8
Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien Author(s): O. Keller Source: Rheinisches Museum für Philologie, Neue Folge, 19. Jahrg. (1864), pp. 154-160 Published by: J.D. Sauerländers Verlag Stable URL: http://www.jstor.org/stable/41249660 . Accessed: 21/05/2014 17:49 Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at . http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp . JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected]. . J.D. Sauerländers Verlag is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Rheinisches Museum für Philologie. http://www.jstor.org This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PM All use subject to JSTOR Terms and Conditions

Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

Zur Kritik der sogenannten Acronischen HorazscholienAuthor(s): O. KellerSource: Rheinisches Museum für Philologie, Neue Folge, 19. Jahrg. (1864), pp. 154-160Published by: J.D. Sauerländers VerlagStable URL: http://www.jstor.org/stable/41249660 .

Accessed: 21/05/2014 17:49

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range ofcontent in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new formsof scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected].

.

J.D. Sauerländers Verlag is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to RheinischesMuseum für Philologie.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 2: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

154 SKiScellen.

cur mutaverit quispiam nulla caussa excogitari potest, cum eius mutationis de qua ego dixi caussa videatur in promptu esse; praeterea vero ne turn quidem coniunctivi sententiarum relati- varum recte sese haberent.

p. 404 §449 '. . si confessus ex facto tune contra le- gem fecisse videatur'.

Hoc prorsus non intellego. sententia requirit ut scribatur: 'si confessus erit factum . .'

p. 410 § 458 'Casus rero culpam eventus exonerat: ut qui ad diem sacrum non occurrerit fluminis incrementis'.

Nego inventum esse qui hanc sententiam probe explicet. et videretur sibi aliquis mendum sic scribendo sustulisse : a c- currerit. sed turn et valde displicet ablativus vix ita apud Latinos poni solitus ut videatur propter praepositionis vices sustinere, neque intellegitur cur omnino currendum fuerit ad sacrum diem cum ad venire suffecisset. itaque veri mihi similius videtur duas excidisse voculas sicque reconcinnandam esse sen- tentiam: 'qui cum victimis ad diem sacrum non venit cum occurrerit fluminis incrementis'.

p. 411 extr. 'Hie illud iudicabile posse versari idque esse quod aestimator iusti ratione perpendat, posse in quavis caussa et omnes status exsistere et multae rationes infirmationesque nu- merosae perindeque iudicationum semina copiosa'.

Miserrime locus a librariis habitus est; nam propter in- finitivos a perpendendi verbo pendentes anteriora videntur cor- rupta esse quoniam nemo intellegit qua de caussa posse ver- sari et idque esse posita fuerint pro potest versari et idque est. ceterum videtur Koppius aut mire neclegens aut plane attonitus fuisse cum hunc locum legebat quippe qui ne reposuerit quidem multas rationes et infirmationesque numero sas.

(Continuabuntur.) Franciscus Eyssenhardt.

Handschriftliches.

Zur Kritil der sogenannten Aeronischen Horazscholien. Um dem ungunstigen Leumund entgegenzucirbeiten, in welchen

die Horazscholien und insbesondere der sogenannte Acron vielleicht ohne ihr Verschulden gekommen find, will ich versuchen einige Fehler im ersten Band der neuesten Ausgabe nach handschriftlicher Gewahr zu ver-

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 3: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

$anbf$riftli$e*. 155

fceffern. 9la<b $aulp'§ Xept toerben bie acronifdjen Sdwlien gu ben Oben burcb etlidfee grobe SBerftofie gegen bie ©eograp&ie entftefit. 3d) mid beStoegen jur @ntfd?ulbigung be£ Sdjoliaften ben $aufyfd?en £e;t unb bie 2Borte ber beften $f. einfad) neben einanber auffu&ren.

$anfy c. I 9, 2 Soracte. Mons Apu-

liae in quo Apollo colebatur ut: Summe deum sancti custos Soractis Apollo -

S)er Soracte Hegt befanntlid? c. 1 16, 9 quas neque noricus

det. ensis. *Eu(puoi<; est. In ipsis enim locis et probatum ferrum est et optimi gladii fiunt et ideo ex provincia ferrum lau- davit. Est autem Noricum pars Illyrici; Vergilius: Turn sciat aerias Alpes et no- rica si quis ... -

9iie t)at Noricum einen X^etl c. 1 18, 11 non ego t. c. Bas-

sareu. Bassareus dictus est Li- ber pater a genere vestis Bac- oharum, unde et Bacchae Bas- garides dictae. Persius:

Bassaris ei lyncem Maenas flexura corymbis | Euhyon in- geminat.

Bassaris enim vestis genus est usque ad pedes demissae dicta a Bassara loco L i- byae, ubi fit ... -

c. 119, 21 medumq. fl. Poe- tice quasi et fluvius se victum sentiat, ut : et pontem indigna- tus Araxes et: Euphrates ibat iam mollior undis.

Unde gentes turn victas vult intellegi quae circa flumina sunt. Euphratem tamen Indo- rum amnem vult intellegi. Ordo est: Cantemus medum flumen volvere minores vertices additum victis gentibus" -

5lcr. Mons Flaminiae vicinus,

in quo Apollo colebatur -

in CStrurien. quas neque Noricus deterret

ensis. In ipsis enim locis et probatum ferrum est et optimi gladii fiunt et ideo ex provin- tia ferrum laudavit, ut : et No- rica si quis ... -

Don QOtyrien gebilbet. non ego te candide Bassareu

i. q. Bassareus dictus est Liber pater a genere vestis Bacchae rum, unde et Ba(c)ch(a,)e (baChe Slcr.) Bassarides dict(a)e. Vestis enim genus est usque ad pedes dimissae (pedes et dimisse( Slcr.) dicta a Bassara loco Ly- di(a)e, ubi fit ... -

Medumq. flumen. Poetice, quasi et fluvius se victum sen- tiat, ut: et pontem indignatus Araxes, et: Eufrates ibat iam mollior undis. Gentes tamen victas vult intellegi, quae circa flumina sunt. Eufraten ta- rn en Me do rum amnem vult intellegi -

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 4: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

156 Miscellen.

Hus biefen ©tellen wirb man fchliehen bkrfen, bah ber Ver- fasser ber fogenannten acronifchen Scholien in ber Geographie nicht fo gar unbewanbert gewefen ift, als es nach ber neueften Ausgabe fcheinen konnte. Werfen wir nun auch einen Blick auf bie mythologifchen Kennt- niffe biefes Scholiaften. Auch hier burfte fich herausstellen, bah er bisweilen etwas ziemltch anberes ber Nachwelt uberliefern wollte, als jetzt in ben Buchern zu lefen steht, unb bah er auf biefem Gebiet zu wenig Ignorant war, um ftatt Dionysus beharrlich Dionyftus zu fagen, wie bei Pauly S. 237. 238. 239. 240. 241 unb fonft gebruckt ift, gegen bie beften Hss. Wie e. 11128,12 bie Lesart Latonam. Dianam; propterea quod trinominis dieitur in ben Text ber Ausgaben kontmt, begreife ich nicht. Wahrfcheinlich ift bas trimorsa, welches bie Hss. ftatt trinominis haben, ftillschweigenb ^verbeffert' worden. Doch wirb man trimorla zu lefen haben, bem griechifchen r()/^0()^05 entfprechenb, welches lehtere ein gewo'hnliches Prddicat ber Hekate war, von beren brei Geftalten es stch hanbelt. Irimortus fcheint auher biefer Stelle in ber Latinitdt nicht vorzukommen: vielleicht war biefes Frembwort, bas neben trikormis uberfluffig fein muhte, nur in ber gottesbienft- ltchen Sprache eingeburgert. - Auch grobe Verfto'he gegen bie Ge- fchichte wie e. 1111,14, 34 ante annos duodeoim ftatt quindeeim muh man stch huten bem Scholiaften felber anzurechnen, ba bessere Hss. bas richtige bieten. - Auher ben falfchen Notizen im Gebiet ber Geo- graphie, Gefchichte unb Mythologie ift aber ber gegenwdrtig verbreitete Acrontext befonbers burch fehr viele Fehler gegen alien fonftigen Sprach- gebrauch unb gegen bas, was man Logik nennt, verunstaltet. Ich will aus biefem Grunbe an etlichen Beifpielen zu zeigen fuchen, wie man oft burch einfaches Zuruckgehen auf eine gute Hf. folche anftohige Stellen heilen kann.

Pauly o. I 12, 53 ille seu Parthos

Latio imminentes. Parthi in Latium nee venerunt nee tern- ptaverunt venire, sed quia di- latatum est imperium romanum, Latium voeavit quidquid sub ditione latina erat, ut Verg.:

inbellem avertis romanis ar> oibus Indum id est, a ditione romana -

AtlM. lquia gud Hit. latusrat' li- dri. ̂ quidquid g. d. latiua erat' oorrsxi ; ^otoram stiani ̂1 a t a srat' gor. -

Acr. Ngerit, subegerit; ille Par-

thos Latio (latiu Acr.) immi- nentes. Parthi in Italiam neo temptaverunt venire, sed quia dilatatum est imperium roma- num, Latium voeavit, quod sub ditione Latii erat, ut Verg. : inbellem avertes ̂aut es Acr.) liomanis areibus Indum -

gur sub dicione Romana, Graeca, Carthaginiensi u. bgl. ftatt llomanorurn, Carthaginiensi um fyabe ich fein SSeifpiel gefunben.

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 5: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

£anbf#uftli#e3. 157

c. I 31, 1 ... Apollinis tern- plum in palatio Augustus de- dicavit, sed Apollinem pro tem- plo posuit fAFTWWjLiixcog. Et significat modestiam votorum suorum negans se ab Apolline quae ad cupiditatem aut ava- ritiara spectent petere, sed bo- nam mentem bonaque corporis usque ad senectutem precari cum lyrico studio. Putatur ta- men diverse Horatius Apol- linem dedicasse ad quern haec scribit -

. . . Apollinis templum in palatio dedicavit Augustus, sed hie Apollinem pro templo Apol- linis posuit. Et signi^cat mo- destiam votorum suorum negans, ab Apolline, quae ad cupidita- tern aut avaritiam spectent, pe- tere, sed bonam mentem b o- namque valitudinem cor- poris usque ad senectutem pre- cari cum lyrico studio. Putatur tamen do mi suae Horatiug Apollinem dedicasse, ad quem hoc scribit.

Diverse - ^abgesonbert, besonbers fur sich' ist unlateinisch; bie Cinsugung bes se in bem Insinitivsatz - eine Verbesserung, bie sich in ben ersten Buchern ber Paulyschen Scholien regelmahig finbet - ist nach bem sonstigen Sprachgebrauch bes Scholiasten nichts weniger als nothwenig.

c. 135, 39 diffingas. Contu- sum reformes. Nam si cut nngere formare dicitur sit [sic] et dif- fingere estquassatum de- formare -

c. 112, 19 inretorto. Inre- flexo -

Diffingas retusum. Contusum reformes. Nam sicut fingere formare dicitur, sic diffingere commassatum (comas satu 2Icc.) reformare -

Oculo inretorto. Inflexo -

Inrenexus scheint kein lateinisches Wort zu sein. c.119, 23 intraque pr. Intra

constitutum; Augustus enim fi- nes Kelonis statuit, quos victi egredi non auderent; sed prae- scriptis limitibus tenerentur, cum ante ubi licuisset excurre- rent -

c. Ill 4, 18. 19 premerer. Ie- gerer defensarer - sacra lauroq. coll. m. I^aurum sacrum ait non propter solum Apollinem sed etiam propter se, eo quod par- vus extra limen Apuliae expositus lauro et myrto co» lumbis deferentibus tectus sit in omen futuri poetae ... -

Intra praescriptum 6elonos. Augustus enim fines OeloniZ statuit, quos victi egredi non auderent; sed praescriptis li- mitibus tenerentur, cum ante, ubi libuisset, excurrerent -

Vt premerer sacra, legerer, defensarer. 8acra autem dixit non propter (prop Acr.) solum Apollinem, sed etiam propter se, eo quod parvus extra casae (cese Acr.) limen ex- positus (expositis Acr.) lauro mirtoque columbis deferentibuZ tectus sit in omen (nomen Acr.) futuri poet(a)e ... -

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 6: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

158 Miscellen.

Wahrenb also bie Vulgata an ber jebenfalls falschen Lesart extra Umsii Apuiiae III 4, 10 festhalt, schwebte bem Auctor ber besseren Version offenbar bie Lesart untried extra limina ?u11ias vor, eine Lesart welche mehrere ber vorzuglichsten Horazhff. fur sich hat.

c. Ill 8, 1 ... Hac enim die se casu arboris commemorat liberatum et esse earn ser- vatae salutis festivam.. . .

Slum. 'et ser vatae salutis fe- stiva' sio libri; retinui Fabr. scri- pt u ram quamvis ne ea quid (sic) mihi satis faciat -

c. Ill 11, 11 cruda m. Cruda intacta immatura sive intern- pestiva; sed hie animo cruda i. e. crudelis ac per hoc aspera atque horrens maritum -

&mtt. 'Cruda' post lemma et 'hie' post 'sed' addidi. cfr. Porph.

. . . Hac enim die se casu arboris comme(mo)rat liberatum et servat(a)e salutis uti festivo -

Gruda marito : intacta, inma- tura; sive non intempestiva, sed animo cruda i. e. crudelis ac per hoc aspera atque hor- rens maritum -

Die Weglafsung von non unb bie Zusahe Pauly's haben ent- fchieben bie ganz klare Note Acron's verbuntelt; unb Porphyrion, auf ben wir in ber tritischen Anmerkung verwiesen werben, ergreift voll« stHnbig fur Acron Partei, benn er sagt: et adhuc protervo cruda inarito. Non est intemp estiva, sed animo cruda i. e. orudelis ac shac Nonacensis) per hoc aspera atque horren» ma- ritum. Tsusche ich mich nicht, so hat sich ber Herausgeber burck bas 8ivs, bas aber in ber Regel bei Acron bie Bebeutung bes classischen »ut hat, ikre fuhren lassen.

c. 11120,11 arbiter p. Paris quod palmam iudicando posuerit sub nudo pede Veneris ut ex- pleret uno verbo fabulam ; aut hunc puerum arbitrum certa- minis posuit palmam conten- tionis ipsius calcantem, cui se arm a turn potissimum trade- ret ...-

2lnm. hoc et seq. scholion [bad zircon loblidjer SBeife ntd)t Hat] sede in u tat a ex Fabr. dedimus. Resti- tutronem alii cureut; nobis non contigit ut maculas abstergere- mua -

arbiter pugnae: aut quod ar- biter Paris palmam iudicando posuerit sub nudo Veneris pede, ut expleret uno verbo fabulam, aut hunc puerum arbitrum cer- taminis posuit palmam conten- tionis ipsius calcantem, cui se a man turn potissimum trade- ret ... -

Der Anfang bes Scholions ist bei Acron etwas verberbt, nne es scheint weil ein Abschreiber um eine Zeile weiter hinuntergerathen ist unb in ber baburch entstanbenen Verwirrung quod auslieh. Die Hs.

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 7: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

Hanbschriftliches. 159

hat nsmlich: Arbiter pigue. aut sub nudo venvris pede arbiter paris palmar iudioaudo posuerit ut expieret e. q. «. Was bie Form awautuin anlangt, was vielleicht mancher in amauduui zu Hn« been geneigt ware, so liebt Acron gerabe diesen Genetiv auf tuin ftatt tiuui unb es wirb beswegen bas gerathenfte sein, aiuautum beizube- halten. Fur bie Lesart ai-matum wirb Niemanb eine Lanze einlegen wollen.

o. Ill 27, 7 luauuog. Vur- do 8; luauui ideo dioti quod mauguetudiue mauuuin ^5ailii1ia» riu8 8equereutur -

lerruit mannos. Vurioos; manni ideo dioti, quod nuui- suetudine lamiiiarius manuill sequantur -

Die Richtigkeit ber Lesart manum sequantur gegenuber ber Paulyschen liegt auf ber Hanb; aber auch burious muh bew Pauly- schen burdus vorgezogen werden : benn mit bem Kehllaut, nicht mit I) sinbet sich bas nachclassische Wort noch heute in ben romanischen Sprachen.

c. HI 27, 37 levis una m. e. u. c. Quanto minus virgo pec- care debet eo peccans digna maiore supplicio est, levior si- quidem mors est [v i t a e] quam iactura pudoris, ut Vergilius : ferroque averte do- lorem -

Virginum culp(a)e. Quanto minus peccarc virgo debet, eo peccans digna maiore supplicio est, levior si quidem mors vitae est, quam pudoris. ut: ferroque averte dolorem ~

Wenn von ben beiben Wortern vitae ober iactura eines inter- poliert ift, so ist es boch sicherlich nicht vitae fonbern iactura. Der Gebante, ben Tob bes Lebens bem Tob ber Ehre gegenilberzustellen ist origineller, als bah ihn ein Interpolator aemacht haben kSnnte.

C.IUI2, 11 numerisq. f. 1. s. Numeris quibus rhythmus ad sonum pertinens colligitur, non pertinens ad versuum legem ut Verg. de pari carmine : nume- ros memini si verba tenerem. Ergo in hoc lex pedum non quaeritur sed syllabarum et aequali sono vocis dithy- rambi et aequali rhythmo cantantur. Aut lege solutis dixit quia in hoc metro licet variare et non in eodem metro permanere ... -

2lnm. (&u et aequali sono) 'sed quasi sono1 cod. Med. et paulo post 'cantentur'. (Ceterum hoc quoq. soholion non ita adsecutus sum ut emendare possem) -

Numerisque fertur. Numeri sunt, quibus rithmus ad sonum pertinens colligitur, non perti- nens ad versuum legem, ut Vir- gil, de pari carmine: numeros memini, si verba tenerem. Ergo in hoc lex pedum non quaerr- tur et sillabarum, sed quali sono vocis dit(h)irambi et quali rithmo cantentur. Aut lege solutos dixit, quia in hoc metro licet variare et non in eodem metro perdurare ... -

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

Page 8: Zur Kritik der sogenannten Acronischen Horazscholien

160 SRUceHen.

c. mi 2, 21 flebili sp. Etiam in epitaphiis Pindarum signi- ficat magnum fuisse, cum [aut iuvenem fortem aut puellam mortuam describit et] ali- cuius adulescentis morte facit sponsam deceptam.. Quern in- feris subducit et dat immorta- litati laudando -

2Inm. hoc schol. miserrime in- terpolatum iudico - 'fuisse' libri post 'mortuam' exhibent. In seqq. suspecta inclusimus. Poteramus etiam sic: 'cum [aut] iuv. fort. [aut puellam m. descr. et alicuiua adulescentis] morte facit sponsae ereptum'; sed alterum facilius cum mutatione opus non sit et Porph. schol. magis congruens -

Iuvenemve raptum plorat. Etiam in epitafiis Pindarum significat magnum, cum aut iu- venem fortem aut puellam m o-

a ratam (moratu 9Icr.) fuisse describit et alicuius adulescen- tis morte facit sponsam dece- ptam, quern inferis subducit et dat inmortalitati laudando -

Dah man am einfach klaren Vuchstaben bes Textes von Acron sestzuhalten hat unb ber bequemen Interpolationshypothese entbehren tann, ist einleuchtenb, unb ber von Pauly zu Hulse gerufene Porphyrion legt keinHinbernih in ben Weg. Er fagt : flebili sponsae (sponsem Nona- censis) iuvenemve raptum plorat. ^ut si, inquit (inquid Non.), flebile carmen scribit de adulescente aliquo, cuius morte sponsa dscepta sit; quern inferis subducit atque inmortalem facit lau- dando animum moresque eius atque virtutem -

Schon biefe wenigen Beifpiele werben gezeigt haben, wieviel sich burch Zuruckgehen auf bie befte Hf. in ber Vulgata ber acronifchen Scholien emenbieren laht unb es wirb bem Lefer nicht entgangen fein, wie manche wirkliche Interpolation, insbefonbere bie mit 0rdo est anhebenben Conftructionslofungen, auf Grunb biefer Parifer Hf. aus- gefchieben werben burfen. Zum Ungluck aber begreift biefer befte Cobex nur Oben unb Epoben, unb es wurbe mich berjenige geneigte Lefer zu grohem Danke verpflichten, ber weitere Spuren biefer Recension ent- decken unb mir mittheilen wurbe: auher ben fehlenben Eonstructions- lofungen unb vielleicht ebenfo ficher konnte wohl bei einer folchen Un- terfucbung bie Stelle III 4 extra casae limen zum Ziele fuhren*).

O. Keller. *) Selbstverstandlich sind die obigen Bemerkungen vor dem Erscheinen

der Hauthal'schen Scholienausgabe geschrieben, mogen aber immcrhin zur Bestatigung des in ihr bereits richtig gegebenen dienen. D. Red.

Bonn, Druck von Carl Gcorgi. (December 1863.)

This content downloaded from 91.229.248.23 on Wed, 21 May 2014 17:49:51 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions