31

qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina
Page 2: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 �

qarTuli

sapirvelgverdo leqsi 3

qarTveli mxedarTmTavrebi

petre bagrationi 4-7

leonide oqropiriZe

kaTolikos-patriarqi (1919-1921) 7-9

Auszug aus dem Buch „Kriegsreporter“ von Julian Reichelt 9-12

omidan ori wlis Semdeg 13-14

afxazTa gulis simebs frTxilad unda SevexoT! 15-16

xevsureTis legenda da sinamdvile 17-18

erTi saaTi iano-TamarTan 19-23

100 sanTeli bebosaTvis 23-26

sevdisferi qalis fiqrebi 26-27

poezia 28-29

nomerSia:

garekanis fotos avtori: giorgi kviJinaZe

Page 3: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

s a pir v e l g v erdo l e q si

saqarTvelos

amayineba:TavadobisdaSuriskerZi. laRiTareSi:silamaziseSxiTSvebuli. xelmwifebisTvisoqrovanikolxeTisverZi. dasisxlisgmiris:SmagiritmiTzarxoSebuli.

taZarioSkis:TeTrilocviTaTovlebuli saSozmanebis:xanmyofelidaxankiberwi sevdaTavaziscremlianimoWrililerwi dacxelijvari:ninosTmebiTganaTebuli.

memiyvarsSenigamoxedva:Zveli,mesxuri, mzissineleSiSoTassityviTrommoesxura. magramxedavde:saakaZelandiviTmodis:

ucxoSoreTissiyvaruliTpirgamexili,- daucdisgmiri:gamTeldebanetavTuodes SensundomkerdSimisixmaligadatexili.

grigolrobaqiZe

1919

Page 4: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 �

qarTuli

i s t o r i aq a r T v el i m x e d a rT m T a v r e b i

p e t r e b a g r a t i o n i

petre bagrationis uSualo winaprebi meTvramete saukunis pirveli naxevris qarTlSi cxovrobdnen. am dros araerTi qarTveli mowyda samSoblos da ucxoeTSi gaixizna. gadaxvewilTa sakmao raodenoba iyo qalaq yizlarSi. iq myofma qarTvelebma ruseTis qveSevrdomoba miiRes. maT Soris iyo petres mamac – ivane aleqsandres Ze bagrationi, romelic qarTlis mefis, vaxtang meeqvsis Zmis – iese mefis STamomavali gaxldaT.

dRemde danamdvilebiT ar viciT vin iyo petre bagrationis deda, cnobilia mxolod, rom petres papa, aleqsandre, Tavisi ojaxiT 1757 wels gadasaxlda qalaq yizlarSi, sadac ruseTis samxedro samsaxurSi Sesula. mas Tavisi Svili ioanec samxedro samsaxurSi Seuyvania. ioanes polkovnikis xarisxamde miuRwevia. 1765 wels ioanes SeeZina vaJi petre.

petres mamida, ana aleqsandres asuli bagrationi, meuRle Tavad golicinisa, petres Wabukobis dros petersburgSi cxovrobda. man 1781 wels TavisTan daibara yizlarSi mcxovrebi Zmiswuli. petre dauyovnebliv gaemgzavra mamidasTan, romelsac im dros ruseTSi yovlisSemZle potiomkinma Zmiswulis samxedro samsaxurSi Caricxva aRuTqva.

bagrationis pasuxebiT kmayofilma potiomkinma brZaneba gasca, rom igi serJantad CaericxaT kavkasiis muSketerTa polkSi.

1783 wlidan petre monawileobda CeCnebis winaaRmdeg laSqrobaSi, aq pirvelive brZolisTanave mas praporCikis xarisxi mianiWes.

1787 wels osmaleTma ruseTs omi gamoucxada. 1788 wels suvorovis xelmZRvanelobiT bagrationma didi simamace gamoiCina cixe-simagre oCakovis aRebisas. 1792 wels 27 wlis bagrations samsaxurSi warCinebisaTvis maioris xarisxi uboZes. 1794 wels bagrationi ukve diviziis meTauria da sofiis karabinerTa polkSi

msaxurobs. 1798 wels bagrationma polkovnikis xarisxi miiRo da egerTa meeqvse polkis meTaurad dainiSna. polkis warmatebiT swavlebis gamo man general-maioris xarisxi miiRo.

mefis ruseTi yvelanairad ibrZoda safrangeTis respublikis winaaRmdeg da mokavSireebTan erTad omSi Caeba. 1799 wlis aprilSi bagrationma cixe-simagre bresCio aiRo da mravali oficeri da jariskaci daatyveva. amis gamo igi wminda anas xarisxis ordeniT dajildovda, xolo qalaq lekos aRebisaTvis imperatorma ioane ierusalimelis jvriT daajildova. frangi generlis, moros damarcxebisaTvis bagrationma aleqsandre nevelis saxelobis ordeni miiRo.

tavernodan ciurixs ori gza midioda: erTi sruliad usafrTxo, magram grZeli, meore mokle mdinare reisis xeobiT. suvorovi avstriis oficrebs daeyrdno da meore gza airCia, raTa zurgSi moqceoda masenas. avstrielebma ar gaiTvaliswines, rom es gza qalaq Svicamde ar midioda da gadasalaxad rTuli iyo. miuxedavad yvelafrisa, bagrationi daniSnul dros mivida adgilze da mters moulodnelad zurgidan daesxa Tavs. frangebi cud dReSi Cavardnen da poziciebi datoves. amis Semdeg rusTa razmebi altorfisaken daiZrnen. 16 seqtembers altorfidan Svicisken daiZra bagrationis avangardi da qedis Tovliani bilikebiT mividnen adgilze. jari daiRala da sakvebic gamoeliaT, amas isic daemata, rom suvorovs mouvida moxseneba general linkenis damarcxebisa, rac suvorovis armiis alyaSi yofnas niSnavda. rCeboda erTaderTi gza glarisze da iqidan ilancze gasvla avstrielebTan SesaerTeblad.

bagrationis gankargulebaSi iyo 6000 kaci, am ZaliT mas unda ukueqcia safrangeTis ori brigada. lentaris xeobaSi bagrationma 19 seqtembers xiStebiT miitana ieriSi da mteri

Page 5: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

ukuagdo.armia 23 seqtembers RamiT daiZra. mas

dasafaravad ukan mihyveboda bagrationi Tavisi ariergardiT. frangebis avangardi male wamoewia bagrationis ariergards, romelic 2000 kacisagan Sedgeboda da sabrZolo masalac cota hqondaT. bagrationi 12 saaTis ganmavlobaSi igeriebda mters. frangebma mxolod RamiT Sewyvites brZola.

bagrationis gamWriaxobiT da simamacis wyalobiT ruseTis armia samSvidobos gavida. ase dasrulda ruseTis laSqroba SveicariaSi. pavle pirvelma bagrationi leib-gvardiis Sefad daniSna.

am brZolebis Semdeg öbagrations yvelgan didi pativiT xvdeboda. erTxel sasaxleSi gamarTul balze bagrationi Sexvda grafis asul elisabed skavronskaias. gmiri bagrationi male mgznebare siyvarulma Seipyro. mefis CareviT grafis asulma da petrem jvari daiweres, mejvare pavle imperatori iyo.

SengrabenTan brZolaSi bagrationma da misma ariergardma sZlia mravalricxovan mters. frangebma maT „gmirTa gundi” uwodes. bagrationma davaleba brwyinvaled Seasrula. imperatorma aleqsandre pirvelma bagrations

general leitenantis xarisxi da wminda giorgis meore xarisxis ordeni uboZa. avstriis imperatorma ki maria-terezas umaRlesi xarisxis ordeniT daajildova.

aleqsandre pirvelisa da misi mrCevlebis moTxovniT mokavSireTa armia 27 noembers napoleonis winaaRmdeg daiZra. mokavSireTa avangards meTaurobda bagrationi. pirvel dReebSi bagrationis warmoebuli brZolebi brwyinvale brZolebiT sruldeboda, magram xelmZRvanelobaSi imperator aleqsandre pirvelis Carevis Semdeg saqme gauaresda. austerlicTan mokavSireTa damarcxebis Semdeg bagrations mouxda ariergardis xelmZRvaneloba da napoleonis sastiki ieriSebis Tavis Tavze aReba. droebiTi zavis dadebis Semdeg ruseTis armia samSobloSi dabrunda.

1805-1807 wlebis omi dasrulda tilzitSi dadebuli zaviT. am brZolebSi bagrationis razmSi Tavi isaxeles agreTve iseTma mamacma meomrebma, rogoric iyo artileristi, polkovniki levan iaSvili da qveiTi polkis meTauri polkoniki ivane fanCuliZe. maT uCvenes gmirobis udidesi SemarTebani.

am ambebis Semdeg bagrationi peterburgSi dabrunda dasasveneblad, magram dasveneba xanmokle aRmoCnda. 1808 wels omi daiwyo SveciasTan da nacadi sardali kvlav brZolis asparezze gagzavnes. es brZola iyo fineTisaTvis, peterburgis dacvisaTvis da fineTis yureSi batonobisaTvis. 1809 wels ruseTis armiam Seteva daiwyo.

bagrationi samxreTis dajgufebisken gadaisroles. miuxedavad mTavarsardlis araswori gadawyvetilebisa, bagrationma gawminda samxreT fineTi da fineTis yure.

43 wlis bagrationi kargi aRnagobisa iyo, brwyinvale samxedro formaSi gamowyobili, ruseTisa da ucxoeTis ordenebiT yvelas xiblavda. gansakuTrebiT gatacebuli aRmoCnda imperatoris da- ekaterine pavles asuli. petre rom moecilebinaT peterburgidan 1809 wlis 1 ivliss igi gagzavnes moldaveTis armiaSi. am periods daemTxva venaSi mcxovreb petres meuRlis mier urTierTobis gawyveta masTan da brZolebs Cveulma sardalma isev brZolis vels miaSura.

9 agvistos prozorovski gardaicvala da bagrationma daikava mTavarsardlis Tanamdeboba. armiis ganlagebisa da brZolis asparezis Seswavlis Semdeg, bagrationi aRniSnavda, rom prozovskis gegmiT ganlagebul armias

petre bagrationi

Page 6: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 �

qarTuli

ar SeuZlia mowinaaRmdeges daartyas erTi romelime mimarTulebiT. moxuc sardals bagrationi avstriel feldmarSals uwodebda, radgan igi moqmedebda avstriaSi gabatonebul sakordono strategiiT, romlis mTavari mizani iyo brZolis asparezze jarebis Tanabari ganawileba da Tavdacvis xazisa, cixesimagreebisa da mniSvnelovani punktebis gamagreba. aseT viTarebaSi, bagrationis azriT, armia kargavda manevrirebasa da urTierTSoris kavSirs. bagrationis principi iyo gadamwyveti, SeteviTi dartyma mowinaaRmdegeze da misi ganadgureba savele brZolaSi.

„Cemi mizania- werda samxedro ministrs,- gamovacocxlo armia da gavxado igi mamaci. trabaxis gareSe mogaxsenebT, rom ukve mivaRwie- midis erTi aTis winaaRmdeg. ukanaskneli kapikic ki ar menaneba,- Cems erTgulebs vasmev da vaWmev. ukeTesia movkvde, vidre maT vawyenino... RmerTma icis Cemi guli da suli”.

napoleoni rusebTan omisaTvis emzadeboda, Sekriba udidesi armia, resursebi da sakmaod Zlieri mokavSireebic SeiZina. misi saSiSroeba izrdeboda, magram ruseTis armias jer kidev ar gaaCnda sabrZolo moqmedebis gegma. bagrationis gegma iTvaliswinebda rig RonisZiebaTa gatarebas,

raTa ar daeSvaT frangTa moulodneli Tavdasxma, mzad yofiliyvnen mowinaaRmdegis dartymis Sesaxvedrad da xelidan ar gaeSvaT iniciativa. bagrationis biografebis gancxadebiT, gegma cxadyofda meore armiis mTavarsardlis strategiul erudicias, romelic saSualebas aZlevda mas rTul viTarebaSi garkveuliyo da sworad Seefasebina moaxloebuli omis Taviseburebani.

1812 wlis 12 ivniss safrangeTis 600 aTasianma armiam ruseTis sazRvari gadalaxa varSava- kionigsbergis xazze, misi marcxena frTa 250 aTasi mebrZolis raodenobiT pirveli gadavida mdinare nemaze kongos raionSi da daucveli qalaqi daikava. daiwyo simZlavriTa da gaqanebiT manamde arnaxuli msoflio mniSvnelobis omi.

napoleonma dainaxa, barklai-de-toli brZolas ar iRebda, swrafad ixevda ukan da misi daweva SeuZlebeli iyo. amitom ZiriTadi Zalebi meore armiis winaaRmdeg gadaisrola, raTa ukan dasaxevi gza moeWra misTvis, alyaSi moeqcia da gaenadgurebina. am miznis ganxorcielebisaTvis man Seqmna didi dajgufeba 130 aTasi mebrZolis raodenobiT, romlis xelmZRvaneloba Tavis erT-erT saukeTeso marSals – davus daavala. aseT Zalas unda gamklaveboda bagrationis 50 aTasiani armia.

davum da Jeromma scades flangebidan garemocviT bagrationis ganadgureba, magram igi gausxlta maT. ganrisxebulma napoleonma Tavis adiutant berties ubrZana, rom JeromisTvis ecnobebina: „operaciis ganxorcieleba SeuZlebeli iyo imaze uaresad, rogorc igi mas warmarTavda”.

bagrationi gadamwyvet brZolas moiTxovda, rasac mefe da barklai pirdebodnen. „saWiro brZola, dasZenda igi, vidre ruseTs SeuZlia da xalxi fexze dgas”.

1812 wlis 26 agvistos diliT, rodesac napoleonma ruseTis armia brZolisaTvis ganlagebuli dainaxa, Tavis mebrZolebs Semdegi sityvebiT mimarTa: „meomrebo! ai is brZola, romelsac Tqven ase elodiT”.

ganTiadisas rusTa ganlagebis zurgSi mzem amoanaTa. gamarjvebis rwmeniT aRfrTovanebulma napoleonma wamoiZaxa: „ai mze austerlisica”. frangi sardali ar eloda, rom borodinos mze misi didebis Casvenebis dasawyisi gaxdeboda.

dolebis xmis guguniT bagrationis armia kontrSetevaze gadavida da xelCarTuli brZola gaCaRda.

Page 7: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

1812 wlis samamulo omis udidesi mkvlevaris, akademikos tarles sityvebiT „am saocar dros imisaTvis, vinc Tvalyurs adevnebda Tavad bagrations, kargad icnobda mis bunebas, axsovda mTeli misi ganvlili cxovreba, Tu rogor icxovra man 47 wlamde, aSkara iyo, rom fleSebi mas darCenoda, anda mZimed daWrils an mkvdars gamoitandnen brZolis velidan”.

daZabul viTarebaSi bagrationi ori diviziiT Setevaze gadavida. miuxedavad mtris siWarbisa, Seteva warmatebiT daiwyo. nacadi sardali xan erT xan meore polks amxnevebda, rom uecrad cxenze Setortmanda. bagrationi did xans ar imCnevda daWras, bolos ki sisxlis dakargviT cxenidan kinaRam gadmovarda, magram miuswres da Camoiyvanes.

napoleonis sityvebiT borodinos brZola iyo yvelaze didi im 50 brZolidan, romelic mas Cautarebia, magram yvelaze umniSvnelo SedegiT.

misi gancxadebiT „frangebma daamtkices, rom isini gamarjvebis Rirsni arian, rusebma ki uZlevelobis saxeli moxveWes”.

petre bagrationma didi simamaciT gadaitana samxedro istoriaSi udidesi brZolebi. igi ganTqmuli iyo rogorc avangarduli da ariergarduli brZolebis ostati. bagrationma monawileoba miiRo 20 did laSqrobaSi da 150 brZolaSi. igi oTxjer daiWra, magram mwyobridan arasodes gamosula, vidre 1812 wels, borodinos velze sasikvdilod daiWra da daiRupa.

momzadebulia telekompania „saqarTvelos” proeqt „mTavarsardlis”

literaturuli scenaris mixedviTavtori levan umikaSvili

r e l i g i aleonide oqropiriZe

kaTolikos-patriarqi

(1919-1921)

kaTolikos-patriarqi leonide, eriskacobaSi longinoz solomonis Ze oqropiriZe, daibada 1861 wlis 15 Tebervals goris mazris sofel disevSi, mRvdlis ojaxSi. 1867 wels longinozi Cairicxa Tbilisis sasuliero saswavlebelSi. igi imdenad saTno bunebis adamiani iyo, rom megobrebi mas saswavlebelSive bers eZaxdnen. sasuliero seminariis damTavrebis Semdeg, 1884 wels Cairicxa kievis sasuliero akademiaSi.

akademiaSi swavlis periodSi moiTxova monazvnad aRkveca. 1887 wlis 19 ivniss akademiis reqtorma, monazvnad aRkveca igi da saxelad leonide uwoda. 1888 wels man daamTavra kievis sasuliero akademia RvTismetyvelebis magistris kandidatis xarisxiT da saqarTveloSi

dabrunda. imave wels iniSneba kavkasiaSi qristianobis aRmdgeneli sazogadoebis mier daarsebuli skolebis inspeqtorad. am sazogadoebis dafinansebiT kavkasiis mTianeTSi, fSav-xevsureTSi, saingilosa da oseTSi uamravi skola gaixsna. am skolebis warmatebaSi didi wvlili bermonazon leonidesac miuZRoda. igi ixsenebda: „pirvelad me wavakiTxe dedaena mTis Svilebs da pirvelad me avamRere mSobliur hangze dabeCavebuli Cemi moZmeni“.

1890 wels mRvdelmonazonma leonidem saingiloSi, sofel kaxSi, daaarsa qalTa samrevlo-saeklesio skola. igi did yuradRebas aqcevda qarTuli enisa da saeklesio galobis saqmes sasuliero seminariaSi, sxvadasxva saswavleblebSi da Tbilisis saeparqio dedaTa

Page 8: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 �

qarTuli

saswavlebelSi. 1897 wlidan iniSneba daviT garejis ioane

naTlismcemlis monastris winamZRvrad. 1898 wlis 17 aprils mRvdelmonazoni leonide ayvanil iqna episkoposis xarisxSi.

amave wlis 20 maiss episkoposi leonide qarTuli saRvTismsaxuro wignebis Semaswo-rebeli komisiis Tavmjdomared dainiSna. 1900 wlis 6 maiss dajildovda wminda anas II xarisxis ordeniT, mogvianebiT ki gadaiyvanes imereTis eparqiis mRvdelmTavrad. 1907 wlis dekemberSi Caabares Sio-mRvimis taZris winamZRvroba.

1917 wlis TebervalSi ruseTSi momxdari saxelmwifo gadatrialebis Semdeg daemxo nikoloz II-is xelisufleba da qveyana droebiTi mTavrobis xelSi gadavida. qarTvelma mRvdelmTavrebmac droulad miiCnies qarTuli eklesiis avtokefaliis aRdgena da daiwyes aqtiuri muSaoba eklesiis damoukideblobisaTvis.

episkopos leonides moRvaweobaSi erT-erTi mniSvnelovani adgili uWiravs saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenisaTvis

brZolas. man aqtiuri monawileoba miiRo 1906 wels peterburgSi gamarTuli sinodis im sxdomebSi, romlebic saqarTvelos eklesiis damoukideblobis sakiTxs ixilavda. Tavis gamosvlaSi episkoposi leonide aRniSnavda: „dRes saqarTvelo ganicdis udides kriziss, xalxi ar dadis eklesiaSi, sruliad ahyara pativiscema samRvdeloebas, mRvdlebis moqmedebas da swavla-darigebas aRar aqvs gavlena mrevlzed.“ erTaderTi saSualeba imisa, rom ar moispos sabolood qristianoba saqarTveloSi da samRvdeloebam moipovos kvlavindeburi ndoba samwysosi, Tvlis saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenas.

1917 wlis 12 marts mcxeTis sveticxovlis taZarSi gamocxadda saqarTvelos eklesiis avtokefalia aRdgenilad. 13 marts episkoposma leonidem saqarTvelos egzarqos platons ganucxada, rom gaTavisuflebulia Tanamdebobidan da CamorTmeuli aqvs qarTuli eklesiis marTva-gamgeoba. 14 marts episkopos leonides TavmjdomareobiT gaimarTa samRvdeloebis kreba, romelmac daadgina, rom sionis taZarSi wirva-locva qarTulad Catarebuliyo. episkoposi leonide ki dainiSna saqarTvelos eklesiis droebiTi mmarTvelobis Tavmjdomared.

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, kirionis gardacvalebis Semdeg mitropoliti leonide arCeul iqna saqarTvelos kaTolokos-patriarqad. 1919 wlis 19 Tebervals mcxeTaSi, sveticxovlis sapatriarqo taZarSi Sesrulda misi aRsaydreba. Caiara sazeimo dReebma da kaTolikos-patriarqi aRmoCnda im problemebis winaSe, romlebmac Tavi iCina damoukidebel saqarTveloSi.

qarTvelma menSevikebma sruli undobloba gamoucxades erovnul eklesias. skolebSi gaauqmes saRvTo sjulis swavleba da eklesia gamoyofil iqna saxelmwifosagan. amis Sesaxeb uwmindesi leonide gulistkiviliT aRniSnavda: „eklesias CamoarTves saswavleblebi, qoneba, miwebi, eklesiebidan gamiotanes Zvirfaseuloba, mas waarTves moqalaqeobrivi ufleba da SeZleba, sarwmunoebriv-zneobrivi nugeSi eca morwmuneTaTvis yvela im dResaswaulebSi, romelic Seadgens wmindaTawmindas da istoriul atributs maTi qristianuli rwmenisas da iZulebuls xdian maT Tavisi dogmati da tipikoni amqveyniur da isic socialur angariSebs

kaTolikos-patriarqi leonide

Page 9: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

10 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

Seufardon“. saqarTvelos patriarqi leonide mkacrad gmobda saqarTvelos demokratiuli respublikis xelisuflebis eklesiisadmi damokidebulebas.

1921 wlis 25 Tebervals bolSevikuri saokupacio xelisufleba TbilisSi Semovida, xolo imave wlis 15 aprils, revkomis dadgenilebiT, saqarTvelos marTlmadidebluri eklesia kanongareSe organizaciad gamocxadda.

1921 wlis 11 ivliss kaTolikos-patriarqi

Savi WiriT gardaicvala. igi dakrZalulia sionis sakaTedro taZarSi.

uwmindesi da unetaresi leonide saqarTvelos eklesiis istoriaSi darCa, rogorc erT-erTi gamorCeuli moRvawe, romelmac didi wvlili Seitana saqarTvelos avtokefaliis aRdgenis saqmeSi.

moamzadaekaterine cirikaSvilma

…Im August bereite ich gerade eine Reise in die USA vor, um vom Wahlkampf zu berichten, als die russische Armee in die georgische Provinz Süd-Ossetien einmarschiert. Ich suche Süd-Ossetien noch auf der Landkarte, da ist in den Nachrichten schon die Rede von einer neuen Kuba-Krise, sogar vom Dritten Weltkrieg. Das Fernsehen zeigt feuernde Raketenwerfer, die auf Lastwagen montiert sind. Soldaten, die Schützengräben ausheben, und endlose Konvois russischer Panzer, auf denen Männer mit Kalaschnikows und alten Lederkappen sitzen. Zeigte der Fernseher ein Schwarz-Weiß-Bild, könnten diese unwirklichen Szenen auch vor fünfzig, sechzig Jahren spielen. Armee gegen Armee, Artilleriegranaten, die in Wohnhäuser einschlagen, heulende Sirenen, Luftangriffe auf Städte und Zivilisten – in nur einer Nacht ist der Krieg des 20. Jahrhunderts zurückgekehrt. Ich denke, dieses Mal ist es ganz große Ding, bei dem ich dabei sein muss. Die Geschichte, die ich nicht verpassen darf. Die Geschichte, die wichtiger ist als all die anderen. Ich sehe, dass es überall als erste Meldung in den Nachrichten kommt und vergesse alle anderen Pläne. Als mein Fotograf Andreas

Thelen und ich aufbrechen, ist der Flughafen von Tiflis schon gesperrt. Wir fliegen nach Jerewan, Armenien, und fahren bei Nacht über Serpentinenstraßen durch die Berge Richtung Norden. Früh am Morgen überqueren wir die georgische Grenze. Wir sind da. Wir hören im Radio, dass die Russen auf Tiflis vorrücken. Wir sitzen im Auto, wach seit 24 Stunden, und scherzen, dass wir die Stadt vor den Russen einnehmen werden. Links der Straße sehen wir einen zerbombten Flughafen. Es ist ein gutes Gefühl, da zu sein.In Tiflis finden wir einen Dolmetscher, ein junger, hagerer, mutiger Mann, der einen Sohn hat und Deutsch spricht. Mit ihm fahren wir weiter Richtung Norden, nach Gori, rund 80 Kilometer von Tiflis entfernt. Es ist die Geburtsstadt Josef Stalins. Aus Gori haben Fotografen in den letzten Tagen die Fotos geschickt, die wie aus einer anderen Zeit schienen. Menschen, die zwischen zerbombten Häusern umherirrten, verwirrt und hilflos. Man konnte ihnen die Taubheit ansehen, die taumelnde Orientierungslosigkeit, die von schweren Explosionen kommt. Tote unter Trümmern. Bilder von einem Bombenkrieg.

Auszug Aus dem Buch „Kriegsreporter“von JuliAn reichelt

Page 10: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 11

qarTuli

Je näher wir Gori kommen, desto häufiger sehen wir ausgebrannte georgische Panzer entlang der Straße, Öllachen, schwarzgeglühte Schrottteile, glitzernde Glassplitter. Wir sehen russische Kampfhubschrauber, die über den Bergen Raketen abfeuern, Dörfer, aus denen dunkler Rauch aufsteigt. Es sind kaum Autos auf der Straße. Als wir gerade am Ortsschild von Gori vorbeifahren, ruft die Redaktion an. Vor knapp zwei Stunden sei in der Stadt ein holländischer Journalist von einer Granate getötet worden, wir sollen vorsichtig sein. Für die Zerstörung, die wir in Gori vorfinden, gibt es nur ein Wort: krank. Bomben haben eine komplette Siedlung vernichtet. Von den Plattenbauten stehen nur noch schwarze Gerippe. Vor den Gerippen parken ausgebrannte Autos. Vor den Autos liegt eine gelbe, blutverkrustete Decke. Die einzigen Geräusche stammen von einer geplatzten Wasserleitung, aus der es in eine immer größer werdende Pfütze hineinplätschert, und von den Gardinen, die in leeren Fensterhöhlen der wenigen nicht ausgebrannten Häuser flattern. Ich versuche, eine alte Frau anzusprechen, die in den Trümmern nach irgendetwas sucht, aber sie sagt nur: „Niemand hat uns geholfen. Und jetzt kommen Sie und fragen, wie es uns

geht? Hauen Sie einfach ab und lassen Sie uns in Ruhe sterben.“Zwischen Kratern, Betonbrocken und verrenkten Stahlstreben liegen die Überbleibsel des Alltags. Ein verkohlter Brief. Ein angesengtes Sofakissen. Ein Bilderrahmen. Eine Puppe, der die Explosion die Beine weggerissen hat. Die Puppe lächelt starr vor sich hin. „Was können wir dafür, wenn sich ein paar mächtige Männer streiten?“, ruft uns ein alter Mann zu. „Wir wissen nicht mal, warum sie sich streiten. Aber wir müssen den Preis bezahlen.“Ich stehe unter einer alten Eiche. Die Baumkrone ist von einer Granate zerfleddert, die restlichen Zweige sind mit Staub bedeckt. Manchmal frage ich mich, was die Bäume über die Menschen denken müssen. Abends im Hotel in Tiflis sitzen Korrespondenten aus aller Welt in der Bar und diskutieren über die Kriegsgründe. Die einen meinen, es gehe wie immer ums Öl und um Pipelines. Andere sagen, Putin habe der NATO nur seine Macht zeigen wollen. Wieder anderen glauben, die CIA stecke dahinter. Ein französischer Kollege hält Georgiens Präsident Michail Saakaschwili für den neuen Hitler und ein paar alte Russlandexperten haben schon seit Jahren vor einer Eskalation im Kaukasus gewarnt. Niemand weiß zu diesem Zeitpunkt (und bis heute nicht), wie dieser Krieg wirklich angefangen hat, wer die Schuld trägt, wie viele Menschen gestorben sind. Man weiß nicht mal, wo sie begraben liegen. Viele Familien haben ihre Toten hastig in ihren Gärten oder auf Feldern beerdigt, bevor sie vor den Kämpfen geflüchtet sind. Beide Seiten, Russland und Georgien, verstecken sich hinter die Erklärungen darüber, was sie alles getan haben, um diesen Krieg zu verhindern, wie ihnen der Kampf aufgezwungen worden sei. Aber dafür, dass anscheinend niemand Krieg wollte, sind nur ziemlich viele Menschen tot, vertrieben oder obdachlos. Fast drei Wochen verbringen wir in der Region. An einem Nachmittag rollt eine Kolonne von über hundert russischen Fahrzeugen –

