboorte en familie ................................................................................................. 37
2.3.2 School en werk ........................................................................................................ 38
2.3.3 Sociale factoren ........................................................................................................ 38
2.3.4 Andere significante gebeurtenissen en ervaringen .................................................. 39
2.4 Analyse ........................................................................................................................... 39
2.5 Betrouwbaarheid, geldigheid en bruikbaarheid ............................................................. 40
2.5.1 Betrouwbaarheid ..................................................................................................... 40
2.5.2 Geldigheid ................................................................................................................ 41
2.5.3 Bruikbaarheid ........................................................................................................... 42
2.6 Besluit ............................................................................................................................. 42
HOOFDSTUK 3: De levensgeschiedenis van Freddy Horion ............................................ 43
3.1 Inleiding ......................................................................................................................... 43
3.2 Het leven van Freddy Horion, 1947-… ......................................................................... 43
3.2.1 Kinder- en schooltijd .............................................................................................. 43
3.2.2 Adolescentiejaren .................................................................................................... 46
3.2.3 Eerste keer naar Assisen ......................................................................................... 50
3.2.4 Wrok tegen de maatschappij ................................................................................... 58
3.2.5 De stoppen slaan door ............................................................................................. 60
3.2.6 Horion als ontsnappingskoning .............................................................................. 66
3.2.7 Terug naar de samenleving ..................................................................................... 68
3.2.8 Monster zonder waarde ........................................................................................... 76
3.2.9 Horion vandaag ...................................................................................................... 71
3.3 Besluit ........................................................................................................................... 74
HOOFDSTUK 4: Inhoudelijke Analyse ............................................................................... 75
4.1 Inleiding ......................................................................................................................... 75
VI
4.2 Analyse van de own story .............................................................................................. 76
4.2.1 De Inleiding ............................................................................................................ 76
4.2.2 Opgekropte emoties ................................................................................................ 76
4.2.3 Op zoek naar een zondebok ................................................................................... 77
4.2.4 Horion, familieman ................................................................................................. 80
4.2.5 De leugen ................................................................................................................. 81
4.3 Analyse van omstandigheden ........................................................................................ 83
4.3.1 Horion, een massamoordenaar? .............................................................................. 83
4.3.2 Wraak- of roofmoordenaar? .................................................................................... 86
4.4 Analyse van sociale en economische achtergrond .......................................................... 88
4.4.1 De differentiële associatietheorie van Sutherland ................................................... 88
4.4.2 De straintheorie van Merton .................................................................................... 92
4.5 Besluit ............................................................................................................................ 94
HOOFDSTUK 5: Besluit ...................................................................................................... 96
5.1 Conclusies ...................................................................................................................... 96
5.2 Kritische Reflectie ........................................................................................................ 98
Literatuurlijst
Bijlage
Interview Bart Vosters
Interview Tony Van Parijs
1
Inleiding: probleemstelling en onderzoeksvragen
Freddy Horion
Sommige criminelen behoren tot het collectief geheugen van een volk; Groot-Brittannië heeft
zijn Jack the Ripper, Frankrijk kent Markies De Sade en ook België kende enkele beruchte
moordenaars. Onze buurlanden kunnen al lang aan onze staatstructuur niet meer uit maar ze
kennen wel Marc Dutroux en Kim De Gelder. Hoe zit het met Freddy Horion? De naam is
misschien wat vervaagd maar zijn foto duikt in elke populaire quiz op, zo ook weer eens in
De slimste mens van 2010: een leren jasje, ravenzwart haar en een donkere zonnebril, een
coole uitstraling.1
Freddy Horion is de casus waarop deze masterproef zich focust. Hieronder even kort een
schets van zijn criminele „carrière‟.
Op 23 juni 1979 vielen Freddy Horion en zijn kompaan Roland Feneulle de woning van de
autohandelaar Roland Steyaert binnen op zoek naar geld. De overval eindigde in een
vijfvoudige moord: de autohandelaar, zijn vrouw, z‟n twee dochters en schoonzoon werden
koelbloedig neergeschoten. Dit alles voor een schamele buit van 4.000 oude Belgische
franken. De slachtoffers uit Sint-Amandsberg werden de willekeurige slachtoffers van een
brutale roofmoord. Horion werd gevat voor de moorden en ook beschuldigd van de moord op
9 februari 1979 op de Poolse winkelierster Hélène Lichachevsky in de haven van Gent. Eerder
had Horion ook al een celstraf van zeven jaar uitgezeten voor een overval, maar hij heeft altijd
beweerd dat hij onschuldig was aan die feiten. Hij werd voor de moorden op Roland Steyaert
en zijn familie in 1980 veroordeeld tot de doodstraf die omgezet werd tot levenslang. Horion
verklaarde op zijn proces dat hij handelde uit wraak tegen de samenleving, wraak omwille van
z‟n jeugd en omwille van z‟n vorige „onterechte‟ veroordeling. Verschillende keren probeerde
hij reeds uit de gevangenis te ontsnappen.
Vandaag zit Freddy Horion nog steeds in de gevangenis. Zijn verzoeken tot voorwaardelijke
invrijheidsstelling werden hem geweigerd omdat hij nog steeds een gevaar zou vormen voor
1 OOSTERWAAL, J., „„Monster zonder waarde”: Freddy Horion twintig jaar later‟, Humo, 1998, 20
Biografisch onderzoek Freddy Horion Probleemstelling en onderzoeksvragen
2
de samenleving.2 Hij liet voor het laatst van zich horen toen hij klacht indiende tegen de
Belgische staat omdat zijn regime verstrengd werd na de ontsnapping van topgangster
Sekkaki en twee van zijn kompanen op 23 juli 2009. Nadat die met een gegijzelde helikopter
de binnenkoer van de gevangenis in Brugge konden ontvluchten werd aan Horion de
wandeling in open lucht ontzegd. Ondertussen zit Horion in de gevangenis van Hasselt, waar
hij een normaal regime heeft.3
Deze masterproef heeft meer bepaald als thema „Freddy Horion: een biografisch onderzoek
naar een zesvoudige moordenaar‟. Met ons onderzoek willen we een bescheiden
wetenschappelijke bijdrage leveren aan het inzicht in én het verklaren van crimineel gedrag.
Het doel van het onderzoek is mee te werken aan de verdere ontwikkeling van een theorie
omtrent de oorzaken van criminaliteit.4 Door een grondige casestudy/biografisch onderzoek te
voeren naar zijn leven met aandacht voor zijn socio-culturele achtergrond, de omstandigheden
en de verschillende gebeurtenissen (life-events) die plaatsvonden in zijn leven, hopen we bij te
dragen aan het blootleggen van oorzaken die leiden naar criminaliteit en aan het doorgronden
van de criminele geest…
Biografische methode
Biografische methodes (of life histories) werden voor het eerst gebruikt door William I.
Thomas en Florian Znaniecki. In hun werk “The Polish Peasant in Europe and America”5
illustreren ze hoe Poolse migranten het migratieproces van Polen naar het grote Amerika
ervaren.6 Het schoolvoorbeeld van de biografische methode in de criminologie is “The Jack-
Roller”7 van Clifford Shaw uit 1939. The Jack-Roller is het levensverhaal van Stanley, een
jonge delinquent, geschreven vanuit zijn standpunt en in zijn eigen woorden. Shaw gebruikt
2 B.J.M., Levenslang voor 6 moorden, De Standaard, 20 augustus 2009; B.M., Horion moordde uit
wraak, De Standaard, 22 juni 2009 3 B.V.B., Horion overgeplaatst naar gevangenis van Hasselt, De Standaard, 9 november 2009; S.V.H.,
Freddy Horion overgeplaatst naar gevangenis in Brugge, De Standaard, 4 februari 2010; V.V.E.,
Horion klaagt over strenger gevangenisregime, De Standaard, 4 augustus 2009 4 ROBERTS, B., Biographical Research, Buckingham, Open University Press, 2002, 40 - 50
5 THOMAS, W.I. en ZNANIECKI, F., The polish peasant in Europe and America, New York, Knopf,
1927, 2250 p. 6 DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., „(Auto)Biografische methoden‟ in Kwalitatieve
methoden en technieken in de criminologie, DECORTE, T. en ZAITCH, D., (eds.), Leuven, Acco,
2009, 3 7 SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, Chicago, University of Chicago Press,
1931, 280 p.
