Rosa. 665-0317, Say... · 2019. 1. 4. · Meyve / Kuşburnu güllerinin (Rosa L. spp.) botanik özellikleri Özet Bu çalışma 2011-2012 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın

www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation

ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 11/1 (2018) 68-79

Research article/Araştırma makalesi

Botanical characteristics of fruit roses / rosehips (Rosa L. spp.)

Hasan ÖZÇELİK *1, Şayeste ÖZÇELİK DOĞAN 2

1 Süleymen Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Isparta, Türkiye 2 Süleymen Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enst., Biyoloji Anabilim Dalı, Isparta, Türkiye

Abstract

This research is carried out in 2011-2012 years. Materials of the study collected from all over Türkiye grown in

Rosarium part of SDU. Botanical Garden. 15 samples from these plants are identified as potential fruit roses for

industry and were carried out botanical characteristics on these samples. The results were compared, discussed and

interpreted with the literatures.

Except for Rosa canina, other species were studied for the first time. The materials selected by us are

belonging to Rosa canina, R. dumalis, R. beggeriana, R. gallica, R. pendulina, R. noisettiana and R. alba. R. alba, R.

pendulina, and R. gallica are old garden roses of Türkiye. The other ones are wild roses of Türkiye. If their lengths are

shorter, their fruit productions are being increased. R. dumalis subsp. boissieri var. antalyensis (endemic) is the most

important taxon for purposing the fruit roses. The most distributed one is R. canina. R. alba is the first place in terms of

fruit production at da. R. beggeriana is both fruit and an important rose in architecture and dying.

Key words: fruit roses, rosehip, rose production, economy, butterfly bait

---------- ----------

Meyve / Kuşburnu güllerinin (Rosa L. spp.) botanik özellikleri

Özet

Bu çalışma 2011-2012 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın materyalleri Türkiye genelinden toplanan ve

SDÜ. Botanik Bahçesi’nde yetiştirilen yabani veya kültür kuşburnu gülleridir. 15 örnek, potansiyel meyve gülü adayı

olarak belirlenmiş ve bu örnekler üzerinde botanik özellikleri belirlenmiştir. Sonuçlar literatür ışığında karşılaştırılmış,

tartışılmış ve yorumlanmıştır.

Çalışılan gül genotipleri; Rosa canina, R. dumalis, R. beggeriana, R. gallica, R. pendulina, R. noisettiana ve R.

alba’ ya aittir. R. alba, R. pendulina ve R. gallica’ ya ait örnekler Türkiye’nin eski bahçe güllerindendir. Diğerleri ise

Türkiye’nin doğal yayılış gösteren gülleridir.

R. canina dışındaki türler ilk kez tarafımızdan çalışılmıştır. Bitkide boy kısaldıkça meyve verimi artmaktadır.

R. dumalis subsp. boissieri var. antalyensis (endemik) meyve gülcülüğü açısından en önemli taksondur. R. canina ise

Türkiye’de yaygın kuşburnu türüdür. Meyve analizleri de oldukça önemli çıkmıştır. R. alba ise dekarda meyve üretimi

açısından ilk sırada yer almaktadır. R. beggeriana sadece meyve gülü olarak değil, peyzaj ve boya amaçlı olarak da

önemli bir değerdir.

Anahtar kelimeler: meyve gülü, kuşburnu, meyve gülcülüğü, ekonomi, kelebek besini

1. Giriş

Kuşburnu gülleri genellikle rizomlu, dik, tırmanıcı veya sarkık formlu 0.25-5.0 (-7.0) m boylanabilen, uzun

ömürlü ve çalı formunda, odunsu bitkilerdir. Güller içerisinde en uzun ömürlü bitkiler bu grupta toplanmıştır. Halen

Almanya’ da bir kilisenin bahçesinde en az 300 yıllık olduğu sanılan bir kuşburnu bitkisi bulunmaktadır (Erenberk,

1991). Fazla bakım istemezler. Olumsuz ekolojik şartlara karşı toleranslıdırlar. Rizomlu (toprak altı gövdesi) oldukları

* Corresponding author / Haberleşmeden sorumlu yazar: Tel.: +90353957071; Fax.: +902462114399; E-mail: [email protected] © 2008 All rights reserved / Tüm hakları saklıdır BioDiCon. 665-0317

http://www.biodicon.com/

Hasan ÖZÇELİK et al., Botanical characteristics of fruit roses / rosehips (Rosa L. spp.)

Biological Diversity and Conservation – 11 / 1 (2018) 69

için de yangın, otlatma, ağaç kesimi vs.den pek fazla zarar görmezler. Yılan, kuş, arı, kelebek vb. için uygun yaşam

ortamı oluştururlar. Pek çok hayvan türü dikenli kuşburnuların olduğu bir ortamda kendilerini güvende hissederler;

çiçek ve meyveleriyle beslenirler. Kuşlar, yılanlar, ayı, yaban domuzu, kelebek, arı, sinek, karınca vb. yabani

hayvanlara gıdaları olması yanında hastalıklara karşı direnç kazandıran bir ilaçtır. Endemik bir tür olan Dedegül Dağı

ve çevresindeki Apollo kelebeğinin (Parnassius apollo) bir çok yerde populasyonu azalırken Dedegül dağında

kuşburnularla beslenerek başka yerlere göç etme ihtiyacı hissetmediği düşünülmektedir. Ön gözlemlerimize göre bu

kelebek türünün en çok beslendiği bitkiler önem sırasına göre; Rosaceae, Asteraceae (Compositae), Lamiaceae

(Labiatae) ve Brassicaceae (Cruciferae) üyeleridir. Ancak alanın kireçtaşı bakımından zengin olması, bu kayacın asit

yağmurlarını önlemede çok etken oluşu, ormanlık ve biyolojik çeşitlilik açısından zengin oluşu sebebiyle Dedegül dağı

kelebekler için önemli bir yaşam alanı olmuştur.

Dedegül dağı Türkiye güllerinin en önemli farklılaşma merkezidir. Dedegül dağında 12 yabani türe bağlı 60

kadar gül genotipi yetişmektedir. Ayrıca bu dağ yabani güllerin türler arası melezleri ve ekotipleri açısından da çok

zengindir. Dedegül dağı ve Bozburun dağı ardışık sıradağlardır. Bu dağ silsilesi yabani gül türleri ve meyve ağaçları

açısından çok önemlidir. Yöredeki meyveciliğin başarısında etkisi çok yüksektir. R. dumalis subsp. boissieri var.

antalyensis sadece bu alanda yetişir ve yöreye endemiktir. Meyve gülü açısından Dünyadaki en önemli genotiptir.

Özçelik vd. (2012)’ ne göre; kuşburnu bitkilerinin anavatanı Batı Asya olup en çok çeşitlilik Türkiye’dedir.

Çünkü Türkiye Avrupa ile Asya arasında geçiş konumundadır. Bu zenginliğin tarihi, kültürel ve ekolojik sebepleri

vardır. Nillson (1972) ve İlisulu (1992) gülün orijin merkezinin Asya olduğunda müttefiktir. Bu görüş ilk kez User

(1967) tarafından ileri sürülmüştü (Keleş ve Kökosmanlı, 1996). Orta ve Batı Asya, Kafkasya, Kazakistan, Kırgızistan,

Avrupa, Kuzeybatı Afrika, Irak ve İran’ ın kuzey ve batı kesimleri, Afganistan'ın kuzeyi, Pakistan, Keşmir ve Bağımsız

Devletler Topluluğu’ nu da içine alan çok geniş bir alanda doğal olarak yetişmektedir (Özçelik, 2013). Orta Asya' da

2200 m; Türkiye, İran, Afganistan ve Pakistan'da 2500 (-2700) m ve Irak' ta 2900 m rakıma kadar yetişebilir. Ülkemizin

her bölgesinde doğal olarak yetişmektedir. Trakya, Batı ve Karadeniz ile İç Anadolu bölgelerimizde çeşitlilik biraz

zayıflamaktadır. Ancak Doğu Karadeniz Bölgesi’ nde ise yoğunlaşmaktadır. Orman kenarlarında, açıklarında,

hendeklerde, tarla ve yol kenarlarında sıkça görülmektedir (Yılmaz vd., 1996; Özçelik, 2013). Meyveleri endüstriyel

amaçlı olarak kullanılabilecek 20 civarında yerli gül çeşidimiz tespit edilmiştir (Özçelik, 2010). Bunlardan 5’i

dikensizdir. Toplam kuşburnu genotip potansiyeli 150 civarındadır.

Kuşburnu bitkileri çok yönlü kullanım ve tüketim alanına sahiptir. Kesme çiçek olan güllere anaç olarak, çalı

formunda olmasından dolayı park ve bahçelerde peyzaj bitkisi, dikenli olması nedeniyle yol kenarlarının

ağaçlandırılmasında ve çit amaçlı, hoş görüsünün yüksek olması nedeni ile verimsiz arazilerin bitkilendirilmesinde,

derin kök yapıları nedeniyle erozyonu önlemede değerlendirilirken; kırsal kesimlerde odunu yakacak olarak; sürgün,

yaprak ve tohumları hayvan yemi olarak da kullanılmaktadır (Arslan vd., 1996; Karaçalı, 1990; Şen ve Güneş, 1996).

Gıda, ilaç, kozmetik, ve boya diğer kullanım alanlarıdır. Hastalık ve zararlılara dayanıklı olması, farklı iklim ve toprak

özelliklerine karşı toleranslı olması kullanım alanını artırmıştır.

Temel bilimlerin görevlerinden birisi de teknik terim üretmektir. Yabani olsun / olmasın meyveleri (hipantium)

kullanılan gülllere” kuşburnu, İtburnu, tuttumsalmaz” gibi isimler verilmekle beraber sanayi amaçlı olarak kitlesel

üretime girebilecek, endüstriyel amaçlı kuşburnu genotiplerine “meyve gülü” denilmiştir. Gül meyvesi bir sanayi

hammaddesidir. Bu meyveyi üreten bitki de meyve gülüdür. Endüstriyel amaçlı olduğuna göre meyve güllerinin dekar

başına verimi, olgunlaşma zamanı, toplama kolaylığı, kişi başına hasad miktarı, hasad süresi, meyvenin görüntüsü, raf

ömrü, kimyasal içeriği, çekirdek /meyve eti oranı gibi özelliklerin belirlenmesine ve bir standart oluşturulmasına ihtiyaç

vardır. Bu makalede, endüstriyel amaçlı olarak belirlenen ve koleksiyonumuzda bulunan bazı kuşburnu genotiplerinin

botanik özellikleri anlatılmaktadır. Çalışmamızın bilim dünyasına, tarımcılara, sanayici ve işadamlarına, ayrıca konuya

ilgi duyan diğer kesimlere bir fikir vermesi amaçlanmaktadır.

2. Materyal ve yöntem

2011-2012 yılı Mayıs-Ekim ayları arasında SDÜ Botanik Bahçesi’nde (Isparta) arazi çalışması yapılmış olup

15 meyve gülü genotipinin botanic özellikleri belirlenmiş, fotoğrafları çekilmiş ve gerekli teknik notlar alınmıştır.

Çalışma materyali seçilen bitkilerden uygun şekilde örnekler alınarak tekniklerine göre herbaryum materyali haline

getirilmiş ve GUL Herbaryumu’ nda (SDÜ. Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Isparta) koruma altına alınmıştır.

Bu herbaryumda ilgili eserlerden (Nilsson, 1972; Tutin vd., 2001; Roberts vd., 2003) yararlanarak örneklerin bilimsel

teşhisi tarafımızdan yapılmıştır.

Toplanan bitkilerin kayıt no.ları ve adları Çizelge 1.de belirtilmektedir. Kullanılan metotların çoğu

tarafımızdan belirlenmiş ve ilk kez uygulanmıştır. Dolayısıyla literature ilk kez girmektedir. Arazi (tarla) çalışmaları

sırasında meyve gülü adayı olarak düşünülen kuşburnu (yabani) ve bahçe gülü genotipleri geldiği ve üretildiği alandaki

meyve verimi dikkate alınarak belirlenmiştir. Ayrıca meyve / kuşburnu kalitesinin belirlenmesinde önemli kriterler

tarafımızdan belirlenmiş; bu özellikler aşağıda belirtilmiştir:

Bitki ve dal başına çok miktarda meyve oluşturan,


70 Biological Diversity and Conservation – 11 / 1 (2018)

Dekar başına meyve verimi fazla olan,

Meyvesi iri ve etli kısmı fazla olan,

Meyvede çekirdek sayısı ve çekirdek miktarı az olan,

Meyve (Hipantium) etinin dış yüzeyi ve çekirdekleri az tüylü veya tüysüz olan,

Meyve hasadı kolay olması için bitki boyu kısa olan,

Gövdede dikeni az ve/veya zayıf olan, mümkünse dikensiz olan,

Raf ömrü fazla olan (meyveleri toplandıktan sonra kısa süre içinde bozulmayan),

Yetişme ortamındaki çevre şartlarına (rakım, ışık, sıcaklık, toprak, kaya vb. ekolojik faktörlere) hoşgörüsü

fazla olan,

Müşteri beğernisi fazla olan,

Kimyasal bileşimi standartlara uygun olan,

Hasad süresi uzun olan,

Hastalık ve zararlılara dirençli olan genotipler potansiyel meyve gülü adayı olarak seçilmiştir.

Arazide yapılan biyolojik çalışmaların içeriği ve metodu aşağıda anlatılmaktadır:

2.1. Meyvede biyolojik özelliklerin belirlenmesi

Arazi çalışmaları sırasında toplanan meyve örneklerinin biyolojik çalışmaları yapılmıştır. Çalışmaların bir

kısmı GUL

Herbaryumu’ nda, Ekolojik Ürünler Laboratuvarı’nda (SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü) ve bir

kısmı SDÜ Botanik Bahçesi’nde (Isparta) gerçekleştirilmiştir.

Arazi çalışmaları sırasında taze olarak yaklaşık 500 g meyve örneği alınmıştır Biyolojik çalışmalar

sonunda meyve sapı, meyve eti ve çekirdeği birbirinden elle ayrılarak güneş ışığı ve nemden uzak bir alanda

kurutulmuştur. Meyve eti ve çekirdekler tüylerden arındırılmış ve numuneler analizlere hazır hale getirilmiştir.

Analizlerin yapılması için uygun çözelti ve ortamlar sağlanıncaya kadar içerikte herhangi bir bozulma olmaması için -

20 °C derin dondurucuda bekletilmiştir.

İncelenen özellikler ve metodları aşağıda belirtilmektedir:

Meyvenin şekli: Geometrik şeklini ifade eder. Gözlem yapılarak belirlenmiştir.

Meyvede renk tayini: Meyvede çıplak gözle yapılmıştır.

Meyvede tüylenme: Çıplak gözle bakılarak tüysüz, az tüylü ve tüylü olarak gruplandırılmıştır.

Bitkide meyve sayısı: Hasat sırasında bitkideki yıllık üretilen tüm meyve sayısını ifade etmektedir.

Bitkide meyve ağırlığı: Hasat sırasında bitkideki yıllık üretilen meyvenin toplam ağırlığı 0.00 g’ a duyarlı

hassas terazi ile tartılarak belirlenmiştir.

Meyve sapı uzunluğu: Cetvelle ölçülerek 10 ölçümün aritmetik ortalaması alınmıştır.

Meyve sapı ağırlığı (taze-kuru): Hasat edilen bitkideki tüm meyvelerin saplarının toplam ağırlığı taze ve

kuru olarak 0.00 g’ a duyarlı hassas terazi ile tartılmıştır. Meyve sapı taze iken ve güneş ışığı almayan, nemden uzak bir

ortamda tam kuruluğa ulaştıktan sonra 0.00 g’ a duyarlı hassas terazi ile tekrar ölçülmüştür.

Bitki boyunun belirlenmesi: Toprak seviyesinden itibaren ölçülmüş, çok dallı olanlarda ana gövdelerin

ortalaması dikkate alınmıştır.

Bitki ana dal sayısı ve dallanma: Bitkilerin dallanma şekli, gövde sayısı vb. morfolojik özellikleri

doğrudan çıplak gözle incelenmesi ve sayımı sonucu belirlenmiştir.

Gövdede diken durumu: Bitkinin çıplak gözle incelenmesi ve diğer güllere göre mukayese dayanmaktadır.

Diken durumu; sık, orta, seyrek, çok seyrek ve dikensiz olarak gruplandırılmıştır.

Meyve olgunlaşma zamanı: Bitkinin taşıdığı meyvelerin yaklaşık % 70’ inin olgunluğa ulaştığı tarihtir.

Meyvenin hasat sırasında direnme gücü: Meyvenin gövdeden ayrılma sırasındaki direnme gücünü ifade

etmektedir. Toplayıcının algısına göre zayıf, orta ve kuvvetli olarak gruplandırılmıştır.

Meyve büyüklüğü: Meyvelerin boyu ve eni 0.00 mm’ye duyarlı elektronik kumpas ile ölçülerek

kaydedilmiştir.

Meyve ağırlığı: Her bir meyvenin ağırlığı tek tek 0.00 g’ a duyarlı hassas terazi ile tartılarak belirlenmiştir.

Her numaradan ilk yıl (2011) 15, ikinci yıl (2012) 20 adet meyve tek tek tartılarak kaydedilmiştir. Daha sonra toplam ve

ortalama değerler belirlenmiştir.

Meyve eti ağırlığı: Meyvelerden çekirdekler çıkartıldıktan sonra her bir meyvenin meyve eti ağırlığı 0.00

g’ a duyarlı hassas terazi ile ölçülerek kaydedilmiştir. Daha sonra toplam ve ortalama değerleri alınmıştır.

Meyve hacmi (%, kuru hacim): 1000 ml’ lik cam behere 100 adet taze meyve eklenerek ölçüm yapılmıştır.

Meyve hacmi (%, taşırmalı sulu hacim): 1000 ml’ lik cam beher kendisini alacak bir kabın içine

oturtulmuştur. Behere su eklenerek son noktasına kadar doldurulmuştur. Üzerine tek tek 100 adet kuşburnu meyvesi

eklenmiştir. Taşan su dereceli ölçülü silindire doldurularak ölçüm yapılmıştır.



Çekirdek ağırlığı: Her bir meyveden çıkartılan çekirdeklerin tümü ağırlığı 0.00 g’ a duyarlı hassas terazi

ile tartılarak değeri belirtilmiştir. Daha sonra toplam ve ortalama değerleri alınmıştır.

