18
iuia; ksÍCIK 1 Y%S ,xld wdr®:ßlh" f.da,Sh fj<|fmd< ;=< is≥jk fjkiaùï fya;=fjka we;sjQ kj wNsfhda.j,g uqyqK ≥ka w;r" th jifr® m<uq ldr®;=j olajd wdr®:ßlfhys ±lsh yels jQ wLKav ia:dhSlrK udj; flfrys ndOd we;s lf<ah' 2017 jifr®° jdr®;d l< ishhg 3'3 l idfmalaI wvq jr®Okfhka wk;=rej 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° wdr®:ßlh ishhg 3'6 l uOHia: fõ.hlska jr®Okh úh' fuu ld,h ;=< mej;s ys;lr ld,.=◊l ;;a;aj fya;=fjka 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° lDIsldr®ñl lghq;= wLKavj h:d ;;a;ajhg m;a úh' m%Odk jYfhka b†ls¯ï iy m;,a yd le”ï Wm wxYj, ±lsh yels jQ ukao.dó l%shdld˙;ajh fya;=fjka ldr®ñl lghq;=j, jr®Okh wvq úh' uQ,sl jYfhka uQ,H fiajd" f;d. yd is,a,r fj<πu iy wfkl=;a fm!oa.,sl fiajd lghq;=j, jr®Okh fya;=fjka iuia;hla f,i fiajd wxYfha l%shdldrldïj, jr®Okhla ±lsh yels úh' fï w;r" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° fiajd úhqla;s wkqmd;slfha by< hEula ±lsh yels úh' m%Odk jYfhka" wdydr ñ, .Kka úp,kh ùu iy foaYSh fj<|fmd< ;=< Lksc f;,a ñ, .Kka yd wfkl=;a md,s; ñ, .Kka by< kexùfï m%;sM,hla f,i md˙fNda.sl ñ, WoaOukfhys ;djld,sl by< hEula we;eï udij,° ±lsh yels jqjo" 2018 jifr® fï olajd ld,h ;=< md˙fNda.sl ñ, WoaOukh wvq uÜgul mj;S' fï w;r" miq.sh ld,h ;=<° wkq.ukh l< ±ä uqo,a m%;sm;a;shg m%;spdr olajñka" uqo,a yd Kh m%idrKh l%ufhka ukao.dó úh' Y%S ,xld uy nexl=j uqo,a m%;sm;a;sh yd fufyhqï iïnkaOfhka úplaIKYS,S m%fõYhla wkq.ukh lrñka" 2018 wfm%a,a udifha° m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafjys by< iSudj my; ±uQ w;r" fjkiajk fj<|fmd< ;;a;ajhkag .e<fmk m˙†" iq≥iq újg fj<|fmd< lghq;= yryd wka;r® nexl= talaIK uqo,a fj<|fmd< wkqmd;h fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=< wjYH m˙† ilia ùug bv i,ik ,°' úfoaY wxYh ie,lSfï° ixpdrl bmehSïo we;=<;a fiajd wmkhk wd∞hu by< hEu iy úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK u.ska úfoaY cx.u .sKqfï ysÛh hï ≥rlg mshjd .; yels jqjo fj<| NdKav wmkhk wd∞hu by< hEug jvd jeä fõ.hlska wdkhk úhou jeäùu fya;=fjka fj<| ysÛh ;j≥rg;a mqΩ,a úh' bkaOk" fudagr® r: iy r;%ka wdkhk úhou by< hEu fya;=fjka fj<| yd cx.u .sKqfï ys`.h mqΩ,a ùu uOHfha" f.da,Sh uQ,H ;;a;ajhka ±ä ùu yuqfõ ke.S tk fj<|fmd< wdr®:ßl fj;ska wdfhdack bj;g .,d hEu yd tlai;a ckmo fvd,rh Yla;su;a ùu fya;=fjka f.jqï fYaIh o mSvkhg ,la úh' fuu jr®Okhka Y%S ,xld remshf,a ±ä wjm%udKhlg fya;= jQ w;r" b,aÆï iy iemhqï ;;a;ajhka u.ska úksuh wkqmd;slh ;SrKh ùug bv y˙k w;r;=ru úksuh wkqmd;slfha wêl úp,;djhla mej;s wjia:dj,° uy nexl=j fj<|fmd<g ue†y;a úh' fï w;r;=r" jr®;k .sKqfï fYaIh iq`M wvqùula fmkakqï ls¯u;a" iuia; whjeh fYaIh iy m%d:ñl fYaIh jr®Okh ùu;a iuÛ jifr® uq,a udi wg ;=<° rdcH uQ,H wxYfha ñY% ls%hdld˙;ajhla olakg ,enq◊' flfia jqj;a" rdcH úhoïj, hï wvqùula olakg ,enqK o" wd∞hï tla/ia ls¯u wfmalaIs; m%udKhg jvd wvqùu fya;=fjka 2018 jifr®° mj;ajd .ekSug b,lal l< whjeh ysÛh mj;ajd .ekSu wNsfhda.d;aul jkq we;' 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° uQ,H wxYh lemS fmfkk idr®j úplaIK isoaëka fkdue;sj wLKavj jr®Ok m%jK;djla mj;ajd .;a w;r" wr®nqohkag m;a ù we;s uqo,a iud.ï lsysmhl °r®> ld,hla mqrd mej;s .egÆ ksrdlrKh ls¯ug mshjr .ekq◊' fjkia jQ f.da,Sh wdr®:ßl ;;a;ajhka yuqfõ úfoaY ixÑ; iïnkaOfhka jQ b,lalh <`.d lr .; fkdyels jqjo" rdcH uQ,H wxYfha m%d:ñl fYaIh iy WoaOukh wdY%s;j 2018 jir cqks ui i|yd jQ m%udKd;aul ldr®hidOk ksr®Kdhl idr®:l f,i w;am;a lr .ekSu;a iuÛ" cd;Hka;r uQ,H wruqof,a ^cd'uQ' wruqo,& úia;Sr®K Kh myiqlu hgf;a jQ jevigyk wLKavj l%shd;aul úh' Lksc f;,a ñ, ;SrKh ls¯u i|yd iajhxl%Sh ñ, hdka;%Khla y∫kajd °u o we;=`Mj fuu jevigyk hgf;a jQ ie,lsh hq;= jHqyd;aul ñkqï o~q lsysmhla o fuu ld,h ;=< l%shdjg kxjk ,°' b†˙fha°" foaYSh ksIamd†;h" fj<| iy fiajd wmkhk fukau foaYSh iy úfoaYSh wdfhdack i|yd myiqlï ie,iSug .kq ,nk l%shdudr®.j,g m%;spdr olajñka wdr®:ßlh fõ.j;a jr®Okhla l%ñlj w;alr .kq we;ehs wfmalaId flfrhs' iuia;hla jYfhka .;a úg" kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqj hgf;a wfmalaId flfrk m˙† wvq iy ia:djr WoaOukhla mj;ajd .ekSu" ;r.ld¯ úksuh wkqmd;slhla mj;ajd .ekSu iy rch úiska rdcH uQ,H tald.%;d m%h;ak wLKavj mj;ajdf.k hEu ;=<ska idr®j wdr®:ßl ia:dhS;djla idlaId;a lr .ekSug yels jkq we;ehs o wfmalaId flfrhs'

Y%S ,xld wdr®:ßlh f.da,Sh fj

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

iuia; ksÍCIK

1Y%S ,xld wdr®:ßlh" f.da,Sh fj<|fmd< ;=< is≥jk fjkiaùï fya;=fjka we;sjQ kj wNsfhda.j,g uqyqK ≥ka

w;r" th jifr® m<uq ldr®;=j olajd wdr®:ßlfhys ±lsh yels jQ wLKav ia:dhSlrK udj; flfrys ndOd we;s

lf<ah' 2017 jifr®° jdr®;d l< ishhg 3'3 l idfmalaI wvq jr®Okfhka wk;=rej 2018 jifr® m<uq Nd.h

;=<° wdr®:ßlh ishhg 3'6 l uOHia: fõ.hlska jr®Okh úh' fuu ld,h ;=< mej;s ys;lr ld,.=◊l ;;a;aj

fya;=fjka 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° lDIsldr®ñl lghq;= wLKavj h:d ;;a;ajhg m;a úh' m%Odk jYfhka b†ls¯ï

iy m;,a yd le”ï Wm wxYj, ±lsh yels jQ ukao.dó l%shdld˙;ajh fya;=fjka ldr®ñl lghq;=j, jr®Okh wvq úh'

uQ,sl jYfhka uQ,H fiajd" f;d. yd is,a,r fj<πu iy wfkl=;a fm!oa.,sl fiajd lghq;=j, jr®Okh fya;=fjka

iuia;hla f,i fiajd wxYfha l%shdldrldïj, jr®Okhla ±lsh yels úh' fï w;r" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<°

fiajd úhqla;s wkqmd;slfha by< hEula ±lsh yels úh' m%Odk jYfhka" wdydr ñ, .Kka úp,kh ùu iy foaYSh

fj<|fmd< ;=< Lksc f;,a ñ, .Kka yd wfkl=;a md,s; ñ, .Kka by< kexùfï m%;sM,hla f,i md˙fNda.sl

ñ, WoaOukfhys ;djld,sl by< hEula we;eï udij,° ±lsh yels jqjo" 2018 jifr® fï olajd ld,h ;=< md˙fNda.sl

ñ, WoaOukh wvq uÜgul mj;S' fï w;r" miq.sh ld,h ;=<° wkq.ukh l< ±ä uqo,a m%;sm;a;shg m%;spdr olajñka" uqo,a yd

Kh m%idrKh l%ufhka ukao.dó úh' Y%S ,xld uy nexl=j uqo,a m%;sm;a;sh yd fufyhqï iïnkaOfhka úplaIKYS,S m%fõYhla

wkq.ukh lrñka" 2018 wfm%a,a udifha° m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafjys by< iSudj my; ±uQ w;r" fjkiajk

fj<|fmd< ;;a;ajhkag .e<fmk m˙†" iq≥iq újg fj<|fmd< lghq;= yryd wka;r® nexl= talaIK uqo,a fj<|fmd<

wkqmd;h fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=< wjYH m˙† ilia ùug bv i,ik ,°' úfoaY wxYh ie,lSfï° ixpdrl bmehSïo

we;=<;a fiajd wmkhk wd∞hu by< hEu iy úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK u.ska úfoaY cx.u .sKqfï ysÛh

hï ≥rlg mshjd .; yels jqjo fj<| NdKav wmkhk wd∞hu by< hEug jvd jeä fõ.hlska wdkhk úhou jeäùu

fya;=fjka fj<| ysÛh ;j≥rg;a mqΩ,a úh' bkaOk" fudagr® r: iy r;%ka wdkhk úhou by< hEu fya;=fjka fj<|

yd cx.u .sKqfï ys`.h mqΩ,a ùu uOHfha" f.da,Sh uQ,H ;;a;ajhka ±ä ùu yuqfõ ke.S tk fj<|fmd< wdr®:ßl fj;ska

wdfhdack bj;g .,d hEu yd tlai;a ckmo fvd,rh Yla;su;a ùu fya;=fjka f.jqï fYaIh o mSvkhg ,la úh' fuu

jr®Okhka Y%S ,xld remshf,a ±ä wjm%udKhlg fya;= jQ w;r" b,aÆï iy iemhqï ;;a;ajhka u.ska úksuh wkqmd;slh

;SrKh ùug bv y˙k w;r;=ru úksuh wkqmd;slfha wêl úp,;djhla mej;s wjia:dj,° uy nexl=j fj<|fmd<g ue†y;a

úh' fï w;r;=r" jr®;k .sKqfï fYaIh iq`M wvqùula fmkakqï ls¯u;a" iuia; whjeh fYaIh iy m%d:ñl fYaIh jr®Okh

ùu;a iuÛ jifr® uq,a udi wg ;=<° rdcH uQ,H wxYfha ñY% ls%hdld˙;ajhla olakg ,enq◊' flfia jqj;a" rdcH úhoïj,

hï wvqùula olakg ,enqK o" wd∞hï tla/ia ls¯u wfmalaIs; m%udKhg jvd wvqùu fya;=fjka 2018 jifr®° mj;ajd

.ekSug b,lal l< whjeh ysÛh mj;ajd .ekSu wNsfhda.d;aul jkq we;' 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° uQ,H wxYh lemS

fmfkk idr®j úplaIK isoaëka fkdue;sj wLKavj jr®Ok m%jK;djla mj;ajd .;a w;r" wr®nqohkag m;a ù we;s uqo,a

iud.ï lsysmhl °r®> ld,hla mqrd mej;s .egÆ ksrdlrKh ls¯ug mshjr .ekq◊' fjkia jQ f.da,Sh wdr®:ßl ;;a;ajhka

yuqfõ úfoaY ixÑ; iïnkaOfhka jQ b,lalh <`.d lr .; fkdyels jqjo" rdcH uQ,H wxYfha m%d:ñl fYaIh iy WoaOukh

wdY%s;j 2018 jir cqks ui i|yd jQ m%udKd;aul ldr®hidOk ksr®Kdhl idr®:l f,i w;am;a lr .ekSu;a iuÛ" cd;Hka;r

uQ,H wruqof,a ^cd'uQ' wruqo,& úia;Sr®K Kh myiqlu hgf;a jQ jevigyk wLKavj l%shd;aul úh' Lksc f;,a ñ, ;SrKh

ls¯u i|yd iajhxl%Sh ñ, hdka;%Khla y∫kajd °u o we;=`Mj fuu jevigyk hgf;a jQ ie,lsh hq;= jHqyd;aul ñkqï o~q

lsysmhla o fuu ld,h ;=< l%shdjg kxjk ,°' b†˙fha°" foaYSh ksIamd†;h" fj<| iy fiajd wmkhk fukau foaYSh iy

úfoaYSh wdfhdack i|yd myiqlï ie,iSug .kq ,nk l%shdudr®.j,g m%;spdr olajñka wdr®:ßlh fõ.j;a jr®Okhla l%ñlj

w;alr .kq we;ehs wfmalaId flfrhs' iuia;hla jYfhka .;a úg" kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqj hgf;a wfmalaId

flfrk m˙† wvq iy ia:djr WoaOukhla mj;ajd .ekSu" ;r.ld¯ úksuh wkqmd;slhla mj;ajd .ekSu iy rch úiska rdcH

uQ,H tald.%;d m%h;ak wLKavj mj;ajdf.k hEu ;=<ska idr®j wdr®:ßl ia:dhS;djla idlaId;a lr .ekSug yels jkq we;ehs o

wfmalaId flfrhs'

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

2

WoaOuk b,lalh( 4-6]

fld'md'ñ'o'u;=msg WoaOukh

fld'md'ñ'o'uQ,sl WoaOukh

cd'md'ñ'o' uQ,sl WoaOukh

cd'md'ñ'o' u;=msg WoaOukh

4.3%

3.8%

3.1%

0.9%

W

oa

O

u

k

h

2018 iema' wjidkfha§

^jd¾Isl ,laIHuh moku u;&

uqo,a m%;sm;a;sh ±ä lsÍu 2015 jir w.§ werô‚

2015 foie' 30 2016 fmn' 19 2016 cq,s 28 2017 ud¾;= 24 2018 wfm%a,a 04

jHjia:dms; ixÑ;

wkqmd;h 7'50]

ks';e'm'w' 6'50]

ks'K'm'w' 8'00]

ks';e'm'w' 7'00]

ks'K'm'w' 8'50]

ks';e'm'w' 7'25]

ks'K'm'w' 8'75]

ks';e'm'w' 8'50]

bkaÈhdkq

remsh,

mdlsia:dk

remsh,

Y%S ,xld

remsh,

bkaÿkSishdkq

remshd

ms,smSk

fmafida

uef,aishdkq

ßka.sÜ

-11.7%

-10.2%

-9.7%

-9.2%

-7.7%

-1.9%

t'c' fvd,rhg idfmalaIj uqo,a wjm%udKh ùu^2018 iema;eïn¾ w. olajd&

wmkhk

t'c'fvd'

ì,shk

7'8

t'c'fvd'

ì,shk

15'1

t'c'fvd'

ì,shk

3'2

t'c'fvd'

ì,shk

4'8

t'c'fvd'

ì,shk

1'4

t'c'fvd'

ì,shk

2'1

2-018 ck'¡wf.da'

2-018ck'¡wf.da'

2-018ck'¡iema'

2-018ck'¡wf.da'

2-018ck'¡cqks

2-018ck'¡cqks

wdkhk

ixpdrl

bmehSï

fiajd kshqla;slhkaf.a

fm%aIK

úfoaYSh Rcq

wdfhdack

rch fj;

jQ ,eîï

fiajd

jd¾Isl ,laIHuh

moku u;

2018 m<uq Nd.h

4.8%

lDIsl¾udka;h"

jk j.dj yd ëjr

wd¾Ól

j¾Okh

4.9%

3.6%

l¾udka;

1.6%

wdodhu iy m%odko'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i 8'6]

^ck'------------wf.da'&

úhou iy Y=oaO Kh §ï

o'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i 12'1]

^ck'--wf.da'&

cx.u .sKqfï ysÕho'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i

1'0]^ck'--wf.da'&

iuia; fYaIho'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i 3'5]

^ck'-wf.da'&

m%d:ñl w;sßla;ho'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i 0'4]

^ck'--wf.da'&

wdr®:ßlfha m%Odk wxY ;=fkysu Okd;aul jr®Okhla is≥

jqjo" Y%S ,xldfõ jr®Okh wfmalaIs; uÜgug jvd wvq

w.hl mej;=◊'''

'''ys;lr WoaOuk wfmalaIdjka o we;=Ω fuu ;;a;ajhka"

2015 jifr® w. isg ±ä uqo,a m%;sm;a;shla wkq.ukh

ls¯fuka miq" 2018 wfm%a,a 04 †k ks;H Kh myiqlï

wkqmd;slh my; ±óug uy nexl=j fm<Uùh'

'''rdcH uQ,H tald.%;dj iu."

rdcH uQ,H wxYfha ±kgu;a

±lsh yels ch.%yK f.dvke.Su

i|yd ;j;a fndfyda foa l<

hq;=j we;'

ksIamdok wdr®:ßlh kxjd,Su iy NdKav yd fiajd

wmkhk by< kexùu i|yd jHqyd;aul m%;sixialrK

is≥ls¯fï wjYH;dj fuu.ska h<s wjOdrKh l<o" fuu

;;a;ajh úi£u i|yd rch yd uy nexl=j flá ld,Sk

mshjr /ila f.k we;'''

f.da,Sh uQ,H fj<|fmd< úp,kh by< hEu" fndrf;,a

ñ, .Kka jeä ùu iy wdkhk úhou by< hEu

fya;=fjka remsh, wjm%udKh jQ w;r" th cx.u .sKqfï

ys`.hla iys; wfkl=;a ke.S tk fj<|fmd< wdr®:ßlhka

u; we;s l< mSvkhg iudk úh'

wdydr ñ, .Kka úp,kh yd md,s; ñ, .Kka

ixfYdaOk yuqfõ by< my< hEï is≥ jqjo" WoaOukh

my< uÜgul mej;=◊'''

úfoaYSh wxYh ie,lSfï°" ixpdrl

bmehSï" fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK"

Rcq úfoaYSh wdfhdack yd rch fj;

Kh ,eîï" f.jqï fYaIh u; mSvkh

hï;dla ≥rlg wju l<o" wmkhk

wd∞hu blaujd wdkhk úhou by<

.sfhah'

1'1 rEm igyk

2018 jif¾ YS% ,xld wd¾Ólh ixCIsma;hla f,i'''

iuia; ks¯laIK

11

3

wdYsxl j¾Okhka

uQ¾; wxYh iy WoaOukh

y ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=fõ

;djld,sl weia;fïka;=j,g wkqj 2018 jifr®

m<uq Nd.fha° Y%S ,xld wdr®:ßlh 2017 jifr®

wkqrEm ld,fha° jdr®;d l< ishhg 3'2 l

jr®Okhg idfmalaIj ishhg 3'6 l uOHia:

jr®Okhla jdr®;d lf<ah' 2017 jifr® m<uq

Nd.fha° jr®Okhg ndOd we;s l< whym;a

ld,.=◊l ;;a;ajh h:d ;;a;ajhg m;aùula

ms<sìUq lrñka fuu jifr® m<uq Nd.h ;=<°

lDIslr®udka;h" jk j.dj yd ëjr lr®udka;h

wdY%s; lghq;= fmr jdr®;d l< miqnEug idfmalaIj

ishhg 4'9 l jr®Okhla jdr®;d lf<ah' ta wkqj"

ù" t<jΩ yd OdkH j.d lghq;= fuu m%idrKh

i|yd ∞hl úh' ksIamdok lr®udka; wxYfhys

jdr®;d jQ uOHia: jr®Okh uOHfha" úfYaIfhkau

b†ls¯ï iy m;,a yd le”ï lghq;= my<

hEu;a iuÛ" lr®udka; lghq;=j, ishhg 1'6 l

ukao.dó jr®Okhla jdr®;d úh' fï w;r" uQ,H

fiajdj, ie,lsh hq;= jr®Okh;a f;d. yd is,a,r

fj<πu iy fjk;a fm!oa.,sl fiajd lghq;=j,

mqΩ,a ùu;a iuÛ fiajd wdY%s; l%shdldrlï ishhg

4'8 lska jr®Okh úh' flfia jqjo" fuu ld,h

;=<° rdcH m˙md,k iy cd;sl wdrlaIdj ms<sn|

lghq;=j, my< hEula jdr®;d úh'

y 2017 jifr® m<uq Nd.fha° ishhg 4'3 la jQ fiajd

úhqla;s wkqmd;slh" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<°

ishhg 4'5 la olajd by< .sfhah' 2017 jifr®

m<uq Nd.fha° ms<sfj<ska ishhg 2'9 la yd ishhg

6'8 la jQ mqreI yd ia;%S fiajd úhqla;s wkqmd;sl"

2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° ms<sfj<ska ishhg

3'0 la yd ishhg 7'4 la olajd jr®Okh úh' ;jo"

i,ld n,k ,o ld,m˙Éf√oh ;=<° wjqre≥

15-24 w;r jhia iSudfõ ;reK mrmqr w;r fiajd

úhqla;s wkqmd;slh ishhg 22'1 la jQ w;r" w'fmd'i'

Wiia fm< fyda bka by< wOHdmkhla iys;

ldka;djka w;r fiajd úhqla;sh o ishhg 13'4 l

idfmalaI jYfhka by< w.hl mej;s◊' wdr®:ßlfha

Y%u b,aÆu imqrd,Sfï ° úi∫ï fiúh hq;=j we;s

Y%u fj<|fmdf<a mj;sk jHqyd;aul .egÆ ms<sn|j

fuu.ska wjOdrKh flfrhs' fï w;r" 2017

jifr® m<uq Nd.fha° ishhg 54'3 la jQ Y%u n,ld

iyNd.s;aj wkqmd;slh o 2018 jifr® m<uq Nd.h

;=<° ishhg 51'5 la olajd my< .sfhah' ;jo"

2017 jifr® m<uq Nd.fha° ms<sfj<ska ishhg

74'8 la yd ishhg 36'7 la jQ mqreI yd ia;%S Y%u

n,ld iyNd.s;aj wkqmd;sl 2018 jifr® m<uq

Nd.h ;=<° ms<sfj<ska ishhg 73'0 la yd ishhg

33'0 la olajd my< .sfhah' rfÜ fiajd kshqla;

ck.ykh o 2017 jifr® m<uq Nd.fha° jdr®;d jQ

ñ,shk 8'18 isg 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<°

ñ,shk 7'97 la olajd my< .sfhah'

y foaYSh bkaOk ñ, .Kka yd wfkl=;a m˙md,s;

ñ, .Kka by< kexùu fya;=fjka ñ, uÜgïys jQ

wia:dhS by< hEï uOHfha jqjo" 2018 jifr®

m<uq udi kjh ;=<° md˙fNda.sl ñ, WoaOukh

wvq uÜgul mej;=◊' cd;sl md˙fNda.sl ñ,

or®Ylh ^cd'md'ñ'o'" 2013}100& iy fld<U

md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^fld'md'ñ'o'" 2013}100&

mokï lrf.k ukskq ,nk u;=msg WoaOukh 2018

jifr® wfm%a,a udih jk úg my< jegqKq w;r" thg

m%Odk jYfhkau fya;= jQfha wys;lr ld,.=◊l

;;a;ajhkaf.ka we;sjQ ndOd myj hEu;a iuÛ

iemhqï wxYfha jQ jr®Okhka fya;=fjka wdydr

ñ, .Kka my< hEuhs' flfia fj;;a" foaYSh

fj<|fmd< ;=< bkaOk ñ, .Kka by< kexùu

iy wiajkq ,efnk ld,h wjika ùu fya;=fjka

foaYSh wdydr iemhqu u; we;s jQ mSvkh fya;=fjka

jifr® we;eï udij,° u;=msg WoaOukh by<

.sfhah' flfia jqjo" m%Odk jYfhkau foaYSh wdydr

iemhqu by< hEu fya;=fjka cd'md'ñ'o' u.ska

jdr®Isl ,laIHuh moku u; ukskq ,nk u;=msg

WoaOukh 2018 jifr® iema;eïnr® udifha° ishhg

0'9 la olajd my< .sh w;r" fld'md'ñ'o' u.ska

ishhg

-2

12

10

8

6

4

2

0

1'2 rEm igyk

ld¾;=uh uQ¾; o'foa'ks' j¾Okh ^jd¾Isl ,laIHuh&

lDIsldr®ñl

2015

ldr

®;= 1

2016

ldr

®;== 1

2017

ldr

®;= 1

2018

ldr

®;= 1

NdKav yd fiajd u;

n≥-iykdOdr lr®udka; fiajd o'foa'ks'

2015

ldr

®;= 2

2016

ldr

®;= 2

2017

ldr

®;= 2

2018

ldr

®;= 2

2015

ldr

®;= 3

2016

ldr

®;= 3

2017

ldr

®;= 3

2015

ldr

®;= 4

2016

ldr

®;= 4

2017

ldr

®;= 4

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

4

ukskq ,nk u;=msg WoaOukh 2018 jifr®

iema;eïnr® udifha° ishhg 4'3 la olajd my<

.sfhah' fï w;r" uekúka md,kh lr.;a há±˙

b,aÆï mSvkh yd WoaOuk wfmalaId ms<sìUq lrñka

jifr® fï olajd ld,h ;=< uQ,sl WoaOukh ishhg

4 g jvd my< uÜgul mej;=◊' ta wkqj" cd'md'ñ'o'

u.ska jdr®Isl ,laIHuh moku u; ukskq ,nk

uQ,sl WoaOukh" 2018 jifr® iema;eïnr® udifha°

ishhg 3'1 la f,i mej;s w;r" fld'md'ñ'o' u.ska

jdr®Isl ,laIHuh moku u; ukskq ,nk uQ,sl

WoaOukh 2018 jifr® iema;eïnr® udifha° ishhg

3'8 la f,i mej;=◊'

úfoaYSh wxYh

y uOHia: uÜgul mej;s úfoaY úksuh ,eîï

yuqfõ wdkhk úhoï yd m%d.aOk f.ùï by< hEu

fya;=fjka 2018 jifr® fojk iy f;jk ldr®;=j,°

Y%S ,xldfõ úfoaYSh wxYfha l%shdld˙;ajh ukao.dó

úh' wmkhk wd∞hfï is≥ jQ jr®Okh wNsnjd

hñka wdkhk úhoï wfmalaIs; uÜgug jvd by<

hEu fya;=fjka 2018 jifr® m<uq udi wg ;=<°

fj<| .sKqfï ys`.h ie,lsh hq;= f,i mq`M,a úh'

óg wu;rj" úfoaYSh Rcq wdfhdack yd iïnkaO

m%;swdfhda‚; bmehqï iy ,dNdxY f.ùï by<

hEu fukau rch úiska ,nd .;a úfoaY Kh i|yd

fmd,S f.ùu by< hEu fya;=fjka m%d:ñl wd∞hï

.sKqfï ys`.h o mqΩ,a úh' flfia jqjo" m%Odk

jYfhka ixpdrl bemhSï kej; h:d ;;a;ajhg

m;aùu fya;=fjka fiajd wmkhk u.ska jQ

,eîï by< hEu iy oaú;Shsl wd∞hï .sKqfï

w;s˙la;h fya;=fjkaa cx.u .sKqfï ys`.h mq`M,aùu

hï;dla ≥rlg wvq úh' tfia jqj;a" 2018 jifr®

m<uq Nd.fha ° cx.u .sKqfï ys`.h" 2017 jifr®

m<uq Nd.fha ° jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 1"037 g

idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 1"813 olajd mq`M,a

úh'

y wmkhk wdodhfï is≥ jQ by< hEu wNsnjñka

wdkhk úhou by< hEu fya;=fjka 2018 jifr®

m<uq udi wg ;=<° fj<| .sKqfï ys`.h ie,lsh hq;=

f,i mq`M,a úh' jifr® m<uq udi wg ;=<° wmkhk

wd∞hu fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ohg

idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 7"842 olajd

ishhg 5'8 lska by< .sh w;r" wdkhk úhou

t'c' fvd,r® ñ,shk 15"083 olajd ishhg 10'9 lska

lemS fmfkk f,i jr®Okh úh' hqfrdamd ix.uh

u.ska ,nd fok úfYaI m%;s,dN iys; fj<`o

jrKhka ms<sn`o fmd≥ l%uh ̂ „'tia'mS' ma,ia& iykh

kej; ,nd .ekSu" cd;Hka;r fj<|fmdf<ys

NdKav ñ, .Kka by< hEu" ys;lr úfoaY fj<|

m%;sm;a;s yd wdh;ksl iydh Yla;su;a ùu iy

uy nexl=j úiska kuHYS,S úksuh wkqmd;sl

m%;sm;a;shla mj;ajdf.k hEu i,ld n,kq ,nk

ld,m˙Éf√ofha ° wmkhk wd∞hu jr®Okh ùu

i|yd fya;= úh' lDIsldr®ñl wmkhk wd∞hu

wvqùu yuqfõ wmkhk wd∞hfuys is≥ jQ fuu

jr®Okh i|yd ldr®ñl wmkhk by< hEu m%Odk

jYfhka n,mEfõh' fï w;r" wdkhk úhoï mq`M,a

ùu i|yd bkaOk" r: jdyk iy fr†ms<s yd fr†ms<s

Wmdx. wdkhk by< hEu m%Odk jYfhka fya;=

úh' fuu jr®Okhkag wkqj" 2018 jifr® m<uq

udi wg ;=<° fj<| ys`.h" 2017 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk

6"184 isg t'c' fvd,r® ñ,shk 7"240 olajd mq`M,a

úh'

1'3 rEm igyk

u;=msg iy uq,sl WoaOukfha yeisÍu ^jd¾Isl ,laIHuh&

ishhg

0

2

4

6

8

10

-2

ck

'-16

udr

®'-16

udr

®'-17

ueh

s-18

ueh

s-16

ueh

s-17

cq,s-18

iem

a'-18

cq,s-16

cq,s-17

iem

a'-16

iem

a'-17

fk

dje'-16

fk

dje'-17

ck

'-17

udr

®'-18

ck

'-18

fld'md'ñ'o' u; mokï jQ u;=msg WoaOukh

fld'md'ñ'o' u; mokï jQ uQ,sl WoaOukh

cd'md'ñ'o' u; mokï jQ uQ,sl WoaOukh

cd'md'ñ'o' u; mokï jQ u;=msg WoaOukh

t'c

' fvd,

r® ì

,shk

wmkhk wdkhk fj<| fYaIh cx.u .sKqfï fYaIh

ck'-cqks ck'-cqks

1'4 rEm igyk

fj<| fYaIh iy cx.u .sKqfï fYaIh

-15

-10

-5

0

5

2014 2015 2016 2017 2017 2018

10

15

20

25

iuia; ks¯laIK

11

5

y 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° úfoaY úksuh ,eîï

by< hEu;a iu`. uQ,H .sKqu Yla;su;a úh'

cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;= u.ska jQ

,eîï" cd'uQ' wruqof,a úia;Sr®K Kh myiqlfuys

miajk jd˙lh u.ska jQ ,eîï iy yïnkaf;dg

jrdh fjkqfjka jQ ,eîï we;=<;a úfoaYSh Rcq

wdfhdack uQ,H .sKqu Yla;su;a ùu i|yd ∞hl

úh' flfia jqjo" f.da,Sh fmd,S wkqmd;sl by<

hEu;a iu`. rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ka

iy fld<U fldgia fj<|fmdf<ys oaú;Shsl

fj<|fmd< fj;ska úfoaYSh wdfhdack bj;a lr

.ekSu fya;=fjka úfYaIfhkau 2018 jifr® fojk

ldr®;=fõ isg f.jqï ;=,kh u; mSvkhla we;s

úh' fuu m%jK;d" by< úfoaY Kh fiajdlrK

f.ùï o iu. 2018 jifr® iema;eïnr® wjidkh

jk úg f.jqï ;=,kfhys iuia; fYaIh t'c'

fvd,r® ñ,shk 650 l ys`.hla jdr®;d ls¯u i|yd

∞hl úh'

y 2018 jifr® wfm%a,a ui wjidkfha ° o< ks,

ixÑ;" t'c' fvd,r® ì,shk 9'9 l fuf;la mej;s

by<u uÜgu fj; <`.d jQ w;r" bka wk;=rej

wvq ùula jdr®;d lf<ah' idfmalaI jYfhka

ia:djrj mej;s foaYSh úfoaYSh úksuh fj<|fmd<

;;a;ajhka fya;=fjka jifr® uq,a udi y;r ;=<°

uy nexl=jg Y=oaO jYfhka t'c' fvd,r® ñ,shk

459 la wjfYdaIKh lr .ekSug yels úh' fï

iu`." cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;=

u.ska jQ ,eîï" yïnkaf;dg jrdh mjrd °fuka

,o ,eîï iy cd'uQ' wruqof,a úia;Sr®K Kh

myiqlu hgf;a miajk Kh jd˙lh ,eîu" 2018

jifr® wfm%a,a ui wjidkfha ° o< ks, ixÑ;

t'c' fvd,r® ì,shk 9'9 olajd by< kexùug

∞hl úh' flfia jqjo" f.da,Sh uQ,H ;;a;ajhka

±äùu iy tys m%;sM,hla f,i rdcH iq/l=ïm;a

fj<|fmd< iy fld<U fldgia fj<|fmd<

fj;ska m%d.aOk wdfhdack bj;a lr .ekSu ksid

foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< u; ie,lsh

hq;= mSvkhla we;s jQ w;r" tneúka 2018 jifr®

wfm%a,a ui wjidkfha isg uy nexl=jg foaaYSh

úfoaY úksuh fj<|fmd< fj; úfoaY úksuh

øjYS,;djh iemhSug is≥ úh' fuu ;;a;ajh"

Kh fiajdlrK f.ùï iy wdishdkq ksIaldYk

ix.uh fj; jQ f.ùï o iu`. 2018 jifr®

iema;eïnr® ui wjidkfha° o< ks, ixÑ; t'c'

fvd,r® ì,shk 7'2 olajd wvq ùug fya;= jQ w;r"

tu ixÑ; m%udKh wdkhksl udi 3'8 lg iudk

úh' óg wu;rj" 2018 iema;eïnr® ui wjidkh

jk úg o< ks, ixÑ;j,ska rfgys fláld,Sk

Kh iy j.lSïj,ska ishhg 54 la wdjrKh

lf<ah' rch úiska t'c' fvd,r® ì,shk 1 l

úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H myiqlu ,nd.ekSfuka

miq 2018 Tlaf;danr® udifha° o< ks, ixÑ; by<

.sfhah'

y Y%S ,xld uy nexl=j úiska fj<|fmd< u; mokï jQ

úksuh wkqmd;sl m%;sm;a;shla mj;ajd .kq ,enQ

w;r" foaYSh úfoaYSh úksuh fj<|fmdf<ys

b,aÆï yd iemhqï ;;a;ajhkag wkql+,j úksuh

wkqmd;slh ;SrKh ùug bv i,ik ,°' flfia

jqjo" 2018 jifr® uq,a udi y;r ;=<° idfmalaIj

ia:djr uÜgul mej;s úksuh wkqmd;slh"

bkamiqj foaYSh iy úfoaYSh idOl fya;=fldg

f.k ie,lsh hq;= uÜgfï mSvkhlg ,la úh'

foaYSh jYfhka ie,lSfï°" fj<| ys`.h mqΩ,a

ùu u.ska wdkhklrejka fj;ska úfoaY úksuh

i|yd mej;s by< b,aÆu ms<sìUq úh' úfoaYSh

jYfhka ie,lSfï°" iuia;hla f,i f.da,Sh

fj<|fmd< ;=< t'c' fvd,rh Yla;su;a ùu iy

úfoaYSh wdfhdack bj;a lr .ekSï u.ska ke.S tk

fj<|fmd< wdr®:ßlhka fndfyduhl uqo,a jr®.

u; mSvkhla we;s úh' rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmd<

iy fld<U fldgia fj<|fmd< fj;ska foaYSh

wdfhdack bj;a lr .ekSu iu`. fuu ;;a;ajh

Y%S ,xldj ;=< o ±lsh yels úh' úksuh wkqmd;slh

u; ie,lsh hq;= mSvkhla mej;sh o" fj<|fmd<

uQ,Or®uhkag wkql+,j wjm%udKh ùug bv

i,iñka úksuh wkqmd;slh jvd kuHYS,Sj

;SrKh ùug uy nexl=j úiska bv i,id ≥ka

w;r" úksuh wkqmd;slfha wêl úp,khka wju

1'5 rEm igyk

o< ks, ixÑ; iy úksuh wkqmd;slh

t'c

' fvd,

r® ì

,shk

t'c

' fvd,

rhg r

emsh,a

0 150152154156158160162164166168170

2

4

6

8

10

12

o< ks, ixÑ;

ck

'-18

fmn'-18

udr

®'-18

wfm%a'-18

ueh

s'-18

cqk

s-18

cq,s-18

wf.da'-18

iem

a'-18

úksuh wkqmd;slh ^ol=Kq wlaIh&

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

6

1'6 rEm igyk

rdcH wdodhu iy úhou

2013 2014 2015 2016 2017 2017 2018

12.0

17.4

11.6

17.3

13.3

20.9

14.2

19.6 19.3

13.8

9.0

13.0

8.6

12.1

0

5

10

15

20

25

o'f

oa'k

s'fhys m

%;sY;hl

a f,i

wd∞hu yd m%odk úhou yd Y=oaO Kh °ï

ck'-wf.da' ck'-wf.da'

ls¯u i|yd muKla uy nexl=j fj<|fmd< fj;

ue†y;a úh' tys m%;sM,hla f,i" 2018 jifr® m<uq

udi kjh ;=<° Y%S ,xld uy nexl=fõ fj<|fmd<

ue†y;aùu t'c' fvd,r® ñ,shk 185 l Y=oaO úfoaY

úksuh iemhqulg iSud fl˙◊' fuu m%jK;d

iu`." 2018 iema;eïnr® wjidkh olajd ld,h

;=<°" Y%S ,xld remsh, t'c' fvd,rhg idfmalaIj

ishhg 9'7 lska wjm%udKh úh' wfkl=;a úfoaY

jHjydr uqo,aj, yeis¯u ms<sìUq lrñka Y%S ,xld

remsh," 2018 iema;eïnr® wjidkh jk úg

iagr®,ska mjqu ^ishhg 7'1&" cmka fhka ^ishhg

9'0& iy hqfrda ^ishhg 7'4& j,g idfmalaIj

wjm%uKh jQ w;r" bka†hdkq remsh,g ^ishhg 2'3&

idfmalaIj w;sm%udKh úh' we;eï m%Odk uqo,a

jr®. lsysmhlg idfmalaIj Y%S ,xld remshf,ys

kdñl wjm%udKh;a wfkl=;a jHjydr uqo,aj,

úksuh wkqmd;sl yeis¯u;a wkqj uqo,a jr®. 5 lska

iy uqo,a jr®. 24 lska ie∫ï,;a mei u; mokï jQ

kdñl iM, úksuh wkqmd;sl or®Yl w.hka 2018

m<uq udi kjh ;=<° my; jegq◊' ;jo" kdñl

úksuh wkqmd;slj, fjkiaùug wu;rj uqo,a

mefiys we;=<;a rgj,a w;r WoaOukfha fjki

ie,ls,a,g f.k .Kkh flfrk" Y%S ,xldfõ

ndysr ;r.ld˙;ajh ms<sìUq lrk or®Ylh jk

uqr®; iM, úksuh wkqmd;slh" 2010 mokï jifr®

mej;s wkqmd;sl iu`. iei|Sfï° Y%S ,xldfõ ndysr

;r.ld˙;ajfhys jr®Okhla fmkakqï lrñka

or®Yldxl 100 g jvd wvq w.hl mej;=◊'

rdcH uQ,H wxYh

y rdcH uQ,H tald.%;d jevigyk jeä†hqKq ls¯u

i|yd 2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° m%;sm;a;s

l%shdudr®. .Kkdjla rch úiska y∫kajd fokq

,eîh' ta wkqj" Rcq n≥ moku mqΩ,a ls¯u iy

±kg mj;akd wd∞hï n≥ jHqyh ir, ls¯u yd

;dr®lSlrKh ls¯u u.ska rdcH uQ,H tald.%;d

l%shdj,sh Yla;su;a ls¯fï wruq◊ka hq;=j 2017

wxl 24 ork kj foaYSh wd∞hï mk; 2018 wfm%a,a

ui 01 fjks †k isg n,meje;afjk m˙† kS;s.;

lrk ,°' óg iu.dój" n≥ wkql+,;dj iy n≥

/ials¯u jeä†hqKq lrñka wd∞hï /ials¯fï

wdh;k Yla;su;a ls¯u i|yd n≥ m˙md,kh yd

iïnkaO l%shdudr®. /ila o y∫kajd fok ,°' ta

wkqj" kj foaYSh wd∞hï mkf;ys olajd we;s

úêúOdk wka;r®.; ls¯u i|yd foaYSh wd∞hï

fomdr®;fïka;=j ;=< ia:dms; lr we;s wd∞hï

m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh

(RAMIS) jeä†hqKq flfrñka mj;S' óg wu;rj"

wdkhklrejkag iy wmkhklrejkag myiqlï

ie,iSu i|yd Y%S ,xld fr®.=j úiska cd;sl ;ks

m%fõY moaO;shla ^National Single Window& ia:dms;

ls¯ug mshjr f.k we;' ;jo" Y%S ,xldfõ rdcH

uQ,H l<ukdlrKh kùlrKh ls¯u ms◊i

taldnoaO NdKavd.dr fufyhqï l<ukdlrK

moaO;sh (ITMIS) y∫kajd fok ,°' ta wkqj" 2019

whjeh ilia ls¯fï lghq;= i|yd taldnoaO

NdKavd.dr fufyhqï l<ukdlrK moaO;sh

m%d:ñl moaO;sh f,i Ndú; lrñka isák

w;r" ishÆu wud;HdxY" fomdr®;fïka;= iy

†ia;%sla f,alï ldr®hd, 2019 jir i|yd jQ ish

whjeh weia;fïka;= fuu moaO;sh Tiafia

cd;sl whjeh fomdr®;fïka;=jg fhduq lr we;'

úhoï wxYh ie,lSfï°" rdcH uQ,H md,kh

ls¯ug mdr®,sfïka;=jg we;s yelshdj Yla;su;a

lrñka" 2018 jifr® m<uq ldr®;=j i|yd jk

úhoï iy wd∞hï ;;a;ajhka ms<sn| jdr®;d

mdr®,sfïka;=j fj; b†˙m;a lrk ,°' ksjer†

iy ;;ald,Sk f;dr;=re u; mokïj jvd;a

fhda.H m%;sm;a;s iïmdok l%shdj,shlg myiqlï

ie,iSu i|yd ixjr®Ok jHdmD;sj,g w∞< ishÆu

f;dr;=re wka;r®.; lrñka uqo,a yd ckudOH

wud;HdxYfhys nyqldr®h o;a; moaO;shla ilia

flfrñka mj;S' ;jo" rfgys há;, myiqlï

ixjr®Okh i|yd cd;sl whjeh u; we;s flfrk

mSvkh wju ls¯ug há;, myiqlï ixjr®Okh

m%jr®Okh ms◊i cd;sl Wmdhudr®.hla f,i

rdcH fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh m%jr®Okh ls¯fï

wruq◊ka hq;=j" uqo,a yd ckudOH wud;HdxYfha

Wmfoia wkqj" rdcH fm!oa.,sl iyfhda.S;dj

iuia; ks¯laIK

11

7

i|yd jk cd;sl ksfhda‚;dh;kh i|yd wjYH

kS;s flgqïm;a iïmdokh flfrñka mj;S'

fï w;r" rch i;= jd◊c jHjidhhkays uQ,Huh

Yla;sh iy uQ,H YlH;dj ;j≥rg;a jr®Okh

ls¯u i|yd rch úiska tu wdh;kj, jHqyd;aul

m%;sixialrKj,g w∞<j l%shdudr®. lsysmhlau

f.k we;' fï yd iïnkaOj" rch i;= jd◊c

jHjidhhka myl1 2017 jifr® m<uq Nd.h

i|yd jk ldr®hidOk jdr®;d 2018 uehs udifha°

wud;H uKav,h fj; b†˙m;a lrk ,°' Lksc

f;,a i|yd ms˙jeh ms<sìUq jk m˙† iajhxl%Sh

ñ, hdka;%Khla l%shd;aul ls¯ug 2018 uehs

udifha° wud;H uKav,fha wkque;sh ,eîfuka

miqj ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dfõ uQ,Huh

YlH;dj jeä†hqKq ls¯fï iy Lksc f;,a ñ,

;SrKh ls¯fï l%shdj,sfhys úksúoNdjh ;yjqre

ls¯fï wruqK iys;j rch úiska Lksc f;,a

ñ, lsysm wjia:djl°u ixfYdaOkh lrk ,°'

,xld ú≥,sn, uKav,fhys uQ,H ldr®hidOkh

jeä†hqKq ls¯u i|yd ú≥,sh i|yd jk iajhxl%Sh

ñ, hdka;%Khla ia:dms; ls¯ugo wfmalaIs;h'

rdcH Kh l<ukdlrKh jeä†hqKq ls¯ug iy

rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ys úksúoNdjh

by< kexùu wruqKq lr .;a l%shdudr®. lsysmhla o

jir ;=<° l%shd;aul lrk ,°' ta wkqj"

2018 udr®;= udifha° 2018 wxl 8 ork il%Sh

j.lSï l<ukdlrK mk; kS;s.; ls¯u yd

2019 - 2023 ld,m˙Éf√oh i|yd ue†ld,Sk Kh

l<ukdlrK Wmdhudr®.hla m%ldYhg m;a ls¯u

iy bf,lafg%dksl .kqfokq moaO;shla yd uOHu

m%;smdr®Yj ksIaldYkd.drhla ia:dmkh ls¯fï

lghq;= is≥fjñka mj;S'

y 2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° m%Odk rdcH uQ,H

or®Ylj,ska ksrEmKh jQ m˙† rdcH uQ,H tald.%;dj

mj;ajdf.k hEfï rcfha W;aidyhka ñY%

ls%hdld˙;ajhla fmkaùh' m%Odk jYfhka wdkhk

n≥ iy fiia n≥j,ska ,efnk n≥ wd∞hu wvqùu

ms<sìUq lrñka rcfha wd∞hu weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 m<uq udi wg

;=<° 2017 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√aofha mej;s

ishhg 9'0 isg ishhg 8'6 olajd wvq úh' 2018

jifr® m<uq udi wg ;=<° rcfha wd∞hu fmr

1 ,xld ú≥,sn, uKav,h" ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj" cd;sl c,

iïmdok yd c,dmjyk uKav,h" .=jka f;dgqm< yd .=jka fiajd ^YS% ,xld&

iud.u iy YS% ,xld jrdh wêld˙h

jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√aofha jdr®;d jQ remsh,a

ì,shk 1"172'4 isg remsh,a ì,shk 1"242'2 olajd

ishhg 6'0 lska jeä úh' rcfha wd∞hu jeäùug

wd∞hï n≥ u.ska ,efnk wd∞hu" fudagr® r:"

≥ïfld< iy ≥ïjeá u.ska ,efnk ksIamdok

n≥ wd∞hu" tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu iy

jrdh yd .=jkaf;dgqm< ixjr®Ok n≥ wd∞hu

∞hl úh' fï w;r" mqkrdjr®;k iy m%d.aOk

úhoï wvqùu fya;=fjka 2018 jifr® m<uq udi

wg ;=<° rcfha uq`M úhou iy Y=oaO Kh °ï

weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i

miq.sh jifr® wkqrEm ld,mrsÉf√aofha mej;s

ishhg 13'0 isg ishhg 12'1 olajd wvq úh' tys

m%;sM,hla f,i" 2018 jifr® m<uq udi wg

;=<° jr®;k .sKqfï ys`.h iq`M jYfhka jeä

jqjo" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla

f,i iuia; whjeh ys`.h iy m%d:ñl .sKqï

w;s˙la;fha jr®Okhla olakg ,enq◊' 2018 jifr®

m<uq udi wg ;=<° weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i iuia; whjeh ys`.h 2017 jifr®

w∞< ld,m˙Éf√ofha mej;s ishhg 4'0 isg ishhg

3'5 olajd wvq jQ w;r" m%d:ñl .sKqfï fYaIh

i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=<° weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 0'4 l

^remsh,a ì,shk 57'6& w;s˙la;hla jdr®;d lf<ah'

2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i jr®;k .sKqfï .s`.h

2017 jifr® w∞< ld,mrsÉf√ofha mej;s ishhg

0'9 isg ishhg 1'0 olajd iq`M jYfhka jeä úh'

y jifr® m<uq udi wg ;=<° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk

510'9 la jQ iuia; whjeh ys`.h uQ,Hkh ls¯u

i|yd m%Odk jYfhka úfoaYSh uQ,dY% fhd∞ .kakd

,°' Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh 2017 jifr® wkqrEm

1'7 rEm igyk

m%Odk whjeh fYaI

2017ck'-wf.da'

2018ck'-wf.da'

0

2013

-0.7-0.8

-5.4 -5.4 -5.5

-4.0-3.5

-1.0-0.9

-5.7

-1.2

-2.3-2.9

-0.6-0.2

-0.7

0.0 0.00.4

-7.6

-1.5

2014 2015 2016 2017

-1

1

-2-3-4-5-6-7-8

o'f

oa'k

s'fhys m

%;sY;hl

a f,i

jr®;k .sKqfï fYaIh m%d:ñl .sKqfï fYaIh iuia; ys`.h

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

8

ld,m˙Éf√ofha ° mej;s remsh,a ì,shk 246'7 isg

i,ld n,kq ,nk ld,m˙Éf√oh ;=<° remsh,a

ì,shk 271'3 olajd jeä úh' flfia jqjo" fuu

ld,m˙Éf√ofha ° Y=oaO foaYSh uQ,Hkh 2017 jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf√ofha mej;s remsh,a ì,shk

273'5 isg remsh,a ì,shk 239'5 olajd wvq úh'

uOHu rcfha Kh" 2017 jir wjidkfha ° mej;s

remsh,a ì,shk 10"313'0 isg 2018 jifr® wf.daia;=

ui wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 11"052'0 olajd

jeä úh' jifr® m<uq udi wg ;=<° fkdmshjQ

foaYSh Kh remsh,a ì,shk 5"776'3 olajd ishhg

3'3 lska jeä jQ w;r" fkdmshjQ úfoaYSh

Kh remsh,a ì,shk 5"275'7 olajd ishhg

11'8 lska ie,lsh hq;= f,i jeä úh' m%Odk úfoaY

jHjydr uqo,aj,g idfmalaIj remsh, wjm%udKh

ùu iy Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh by< hEu hkd†h

Kh f;d.fhys remsh,a jákdlu m%idrKh ùu

i|yd fya;= úh'

uqo,a wxYh

y WoaOukh ue†ld,Skj ue† - ;ks w.hl uÜgfï

ia:dhSj mj;ajd .ekSu iy tu.ska wdr®:ßlh

;sridr jr®Ok udj;lg fhduq ls¯u i|yd

myiqlï ie,iSfï wruqK we;sj kuHYS,S WoaOuk

b,lallrK rduqj fj; fhduqùug iu.dój

Y%S ,xld uy nexl=j jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s

rduqjla hgf;a ish uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul

lf<ah' ±kg mj;sk jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s

rduqj ;=<°" fufyhqï b,lalh f,i n˙; idukH

talaIK uqo,a wkqmd;slh fhd∞ .efkk w;r"

uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯fï m%Odk w;rue†

or®Yl úp,H f,i mq`M,a uqo,a iemhqu (M2b) fhd∞ .efkhs' l%ufhka ±ä jk f.da,Sh uQ,H

;;a;ajhka uOHfhys foaYSh wdr®:ßlfhys ±kg

mj;sk iy wfmalaIs; jr®Okhka ie,ls,a,g

.ksñka Y%S ,xld uy nexl=j 2018 m<uq udi kjh

;=< uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯fï° m¯laIdld¯

ms<sfj;la wkq.ukh lf<ah' n,m;%,dNS jd◊c

nexl= fj;e;s ishÆu remsh,a ;ekam;= j.lSï

i|yd jk jHia:dms; ixÑ; wkqmd;slh ishhg

7'50 olajd m%;sY;dxl 1'50 lska by< ±óu iy

m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl mokï wxl 125 lska

by< ±óu ;=<ska 2015 jir wjidkfha isg

Y%S ,xld uy nexl=j úiska mj;ajdf.k .sh ±ä

uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh u.ska wfmalaIs; m%;sM,"

úfYaIfhkau b,aÆfuka cks; jQ WoaOukh iy

uqo,a iemhqfï jr®Okfhys wfmalaIs; uÜgï

idlaId;a lr .kq ,eîh' wvq wdr®:ßl jr®Ok

jd;djrKhla ;=<° WoaOukh" WoaOuk wfmalaId

iy uqo,a wxYfha m%jK;dj, ys;lr jr®Okhka"

fya;=fjka ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh 2018

wfm%a,a udifha ° mokï wxl 25 lska ishhg 8'50

olajd wvq ls¯u i|yd Y%S ,xld uy nexl=j fhduq

úh' ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh ishhg

7'25 fkdfjkiaj mj;ajd f.k hk ,°' flfia

fj;;a" ±ä f.da,Sh wdr®:ßl ;;a;ajhka iy úksuh

ixLHd igyk 1'1

uE;ld,Sk uqo,a m%;sm;a;s l%shdud¾.

†kh l%shdudr®.h

2013 uehs 10 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh

mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska" 7'00] iy 9'00] olajd wvq

lrk ,°'

2013 cqks 26 2013 cQ,s ui 01 jeks †k isg n,meje;afjk m˙†

jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj m%;sY;dxl 2 lska 6] olajd

wvq lrk ,°'

2013 Tlaf;danr® 15 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh

mokï wxl 50 lsska" ms<sfj<skaa" 6'50] iy 8'50] olajd

wvq lrk ,°'

2014 ckjd˙ 02 m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ks;H fmd,S

wkqmd;sl fld˙fvdaj f,i kï lrk ,o w;r" uy

nexl=fõ m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï

wkqmd;slh" ms<sfj<ska" ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh

iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh f,i kï lrk ,°'

ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska 8'00]

olajd wvqlrk ,°'

2014 fmnrjd˙ ui 01 jeks †k isg n,meje;afjk m˙†

ks;H ;ekam;= myiqlu iq/l=ï rys;j is≥ lrk ,°'

2014 iema;eïnr® 23 újg fj<|fmd< lghq;= i|yd iyNd.Sjkakka i|yd jk

6'50] la jQ ks;H ;ekam;= myiqlu †kor®Ys; uilg Wm˙u

wjia:d ;=kla olajd iSud lrk ,°' wjia:d ;=k blaujd

ks;H ;ekam;= myiqlu Ndú;d lrk újg fj<|fmd<

lghq;= i|yd iyNd.Sjkakka yg jdr®Islj 5'00] la jQ

úfYaI fmd,S wkqmd;slhla mkjk ,°'

2015 udr®;= 02 5'00] úfYaI ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh bj;a

lrk ,°'

2015 wfm%a,a 15 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh yd ks;H Kh

myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska" 6'00]

iy 7'50] olajd wvq lrk ,°'

2015 iema;eïnr® 03 fj<|fmd< b,aÆï yd iemhqï ;;a;aj wkqj úksuh

wkqmd;sl ;SrKh ùug bv y˙k ,°'

2015 foieïnr® 30 2016 ckjd˙ ui 16 jeks †k isg werfUk ixÑ;

ld,m˙Éf√ofha isg n,meje;afjk m˙† jHjia:dms; ixÑ;

wjYH;dj m%;sY;dxl 1'50 lska 7'50] olajd by< kxjk ,°'

2016 fmnrjd˙ 19 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï

wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska" 6'50] iy 8'00]

olajd by< kxjk ,°'

2016 cQ,s 28 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï

wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska" 7'00] iy 8'50]

olajd by< kxjk ,°'

2017 udr®;= 24 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï

wkqmd;slh mokï wxl 25 lska" ms<sfj<ska" 7'25] iy 8'75]

olajd by< kxjk ,°'

2018 wfm%a,a 04 ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 25 lska 8'50] olajd

wvq lrk ,°' tA wkqj" ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ

mrdih mokï wxl 150 isg mokï wxl 125 olajd wvq lrk ,°'

uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j

iuia; ks¯laIK

11

9

wkqmd;sl u; jQ mSvkh fya;=fjka 2018 wfm%a,a

udifha isg Y%S ,xld uy nexl=j uqo,a wxYfha

;;a;ajhka iqm¯laIdld¯j wOHhkh lrñka

uOHia: uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhla wkq.ukh l<

w;r" m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=<

n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slhg iq≥iq

mrs† úp,kh ùug bv ,nd fok ,°' jifr® m<uq

udi kjh ;=<° jd◊c nexl=j, fndfyduhla

;ekam;= iy Kh fmd,S wkqmd;sl wLKavj

by< uÜgul mej;=◊' fj<|fmd< wfmalaIdjka

fjkiaùï fukau rcfha wruqo,a wjYH;d iy

úfoaY uQ,H ,eîï ms<sìUq lrñka 2018 m<uq udi

kjh ;=<° NdKavd.dr ì,am;aj, M,∞ wkqmd;sl

ñY% yeis¯ula fmkakqï lf<ah'

y miq.sh ld,iSudj ;=<° Y%S ,xld uy nexl=j úiska

l%shd;aul lrkq ,enQ ±ä uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhg

m%;spdr jYfhka 2018 jir ;=<° uqo,a iy Kh

wxYj, jr®Okhka wfmalaIs; w.hhka lrd wvq úh'

mq`M,a uqo,a iemhqfï jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh

2017 jir wjidkfha jQ ishhg 16'7 yd iei£fï °

2018 wf.daia;= udih wjidkh jk úg

ishhg 13'5 la jQ w;r" mq`M,a uqo,a iemhqfï

idudkH jr®Okh 2017 jifr® m<uq udi wg ;=<°

mej;s ishhg 20'1 iu. iei£fï° 2018 m<uq udi

wg ;=<° ishhg 15'4 la úh' by< fmd,S wkqmd;sl

fya;=fjka fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o Kh

jr®Okh ukao.dó ùu" mq`M,a uqo,a jr®Okfhys

my< hEu i|yd m%Odk idOlh úh' ta wkqj" 2017

jir wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 14'7 g yd 2017

wf.daia;= ui wjidkh jk úg jdr®;d jQ ishhg

17'8 g idfmalaIj fm!oa.,sl wxYh fj; imhk

,o Kh m%udKfhys jr®Okh 2018 wf.daia;= ui

wjidkh jk úg ishhg 14'3 la úh' 2018 jifr®

m<uq udi wgl ld,mrsÉf√oh ;=< fm!oa.,sl

wxYh fj; imhk ,o Kh m%udKh" 2017 jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk

404'7 l by< hEu yd idfmalaIj remsh,a ì,shk

449'1 la úh' fï w;r" rch úiska Kh ,nd.ekSfï

l%ufõofhys hï jeä†hqKqjla ms<sìUq lrñka"

2018 jifr® m<uq udi wg ;=< nexl= wxYh úiska

rchg imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh 2017 jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ remsh,a ì,shk

265'4 l by< hEu yd iei£fï ° remsh,a ì,shk

103'4 l w.hhla olajd wvq úh' rch fj; imhk ,o

iuia; Y=oaO Kh i|yd jeä jYfhka ∞hl fjñka"

2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° Y%S ,xld uy nexl=

úiska rchg ,nd ≥ka ;djld,sl w;a;sldrï by<

hEu" Y%S ,xld uy nexl=j úiska rch fj; ,nd ≥ka

Y=oaO Kh remsh,a ì,shk 20'7 lska by< hEu i|yd

uqΩukskau fya;= úh' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh

;=< jd◊c nexl= úiska rchg ,nd ≥ka Y=oaO Kh

m%udKfhys ie,lsh hq;= wvq ùula fmkakqï lf<ah'

jd◊c nexl= úiska rchg ,nd ≥ka Kh m%udKh

2017 jifr® m<uq udi wg ;=<° remsh,a ì,shk

384'9 l ie,lsh hq;= by< hEug idfmalaIj 2018

jifr® m<uq udi wg ;=<° remsh,a ì,shk 82'7 lska

muKla by< .sfhah' 2018 jifr® m<uq udi wg

;=< jd◊c nexl= úiska rchg ,nd ≥ka Y=oaO

Kh by< hEu i|yd NdKavd.dr ì,am;a iy

NdKavd.dr ne∫ïlrj, jQ by< wdfhdack fukau

Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr u; jQ by< wdfhdack

m%Odk jYfhka fya;= úh' fï w;r" m%Odk rdcH

jHjidhj, ≥r®j, uQ,H ;;a;ajfhys m%;sM,hla

1'8 rEm igyk

f;dard.;a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;slj, yeisÍu

4

6

8

10

12

14

16

ishhg

ck

'-14

ck

'-15

ck

'-16

ck

'-18

ck

'-17

ueh

s-14

ueh

s-15

ueh

s-16

ueh

s-18

ueh

s-17

iem

a'-14

iem

a'-15

iem

a'-16

iem

a'-18

iem

a'-17

ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh

n˙; idudkH ia:djr ;ekam;= wkqmd;slh

udisl n˙; idudkH m%uqL Kh wkqmd;slh

n˙; idudkH Kh wkqmd;slh

ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh

n˙; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh

†k 364 NdKavd.dr ì,am;a M,∞ wkqmd;slh

1'9 rEm igyk

jd‚c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o Kh

ishhg

rem

sh,a ì

,shk

200

150

100

50

- 50

0

40

30

20

10

0

-10

ck

'-14

fk

dje'-14

wfma%'-15

iem

a'-15

fmn'-16

cq,s-16

foi

e'-16

ueh

s-17

Tl

a'-17

udr

®'-18

wf.da'-18

cqk

s-14

Kh m%udKfhys udisl

fjkiaùu

Kh m%udKfhys jdr®Isl

,laIHuh jr®Okh ^ol=Kq wlaIh&

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

10

f,i 2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° rdcH

jHjidhka i|yd ,nd≥ka Kh m%udKh by<

fõ.hlska jr®Okh úh' ta wkqj" 2017 jifr® m<uq

udi wg ;=<° remsh,a ì,shk 7'7 l by< hEu yd

iei£fï°" rdcH jHjidhka úiska ,nd.;a Kh

2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° remsh,a ì,shk

102'5 lska by< .sfhah'

uQ,H wxYh

y idr®j úplaIKYS,S .egÆj,ska f;drj uQ,H wxYh

wLKavj jr®Okh úh' 2018 jifr® nexl= moaO;sfha

j;alï moku jeä jqjo" tu jeäùu miq.sh jifr®

w∞< ld,m˙Éf√ohg idfmalaIj wvq fõ.hla

fmkakqï lf<ah' 2017 jifr® w. Nd.fha isg ±ä

uqo,a m%;sm;a;shg wkql+,j nexl= moaO;sfha Kh

,nd°ï ukao.dó jqjo" 2018 jifr® j;alï jr®Okh

i|yd nexl= moaO;sh u.ska ,nd≥ka Kh m%udKh

by< hEu fya;= úh' jHjia:dms; wju wjYH;djg

jvd jeä øjYS,;d uÜgula mj;ajd .ksñka ±ä

lïmkj,g Tfrd;a;= °u i|yd nexl= moaO;sh

2018 m<uq udi wg ;=<° m%udKj;a m%d.aOkhla

mj;ajdf.k .sfhah' miq.sh jifr® Kh jr®Okh

by< hEfï iy fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl

by< hEfï m%;sM,hla f,i jifr® m<uq udi

wg ;=<° wl%Sh Khj, jeäùula olakg ,eì◊'

nexl= moaO;sfha ,dNdxYj, wdka;sl my< hEu

j;alïj, m%;s,dN yd ysñlïj, m%;s,dNj, we;s jQ

hï ySk ùula u.ska ms<sìUq úh'

y 2018 jifr® m<uq udi wg ;=<° mej;s by< fmd,S

wkqmd;sl" wvq wdr®:ßl jr®Okh iy iajNdúl

wdm∞jka fya;=fldgf.k n,m;%,dNS uQ,H

iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï

wvq ldr®hidOkhla fmkakqï lf<ah' wvq Kh

jr®Okh" widr®:l jQ n,m;%,dNS uQ,H iud.ula

ie,lsh hq;= f,i ish j;alï úls”u ksid

is≥jQ wdfhdack l<U wvqùu iy mj;akd

øjYS, j;alï my< hEu fya;=fldgf.k

fuu wxYfha j;alï moku ukao.dó úh'

n,m;%,dNS uQ,H iud.ï iy úfYaIs; l,an≥

uQ,H iud.ïj, m%d.aOk iy øjYS,;d uÜgï

wju kshduk wjYH;djg jvd jeä uÜgul

mej;=◊' flfia jqjo" .xj;=r" †jhsk mqrd

mej;s kshÛh iy ukao.dó jQ wdr®:ßl jr®Okh

fya;=fjka j;alïj, .=Kd;aulNdjh jifr®

m<uq Nd.fha° wvq úh' Y%S ,xld uy nexl=j úiska

;ekam;alrejka wdrlaId ls¯u iy uQ,H wxYfha

†.=ld,Sk ia:djr;ajfha iqrlaIs;Ndjh we;s ls¯u

i|yd ≥r®j, iud.ïj, uQ,H l%shdldrlï iSud

ls¯u fyda keje;aùu iy ≥r®j, iud.ï kej;

m%;sia:dmkh jeks w;HjYH jeo.;a l%shdudr®.

/ila wdrïN lr ;sfí' fuu ld,h ;=<°

wfkl=;a nexl= fkdjk uQ,H wdh;k jk rlaIK

iud.ï" m%d:ñl fj<`≥ka" tall Ndr iy fldgia

;e/õldr iud.ï uQ,H wxYfha ia:djr;ajh ms<sn|

ie,ls,a,g .; hq;= uÜgfï .egÆj,ska f;drj

Tjqkaf.a fufyhqï lghq;= l%shd;aul fl˙◊'

y jifr® m<uq udi kjh ;=<° foaYSh uQ,H fj<|fmd<

iy úfoaY úksuh fj<|fmd< øjYS,;d ;;a;ajh

idfmalaIj úp,kh jk uÜgul mej;s◊' fuu

ld,h ;=<° foaYSh uqo,a fj<|fmdf<a mej;s

ie,lsh hq;= ;rï jQ øjYS,;d ysÛh fya;=fjka

fmd,S wkqmd;sl by< .sfhah' jifr® m<uq udi

kjh ;=<° fj<|fmd< ;;a;ajhkaf.a fjkiaùu

iy rcfha uqo,a wjYH;dj fukau úfoaY uQ,Hk

i`oyd we;s yelshdj ms<sìUq lrñka rcfha

iq/l=ïm;a u; M,∞ wkqmd;sl fjkiaùïj,

ñY%Ndjhla olakg ,enq◊' fuu ld,iSudfõ°

úfoaY wdfhdack msg;g .,d hEu;a iu`. fldgia

fjf<|fmd< l%shdld˙;ajh ukao.dó jQ w;r"

idx.ñl Kh fj<|fmd< ie,lsh hq;= f,i

jr®Okh úh' fï w;r;=r" mqoa.,sl iy wdh;ksl

wjYH;d iems¯u ms◊i rg ;=< ä‚g,a f.ùï

i|yd myiqlï i,iajñka .kq ,enQ l%shdudr®.

fya;=fjka f.ùï yd mshùï moaO;sh ;j≥rg;a

jeä†hqKq úh'

cd;Hka;r wd¾Ól jd;djrKh

y cd'uQ' wruqo, úiska 2018 Tlaf;danr® udifha°

m%ldYs; f,dal wdr®:ßl b†˙ ±lau ^World Economic Outlook - WEO& wkqj" m%Odk †hqKq

wdr®:ßlhkays iy we;eï ke.S tk fj<|fmd<

yd ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:ßlhkays

wdr®:ßl l%shdldrs;ajh my; jeàu fya;=fjka 2018

iy 2019 jirj, f.da,Sh wdr®:ßl jr®Okh wvq

uÜgul mj;skq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' fï

wkqj" 2017 jifr® m˙†u" 2018 yd 2019 jirj,° o

f.da,Sh wdr®:ßl jr®Ok fõ.h wfmalaIs; uÜgu

jk ishhg 3'7 g jvd wvq uÜgul mj;skq we;ehs

iuia; ks¯laIK

11

11

mqfrdal:kh flfrhs' wdr®:ßl iqms˙ n,j;=ka

w;r fj<| wr®nqo ;Sj%ùu fya;=fjka úYd,

N+-foaYmd,ksl wr®nqo jr®Okh ùu" foaYmd,ksl

iy m%;sm;a;suh wúksYaÑ;;dj jeä ùu" f.da,Sh

uQ,H ;;a;ajhka ±ä ùu iy tys n,mEï jYfhka

úfYaIfhkau ke.S tk fj<|fmd< yd ixjr®Okh

fjñka mj;sk wdr®:ßlhka we;=`M we;eï

wdr®:ßlhkays jHjydr uqo,a tall u; mj;sk

mSvkh fya;=fjka 2018 yd 2019 jirj, f.da,Sh

jr®Ok wfmalaIdjka my< hEfï yelshdjlaa we;'

2020 jifr®° wefu˙ld tlai;a ckmofha rdcH

uQ,H idkqn, bj;a lr .ekSu iy tys n,mEu

Tjqkaf.a fj<| yjq,alrejka fj;ska bj;aj hEu

i|yd .; jk ld,h ie,l+ úg fuu jr®Ok

wfmalaIdjka my< hEfï m%jK;dj ;j fndfyda

ld,hla mej;sh yelsh'

y hqfrda l,dmh" tlai;a rdcOdksh iy cmdkfhys

wdr®:ßl l%shdld˙;ajhka wfmalaIs; uÜgug

jvd ukao.dó ùu fya;=fjka †hqqKq wdr®:ßlhka

w;r jr®Okh jeä jYfhkaa wiu;=,s; iy

wNsfhda.d;aul jqjo" 2018 iy 2019 jirj,° fuu

rgj,a iuQyfhys wdr®:ßl l%shdld˙;ajh YlH;d

uÜgug jvd by< jr®Okhla <`.d lr .kq we;ehs

mqfrdal:kh lr we;' fuys m%;sM,hla f,i" †hqKq

wdr®:ßlhkays wdr®:ßl jr®Okh 2019 jifr®° ishhg

2'1 olajd my; jeàug fmr" 2018 jifr®° ishhg

2'4 lska jr®Okh jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;'

wefu˙ld tlai;a ckmoh iy Ökh w;r fj<|

wr®nqo jr®Okh ùu ue†ld,Sk jr®Ok wfmalaIdjka

flfrys whym;a f,i n,mE yels kuq;a"

m%idrKd;aul rdcH uQ,H m%;sm;a;s l%shdudr®. iy

foaYSh b,aÆu jr®Okh ùu iu`. wefu˙ld tlai;a

ckmofha wdr®:ßlh jr®Okh ùu u.ska †hqKq

wdr®:ßlhkays iuia; jr®Okh fufyhjkq we;ehs

wfmalaIs;h' ta wkqj" wefu˙ld tlai;a ckmofhys

wdr®:ßlh 2019 jifr®° ishhg 2'5 la olajd ukao.dó

ùug fmr 2018 jifr®° ishhg 2'9 lska jr®Okh

jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' úfYaIfhkau

cr®uksh" m%xYh" b;d,sh iy iamd[a[h

hk rgj, wdr®:ßl l%shdld˙;ajh ukao.dó

ùu fya;=fjka" 2018 jifr®° hqfrda l,dmfha

wdr®:ßl jr®Ok fõ.h ukao.dó jkq we;s njg;a"

2019 jifr®° th ;j≥rg;a wvq jkq we;s njg;a

mqfrdal:kh lr we;' jifr® m<uq ldr®;=fõ°

wdr®:ßl jr®Okh ≥r®j,ùu fya;=fjka 2018

jifr®° tlai;a rdcOdksh i|yd jk wdr®:ßl

jr®Ok mqfrdal:k uq,a mqfrdal:khg jvd wvq

w.hlg ixfYdaOkh lr we;s w;r" ì%;dkHh

hqfrdamd ix.ufhka bj;a ùfuka miq fj<`∞u

iïnkaOfhka we;s úh yels ndOl fya;=fjka

2019 jir i|yd wdr®:ßl jr®Ok fõ.h my;

jefgkq we;ehs wfmalaIs;h' fï w;r" 2018 jifr®

m<uq ldr®;=fõ° ≥r®j, wdr®:ßl l%shdld˙;ajhla

jdr®;d jqjo" 2018 jifr® fojk ldr®;=fõ° wdr®:ßl

jr®Okh ie,lsh hq;= f,i by< hEu fya;=fjka

fuu jir ;=<° cmdkh i|yd jk jr®Ok

wfmalaIdjka iú.ekaú◊'

y fndfyda wdr®:ßl yd foaYmd,ksl wr®nqold¯

;;a;ajhka yuqfõ mqfrdal:k iq`M jYfhka my<

w.hhla olajd ixfYdaOkh jqjo" 2018 iy 2019

jirj,a ;=<° ke.S tk fj<|fmd< iy †hqKq

fjñka mj;sk wdr®:ßlhkaf.a jr®Okh ;rula ≥rg

by< uÜgul mj;skq we;ehs wfmalaId flfr®'

2018 Tlaf;danr® udifha° m%ldYs; f,dal wdr®:ßl

b†˙ ±lau wkqj 2018 iy 2019 jirj,° ke.S

tk fj<|fmd< iy †hqKq wdr®:ßlhkaf.a jr®Okh

ishhg 4'7 l idfmalaI ia:djr uÜgul mj;skq

we;ehs wfmalaId flfr®' fuu jr®Okh i|yd

wefu˙ld tlai;a ckmofha wdr®:ßl jr®Okh

kej; h:d ;;a;ajhg m;aùu iy fj<| NdKavj,

ñ, by< hEu u.ska jk Okd;aul n,mEï ys;lr

f,i ∞hl jkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r"

fj<πu iïnkaOj mj;sk wr®nqold¯ ;;a;ajhka"

f.da,Sh uQ,H ;;a;ajhkays ±ä ùu iy f;,a ñ,

by< hEu fya;=fjka f;,a wdkhkh lrk rgj,a

uqyqK fok .egÆ fuu rgj, jr®Okh ukao.dó

ùug n,mE yels njg wfmalaId flfr®' uQ,H

wxYfha fr.=,dis ±ä ùu iy fj<| in|;d ≥r®j,

ùu fya;=fjka úfoaYSh b,aÆu wvqùu u; 2018

jifr®° Ökfha wdr®:ßl jr®Okh fmr jifr® mej;s

ishhg 6'9 isg ishhg 6'6 olajd wvq jkq we;ehs o"

2019 jifr® ° th ishhg 6'2 olajd ;j≥rg;a wvq

jkq we;ehs o mqfrdal:kh lr we;' f;,a ñ,

by< hEu iy uqo,a m%;sm;a;sh wfmalaIs; m%udKhg

jvd fõ.fhka ±ä ls¯u fya;=fjka b,aÆu wvqùu

yuqfõ jqjo" jHjydr uqo,a wj,x.= ls¯u iy NdKav

yd fiajd noao mekùu u.ska we;sjQ RKd;aul

n,mEï bj;aj hEu fya;=fjka 2018 iy 2019

jirj,° bka†hdfõ wdr®:ßl jr®Okh by< hkq

we;ehs wfmalaId flfr®' ,;ska wefu˙ldkq iy

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

12

le˙ìhdkq l,dmfha wdr®:ßl jr®Okh 2018 jifr®°

wvq jkq we;ehs o" 2019 jifr®° by< hkq we;ehs o

wfmalaId flfrk w;r" Yla;su;a f.da,Sh jr®Okh

iy úfYaIfhkau bkaOk we;=`M fj<| NdKavj,

ñ, by< hEug we;s yelshdj fyaa;=fjka Wm

iyrdkq wm%sldfõ wdr®:ßl jr®Okh fõ.j;a fõ hehs

wfmalaId flfr®' flfia jqj;a" ueofmr†." W;=re

wm%sldj" weµa>ksia:dkh iy mdlsia:dkh hk

rgj, wdr®:ßl jr®Okh 2017 jirg idfmalaIj

2018 yd 2019 jirj,° by< hkq we;ehs wfmalaId

l< o" brdkh u; wefu˙ld tlai;a ckmoh

úiska kej;;a iïndOl mekùug we;s yelshdj

fya;=fjka tu rgj, jr®Ok mqfrdal:k my<

w.hlg ixfYdaOkh flre◊' foaYSh b,aÆu

Yla;su;a ùu iy wmkhk kej; h:d ;;a;ajhg

m;aùu fya;=fjka wdishdkq - 5 (ASEAN - 5) rgj, wdr®:ßlhkaf.a 2018 jir i|yd jk jr®Ok

mqfrdal:kh ishhg 5'3 la jkq we;ehs wfmalaId

flfrk w;r" 2019 jifr®° ishhg 5'2 olajd iq`M

jYfhka wvq jkq we;ehs wfmalaId flfr®'

y 2018 jifr® Tlaf;danr® udifha° cd'uQ' wruqo,

úiska ksl=;a lrk ,o f,dal wdr®:ßl b†˙ ±laug

wkqj f.da,Sh wdr®:ßl jr®Okh iïnkaOfhka jQ

b†˙ ±lau ia:djrj mj;akd kuq;a" wfkl=;a

wj∞kï wys;lr ;;a;ajhla lrd fhduq ùu

u.ska b†˙ ld,m˙Éf√ofha° f.da,Sh wdr®:ßlh hï

;rulg ukao.dó ùfï wj∞kula mj;shs' ys;lr

wdr®:ßl ±lau" Yla;su;a Y%u fj<|fmd<j,a iy

b,aÆu by< hEu ;=<ska we;sjkakd jq WoaOukld¯

mSvkhkaa wvq ls¯fï wfmalaIdfjka" fndfyda †hqKq

wdr®:ßlj, uy nexl= úiska uqo,a m%;sm;a;s ±ä

ls¯u i|yd l%shdudr®. .kakd ,°' flfia fj;;a"

fuu ±ä uqo,a m%;sm;a;s úfYaIfhkau ke.S tk

fj<|fmd< iy †hqKq fjñka mj;sk wdr®:ßlj,

m%d.aOk f.ùï by< hEu hkd° RKd;aul n,mEï

yryd" †hqKq wdr®:ßl fukau ke.S tk fj<|fmd<

iy †hqKq fjñka mj;sk wdr®:ßlj, jr®Okhka

wvmK ls¯ug n,mE yels w;r" tu.ska úfoaYSh

wxYh ≥r®j, ;;a;ajhl we;s wdr®:ßl u; wys;lr

n,mEula we;s flfrkq we;' tn∫ m%d.aOk f.ùï

;=<ska fndfydaúg fuu wdr®:ßlhkays idr®j wdr®:ßl

ia:dhS;dj flfrys n,mEï we;s lrk w;r"

l,dmh ;=< ;j≥rg;a uqo,a m%;sm;a;sh ±ä ls¯ula

is≥ ù" tu.ska f.da,Sh jr®Okh ;j≥rg;a wvd, jkq

we;' ;jo" wefu˙ld tlai;a ckmoh iy Ökh

w;r fj<| wr®nqo W.% ùu ;=<ska foaYmd,ksl iy

m%;sm;a;suh wúksYaÑ;;d by< hkq we;s w;r" th

f.da,Sh wdr®:ßlfha iuia; jr®Ok wfmalaIdjka

flfrys wys;lr f,i n,mdkq we;'

y fï w;r" úfYaIfhkau bkaOk we;=Ω fj<|

NdKav ñ, by< hEfï n,mEu fya;=fjka

†hqKq wdr®:ßl fukau ke.S tk fj<|fmd< iy

ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:ßlj, WoaOukh

2018 jir ;=<° by< hkq we;s kuq;a" bka

wk;=rej bkaOk ñ, mSvkh ,sys,aùu iy ±ä

uqo,a ;;a;ajh fya;=fjka WoaOukh ;rula ≥rg

ia:dhS jkq we;ehs wfmalaId flfr®' 2017 jir ;=<°

ishhg 1'7 laj mej;s †hqKq wdr®:ßlhkays u;=msg

md˙fNda.sl ñ, WoaOukh" cd;Hka;r bkaOk ñ,

.Kka by< hEu fya;=fjka 2018 jir ;=<° ishhg

2'0 la olajd by< hkq we;ehso" 2019 jir ;=<°

ia:dhS jkq we;ehs o wfmalaId flfr®' flfia fj;;a"

b,aÆu by< hEu ms<sìUq lrñka wefu˙ld tlai;a

ckmofha iy tlai;a rdcOdksfha uQ,sl WoaOukh

b,lal flfrk uÜgu wdikakfha mej;sho"

hQfrda l,dmfha iy cmdkfha uQ,sl WoaOukh

;j≥rg;a ≥r®j, fjñka b,lal flfrk uÜgug

jvd my< uÜgul mej;=◊' n,Yla;s ñ, .Kka

by< hEu iy tys fojk jgfha n,mEu fukau

foaYSh jHjydr uqo,a wjm%udKh ùfuka by< .sh

WoaOukh fya;=fjka" ke.S tk fj<|fmd< iy

ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:ßlj, WoaOukh o

tA yd iudk m%jK;djla ms<sìUq lrñka 2017 jir

;=< mej;s ishhg 4'3 isg 2018 jir ;=<° ishhg

5'0 la olajd o 2019 jir ;=<° ishhg 5'2 la olajd o

by< hkq we;ehs wfmalaId flfr®' brdkhg

tfrysj mj;sk wefu˙ldkq iïndOl fya;=fjka

f.da,Sh bkaOk ñ, ner,hla i|yd t'c' fvd,r®

80 olajd by< .sh o" úfYaIfhkau reishdj iy

fi!† wrdìfhka jk bkaOk iemhqu by< hEu

fya;=fjka 2019 jir ;=<° ner,hla i|yd ñ,

t'c' fvd,r® 68 l idudkHhla olajd wvq jkq

we;ehs cd;Hka;r uQ,H wruqo, mqfrdal:kh lr

we;'

y wys;lr wj∞kï iy wúksYaÑ; f.da,Sh ;;a;aj

uOHfha m%Odk †hqKq wdr®:ßl úiska uqo,a m%;sm;a;s

idudkHlrKh ls¯fï l%shdudr®. †.ska †.gu

mj;ajd .ekSu fya;=fjka 2018 iema;eïnr® udih

iuia; ks¯laIK

11

13

wjidkh jk úg f,dalfha uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh

;j≥rg;a ±ä jkq we;ehs tlai;a ckmoh mokï jQ

úoaj;a ljqkais,fha úfoaY iïnkaO;d ms<sn|

f.da,Sh uQ,H m%;sm;a;s wëlaIlhkaf.a u;hhs'

wdr®:ßl l%shdldrlï iy Y%u fj<|fmd< Yla;su;a

jk ;;a;ajhla ;=<" fµvr,a ixÑ; nexl=j

úiska 2018 jifr® m<uq udi kjh ;=<° fµvr,a

wruqo,a wkqmd;slfha b,lal.; mrdih wjia:d

;=kl° by< kxjk ,°' wdr®:ßl l%shdldrlïj,

wfmalaIs; jr®Okh" Yla;su;a Y%u fj<|fmd<

;;a;ajhka iy WoaOukh b,lal.; ishhg 2 l

uÜgu olajd ;sridr f,i <`.d ùu fya;=fjka 2018

jifr® foieïnr® udifha° fukau 2019 jifr®°

fmd,S wkqmd;sl ;j≥rg;a by< kxjkq we;ehs o

wfmalaId flfr®' fï w;r" Yla;su;a wdr®:ßl

±laula iys; jd;djrKhla mej;Su iy ndysr

mSvk fya;=fjka WoaOukh iqΩ jYfhka b,lal.;

ishhg 2 uÜgug jvd by< mj;sk ;;a;ajhla ;=<"

tx.,ka; uy nexl=j 2018 wf.daia;= udifha° nexl=

wkqmd;slh mokï wxl 25 lska by< ±óh' flfia

fj;;a" tx.,ka;h hQfrda l,dmfhka bj;aùfuka

we;s úh yels RKd;aul n,mEï iy fj<| wr®nqo

fya;=fjka we;s úh yels wys;lr n,mEï by<

hEu yd ±ä uQ,H ;;a;ajhkaf.a m%;sM,hla f,i

we;s úh yels f.da,Sh wúksYaÑ;;djkays n,mEu

ms<sn|j tlai;a rdcOdks wdr®:ßlh ;j≥rg;a

m˙laIdld¯ jkq we;' 2018 Tlaf;danr® udifhka

miq Y=oaO j;alï ñ,° .ekSï wjika lrk njg

hqfrdamd uy nexl=j ksfõokh l<o" f.da,Sh fj<|

wr®nqo ;j≥rg;a m%n,j mej;Su ;=< wj∞kï

mekke.sh yels neúka iy hqfrdamd l,dmhg

;j≥rg;a ie,lsh hq;= m˙† uqo,a m%;sm;a;s idkqn,

wjYH flfrk nj wjOdrKh lrñka" ;j≥rg;a

,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhla mj;ajdf.k hEug

lghq;= lf<ah' ±kg b,lal.; ishhg 2 uÜgug

jvd my<ska kuq;a tA wdikakfha mj;sk WoaOukh

ue† ld,Skj ishhg 2 uÜgug f.k tau ;yjqre

ls¯u i|yd 2019 .sïydkh olajd fmd,S wkqmd;sl

jdr®;d.; my<u uÜgfï mj;ajd .ekSug woyia

lrk nj hqfrdamd uy nexl=j ksfõokh fldg

we;' fï w;r" cmdk uy nexl=j wj∞kï

jd˙lh wvq ls¯u yryd uQ,H fj<|fmd<g iydh

ùu i|yd kuHYS,S whq˙ka j;alï ñ,° .ekSu

wLKavj is≥ lrk w;r" ish m%;sm;a;s fmd,S

wkqmd;sl RK uÜgfï wLKavj fkdfjkiaj

mj;ajdf.k .sfhah' wdr®:ßl jr®Okhg iydh

ùu" fiajd úhqla;sh my< ±óu iy WoaOukh

b,lal.; uÜgu wdikakhg f.k tafï wruqK

we;sj ´iafÜ%,shdkq ixÑ; nexl=jo ,sys,a uqo,a

m%;sm;a;shla wLKavj mj;ajd f.k .sfhah'

y †hqKq wdr®:ßl úiska uqo,a m%;sm;a;sh idudkHlrKh

ls¯u" úksuh wkqmd;sl u; jQ mSvkh" úfoaY

wdfhdack bj;a lr .ekSu iy fj<πu

u; jQ wys;lr n,mEï jr®Okh ùu hkd†hg

m%;spdr olajñka fndfyda ke.S tk fj<|fmd<

wdr®:ßlj, uy nexl= ;j≥rg;a ±ä uqo,a

m%;sm;a;shla mj;ajdf.k hEug lghq;=

lf<ah' bka†hdkq ixÑ; nexl=j 2014 jifr®

isg fï olajd ld,h ;=< m%:ujrg øjYS,;d

.e<mqï myiqlu hgf;a jk m%;sm;a;s m%;sñ,°

.ekqï wkqmd;slh 2018 cqks udifha° ishhg

6'25 la olajd mokï wxl 25 lskaa by< ±uQ w;r"

f.da,Sh uQ,H fj<|fmd< wúksYaÑ;;d uOHfha

bka†hdkq remsh, i|yd iydh iemhSug fukau

WoaOuk mSvkh wju lr .ekSfï wruqK we;sj

fuu m%;sm;a;s wkqmd;slh 2018 wf.daia;= udifha°

ishhg 6'50 la olajd ;j≥rg;a by< ±óh'

flfia fj;;a" wfmalaIs; uÜgug jvd my<

w.hl jQ WoaOukh fukau wdr®:ßl jr®Okhg

iydh ùu wjYH nj olajñka bka†hdkq ixÑ;

nexl=j Tlaf;danr® udifha uq,a Nd.fha° m%;sm;a;s

wkqmd;sl fkdfjkiaj mj;ajd .ekSug ;SrKh

lf<ah' bka≥kSishdkq uy nexl=j úiska 2018 iy

2019 jir ;=<° WoaOukh b,lal.; mrdih

;=< mj;ajd .ekSfï fukau wdr®:ßlfha ndysr

wxYfha Yla;su;aNdjh by< kexùfï wruq◊ka

2018 jifr® fï olajd ld,h ;=< m%;sm;a;s fmd,S

wkqmd;slh ishhg 5'75 olajd wjia:d myl° by<

±óh' fï w;r" úksuh wjm%udKh ùu fya;=fjka

we;sjk WoaOuk mSvkh wju lr .ekSu iy

w∞< m%;sm;a;s ld, iSudj ;=< WoaOuk b,lalh

<Ûd lr.ekSug yels jk m˙† WoaOuk wfmalaId

l<ukdlrKh lr .ekSsfï wruqK we;sj ms,smSk

uy nexl=j ish m%Odk m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl

2018 jifr® fï olajd ld,h ;=< wjia:d y;rl°

by< ±óh' uef,aishdkq uy nexl=j o †.= ld,hla

mqrd fmd,S wkqmd;sl wvq uÜgul mj;ajd .ekSu

fya;=fjka mek ke.sh yels wj∞kï j<lajd

.ekSu i|yd 2018 jifr® ckjd˙ udifha° ish

tla†k m%;sm;a;s wkqmd;slh ishhg 3'25 la olajd

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

14

mokï wxl 25 lska by< ±uQ w;r" úfoaYSh wxYh

flfrys we;s úh yels wj∞kï ms<sn`oj ;j≥rg;a

m¯laIdld¯j lghq;= lrkq we;' flfia fj;;a"

,sys,a uqo,a m%;sm;a;s l%ufhka wvq ls¯fï wjYH;dj

wjOdrKh lrk w;r jqjo" jvd hym;a wdr®:ßl

jr®Okhlg Wmld¯ jk w;ru ue† ld,Sk b,lalh

fj; WoaOukh fufyhùu i|yd ;dhs,ka; uy

nexl=j ish m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl ishhg

1'50 uÜgfïu fkdfjkiaj mj;ajdf.k .sfhah'

by< hk WoaOukh md,kh ls¯u iy úksuh

wr®nqohla we;s ùu j<lajd .ekSfï wruqK we;sj

;=r®ls uy nexl=j 2018 jifr® fï olajd ld,h ;=<

wjia:d ;=kl° i;shla i|yd jk m%;sñ,° .ekSï

wkqmd;slh ishhg 24'00 la olajd by< ±óh'

fï w;r" 2018 ckjd˙ udifha mej;s ,sys,a uqo,a

m%;sm;a;s ia:djrh fjkia lrñka" t'c' fvd,rhg

idfmalaIj wdr®ckaákd fmfida uqof,ys jk wêl

wjm%udKhg m%;spdr jYfhka wdr®ckaákd uy

nexl=j ish mokï wkqmd;slh 2018 jifr® m<uq

udi oyh ;=< wjia:d myl° ishhg 65'00 la olajd

m%;sY;dxl 37'75 lska by< ±óh' m%;sm;a;s fmd,S

wkqmd;sl Ndú;h ;=<ska iSñ; idr®:l;ajhla

muKla olakg ,eîu fya;=fjka wdr®ckaákd uy

nexl=j 2018 Tlaf;danr® udifha isg kj uqo,a

m%;sm;a;s l%ufõohla l%shdjg kexùh' ta wkqj"

úfoaY úksuh ue†y;aùï iSud lrk w;r" WoaOuk

b,lallrKh fjkqjg uqo,a iuia; jr®Okh

md,kh ls¯ug wdr®ckaákd uy nexl=j b,lal

lrhs'

wfmalaIs; j¾Okhka

y fm!oa.,sl wxYfha il%Sh iyNd.s;ajh o iuÛ rch

u.ska ±kg b†˙m;a lr we;s jr®Ok Wmdhudr®.

ukd iïnkaëlrKhla we;sj wLKavj idr®:lj

l%shd;aul ls¯u" ue†ld,Skj wdr®:ßl jr®Ok udj;

l%ñlj jeä†hqKq lr .ekSu i|yd Wmld¯ jkq we;'

uE; jirj, wdr®:ßl jr®Okh uOHia: w.hla .;a

w;r" fuu jifr® m<uq Nd.h ;=< jdr®;d jQ ishhg

3'6 l jr®Okh iuÛ 2018 jir i|yd wdr®:ßl

jr®Ok fõ.h ishhg 4'0 l my< w.hl mj;skq

we;ehs mqfrdal:kh lr we;' flfia jqjo"

foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhska fj;ska jQ

wdfhdack by< uÜgul mej;Su" ue†ld,Skj

wdr®:ßl jr®Okh h:d ;;a;ajhg m;aùug Wmld¯

jkq we;ehs wfmalaId flfrhs' fuu wdfhdack"

;sridr ue†ld,Sk wdr®:ßl jr®Okh fõ.j;a

ls¯u i|yd fya;= jk by< tl;= l< w.hla

iys; ksIamdok lr®udka; wxY iy ±kqu mokï

lr.;a fiajd lghq;= fj; fhduqjkq we;ehs

wfmalaId flfrhs' lDIsldr®ñl wxYh" jd◊cHuh

YlH;djla iys; wxYhla njg l%ñlj úldYkh

ùu o fuu jr®Ok fõ.h w;alr .ekSu i|yd

Wmld¯ jkq we;' rfÜ wdr®:ßl yd iudc há;,

myiqlï jeä†hqKq ls¯u wruqKq lr.;a rcfha

jevigyka o M,∞hS;dj by< kexùu ;=<ska

wdr®:ßl jr®Ok yd ixjr®Ok l%shdj,shg iydh

jk m˙† is≥ flfrkq we;ehs o wfmalaId flfr®'

úoHdj" ;dlaIKfõoh" bx‚fkare úoHdj yd

rgm%Odk m%;sm;a;s fmd,S

wkqmd;slh

2015

wjidkfha°

2016

wjidkfha°

2017

wjidkfha°

2018 Tla' 23

†kg

YS% ,xldj ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh 6.00 7.00 7.25 7.25ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh 7.50 8.50 8.75 8.50

ke`.S tk wdr®:ßl

bka†hdj m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh 6.75 6.25 6.00 6.50 uef,aishdj tla†k m%;sm;a;s wkqmd;slh 3.25 3.00 3.00 3.25 ;dhs,ka;h tla†k oaúmdr®Yaúl m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh 1.50 1.50 1.50 1.50 Ökh tla wjqre≥ hqjdka Kh°fï wkqmd;slh 4.35 4.35 4.35 4.35

bka≥kSishdj* i;a †k m%;súl=Kqï wkqmd;slh 7.50 4.75 4.25 5.75ms,smSkh tla†k m%;súl=Kqï wkqmd;slh 4.00 3.00 3.00 4.50

†hqKq wdr®:ßl

wefu˙ld tlai;a ckmoh fµvr,a wruqo,a wkqmd;slh 0.25-0.50 0.50-0.75 1.25-1.50 2.00-2.25 tlai;a rdcOdksh nexl= wkqmd;slh 0.50 0.25 0.50 0.75 hqfrdamd uy nexl=j m%;suQ,Hk wkqmd;slh 0.05 0.00 0.00 0.00 cmdkh tla†k talaIK wkqmd;slh 0.00 -0.10 -0.10 -0.10 ´iafÜ%,shdj uqo,a wkqmd;slh 2.00 1.50 1.50 1.50

uQ,h( w∞< uy nexl=j, fjí wvú

1'2 ixLHd igyk

f;dard.;a uy nexl=j, m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;slj, fjkiaùïishhg

*bka≥kSishdkq nexl=j úiska mokï fmd<S wkqmd;slh fjkqjg 2016 wf.daia;= ui 19 fjks †k isg n,meje;afjk m˙† BI-i;a †k m%;súl=Kqï wkqmd;slh

f,i kj m%;sm;a;s wkqmd;slhla y`≥kajd° we;'

iuia; ks¯laIK

11

15

.◊;h fukau jD;a;Sh wOHdmkh ms<sn|j by<

wjOdkhla fhduq ls¯u ;=<ska Y%u n,ldfha

ksmqK;d uÜgï jeä†hqKq ls¯u" by< wdr®:ßl

jr®Okhg Wmld¯ jkq we;s w;r th Y%u b,aÆu yd

iemhqu w;r we;s fkd.e<mSu wju lr .ekSug o

Wmld¯ jkq we;' ;jo" jvd fyd| <ud

iq/l=ï myiqlï" kej; mqyqKqls¯fï jevigyka

iy kuHYS,s /lshd wjia:d we;s ls¯u ;=<ska

by< ia;%S Y%u n,ld iyNd.s;ajh m%jr®Okh ls¯u

flfrys fhduq jQ mshjr o rfÜ ksIamdok Od˙;dj

by< kexùug Wmld¯ jkq we;' foaYSh ksIamdok

Od˙;dj by< kexùu u.ska ksoyia fj<| .súiqï

.Kkdjla Tiafia fj<| iïnkaO;dj,ska Wm˙u

m%fhdaack .ekSug myiqlï ie,fik w;r" tu.ska

úfoaYSh b,aÆu by< hEu yryd wdr®:ßl jr®Okh

;sridrj mj;ajd f.k hEug o Wmld¯ fõ' flfia

jqjo" fuu b,lal idlaId;a lr .ekSu ;yjqre

ls¯u i|yd wLKav iy ukd iïnkaëlrKhla

iys; m%;sm;a;s ksis l,g l%shd;aul ls¯u ;=<ska

wdr®:ßl jr®Okhg ys;lr m˙irhla mj;ajdf.k

hEug wjYH myiqlï ie,iSu w;HjYH jkq we;'

wvq yd ia:djr WoaOukhla mej;Su" rdcH uQ,H

úkh wLKavj mj;ajdf.k hEu iy fj<|fmd<

mdol lr.;a úksuh wkqmd;slhla mej;Su ;=<ska

ia:djr idr®j wdr®:ßl ;;a;ajhka mj;ajd .ekSu

ue†ld,Skj by< iy ;sridr wdr®:ßl jr®Okhla

<Ûd lr .ekSug Wmld¯ jkq we;'

y fj<| ysÛh mqΩ,a ùu fya;=fjka 2018 jifr®°

úfoaYSh cx.u .sKqfuys l%shdld˙;ajh ≥r®j, úh

yels jqjo" wdkhk úhou by< hEu md,kh ls¯u

i|yd y∫kajd ≥ka m%;sm;a;suh l%shdudr®. iuÛ

úksuh wkqmd;slfha .e<mqu u.ska 2019 jifr®°

úfoaYSh cx.u .sKqfï l%shdld˙;ajh Yla;su;a jkq

we;ehs wfmalaIs;h' 2017 jifr® udr®;= udifha

isg Yla;su;aj kej; h:d ;;a;ajhg m;ajQ fj<|

NdKav wmkhk wd∞hu" kj fj<| yjq,alrejka

iuÛ fj<| in|;d f.dvk.d .ekSu" ys;lr

úfoaY fj<| m%;sm;a;sh iuÛ Yla;su;a wdh;ksl

iydh ,eîu iy ;r.ld¯ úksuh wkqmd;slhla

mej;Su fya;=fjka by< jr®Okhla mj;ajdf.k

hkq we;ehs wfmalaIs;h' †hqKq wdr®:ßlhka w;r

cd;Hka;r fj<πu iïnkaOfhka jr®Okh jk

.egqïld¯ ;;a;ajhka u.ska f.da,Sh fj<|du

ms<sn| wfmalaIdjka wvq úh yels w;r" tu.ska

Y%S ,xldfõ wmkhk wd∞hu u; jl% n,mEula

we;s úh yelsh' b†˙fha° wdkhk úhou

jr®Okh jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;s kuq;a

jr®Ok fõ.h ukao.dó jkq we;' rch iy uy

nexl=j u.ska wdkhk wffOr®hhj;a ls¯ug

f.k we;s l%shdudr®. iy úksuh wkqmd;sl

.e<mqï u.ska fláld,Skj w;HjYH fkdjk

md˙fNda.sl NdKav i|yd mj;sk b,aÆu wvq

jkq we;s w;r" ;j≥rg;a fj<|du ,sys,alrKh

ls¯u iy f.da,Sh Lksc f;,a ñ, .Kka by<

hEu;a iuÛ wmkhkj, mqfrdal:kh lrk ,o

jr®Okh ue†ld,Skj wdkhk by< hEu i`oyd

fya;= jkq we;ehs wfmalaId flfr®' fuu wfmalaIs;

jr®Okhka iuÛ 2019 jifr®° fj<| ysÛh wvq

jkq we;ehs wfmalaId flfr®' by< uÜgfï

úfoaYSh Rcq wdfhdack u.ska we;s jk ,dNdxY

f.ùï iy m%;swdfhda‚; bmehSï jeks .,d hEï

by< hEu;a iuÛ m%d:ñl wd∞hï .sKqfuys

ysÛh mqΩ,a fj;ehs wfmalaId flfr®' óg wu;rj"

f.da,Sh fmd,S wkqmd;sl by< hk jd;djrKhla

;=< úfoaYSh Kh m%udKh by< hEu;a iuÛ

úfoaYSh Kh i|yd fmd,S f.ùï o by< hkq

we;ehs wfmalaIs;h' flfia jqjo" ixpdrl bmehSï"

m%jdyk fiajd iy m˙.Kl yd f;dr;=re ;dlaIK

wxYj,g w∞< fiajdjkays bmehSï wLKavj by<

hEu fya;=fjka fiajd wmkhk ,eîï wLKavj

jr®Okh jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' fï

w;r" f;,a ñ, .Kka l%ufhka by< hEu;a iuÛ

Y%S ,xldfõ Y%u ixl%u◊lhka i|yd ueofmr†.

l,dmfhka jk b,aÆu by< hEu fya;=fjka

úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK o kej;

by< f.dia cx.u .sKqfuys jr®Okhg Wmld¯

jkq we;ehs wfmalaIs;h' fï wkqj" 2019 jifr®°

iy bka wk;=rej úfoaYSh cx.u .sKqu Yla;su;a

jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' †hqKq

wdr®:ßlhkays uqo,a m%;sm;a;sh idudkHlrKh

ls¯u u.ska úfoaYSh wdfhdaclhska ish wdfhdack

l<U m%;s;=,kh ls¯ug lghq;= ls¯u ksid

fld<U fldgia yqjudrej iy rdcH iq/l=ïm;a

fj<|fmd< fj; ,efnk úfoaYSh wdfhdack wvq

úh yels jqjo" úfoaYSh iDcq wdfhdack fukau Kh

m%jdy fya;=fjka f.jqï ;=,kfhys uQ,H .sKqu

Yla;su;a jkq we;ehs wfmalaIs;h' fld<U jrdh

k.r jHdmD;sfhys iy yïnkaf;dg lr®udka;

l,dmfhys ixjr®Ok lghq;= u.ska ue†ld,Skj

úfoaYSh Rcq wdfhdack ,eîï ia:djr jkq we;ehs

wfmalaIs;h' fï w;r" úfYaIfhkau cd;Hka;r

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

16

iaffj¯;aj ne∫ïlr l,ams¯u;a iuÛ 2019-

2023 ld,m˙Éf√oh ;=< Kh fiajdlrK f.ùï

tl;=ùu" úfoaYSh wxYh i|yd wNsfhda.d;aul fõ'

flfia jqjo" rcfha 2018 wxl 8 ork il%Sh

j.lSï l<ukdlrK mk; iy ue†ld,Sk Kh

l<ukdlrK Wmdhudr®.h idr®:lj l%shdjg

kexùu u.ska wkd.; úfoaYSh m%;suQ,HlrK

wjYH;dj i|yd il%Sh úi∫ï iemhSu wfmalaId

flfr®' cx.u .sKqfï ysÛh uQ,Hkh ls¯fï

uQ,dY%h f,i ±kg jk úfoaYSh Kh u; ±ä

f,i rπ mej;Su ue†ld,Skj yd †.=ld,Skj wvq

ls¯u w;HjYH fõ' fï i|yd NdKav yd fiajd

wmkhk mQr®K úNj;djlska Wmfhdackh ls¯u

wjYH w;ru" uQ,H .sKqu jr®Okh ls¯ug iy

úfoaYSh wxYfha wdrlaIK f.dvkexùu i|yd

úfoaYSh Rcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSug

ys;lr wdfhdack m˙irhla ksr®udKh l< hq;=h'

y wdodhu by< kexùu i|yd y∫kajd≥ka ia:ßr

l%shdudr®." úhoï ;dr®lSlrKh ls¯u" iy Kh

l<ukdlrKh úêu;a ls¯u u.ska ms<sìUq jk

rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh wLKavj l%shd;aul

ls¯u i|yd jk rcfha lemùu" ue† ld,Skj rdcH

uQ,H wxYfha iuia; jr®Okhg fya;= jkq we;' kj

foaYSh wd∞hï mk; kS;s.; ls¯u" n≥ tl;= ls¯fï

wdh;k iajhxl%ShlrKh ls¯u yd n≥ m˙md,kh

i|yd jvd;a hym;a Ndú;hka l%shd;aul ls¯u

;=<ska n≥ moku mqΩ,a ls¯ug;a" n≥ l%uh ir,

ls¯ug;a" n≥ ksoyia ls¯ï ;dr®lSlrKh ls¯ug iy

n≥ wkql+,;dj jeä †hqKq ls¯ug;a wfmalaId flfr®'

fuu l%shdudr®. ;=<ska ue† ld,Skj rcfha wd∞hu

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 16 lska

muK jeä jkq we;ehs wfmalaIs;h' úhoï ms<sn|

ie,lSfï °" iqnidOk jevigyka jvd;a

fyd¢ka b,lal.; ls¯u" mqkrdjr®;k úhoï

;dr®lSlrKh ls¯u" rdcH uQ,H md,kh ls¯u

i|yd mdr®,sfïka;=jg we;s n,;, Yla;su;a ls¯u

iy whjeh l%shdj,sfha úksúoNdjh jeä †hqKq

ls¯u i|yd uQ,sl l%shdudr®. f.k we;' fuu.ska"

ue†ld,Skj w;HjYH m%d.aOk wdfhdack i|yd

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 5 ;a 6 ;a

w;r m%udKhla rdcH wd∞hfuka fjka ls¯ug

rchg wjldY ie,fik kuq;a" mqkrdjr®;k

úhoï ;j≥rg;a ;dr®lSlrKh ls¯u fhda.H jkq

we;' fuu l%shdudr®.j, m%;sM,hla f,i" jr®;k

.sKqfï iy m%d:ñl .sKqfï w;s˙la;hla mj;ajd

.ksñka 2020 jkúg whjeh ysÛh o'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i ishhg 3'5 olajd wvq ls¯ug rch

wfmalaId flfrhs' m%d:ñl .sKqfï w;s˙la;h

by< hEfï m%;sM,hla f,i rfÜ iuia; idr®j

wdr®:ßl ia:dhs;dj jeä †hqKq lrñka o'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i rdcH Kh o l%ufhka wvq

ls¯ug wfmalaIs;h' thg wu;rj" †.= ld,Sk uQ,H

YlH;dj jeä †hqKq ls¯u i|yd rch i;= jdKsc

jHjidhhkays jHqyd;aul m%;sixialrK l%shd;aul

ls¯u i|yd wdrïNl mshjr lsysmhla .ekq◊'

y Y%S ,xld uy nexl=j ish uqo,a m%;sm;a;s rduqj f,i

kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh fj; m%fõY

ùu wfmalaIs; wdldrfhka l%shd;aul jk w;r"

fuu l%shdj,sh idr®:l lr .ekSu i|yd rdcH

uQ,H tald.%;dj wLKavj mj;ajd .ekSu i|yd

rcfha lemùu w;HjYH fõ' 2018 jir iy

b†˙h i|yd jQ Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a yd

uQ,H wxYfha m%;sm;a;s fmr ±lau u.ska" 2020

jir jk úg kuHYS,s WoaOuk b,lallrKhla

fj; .uka ls¯fï ish wNs,dYh ksfõokh

lf<ah' fuu l%shdj,sfha m%Odk w†hr w;rg"

wjYH kS;suh m%;sixialrK y∫kajd°u" wdh;ksl

yd ;dlaI◊l YlH;dj jr®Okh ls¯u" uy

nexl=fõ iajdëk;ajh by< kexùu" uqo,a yd

rdcH uQ,H m%;sm;a;s iïnkaëlrKh Yla;su;a

ls¯u" úksuh wkqmd;slfhys kuHYS,sNdjh

mj;ajd.ekSu" uqo,a fufyhqï lghq;= jeäoshqKq

ls¯u iy uyck;djf.a yd mdr®Yajlrejkaf.a

±kqïj;aNdjh by< kexùu hkd†h wh;a fõ'

kuHYS,s WoaOuk b,lallrK rduqj fj;

.uka ls¯u ksfõokh ls¯fuka wk;=rej" fuu

wjYH;djka imqrd,Su i|yd uy nexl=j úiska

l%shdudr®. /ila f.k we;' flfia fj;;a"

ue†ld,Ssk WoaOuk b,lalh ms<sn| tlÛ;djhlg

<Ûd fjñka kuHYS,s WoaOuk b,lallrK rduqj

wdh;k.; ls¯u iy uqo,a kS;s mk; i|yd wjYH

flfrk ixfYdaOk l%shd;aul ls¯u kuHYS,s

WoaOuk b,lallrKh idr®:lj l%shd;aul

ls¯u i|yd wjYH flfrk jeo.;a idOl f,i

;j≥rg;a mj;S' wfmalaIs; m˙† kuHYS,s WoaOuk

b,lallrKh fj; .uka ls¯ug myiqlï ie,iSu

i|yd rcfha ±kg l%shd;aul wd∞hï mdol

lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh mj;ajdf.k

iuia; ks¯laIK

11

17

hEu i|yd ;j≥rg;a lemù lghq;= lrkq we;ehs

wfmalaId flfr®' b†˙ ±laulska hq;= rduqjla ;=<

is≥ lrk uqo,a m%;sm;a;s .e<mqï iuÛ" ue†ld,Skj

WoaOukh ue† ;ks w.hl uÜgfï mj;skq we;ehs

wfmalaId flfrk w;r" fm!oa.,sl wxYfha jeä

∞hl;ajhla iys; wdr®:ßl jr®Okhlg myiqlï

ie,fik m˙† uqo,a iy Kh m%idrKh m%udKj;a

uÜgïj, mj;skq we;ehs wfmalaId flfrhs'

y wvq wdr®:ßl l%shdld˙;ajhla uOHfha" uqo,a" rdcH

uQ,H iy úfoaYSh wxYj, mj;sk m%;sm;a;s wjldYh

iSud ùu yuqfõ wdr®:ßlfha iuia; M,∞hs;dj by<

kexùu i|yd Wmld¯ jk úplaIKYS,S" ia:djr iy

¥ror®YS m%;sixialrK l%shdudr®. iuÛ fm!oa.,sl

wxYh uq,afldg .;a wdr®:ßl jr®Okhla i|yd

myiqlï ie,iSu wjYH fõ' rfÜ idr®j wdr®:ßl

uQ,Or®u jeä†hqKq lrñka" jHqyd;aul m%;sixialrK

u.ska wdr®:ßlh Yla;su;a ls¯fï jeo.;alu

uE;ld,Sk w;a±lSï u.ska kej;;a wjOdrKh lr

we;' w;HjYH jHqyd;aul m%;sixialrK m%udo ls¯u

;=<ska is≥jkqfha foaYSh yd úfoaYSh wys;lr n,mEï

i|yd wdr®:ßlh jeä jYfhka ksrdjrKh ùu

uOHfha" Y%S ,xldj l,dmSh rgj,a w;r ;j≥rg;a

miq.dó wdr®:ßlhla njg m;a ùuh' tuksid" jvd

M,∞hS f,i udkj yd fN!;sl iïm;a mQr®K

jYfhka Wmfhdackh jk by< ue† wd∞hï

wdr®:ßlhla olajd Y%S ,xldjg b†˙hg hEu i|yd"

tjeks m%;sixialrK úksúoNdjhlska hq;= rduqjla

hgf;a läkñka l%shd;aul ls¯u w;HjYH fõ'

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

1

18