Page 11: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

12 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

Kampfpanzer, Truppentransporter, Lastwagen – mit flatternden Fahnen auf Tiflis zu. Während das Radio panische Meldungen über einen bevorstehenden Angriff auf die Hauptstadt ausstrahlt, fahren wir mit unserem Auto an der Spitze der Kolonne, wenige Meter vor den Russen. Unser Dolmetscher hat einen alten Lieferwagen. Mit einem befreundeten Kameramann sitze ich hinten im Laderaum. Die Schiebetür ist geöffnet. Wir filmen die Panzer, die auf der bebenden Straße hinter uns fahren, rauchen im Fahrtwind und tauschen ab und zu ratlose Blicke, weil diese Szenen so surreal sind. Wir überholen die Menschen, die auf Pferdewagen flüchten. Ich sehe Familien hinten zwischen Koffern und Möbeln kauern. Ein Kind

drückt eine Puppe an sich, eine Puppe, wie sie auch in den Trümmern von Gori lag. Wir fahren vorbei an qualmenden Ladas, in denen sich acht, zehn Menschen drängen. Wir sehen ein altes Ehepaar, das zu Fuß auf der Flucht ist mit nichts als zwei Plastiktüten und einem Hund. Mit gebrechlichen Schritten gehen sie am Straßenrand. Dieser Krieg ist ein anders als die Kriege in Afghanistan oder im Irak, die sich seit Jahren hinziehen, mit besseren oder schlechteren Tagen, mit Erfolgs- und Katastrophenmeldungen. Dieser Krieg ist frisch. Seine Gewalt und seine Zerstörungskraft breiten sich wie eine Seuche innerhalb weniger Stunden aus. Man kann zusehen, wie sich Dörfer in kürzesten Zeit entleeren, wie Menschen ihr Leben ausgeben und alles zurücklassen, wie sich schon ein paar Stunden später bei Einbruch der Dunkelheit in den Böschungen hocken, entrückt und entgeistert, wie sie auf dem schmutzigen Boden schlafen und alle Würde verlieren. Wie ungläubig sie aussehen, weil niemand ihnen hilft.

Wenn man die Augen zusammenkneift, sieht man eine graue, ebene Fläche. Ganze Viertel sind eingeebnet. Die wenigen Bäume, die noch da sind, stehen als schwarze Skelette in dieser Wüste. Es weht ein lauer, staubiger Wind.

Es ist wie ein Leberhaken, der der Zivilisation die Luft nimmt. Hinter den russischen Linien werden wir in den nächsten Tagen bewaffnete, betrunkene Milizionäre sehen, Banditen, die von Norden kommen, bärtige Männer aus Tschetschenien, die wahllos um sich schießen – auch auf Journalisten – und sich nehmen, was sie wollen. Sie plündern und brandschatzen und die russische Armee lässt sich die Milizen ungestört durch die Dörfer ziehen. Es sieht so aus, als würden diese Banden bewusst als Waffe gegen Zivilisten eingesetzt. Es herrscht Anarchie. Während Politiker mahnen, appellieren, letztmalig fordern, von

Waffenstillstandsabkommen von Sechs-Punkte-Plänen sprechen, sehen wir Kinder, die von Wunden übersät sind. Wir sehen eine Mutter, die weinend zusammenbricht, als sie das Foto ihres toten Sohnes in der Zeitung entdeckt. Ein junger Mann, der bei einem Bombenangriff auf Gori seine Bruder verloren hat, erzählt uns: „ Ich habe ihn in den Trümmern gefunden, aufgehoben und zu meinem Auto getragen. Ich habe ihn auf den Beifahrersitz gesetzt und bin mit ihm zum Krankenhaus gerast. Aber sie konnten ihm nicht mehr helfen. Sie haben ihn in eine Kammer mit vielen anderen Toten gelegt, mit Körpern, die keine Köpfe mehr hatten. Ich wollte nicht, dass er da bleibt und habe ihn wieder mitgenommen. Aber ich hatte auch Angst, dass wieder ein Angriff kommt und eine Bombe ihn völlig zerreißt. Ich habe ihm also ein frisches Hemd von mir angezogen und ihn am nächsten Morgen begraben, mit meinen eigenen Händen.“Ein Mann, der seinen toten Bruder unter der

Page 12: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 1�

qarTuli

Erde in Sicherheit bringt, vor einem tobenden Krieg, der keiner aufzuhalten vermag, der keiner versteht, keiner angefangen haben will und angeblich auch niemand gewollt hat – so sieht die Hilflosigkeit der Welt in diesen Tagen aus. Bei allem, was wir sehen, fällt es mir schwer, nicht wütend zu werden. Man soll sich als Journalist ein Bild von den Dingen machen, versuchen, Zusammenhänge nachzuvollziehen und zu erklären. Aber auf die Frage, warum Medwedew, Putin und Saakaschwili diesen Krieg führen, fällt mir nur eine schlüssige Antwort ein: Weil sie es können.Auf einer Rüstungsmesse in Abu Dhabi, in einer kühlen, klimatisierten Messehalle, habe ich mich mal mit einem Raketeningenieur unterhalten. Wir saßen an einem der Stände, es gab Häppchen. Über unseren Köpfen hing eine aufgeschnittene Rakete, groß genug, um ein Hochhaus zu zerstören. Ich wollte mit dem Ingenieur über Krieg sprechen, er über Physik. „Sie fragen mich nach Menschen“, sagte er. „Aber darum geht es in meinem Beruf doch gar nicht. Für mich ist nur interessant, wie ich den Raum zwischen zwei Punkten überbrücke. Die Rakete muss von Punkt 1 zu Punkt 2 fliegen.“ So kommt mir dieser Krieg vor. Wie ein Experiment. Über eine Woche lassen die Russen kaum Journalisten in die umkämpfte Provinz Süd-

Ossetien. Zwar sagen sie, die Georgier hätten dort – besonders in der Hauptstadt Tskhinvali – furchtbare Kriegsverbrechen begangen, Babys mit Panzer zermalmt, Alte in ihren Häusern massakriert, flüchtende Kinder erschossen. Aber alle Kollegen, die diesen Geschichten nachgehen wollen, werden an Checkpoints aufgehalten oder von Milizen verjagt. Drei Journalisten werden auf dem Weg nach Tskhinvali sogar erschossen. Wir kommen bis Gori und nicht weiter. Es ist offensichtlich, dass sie uns nicht da haben wollen. Als wir zehn Tage nach Beginn des Krieges im Kaukasus doch noch nach Tskhinvali kommen, finden wir ein Ausmaß an Zerstörung vor, wie ich es mir nicht habe vorstellen können. Große Teile der Stadt sind bis auf die Grundmauer weggebombt. Wenn man die Augen zusammenkneift, sieht man eine graue, ebene Fläche. Ganze Viertel sind eingeebnet. Die wenigen Bäume, die noch da sind, stehen als schwarze Skelette in dieser Wüste. Es weht ein lauer, staubiger Wind. „Warum berichtet Ihr immer nur über die georgische Seite?“, fragt mich ein russischer Funktionär, der uns „zu unserer eigenen Sicherheit“ durch die Stadt begleitet. „Weil die meisten Journalisten, die während des Krieges nach Tskhinvali wollten, entweder beschossen, umgebracht oder ausgeraubt worden sind“, sage ich. Ich habe keine Lust mehr freundlich oder diplomatisch zu sein.Er tut so, als hätte er meine Antwort nicht gehört. Die Russen sagen, die Georgier hätten die Stadt, die zu Georgien gehört, zerstört, um Separatisten zu treffen. Die Georgier sagen, die Russen hätten die Stadt bombardiert, um georgische Truppen zu vertreiben. Die Wahrheit wird irgendwo dazwischen liegen. Auch hier in Tskhinvali kann niemand genau sagen, wie viele Tote es gegeben hat. 20 000 Menschen haben hier gelebt. Nun ist kaum noch jemand da. Das ist also unser 21. Jahrhundert, denke ich. Eine Stadt und ihre Menschen können noch immer einfach verschwinden, ohne dass jemand weiß, wohin…

Page 13: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

1� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

devnilebi, devnilobis oficialuri statusis gareSe goris municipalitetis soflebidan – aseTi dRes daaxloebiT, 50 ojaxia, romelic 2008 wlis omis Sedegad iZulebuli gaxda saxli mietovebina. saxelmwifos am ojaxebisa da maTi wevrebis mimarT pozicia omidan ori wlis Semdegac ar daufiqsirebia. am adamianebis sakiTxi gansakuTrebulia. isini ar arian devnilebi cxinvalis raionidan, yornisis Temidan, didi an patara liaxvisa da frones xeobis soflebidan. omis Sedegad maT goris municipalitetis soflebi datoves. dRes es ramdenime sofeli ukontrolo zonaa. oficialurad, isini okupirebulic araa, Tumca qarTuli policia maT ver akontrolebs. iq arc rusuli jari dgas. sofelSi mxolod kriminaluri dajgufebebi daTareSoben, ris gamoc mSvidobiani mosaxleoba iq cxovrebas ver bedavs. zardiaanTkari da gugutianTkari aseTi tipis soflebs miekuTvneba. maTze pretenzias, oficialurad, arc osuri mxare acxadebs, radgan es soflebi egreT wodebuli samxreT oseTis administraciuli sazRvris miRmaa darCenili, Tumca iq qarTuli iurisdiqcia ar vrceldeba. zardiaanTkaris mkvidri mixeil gabliSvili ambobs, rom misi saxli ramdenime Tvis win gadawves. omidan TiTqmis weliwad naxevris Semdeg. amJamad igi, ojaxTan erTad goris erT-erT sabavSvo baRSi cxovrobs. misi Tviuri Semosavali daaxloebiT, 100 laria. „me TviTonac ar vici Tavi rogor gamaqvs, rogor vcxovrob,“– ambobs mixeil gabliSvili. mas da mis mdgomareobaSi myof yvela iZulebiT gadaadgilebuls yvelanairi daxmareba aqvs moxsnili. ramdenime Tvis win isini fqvilsa da brinjs mainc iRebdnen yovelTviurad, gazafxulze sakvebiT daxmarebis proeqtebic daasrula msoflio sasursaTo programam gorSi. amJamad sabavSvo baRebSi Casaxlebuli devnilebi mxolod socialur SeRavaTs iReben, 28 lars TveSi. „am gazafxuls, 14 marts dawves Cemi saxli, Cveni policia im adgils ver akontrolebs, ra vqnaT, ar viciT. meuRliTa da ori bavSviT sabavSvo baRSi vcxovrobT. socialur daxmarebas viRebT, 24 laria bavSvebze da 30 lari Cemze, rogorc ojaxis ufrosze. sxva Semosavali ar gagvaCnia.

omidan ori wlis Semdeg

arc samuSao gvaqvs. haerze varT Camokiduli. rogor unda vacxovro ojaxi?–kiTxulobs mixeil gabliSvili. zariaanTkaridan devnili gia gorgiSeli ambobs, rom isini dakarguli saxlebisTvis kompensacias iTxoven, aseve sacxovrebliT uzrunvelyofac WirdebaT. am moTxovnebiT xelisuflebas araerTxel mimarTes, Tumca maTi pasuxi mxolod mocdas iTvaliswinebs da sxvas arafers. „gveubnebian, dagexmarebiTo, magram rodis. adre Saqars, fqvils, zeTs gvirigebdnen. axla sakvebis mxriv aranair daxmarebas ar viRebT. Cven goris municipalitetis soflebidan varT devnilebi, rac egreT wodebuli samxreT oseTis respublikis sazRvrebSi ar Sedis. amitomaa Cveni sakiTxi gaurkveveli. xelisuflebas ver gaurkvevia, devnilebad CagvTvalos Tu ara. amboben, Tqven rom fuladi kompensacia mogceT, maSin gamodis, rom im soflebis dakargvas unda movaweroT xelio. sia Segvadgenines, Cagvatanines saministroSi, rom gaegoT ramdeni ojaxi varT aseT mdgomareobaSi, gviTxres, dagexmarebiTo, magram jer araferi Cans,“– ambobs gia gorgiSeli. goris municipalitetis gamgebeli daviT xmiadaSvili acxadebs, rom goris municipalitetis soflebidan devnilTa gasaWiris Sesaxeb informacias flobs da ambobs, rom maTi daxmarebis sakiTxi centraluri xeliuslfebis winaSe ukve dayenebulia. daviT xmiadaSvili ambobs, rom isini pasuxs elian. am etapze ras moicavs „daxmareba“, iqneba es TanxiT Tu sacxovrebliT uzrunvelyofa Tu sxva, gamgebelmac ar icis. Tavadac mocdisa da gaurkvevlobis reJimSia. pasuxi centridan ar aris. yvelam mxolod da mxolod is icis, rom es „politikuri sakiTxia“. es ori sityva ki erTgvari saidumlo miniSneba, rodesac maT axseneb, yvelasTvis yvelaferi iseTi naTelia, rom amis Sesaxeb laparaki ar SeiZleba. rTul mdgomareobaSi uwevT cxovreba kompaqturad Casaxlebul devnilebsac egreT wodebul kotejebSi. aseTi dasaxlebebi mxolod gorTan samia. saxeldaxelod aSenebuli kotejebi mcire xanSi sacxovreblad gamousadegrad iqca. kedlebi daobda, iatakis ficrebi gaiwia da iqidan zamTrSi sisvelema da sicivem, zafxulSi ki aTasi