Toplam çekirdek sayısı: Her kuşburnu bitkisinin meyvelerinden ilk yıl (2011) 15, ikinci yıl (2012) 20 adet

meyve ayrılmış; bu meyvelerin her birinin taşıdığı çekirdek sayısı belirlenmiştir. Daha sonra toplam ve ortalama

çekirdek sayısı hesaplanmıştır.

3. Bulgular

3.1. Arazi Çalışması Sonuçları

Materyal olarak seçilen kuşburnu bitkilerinin arazi bilgileri aşağıdaki gibidir (Tablo 1):

Bitki boyu: 0.70–2.50 m arasında,

Bitkide ana gövde sayısı ve dallanma: Tabanda 2–15 gövdeli,

Gövdede diken durumu: 6 bitki çok seyrek dikenli, 6 bitki seyrek dikenli, 2 bitki orta, 1 bitki sık dikenli olarak,

Hasad zamanı: Kuşburnu meyveleri 7 genotipte Eylül ayı başında, 6 genotipte Eylül ayı ortasında, 2 genotipte

Eylül ayı sonunda olgunlaşmaktadır. Bu durum incelenen genotiplerin Isparta şartlarına adapte olduklarını ve iklim

şartlarına göre meyve olgunlaşma zamanının değişebileceğini göstermektedir.

Hasadta meyve direnme gücü: 3 genotipte zayıf, 6 genotipte orta kuvvetli, 6 genotipte kuvvetli olarak tespit

edilmiştir. Meyvenin direnme gücü meyve hasadını kuvvetli şekilde etkilemektedir ve meyve toplanma sırasında sarf

edilen enerji ile doğru orantılıdır.

Tablo 1. Kuşburnu genotiplerine ait bazı arazi gözlemleri

Bitki No.

Takson

Bitki Boyu

(cm)

Bitkide Ana

Gövde Sayısı

(Tabanda)

Meyve

Olgunlaşma

Zamanı

Meyve

Direnme Gücü

(Hasadta)

Gövdede Diken Durumu

502 R. gallica L. 100-150 5-15 gövdeli

Eylül ortası

Orta Sık dikenli

591 R. gallica L. 125-200 7-12 gövdeli Kuvvetli Orta sıkılıkta dikenli, tabanda daha

sık ve büyük dikenli

730 R. alba L. 100-150 5 gövdeli Orta Seyrek dikenli

734 R. pendulina L. 150-200 3 gövdeli Kuvvetli Seyrek dikenli

1242 R. dumalis Bechst.

subsp. boissieri

(Crepin) Ö. Nilsson

var. boissieri

100-170

8 gövdeli

Eylül başı

Orta

Seyrek dikenli, tek tip ve orta

büyüklükte

1260 R. beggeriana

Schrenk

100 3-8 gövdeli Eylül başı Zayıf Çok seyrek dikenli

1274 R. gallica L. 150-200 3-7 gövdeli Eylül sonu Orta Orta sıklıkta dikenli ve tek tip dikenli

1279 R. gallica L. 150 8-10 gövdeli Eylül başı Zayıf Çok seyrek dikenli

1733 R. gallica L. 100-150 3-8 gövdeli Eylül başı Kuvvetli Çok seyrek dikenli

1910 R. canina L. 100-140 9-10 gövdeli Eylül sonu Orta Dikensiz veya seyrek dikenli.

Dikenler gövde tabanında seyrek

dikenli, üstünde ise diken yoktur.

2154 R. gallica L. 70-100 10-12 gövdeli Eylül başı Zayıf Seyrek dikenli

215/B R. gallica L. 100-200 8-15 gövdeli Eylül ortası Kuvvetli Seyrek dikenli

2470 R. noisettiana

Thory

200-250 3-4 gövdeli Eylül ortası Orta Çok seyrek dikenli

2478 R. canina L. 100-225 5-8 gövdeli Eylül başı Kuvvetli Çok seyrek dikenli, dikensiz

veya zayıf dikenli 13276 R. dumalis Bechst.

subsp. boissieri

(Crepin) Ö. Nilsson

var. boissieri

150-200

2 gövdeli

Eylül başı

Kuvvetli

Çok seyrek dikenli



3.2. İncelenen kuşburnu türlerinin botanik özellikleri

Materyal olarak seçilen kuşburnu bitkilerinin meyvelerine ait biyolojik özellikler aşağıdaki gibidir (Tablo 2).

Ülkemizde kuşburnu amaçlı kullanılabilecek potansiyel türler: Rosa canina L., R. dumalis Bechst., R. rugosa

Thunb, R. heckeliana Tratt., R. pisiformis (Christ) D. Sosn., R. banksiae W.T. Aiton, R. foetida J. Herrmann, R.

borboniana Desp., R. alba L., R. elymaitica Boiss. & Hausskn., R. hemisphaerica J. Herrmann, R. hirtissima

Lonacz, R. pimpinellifolia DC., R. beggeriana Schrenk, R. agrestis Savi, R. villosa L., R. iberica Stev., R.

tomentosa Smith, R. pulverulenta Bieb., R. pendulina L.’dir. Kuşburnu çeşitlerini daha yakından tanımak için aşağıda

bazı botanik özellikleri belirtilmiştir:

Kuşburnu türleri hermafrodit çiçekli olup, çok sayıda erkek ve dişi organa sahiptir. Çiçek tablasının

etlenmesiyle meydana gelen yalancı meyve (hipantium) mekik, testi, huni, küre, basıkküre şeklinde, farklı büyüklüklerde,

etli parlak, olgunlaşmadan önce yeşil, olgunlaşınca kiremit renginden parlak kırmızıya kadar değişir. Meyvenin dış

kısmı kuşburnu türüne göre tüylü ya da tüysüz, meyve içi az ya da çok tüylü olup birkaç adet ya da çok sayıda

çekirdek (aken) içermektedir. Çekirdekler oblong veya oblong linear şekilli, genelde sarımtırak beyaz renkli, tüylü

veya tüysüz, genelde zor çimlenir veya verimsizdirler. Meyveler genelde kışın bitki üzerinde kalabilmektedir.

Meyve şekli: Genotiplerden 9 bitkide ovoit, 3 bitkide mekik, 3 bitkide eliptik olarak; Meyve rengi: 2 genotipte

kiremit kırmızısı, 2 genotipte kırmızı, 1 bitkide bayrak kırmızısı, 6 genotipte turuncu, 2 genotipte koyu turuncu, 1

bitkide limon sarısı, 1 bitkide turuncuya yakın sarı olarak tespit edilmiştir.

Meyve dış yüzeyinde tüy durumu: 12 bitkide tüysüz (glabrous), 2 bitkide az tüylü, 1 bitkide tüylü olarak tespit

edilmiştir.

Meyve hacmi (%): Kuru hacim gibi 100 meyvenin hacmi ölçüldüğünde; 1 genotipte 200-299 ml, 6 genotipte

300-399 ml, 3 genotipte 400-499 ml, 4 genotipte 500-599 ml, 1 genotipte 600- 699 ml arasında olduğu tespit edilmiştir.

Değişim aralığı 238 (en küçük) ile 638 (en büyük) ml’ dir.

Meyve hacmi (%) (taşırmalı sulu hacim) 100 meyvenin taşırdığı su hacmi; 5 bitkide 100- 199 ml, 6 bitkide

200-299 ml, 4 bitkide 300-399 ml arasında tespit edilmiştir. Değişim aralığı 100 (en küçük) ile 350 (en büyük) ml’dir.

Bitkide toplam meyve sayısı 5 genotipte 100-199, 8 bitkide 200-299, 2 bitkide 300-399 sayıları arasında

olduğu tespit edilmiştir. Değişim aralığı 100 (en küçük) ile 344 (en büyük) adettir.

Bitkide toplam meyve ağırlığı: 2 genotipte 200-299 g, 2 genotipte 300-399 g, 6 genotipte 400-499 g, 1

genotipte 500-599 g, 3 genotipte 600-699 g, 1 genotipte 700-799 g arasında olduğu tespit edilmiştir. Değişim aralığı

215.39 (en küçük) ile 727.93 (en büyük) g’dır.

Meyve sapı uzunluğu: 0.2-5,0 cm arasında değişiklik göstermektedir.

Meyve sapı ağırlığı: Taze örneklerde 2.06–16.04 g arasında; kuru örneklerde 1.28–9.2 g arasında değişiklik

gösterdiği saptanmıştır.

Meyve boyutları: Boyu 1. yıl 17.38-31.5 mm; 2. yıl 12.60-32.45 mm arasında bulunmuştur. Meyve eni 1. yıl 9.67-

18.99 mm, 2. yıl 9.58-16.46 mm; en düşük 1910 no.lu bitkide 9.58 mm olarak bulunmuştur.

Meyve boyu:

1. yıl en yüksek 2478 no.lu bitkide 31.52 mm, 734 no.lu bitkide 30.67 mm ve 1910 no.lu bitkide 28.98 mm;

en düşük meyve boyu 2154 no.lu bitkide 17.38 mm;


en düşük 2154 no.lu bitkide 12.60 mm olarak bulunmuştur.

Meyve eni:


en düşük 1260 no.lu bitkide 9.67 mm;

2. yıl en yüksek 2154 ve 2470 no.lu genotiplerde 16.46 mm, 734 no.lu genotipte 16.10 mm ve 2478 no.lu genotipte

16.04 mm olarak bulunmuştur.

Meyve ağırlığı:

1. yıl 0.795-4.957 g, 2. yıl 0.430-2.9 g değerleri arasında bulunmuştur. En yüksek 2470 no.lu genotipte 4.957 g,

13276 no.lu genotipte 4.47 g ve 1279 no.lu genotipte 4.230 g; en düşük 2154 no.lu bitkide 0.795 g,

2. yıl en yüksek 2478 no.lu genotipte 2.9 g, 734 no.lu genotipte 2.205 g ve 2470 no.lu genotipte 2.045 g; en düşük

1279 no.lu genotipte 0.430 g olarak bulunmuştur.



Tablo 2. Kuşburnu meyve örneklerinin bazı biyolojik özellikleri

Bitki No. Meyve

şekli

Meyve

rengi

Meyve yüzeyi

tüy durumu

Meyve hacmi

% (kuru) (ml)

Meyve

Hacmi %

(sulu) (ml)

Bitkide

meyve

sayısı

Bitkide

meyve

ağırlıığı (g)

Meyve sapı

uzunl. (cm)

Meyve sapı

ağırlığı (g)

Taze / Kuru

502 Mekik Kiremit

kırmızısı

Tüysüz 238 100 315 446.75 1.5-4 10.68 / 6.45

591 Mekik Turuncu Tüysüz 373 200 268 582.65 1-3 6.5 / 5.1

730 Ovoit Limon

sarısı

Az tüylü 481 250 187 434.46 2-5

10.0 / 5.37

734 Ovoit Bayrak

kırmızısı

Tüysüz 387 200 284 625.39 1.5-3 13.91 / 7.2

1242 Ovoit Turuncu Tüysüz 532 300 127 314.62 1-1.5 3.80 / 2.1

1260 Ovoit Turuncuya

yakın sarı

Tüysüz 427 230 234 459.52 0.5-1 4.34 / 2.1

1274 Mekik Turuncu Tüysüz 363 180 344 727.93 1-1.5 8.77 / 5.65

1279 Ovoit Kiremit

kırmızısı

Tüysüz 638 350 100 270.21 1-1.5 2.60 / 1.28

1733 Ovoit Koyu

turuncu

Az tüylü 327 140 214 406.33 1-1.5 4.76 / 2.3

1910 Eliptik Turuncu Tüysüz 330 160 245 484.88 0.2-1.5 4.17 / 2.07

2154 Eliptik Koyu

turuncu

Tüysüz 526 290 100 215.39 1.5-4 2.84 / 1.44

2154-B Eliptik Turuncu Tüysüz 404 210 272 620.24 2-4 16.04 / 9.20

2470 Ovoit Kırmızı Tüysüz 578 320 147 450.90 2-4 10.0 / 6.56

2478 Ovoit Turuncu Tüysüz 373 190 201 384.03 0.5-1.5 6.34 / 3.35

13276 Ovoit Kırmızı Tüylü 571 330 257 634.08 1-5 10.64 / 7.85

Meyve sertliği:

1. yıl 3.0-28.0 Lb, 2. yıl 1.0-28.0 Lb değerleri arasında bulunmuştur. 1.yıl en yüksek 591 no.lu genotipte 28.0 Lb,

502 no.lu genotipte 27.0 Lb ve 734 no.lu genotipte 26.0 Lb; en düşük 1279 no.lu genotipte 3.0 Lb olarak

bulunmuştur. 2. yıl en yüksek 502 no.lu genotipte 28 Lb, 1910 no.lu genotipte 27.5 Lb ve 734 no.lu genotipte

26.5 Lb; en düşük 730 no.lu genotipte 1.0 Lb olarak bulunmuştur.

Meyve eti ağırlığı: 1. yıl 0.421-3.422 g, 2. yıl 0.295-1.60 g değerleri arasında bulunmuştur. 1. yıl en yüksek 1279

no.lu genotipte 3.422 g, 2470 no.lu genotipte 3.378 g ve 13276 no.lu genotipte 3.07 g; en düşük 2470 no.lu genotipte

0.421 g olarak bulunmuştur. 2. yıl en yüksek 734 no.lu genotipte 1.60 g, 2154 no.lu genotipte 1.4 g ve 2470 no.lu

genotipte 1.280 g; en düşük 1279 no.lu genotipte 0.295 g olarak bulunmuştur.

Bir meyvenin toplam çekirdek ağırlığı:

1. yıl 0.125-1.579 g, 2. yıl 0.025-1.9 g değerleri arasında bulunmuştur. 1. yıl en yüksek 2470 no.lu genotipte 1.579 g,

13276 no.lu genotipte 1.47 g, 734 no.lu genotipte 1.435 g; en düşük 730 no.lu genotipte 0.125 g olarak bulunmuştur.

2. yıl en yüksek 2478 no.lu genotipte 1.9 g, 2470 ve 734 no.lu genotipte 0.765 g; en düşük 730 no.lu genotipte

0.025 g olarak bulunmuştur.

Bir meyvede toplam çekirdek sayısı:

1. yıl 64-445, 2. yıl 54-643 değerleri arasında bulunmuştur. 1. yıl en yüksek 1274 no.lu genotipte 445, en düşük 730

no.lu genotipte 64 adet olarak bulunmuştur. 2. yıl en çok 734 no.lu genotipte 643, en az 730 no.lu genotipte 54 adet

olarak bulunmuştur..

4. Sonuçlar ve tartışma



Yapılan bu çalışma ile kısmen selekte edilen kuşburnu örneklerinin biyolojik özelliklerinin ortaya çıkarılması

amaçlanmıştır. Kuşburnu gülleri Mayıs-Haziran aylarında açan çiçekleri, sonbaharda olgunlaşan ve parlak renkli

meyveleri ile peyzaj açısından çekici bir özelliğe sahiptir (Yılmaz vd., 1996).

Isparta halk pazarlarında ve aktarlarında 2016 yılı için taze kuşburnu meyveleri 3-6 Tl. / kg’den, kurutulmuşu

10-15 Tl. / kg’den satılmıştır. Kuşburnu çeşitleri verim ve ekonomik değer açısından yağ güllerinden geride değildir.

Hele hele dikensiz ya da az dikenli, meyvesi bol ve kaliteli olan çeşitler üretilebilirse 5.000-10.000 tonluk bir üretim

için satış ve işleyecek fabrika sıkıntısı yok görülmektedir. Ancak bu konuda öncülük yapmak yine firmalara

düşmektedir. Alım garantili olarak çiftçilerle sözleşme yapılmalı, sanayi amaçlı meyve gülü fidanları çiftçiye

dağıtılmalıdır. Endüstriyel amaçlı kuşburnu genotiplerinde seleksiyon çalışmaları yapılmalı; bir an önce ıslah

çalışmalarına başlanmalıdır.

Kuşburnu bitkilerinin meyvelerinde renk analizi üzerine yapılmış bir çalışma görülmediğinden bulgularımızı

karşılaştırma imkânımız bulunmamaktadır. Meyve rengi ile meyvenin kimyasal bileşimi arasında bir ilişki

bulunmaktadır. Kuşburnu bitkilerinde meyve sıklaştıkça ve irileştikçe genel olarak kalite düşer, olgunlaşma (erme)

hızlanır. Dalda tek tek meyveli oluş, iri oluş demektir. Geç olgunlaşan meyveler daha etlidir. Yabani formların

meyveleri soğuğa ve olumsuz çevre şartlarına karşı bahçe güllerinden daha dayanıklıdır. R. alba iri meyveli ve rekoltesi

yüksek bir tür olmasına ragmen R. canina ve R. dumalis ve R. gallica kadar soğuğa dayanıklı değildir. Hasatta ve

tüketimde bu durum dikkate alınmalıdır. Dekar başına yıllık verim R. dumalis için 400, R. canina için 450, R. alba için

600 kğ/da tahmin edilmiştir. İlk 2 yıl verimsiz, 3. yılda 50 kğ/da, ilerleyen zamanda türler arasındaki farklılıklar daha

belirgin hale gelmektedir. Diğer türler için verim hesaplaması örnek yetersizliği nedeniyle tahmin edilememiştir. Verim

durumu değişmese bile hasadı kolay olacak dikensiz kuşburnu türleri çoğaltılmaktadır. Bu denemelerin sonucunda diğer

türlerin verim miktarı belirtilebilecektir. Mevcut sonuçlar ışığında kuşburnu genotiplerinin yağ gülcülüğünden daha az

gelir getirmeyeceği söylenebilir. Kuşburnu tarımının ilaçlama, gübreleme, budama ve hasad zamanının uzunluğu gibi

işlemlerde avantajları söylenebilir. Ancak dikensiz grup hariç sık dikenlilerde hasad yağ gülünde çiçek hasadına göre

daha zordur. Kuşburnu hasadını kolaylaştırmak amaçlı toplama makinesi tasarlanıp üretilmelidir. Tarafımızdan

tasarlanan ve prototip olarak yapılan toplama tarakları bulunmaktadır. Bu taraklar geliştirilmelidir. Hasad işlemi

kolaylaştırılabilirse kuşburnu üretimi oldukla avantajlı ve kârlı bir tarımsal faaliyet haline getirilmiş olacaktır. Bu

tarımsal faaliyetin en önemli sorunu hasad yapacak işçi bulma sorunudur. Dikensiz kuşburnu üretimi ile bu sorun

kısman çözülür. Tarımsal üretimin artması endüstriyel üretimi teşvik edecektir. Endüstriyel amaçlı kurburnu tarımının

yapılabileceği alanlar Türkiyenin gül farklılaşma merkezleri ile pareleldir. Yani Göller Yöresi (Isparta, Burdur, Denizli,

Antalya, Afyonkarahisar, Konya), Doğu Karadeniz(Gümüşhane, Bayburt, Trabzon, Rize vs.), Güneydoğu Anadolu

(Diyarbakır, Adıyaman, Gaziantep,.), Doğu Anadolu(Erzincan, Malatya), Orta Anadolu (Sivas, Çankırı, Çorum,

Yozgat; Konya’nın dağlık ve Akdenize yakın olan kesimleri), Kastamonu civarı önceliklidir. R. gallica’nın en çok

genotipi Çankırı çevresinde tespit edilmiştir. Dolayısıyla Çankırı ilimiz için kuşburnu üretiminde R. gallica;

Gümüşhane gibi Karadeniz bölgesindeki illerimizde R. alba, R. rugosa ve R. dumalis; Göller yöresinde ve Doğu

Karadenizde R. dumalis, R. alba ve R. gallica tercih edilmelidir. Ege bölgesinin dağlık kesimlerinde de üretim

yapılabilir. Muğla, İzmir, Manisa, Kütahya’nın yüksek ve dağlık kesimleri bu amaca uygun yerlerdir.

Örnekler doğadan toplanırken itina ile seçilmiştir. Tohumdan çoğaltılmamış, köklü olarak getirilmiştir. Tarla

ortamında yetiştirildiğinde meyve verimi düşen genotipler önemli görülmemiştir. Hasad sırasında dalları kesilerek

meyveleri toplanan genotipler hem strese sokulmuş, hem de bitki hastalıklı ve kuru dallarından arındırılmıştır. Bu

uygulama meyve verimini arttırmakta; bakımı da kolaylaştırmaktadır. Tür ve genotip tercihi ekolojik şartlara uyumlu

olmalıdır. Bu da ön denemelerle ortaya çıkarılabilir.

Bitkinin vejetasyon döneminde yeterli yağış alması meyve iriliğini artırmaktadır (Güleryüz ve Ercişli, 1996).

Zira bu taksonlar doğal ortamlarında genel olarak yeterli su bulamadıklarından meyveleri küçük olabilmektedir

Tarımsal üretimde kuşburnulara yapılacak sulama Isparta koşulları için Temmuz ayından önce olmamalıdır. Ancak

bazı türler genetik özellikleri gereği küçük meyvelidirler. Küçük meyveli olanlar soğuğa daha dayanıklıdır. Diğer bir

ifade ile C vitamin bakımından daha zengindirler. R. arvensis, R. sempervirens ve R. phoenicia türlerinin meyveleri

çok küçüktür. Bu gruptaki genotipler tarımsal üretim açısından ayrıca araştırılmalıdır. Seleksiyon amaçlı kaliteli

çeşitlerin tespiti için aynı ortamda yetiştirilmeleri gerekmektedir. Bazı çeşitlerde kuraklık ve soğuk stresi meyve

üretimini artırmaktadır. Böyle çeşitler tarla ortamında vejetatif büyüyerek meyve oluşturmayabilir. Araştırma materyali

seçilen kuşburnulara ait bulguların karşılaştırılşması ve yorumu aşağıdadır:

3.2. Meyve boyu

Nizharadze (1971) tarafından Gürcistan’ da yapılan çalışmada 19.3 mm; Kara ve Gerçekçioğlu (1992)

tarafından Tokat ili ve çevresinde yapılan çalışmada 25.78 mm; Kazankaya vd. (1999) tarafından Van yöresinde yapılan

çalışmada 6.76-27.32 mm; Türkben vd. (1999) tarafından Bursa yöresinde yapılan çalışmada 15.33-21.83 mm;

Kazankaya vd. (2002) tarafından Edremit ve Gevaş yöresinde yapılan çalışmada 10.40-25.10 mm; Türkoğlu ve

Muradoğlu (2003) tarafından Tatvan yöresinde yapılan çalışmada 8.20-16.67 mm; Kazankaya vd. (2005) tarafından

Doğu Anadolu Bölgesinde yapılan bir çalışmada 1.23-4.43 cm; Doğan vd. (2007) tarafından Yüksekova (Hakkari)

yöresinde yapılan çalışmada 17.48-30.20 mm;

http://fef.sdu.edu.tr/gulherbaryumu/tr/herbaryum-veri-tabani/rosa-rugosa-thunb-4586s.html



Ekincialp tarafından 2007 yılında Hakkari bölgesinde gerçekleştirilen kuşburnu seleksiyonu konulu yüksek

lisans tezinde (Van) 23.52 ± 0.14 mm olarak tespit edilmiştir. Doğan vd., (2007)’ni Yüksekova civarında yaptığı

çalışmada meyve boyu 1. yıl 17.38-31.5 mm, 2. yıl 2.60-32.45 mm değerleri arasında tespit edilmiştir.

4.2.Meyve eni

Nizharadze (1971) tarafından Gürcistan’ da yapılan bir çalışmada 11.9 mm; Kara ve Gerçekçioğlu (1992)

tarafından Tokat ili ve çevresinde yapılan çalışmada 15.93 mm; Kazankaya vd. (1999) tarafından Van yöresinde yapılan

çalışmada 10.41-15.53 mm; Kazankaya vd. (2002) tarafından Edremit ve Gevaş yöresinde yapılan çalışmada 10.41-

15.53 mm; Kazankaya vd. (2005) tarafından Doğu Anadolu Bölgesi’nde yapılan çalışmada 1.03-2.66 cm; Mısırlı vd.

(1999) tarafından Kemalpaşa (İzmir)’da yapılan çalışmada 12.24-15.07 mm; Türkben vd. (1999) tarafından Bursa

yöresinde yapılan çalışmada 10.27-14.53 mm; Türkoğlu ve Muradoğlu (2003) tarafından Tatvan yöresinde yapılan

çalışmada 9.65-18.36 mm; Doğan vd. (2007) tarafından Yüksekova yöresinde yapılan çalışmada 1.39-16.24 mm;

Ekincialp (2007) tarafından Hakkari merkezde yapılan çalışmada 14.01 ±0.08 mm olarak tespit edilmiştir.

Yaptığımız çalışmada; meyve eni 1. yıl 9.67-18.99 mm, 2. yıl 9.58-16.46 mm değerleri arasında tespit

edilmiştir. Diğer araştırmacıların sonuçları ile karşılaştırıldığında incelediğimiz örneklerin meyve içeriği ve rekoltesi

bakımından daha önde geldiği anlaşılmaktadır.

Çalışmada seçilen örneklerin getirildiği alandan daha verimli olduğu görülmüştür. Bu durum Isparta iklim

koşullarının güllerde meyve üretimi için daha uygun olduğunu ve çeşitlerin genetik yapı olarak meyve verimine yatkın

olduğunu göstermektedir. Gümüşhane’de Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü elemanlarının yaptığı denemelerde;

dağda bol meyve üretimi olmasına rağmen tarla ortamına dikilen aynı bitkilerin vejetatif olarak azmanlaştığı, meyve

veriminin düştüğü belirtilmektedir. Muhtemelen uygulamada, aşırı gübre verildi ve sulama yapıldı. Bu nedenle bitki

vejetatif organlar daha fazla gelişti. Meyve verimi generatif özellik olduğundan strese giren her canlıda artması

beklenir. Zira canlıların ortak özelliklerinden birisi; neslin devamını garantiye almaktır. Stres faktörü üreme hızını

hızlandırır. Örneklerimizde vejetatif organlarda orantısız artış, generatif organlarda indirgenme görülmeyişi çalışılan

kuşburnu örneklerinde meyve veriminin irsi özellikler tarafından kontrol edildiğini göstermektedir. Isparta ekolojik

şartlarında çevresel faktörler meyve veriminde daha az etkili olmuştur. Bu durum gül endüstrisi açısından sevindiricidir

ve ümitvar sanayi çeşitlerinin elimizde olduğunun ifadesidir.

İncelenen türler iklim ve toprak istekleri bakımından çok fazla seçici değildirler. Yani çevre şartlarına

hoşgörüleri yüksektir (Özçelik, 2013). Bu nedenle ülkemizde değişik toprak tiplerinde, rakımı yüksek veya düşük

vadilerde yetişebilmektedir (Ekincialp, 2007).

Kuşburnu bitkileri ülkemizin her yöresinde doğal olarak yetişmesine rağmen;

Mineralce zengin olan gevşek yapılı, drenajı iyi olan topraklarda,

Kurakçıl olmayan killi topraklarda,

Taş kırıntılı ortamlarda,

Düzlüklerde veya değişik yüksekliklerde (30-2700 m),

Kalkerli killi ortamlarda daha iyi gelişme gösterir,

Humusça fakir, kumlu balçık, balçık topraklarda iyi gelişme gösterir. Yarı nemli ve nemli topraklar ile bol

ışıklı yerler bitki için uygundur. Kökleri oldukça derine indiğinden dolayı kuraklığa karşı son derece dayanıklıdır

(Yılmaz vd., 1996; Özer, 2006).

4.3.Meyve sertliği

Yaptığımız çalışmada 1. yıl 3.0-28.0 Lb, 2. yıl 1.0-28.0 Lb değerleri arasında tespit edilmiştir. Meyve sertliği

üzerine yapılmış herhangi bir çalışma bulunamadığından bulgularımızı karşılaştırma imkânı yoktur. Meyve sertliği

düştükçe olgunlaşma artmakta ve kimyasal bileşimde değişmeler olmaktadır. Hasad zamanı ve çeşit kuşburnu

meyvelerinin sertliğinde etkili olmaktadır. Aynı zamanda bu özellik raf ömrünü ve depolama süresini etkilemektedir.

4.4. Meyve ağırlığı

Yamankaradeniz (1983) tarafından Erzurum yöresinde yapılan çalışmada 0.61–4.95 g; Kara ve Gerçekçioğlu

(1992) tarafından Tokat ili ve çevresinde yapılan çalışmada 3.07 g; Kazankaya vd. (1999) tarafından Van yöresinde

yapılan çalışmada 1.00-2.93 g; Mısırlı vd. (1999) tarafından Kemalpaşa (İzmir)’ da yapılan çalışmada 1.222-2.2049 g;

Türkben vd. (1999) tarafından Bursa yöresinde yapılan çalışmada 0.88-2.22 g; Güneş ve Şen (2001) tarafından Tokat

yöresinde yapılan çalışmada 2.86-4.97 g; Kazankaya vd. (2001) tarafından Adilcevaz (Bitlis) yöresinde yapılan

çalışmada 1. yıl 1.12-3.62 g- 2. yıl 0.91-3.40 g; Kazankaya vd. (2002) tarafından Edremit ve Gevaş yöresinde yapılan

çalışmada 1.00-1.93 g; Türkoğlu ve Muradoğlu (2003) tarafından Tatvan yöresinde yapılan çalışmada 0.41-2.40 g;

Kazankaya vd. (2005) tarafından Doğu Anadolu Bölgesinde yapılan çalışmada 2.04-6.10 g; Doğan vd. (2007)

tarafından Yüksekova (Hakkari) civarında yapılan 2.52-4.48 g; Ekincialp (2007) tarafından Hakkari merkezinde yapılan



çalışmada 2.29 ± 0.03 g; Şavir (2008) tarafından Erzincan’ da yapılan tez çalışmasında 0.91–2.53 g olarak tespit

edilmiştir.

Yaptığımız çalışmada; meyve ağırlığı 1. yıl 0.795-4.957 g, 2. yıl 0.430-2.9 g değerleri arasında tespit

edilmiştir. Yapılan çalışmalara göre bitki ve dekar başına en fazla meyve verimi bizim çalışmamızda bulunmaktadır.

Buna en yakın sonuç Yamankaradeniz (1983) ve Güneş ve Şen (2001)’ in çalışmalarında bulunmuştur. Bu durum

Isparta ekolojik şartlarının kuşburnu tarımına diğer yörelerimizden daha fazla uygun olduğunu ve gülün gen merkezinin

bu yöre olduğunun ispatı olarak değerlendirilmektedir. Aynı zamanda seçilen genotiplerin de kuşburnu anacı olarak

uygun seçildiğini göstermektedir.

Bir meyvenin et ağırlığı 1. yıl 0.421-3.422 g, 2. yıl 0.295-1.60 g değerleri arasında tespit edilmiştir. Meyve eti

C vitamini ve fenolik madde bakımından önemli olup meyve eti miktarının fazla olması kalite açısından önemli bir

kriterdir. Meyve eti ağırlığı yetişme ortamından en çok etkilenen karakterdir. Bitkinin su alım miktarı arttıkça meyve eti

ağırlığı artmaktadır. Hafif meyvelerin et kalınlığı azdır, raf ömrü daha kısadır.

4.5. Tarımsal amaçlı kullanımı:

Kesme çiçek ve diğer kültür güllerine anaç olarak, çalı formunda olmasından dolayı peyzaj bitkisi olarak,

dikenli olması nedeniyle çit amaçlı olarak, yol kenarlarının çevre düzenlenmesinde, derin kök yapıları ve kuraklığa

dayanıklılığı nedeniyle erozyonu önlemede, sürgün, yaprak, meyve ve tohumları hayvan yemi olarak, verimsiz (VII. ve

VIII. sınıf) arazilerin bitkilendirilmesinde, park ve bahçelerde dekoratif amaçlı kullanılmaktadır. Çok polen içerdiği için

de arıcılıkta önemlidir (Tipi, 1996; Şen ve Güneş, 1996). R. alba ve R. gallica hem meyve gülü hem de yağ amaçlı

olarak önemlidir. Uçucu yağ verimi ve kalitesi R. damascena’dan sonra gelse bile taze yaprakları, sürgünleri vs. hayvan

yemi olarak kullanıma diğer türlerden daha uygundur. Çünkü bu türler aynı zamanda potansiyel yağ gülü türleridir.

4.6. Gıda amaçlı kullanımı

İnsan sağlığına yararlı olan doğal antioksidanlar yönünden de zengindir ve tüketiciler tarafından önemli bir

meyve haline gelmiştir (Ekincialp, 2007). Marmelat, pulp, reçel, meyve suyu, çay, bebek gıdası, şarap ve likör

yapımında kullanılmaktadır. Kuşburnu meyvesinden elde edilen C vitamini meyve ve sebze sularının

zenginleştirilmesinde doğal katkı maddesi olarak kullanılmaktadır (Tipi, 1996). Kostic, (1994)’ e göre; kuşburnu

meyvesinde hiçbir şekilde insan sağlığına zararlı pestisit ve ağır metallerin (Arsenik, Kadmiyum, Kurşun ve Civa vb.)

bulunmayışı ona güvenli bir şekilde bebek maması olma özelliğini kazandırmaktadır (Akyüz vd., 1996). Günümüzde

gıdalarla alınan ağır metallerin çok sayıda ciddi hastalığa sebep olduğu bilinmektedir. User, (1967) İsviçre’ de kuşburnu

çorbasının meşhur olduğunu belirtmektedir (Keleş ve Kökosmanlı, 1996). Türkiye’de çorbası olmamakla beraber

marmelatı, pekmezi, kolası, çayı, şurubu gibi gıdalar üretilmektedir. Kuşburnu sucuğu ve pestili üretim denemeleri

çalışmalarımız devam etmektedir.

4.7. Coğrafi bölgelere göre üretim potansiyeli

User, 1967’ e göre; kuşburnu ülkemizin hemen her yerinde doğal olarak yetişmekle birlikte Orta Anadolu ve

Doğu Karadeniz bölgemizde yoğun olarak bulunmaktadır. Karadeniz bölgesi’ nde Tokat, Amasya, Gümüşhane, Sinop

ve Samsun illeri ve civarında önemli miktarda Kuşburnu üretim potansiyeli bulunmaktadır (Keleş ve Kökosmanlı,

1996). Ülkemizde orman köylülerin ekonomik durumlar oldukça zayıf durumdadır. Yol kenarları, tarla kenarı ve

sınırlarında, orman içleri gibi alanlarda rahatlıkla yetişen kuşburnu, orman köylülerimiz için temel bir besin ve geçim

kaynağı olabilir. Kuşburnu meyveleri özellikle orman köylerinde köylüler tarafından ev ihtiyaçları için toplanmaktadır

ve en çok marmelat olarak değerlendirilmektedir. “Marmelat” yerine Tokat ilinin bazı kesimlerinde “pelver”

denilmektedir. Yöre halkının büyük bir kısmı marmelatı evinde yapmaktadır. Marmelatın muhafaza süresinin fazla

olmaması 4 aydan sonra bozulmaya başlaması önemli bir problem olarak belirtilmektedir (Bilginer vd., 1996; Şen ve

Güneş, 1996).

4.8. Sanayide kullanımı

Birçok organik madde, vitamin ve mineral madde bakımından oldukça zengin olan kuşburnu, ilaç sanayiinin

önemli bir ham maddesidir (Razungles vd., 1989). Kuşburnu bitkisinin kök, gövde, yaprak ve çiçeklerinin taç

yapraklarından elde edilen boyalar ve tanen maddeleri boya sanayinde sepi maddesi olarak kullanılır (Tipi, 1996; Şen

ve Güneş, 1996). Çalışmamızın en önemli amaçlarından birisi de sanayi amaçlı tarımı yapılacak kuşburnu çeşitlerini

belirlemek ve ekonomik özelliklerini ortaya çıkarmaktır. Ancak bu durum belirlendikten sonra sıra üretime, işlemeye ve

ürünleri çeşitlendirmeye gelecektir. Bu üretimin elbette bir de Pazar hacmi ve ülke ekonomisine gelir ve itibar olarak

pozitif yansıması olacaktır.



4.9. Tedavide ve kozmetikte kullanımı

Kuşburnu meyvelerinin çayı, distilasyonla elde edilen sıvı ekstresinin içilmesi soğuk algınlığı, nezle, grip ve

ateşli hastalıklara karşı vücut direncini arttırmaktadır. Ayrıca etkili bir kan temizleyici ve bağırsak yumuşatıcı özelliğine

sahiptir. Raşitizm, romatizma, hemoroit gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Dünyada birçok ülkede halk

hekimliğinde şeker hastalığı, mide rahatsızlıkları, böbrek rahatsızlıkları, dişeti kanamaları gibi vakalara karşı

kullanıldığı bildirilmiştir. Eski zamanlarda skorbit hastalığının tedavisinde de yararlanılmıştır (Baytop, 1999).

Kuşburnu tohumları yüksek oranda doymamış yağ asidi içermektedir. Bunun da kuşburnu tohumu ile

beslenmiş farelerde plazma kolesterol ve trigliserid oranını kontrol farelerine göre önemli derecede düşürdüğü

belirlenmiş ve böylece kuşburnu tohumlarının diyetik insan gıdalarında kullanılabileceğini gündeme getirmiştir

(Kadakal vd., 1999). Meyve çekirdeklerinin (tohum) yağ asitlerinden omega-3 içerdiği tespit edilmiştir. Omega-3 gibi

yağ asitlerinin insan sağlığı için birçok faydası olmakla birlikte yaşlanma geciktirici ve ömür uzatıcı etkilerinden dolayı

kuşburnu meyve çekirdekleri kozmetik sanayiinde kullanılmaktadır. Meyve çekirdeğinin içerdiği tekli, ikili ve üçlü

doymamış yağ asitleri olan oleik, linoleik ve linolenik asit yaşam süresini uzatma ve yaşlanma karşıtı olarak kozmetik

sanayiinde kullanılmaktadır (Kazaz vd., 2009). Kuşburnu karotenoidlerinin başlıcası beta karoten olup provitamin A ve

antioksidan olarak diyette önemli bir yere sahiptir (Yılmaz vd., 1996; Çınar vd., 2004; Ekincialp, 2007).

Kuşburnu meyvelerinin antioksidan etkisi bilinmektedir. Bu etki bünyesinde bulunan C vitamininden

gelmektedir. Aynı zamanda bu vitamin kuşburnu meyvelerinin raf ömrünü ve hasad zamanını da etkilemektedir.

Meyvenin hasad edilmeden dalında bozulmadan kalması ait olduğu genotipin C vitamin bakımından zengin olduğunun

işaretidir. Öte yandan kuşburnu meyveleri yeşilden pembe, turuncu, kırmızı veya siyaha dönüşürken hasadedilirse C

vitamin miktarı daha yüksek olacak ve tedavide, kozmetikte daha kaliteli hammadde üretilmiş olacaktır. Isparta için en

uygun tarih genellikle Ağustos ayı sonu ve Eylül ayı başıdır. Ancak Aralık ayına kadar toplama yapılabilmektedir.

Diğer yılın Ocak, Şubat aylarına kadar bile bozulmadan kalan kuşburnu meyveleri bulunmaktadır. Bu durum C vitamin

miktarı ile doğru orantılıdır. Müşteri beğenisi kırmızı renkte olmasına ragmen C vitaminin maksimum olduğu dönem

renk değişimine uğradığı dönemdir. İncelenen genotiplerin kimyasal bileşimi oldukça önemli çıkmıştır (Özçelik Doğan

ve Özçelik, 2017).

4.10. Çevre düzenleme ve peyzajda kullanımı

Kuşburnu meyveleri ve çiçeklerinin görsel ve estetik özellikleri nedeniyle peyzaj planlama çalışmalarında,

bitkisel tasarımlarda yer almaktadır. Son yıllarda sosyo-kültürel yapıdaki gelişmelere bağlı olarak planlı kentsel ve

kırsal çevrelerin oluşumu ile peyzaj tasarımları ve bitkilendirme çalışmalarının önemi kavranmış, süs bitkilerine yönelik

yoğun bir talep ortaya çıkmıştır. Yerleşim, tarım, endüstri, rekreasyonel alanların planlaması, doğal ve kültürel peyzaj

özelliklerinin korunması, geliştirilmesi, doğal ve kültürel etkiler sonucu bozulan çevrenin korunmasında doğal bitki

türlerinin katkıları önemli yer tutmaktadır. Ancak geniş bir alanda ihtiyaç duyulan bitkilerin temin edileceği yeterli

sayıda ve uygun fiyatta bitki bulmak çok zor olmaktadır. Bu noktada düzenlemelerde doğal bitkilerin değerlendirilmesi

proje maliyetinin düşürülmesine katkı sağlamaktadır. Ülkemizde doğal ve kültürel çevrenin korunması ve geliştirilmesi

çalışmalarında kuşburnu çeşitleri doğal bitki örnekleridir. Güller (kuşburnu) için bitkinin yöre iklim şartlarına

adaptasyonu konusunda genellikle her hangi bir sıkıntı ile karşılaşılmamaktadır (Koçan, 2010).

4.11. Ekosistem ve biyolojik çeşitliliğin korunmasında kullanımı:

Özellikle kentsel peyzajda yapılan düzenlemelerde kuşburnu bitkilerinin kullanılması böcek, kuş ve kelebek

gibi farklı canlı türlerine yaşam ortamı sağlayacak, bu da ekolojik olarak kentsel peyzaja yarar sağlayacaktır. Kuşburnu

bitkileri kentsel ve kırsal alanlarda boş arazilerde, açık yeşil alanlarda, karayolu peyzaj çalışmalarında

değerlendirilebilir. Su ve rüzgar erozyonunu önleme çalışmalarında, kar ve rüzgar perdesi olarak kullanılabilir. Bitkiler

ekosistemlerin ve bir bütün olarak biyosferin normal işlevini sürdürmesi için gereklidir. Dünyamızın geleceği için bu

kadar önemli olan doğal varlıkların korunması bir o kadar gereklidir (Koçan, 2010).

Bulgularımızı diğer yayınlarla karşılaştırmak çoğu kere imkânsızdır. Zira diğer yayınlarda incelenen canlı

bitkiye ulaşmak genellikle mümkün değildir. İncelenen bitkinin bir kısmı herbaryum örneği haline getirilip koruma

altına alınmamıştır. Bitkinin teşhisi kim tarafından ve hangi sistematik yayına/yayınlara göre teşhis edildiği

bilinmemektedir. İncelenen örnekler doğadan alınmış olduğu için canlı materyale ulaşma ve bilgileri kontrol etme

imkanı da bulunmamaktadır. Genel bir yaklaşım; yabani kuşburnuların tümü R. canina olarak belirtilmektedir. Bu

teşhislerin doğruluğuna inanmak gerçekten çok zordur. Zira tespitlerimize göre; Türkiye’de 10’dan fazla türe bağlı 20

civarında meyve gülü ve 150 civarında toplam kuşburnu genotipi potansiyeli bulunmaktadır. Gümüşhane il Tarım

Müdürlüğü dışında incelenen örneklerin canlı formlarını bir alanda yetiştirme olmamıştır. Bu nedenle çalışmamızı



literature göre karşılaştırmak mecburiyeti vardır. Ancak literatürdeki takson isimleri çoğu kez inandırıcı değildir. Aynı

mantıkla bizim örneklerimiz de R. canina sanılabilirdi.

Ayrıca meyve gülleri gösterişli, sık ve uzun süre bitki üzerinde kalan kuşburnu çeşitleri peyzaj tasarımlarında

da ayrı bir öneme sahiptir. İncelenen bitkilerin çoğunluğu bu amaçlar için de kullanılabilir.

Çalışmamızın sonucu olarak 15 bitkiden 730, 734, 13276, 2470, 1733, 1260, 591, 1242, 1279 no.lu kuşburnu

bitkileri endüstriyel amaçlı (meyve gülü) kullanılabilecek ve yetiştirilmek için kaliteli bulunan genotiplerimizdir. Bu

sıra aynı zamanda çalıştığımız meyve güllerinin ekonomik ve endüstriyel açıdan Isparta için önem sırasını ortaya

koymaktadır. Bu çalışmanın asıl amacı bu sonuca ulaşmaktı.

Bu genotiplerin fidanını üreten bir tesise acil ihtiyaç vardır. Ayrıca endüstriyel tesislere her bölgede ihtiyaç

bulunmaktadır. Meyve eti ile çekirdeğinin ayırt edilmesi, çekirdekten yağ asidlerinin izolasyonu bu tesis için öncelikli

sorunlardır. Kuşburnu meyvelerinin su buharı distilasyonu ile sıvı ekstresi tarafımızdan elde edilmiştir. Kokusu az,

şeffaf bir yağlı sudur. Kolayca içilebilir.

Yağ gülleri üzerine yaptığımız bir çalışmada; genotipler adlandırıldı ve tehis anahtarı hazırlanarak

sınıflandırıldı. Benzeri bir uygulama meyve gülleri için de yapılmalıdır. Türkiye’nin tüm kuşburnu ve meyve gülleri

adlandırılmalı, diagnostik özellikleri belirlenmeli ve sınıflandırılmalıdır. Gıda, Tarım ve Hayvancıık Bakanlığı’mızın

konuya ilgi gösterip meyve gülcülüğünü teşvik edeceği ümit ve temenni edilmektedir. Tüm sonuçlar dikkate alındığında

meyve gülü üretiminin gülcülüğe özellikle Isparta’da yeni bir hamle ve yağ gülcülüğüne bir alternatif olabileceği

değerlendirilmektedir (Özçelik vd., 2011). Çalışmamızın ilgili sektörlere (sanayi, tarım, gıda, kozmetik, peyzaj vs.)

kurum, kuruluş ve konuya ilgili kişilere bir fikir vereceği ve küçük de olsa katkı sağlayacağı beklenmektedir..

Teşekkür

Canlı örneklerin Türkiye genelinden toplanmasını amaçlayan “Türkiye Rosa L. (Gül) Taksonlarının Genetik

Çeşitliliği

Tespiti, Ekonomiye Kazandırılması Olanaklarının Araştırılması ve Süleyman Demirel Üniversitesi Bünyesinde

Rosarium (Gülistan) Tesisi konulu TOVAG 105O627 no.lu projeye finansal destek sağlayan TÜBİTAK Başkanlığı’na;

proje ekibine; bu gülleri dikmemize ve kullanmamıza izin veren SDÜ. Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma

Uygulama Merkezi Müdürlüğü’ne; Çalışmamıza 2777-YL-11 No.lu Proje ile finansal destek sağlayan Süleyman

Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na; Ayrıca 01177.STZ.011 No.’lu Proje

ile çalışmalarımıza finansal destek ve 1. yazara burs sağlayan T.C. Bilim, Sanayi Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve

Teknoloji Genel Müdürlüğü ile projenin müşteri kuruluşu İstanbul Ağaç Peyzaj Eğitim Hizmetleri ve Hayvanat Bahçesi

İşletmeciliği San. Tic. A.Ş. Genel Müdürlüğü’ ne içtenlikle teşekkür ederiz.

Kaynaklar

Akyüz, N., Coşkun, H., Bakırcı, İ. (1996). Kuşburnunun Değeri ve Kullanım Alanları. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6

Eylül 1996, Gümüşhane, 271-279.

Arslan, N., Gürbüz, B., Gümüşçü, A. (1996). Kuşburnunun Kültüre Alınması ve Islahının Temel İlkeleri. Kuşburnu

Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 149-156.

Baytop, T. (1999). Türkiye’ de Bitkiler İle Tedavi. Nobel Yayın Dağıtım, 480 s., İstanbul.

Bilginer, Ş., Ceyhan, V., Karaduva, L., Demirsoy, H. (1996). Samsun İli’nin Kuşburnu Potansiyeli ve Kuşburnu

Toplayan Çiftçilerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 29-39.

Çınar, İ., Çolakoğlu, A.S., Alma, M.H. (2004). Kuşburnu Karotenoid Pigmentlerinin Ekstraksiyonu ve Gıdalarda

Kullanım Potansiyelinin Belirlenmesi. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, 23-24 Eylül 2004, Van, 198-200.

Doğan, A., Kazankaya, A., Çelik, F., Ekincialp, A. (2007). Yüksekova (Hakkari) Yöresinde Doğal Olarak Yetişen

Kuşburnuların (Rosa spp.) Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07

Eylül 2007, Erzurum, 1, 174-179.

Ekincialp, A., Kazankaya, A., Eyduran, E., Doğan, A., Çelik, F. (2007). Hakkari Merkez’ inde Yetişen Kuşburnu

Bitkilerinin Bazı Pomolojik Özelliklerini Etkileyen Faktörler. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07

Eylül 2007, Erzurum, 1, 194-197.

Erenberk, H. (1991). Gül ve Gülcülük. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, 265, 42-43.

Güleryüz, M., Ercişli, S. (1996). Kuşburnu Yetiştiriciliği. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane: 103-

117.

Güneş, M., Şen, S.M. (2001). Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Seleksiyon Yoluyla

Islahı Üzerinde Bir Araştırma. Bahçe Dergisi, 30 (1-2), 9-16.

Kadakal, Ç., Gürsoy, O., Nergiz, C. (1999). Gümüşhane Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu (Rosa canina L.)

Bitkisinin Meyve ve Çekirdeğinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. Gıda Bilimi ve Teknolojisi Derg, 4, 34- 41.

Kara, Z., Gerçekçioğlu, R. (1992). Tokat Yöresinde Tabi Olarak Yetişen Kuşburnu (Rosa spp.) Tiplerinden Birisinin

Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. I. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, İzmir, 1(Meyve), 623.

Karaçalı, İ. (1990). Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. E.Ü. Basımevi, 413 s, Bornova / İzmir.



Kazankaya, A., Koyuncu, M.A., Balta, F. (1999). Van Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların

Seleksiyonu.Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999, Ankara, 1, 648–652.

Kazankaya, A., Yılmaz, H., Yılmaz, M. (2001). Adilcevaz Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.)

Seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (J. Agric. Sci.), 11(2), 29-34.

Kazankaya, A., Koyuncu, F., Aşkın, M.A., Yarılgaç T., Özrenk K. (2002). Fruit Traits of Rosehips (Rosa spp.)

Selections of Edremit and Gevaş Plains. Bulletin of Pure and Applied Sciences, 21(2), 87–92.

Kazankaya, A., Türkoğlu, N., Yılmaz M., Balta M.F. (2005). Pomological Description of Rosa canina Selections from

Eastern Anatolia. Turkey Int. J. Botany., 1(11), 100-102.

Kazaz, S., Baydar, H., Erbaş, S. (2009). Variaitions in Chemical Compositions of Rosa damascena Mill. and Rosa

canina L. Fruits. Czech. J. Food. Sci, 27 (3), 178-184.

Keleş, F., Kökosmanlı, M. (1996). Kuşburnu ve Kuşburnu Çayında C Vitamini. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül

1996, Gümüşhane, 245-252.

Koçan, N. 2010. Peyzaj Planlama ve Tasarım Çalışmalrında Kuşburnu (Rosa canina L. ) Bitkisinin Değerlendirilmesi.

H.R.Ü.Z.F. Dergisi, 14(4), 33-34.

Koçan, N. (2010). Peyzaj Planlama ve Tasarım Çalışmalarında Kuşburnu (Rosa canina L.) Bitkisinin

Değerlendirilmesi. H.R.Ü.Z.F. Dergisi, 14(4), 33-34.

Mısırlı, A., Güneri, M., Gülcan, R. (1999). İzmir-Kemalpaşa’da Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Bitkilerinin Fenolojik

ve Pomolojik Değerlendirilmesi. Türkiye Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999, Ankara, 764–767.

Nillson, O. (1972). Rosa in P.H. Davis (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press.

4, 106–128.

Nizharadze, A.N. (1971). Chemical Analysis of the Dog Rose. Trudy Gruzinskii Nauchno-Issledovatel’shii Institut

Pischchevoi Promyshlennosti, 4, 121–126.

Özçelik, H. (2010). Türkiye Bahçe Güllerine (Rosa L.) Sistematik Katkılar ve Yeni Kayıtlar, Ot Sistematik Botanik

Derg., 17 (1), 9-42.

Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M., Yıldırım, B., 2011. Isparta Gülcülüğünde Yeni Alternatifler. Biyoloji

Bilimleri Araştırma Dergisi, 4 (2), 123-130.

Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M. (2012). The Diversity Centers and Ecological haracteristics of Rosa

L. (Rosaceae) Taxa in Türkiye. International Research Journal of Plant Sience (IRJPS), 3(10), 230-237.

Özçelik, H. (2013). General Appearances of Turkish Roses. SDÜ. Fen Bilimleri Enst. Dergisi, 17(1), 29-42.

Özçelik Doğan, Ş., Özçelik, H. (2017). Chemical composition analyses of fruit Roses / Rosehips (Rosa spp.) of Türkiye,

Biological Diversity and Conservation( www.biodicon.com), 10(2), 122-140.

Özer, A.E. (2006). Dereden-Tepeden Doğal ve Yapay Alanlardaki Bitkiler. Türkiye Ormancılar Dern Eğitim Dizisi 3,

ISBN. 975-93478-5-7, 555 s, Ankara.

Razungles, A., Oszmianski, J., Sapis, J.C. (1989). Determination of Carotenoids in Fruits of Rosa sp. (Rosa canina and

Rosa rugosa) and of Chokeberry (Aronia melanocarpa), J. Food Sci, 54 (3), 774–775.

Roberts, A.V., Debener, T., Gudin, S. (Edts.) (2003). Encyclopedia of Rose Science, I-III. Elsevier Academic Press,

Spain.

Şen, S.M., Güneş, M. (1996). Kuşburnu Beslenme Değeri, Kullanım Alanları ve Tokat Yöresi Açısından Önemi.

Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 41-46.

Tipi, E. (1996). Kuşburnu Fidan Üretim Teknikleri ve Üretim Hedefleri. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996,

Gümüşhane, 127-133.

Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A. (2001). Flora

Europaea, Cambridge Univ. Press. II, 25-32.

Türkben, C., Çopur, U., Tamer, E., Şenel, Y. (1999). Bursa Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Meyvelerinin

Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye III. Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999,

Ankara, 809–814.

Türkoğlu, N., Muradoğlu, F. (2003). Tatvan Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Tiplerinin Üstün Özelliklerinin

Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 8–12 Eylül 2003, Antalya, 256–257.

Yamankaradeniz, R. (1983). Kuşburnu (Rosa spp.) Değerlendirme Olanakları. Gıda Dergisi, 4, 157–163.

Yılmaz, H., Bulut, Y., Kelkit, A. (1996). Peyzaj Planlama Çalışmalarında Rosa canina (Kuşburnu)’nın Kullanım

Alanları. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 169-176.

(Received for publication 10 March 2017; The date of publication 15 April 2018)

http://www.uzumsu.com/incele.asp?yayin_adi=Y%C3%BCz%C3%BCnc%C3%BC%20Y%C4%B1l%20%C3%9Cniversitesi%20Ziraat%20Fak%C3%BCltesi%20Dergisi%28J.%20Agric.%20Sci.%29

http://www.uzumsu.com/incele.asp?yayin_adi=Y%C3%BCz%C3%BCnc%C3%BC%20Y%C4%B1l%20%C3%9Cniversitesi%20Ziraat%20Fak%C3%BCltesi%20Dergisi%28J.%20Agric.%20Sci.%29

http://dergipark.ulakbim.gov.tr/sdufenbed/issue/view/1089000544

http://www.biodicon.com/

Documents

Rosa. 665-0317, Say... · 2019. 1. 4. · Meyve / Kuşburnu güllerinin (Rosa L. spp.) botanik özellikleri Özet Bu çalışma 2011-2012 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın