Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
✰
Weihnachts-
Stunde mit
kleiner
Stern(en)kunde
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
✰ Weihnachts-Stunde mit kleiner Stern(en)kunde ✰
– Vorlesung ’Anorganische Strukturchemie’ –
21. Dezember 2018
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
1 Cluster
2 ’Doppel✰’
3 Oktaeder✰
4 Tetraeder✰
5 Ikosaeder✰
6 ✰
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Zintl-Konzept (klassisch)
Eduard Zintl
1898 – 1941
(FR: 1928 – 1933)
(DA: 1934 – 1941)
>4 v.e.
CN(M)=max. 4 1:2
Zintl
ccp
M
A
• ’ionische’ Zerlegung: AxMy −→ x An+ + [My ]
nx−
• Coulomb-Anteile an Gitterenergie• KKPs (c.c.p) mit strukturbestimmend
• kovalente Bindung im [My ]-(Poly)anion
• isostrukturell zu isoelektronischen Elementen (Zintl)• Bindigkeit folgt der 8-N-Regel (Zintl-Klemm-Busmann)• Zahl der Bindungen bestimmt durch v.e./M (≤ 4)• gultig fur v.e./M ≥ 4
• physikalische Eigenschaften
• ’Strich’-Verbindungen (keine Phasenbreiten)• relativ hohe Schmelzpunkte• Halbleiter (schmale Bandlucke)
• elektronische Strukturen
• keine A-pDOS unterhalb EF (A-Kationen)• M-s/p-Mischung abhangig vom
• chemischen Charakter von M und• Dimensionalitat des Polyanions
• Valenzband: M-p-Charakter• bindungskritische Punkte [ρb.c.p.: (3,-1)] auf
M−M-Bindungsachsen
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Na2In1 (v.e./M=5)
0 c
b
aIn(1)
In(2)
Struturtyp Na2Tl
Kristallsystem orthorhombisch
Raumgruppe C2221Gitter- a 883.3
parameter b 1385.0
[pm] c 1175.8
dIn−In [pm] 307 - 315
ρBCP [e−/106pm3 ] 1.93 - 1.74
Bader-Ldg. Na +0.630 ... +0.682
In −1.296/−1.354
4 · Na2In −→ 8 Na+ + 3bIn8−4
-6 -4 -2 0 2E-EF [eV]
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
DO
S/e
V
0
In1 sIn1 pIn2 sIn2 p
-6 -4 -2 0 2
0
5
10
15
20
25
30
DO
S/e
V
0
totalNa(1-5)
Na2In
tDOS (oben) und partielle In s/p-DOS (unten) 2
1S. C. Sevov, J. D. Corbett. J. Solid State Chem. 103, 114 (1993); 2 FP-LAPW, PBE-GGA
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Zintl-Konzept, erweitert durch Elektronenzahlregeln fur Cluster
Kenneth Wade
1932 – 2014
(Durham)
A+M ’passend’CN(M) bis 6
3 < v.e./M < 4
1:3
Cluster (Wade)
M
Cluster
A
endohedr.
exo−
2a
• empirische Regeln (basierend auf Beobachtungen bzw.
Berechnungen molekularer Spezies)
• Wade-Regeln fur elektronenarme Anionen/Cluster, z.B.
• closo: N+1 Gerust-Elektronenpaare (s.e.p.)• nido: N+2 Gerust-Elektronenpaare• ...
• Jemmis∗ mno-Regeln
•
s.e.p. = ..m..︸︷︷︸
Zahl der
Polyeder
+ ..n...︸︷︷︸
Zahl der
Ecken
+ .....o.....︸ ︷︷ ︸
Zahl einfacher
Eckenver-
knupfungen
+ .....p.....︸ ︷︷ ︸
Zahl der zu
closo fehlenden
Ecken
• gultig bis v.e./M≥3 (z.B. fur B-Modifikationen)
• physikalische Eigenschaften, elektronische Strukturen:
• vergleichbar zu klassischen Zintl-Phasen• endo/exo-hedrale Bindungen, jeweils mit ρbcp (3,-1)
∗ E. D. Jemmis, M. M. Balakrishnarajan, P. D. Pancharatna, Chem. Rev. 102, 93-144 (2002).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
CsGa7 (v.e./M=3.14)
C S G A 7 H i s t 1
2 T h e t a
1 0 2 0 3 0
Inte
ns
ity
0
2 0 0 0
4 0 0 0
6 0 0 0
8 0 0 0
Kristallsystem trigonal
Raumgruppe R3m, Nr. 166
Gitterparameter a 662.95(2)
[pm] c 2909.9(2)
Z 6
R-Wert Rp 0.025
C. Belin, Acta Crystallogr. B 37, 2060-2062 (1981); M. Falk, V. Mihajlov, M. Wendorff, C.R. (in Vorb.).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
AIGa7 (AI = Rb, Cs; v.e./M=3.14)
AGa7 = A2Ga14 −→ 2 A+ + Ga012 + 2 Ga−
fur das Ikosaeder:
26︸︷︷︸
N+1
+6×2
3︸ ︷︷ ︸
Dreieck
+ 6︸︷︷︸
exo−b.
= 36 7→ Ga012 Ga−
22
26
B
A
C
A
a
a0
2 2
2
26
Ga−
A(1)Ga(1)
Ga(3)Ga(2) Ga(1)
Ga(2)
2
Ga(3)
Ga(3)
Ga(2)
Ga(1)
a
b
b
ce
g
d
d
f
f
C. Belin, Acta Crystallogr. B 37, 2060-2062 (1981); M. Falk, V. Mihajlov, M. Wendorff, C.R. (in Vorb.).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
RbGa7: Zustandsdichten
-10 -8 -6 -4 -2 0 2E-EF/eV
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
DO
S/e
V
0
Ga(1) sGa(1) pGa(2) sGa(2) pGa(3) sGa(3) p
-10 -8 -6 -4 -2 0 2
0
2
4
6
8
10
12
DO
S/e
V
0
totalRb(1) total
RbGa7
Rechnung: Wien2k, PBE-GGA, 1000 k-Punkte
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
CsGa7: Bandstruktur
ZZ ΓΓ
1/2,0,0
1/2,0,0
1/3,1/3,0
1/3,1/3,0
ΓΓ
k−Pfad
E E F F
Ene
rgie
(eV
)
Ene
rgie
(eV
)
0 0
1 1
2
2
−1
3
−2
−1
−3
−2
−4
−3
−4
−5
−6Γ
a*
Ga(3) py
fatband
CsGa 7 −rhomb. Bα
B(2) p y
fatband
Rechnung: Wien2k, PBE-GGA, 1000 k-Punkte
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
RbGa7: Bandstruktur
ZZ ΓΓ
1/2,0,0
1/2,0,0
1/3,1/3,0
1/3,1/3,0
ΓΓ
k−Pfad
E E F F
Ene
rgie
(eV
)
Ene
rgie
(eV
)
0 0
1 1
2
2
−1
3
−2
−1
−3
−2
−4
−3
−4
−5
−6Γ
a*
Ga(3) py
fatband
CsGa 7 −rhomb. Bα
B(2) p y
fatband
Γ−Punkt
f
g7 BCsGa
yB/Ga−p
f
g
248 202
180271
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
K3Ga9.6In1.4 (v.e./M=3.273)
M (34)
M (34)
Ga(1)
Ga(33)
Ga(32)
Ga(1)
Ga(11)
Ga(13)Ga(12)
In(1)
c b
a
0Ga(31)
Ga(31)
Ga(32)
Ga(33)
95% Ellipsoide
Verbindung K3Ga9.6 In1.4Strukturtyp neu, oC140
Kristallsystem orthorhombisch
Raumgruppe Cmmm, Nr. 65
Gitterparameter a 1577.9(5)
[pm] b 3355.1(8)
c 655.2(2)
VEZ [106 pm3] 3468.6
Z 10
R-Werte R1 0.0471
wR2 0.1037
• K15M 55−−15K+ +
4In(1 )– + 2Ga(1 )– + [GaI12]2– + 2[GaII12]
2– + [M 13]3–
• [M 13]3– 7→ 3 × 13 + 3 = 42 v.e.
• − 12 exo-bonds 7→ 30 s.e.
• s.e.p = m + n + o + p = 2 + 13 (? + 1 ?∗) + 0
• s.e.p = 15 7→ 30 s.e.
• ∗: ohne ’+o’ bei sog. ’intermediate’ Bindungssituation
M. Falk, C. Meyer, C.R., Z. Anorg. Allg. Chem. 643, 2070-2082 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
K3Ga9.6In1.4 (v.e./M=3.273)
0
1
2
DO
S [s
tate
s eV
-1 c
ell-1
]
Ga(11)
Ga(1)In(1)
-10 -8 -6 -4 -2 0 2E-EF [eV]
0.0
0.1
0.2
0.3Ga(11) s
Ga(11) p
-10 -8 -6 -4 -2 0 2
0
10
20
30
40
totalK14Ga47In8
K16Ga47In8
K
Ga(1)
Ga(12)
Ga(12)
I
0
c
a
M. Falk, C. Meyer, C.R., Z. Anorg. Allg. Chem. 643, 2070-2082 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
1 Cluster
2 ’Doppel✰’
3 Oktaeder✰
4 Tetraeder✰
5 Ikosaeder✰
6 ✰
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
’Tiling’ bei dicht(est)en Kugelpackungen
γ−Messing
α− Mn
f.c.c.
20:100, 1:6, Mg2Zn11
BaCd11
M ohne A−Kontakte
alle M mit A Kontakt
Ant
eil A
abn
ehm
end,
v.e
./M a
bneh
men
d
1:6
4
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
’Tiling’ bei dicht(est)en Kugelpackungen
γ−Messing
α− Mn
f.c.c.
20:100, 1:6, Mg2Zn11
BaCd11
M ohne A−Kontakte
alle M mit A Kontakt
Ant
eil A
abn
ehm
end,
v.e
./M a
bneh
men
d
1:6
4
29 Atome/TO
α− Mangan
c+TT+T+CO27 Atome/TO
b.c.c.
c+C+O+CO26 Atome/TO
−Messingγ
iT+oT+O+CO
f.c.c.
O+C+TO
’Tiling’ bei einfachen Metallpackungen
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
’Tiling’ bei dicht(est)en Kugelpackungen: f.c.c. und b.c.c.
29 Atome/TO
α− Mangan
c+TT+T+CO27 Atome/TO
b.c.c.
c+C+O+CO26 Atome/TO
−Messingγ
iT+oT+O+CO
f.c.c.
O+C+TO
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
1 Cluster
2 ’Doppel✰’
3 Oktaeder✰
4 Tetraeder✰
5 Ikosaeder✰
6 ✰
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
’Tiling’ bei dicht(est)en Kugelpackungen: γ-Messing
29 Atome/TO
α− Mangan
c+TT+T+CO27 Atome/TO
b.c.c.
c+C+O+CO26 Atome/TO
−Messingγ
iT+oT+O+CO
f.c.c.
O+C+TO
28-er Cluster in γ-Messing: iT + oT + O + CO = TS + O + CO
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Phasendiagramm des Systems Ba – Hg
900
800
700
500
600
400
300
200
100
0
−100
900
800
700
500
600
400
300
200
100
0
−1000 10 20 30 40 50 60 80 90 100
1009080706050403020100
410
255
160
517
726
660
434
379
727L
BaH
g
BaH
g2
tem
pera
ture
[°C
]
atomic % Hg
Ba
Ba
Hg
2
490
−38.84
BaH
g13
BaH
g4
70Ba Hg
weight % Hg
BaH
g11
BaH
g6
2B
a H
g9
822
505
Ba2
0Hg1
03Ba7
Hg3
2
BaH
g3
nach Massalski
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Ba20Hg103 (v.e./M=2.388) und Varianten
Verbindung Ba20Hg103 Ba20Cd4Hg99 Ba20Zn5Hg99 CaZn1.31Hg3.69Kristallsystem, Z kubisch, 4 (80)
Pearson-Symbol cF492 cF496 cF480
Raumgruppe F43m, Nr. 216
Gitterparameter [pm] a 2333.30(10) 2331.57(14) 2332.33(7) 2145.43(9)
VEZ [106pm3] 12703.2(5) 12674.9(8) 12687.3(4) 9875.1(12)
R-Werte (I ≥2σ(I )] R1 0.0651 0.0465 0.0436 0.0572
wR2 0.0873 0.1134 0.0908 0.1442
Hg(1)
C
D
B
A
• 4 A-Positionen:
• A(1,2): 16e• A(3): 24f• A(4): 24g
• 13 M-Positionen:
• Hg(1): 96i• Hg(2): 48h (Ca: 24g)• Hg(3,4): 48h• Hg(5-9): 16e• Hg(10): 48h• Hg(11): 24f• Hg(12): 4d ; Ca: 4d)• M(13): 16e• Zn: 4a (nur in Zn-Verb.)
M. Wendorff, C.R., Z. Naturforsch. 67b, 893-906 (2012); M. Schwarz, M. Wendorff, C.R. Z. Kristallogr. 232, 515-541 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Ba20Hg103 (v.e./M=2.388) und Varianten
cC
cC
TS
DTS
ad
e
g
b
Ba−Verbindungen Ca−Verbindung
c
(7)M
DC
DA
CB
BA
C
D
B
A
Hg(2)
Hg(1)
A
B
A
C
D
Ca(4)
Ca(3)
Zn(4)
Ca(2)
Hg(12)
Hg(1)
Ca(2)
Hg(3)
Hg(1)
Hg(9)
Hg(2)
Hg(12)
Hg(2)
Hg(12)
Hg(9)
Hg(3)
Hg(1)
Hg(3)
Hg(1)
Zn(4)
B
M. Wendorff, C.R., Z. Naturforsch. 67b, 893-906 (2012); M. Schwarz, M. Wendorff, C.R. Z. Kristallogr. 232, 515-541 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Ba20Hg103 (v.e./M=2.388) und Varianten
DTS
TS
pj
cC
cC
dC
fm
TS
c
cC
cC
TS
DTS
(7)M
DC
DA
CB
BA
(6)M
DA
CB
DC
(7)M
Hg(1)
Ca(1)
Zn(4)
Zn(4)
Zn(13)
Hg(11)
Ca(3)
Hg(5)
D
C
(6)M
(6)M
Zn(13)
Ca(4)
Ca(3)
Zn(13)Hg(3)
Hg(1)
Hg(5)
Zn(4)
Hg(9)
Zn(8)
Hg(9)
Zn(8)
Hg(3)
Hg(10)
Hg(5)
Zn(13)
Hg(2)
Hg(3)
Hg(1)
C
D
B
A
Hg(2)
Hg(1)
A
C
D
Ca(4)
Ca(3)
Zn(4)
Ca(2)
Hg(12)
Hg(1)
Ca(2)
B
A
M. Wendorff, C.R., Z. Naturforsch. 67b, 893-906 (2012); M. Schwarz, M. Wendorff, C.R. Z. Kristallogr. 232, 515-541 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Ba20Hg103 (v.e./M=2.388) und Varianten
99
8
8 8
98
Zn
Tetraedersterne (reine Hg/Cd-Verb.) 7→ + 1 Zn-Atom 7→ Wurfel (Zn-Verb.)
M. Wendorff, C.R., Z. Naturforsch. 67b, 893-906 (2012); M. Schwarz, M. Wendorff, C.R. Z. Kristallogr. 232, 515-541 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Ba20Hg103 (v.e./M=2.388) und Varianten
no. A(1,2) A(3,4) M(1) M(2) M(3) M(4) M(5) M(6) M(7)
Wyckoff pos. 16e 24f 96i 24g 48h 48h 16e 16e 16e
point group .3m 2.mm 1 2.mm ..m ..m .3m .3m .3m
β-cage: C,B A,D TO B A C/D D D C
CN (nI+nII+nA) 16 16, 17 4+3+4 6+0+3 5+2+4 8+2+2 4+6+3 9+0+3 9+0+3
Bader charge1 → +1.298– 1.353 −0.400 −0.316 −0.454 +0.136 −0.428 +0.129 −0.0124
VBB [106pm3]1 → 14.67-15.51 24.03 23.23 23.84 15.50 23.58 15.95 16.75
CaZn1.31Hg3.69 Ca Ca Hg Hg Hg Zn Hg 75% Zn 78% Zn
Ba20Hg103 Ba Ba Hg Hg (48h) Hg Hg Hg Hg Hg
Ba20Zn5Hg99 Ba Ba Hg Hg (48h) Hg Hg Hg Hg Hg
Ba20Cd4Hg99 Ba Ba Hg Hg (48h) Hg Hg Hg Hg Hg
no. M(8) M(9) M(10) M(11) M(12) M(13)
Wyckoff pos. 16e 16e 48h 24f 16e 16e
point group .3m .3m ..m 2.mm .3m .3m
β-cage: A A D C B A/D
CN (nI+nII+nA) 7+0+3 6+0+4 4+5+3 2+8+2 3+3+4 8+0+0
Bader charge1 → +0.164 −0.651 −0.488 −0.444 −0.232 +0.422
VBB [106pm3]1 → 15.60 24.78 23.96 25.16 26.75 12.03
CaZn1.31Hg3.69 Zn Hg Hg Hg Hg Zn
Ba20Hg103 Hg Hg Hg Hg Hg (4d) –
Ba20Zn5Hg99 Hg Hg Hg Hg Hg/Zn (4d) Zn
Ba20Cd4Hg99 Hg Hg Hg Hg Hg/Cd (4d) –
• Verbindungen mit verwandten EZ-Inhalten
• Ce20Mg19Zn81 (cF480): 96i, 48h4, 24g, 24f2, 16e7, 4c, 4a• Ce20Pd36In67 (cF492): 96i(2/2), 48h4, 24g2, 24f, 16e8, 4a
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Charakteristisches Phasendiagramm AI-Zn/Cd: Das System Na – Zn
0
100
200
300
400
600
800
700
500
0 10 20 30 40 50 60 80 90 100
tem
pera
ture
[°C
]
atomic % Zn70
Na Zn
557
L +L
NaZ
n13
97.8
L1
L
10 20 30 40 50 60 70weight % Zn
80 90 95
2
100
21
0 0
100
200
300
400
600
800
700
500
nach Massalski
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
NaZn13-Strukturtyp (v.e./M=2.077-2.154)
Cd(1) Cd(1) d
ba Cd(2)
a Cd(1)
e
c
K
• kubisch, cF112, Raumgruppe Fm3c, a ≈ 1200 pm
• CNA = 24 (Snub-cube)
• CNM(2) = 12; CNM(1) = 10 + 2 (jeweils Ikosaeder)
• Tetraederstern (TS) zwischen Ikosaedern (kurzeste Bindung: a)
E. Zintl, W. Haucke, Naturwissenschaften, 25, 717 (1937); M. Wendorff, C.R., J. Alloys Comp. 421, 24 (2006).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
NaZn13-Typ: bekannte AI/II-Zn/Cd-Verbindungen
Ca
Sr
Ba
Zn Cd Hg
Na
K
Rb
Cs
Strukturtyp
BaHg
NaZn
11
13
mod. 2:27
mod
.
eigener11
BaCd
• AI/II-Zinkide (ohne Cs/Zn); AI-Cadmide (ohne
Na/Cd)
• keine binaren Mercuride, keine AII-Cadmide
r(Zn/Cd):r(A)
v.e.
/M
Radienverhältnis
BaCd
1.1 1.0 0.9 0.8
Na−
Zn
Rb−
Cd
K−
Zn
Cs−
Cd
Rb−
Zn
K−
Cd
2:11
2.10
2.15
2.20
Cs−
Zn
Ca−
Cd
1:11
1:13
1:13
Ca−
Zn
Ba−
Cd
Sr−
Zn
Sr−
Cd
Na−
Cd
Ba−
Zn
K−
Na−
Cd
NaZn
eigener Typ
unbekannt
11
13
• 0.81 < rM :rA < 1.03• Substitutionen ausgehend von A
IIZn132
• + Cd: maximal in BaZn5.5Cd5.5• + Hg: nur kleine Hg-Gehalte (CaZn12.1Hg0.5, SrZn9.6Hg2.9, BaZn8.1Hg4.6)
• keine ternaren In/Ga-Varianten 7→ v.e./M-Grenze ⇓1M. Wendorff, C.R., J. Alloys Comp. 421, 24 (2006); 2M. Schwarz, Diplomarbeit, Univ. FR (2011).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
NaZn13 und CaZn13: Elektronische Struktur
-10 -8 -6 -4 -2 0 2E-EF [eV]
0
5
10
DO
S/e
V
Na total *12Zn(1) totalZn(2) total *12
-10 -8 -6 -4 -2 0 2
0
5
10
15
20D
OS
/eV
total NaZn13
Zn(1)
Zn(2)
b
dZn(2)
Na
-10 -8 -6 -4 -2 0 2E-EF [eV]
0
5
10
DO
S/e
V
Ca total *12Zn(1) totalZn(2) total *12
-10 -8 -6 -4 -2 0 2
0
5
10
15
20
DO
S/e
V
CaZn13
CaZ
n12.75
Zn(2)-Besetzung:
• CaZn13: 74 %
• SrZn13: 78 %
• BaZn13: 89 %
M. Wendorff, C.R., J. Alloys Comp. 421, 24 (2006).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
1 Cluster
2 ’Doppel✰’
3 Oktaeder✰
4 Tetraeder✰
5 Ikosaeder✰
6 ✰
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
vollstandige Ikosaedersterne
• Zentrales Ikosaeder mit 20 Tetraeder-’Zacken’
• Punktgruppe
532
m
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
vollstandige Ikosaedersterne
• Zentrales Ikosaeder mit 20 Tetraeder-’Zacken’
• Punktgruppe
532
m
• ’Bascetta’-Sterne: www.mathematische-basteleien.de
• z.B. Video bei www.besserbasteln.de ⇓
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
unvollstandige Ikosaedersterne
• Zentrales Ikosaeder mit 8 Tetraeder-’Zacken’
• Punktgruppe = Untergruppe2
m3
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Ca2Zn5.1Cd5.8 (v.e./M=2.364)
Verbindung Ca2Zn5.1Cd5.8Strukturtyp Mg2Zn11Pearson-Symbol cP39-δ
Kristallsystem kubisch
Raumgruppe Pm3, Nr. 200
Gitterparameter [pm] a 918.1(1)
VEZ [106 pm3] 773.9(4)
Z 3
R-Werte R1 0.0349
wR2 0.0662
0
1
2
3
DO
S [s
tate
s eV
-1 c
ell-1
]
CaZn(1)Zn(2)
-10 -8 -6 -4 -2 0 2E-EF [eV]
0
1
2
3Cd(3)
Cd(4)
Cd(5)
-10 -8 -6 -4 -2 0 2
0
10
20total Ca2Zn5Cd6 (Mg2Zn11 type)
A
B
A
d
b
g
c
e
h
f
B
M (5)
A
Ca
Cd(4)
Cd(4)
Cd(3)
Zn(2)
Zn(2)
Cd(4)
M. Schwarz, M. Wendorff, C.R. Z. Kristallogr. 232, 515-541 (2017).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Mg2Zn11-Typ: Ubersicht, mit ’Coloring’
A M(1) M(2) M(3) M(4) M(5)
Wyckoff Position 6f 1a 12j 6h 6g 8i
Punktgruppe mm2 m3 m mm2 mm2 3
Struktur- ⇒ TO A A B TO A+B
element ⇒ cI OS (f.c.c.) OS (f.c.c.), C
CN (nI+nII+nA) → 16+1 12+0+0 9+0+3 6+4+2 4+4+4 6+3+3
Bader Ldg. → +1.285 −0.045 −0.269 −0.143 −0.323 −0.205
V BB [106pm3]1 → 14.91 13.06 17.64 21.96 24.28 22.68
Ca2Zn5.07Cd5.831 Ca 71 % Zn Zn Cd Cd 69 % Cd
Na2Cd112 Na Cd Cd Cd Cd Cd
Ca2Cu2Cd93 Ca Cu 42 % Cu Cd Cd Cd
Mg2Cu6(Al/Ga)54 Mg Al/Ga Cu Cu Al/Ga Al/Ga
Mg2Zn115 Mg 70 % Zn Zn Zn Zn Zn
Na2Au6In56 Na In Au Au In In
K6Na14MgTl187 K Mg (Zn) Tl Tl Na Na
1M. Schwarz, M. Wendorff, C.R., Z. Kristallogr. 232, 515 (2017); 2V. Mihajlov, C.R., Z. Anorg. Allg. Chem. 636, 1792 (2010);3N. A. Harris, A. B. Hadler, D. C. Fredrickson, Z. Anorg. Allg. Chem. 637 (2011); 4Q. Lin, J. D. Corbett, Inorg. Chem. 42 8762
(2003); 5H. Euchner, M. Mihalkovic, G. Gahler, M. R. Johnson, H. Schober, S. Rols, E. Suard, A. Bosak, S. Ohhashi, A.-P. Tsai,
S. Lidin, C. P. Gomez, J. Clusters, S. Paschen, M. Boissieu Phys. Rev. B 83, 144202 (2011); 6U. Zachwieja J. Alloys Compd. 235, 7
(1996); 7Z.-C. Dong, J. D. Corbett Angew. Chem. 35, 1006 (1996).
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
Mg2Zn11-Typ: Ubersicht, mit ’Coloring’
A M(1) M(2) M(3) M(4) M(5)
Wyckoff Position 6f 1a 12j 6h 6g 8i
Punktgruppe mm2 m3 m mm2 mm2 3
Struktur- ⇒ TO A A B TO A+B
element ⇒ cI OS (f.c.c.) OS (f.c.c.), C
CN (nI+nII+nA) → 16+1 12+0+0 9+0+3 6+4+2 4+4+4 6+3+3
Bader Ldg. → +1.285 −0.045 −0.269 −0.143 −0.323 −0.205
V BB [106pm3]1 → 14.91 13.06 17.64 21.96 24.28 22.68
Ca2Zn5.07Cd5.831 Ca 71 % Zn Zn Cd Cd 69 % Cd
Na2Cd112 Na Cd Cd Cd Cd Cd
Ca2Cu2Cd93 Ca Cu 42 % Cu Cd Cd Cd
Mg2Cu6(Al/Ga)54 Mg Al/Ga Cu Cu Al/Ga Al/Ga
Mg2Zn115 Mg 70 % Zn Zn Zn Zn Zn
Na2Au6In56 Na In Au Au In In
K6Na14MgTl187 K Mg (Zn) Tl Tl Na Na
K6Na14MgTl18 −−→ 6K+ + 14Na+ + [MgTl12]12– + [Tl6]
8–
1M. Schwarz, M. Wendorff, C.R., Z. Kristallogr. 232, 515 (2017); 2V. Mihajlov, C.R., Z. Anorg. Allg. Chem. 636, 1792 (2010);3N. A. Harris, A. B. Hadler, D. C. Fredrickson, Z. Anorg. Allg. Chem. 637 (2011); 4Q. Lin, J. D. Corbett, Inorg. Chem. 42 8762
(2003); 5H. Euchner, M. Mihalkovic, G. Gahler, M. R. Johnson, H. Schober, S. Rols, E. Suard, A. Bosak, S. Ohhashi, A.-P. Tsai,
S. Lidin, C. P. Gomez, J. Clusters, S. Paschen, M. Boissieu Phys. Rev. B 83, 144202 (2011); 6U. Zachwieja J. Alloys Compd. 235, 7
(1996); 7Z.-C. Dong, J. D. Corbett Angew. Chem. 35, 1006 (1996).
DANKE
✰
Cluster
’Doppel✰’
Oktaeder✰
Tetraeder✰
Ikosaeder✰
✰
...
und schone Weihnachtsfeiertage