Page 14: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 1�

qarTuli

juris sarevelam da Wia-Ruam iwyo amosvla. devnilebi kotejebis SekeTebas iTxovdnen, Tumca aRmoCnda, rom kompaniebi, romlebsac aseTi saxis valdebuleba hqondaT nakisri, gauCinardnen. post-faqtum gairkva, rom xelSekrulebis Tanaxmad, isini erTi wlis manZilze iyvnen valdebulni dazianebebi SeekeTebinaT. es vada ki devnilebma gauSves kompaniebis devnisa am sakiTxis Seswavlis procesSi. amJamad devnilebis winaSe pirveli rigis problemad sakvebiT uzrunvelyofis sakiTxi dgas. mxolod socialuri daxmarebis imedad myof ojaxebs Zalian uWirT, radgan 100 lariT Tavis gatana Tvidan Tvemde SeuZlebelia. aqvea moswavleebisTvis saxelmZRvane-loebiT uzunvelyofis gadauWreli dilemac. xelisuflebis gadawyvetilebiT, ufasod saxelmZRvaneloebi mxolod socialurad daucvelis statusis mqone ojaxis warmomadgenlebs dauridgaT. kanonis Tanaxmad ki saqarTveloSi erTdroulad devnilic da socialurad daucvelic ver iqnebi. is, vinc siRaribis zRvars qvemoT myof ojaxTa nusxaSi moxvdeba devnilis statuss avtomaturad dakargavs. qalbatoni marina maisuraZe gorSi verxvebis devnilTa dasaxlebaSi cxovrobs sam SvilTan erTad, romelTagan ori skolis moswavlea. „Cven ar vimyofebiT siRaribis zRvars qvemoT, magram devnilebi varT. Zlivs-ZlivobiT vaxerxebT sakvebis SeZenas, isic imis xarjze, rom Cems Svils samsaxuri aqvs da xelfass iRebs. wels ver movaxerxe saxelmZRvaneloebis SeZena Cemi bavSvebisTvis, axlac wignebis gareSe dadian skolaSi,“– ambobs marina maisuraZe. urTules garemoSi uwevT cxovreba adamianebs cxinvalispira soflebSi. bevri maTganis saxli jerac omisgan miRebul kvals atarebs. natalia gogiSvili 80 wels mitanebuli qalbatonia. misi Svili omis dros daiRupa. maTi saxli omis kvals dResac mkafiod atarebs. isev amosaSenebelia Wurvebis afeTqebis Sedegad gaxvretili kedlebi, saidanac Semovardnilma namsxvrevma am saxlis patroni imsxverpla. qalbatoni natalia tiriliT gviyveba rogor wavida sardafSi dasamalad dabombvis dros Tavad, ukan dabrunebuls ki Svili gardacvlili daxvda. xelisufleba maT ojaxs metaloplastmasis kar-farjriTa da xis masaliT daexmara, aseve saxuravi gadaufara, Tumca kedlebi imdenad amortizirebulia, rom ojaxis wevrebi yovel dRes saxlis Tavze Camongrevis SiSiT iZineben.

amosaSenebelia darCenili aseve Casmuli fanjris irgvliv adgilebi, romelTa garSemo uSvelebeli Rarebia Riad datovili. misi rZali, manana gogiSvili ambobs: „gamgeobaSi misvla ukve Zalian merideba. ramdenjer var iq saTxovariT misuli, aRarc maxsovs, meubnebian, xis masala rom mogeciT, is gayide da rac ginda, im fuliT Tavad SeiZineo“. qalbatoni, romelic zemo niqozSi Segvxvda da romelic marto cxovrobs, gvaCvenebs, rom mis saxls fanjrebze minebis nacvlad polieTilenis parkebi aqvs. man ori zamTari aseT saxlSi gaatara. amis miuxedavad, saxlisa da gvaris gamxelisgan Tavs ikavebs, SiSobs, rom JurnalistTan saubars saCivrad CauTvlian da kuTvnil daxmarebas veRar miiRebs xelisuflebisgan. cxinvalispira soflis mosaxleobaSi zamTris moaxloebasTan erTad, SiSi matulobs. ar ician, eqnebaT Tu ara sakmarisi sakvebi. amboben, rom uamravi werili aqvT, riTac am problemis mogvarebis mizniT mimarTes xelisuflebas, iqidan miRebuli pasuxebiT ki mxolod imis garkveva SeiZleba, rom isini sxva uwyebaze arian gadamisamarTebulebi da asea dausruleblad. wylis problemis mogvarebis mizniT, xeliuflebam omis Semdeg niqozSi kaSxalis mSenebloba wamoiwyo. am dromde zemo da qvemo niqozSi, zemo da qvemo xviTSi da kidev bevr cxinvalispira sofelSi swored am saqmis bolomde miuyvanlobis gamo mosaxleoba SimSilis zRvarzea. ukvirT, ra gauxda am Cvens xelisuflebas ori milioni CvenTvis wylis gakeTebisTvis, roca amden Tanxas erT momRerals uxdian koncertis gamarTvisTvis, nuTu Cveni SimSili urCevniaT, vidre fulis gadaxdao?“

nino dalaqiSvili

Page 15: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

1� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

amas winaT SoTa niSnianiZis leqsi `afxazuri kantata~ wavikiTxe. Cemi bavSvoba, ymawvilkacoba, kargadmyofoba da avadmyofoba gamaxsenda. leqsma jer sixaruliT amavso, Semdeg sevda momgvara, sul bolos - Suri. diax, keTili SuriT vwer am werils.

- dalocvilo, egre rogor unda gamoarTva kacs saTqmeli sityva piridan?!

`Cemi mordu afxazeTSiizrdeboda TarbebTan,bades Slida da SvildisriTtyeSi nadirs arbevda... xviCas zrdidnen afxazebi Cauqad da raindad, beWze orbi Seufrines uraida-raida~.

es xom Cemzea dawerili, es xom me var?! nestor lakoba, misi lamazi meuRle saria da maTi mercxaliviT biWi raufi gamaxsenda. Cemze ufrosi iyo cotaTi raufi. fexburTis TamaSs maswavlida quCaSi. asfaltze muxlgadayvlefils iods rogor masxamda Sewuxebuli saria, is maxsovs. isic maxsovs, rogor miTaTunebda loyaze xels nestori da rogor mawynarebda - gaCumdi, vaJkacis tirili vin gaigonao. raufis damnaSave Tvalebic maxsovs.

afxazi biZaCemis, zosimes xmamaRali sicili da deidaCemis, maros sayveduriani xma mesmis: biWo, sul sara barabzia bzboiti, rodemde unda iZaxo, sxva ramec iswavle afxazurado. Tavad, qmris xaTriT iseTi afxazuri iswavla, rom afxazurad sabavSvo moTxroba dawera da gamoaqveyna.

codvas ver vityvi, biZaCemic kargi moqarTule gaxldaT da afxazs ver naxavT, megruli rom ar icodes.

`o, afxazeTo, bevri kargi moymis gamzrdelo,

amorZali xar mkerdmoWrili usaqarTvelod. mag tkbil kalTaSi Tavs Cagideb da gavyuCdebi, locviT, madlobiT, aRsrulebiT miTrTis tuCebi...~ mkvdari mimitanes soxumis meore

saavadmyofoSi. Tvals vaxel: ebraeli, berZeni, somexi, rusi, afxazi, qarTveli - yvela erTad madgas Tavze. ar megona, sikvdili Tu aseTi internacionalisti iyo. buranSi wasuli guliebs vxedav, Sinkubebs vxedav, papaskirebs vxedav, Tarbebs vxedav... lasuriebis, axubebis, lomiebis, kapbebis, anCabaZeebis, goguebis xmebs varCev... Tbilisidan gadmocvenil eqimebs vxedav, naTesavebs vxedav, sisxlsa da xorcs vxedav Cemsas, vici, amaTi baxala var da amaT unda mitiron, magram amaT raRa undaT, uzarmazar amrasaviT rom madganan Tavze da maTboben?! cota rom movikeTe, mowyalebis debi miambobdnen rigrigobiT:

- rom miTxres, nodar dumbaZeao, sul damekarga vena, verafriT ver mivageni da nemsi ver gagikeTeT!

- rom miTxres, nodar dumbaZeao, im wuTSi vipove vena da gagikeTeT nemsi, Torem magas ra

afxazTa gulis simebs frTxilad unda SevexoT!

14 ivliss nodar dumbaZe 86 wlis gaxdeboda. misi werili, romelsac Cveni Jurnali gTavazobT, didi tkiviliTa da siyvaruliTaa gajerebuli da dRes gansakuTrebul aqtualobas iZens. dRes xom, afxazebsa da qarTvelebs Soris erT dros siyvaruliT naSenebi xidi Cangreulia...

Page 16: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 1�

qarTuli

ipovida, sul ar gqondaT wneva! am ramdenime wlis winaT gudauTaSi erTi

kaci amixirda `benzokalonkasTan~, ginda Tu ara urigod unda gamiSvao.

- ratom? - vekiTxebi - imitom, rom aqauri var da me ase msurs,

- vatyob, nasvamia, aSkarad Sarzea da Cxubi unda, Tan vxedav, mxarze marto Winka uzis, angelozi arsad Cans. ra Tqma unda, ar waveCxube, urigod gavuSvi...

moskovSi var, restoranSi vsxedvarT me da erTi iqauri Cemi nacnobi. oficiantma Sampanuri da Sokoladi moitana.

- es mogarTves! - meubneba. - vin? - vekiTxebi. - vinaoba ar uTqvams, ai, im axalgazrdam! -

gamaxeda oficiantma. restornis karTan lamazi, axovani vaJkaci davlande. vxedav, mxarze amasac Cemi Winka da angelozi uzis. meRimeba.

- vin iyo? - mekiTxeba Tanamosaubre. - Cemi afxazi megobris vaJi! - vupasuxe. - mere ratom TviTon ar movida? - ukvirs

Cems meinaxes. axla amas rogor avuxsna, ratom ar movida afxazur ojaxSi aRzrdili vaJkaci mamamisis tol kacTan, ratom ar momijda gverdiT, ratom ar gadado fexi fexze, ratom gamomicxada ase Soridan siyvaruli da uxmod ratom wavida?!

- albaT, eCqareboda! - vuTxari royiod. kidev ori oCamCireli moswavle gogona magondeba: erTi - afxazi, meore - qarTveli. sanatoriumSi minaxules avadmyofi, TavianTi baRis forToxali da limoni momitanes Tanaklaselebis saxeliT. vidre CemTan idgnen, Zalian yoCaRad isxdnen, magram Tvalebi cremliT hqondaT savse. rom wavidnen, aivnidan gadavxede. amaT mxrebze mxolod angelozebi esxdnen da TavCaqindrulni midiodnen, Cemi naxviT dazafrulebs, albaT, imedi gadauwydaT, - amas ra gadaarCenso?!

- gadavrCi, Cemo Zvirfaso gogonebo, da Tu damijerebT, is Tqveni motanili limoni da forToxali im yvela amerikul da germanul wamalze ufro momixda. madlobeli var, Tqven SemogevloT Cemi sicocxle.

sul axlaxan erT Cems istorikos megobars vTxove, Cveni istoriuli warsulidan afxazTa da qarTvelTa Zmobis raime lamazi ambavi gaixsene-meTqi. didxans ifiqra, mere uaryofis niSnad Tavi gaiqnia.

- ra iyo? - vkiTxe gakvirvebulma.

- arZmobis ambavi ver gavixsene da is rogorRa gavixseno?! - ase mipasuxa.

an brZeni kacis mogonili sicruea, an marTlac ase iyo. yovel SemTxvevaSi, Cemi Rrma rwmeniT, Cvenma Svilebma da SviliSvilebma ase unda icodnen...

da unda icodnen Cvengan.me sul mudam maxsovs akaki wereTlis,

konstantine gamsaxurdias, leo qiaCelisa da sxvaTa Semdeg kaci rogori sifrTxiliT unda Seexos afxazTa gulis simebs. es Cems afxaz Zmebsac unda axsovdeT, qarTvelTa gulis simebs rom Seexebian xolme.

mixaria, SoTa niSnianiZe egzom lamazad rom Seexo Cveni gulebis saerTo simebs. me rom axla am werils vwer, ufro Tavisuflad da laRad vgrZnob Tavs, radgan mweralTa kavSirSi afxazeTis sabWos Tavmjdomare var, umaRlesi sabWos deputatad afxazeTidan gaxlavarT arCeuli, afxazeTSi movkvdi da davibade xelmeored, leninuri premia rom miviRe, aTasi depeSa momivida da aqedan naxevarze meti afxazeTidan iyo. sxva rom araferi, samadlobeli mekuTvnis da vambob kidevac. da asec rom ar iyos, sulac Savi zRvis piras, afxazeTSi midgas oda.

`Cans odaze kolxTa Rerbi,Rerbi simind-jiquris, da afxazur cxenis nali avgarozad mikruli~. SoTa niSnianiZis leqsis kiTxva rom

CavaTave, gulSi usaSvelo siTbo CameRvara, avdeqi da Cems sicocxleSi pirvelad movZebne leqsikonSi gulis ganmarteba.

guli - umTavresi nawili cxovelTa Sinagani agebulebisa, romlisaganac moiqcevis sisxli yovelTave ZarRvTa Sina, - ase weria leqsikonSi.

au, ra didi fereba da gafrTxileba sWirdeba Turme guls.

ef

Page 17: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

1� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

xevsureTis legenda da sinamdvile

saqarTvelos mTianeTi, fSavi da xevsureTi dRes mitovebuli da dacarielebulia. ulamazes mTebs Soris dRes zRaprebi da legendebi ufro metad cocxloben, vidre adamianebi. naklebad ganviTarebuli infrastruqtura, mouwesrigebeli gzebi, zvavebis saSiSroeba, mkacri zamTari da skolebis ararseboba saqarTveloSi alpur zonaSi cxovrebis motivacias klavs.

piriqiTa xevsureTSi rom moxvdeT, iq, sadac saukuneebis manZilze mTieli qarTvelebi saqarTvelos sazRvars icavdnen, fSavi unda gaiaroT. CargalSi vaJa-fSavelas saxli da muzeumi dagxvdebaT. vaJaseul saxlSi, buxris Tavze erTi fotoa daculi, romelzec vaJas ojaxia gamosaxuli. foto komunistebis dros daamuSaves da iqidan vaJas Svilis, levanis gamosaxuleba „gaaqres“, mis adgilas faria Caxatuli. levani qaquca ColoyaSvilis Tanamoazre da TanamebrZoli iyo da saqrTvelos aneqsiis winaaRmdeg masTan erTad ibrZoda. 1924 wels igi sabWoTa mTavrobam daxvrita. qarTvelma mwerlebma, romlebic filipe maxaraZesTan

vaJas Svilis Sewyalebis TxovniT mividnen, misgan istoriuli fraza moismines, samSoblos Ralatis gamo, vaJas Svilis ki ara, vaJas daxvretac rom iyos saWiro, masac davxvretdiTo.

vaJas saxelobis muzeumi kulturisa da ZeglTa dacvis saministros balansze imyofeba da iseT mZime mdgomareobaSia, rom ifiqrebT, am adamians cxovreba xom umZimes pirbebSi uwevda da arc sikvdilis Semdeg hqonia bedio. muzeumSi Weridan wvima Camodis da darbazebSi oci santimetris simaRleze wyali dgeba. muzeumis erT-erTma TanamSromelma gviTxra, rodesac vaJaobaze stumrebi Camodian, datboril darbazebs vmalavTo.

daTvis jvris uReltexilis Semdeg, romelic 2667 metrzea zRvis donidan, piriqiTa xevsureTi iwyeba. aq moxvedrili adamianisTvis Zveli qarTuli zRaprebisa da legendebis namdvilobasTan dakavSirebiT yvela eWvi qreba. xvdebi, rom devebis qorwili aq realurad iqneboda da iaxsari maTTan marTlac ibrZolebda.

Page 18: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 1�

qarTuli

ardotis xevisberi ambobs, rom mas mTeli xeoba rogorc jamrbul pirvels, ase icnobs. mas ojaxi ar hyavs, radgan xevisbers adaTi ojaxis yolis uflebas ar aZlevs. igi xeobas arc zamTarSi tovebs da arc zafxulSi. xatobisas ki yovel wels ymebs elis, romlebic xats dasalocad da wyalobis saTxovnelad akiTxaven.

mixeil WinWarauli eqimia, SatilSi cxovrobs, „aq doxturs meZaxian,“– ambobs igi da mTielebisTvis ZiriTad problemaze saubrobs, rac transportsa da gzas exeba. Satilamde saqalaqTaSoriso transporti

kviraSi erTxel, isic mSrali gzis arsebobis SemTxvevaSi midis. xevisberica da doxturic prezident saakaSvilTan danabarebs gvatanen, gzebis mowesrigebis TxovniT.

vaJaseuli Satili, sadac aluda qeTelauri cxovrobda, dRes dacarielebulia. ulamazes sofels, arwivis budes rom amsgavsebdnen dRes mxolod turistebi akiTxaven. gadmocemis Tanaxmad, SatilSi yoveli saxli erTmaneTTan Zelis dasakidi kibiT yofila dakavSirebuli, romelTa meSveobiT, mtris Semosevis dros, soflis Semorbena miwaze fexis daudgmelad iyo SesaZlebeli.

Satilidan ramdenime kilometrs Tu gaivliT, mucos naxavT, saocrebas, absoluturad unikaluri arqiteqturuli wyobiT. dRes mucos cixe-saxlebic carielia, TiTqos uduRabod, fiqliT naSeni koSkebi siamayis SegrZnebas im adamianebis gulebSi ki badebs, visac isini ar auSenebia, aramed mxolod unaxavs. aq yvelafris suls grZnob, mTebis, mdinareebis, yvavilebis da yvela mTieli, vinc dRes iqaa, kvlavac kafiobs.

nino dalaqiSvili

Cveni Jurnali agrZelebs JurnalistTa qselis gafarTovebas da elis yvela

dainteresebuli piris gamoxmaurebas sazogadoebriv sawyisebze JurnalTan

TanamSromlobis kuTxiT.

dagvikavSirdiT:

[email protected]

Page 19: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

20 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

„...Cems bavSvobaSi televiziiT saopero gadacemebi ufro xSirad iyo. lamara Wyonias Sesrulebul aliabevis romanss „bulbuli” imeorebdnen xolme. iseTi grZnobiT, ostatobiT asrulebda... Zalian miyvarda. erTxelac mas mivbaZe, avyevi. mgoni, momRerlis niWi unda gqondeso, Tqva dedam. ise saestrado simRerebs vmRerodi, jazs vukravdi. yvela dedas Tavisi Svili kargi hqonia-meTqi, veubnebodi, vewinaaRmdegebodi, magram misi xaTriT sakmaod mozrdilma mainc daviwye lamara WyoniasTan mecadineoba. dedaCemis megobari iyo. deda arwmunebda, niWieria, bavSvs warmodgena ar aqvs, klasika rogor imRereba, da Tu aseTi mibaZvis unari aqvso... saxlSi ki gulze xels daidebda da meubneboda: dedas daujere da cnobili momRerali gamoxvalo. am sityvebs did mniSvnelobas ar vaniWebdi. ramdenime gakveTilis Semdeg qalbatonma lamaramac miTxra - iano, giganturi nabijebiT midixar win, mgoni dedaSeni marTalia, bevrs miaRwevo...

deda gundis diriJori iyo, bunebiT xelovani, niWieri, energiuli, sxva SemarTebis adamiani... profesias ver gahyva, oTxi Svili unda gaezarda, damxmare ki aravin hyavda. vxvdebodi, rom naklulovanebas grZnobda. yvelani ase varT, Cveni auxdeneli ocnebebis realizeba SvilebSi gvinda. amitom yvelani xelovnebis dargebze Segviyvana. Cemi erTi da momReralia, meore - pianisti, Zmam arqiteqturis fakulteti daamTavra. mec fortepianoze Semiyvanes konservatoriasTan arsebul niWierTa aTwledSi. romel bavSvs moswons mecadineobis procesi... Teoriuli sagnebi metad miyvarda, amitom swavlis gagrZeleba am ganxriT gadavwyvite. SesaniSnav specialistebTan - cico xomerikTan da manana andriaZesTan gatacebiT vmecadineobdi, paralelurad - vokalSic. moxeve gogo abarebs konservatoriaSi, Zlieri xma aqvso, ambobdnen. yvelas ainteresebda, vin iyo, viszec amdens laparakobdnen, gamocdaze kulturis saministrodanac dagveswrnen”.

...nebismierma Jurnalistma icis, rom arseboben mZime da ioli mosaubreebi. iano

alibegaSvili gaxsnilia, gulwrfeli, iumoris grZnobiT, emociurad saubrobs... misgan keTilganwyoba modis. simsubuqis gancda geufleba.

„...sadRac, SigniT did Zalas vgrZnobdi (Cemi ojaxi Zalian normaluri, zomieri iyo, da aravisgan biZgi ar mqonia, merec arasodes)... imitom, rom Cemi niWis moyvarulebi iyvnen: nodar andRulaZe, jansuR kaxiZe, Cveni saopero studiis direqtori - nodar jafariZe. TiTqos piri Sekreso, Seegebnen Cems gamoCenas. me ubralod mivyvebodi am gzas, seriozulad vmuSaobdi, msiamovnebda, rasac vakeTebdi. saxelze arasodes mifiqria, es Cems xasiaTSi ar iyo. bedi ki namdvilad manebivrebda”...

pirveli kursidanve festivalebSi monawileobda, operaSi petre amiranaSvilis iubileze gamovida, operis dasma gastrolze waiyvana, moskovSi, konservatoriis did darbazSi, qarTvel varskvlavTa saRamoze miiwvies...

mere viniasis konkursSi miiRo monawileoba.

ucxoelebisTvis alibegaSvili Zneli warmosaTqmelia. scenisTvis Semoklebuli gvaric cudad JRerda. „bevri vifiqre, maSin deda cocxali iyo, rCeva masac vkiTxe, dameTanxma, da Tamari davirqvi, rogorc Cveni didi mefis, im brwyinvale epoqis simbolo.

konkursze premia ver movipove, magram florenciisa da ozimos akademiebis stipendiebiT damajildoves.

florenciaSi vfiqrobdi wasvlas, CemTvis es qalaqic, am akademiis xelmZRvaneli, baritoni jino bekic cnobili iyo. ozimos ki rukaze albaT verc movZebnidi. magram etyoba esec bedi iyo: barselonaSi, JiuriSi ozimos akademiis vokalis maestro aRmoCnda. sastumroSi momakiTxa, holidan damireka, arc erTi ena ar vicodi. inglisurad raRacas meubneba, me ar mesmis... mokled, davemSvidobe. ori saaTis Semdeg kidev rekavs. sabednierod, Tan Cemi pianisti, nataSa WanturiSvili, maxlda, unikaluri musikosi, romelmac am konkursisTvis momamzada, didi energia damaxarja. mas inglisuri esmoda,

erTi saaTi iano-TamarTan

Page 20: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 21

qarTuli

daelaparaka da... italieli maestro Turme ori saaTia melodeboda. Cavedi. foieSi zis, win auareba Wiqebi uwyvia, da xeliT maniSnebs - naxe, Sens lodinSi ramdeni wveni davlieo. amas dResac RimiliT vixsenebT xolme. man akademiis Sesaxeb yvela informacia damitova, noemberSi swavlas viwyebT, gelodebio. oqtomberi iyo.

warmoidgineT, me, sawyali, sabWoTa kavSiridan italiaSi uceb rogor Cavidodi. damoukideblobis pirveli wlebi iyo, didi areuloba... gamoviTvale da ianvris dasawyisisTvis moskovSi Cavedi. magram, nuras ukacravad, viza ar iyo. mTeli Tve sastumroSi gavatare, sanam saqarTvelos warmomadgenloba ar Caeria. SevardnaZesTan darekes, maSin sagareo saqmeTa ministri iyo, da meore dResve sabuTebi mzad mqonda. rogorc iqna, ianvris bolos italiaSi Cavedi.

Tavidan Zalian bavSvurad viqceodi, aqedan gaTamamebuli wavedi da uceb sruliad marto aRmovCndi, ena ar mesmoda, TiTqos yvelaze gabutuli viyavi. Zalian ganvicade... Semdeg maestro melanim miTxra, Zalian lamazi xma, saukeTeso monacemebi gaqvs, magram Tu ase gaagrZele, momaval wels ar dagtovebTo. am dros ki ifeTqa Cemma siamayem, gamovfxizldi (sul saqarTveloze vfiqrobdi, magram dedaCems ra pasuxi gavce, gamomagdes- meTqi?!) da TavdadebiT daviwye muSaoba, rom damemtkicebina, ra SemeZlo. iq aravin gaTamamebs, Sens TavSi Zala unda ipovo, rom Tavi gaitano.

yvelaze brwyinvale vokaluri monacemebic ki arafers wyvets... warmatebisTvis momRerals yvelaferi kompleqsurad unda hqondes - lamazi xma, teqnika, fizikuri Sarmi... sworad momarTuli goneba, elastiuri unda iyos, imitom, rom didi winaaRmdegobebis gadalaxva uxdeba, da... bedi, rasakvirvelia”.

ixsenebs yvelas, yvela im adamians, romelic cxovrebis gzaze Sexvedria, aswavlidnen, mis aRzrdaSi monawileobdnen, gulSematkivrobdnen, sjerodaT misi, im samyaros SeqmnaSi exmare-bodnen, romliskenac miiswrafoda...

akademiis direqtori cnobili rosinis festivalis samxatvro xelmZRvaneli iyo. man moulodnelad, daufiqreblad, sazoga-doebisTvis sruliad ucnob axalgazrda sopranos SesTavaza 1992 wels pezaroSi, rosinis festivalSi (im wels kompozitoris iubile aRiniSneboda) monawileoba semiramidas partiiT.

„rosinisTan, mis stilTan Sexeba iqamde ar mqonia, studentobisas mxolod erTi partia mqonda naswavli. Tumca unda aRvniSno, konservatoriaSi kargad viyavi momzadebuli. araCveulebrivi pedagogis, profesor iulia faliaSvilis klasSi viyavi. igi didi tradiciebis ojaxidan iyo - zaqaria faliaSvilis Zmis Svili gaxldaT. didi roli Seasrula Cemi, rogorc vokalistis CamoyalibebaSi. mxolod erTi stilis nawarmoebebze ar mamuSavebda. es Zalian mniSvnelovania - momRerali Tavidanve sxvadasxva Janris, sirTulis, mravalferovan repertuarze unda gaizardos.

am iniciativam yvela pirdaRebuli datova. axali Camosulia, saxeli ar aqvs, es didi skandali iqneba, ramden sopranos enatreba am festivalze gamosvlao. adamiani rom gajiutdeba, xom iciT, minda, rom ianom imReroso... - ambobda maestro.

am partiaze ori wlis ganmavlobaSi vmuSaobdi”.

iano Tamaris gamosvla festivalis sensaciad iqca. Semdeg daiwyo misi didi kariera... qarTveli soprano evropis saopero Teatrebis sasurveli stumari xdeba. meore wels Sedga debiuti laskalaSi, imRera alisa „falstafSi” da lina „stifelioSi”, imuSava Tanamedroveobis udides diriJorebTan - rikardo mutisTan da janandrea gavaZenisTan.

mere iyo dona ana, dedofali elisabedi, eleqtra, amelia, ledi makbeti, norma, madalena, leonora, dezdemona da sxv. msoflios udidesi Teatrebis scenebze.

*** „iano Tamari: daviwyoT imiT, rom is

qarTvelia” - statia am saTauriT germanul presaSi gamoqveynda “medeas” premieris win.

„ratomRac yvelas hgonia, rom medea berZeni iyo. Jurnalistebsac gahkvirvebiaT, rom miTqvams, qarTveli iyo-meTqi. medea, rom ityvian, Cemi sisxlia... kargad SemiZlia misi gancdebi SevigrZno. mas Zlieri xasiaTi aqvs, me ki miyvars xasiaTebis warmoCena (medeas sami gansxvavebuli saxe maqvs Seqmnili). yovelTvis, roca rols mTavazoben, minda vicode, Tu vin iqneba Cemi personaJi. msurs Tu ara, viyo is scenaze, Seesabameba Tu ara musika Cems xmas... Cemi sayvareli rolia agreTve semiramida”.

„qalbatoni Tamari aseT partiaSic ki aqcents silamazesa da harmoniulobaze akeTebs.

Page 21: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

22 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

misi medea qaluria, saerTo araferi aqvs Svilebis saSinel mkvlelTan Zveli berZnuli miTidan. is cdilobs Tavis gmiris saqcieli mayureblisTvis gasagebi gaxados. poulobs ferebs ara mxolod SurisZiebisTvis, naRvelisa da monaniebisTvisac. Zalian nazad, didi siTboTi da grZnobiT mReris”; „...wiTelSi gamowyobili TiTqos sisxlis nakadebs gavlebs, Tamari msmenels ajildoebs simReriT, romelic batonobs Tqvenze, gipyrobT, imitom, rom is mSvenieria. xma, Tanabari yvela registrSi, umaRles daZabulobas Svilebis mkvlelobis scenaSi aRwevs da maSinac ki auditoriis garkveul simpaTias iwvevs. erTi sityviT, scenaze namdvili varskvlavia”... „ra iqneboda es opera iano Tamaris gareSe?” - werda presa.

ar gavkadnierdebi, misi Semoqmedebis ganxilvas ar Sevudgebi, magram rogorc msmeneli, vityvi, rom unikaluri siZlieris, silamazis da tembris xma aqvs da xmis garda saocari pirovnuli momxibvleloba. rogor cxovrobs scenaze, rogori mimika, plastika, moZraobebi aqvs... misi Zlieri temperamenti, gamomsaxvelobiTi samsaxiobo niWi gxiblavT. mxolod partias ki ar asrulebs, Tavis roliT cxovrobs. misi gmirebi araordinaluri pirovnebebi arian - ganicdian, uyvarT, itanjebian...

kidev erT citatas movitan presidan: „momReralma saqarTvelodan iano Tamarma, romelic Tavis sopranos SesaniSnavad flobs, elisabed de valuas roli Seasrula. arias, romelic urTulesia rogorc teqnikuri, aseve emociuri TvalsazrisiT, ukanasknel aqtSi saocari simsubuqiT gaumklavda, miuxedavad vnebebis umaRlesi simZafrisa, arsad Seucodavs. iano Tamarze ukeTesi elisabedis warmodgena ar SemiZlia. is unakloa yovel notSi, TiToeul moZraobaSi, yvelaferSi, rasac akeTebs da, rac aranakleb mniSvnelovania, rasac ar akeTebs”...

misi SemoqmedebiT dainteresebulebs SegiZliaT ewvioT mis vebgverds: www.iano−tamar.com

- visze SegiZliaT TqvaT, rom Tqvens Semoqmedebaze marTlac didi gavlena moaxdina?

- Cemi, rogorc momRerlis Camoyalibebaze udidesi roli iTamaSes alberto Zedam (rosinis Semoqmedebis saukeTeso specialisti akademiaSi Cemi pedagogi iyo) da rikardo mutim - orma unikalurma musikosma.

rikardo mutis bevrjer Sevxvedrivar la-skalaSi (93 wlidan), bevri opera mimReria, mis repeticiebs dilidan saRamomde veswrebodi. is Cemi diriJoria, gulgaSlili, uxvad gascems, rac

icis. dRes cota gulgrili damokidebulebaa, yvelas viTom sadRac eCqareba... zogi modis, repeticiebs diriJorobs, rogorc ginda, ise imRere... bednierebaa, roca Sexvdebi mcodne diriJors, romelic gaswavlis (zogi iseTi gaswavlis, TviTonac rom ar icis).

maestro ZedasTan aseTi SemTxvevac mqonda: belkanto rTulia, ra mxriv, iciT? kompozitorebi rom werdnen, rodesac imeoreben an hermato weria, iq variaciebi Semsrulebelze iyo damokidebuli. saerTod, im periodSi momRerali ufro mniSvnelovani iyo, SeeZlo Tavisi gemovneba, vokaluri xasiaTi CaerTo da gamoexata, musikaluri ideis Taviseuli interpretacia SeeTavazebina. kompozitori amis uflebas aZlevda. Cemi variacia davwere (miyvars, variaciebs vwer xolme) da maestro meubneba - lamazi ar aris, ar momwons, ase ar gaakeTo... me gavjiqdi, minda da morCa! rom veRar viTanxmebdi, tirili daviwye... modi, iano, miTxari, ra gindao, damiyvava... es iyo 91 wels neapolSi. warmoidgineT, wels, amdeni xnis Semdeg es nawarmoebi - rosinis kantanta „didonias sikvdili” (gundTan da orkestrTan erTad) urTulesia - axlaxan iaponiaSi Sevasrule maestro ZedasTan erTad. es ambavic Tbilad gavixseneT”.

ambobs, rom misi sayvareli Teatri udidesi

Page 22: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 2�

qarTuli

tradiciebis mqone Teatri venis Teatria. „iq saopero xelovnebisadmi imxela siyvaruli igrZnoba, momRerals pativiscemiTa da siyvaruliT xvdebian... la-skalas sul sxva xibli aqvs, italia xom saerTod saopero xelovnebis akvania, msmenelsa da momRerals Soris sul sxvanairi scenebi imarTeba. espaneTSic isevea, rogorc italiaSi, magram italiaSi Tavidanve daeWvebiT giyureben, TiTqos elodebian, sad waiforxileb... da Tu ar moswonxarT, oo, gamoxataven da mere rogor... TavSeukaveblad. momRerlis saxels, warsuls ar dagideven. venis publikas Tu ar moewone, ufro TavSekavebiT gamoxatavs... iaponiaSic dainteresebuli auditoria, momRerlebs aRmerTeben, amerikaSi - dResaswaulia”...

- qarTvel partniorebze ras ityviT? - sabednierod, bunebisgan ulamazesi

xmebi gvaqvs momadlebuli, mere Cveni xalxuri folklori... qarTul mravalxmianobaze, ulamazes melodiebze rom gaizrdebi, es TavisTavad moqmedebs Cvens bunebaze da gadagvaqvs saopero xelovnebaSi. ...da udidesi tradiciebi, skola. adre saqarTveloSi italieli momRerlebi Camodiodnen, Cvenebic italiaSi saswavleblad midiodnen - uSualo urTierToba iyo namdvil italiur skolasTan. es tradiciebi, rasakvirvelia, SemorCenilia. RmerTma didxans acocxlos b-ni nodar andRulaZe. qarTul vokalur xelovnebaze axali ra unda vTqva...

vamayob msoflio scenebze qarTveli momRerlebis udidesi warmatebiT. yvela gancvifrebulia, aqamde sad iyaviTo? vis hqonda gasvlis saSualeba?..

sazRvargareT mxolod lado aTanelTan erTad mimReria. lado Cemi Tanakurselia. 2000 wels berlinis „doiCe operaSi” erTad pirvelad vimRereT. germaniis presidan didi gamoxmaureba mohyva - orma qarTvelma gaabrwyina berlinis Teatri. Cvens TeatrSi amisTana momRerlebi xSirad rom gamodiodnen, is saukeTeso iqnebodao, werdnen. mere budapeStSi „makbetSi” SevxvdiT, venis Teatris direqtorma „bal-maskaradSi” migviwvia. ase mgonia, me da lados erTad didi Zala gvaqvs... sxvaTa Soris, „bal-maskaradiT” daviwyeT da davasruleT Cveni kariera Tbilisis operis TeatrSi. am operiT Sedga Cveni debiuti, rogorc ki konservatoria davamTavreT da maSinve TeatrSi migviRes.

- warumatebloba gqoniaT? - qebad ar

CamiTvaloT, ar mqonia... zogierTi gamosvliT ukmayofilo me ufro vyofilvar. sakuTari Tavisadmi kritikuli var, Cemi meuRle ambobs, rom zedmetadac, magram ara... iciT, zogjer vnerviulob da vgrZnob, rom raRac ise ar gamomivida, rogorc mindoda. Cems SesaZleblobebs, Rirsebebs raRacas rom vakleb, amis gamo sakuTar Tavs Zalian vkicxav xolme.

- dRes arian iseTi varskvlavebi, rogoric iyo sameuli? saopero musikas usmenT? romeli instrumentis xma giyvarT?

- operas iSviaTad... Sin Zalian gadaRlili vbrundebi. Tan ar miyvars, rom saxlSic is viyo, rac gareT var. xandaxan ki mainteresebs viRacas movusmino, Sevamowmo Cemi Sexedulebebi.

dResac modian unikaluri momRerlebi, Zalian momzadebulebi. sami tenoris - pavaroti, domingo, karerasis - proeqti komerciuli fenomeni iyo. maT didi saqme gaakeTes klasikis popularizaciisTvis sxvadasxva fenebSi. bevrma maSin aRmoaCina operis samyaro... CemTvis pavaroti RmerTi iyo, xmis RmerTi!

cot-cotas yvelas vusmen, magram vinc dRemde magiJebs, es italieli baritoni etore bastianinia, misi xma matirebs...

TiTqmis yvela instrumentis xma miyvars liTonuri Casaberebis garda. violonCeloze vgiJdebi, Zalian miyvars hoboi, inglisuri qarasxa, saerTod, Tbili tembrebi.

- mogviyeviT Tqveni ojaxis, meuRlis Sesaxeb...

- mxolod kariera adamians bednierebas ver mianiWebs, yvelaferi midis... ojaxi, visac amis bedniereba aqvs, Svilebi, RmerTis saCuqaria, unda SeinarCuno... Cemi Svili, nina - dedaCemis saxeli davarqvi - 8 wlisaa. fortepianoze Seviyvane, vacdi, ra gamova...

xan Zalian datvirTuli var, magram rodesac daRlas vgrZnob, vcdilob, kontraqtze uari vTqva, rom Cems SvilTan, Sin, wynarad viyo. mas did dros vuTmob.

Cemi meuRle, vitorio viteli, italielia, cnobili baritoni. erTmaneTi 1997 wels veneciaSi gavicaniT, verdis “falstafSi” vimRereT. jer misma xmam momxibla... gaTxovebaze saerTod ar vfiqrobdi... Zalian didi yuradReba da iniciativa gamoiCina, cota xans ki vawvale...

bolos erTad vimRereT martSi „makbetSi” (Cvenma megobarma, poloneTis erT-erTi Teatris direqtorma CvenTvis dadga).

Page 23: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

2� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

CemTvis italia mSobliuri verasodes gaxdeba, magram roca qmari, Svili gakavSirebs da 20 welze metia iq cxovrob... es qveyana ukve Sevisisxlxorce da, sabednierod, arc gamWirvebia, Cveni xasiaTebis, temperamentis, ojaxuri tradiciebis, urTierTobebis msgavsebis, stumarTmoyvareobis gamo.

*** „soprano iano Tamari Tavisi mgrZnobiare

guliT da WeSmaritad SesaniSnavi simReriT yvela nacionalur bariers laxavs, da didebuli

maria kalasis simReras gvaxsenebs”, - wers gazeTi „frankfurter algemaine”.

ramdensac unda saubrobdnen saopero nawarmoebebis gansxvavebul gaazrebaze, reJisorTa eqsperimentebsa da axlebur xedvaze, mainc mgonia, rom saopero xelovnebas qmnidnen da qmnian solistebi. isini atyveveben mayurebelTa darbazs, da speqtaklis bolos sruliad damsaxurebulad uZRvnian ovaciebs. aseTia qarTveli soprano iano Tamari...

rusudan darCiaSvili

abaSaSi erTi lamazi sofelia – maidani. marTalia, is samegrelos erT-erTi raionia, magram aq imerlebi cxovroben da adgilobrivebma megrulic ki ar ician. am sofelSi erTi qalbatoni cxovrobs - lida jangvelaZe-loCoSvili, romelsac yvela lida bebias eZaxis. ramdenime kviris win mas dabadebis dRe hqonda - 100 weli Seusrulda. iubilars uamravi stumari ewvia; didi sufrac gaiSala da 3 erTnairi tortic miarTves, romlebzec saTiTaod iyo gamosaxuli cifri - 100.

bebom 100 sanTeli yoCaRad Caaqro, magram ezoSi abrialebuli feierverkebis ki SeeSinda da moaSoreT es eSmakis maSxalao, - gaiZaxoda.

ef

amboben, lida bebo visac dalocavs da zurgze xels daadebs, yvelas sasikeTod auxdebao. masTan adgilobrivi mamaoebic ki midian da sTxoven, - dagvloceo. sikeTiT savse qalbatons ar ezareba, acaxcaxebuli marjvena zurgze dagados da warmateba gisurvos. moxucs SesaSuri mexsiereba aqvs da warsulis yvela

movlena zedmiwevniT zustad axsovs, mis saxlSi ki TviT stalini imaleboda.

* * * - 1910 wlis zafxulSi, Zalian Rarib ojaxSi

davibade. warmoidgineT, jami da TefSic ar gvqonda, Wiqis magivrobas ki xisgan gamoCorknili, amoRrmavebuli fialebi gviwevda; TefSebi da

Page 24: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 2�

qarTuli

jamebic xisgan iyo gamoTlili - kalamjamebs veZaxdiT. Widan wyali rom amogveRo, vedroc ar arsebobda. erTi mcenare iyo, adre kvaturas veZaxdiT (misi nayofi gogras hgavs), axla mas Rvinis amosaRebad iyeneben da orSimo hqvia. nayofs specialurad amuSavebdnen da Semdeg kvaturaTi Widan wyals iRebdnen. sul erTi gamWvartluli oTaxi gvqonda, sadac Suacecxli inTeboda. RamiT, roca deda cecxls daanTebda, kvamli Tvalebs gvwvavda. bavSvebi vWuWyunebdiT xolme, - ratom ar gvaZinebo?! didi gogo viyavi, roca puri pirvelad vigeme...

mamaCemi 8 wlis daoblda. roca ase patara bavSvi udedmamod rCeboda, ̀ apekuns~ uniSnavdnen xolme, romelic bavSvze zrunavda. aseTi adamiani mamasac miuCines. iman mama xonSi, Cxenkelis mdidar ojaxSi mojamagired daayena. mas Turme, ZaRlebis movla evaleboda - monadire ZaRlebs banda, aWmevda da wvrTnida. ̀ apekuni~” valdebuli iyo, aRebuli jamagiri mis srulwlovanebamde Seenaxa da Semdeg mieca. mamas Turme, ZonZebi ecva da zamTarSi Zalian scioda. patroni ugulo kaci yofila, bavSvisTvis arafers imetebda. erTxel sicives Zalian rom Seuwuxebia, ZaRlebTan dawolila da ise dauZinia.

erTi kviris Semdeg es ambavi patrons gaugia da maTraxiT ucemia. bavSvi SuaRamisas gaqceula, tyispiras Camomjdara, tirili dauwyia. am dros mezobeli soflidan momaval mRvdels gamouvlia da tirilis xmaze SeCerebula. bavSvi rom unaxavs, gaocebula, anaforaSi gauxvevia, Sin wauyvania, daubania da daupurebia kidec. meore dRes `apekuni~ SeSfoTebula da mRvdels misdgomia, magram mamaos misTvis didi sayveduri uTqvams; isic gaurkvevia, rom Turme, jamagirs ar unaxavda, hoda, bavSvi TavisTan dautovebia.

mamas 18 wlamde cotaodeni fuli daugrovebia da ukve srulwlovani, mRvdlis ojaxidan wamosula; mere mSobliur sofelSi, maidanSi Camosuls kameCi uyidia, sacolisTvis beWedi SeuZenia da daojaxebula. Cems mSoblebs 8 Svili hyavdaT. erTxelac, sofels qolera `daeria~; im periodSi uamravi adamiani daiRupa da erT Rames Cvens ojaxSic 2 bavSvi gardaicvala - 12 da 8 wlis da-Zma dameRupa... am daavadebisgan zogierTi ojaxi mTlianad ganadgurda, gardacvlilebis damkrZalavic ki ar darCaT. erT dRes mamam da ramdenime kacma gadawyvites, - davTvreT, xelebi da tani aryiT gaviwmindoT, mere ki gardacvlilebi gavapatiosnoTo. maT didi ormo amouTxriaT da yvela micvalebuli

daumarxavT. mama usamarTlobas ver itanda, adamianis

Cagvras ver egueboda; Tanac, yvelaferi Tavis Tavze hqonda gamocdili da rogorc ki revoluciuri talRa agorda, maSinve bolSevikebis mxares dadga da revolucioneri gaxda. `straJnikebi~ CvenTanac xSirad modiodnen. ufrosi da myavda, romelic Soreul sofelSi, naTesavTan gadamales, raTa misTvis vinmes Seuracxyofa ar mieyenebina.

menSevikebi da bolSevikebi rom ibrZodnen, mec kai didi gogo viyavi - 12-13 wlis. Cveni saxlis ukan erTi didi muxa idga, romelic Suaze gaxldaT gapobili, garSemo ki totebiTa da foTlebiT dafaruli - revolucionerebs swored im muxaSi malavdnen xolme; im xalxs, visac `straJnikebi~ eZebdnen, mxolod iseT ojaxebSi malavdnen, sadac mamakaci iyo - maSin sxva dro gaxldaT da umamakaco ojaxSi ucxo kacis darCena ar SeiZleboda. xSirad, TiTo ojaxSi 2-3 bolSeviki imaleboda da maT Raribul lukmasac unawilebdnen...

mama RamiT tanisamossac ar ixdida, mxolod Ceqmas Tu gaiZrobda (Ceqma revoluciurma komitetma aCuqa) - es imitom, rom Tu saqme gasaqcevad gauxdeboda, uceb gaeswro. erTxel ezoSi `straJnikebi~ iseT dros Semovidnen, mamam damalva ver moaswro. gaiqca, magram daewivnen da erTma `straJnikma~ cali ulvaSi aaputa. gasisxlianebuli mama rom davinaxe, `straJnikebs~ veci da erT-erTs neka TiTi movakvnite. im kacma ikivla, mas meore waeSvela da mamam Tavs uSvela...

erTxel xonSi mitingi tardeboda, sadac sityviT stalini unda gamosuliyo; maSin mas stalini ar erqva, yvela kobad icnobda. mitingis dRes mama Sin movida da raRac waiRo. dedam Tqva, - axla kidev viRacebs mogviyvanso. mamas Sinidan dedas TavSali da xalaTi wauRia, es mere gavigeT. Turme, menSevikebs gadawyvetili hqoniaT, rom rogorc ki stalini tribunaze avidoda, esrolaT da moeklaT. marTlac, rogorc ki kobam tribunaze fexi Sedga, srolis xma gaisma. Turme, mis ukan mdgarma mamam Tavze TavSali gadaafara, miwaze daagdo da zemodan gadaefara, Semdeg iqidan xoxviT gamovidnen. roca samSvidobos gamoaRwies, xalaTi Caacva, Tavze TavSali moaxvia, xelkavi gamosdo da Sin ise wamoiyvana. Soridan rom SexedavdiT, gegonebodaT, qali mohyveboda gverdiT. mama samzareuloSi Semovida da Tqva: - koba moviyvane. saWmeli Tu rame gvaqvs, vaWamoTo.

Page 25: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

2� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

dedam uTxra, - bavSvebs cota Romi morCaT, imas gavacxeleb; mWadsac davacxob da cotaodeni yvelic gvaqvso.

im dReebSi CvenTan bevri revolucioneri movida. maT vera da ver gaiyvanes koba samSvidobos; eSinodaT, rom ar moeklaT. irgvliv `straJnikebi~ daZrwodnen. mezoblebma icodnen, vis vmalavdiT, magram yvela mamas edga mxarSi da stalinis gacema aravis mosvlia azrad. 3 dRis Semdeg, rogorc iqna, jixaiSSi gaapares. omi rom damTavrda, mamaCems amagi daufases - kargi saCuqaric misces da Tanamdebobac uboZes. stalinma mamas TavisTan samsaxuric SesTavaza, magram Cemi ufrosi Zma axali daRupuli iyo da mamam wasvla ar indoma.

kargad maxsovs is periodic, roca Cvens saxlSi budu mdivani imaleboda. omis Semdeg gavige, rom saxlSi uamravi tyvia-wamalic gvqonia - saRore mTeli arsenaliT yofila savse. Cveni soflis mRvdeli mama simoni (miqaZe) gaxldaT. revoluciis dros masTan ramdenime mowadinebuli axalgazrda movida, - wveri unda gavkriWoTo. mama daimuqra: vinc simons xels axlebs, SublSi tyvias davaxlio da amis Semdeg SeeSvnen. swored mamas damsaxurebiT, mama simons arc Sesamoseli gauxdia da arc msaxureba miutovebia. mamas yovelTvis swamda RmerTis da WeSmariti marTlmadidebeli gaxldaT. saSobaod da saaRdgomod saklavs Cumad vklavdiT da vzeimobdiT. revolucioneri kaci ki iyo, magram SuaRamisas agvayenebda xolme da vloculobdiT... Cemi qmris mamida, nino monazoni gaxldaT. sul mTlad axalgazrdam sakuTari TvaliT naxa, rogor gadahyva misi da mSobiarobas. samwuxarod, Cvilic maleve daiRupa da ninom swored amis Semdeg gadawyvita, monazvnad wasuliyo. man sasuliero saswavlebeli qarTlSi daamTavra, monazvnad ki maTxojSi aRikveca.

rodesac eklesia-monastrebi daxures, deda nino or monazonTan erTad Cvens sofelSi dabrunda da eklesiis gverdiT, patara saxlSi dabinavda. fesuna da qaristine (ase erqva monazvnebs) ninoze ufrosebi iyvnen da male gardaicvalnen. erT zamTars didi Tovli movida da ninos saxlis saxuravi Caungria. es rom gavige, CemTan wamoviyvane da xuTi wlis ganmavlobaSi vuvlidi - bolo eqvsi Tve davrdomili iyo. deda nino mudam fexSiSveli dadioda. ambobda: jobia, aq vewamo, vidre saiqioso. sasTumlad didi qva edo - baliSze arasdros daudvia Tavi. roca sikvdilis moaxloeba igrZno, RvTismSoblis

xati, is tanisamosi, romelic monazvnad aRkvecis dros ecva, mooqrovili Custebi, didi da patara xis jvrebi moiTxova, mere ki miTxra: ziareba minda. iqneb, Rvino da TeTri puris natexi miSovoo.

maSin puri Zneli saSovni gaxldaT. mezobel kacs ojaxis wevri gardaecvala da `satirlisTvis~ qalaqidan cotaodeni puri Camoitana. mas vTxove, cota puri moeca. nino sawolze wamojda, Rvino da puri akurTxa, Semdeg ki eziara. anderZad daibara: es didi xis jvari (TiTqmis misi sigrZe iyo) gulze damadeT, rac daxeuli xatebi naxoT, dawviT da ferfli mdinares gaataneT, RvTismSoblis es xati Sens ojaxSi darCes (misi piradi xati iyo). icodeT, aravin ikivlos; cremli valia da vals gadaxda unda; ise gamasveneT, mweri ar damajdes; saflavi iseT biWebs gaaTxrevineT, romlebic qalTan namyofi ar arian; tanisamosi patiosanma qvrivma Camacvas; pirvel saaTamde, patara WiSkridan gamasveneTo da saflavis adgilic mimiTiTa. ninos gardacvalebamde sami dRiT adre, RamiT ezoSi gavedi da davinaxe, rom ezoSi welSi moxrili qali Semovida, romelsac xelSi Wraqi eWira. SemeSinda da maSinve Sin Sevedi.

deda ninos rom vuTxari, damamSvida: - nu geSinia, Cemi wasvlis dro movidao... gardacvlili Sua oTaxSi davasveneT. meore dRes ise moxda, rom oTaxidan yvelani gavediT da micvalebuli marto davtoveT. uecrad, mezoblis yvirili gavigoneT, - Cqara modiT, oTaxSi cecxli anaTebso. marTlac, micvalebulis TavTan, Werze raRac mrgvali, cecxlovani burTi ekida da kaSkaSebda. oTaxSi rom SevediT, es yvelaferi gaqra... xati, romelic ninom maCuqa, me-18 saukunisaa. vifiqre, Cemi patara saxli misi sakadrisi araa-meTqi da Cems muls gavatane.

gavida dro. erTxel sizmarSi vnaxe, rom oTaxSi, sanTliT xelSi nino dadioda da raRacas eZebda. mere mkiTxa, - xati sad waiReo? SeSinebuls gamomeRviZa. Cems muls yvelaferi movuyevi da xati damibruna. sxvaTa Soris, erTxel es xati mogvpares kidec, magram ramdenime xnis Semdeg ezoSi gadmogvigdes. rogorc Semdeg gavige, qurds kargi dRe ar dasdgomia, mis Tavs aTasi ubedureba datrialebula da ukan amitomac moutania. CemTan sacxovreblad gadmosvlis Semdeg saeklesio nivTebi da wignebi deda ninom maTxojis eklesiaSi gagzavna. vici, rom iq axlac inaxeba wignebi, misi warweriT.

- Tqvens meuRleze ras metyviT? rogor

Page 26: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 2�

qarTuli

gaTxovdiT? - mSoblebis surviliT gavTxovdi anu

meuRle gamiriges. ganaTlebuli, warmosadegi kaci iyo. vidre gamirigebdnen, me manamdec momwonda - saqmiani kaci gaxldaT, Cvens raionSi komkavSiri man daaarsa. orive kargi Sesaxedavebi viyaviT. mamam miTxra, - sofleli kaci kia, magram ra uWirs, kargi adamianiao. mec davTanxmdi. ufrosi biWi orwlinaxevris iyo, gogo ki wlinaxevris, rodesac Cemi qmari `germaniis omSi~ waiyvanes da iqidan arc dabrunebula. oblebi martom gavzarde. Zalian gviWirda... ager,

ezoSi rom msxlis xe dgas, imis Ziras videqi da ise gavacile Cemi qmari, hoda, swored maSin vnaxe ukanasknelad. maSin araferi gvebada. yvelaferi, rasac aq xedav, Cemi monagaria.

axla kidev bevr rames mogiyvebodi, bebia, magram daviRale da laparakis Tavi aRar maqvs... kargma movlam momiyvana am dromde, ZaliT macocxleben. rac macocxla ufalma, imis madlobeli var.

esaubra mari jafariZe

werili amerikidan

emigrantis xvedri rom mZimea, es yvelam viciT da araxalia, magram manam, sanam Sens qveyanaSi cxovrob, amas ver grZnob da ase ggonia, rom Sen es arasodes Segexeba da am tanjvasac SenTan saerTo araferi eqneba.

saqarTveloSi col-qmars meuRleebi hqviaT, ara mgonia msoflioSi romelime ers, romelime enaze ase zustad miegnos da ganemartos sityva colqmris mniSvnelobisaTvis, rogorc Cvens qveyanaSi.

mec meuRle viyavi da vTvlidi, riTac da rogorc SemeZlo unda gamewia didi ojaxis mZime uReli. qarTveli qali xom yovelTvis

mamakacTan erTad, Tanabrad (Tu mTlianad ara) eweoda cxovrebis mZime uRels da amaSi verc gansakuTrebuls xedavda rames.

qveynis ekonomiurma ngrevam mec sxva qarTveli qalebis msgavsad, am qveyanaSi gadmomisrola. movdiodi da ukan vtovebdi yvelas da yvelafers, rac ase Zvirfasi iyo CemTvis - sam Svils, meuRles, da-Zmas, samSoblos...

vicodi, rom gamiWirdeboda, amisaTvis Tavs fsiqologiurad vamzadebdi, magram realoba ufro mZime aRmoCnda, vidre warmovidgendi.

arc ekonomiurad gamWirvebia, arc Seuracxyofilad migrZvnia Tavi, magram

sevdisferi qalis fiqrebi

gasuli wlebis ganmavlobaSi saqarTveloSi Seqmnilma rTulma ekonomikurma pirobebma

msoflios bevr qveyanaSi mimofanta qarTvelebi. ama Tu im qveynis pirobebidan da kanonmdeblobi-

dan gamomdinare, sxvadasxva qveyanaSi qarTvelTa gansxvavebuli fenaa Tavmoyrili. Tuki germania-

Si mcxovreb qarTvelTa umetesobas axalgazrda studenti gogo-biWebi Seadgenen, amerikis SeerTe-

bul Statebsa, saberZneTSi Tu italiaSi bevri Cveni Tanamemamule qalbatonia wasuli, romelTa

ZiriTadi saqmianoba moxucebulTa movlas warmoadgens.

am nomerSi gTavazobT amerikaSi mcxovrebi erTi qarTveli qalbatonis werils.