Biografisch onderzoek Freddy Horion Probleemstelling en onderzoeksvragen
3
vervolgens ter aanvulling officiële rapporten en documenten, zoals politieverslagen, verslagen
van de rechtbank, enz.8 Hij stelt dat de autobiografische methode drie belangrijke aspecten
van het delinquent gedrag aan het licht kan brengen:
“In our study and treatment of delinquent boys in Chicago, we have found
that the “own story” reveals useful information concerning at least three
important aspects of delinquent conduct: (I) the point of view of the
delinquent; (2) the social and cultural situation to which the delinquent is
responsive; and (3) the sequence of past experiences and situations in the
life of the delinquent.”9
Met het eerste aspect wil hij peilen naar de houding, gevoelens en interesses van een
delinquent om te weten te komen hoe de delinquent zichzelf percipieert ten opzichte van
anderen, hoe hij zijn situatie inschat en vooral hoe hij ten opzichte van zijn delinquente
ervaringen staat. Het tweede aspect peilt naar iemands sociale en culturele situatie omdat
volgens Shaw delinquent gedrag ook in die context bekeken, begrepen en bestudeerd moet
worden. Het derde aspect tenslotte peilt naar bepaalde gebeurtenissen en ervaringen die het
gedrag en/of volledige persoonlijkheid van een mens beïnvloeden.10
Net zoals Shaw willen we het levensverhaal van een crimineel reconstrueren en een zo
volledig mogelijk beeld van Horion als mens en als crimineel bekomen. Om inzicht te krijgen
in het gedrag van Freddy Horion is het nodig om zo gedetailleerd mogelijk te weten te komen
welk parcours hij aflegde, m.a.w. welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of
combinaties hebben geleid tot het criminele gedrag bij Horion? Wat dreef die man? Ook is het
belangrijk om alle feiten gedetailleerd te bekijken, welk soort misdadiger is Horion; een
massamoordenaar, een seriemoordenaar, een wraakmoordenaar, een roofmoordenaar, …? En
is er een evolutie merkbaar? De betekenis en motivatie voor de feiten moeten binnen de
8 DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21;
MARUNA, S. en MATRAVERS, A., „N=1, criminology and the person‟, themanummer The Jack-Roller at 100: psychosocial reinterpretations of Clifford Shaw‟s classic case study, MARUNA, S.
(ed.) in Theoretical Criminology, 2007, 428 9 SHAW, C., o.c., 3
10 SHAW, Ibid., 3 -17
Biografisch onderzoek Freddy Horion Probleemstelling en onderzoeksvragen
4
context van Horions unieke persoonlijke geschiedenis bestudeerd worden,
binnen zijn
microkosmos als het ware.11
Dan volgt een uitbreiding naar wat we zijn macrokosmos zouden kunnen noemen. Hoe kan
zijn criminele gedrag vervolgens binnen zijn socio-culturele context begrepen worden? We
proberen een volledig beeld te krijgen van Freddy Horion, daarom is het belangrijk om naast
zijn persoonlijkheid ook een sociale en culturele verklaring te zoeken. Wat is de rol van zijn
sociale en economische status? Vele belangrijke criminologische theorieën zien opgroeien in
achtergestelde buurten, armoede, werkloosheid, … als de oorzaak van criminaliteit. Zo zijn er
Shaw en McKay met hun theorie over jeugdcriminaliteit, of de straintheorie van Merton,
geschreven in de jaren ‟60, maar vandaag nog steeds belangrijk in het criminologisch
gedachtengoed.12
De omstandigheden van een misdrijf worden trouwens ook vaak door
strafpleiters aangehaald als verzachtende omstandigheden. Vermits het vaak om emotionele
argumenten gaat, werken ze ook in op de volksjury. Met andere woorden, de omgeving
waarin iemand opgroeit en leeft zouden een sleutelfactor kunnen zijn in het verklaren van
delinquent gedrag.13
Van groot belang kan ook Horions perspectief op de gebeurtenissen zijn, hoe ziet hij de
gebeurtenissen, omstandigheden? Hoe benoemt hij zelf zijn motieven? Hoe interpreteert hij
zijn wereld en gedrag? Spreekt hij van een onweerstaanbare dwang, ging hij voor geld of
moordde hij uit wraak?14
Zelfbeeld is vaak afhankelijk van wereldbeeld, en omgekeerd. In
hoofdstuk vier proberen we zijn wereldbeeld en zelfbeeld te duiden.
Onderzoeksvragen
De onderzoeksvragen zijn de volgende15:
11
ROBERTS, H.B., The inner world of the black juvenile delinquent: three case studies, Hillsdale,
Erlbaum, 1987, 1 12
LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Criminological Theory, Context and Consequences,
Thousand Oaks, Sage Publications, 2007, 36 , 53 13
ROBERTS, H.B., o.c., 7 14
PRESSER, L., „The narratives of offenders‟, Theoretical Criminology, 2009, 177-200; SHAW, C., o.c.,
2-3 15
DECORTE, T., Methoden van criminologisch onderzoek: ontwerp en dataverzameling, Gent,
academiejaar 2009-2010, 53-75; GADD, D. en JEFFERSON, T., Psychosocial Criminology, An
Introduction, London, Sage Publications, 2007, 1-14; SHAW, C., Ibid., 3- 17
Biografisch onderzoek Freddy Horion Probleemstelling en onderzoeksvragen
5
Hoe kan het gedrag van Freddy Horion begrepen en verklaard worden binnen zijn socio-
culturele achtergrond? Ik probeer de „human ecology‟ van Horion te reconstrueren.16
- Welke analyse en/of interpretatie van de “own story” is mogelijk?
- Wat is de socio-culturele omgeving en context waarin hij is opgegroeid en zich
bevond vóór en tijdens de criminele feiten?
- Welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of combinaties van beiden hebben
zich afgespeeld die een invloed kunnen hebben op het criminele gedrag?
Heel interessant zou het ook zijn om het levensverhaal van Horion aan te vullen met
politierapporten en ander materiaal, of hem zelf aan het woord te laten. Horions perspectief
komt voor een stuk aan bod doordat het gebaseerd is op zijn autobiografie, toch moeten we
voorzichtig zijn met het interpreteren/geloven van zijn woorden. In hoofdstuk vier zullen we
zijn verhaal dan ook kritischer bekijken. Het bleek ook onmogelijk om politierapporten of
gerechtelijke documenten te bemachtigen, wel is er een interview afgenomen met zijn
advocaat Bart Vosters en Tony Van Parijs, voormalig minister van justitie.
Het criminologisch onderzoeksdomein houdt verband met het op zoek gaan naar de omvang,
aard, daders, slachtoffers van inbreuken op strafrechtsnormen, rechtsnormen of normen. Meer
specifiek gaat het dus over één dader, namelijk Freddy Horion waar we biografisch onderzoek
naar zullen doen, een onderzoek naar een dader van inbreuken op strafrechtsnormen,
rechtsnormen en normen dus.
De theoretische relevantie is dat op basis van ons onderzoek inzicht kan verkregen worden in
een weinig toegankelijke doelgroep. Zo kan men uiteindelijk proberen bestaande theorieën
aan te vullen, te verfijnen of aan theorievorming te doen over de oorzaken van criminaliteit en
crimineel gedrag. Vanuit de autobiografie van een moordenaar verbreden naar het profiel van
de moordenaar, een bottom-up studie die een case analyseert die dan geplaatst kan worden
binnen een overkoepelend theoretisch kader.
16
ROBERTS, B., o.c., 34
6
Hoofdstuk 1: Theoretisch kader
Voor de masterproef „Freddy Horion: een biografisch onderzoek naar een zesvoudige
moordenaar‟ maken we gebruik van het biografisch onderzoek of de casestudy. In dit
hoofdstuk wordt een uitgebreide verantwoording gegeven voor de gekozen onderzoeksoptiek.
We gaan na hoe het biografisch onderzoek ontwikkeld werd en geven daarbij enkele
voorbeelden van criminologisch onderzoek die gebruik maakten van de casestudy. We gaan
na wat biografisch onderzoek juist inhoudt, wat het betekent voor de criminologische
wetenschappen, en tenslotte duiden we nog de verschillende varianten en benaderingen.
1.1 Ontwikkeling van de biografische methode
Vele termen zijn mogelijk voor de biografische methode, men spreekt van „casestudy
research‟, „life history‟ of „life history research‟, „life course research‟, het (auto)biografisch
perspectief of de narratieve benadering.17
De biografische methode en narratieven van personen kunnen een veelbelovend instrument
zijn om een breed gamma aan sociale fenomenen te onderzoeken en te begrijpen. Vandaag is
deze methode aan een echte „revival‟ toe in de sociale wetenschappen na decennialang
verwaarloosd en genegeerd te zijn. In zijn basisvorm maakt de life history gebruikt van
observaties, opnames of beschrijvingen van het menselijk gedrag. Zo werden deze technieken
vooral ontwikkeld door historici en antropologen die narratieven van outsiders of weinig
gekende en geïsoleerde sociale groepen wilden leren kennen en hun leefwereld wilden
ontdekken.18
De biografische methode in de sociale wetenschappen is ontstaan bij de ontwikkeling van een
moderne, kwalitatieve sociologie. Een sociologie die op zoek gaat naar de “echte”
onderzoekssubjecten. Het gaat dus om een pragmatische sociologie die wil weten hoe mensen
betekenis geven aan hun leven, hun bestaan en bepaalde levenservaringen en die de nadruk
legt op individuen in een bestaande en evoluerende sociale structuur. Kortom, die vertrekt van
17
MILLER, R.L., Researching life stories and family histories, London, Sage Publications, 2000, 1 18
PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, Urbana, University of Illinois Press, 2008, 9
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
7
een empirische basis die een totaalbeeld aanreikt van het subject.19
Vanuit empirische
waarnemingen zoekt men een coherent beeld op te bouwen van het subject. Deze “echte”
onderzoekssubjecten, de mens achter de feiten dus, werden lange tijd genegeerd door de
sociologie, die een abstracte, academische studie geworden was. Theorieën werden boven het
hoofd van de onderzoekssubjecten gevormd. Zo ook ontstonden in de criminologie allerlei
theorieën over criminaliteit, zonder dat er interesse was naar de individuele criminele persoon.
Sociologen ontmoetten de crimineel niet. De overtreder werd neergezet als een karikatuur.
Rationalisten zagen het misdrijf als een puur rationele keuze, als een diepgaande kosten-
batenanalyse. Aan het andere uiteinde zijn er de positivisten die criminelen enkel als
producten zien, een product van hun sociale omgeving of erger nog, zo geboren of – bijna
genetisch geprogrammeerd of gedetermineerd.20
1.1.1 De Chicago School
De life history-technieken ontstonden relatief onafhankelijk van elkaar in de sociale
wetenschappen zoals antropologie, sociologie, psychologie, … en werden vooral ontwikkeld
in Noord-Amerika en in mindere mate in Oost-Europa. Ze waren vooral populair in de jaren
‟30 en ‟40 in de sociologie, een periode die ook bekend staat als de bloeiperiode van de
Chicago School. Met de Chicago School verwijst men meer specifiek naar het departement
sociologie van de universiteit van Chicago, waar sociologisch onderzoek op een hoog niveau
stond tijdens het interbellum. Vooral de stadssociologische studies, zoals naar migratie,
delinquente subculturen of gettovorming in de stad, maakten vooral gebruik van etnografische
onderzoeksmethoden en waren vernieuwend. De theoretische benadering van de methode was
vooral het sociaal positivisme. Gerenommeerde sociologen uit die periode zijn onder andere
Robert E. Park, William I. Thomas en Ernest Burgess.21
19
DENZIN, N.K., Interpretive biography. Newbury Park, Sage Publications, 1978, 13-14; LASLETT, B.,
MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., Telling stories: the use of personal narratives in the social science
and history, Ithaca, Cornell University Press, 2008, 1; MILLER, R.L., o.c., 2 20
PRESSER, L., o.c., 9 21
DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21; KOHLI, M., „Biography: account, text,
method‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.),
Beverly Hills, Sage publications, 1981, 63; MILLER, R.L., o.c., 2-4; CULLEN, F.T., Rethinking Crime
and Deviance Theory: The Emergence of a Structuring Tradition, New Jersey, Rowman & Allanheld,
1984, 110
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
8
Robert Park stond aan het hoofd van het departement sociologie van de universiteit van
Chicago vanaf het begin van de jaren ‟20 tot het begin van de jaren „30. Daar inspireerde hij
talloze studenten tot etnografisch onderzoek naar het stedelijke leven. Volgens Park was een
belangrijk aspect van de sociologie het bestuderen van allerlei sociale fenomenen in stedelijke
buurten, aangezien de steden een nieuwe natuurlijke habitat voor de mens vormen. Deze
benadering wordt ook wel de „human ecology‟ genoemd.22
Ernest Burgess is dan weer vooral bekend voor zijn theorie over stedelijke ontwikkeling, ook
wel gekend als de concentrische zonetheorie. Die houdt in dat in een stad uit een reeks
natuurlijke sociale gebieden bestaat. Ecologische criminologen, waaronder Burgess, gaan na
waarom in het ene gebied veel meer criminaliteit voorkomt dan in een ander gebied.23
William Thomas tenslotte hield zich vooral bezig met de studie van sociale organisaties en
instituten, zoals het gezin, de school, een buurt. Centrale concepten die Thomas daarbij
hanteerde zijn sociale controle en sociale veranderingsprocessen. Telkens weer kwam hij tot
de vaststelling dat een gebrek aan sociale controle sociale desorganisatie teweegbracht.24
Ons inziens kan Human Ecology in al deze gevallen geïnterpreteerd worden als het
samengaan van mens en leefomgeving, het integreren in of in een conflictsituatie komen met
de leefomgeving. Naast objectieve data wonnen voor het eerst ook subjectieve bronnen
(sociale controle) aan belang. De delinquent kreeg een naam, een gezicht, een levensverhaal
nadat vroeger sociologisch en criminologisch onderzoek „de mens‟ monddood had gemaakt.
1.1.2 The Polish Peasant in Europe and America
De biografische methode werd voor het eerst gebruikt in 1918 door Thomas en Znaniecki met
hun onderzoek “The Polish Peasant in Europe and America”.25
Zij gingen aan de hand van
de casestudy na hoe het Poolse migranten verging in Chicago tijdens de industriële revolutie
22
LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, o.c., 36; ROBERTS, B., o.c., 34 23
LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Ibid., 36-38 24
BENNET, J., Oral history and delinquency: the rhetoric of criminology, Chicago, Chicago University
Press, 1981, 123; LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 210-212 25
THOMAS, W.I., en ZNANIECKI, F., o.c., 2250 p.
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
9
van begin 20ste
eeuw.26
Hun boek wordt nog steeds gezien als de belangrijkste casestudy in de
sociologische literatuur. Andere bekende sociologen zoals Park, Burgess en vele andere telgen
van de Chicago School werden door “The Polish Peasant in Europe and America”
geïnspireerd om ook sociologie te gaan ontwikkelen vanuit „real-life‟situaties.
Het boek kan op het eerste gezicht een pure studie over migratie lijken, maar er zit meer in.
Het uitgangspunt van Thomas en Znaniecki was om de sociale veranderingen die gepaard
gingen met de laat 19-de en begin 20-ste eeuwse industriële revolutie te onderzoeken. Die
sociale veranderingen beschrijven de auteurs als de neergang van de traditionele sociale
organisatie, een stijgend individualisme, urbanisatie en natuurlijk de verscheidene
veranderingen in de economische sfeer. Het gevolg van deze revolutie was een dooreen
schudden van normen en waarden waardoor de mens als het ware verweesd achterblijft. Over
deze onderwerpen was reeds veelvuldig gediscussieerd binnen de sociologie, de grote
meerwaarde van de twee sociologen was dat ze gebruik maakten van een brede empirische
basis. Zo onderzochten ze brieven, allerlei persoonlijke documenten en ondervroegen ze
getuigen. Om aan sociologisch onderzoek te kunnen doen moest men over twee soorten
bronnen beschikken aldus William Thomas en Florian Znaniecki. Eerst en vooral blijft
objectieve data belangrijk, ten tweede gingen ze ook op zoek naar de subjectieve
karakteristieken van de leden van de sociale organisatie die ze wilden onderzoeken.27
Besluitend kunnen we stellen dat academisch onderzoek meer en meer getoetst wordt aan het
subject dat gevormd wordt door economische en sociale veranderingen. Het rationele
onderzoek van data wordt gelinkt aan subjectieve interpretaties; de mens wordt gehoord, dit in
tegenstelling met vroegere sociologische en criminologische studies. Ook in moderne
Assisenzaken, in casus die van Horion, wordt veel aandacht besteed aan de sociaal -
26
BECKER, H.S., „The relevance of life histories‟ in Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K
(ed.) San Francisco, Mc Graw Hill, 1970, 289; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D.,
l.c., 3
27 BAKER, P.J., „The life histories of W.I. THOMAS and R.E. PARK‟, The American Journal of
Sociology, 1974, 243-260; BERTAUX, D., „Introduction‟ in Biography and society: the life-history
approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 119;
CHALASINSKI, J., „The life records of the young generation of polish peasants as a manifestation of
contemporary culture‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences,
BERTAUX, D., (ed.), 152; CONZEN, K.,N., „Thomas and Znaniecki and the historiography of
American immigration‟, Journal of American Ethnic History, 1996, 16-17; FRAZIER, C.E., „The use of
life histories in testing theories of criminal behaviour: toward reviving a method‟, Qualitative
Sociology, 123; KOHLI, M., l.c., 63; KURTZ, L.,R., „The Polish Peasant in Europe And America‟, The
American Journal of Sociology, 1985, 476-479 ; MILLER, R.L., o.c., 4; ROBERTS, B., o.c., 42-45
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
10
economische achtergrond (verzachtende omstandigheden). Ook hijzelf motiveert in zijn
autobiografie zijn daden vaak vanuit dit perspectief: wraak nemen na slachtoffer van pesten,
stelen om je kinderen extra‟s te geven, …
1.1.3 The Jack-Roller
Een ander standaardwerk uit die traditie is “The Jack-Roller”28
van Clifford Shaw, waarin de
levensgeschiedenis van „Stanley‟ aan bod komt. Deze levensgeschiedenis is de eerste in een
reeks van casestudies die Shaw uitvoerde. In elke case maakte hij gebruik van het eigen
verhaal van de delinquent om telkens een ander aspect van criminaliteit te kunnen
onderzoeken en om het gebruik van casestudies te illustreren. Met het verhaal van Stanley wil
Shaw illustreren hoe het autobiografisch verhaal gebruikt kan worden bij de studie en
behandeling van criminaliteit bij jongeren. Hij waarschuwt de lezer ervoor te snel conclusies
te trekken over de oorzaken van criminaliteit of de verdienste van een bepaalde methode van
behandeling op basis van één enkele casestudy. Stanley is in de eerste plaats bedoeld als een
illustratie van de biografische methode, het verhaal kan eventueel wel een basis vormen voor
verder onderzoek. Er kunnen hypotheses geformuleerd worden die met andere gedetailleerde
cases of statistische kwantitatieve methodes getest kunnen worden.29
Shaw laat Stanley zelf aan het woord over zijn delinquente carrière, bij het eerste contact was
Stanley 16 jaar en ze hielden contact gedurende vijf jaar. Shaw liet Stanley zijn autobiografie
opschrijven, als een soort dagboek in de eerste persoon. Hij hechtte veel belang aan dat eigen
verhaal, aan Stanley‟s eigen conceptie van zijn ervaringen en publiceerde dit ook zonder het
te vertalen in de taal van de wetenschap. De onderzoeker wilde niet alleen een accuraat maar
vooral ook een authentiek verslag van de delinquent en zijn perceptie van zijn gedrag en
gebeurtenissen geven.30
Zijn methode startte met interviews, gespreid over een lange periode,
van de delinquent. Daarbij werd alles neergeschreven in de authentieke woorden van de
delinquent, niet alleen vanuit zijn vertelstandpunt maar ook in zijn verwoordingen. Er werd
dus niet aan wetenschappelijke ghost writing gedaan, er kwam geen vakjargon aan te pas. Dit
garandeerde precies objectiviteit van het subject. Er is geen bewuste of onbewuste
28
SUTHERLAND, E., The Professional Thief, Chicago, University of Chicago Press, 1937, 256 p. 29
FRAZIER, C.E., l.c., 124; SHAW, C., o.c., XIII; MERRIL, B. en WEST L., Using Biographical
Methods in Social Research, London, Sage Publications, 2009, 24 30
SHAW, C., Ibid., 1
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
11
manipulatie van de onderzoeker, socioloog in dit geval, mogelijk. Alle elementaire informatie
is eerstehands; zijn gedragsproblemen, arrestaties, straffen, …31
Dit verhaal werd vervolgens aangevuld met officiële documenten van onder andere de politie,
(jeugd)rechtbank, gevangenissen, sociale instituten (agencies), … Ook zijn familiale en
sociale achtergrond worden een onderzoeksdomein.32
Concreet ziet het boek “The Jack-Roller: A Boy‟s own story” er als volgt uit. Het eerste deel
van het boek “The Jack-Roller” bestaat uit drie hoofdstukken: een verantwoording van Shaw
voor de gekozen methode, een korte schets van Stanley‟s gedragsmoeilijkheden en een schets
van zijn sociale en culturele achtergrond.
In het tweede deel van het boek krijgen we dan het volledige verhaal van Stanley, exact zoals
hij het neerschreef. Zijn levensverhaal wordt dus chronologisch en gedetailleerd beschreven.
Het blijkt dat de jonge delinquent opgroeide in achtergestelde wijken waar veel criminaliteit
heerste en uit een familie van immigranten afstamt. Hoofdstuk dertien is dan een
samenvatting van zijn verhaal en zijn behandeling/bestraffing (social treatment). Vervolgens
geeft ook Ernest Burgess, een andere beroemde socioloog uit die periode een analyse van het
biografisch verhaal van Stanley en van het gebruik van de methode in deel drie.33
Zoals reeds vermeld in de inleiding ziet Shaw drie pluspunten aan de „own story‟ methode;
ten eerste garandeert het vertelstandpunt van de delinquent zelf een duidelijke perceptie van
zichzelf, ten tweede wordt gefocust op de sociale en culturele achtergrond die vaak
determinerend is, de human ecology dus, en ten derde wordt het belang van iemands voorbij
levenservaringen in het onderzoek ingebed. Daarmee worden alle deelfacetten gebruikt om zo
een volledig profiel van de delinquent te geven. Crimineel gedrag is volgens Shaw geen apart
onderdeel van een persoonlijkheid maar is die persoonlijkheid zelf, vandaar de noodzaak aan
een brede drieledige autobiografische analyse.34
Ook Horions levensverhaal zou hier als
schoolvoorbeeld van deze „own story‟-methode kunnen dienen, er is immers ook geen
31
SHAW, C., Ibid., 21-22 32
BECKER, H.S., l.c., 289; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21 33
YOUNG, K., „The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story‟, The American Journal of Sociology,
1930, 474 - 476 34
SHAW, C., o.c., 3-17
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
12
hertaling geweest én Horion brengt zijn hele levensverhaal, van voor tot na zijn criminele
carrière. Zijn boek brengt geen „tranche de vie‟ maar zijn hele leven in beeld.
1.1.4 Andere voorbeelden
Andere criminologische voorbeelden uit die periode zijn “The Natural History of a
Delinquent Career”35
en “Brothers in Crime”36
, beiden ook door Clifford Shaw,
respectievelijk in 1931 en 1938, en “The Professional Thief”37
door Edwin Sutherland in
1937.38
In “The Natural History of a Delinquent Career” maakt Shaw ook weer gebruik van de
casestudy, net zoals hij dit deed in zijn boek “The Jack-Roller”. Het is de opvolger in zijn
reeks van casestudies. Ook hier gaat het om een delinquente jongen, Sidny Blotzman,
waarvan hij zijn autobiografie aanvult met allerlei andere documenten, zoals politie-
rapporten, gerechtelijke documenten, …39
Het primaire doel van dit werk is aantonen dat gewoontes, houdingen en levensfilosofie
geleidelijk opgebouwd worden doorheen vele jaren, na een opeenvolging van sociale
ervaringen van de crimineel. Ook de emotionele respons van de omgeving op het crimineel
gedrag en het gerechtelijk officiële antwoord op de misdaden zijn van primordiaal belang. Het
doel van Shaw is aantonen dat criminaliteit niet los te koppelen is van de volledige
levenshistorie van de crimineel: „Criminaliteit is geen geïsoleerd gegeven maar een
dynamisch levensproces‟.40
De databronnen van het boek The Natural History of a Delinquent Career bevatten dus alles
wat via de delinquent vergaard werd in een periode van zes jaar, aangevuld met secundair
materiaal. Dit zijn: documenten en gegevens van sociale instituten, rechtbank, behavior
35
SHAW, C., The Natural History of a Delinquent Career, Chicago, University of Chicago Press, 1931,
280 p. 36
MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., Brothers in Crime, Chicago, University of
Chicago Press, 1938, 364 p.
37 SUTHERLAND, E., o.c., 256 p.
38 DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21
39 SUTHERLAND, E.H., „The Natural History of a Delinquent Career‟, The American Journal of
Sociology, 1932, 135 - 136 40
SHAW, C., The natural history of a delinquent career, XI, 7
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
13
clinics, gevangenissen, artikels uit de media, interviews met vrienden en familie, en een reeks
persoonlijke interviews met het individu zelf. 41
Met “Brothers in Crime”42
gaat Clifford Shaw verder met zijn reeks van casestudies in
samenwerking met Henry D. McKay en James F. McDonald. Deze keer zijn het vijf
levensverhalen die hij neerschrijft. “Brothers in Crime” is het verhaal van vijf broers, de
“Martin brothers”, met een criminele levensstijl.
Hier wordt vooral een sociologische interpretatie aan het delinquente gedrag gegeven, de
zwakke economische status, een slechte buurt, de negatieve invloed van delinquente peers, …
vormden de vijf jongens tot wie ze geworden zijn.43
Het werk “Brothers in Crime” suggereert een relatie, een causaal verband tussen delinquent
gedrag en het cultureel conflict waarin de immigrantenfamilies zich bevinden in fysiek en
sociaal gedesoriënteerde gemeenschappen in de grote Amerikaanse steden. Deze relatie tussen
crimineel gedrag en sociaal-culturele achtergrond konden Shaw, Macdonald en McKay
aanduiden na zestien jaar intense opvolging van de vijf Martin broers. Daarbij werden weer
alle data gebruikt, van interviews en autobiografische documenten tot rapporten van
gerechtelijke instanties.44
Vervolgens is ook “The Professional Thief” van Edwin Sutherland een standaardwerk op het
gebied van de casestudy. Sutherland geeft in zijn boek het verhaal van Chic Conwell, een
„professionele‟ dief weer. Conwell is volgens Sutherland een expert op het gebied van
diefstal, aangezien hij zich gedurende twintig jaar bijna continu bezighield met het „vak‟. De
focus licht hier evenwel niet zozeer op zijn volledige levensverhaal maar op zijn carrière als
dief. Wat waren de omstandigheden, welke codes gelden er onder inbrekers en dieven, welke
criminele praktijken beging hij allemaal?45
41
SHAW, C., Ibid., XI
42 MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., o.c., 364
43 FINK, A.E., „Brothers in Crime‟, American Sociological Review, 1939, 150-151; WALLER, W.,
„Brothers in Crime‟, The American Journal of Sociology, 1940, 604-605 44
MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., o.c., X 45
FRAZIER, C.E., l.c., 123; HEALY, W., „The Professional Thief‟, The American Journal of Sociology,
1938, 652- 653; LOHMAN, J.D., „The Professional Thief”, American Sociological Review, 1939, 606
– 607
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
14
Data werd op twee manieren verzameld: Conwell schreef zijn eigen verhaal neer aan de hand
van een topic-lijst en een aantal vragen die Sutherland had opgesteld en daarna werd over dat
verhaal nog uitgebreid gediscussieerd door Conwell en Sutherland, dit voor twaalf weken
lang, zeven u per week. Vervolgens liet Sutherland het verhaal ook lezen door vier andere
dieven en twee ex-onderzoekers van de politie; hun opmerkingen werden in voetnoten
genoteerd bij het originele verhaal van Conwell.46
Voor de presentatie werd alle materiaal geordend door Sutherland, hier en daar aangevuld met
stukjes door hemzelf om te verbinden, een structuurelement als het ware.
De analyse van het levensverhaal van Chic Conwell gebeurt vooral vanuit Sutherlands
differentiële associatietheorie.47
Sutherland werkte acht jaar aan zijn differentiële
associatietheorie, in 1947 had hij zijn definitieve versie klaar in de vorm van negen
statements. Met deze negen stellingen wilde hij een algemene verklaring voor systematisch
delinquent gedrag formuleren op het niveau van het individu, m.a.w. een microtheorie. De
differentiële associatietheorie stelt dat crimineel gedrag aangeleerd wordt via
interactieprocessen in intieme sociale netwerken. Het begrip differentiële associatie verwijst
naar het proces waarlangs deviant gedrag geleerd wordt via associaties met delinquente maar
evengoed met niet-delinquente gedragspatronen, dit heeft betrekking op alle mechanismen die
bij het leren van om het even welk gedrag betrokken zijn.48
1.1.5 Overheersing van de kwantitatieve onderzoeksmethoden
Vanaf de jaren ‟50 werden de sociologie en criminologie overheerst door kwantitatieve
onderzoeksmethoden. De kwalitatieve biografische methode of life history benadering werd
ingeruild; de opkomst van kwantitatieve onderzoeksmethoden, de statistiek en allerlei
statistische benaderingen verdrongen de studie van levensverhalen en het onderzoek naar de
46
SUTHERLAND, E., o.c., III 47
SUTHERLAND, E., Ibid., V-VII 48
LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 42-43
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
15
individuele crimineel. In de naoorlogse periode leek het gebruik van het biografisch
perspectief en kwalitatief onderzoek in het algemeen bijna volledig verdwenen.49
Enkel in Polen blijft het gebruik van levensverhalen voor sociologisch onderzoek populair. Na
Wereldoorlog I ontstonden daar zelfs Pamietniki-wedstrijden. Pamietniki is de Poolse term
voor een geschreven autobiografie. Florian Znaniecki schreef in 1921 de eerste
“autobiografie-wedstrijd” uit voor Poolse arbeiders, 149 arbeiders reageerden en schreven hun
autobiografie neer. De winnaar was Jakob Wojciechkowski, zijn verhaal “A Worker‟s
Biography” (of in het Pools: “Zyciorys Walsny Robotnika”) werd gepubliceerd in 1931 door
het Poolse sociologische instituut van Poznan. Velen volgden Znaniecki‟s voorbeeld en
duizenden autobiografieën werden verzameld, onder andere ook van steenkoolmijnwerkers,
boeren, leraars, vrouwen, … Een autoriteit op het gebied van Pamietniki‟s was professor
Jozef Chalasinkski van de universiteit van Warschau, die van de life history-benadering een
Poolse specialiteit maakte. Maar door de gevolgen van de koude oorlog tussen het Westen en
Oost-Europa en vooral ook door de taalbarrière bleven veel van die biografieën onbekend
buiten Polen.50
Als uitzonderingen in het Westen kunnen we de sociologen Howard Becker, een aanhanger
van het sociaal constructivisme en Helen Hughes vermelden. Becker werd vooral bekend door
zijn boek “Outsiders” waarmee hij de basis voor de labelling-theorie legt.51
Met de labelling-
theorie stelt Howard Becker dat delinquent gedrag niet intrinsiek delinquent is, maar gedrag is
dat mensen bestempelen als delinquent. Dit illustreert hij in “Outsiders” met een studie over
dance-muzikanten en een studie over marihuanagebruikers. Zijn studie over
marihuanagebruikers bestaat uit twee delen, een gedeelte genaamd „On becoming a
marihuana user‟ en een casestudy over de Marihuana Tax Act, waarmee hij aan de hand van
de labelling-theorie uitlegt hoe bepaalde wetten tot stand kunnen komen.52
49
BERGER, R.J., „Agency, structure and the transition to disability: a case study with implications for
life history research‟, The Sociological Quarterly, 2008, 309-310; DECORTE, T., VAN CALSTER,
P. en ZAITCH, D., l.c., 22; MILLER, R.L., o.c., 21; MERRIL, B. en WEST L., o.c., 2009, 26-27;
Methods of Life Course Research: qualitative and quantitative approaches, GIELE, J.Z. en ELDER,
G.H. (eds.), London, Sage, 1998, 17 50
BERTAUX, D., l.c., 2-6; CHALASINSKI, J., l.c., 120-121 51
BECKER, H.S., Outsiders: studies in the sociology of deviance, London, Free Press of Glencoe, 1963,
215 p.
52 SYKES, G., „Outsiders: studies in the sociology of deviance‟, American Sociological Review, 1964,
134-135
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
16
Helen Hughes is een Canadese sociologe die studeerde aan de universiteit van Chicago. Ze
werd bekend door haar vele werk voor de “American Journal of Sociology”, werk waarvoor
ze als vrouw niet betaald werd. Hughes was actief bij verschillende feministische organisaties,
en deed onder andere casestudies naar vrouwen in de academische wereld. Zo schreef ze ook
enkele autobiografische artikels over haar ervaringen, bijvoorbeeld “Maid of all work or
departmental sister-in-law? The faculty wife employed on campus.” of
“Wasp/woman/sociologist”.53
1.1.6 Het biografisch onderzoek vandaag
Door het leggen van nieuwe accenten in de kwalitatieve onderzoeksmethoden, is de
biografische methode opnieuw populair sinds de jaren ‟80.54
De life histories zoals ze werden
uitgevoerd door de aanhangers van de Chicago School in de jaren ‟20 en ‟30 van de vorige
eeuw nemen nog steeds een prominente plaats in binnen het onderzoek dat zich vandaag
kenmerkt als het biografisch perspectief.55
De hernieuwde interesse in de kwalitatieve
onderzoeksmethoden en technieken kunnen gezien worden als een reactie tegen de jarenlange
onderdrukking ten voordele van het kwantitatief onderzoek. Kwalitatieve onderzoekers
bekritiseerden de positivistische assumpties van de kwantitatieve analyses en het gebruik van
die analyses om hypotheses te testen en theorieën te ontwikkelen. Kwalitatieve methoden zijn
breder, ze kunnen een groot aantal variabelen opnemen in hun analyses, bovendien zijn ze
niet zo afhankelijk van financiële middelen zoals die bijvoorbeeld nodig zijn om een
grootschalige bevolkingssurvey uit te voeren. De vele rijke beschrijvingen die mogelijk zijn
met kwalitatieve technieken laten toe een beeld te vormen van sociale processen en/of
fenomenen. Biografische methoden hebben daarboven ook een sterke humanistische impuls,
aangezien ze een stem geven aan de sociaal achtergestelden. Door biografisch en ander
kwalitatief onderzoek krijgt de mens achter het cijfer, achter de „case‟, een gezicht en een
identiteit, iets wat bij een kwantitatieve analyse niet mogelijk is. Daar was de case meestal
53
EICHLER, M., „Women Pioneers in Canadian Sociology: The effects of a Politics of Gender and a
Politics of Knowledge‟, The Canadian Journal of Sociology/ Cahiers Canadiens de Sociologie, 2001,
380-381; HUGHES, H., „Maid of all work or departmental sister-in-law? The faculty wife employed
on campus.‟, American journal of sociology, 1973, 767- 772; HUGHES, H.,
„Wasp/Woman/Sociologist.”, Society, 1977, 69 - 80 54
DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 23-24; MCCALL, M.M. en WITTNER, J.,
„The good news about life history‟ in Symbolic Interaction and Cultural Studies, BECKER, H.S. en
MCCALL, M.M., (eds.), Chicago, 1190, 46 55
MILLER, R.L., o.c., 5
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
17
monddood, werd het subject nergens in het onderzoek betrokken.56
Zo werd de dader of
crimineel bij kwantitatief criminologisch onderzoek als een object bestudeerd, verschillende
criminologische scholen bestudeerden de herseninhoud, de wenkbrauwen of de geestelijke
vermogens van delinquenten. Pas sinds de opkomst van de Chicago school gaat men ook
effectief communiceren met het onderzoekssubject en hem in een fysieke en sociale
omgeving plaatsen.57
Vandaag geldt dat noch kwantitatief noch kwalitatief onderzoek alle aspecten van
criminaliteit kunnen vatten en de wetenschap niet zonder kwalitatief en kwantitatief
onderzoek kan.58
Het of-verhaal is een en-verhaal geworden. Een casestudy kan dan ook,
wanneer hij correct uitgevoerd wordt, in combinatie met andere technieken, een van de meest
waardevolle observationele en analytische instrumenten worden voor een
socioloog/criminoloog.59
1.2 De casestudy vandaag
Casestudy is een kwalitatief onderzoek waarbij er slechts een klein aantal
onderzoekseenheden zijn, de „case‟ dus, die men als onderzoeker zo integraal mogelijk wil
begrijpen, men gaat dus werken in de diepte. Deze aanpak in de diepte wordt ook wel een
holistische aanpak genoemd. Een onderzoekseenheid of case kan simpel of complex zijn. Het
kan een kind zijn, of een crimineel, maar ook bijvoorbeeld een klas kinderen of zelfs een
incident, een milieuramp bijvoorbeeld.60
Er zal praktisch altijd sprake zijn van selectieve of strategische steekproeven die men dus
kwalitatief gaat benaderen. Bij het uitvoeren van mijn onderzoek volgen we de
onderzoeksstrategie van de enkelvoudige casestudy. Naast de enkelvoudige casestudy is ook
een vergelijkende casestudy mogelijk. Bij de enkelvoudige casestudy is er slechts één
56
ROBERTS, B., o.c., 37-50
57 VAN SOOMEREN, P.F., „Chicago-school revisited‟ Themanummer „daders aan het woord‟ in
Justitiële Verkenningen, 1991, 8 58
SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 21 59
MILLER, R.L., o.c., 21; Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), New York,
McGraw-Hill Book Company, 1978, 285; VAN SOOMEREN, P.F., l.c., 11 60
GERRING, J., Case study research: principles and practices, Cambridge, Cambridge university
press, 2007, 17; STAKE, R.E., „Case Studies‟ in Handbook of qualitative research, DENZIN, N.K. en
LINCOLN, Y.S., (eds.), Thousand Oaks, Sage, 2000, 435
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
18
onderzoekseenheid en die werd volgens een selectieve steekproef bewust gekozen. Die ene
case, namelijk Freddy Horion, willen we zo integraal mogelijk trachten te bestuderen. Bij de
vergelijkende casestudy is er sprake van meerdere onderzoeksobjecten, die men dan met
elkaar gaat vergelijken.61
Een casestudy kan dus wel verschillende „cases‟ bevatten.62
Een onderzoeker die aan biografisch onderzoek doet, treedt binnen in de wereld van het
onderzoekssubject, stap voor stap. Alle objectieve feiten worden nagegaan alsook de reacties,
interpretaties en houdingen van de onderzoekspersoon ten opzichte van die feiten,
gebeurtenissen en ervaringen. Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de basis
van de life history het perspectief van het subject of de subjecten is. Hun wereld moet
doordrongen, vergeleken en begrepen worden De onderzoeker moet als het ware een
empathische houding aannemen; hij moet de denk- en leefwereld van zijn case binnendringen
en de kritische objectieve ervaringen relevant voor het onderzoek naast die persoonlijke
ervaringen leggen. Op deze wijze wordt de definitie van de situatie door het subject
vergeleken met objectieve waarnemingen door de onderzoeker. Stel dat het onderzoekssubject
een delinquent is, dan kunnen opeenvolgende periodes van opsluiting onderzocht worden, de
subjectieve ervaringen rond deze opsluitingen kunnen vergeleken worden met de objectieve
feiten zoals de arrestatie of veroordeling, bijvoorbeeld kan vergeleken worden hoe ze ervaren
worden, of de opsluiting terecht is, enz.
Om een integraal antwoord op de probleemstelling te krijgen kunnen ook de perspectieven
van ouders, al dan niet delinquente peers enz. opgenomen worden.63
Bij biografisch onderzoek gaan onderzoekers dus de levensloop van individuen of bepaalde
aspecten van die levensloop analyseren, na eerst zoveel mogelijk gegevens verzameld te
hebben.64
Alle verzamelde feiten en data worden vervolgens geïnterpreteerd volgens een
bepaald theoretisch kader. Wanneer dit theoretisch kader ontbreekt, is er slechts sprake van
een beschrijvende casestudy. Deze interpretatie van de data kan vanuit verschillende
61
DECORTE, T., o.c., 122-123, 126 62
GERRING, J., o.c.., 27 63
Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.,K. (ed.), 287; CHANFRAULT-DUCHET, M.-F.,
„Narrative Structures, Social Models, and Symbolic Representation in the Life Story‟ in Women‟s
words: the feminist practice of oral history, GLUCK, S.B. en PATAI, D., (eds.) New York,
Routledge, 1991, 89 64
DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 4
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
19
theoretische uitgangspunten. De epistemologische dimensie die men aanneemt kan dus zowel
het empirisme, rationalisme of het pragmatisme zijn. Bij de analyse kunnen onderzoekers zich
concentreren op de analyse van de sociale organisatie, verhoudingen, subculturen, maar ze
kunnen ook focussen op het niveau van het individuele en de persoonlijkheid, identiteit
analyseren of specifiek voor een criminoloog de deviante carrière. De substantieve dimensie
van de methode kan dus variëren van microniveau, mesoniveau en macroniveau. Op het
microniveau kunnen we dan de analyse van het individuele, de persoonlijkheid, de deviante
carrière enz. stellen. Op het mesoniveau onderscheiden we de (sociale) instituties die
onderzocht kunnen worden en als we de sociale verhoudingen, subculturen, … gaan
analyseren, dan spreken we van een analyse op het macroniveau.
Wetenschappers maken gebruik van allerlei soorten materiaal zoals persoonlijke documenten,
verhalen, officiële documenten, enz. om bepaalde levenservaringen, life-events of keerpunten
in het leven van een individu te bestuderen.65
Eigenlijk mag het elke soort van informatie
bevatten, dus ook foto‟s, schema‟s, diagrammen,…66
Zelfs secundaire bronnen kunnen
bijdragen tot de analyse: etnografisch veldwerk, mediaberichten, semi- en zelfs niet-
gestructureerde interviews … Maar de neergeschreven of mondelinge biografie blijft de meest
waardevolle aldus Denzin.67
Persoonlijke narratieven, uitgegaan van iemands eigen verhaal en/of woorden, net die
subjectiviteit is heel waardevol. Terwijl veel onderzoekstechnieken uitgaan van objectief
materiaal, gaat de biografische studie net op zoek naar persoonlijke meningen, houding en/of
interpretaties. Er moet natuurlijk op gelet worden dat deze subjectieve meningen niet als
objectieve beschrijvingen gebruikt worden:68
persoonlijke narratieven beschrijven niet de
wereld of feiten maar hoe de schrijver die ervaart. Het is net naar die interpretaties dat
onderzoekers op zoek zijn, want op basis van die interpretaties gaan mensen handelen.
65
DENZIN, N.K., Interpretive biography, 13; PRESSER, L., „the narratives of offenders‟, 177-178; 66
BROMLEY, D.B., The case-study method in psychology and related disciplines,
Chichester, Wiley, 1986, 44 67
GERRING, J., o.c., 68-69; KOHLI, M., l.c., 62 68
SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 2-4
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
20
Mensen reageren op basis van feiten, hun handelen is niet objectief, maar hangt af van de
interpretatie die zij aan die feiten geven.69
Ook moet er bij de analyse rekening gehouden worden met het feit dat levensverhalen en
biografieën steeds gecreëerd worden in een bepaalde sociale structuur en cultuur. Er moet dus
altijd voorzichtig gebruik worden gemaakt van de verkregen inzichten.70
1.3 Gebruik van life histories in de criminologie
Tegenstanders van de biografische methode durven wel eens het verwijt laten horen dat een
casestudy-onderzoek louter journalistiek is en aan elke wetenschappelijke waarde ontbreekt.
De casestudy zou slechts vage resultaten opleveren, die niet gegeneraliseerd zouden kunnen
worden of bijdragen tot theorievorming. Bovendien zou de methode verspillend, tijdrovend
en alles behalve efficiënt zijn.71
Casestudies kunnen nochtans uitgevoerd worden voor vele onderzoeksdoeleinden. De meest
voorkomende reden om een casestudy uit te voeren is waarschijnlijk dat er een specifiek,
praktisch probleem opduikt dat om een actie vraagt, bijvoorbeeld een kind dat weigert naar
school te gaan, een meisje wordt verkracht, een politicus gedraagt zich op schandalige wijze,
een bedrijf maakt niet genoeg winst en staat tegenover een schadelijke staking. Wanneer er
genoeg gebeurtenissen van hetzelfde type zijn, kunnen onderzoekers gaan classificeren en
generaliseren. Ze kunnen bepaalde patronen ontdekken in de omstandigheden en acties die de
onderzoekers bestuderen. De grote waarde van een casestudy is vooral dat de methode
bottom-up werkt in plaats van top-down. Een casestudy handelt in eerste instantie rechtstreeks
met een individueel subject of object in een reële context. Men vertrekt van de case en niet
van een abstracte theorie, vanuit die ene case kunnen we dan de resultaten van de analyse
toepassen bij andere vergelijkende cases. Dit sluit natuurlijk niet uit dat ook theorieën kunnen
getest worden met de biografische methode.
69
PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, 10; MERTON, R.K., „Some thoughts on the
concept of sociological autobiography‟ in Social change and the life course, RILEY, M.W., (ed.),
Beverley Hills, Sage Publications, 1988, 18-19 70
LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 3
71 FARADAY, A. en PLUMMER K, „Doing life-histories‟, Sociological Review, 1979, 774;
KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., (eds.), „Mensen van vlees en bloed – kwalitatief
onderzoek in de criminologie‟, Themanummer Tijdschrift voor Criminologie, 2008, 325
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
21
Een andere veel voorkomende reden om een casestudy uit te voeren is dan ook om een theorie
te illustreren, aan te tonen, of zelfs te testen. Vooral psychoanalytische casestudies horen in
deze laatste categorieën thuis.72
Eén van de kritieken was dat casestudies problemen met zich
meebrengen met betrekking tot generaliseerbaarheid, omdat het slechts een klein aantal
onderzoekseenheden heeft. De case-selectie moet op zorgvuldige wijze gebeuren om dit
probleem te verhelpen, bijvoorbeeld een typische case of net een compleet afwijkende case.
Bovendien is de externe validiteit dan niet altijd even groot, de interne validiteit kan heel sterk
zijn.
Soms wordt ook omwille van pragmatische redenen voor de casestudy gekozen, wanneer niet
veel data beschikbaar is, of men nog niet veel weet over het onderwerp kan het nuttig zijn om
een case in de diepte te onderzoeken. De keuze kan ook afhangen van de beschikbare data, zo
kan het beter zijn om een kwalitatief hoogstaand onderzoek te gaan uitvoeren dat gebruik
maakt van de casestudy, dan een kwantitatief onderzoek dat lijdt onder weinige of niet
volledige data.73
Over de meerwaarde van een casestudy-onderzoek kunnen we besluiten met de woorden van
John Gerring in zijn boek “Case study research” :
“We gain better understanding of the whole by focusing on a key
part.”74
Life histories wordt in vele disciplines toegepast en gezien als een waardevol instrument. Zo
wordt gebruik gemaakt van de techniek in onder andere de criminologie, sociologie,
psychologie, psychiatrie, antropologie, maar ook in andere vakgebieden zoals industriële
wetenschappen, management, politieke wetenschappen, … Allen hebben ze eenzelfde
basisredenering gemeen, een specifieke reeks van gebeurtenissen en/of relaties wordt
72
BROMLEY, D.B., o.c., xi-x, 41; RUSTIN, M. „Reflections on the biographical turn in social science‟ in The turn to biographical methods in social science : comparative issues and examples,
CHAMBERLAYNE, P., (ed.), London, Routledge, 2005, 45 73
GERRING, J., o.c., 57; PLUMMER, K., Documents of life 2: an invitation to a critical humanism,
London, Sage Publications, 2001, 160-162; LIEBLICH, A., TUVAL-MASHIACH, R. en ZILBER,
T., Narrative Research: reading, analysis and interpretation, Thousand Oaks, Sage Publications,
1998, 2-3 74
GERRING, J., Ibid., 1
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
22
geïdentificeerd. Dit vormt de „case‟ die dan beschreven, geanalyseerd, geïnterpreteerd en
geëvalueerd wordt binnen een bepaald theoretisch kader.75
Zeker binnen de criminologie is de waarde van de autobiografische methode algemeen
erkend. Zoals reeds eerder aangetoond streeft de life history-methode ernaar om een individu
en zijn ervaringen te beschrijven en te analyseren en vervolgens te gaan kaderen in een
bredere sociaal-historische context. Dit kan in het bijzonder een waardevolle bijdrage
betekenen voor de studie naar deviantie. Biografisch onderzoek in de criminologie kan
gebruikt worden om criminaliteit te beschrijven en verklaren. Beschrijvende studies kunnen
zeer waardevol zijn om inzicht te verkrijgen in het levensverhaal van delinquente personen of
in delinquente subculturen wat een weinig toegankelijke doelgroep is. Dankzij de studie van
levensverhalen krijgt deze gemarginaliseerde doelgroep ook een stem om de soms
misleidende in incorrecte theorieën of universele “waarheden” tegen te spreken. In veel
wetenschappelijk onderzoek wordt de deviant als het ware losgekoppeld van zijn dagelijkse
bestaan en zijn sociale wereld. Door het gebruik van een casestudy kan aangetoond worden
dat een crimineel, meer dan zomaar een crimineel is. Criminaliteit beslaat dikwijls maar een
klein deel van iemands bestaan. Verhalen van criminelen en vanuit het oogpunt van
criminelen kan ook helpen om dingen, zoals crimineel gedrag, te verklaren en in een theorie
vast te leggen. Deze narratieven van criminelen kunnen de oorsprong van het crimineel
gedrag en het criminaliseringsproces verklaren. Bovendien kunnen ook allerlei andere
factoren bestudeerd worden, zo kan er ook geanalyseerd worden welke aspecten een persoon
weerhouden van een criminele levensstijl of er kan een gefundeerd debat over een effectieve
bestraffing gevoerd worden.76
Aangezien de biografische methode vaak focust op het procesmatige en de subjectieve
ervaringen van een persoon, kan het gebruik van life histories ook een essentiële aanvulling
vormen op bestaande theorieën, zoals reeds eerder gesteld. Vele moderne theorieën, zoals
bijvoorbeeld theorieën van organisatie, criminaliteit in het algemeen of in kleine groepen,
benadrukken subjectieve variabelen of bepaalde gedragspatronen en bevatten slechts zelden
data over de natuur van die subjectieve variabelen of gedragspatronen. De biografische
75
BROMLEY D.B., o.c., ix 76
DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 23-24; GADD, D. en JEFFERSON, T., o.c.,
1; LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 1; PRESSER, L., „the narratives of
offenders‟, 177-178; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 1, 17
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
23
methode kan deze variabelen verder uitspitten en zo een aanvulling op de bestaande theorie
vormen.77
Bijgevolg kan men stellen dat de biografische studie zowel theoretische als praktische
relevantie bevat. De theoretische relevantie bestaat er dus in dat algemene theorieën over (de
etiologie van) criminaliteit kunnen gezocht worden. In de praktijk kunnen
levensgeschiedenissen de basis vormen voor specifieke hypotheses over criminele
gedragspatronen of over bestraffing.78
Biografisch onderzoek kan dus heel waardevol zijn voor veel onderzoek. Toch is het
wenselijk om het levensverhaal van het onderzoekssubject slechts te bekijken als een deel van
de totale casestudy en het onderzoeksmateriaal met allerlei documenten aan te vullen. Zo
kunnen politiedocumenten of medische gegevens helpen om een integraal, veelzijdig beeld te
vormen van het individu dat onderzocht wordt. Deze zaken kunnen louter een aanvulling
vormen op de reeds verzamelde gegevens maar zorgen vaak voor een betere en accurate
interpretatie.79
1.4 Varianten en benadering
1.4.1 Realistisch, neo-positivistisch of narratief
Robert Miller onderscheidt in zijn boek “Researching Life Stories and Family Histories”80
drie benaderingen voor de biografische methode. De eerste benadering is realistisch. De kern
van de realistische benadering is inductie. De verzamelde informatie wordt gebruikt om
algemene principes betreffende sociale fenomenen te vormen. De informatie moet
waardenvrij verzameld worden en mag nog niet “besmet” zijn door bestaande, voorafgaande
hypotheses of vooroordelen. Hier is een open manier van data verzamelen aangewezen. De
realistische benadering houdt in dat de standpunten van de actor of de actoren een objectief
aspect van de werkelijkheid zijn. Een belangrijk principe bij het inductieve proces is dat van
saturatie – meerdere cases zouden verzameld moeten worden tot saturatie optreedt. In deze
77
Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), 285 78
FARADAY, A. en PLUMMER, K., l.c., 777; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own
Story, 19 79
SHAW, C., o.c., 2
80 MILLER, R.L., o.c., 172 p.
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
24
verzamelde data zou steeds hetzelfde patroon aan het licht moeten komen en zo kunnen de
bevindingen gegeneraliseerd worden.81
De tweede benadering van Miller is neo-positivistisch van aard. Deze benadering heeft het
meeste verwantschap met de klassieke sociologie. De kern van de neo-positivistische
benadering is deductie. Bestaande netwerken van concepten en ideeën worden gebruikt om
theoretische hypotheses op te stellen. Die hypotheses worden vervolgens getest op basis van
de verzamelde data en de geobserveerde of gerapporteerde fenomenen. Hier is er sprake van
een doelgerichte en gefocuste dataverzameling.82
De derde methode is de beschrijvende methode of de narratieve benadering. De narratieve
benadering baseert zich fundamenteel op de ontwikkeling van het standpunt van de
respondent gedurende het vertellen van zijn levensverhaal. Het begrijpen van het individu‟s
unieke en veranderende perspectief, zoals hij het overbrengt binnen de context van het
dataverzamelen is belangrijker dan de objectieve feiten. Ook de wisselwerking tussen de
interviewer en geïnterviewde is zeer belangrijk bij deze benadering.
Overlappingen tussen de drie benaderingen zijn natuurlijk steeds mogelijk.83
1.4.2 Intrinsieke casestudy, instrumentele of collectieve casestudy
Een andere mogelijkheid is om een onderscheid te maken naargelang het doel van de
casestudy. Dit is was Robert Stake doet in “The Art Of Case Study Research”84
en in zijn
bijdrage aan het boek “Handbook of qualitative research”85
van Norman Denzin en Yvonna
Lincoln. Ook hij onderscheidt drie soorten van casestudy; de intrinsieke casestudy, de
instrumentele casestudy en de collectieve casestudy.
Een casestudy is intrinsiek als het doel is beter inzicht te verkrijgen in die ene specifieke case.
De case werd niet gekozen omdat het voor verschillende andere cases kan model staan of
81
MILLER, R.L., ibid., 11 82
MILLER, R.L., Ibid., 12 83
MILLER, R.L., Ibid., 12 84
STAKE, R.E., The Art Of Case Study Research, Thousand Oaks, Sage Publications, 1995, 3-4 85
STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 435
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
25
omdat het een specifiek probleem voorstelt, maar wel omdat precies die case, in al zijn
bijzonderheid en/of alledaagsheid ons interesseert. De bedoeling is niet om abstracte
concepten of fenomenen te begrijpen, zoals bijvoorbeeld de derdewereldproblematiek of het
immigratievraagstuk, het is ook niet de bedoeling om aan echte theorievorming te doen. De
studie is ondernomen vanuit pure interesse in die ene deviant, die ene gebeurtenis, …86
Stake spreekt van een instrumentele studie als een bepaald object of subject onderzocht wordt
om te kunnen generaliseren en inzicht in een breder probleem te kunnen verkrijgen. De zaak
zelf is ondergeschikt, het speelt een loutere steunende rol en dient enkel om onze kennis te
verbreden in iets breder. Het blijft natuurlijk een diepte-onderzoek maar dit alles omdat dit de
onderzoeker helpt te generaliseren. De case kan een type-voorbeeld zijn van wat men wil
onderzoeken, en zo wordt de case ook gekozen.
Als laatste wordt gesproken van de collectieve casestudy, hier is er nog minder intrinsieke
interesse in de case zelf van de onderzoekers dan bij de instrumentele casestudy. Hier gaat
men op zoek naar meerdere cases om een fenomeen, populatie of een gegeven te bestuderen.
Het grote verschil met de instrumentele casestudy is dat het hier om meerdere
onderzoeksobjecten gaat. Men gaat verschillende cases onderzoeken omdat ze gelijk zijn of
juist van elkaar verschillen, volledig of slechts in enkele kenmerken.87
Soms is de case het doel an sich, soms is het een middel.
1.4.3. De verschillende dimensies van een life history
Paul Luken en Suzanne Vaughan voerden onderzoek naar het gebruik van life history met
behulp van een meta-analyse van levensverhalen. Ze evalueren het werkelijke gebruik van de
life history-methode als een hervormende (transformative) praktijk in de sociologie. Alle
levensverhalen die gepubliceerd werden in de Verenigde Staten vanaf het verschijnen van de
Polish Peasant werden betrokken bij de meta-analyse. Het begrip levensverhaal werd daarbij
86
STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 437 87
STAKE, R.E., Ibid., 437
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
26
zeer breed geïnterpreteerd, tijdens het dataverzamelen zochten de onderzoekers met allerlei
termen zoals: oral history, life histories, life narratives, life story of autobiografie.88
Het gebruik van levensverhalen werd onderzocht aan de hand van de volgende dimensies89
:
- Het niveau van analyse of de substantieve focus van het onderzoek
- De epistemologische dimensie of de relatie tussen data en onderzoeker
- De manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt
- De relatie tussen de life history en andere mogelijk verzamelde data
- Het doel van het wetenschappelijk onderzoek
- De relatie tussen de onderzochte case en andere fenomenen
Bij deze studie staan we uitgebreider stil omdat ze heel veel facetten van de own story
behandelt. In wat volgt wordt elke dimensie kort omschreven en wordt een overzicht gegeven
van de verschillende benaderingen die er bestaan binnen elke dimensie.
Een eerste dimensie van de life history die Luken en Vaughan in hun onderzoek bestudeerden
was het niveau van analyse of de substantieve focus van het onderzoek. Een
wetenschappelijke studie kan op het individu focussen of op andere micro-sociale processen
zoals een persoon zelf, persoonlijkheid, identiteit, carrière, aanpassing, weerstand…
Een andere mogelijkheid is om macro-processen te gaan analyseren zoals een sociale
organisatie, relaties, instituties, cultuur enz.90
Een volgende kenmerk van een life history is de epistemologische dimensie die de relatie
tussen de data en onderzoeker belicht.
Deze methode kan kaderen in een puur objectieve dimensie: levenservaringen,
levensgebeurtenissen zijn „echt‟, het zijn objectieve gebeurtenissen die kunnen beschreven
worden om een levensverhaal te formuleren. De onderzoeker kijkt hier puur objectief naar de
data. De data vormen het onderzoeksdomein an sich. Daarnaast is er de subjectieve dimensie
waarbij het verzamelde materiaal de interpretatie van een subjectieve ervaring vormt, het is
88
LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., „Life history and the critique of American Sociological Practice‟,
Social Inquiry, 1999, 405-406 89
LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 406 90
LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 408
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
27
geen op zichzelf staand feit. Deze dimensie wordt vooral gehanteerd bij onderzoek naar de
waarden, de betekenis van een ervaring, onderzoek naar hoe iemand bepaalde situaties zou
definiëren en hoe een individu betekenis geeft aan zijn wereld. Data, materiaal worden
gekaderd, er ontstaat een raamverhaal. De meest populaire methode is een duale dimensie: de
meeste onderzoekers - Luken en Vaughan noemen in hun studie onder andere de namen van
Becker, Gerson, Naples, Wallace,…- nemen een duale houding aan tijdens hun onderzoek.
Hier worden levensverhalen gebruikt om zowel objectieve als subjectieve data te verzamelen
over hun onderzoekssubject. Verder is er nog de sociale constructie: het levensverhaal wordt
hier een product van het onderzoek zelf, de situatie of persoon die onderzocht wordt, of van
beiden. Secundaire bronnen zijn amper van belang hier.91
Een andere van de dimensies die Luken en Vaughan onderzochten is wat er gebeurt met de
verzamelde data, m.a.w. de manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt. Oplijsten
van data is natuurlijk maar de start van een onderzoek. Uit de studie “Life history and the
critique of American Sociological Practice” bleek dat de data vooral gebruikt worden om te
analyseren. Onderzoekers kunnen ervoor kiezen de gegevens te categoriseren of in
analytische bestanden plaatsen. Deze categorieën kunnen bestaande concepten uit de
sociologie zijn of een typologie opgesteld door de onderzoeker. Ook concepten gebruikt door
het onderzoekssubject zelf kunnen als categorieën gebruikt worden, maar dit komt slecht
zelden voor.
Naast de analyse van de levensverhalen, wordt ook vaak geïnterpreteerd. Hier bestaat slechts
een eenvoudig kader en enkele concepten om een beschrijving te maken van het levensverhaal
en hoe dat levensverhaal geconstrueerd werd.
Een andere mogelijkheid is om het standpunt van het subject te behouden, zonder een
navolgende analyse of interpretatie. Een voorbeeld is het boek van Helen Hughes “The
fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict”.92
Hier wordt gedurende heel het
boek het standpunt van “Janet” behouden, zonder verdere analyse of interpretatie. Het is de
91
LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 408-410 92
The fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict, HUGHES, H., (ed.), Boston, Houghton
Mifflin, 1961,
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
28
meest pure vorm van een “own story”. De onderzoeker filtert zich helemaal weg in het
eindproduct.93
Vervolgens kan men kijken naar de relatie tussen de life history en andere mogelijk
verzamelde data. Ook hier onderscheiden we verschillende mogelijkheden. Soms is het
levensverhaal zoals dat verteld of neergeschreven werd door het onderzoekssubject de enige
bron van data, maar meestal wordt gebruik gemaakt van een heel gamma aan
materiaal/documenten. Deze aanvullende documenten kunnen om verscheidene doelen
aangebracht worden. Om historische feiten te verifiëren bijvoorbeeld, of om alle mogelijke
informatie te trianguleren, of om een verdere context te scheppen die het levensverhaal beter
doet begrijpen. Een voorbeeld van triangulatie zijn de verschillende werken van Shaw die
reeds eerder besproken werden. In “The Jack-Roller”, maar ook in “A Natural History of a
Delinquent Career”, worden de autobiografieën van de delinquenten aangevuld met
politierapporten, medische dossiers, gerechtelijke documenten, enz. Een onderzoeker kan ook
uitleggen waarom hij een bepaald onderwerp wil bestuderen en daarmee context scheppen, zo
kunnen bij een studie naar de verandering van familie- en/of werkpatronen allerlei cijfers of
demografische gegevens over huwelijken, scheidingen of werkloosheid getoond worden.94
Het doel van het wetenschappelijk onderzoek is de voorlaatste dimensie die Luken en
Vaughan in hun studie naar life histories opsomden. Hier onderscheiden de onderzoekers vier
mogelijkheden: verklaren, verkennen, toepassen of beschrijven. Bij verklaren gaat een
onderzoeker op zoek naar het antwoord op de vraag: waarom? Wat is de oorzaak? Wat is het
gevolg? Een voorbeeld is de The Polish Peasant, met hun studie zoeken Thomas en Znaniecki
een verklaring voor de sociale verandering. Wanneer nog niet veel over een onderwerp
geweten is gaat men eerst verkennen, men gaat beschrijven hoe sociale processen
plaatsvinden om er vervolgens een bepaalde hypothese of een theorie uit af te leiden. Vele
sociologen aan de Chicago School zagen het als de techniek bij uitstek voor verkennend
onderzoek. Van toepassen is er sprake wanneer onderzoekers met hun studie specifieke
problemen willen oplossen of willen bijdragen tot het oplossen van een probleem. Ook hier
kan de Chicago School als voorbeeld aangehaald worden, zo heeft Shaw met zijn studie over
Stanley als doel een licht te werpen op de fundamentele natuur van gedragsmoeilijkheden
93
LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., l.c.., 408-410 94
LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid, 414
Biografisch onderzoek Freddy Horion H1: Theoretisch kader
29
maar ook om een basis te bieden aan een behandelingsplan aangepast aan het gedrag, de
interesses en de persoonlijkheid van de jonge delinquent. Beschrijven tenslotte legt de nadruk
op het uitzoeken van de betekenisconstructies in het discours van een subject. De onderzoeker
gaat hier verder dan de feiten, hij gaat op zoek naar details, context, emoties, gevoelens, …95
Als laatste dimensie onderscheiden Luken en Vaughan tenslotte de relatie tussen de
onderzochte case en andere fenomenen.96
Hieruit kwam naar voor dat gebruikers van de
casestudy over het algemeen gaan generaliseren, illustreren of hun subject bekijken als een
deskundige over de sociale fenomenen die onderzocht werden. Met generaliseren wordt dan
bedoeld dat het subject repre