Page 27: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

2� 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

dedisTvis, romelsac Svilebis xateba sul Tan dahyveba, Zalian Znelia sxva qveyanaSi cxovreba

uojaxod, uSvilebod, usiyvarulod. mxolod telefoni da kompiuteria Cemi da

Cemnairebis erTaderTi imedi, misi saSualebiT vukavSirdebiT ojaxebs, axloblebs da rac mTavaria erTmaneTs.

aq myofi qarTveli qalebi erTmaneTis cxovrebiT vcxovrobT, vcdilobT erTmaneTs gverdSi davudgeT, davexmaroT, iSviaTad viciniT. vtiriT erTmaneTis da-Zmas, dedas, mamas, Svils. werilebzec vtiriT - Svilebis werilebze.

`dediko, Zalian menatrebi, aranairi fufunebis sagnebi ar mWirdeba, yvelafers davwvav, gadavyri, me Sen mWirdebi~.

`dediko, Cvens saxlSi jer kidev trialebs Seni surneli~.

`dediko, Zalian minda Cagexuto, menatrebi, gTxov Camodi~.

`aravin mogatyuos, rom deidas dedis suni asdiso, dedis suni aravis asdis~.

aseTi werilebis wakiTxvis Semdeg yelSi burTiviT raRaca geCxireba, gaxrCobs, suls gixuTavs, cremlebs ki veraferi aCerebs, mogoraven Sens saxeze da nikapTan erTdebian, Semdeg ubeSi miZvrebian da yvelafers asveleben. cdilob Tavi xelSi aiyvano, ar itiro, saubris Tema Secvalo, magram araferi gamogdis. Znelia, ar ifiqro Sens axloblebze da ar Segecodos is xalxi, romlebmac mSoblebi, da-Zmani da zogjer Svilebic ver daitires.

Cven, sxvadasxva asakis qalebi, Cvens dauZlurebul moxucebTan erTad varT saxlSi gamoketilni. es daaxloebiT igivea, rac sakuTarive fexiT rom Cajde cixeSi, im gansxvavebiT, rom Tavze SeiaraRebuli badragi ar gicavs da arc rkinis gisosebia sadme.

quCaSic gadixar, maRaziebSi Sedixar, yidulob tansacmels SvilebisaTvis, mere brundebi saxlSi da didxans, didxans ar inaxav, uyureb da eferebi, daZinebis win Caalageb, rom meore dRes kvlav amoalago da moefero, ginda warmoidgino rogori iqneba Seni Svili am tansacmelSi, rogor moixdens...

es qveyana absoluturad gansxvavdeba Cveni qveynisagan da Senc ucxo xar da miusafari. aravis enaRvlebi da manam gicinian, sanam Wirdebi, dagexmarebian kidec, xelsac gamogiwvdian,

magram raRac zRvramde... iqeT arc gadagiSveben da arc Sen gakadreben rames.

qalaqSi, sadac me vcxovrob, saocari silamaze da sisufTavea. Tvals uxaria, guls ki ara! aranairi silamaze da simdidre ar mWirdeba Cemi qveynis da Cemi ojaxis gareSe.

cac sxvanairia, mzec, Rrublebic ki... Tu sadme `Cvenebur~ yvavils wavawydebi, ise mixaria, rogorc didi xnis unaxavi axloblis naxva, survili miCndeba daviCoqo, xeli Sevaxo, movefero da vkiTxo:

- ici?! rom Seni da-Zmani saqarTveloSi cxovroben, aqedan Sors, Zalian Sors, zRaprulad lamaz qveyanaSi. SeiZleba Seni winaprebic iqidan arian wamosulni?! is xom uZvelesi qveyanaa, sadac ugemrielesi wylebia, aqaurs ara hgavs, Sen xom wyali Zalze gWirdeba da giyvars.

yvavils foTlebi jer kidev sveli aqvs (aq xom yoveldRe rwyaven), gakvirvebuli miyurebs, cota xans kidev vsaubrobT da bolos vpirdebi, rom mokiTxvas aucileblad gadavcem mis axloblebs. gakvirvebuli TvalebiT macilebs da ver gebulobs, ratom vdardob ase Zalian Cems qveyanaze. arc mikvirs, imitom rom is aq daibada da misTvis ucxoa es grZnoba.

yvelaze Zalian, rac maklia am qveyanaSi, es mTebia, saqarTvelos mTebi, oTxiv kuTxidan rom cdilobs daicvas qveyana gareSe mtrebisagan, magram araferi gamosdis.

erTxel, meuRlesTan erTad bakurianSi mivdiodi sofel tbis gavliT.

adriani dila iyo, nisli jer kidev ar gadaeyara mTebs, mze mxolod alag-alag axerxebda burusis gafantvas, iseTi grZnoba mqonda, rom RrublebSi mivcuravdi manqaniT, xels gaviSverdi da cas davekidebodi, megona. es grZnoba aq arasodes gagiCndeba, Sens irgvliv msgavsi araferia.

mapatios mkiTxvelma, Tu Cemi monaTxrobi cota sevdiani gamomivida.

ara, am qveynis madlieric var, gulSi rom Camikra, ojaxis gadarCenis saSualeba rom momca... ubralod yovelwams vgrZob Cemi qveynis ganumeoreblobas da metireba!

siamayis da monatrebis cremlebiT!

lia kupataZe,toms riveri, niu jersi

Page 28: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 2�

qarTuli

Cveni dRevandeli nomris stumaria aleqsandra gegeWkori. igi specialo-biT kulturologi (istorikosi) gax-lavT, istoriis mecnierebaTa doqtori. amJamad aleqsandra muSaobs morig sa-disertacio naSromze miunxenis ludvig maqsimilianis saxelobis universitet-Si. misi interesebis sferoebia reli-giis istoria, xelovneba da litera-tura. garda samecniero publikaciebisa igi aris mxatvruli esseebis avtori. sakuTari leqsebiT aleqsandra pirvelad warsdgeba mkiTxvelis winaSe. winamdebare leqsebi dawerilia miunx-enSi, 2009/2010 wlebSi.

viqcevi mtverad

minda, rogorc landma landSigaviaro mociqulis sxeulSi,Cemi codvebis TaigulifexrTiT davufino...misma mzeram gamiaros kanSi,sulis udabnoTa Sinalocvad Caikiros.rwmenis Teslma aiyaros tani,mindorTa, velTa, ReleTa,SroSanebad moifinos.male qarma mouberos maTda,RvTismSoblis sunTqvissurneliT gaiJRinTon.roca mociquli Camoivlis kvlavac,mis naterfalebs SeverTvebisurnelovan mtverad,ase damimgzavrebsTvalSeudgam gzaTa,ase gamiyolebs bilikTamimavalTa zecad...

Zveli Rvino varTlil xeladaSi,aRar vTuxTuxeb,ukve davduRdi,Semaxe tuCi!erTi ylupiTac minda dagbango,erTi mosmiTacminda dagaTroda dagabrunosiWabukis sigiJeebSi.nuRar Camtovebsasmels WiqaSi,Seni wili var,Seni vneba,Seni qali var,samefo baRSi mcxeTas dargulivazis tani var.mTvrali TvalebisuZiro fskerzedavileqebi_SenSi Cavdgebi,Sevismebi da

ase gavqrebi.

Page 29: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

�0 4(29) ivlisi-agvisto 2010

qarTuli

Cems ucxos

Sesaqmis miTSi me mqmnida RmerTi,mqmnida erTisTvis, calke erTisTvis.is gadavida Cemi sxeulis ucxo napirebsda ganiTesla, RmerTiT da CemiT,CemiT da RmerTiT...me man misurva, Tumc ver Semicno.bevri ewvala, iqneb SemigrZno?is Tavad cdunda...Tavis TeslSi Camdgari codvisCemi saSos bnel wiaRSidafarva surda. CemSia gesli?uflis bages ki Rimili mowydada Tvalebs cremli:Svi da SeigrZen, aRar xar erTi.mas Semdeg mtkiva me misi TesliCemSi CaRvrili, radgan ar vici,manam miyvarda, Tu imis Semdeg, rac SevuerTdi...

monatreba

Cumad vicxovre, vicxovre CrdilSi.mzes monatrebuls obad momedosxeulze splini.civ niJaraSi garindebuli,velodi nugeSs, gamodarebas.mercxvineboda sveli labadis mzeze gafena.xoda erTxelac, didma aCrdilma,gadauara am Zvel alagebs...mzera moawyda maZieblisCems bnel darabebs.uceb gamtexa, umal gamadno,momelamuna siTbo samadlo.SiSma Semipyro, SiSma damafrTxo_ar, gamqraliyo, ar Camqraliyo sxivi s a n a T l o...

SiSi

Tvali - ovali,mzera - mrudi,proeqcia, ovali mrudSi.samyaro, areklili SenSi,datotvili sulSi xilvebad.survili am xilvaTasadRac gadagzavnis,sadac slaidebi iqcevian mza kadrebad.mere Sen waradgen am films festivalze,daelodebi RmerTebisgan me - premias.siurealizmi, an neorealoba,ra martivia, ra rTulia,visTvis ra miuRebelia.is, rac axalia, an guSindeli sios monaberia.mere, ra, lerwmebi dResac ganilevian, irxevian...mxolod qars atomuri qviada SiSs acxlac farTo

Tvalebi aqvs.

TeTri Ramis fiqrebi

sicive maTbobs,gareT iwvis yinuli...TmaSi Cawnuli yvavilebigamicocxle kocnebad,Semomexvie tanzexorcSesxmul ocnebad,damibrune feradovneba.yvelaferi TeTria,yvela feri TeTrSiasiTeTre ixsneba,siTeTre iSleba speqtrebad.samyaro berdeba, Tavs ca aTeTrdeba.Cven vrCebiT-yinvaSi momeral gedebad,RamiT ali gvedeba...ra male, ra TeTradTendeba...

Page 30: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 �1

qarTuli

saqarTvelos iusticiis saministros samoqalaqo reestris

saagentom sazrvargareT myofi saqarTvelos moqalaqeebis saxelze

pasportis gacemisaTvis danerga axali momsaxurebis servisi, kerZod

saqarTvelos moqalaqeebs romelTa saxelzec ukve gacemulia pasporti

an piradobis mowmoba, eZlevaT saSualeba daniSnon warmomadgeneli

da misi saSualebiT miiRon axali pasporti (dakargulis, dazianebulis

an vadagasulis nacvlad), amisaTvis saWiroa moqalaqem saagentos

veb-gverdze (misamarTze www.cra.gov.ge an http://passport.gov.ge) Seavsos

specialuri gancxadeba (unda Seitanos Tavisi piradi da warmomadgenlis

monacemebi) da eleqtronuli komunikaciis (video TvaliT) saSualebiT

daukavSirdes saagentos uflebamosil pirs, romelic gaaformebs

warmomadgenlobis aqts, ris safuZvelzec igi warmomadgenlad

dasaxelebul pirs mianiWebs pasportis gacemis administraciul

saqmiswarmoebaSi monawileobis da damzadebuli pasportis miRebis

uflebamosilebas. amasTan aRsaniSnavia, rom pasportis damzadeba

SesaZlebelia saagentos nebismier teritoriul samsaxurSi moqalaqis

an warmomadgenlis survilis Sesabamisad, xolo momsaxurebis safasuria

155 lari.

saagento imedovnebs, rom axali servisi saqarTvelos bevri

moqalaqisaTvis iqneba sakmaod komfortuli. maT aRar mouwevT aseuli

kilomertis dafarva sakonsuloebSi gamosacxadeblad da faqtiurad

saxlidan gausvlelad SesZleben axali pasportis miRebas.

axali servisi pasportis misaRebad

Page 31: qarTuli nomerSia - tsu.ge · da ucdis gmiri: gamTeldeba netav Tu odes Sens undo mkerdSi misi xmali gadatexili. grigol robaqiZe 1 1 N4(29) ivlisi ... bagrationma didi simamace gamoiCina

N4(29) ivlisi-agvisto 2010 �2

qarTuli

fffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff

redaqciis misamarTi:

Georgischer Verein in Deutschland e.V. c/o Leri Datashvili Roemerhofweg �1c 85748 Garching b. MŠnchen

dagvikavSirdiT: tel.: 0711/12 28 97 26 el. fosta: [email protected]

germaniis qarTuli saTvistomos organogamoicema 2005 wlis oqtombridan

Das Organ des Georgischen Vereins in Deutschland e.V.Herausgegeben seit Oktober 2005

damfuZnebel-gamomcemeli:

germaniis qarTuli saTvistomosaTvistomos Tavmjdomare: leri daTaSvili

saredaqcio kolegia:

nino xabelaSvili (mT. redaqtori)TinaTin CiTinaSvili (redaqtori)nino dalaqiSvilinino cxomeliZe-depperSmidtiekaterine cirikaSvili

Cveni partnioria amerikaSi gamomavali qarTuli gazeTi „mamuli“

ISSN 1���-���1

germaniis qarTuli saTvistomos saiubileo saRamo

SabaTs, 6 noembers 17.00 saaTidan 22.00 saaTamde giwvevT germaniis qarTuli saTvistomos 65 wlis saiubileo saRamoze.

saiubileo saRamoze stumrebs SeuZliaT ixilon unikaluri saar-qivo foto-masala, romelic saTvistomos istoriasTan erTad mis gan-viTarebas da dRevandel saqmianobasac asaxavs.

damswre sazogadoebas sityviT mimarTaven Zveli da axali Taobis qarTvelebi, mowveuli stumrebi, germanul-qarTuli sazogadoe-bebi da evropis qveynebis qarTuli saTvistomoebis warmomadgenlebi.

koncertSi monawileobas miiReben ingolStadtis qarTuli kameruli orkestris wevrebi da qarTuli bendi „The Shin“.

germaniis qarTuli saTvistomo mobrZanebul stumrebs qarTuli RviniTa da kerZebiT gaumaspinZldeba.

saiubileo RonisZieba Sedgeba Semdeg misamarTze: Casino des KVR MünchenRuppertstraße. 1180337 München

sixaruliT veliT Tqvens mobrZanebas!