เขตพฒนาทดนลมนำ�ายอยหวยเกรงกระเวยตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร

1. หลกการและเหตผลในวโรกาสอนเปนมหามงคลดถ ครบ 60 ป ครองราชย ดวย

สำานกในพระมหากรณาธคณของ องคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว กรมพฒนาทดนมความมงมนทจะ ตามรอยพระบาท โดยจดทำาโครงการ“ ”เฉลมพระเกยรต ตามรอยพระบาท ครองราชย 60 ป ฟ นฟปฐพไทย ซงเปนโครงการบรณาการรวมกนของหนวยงานตางๆ ภายในกระทรวงเกษตรและสหกรณ หนวยงานจงหวด องคกรเอกชน และทองถน เพอชวยเหลอพนองเกษตรกรในการฟ นฟดนอยางตอเนอง มงหวงใหเกษตรกรไดรบความรในเรองการฟ นฟดนอยางจรงจง มความรเรองการฟ นฟทรพยากรดนของตนเอง และมการอนรกษทรพยากรทดนของประเทศอยางเหมาะสม กวางขวาง มการใชทดนอยางยงยนตามศกยภาพของทรพยากรดน ซงนอกจากจะเปนการแกไขปญหาดนจากขอจำากดของวตถตนกำาเนดทางธรรมชาตแลว ยงเปนการแกไขการทำาลายหนาดนจากการเกษตรกรรมทไมระมดระวง ทำาใหเกดปญหาดนเสอมโทรม ซงแตละปญหาตองมวธการจดการทเฉพาะเจาะจงเพอแกไขและฟ นฟอยางถกวธ เพอใหมทรพยากรทดนเหลอไวใชประโยชนไดอยางยงยนตอไป

ในสวนของสถานพฒนาทดนกาญจนบร ไดจดทำาเขตพฒนาทดนลมนำายอย หวยเกรงกระเวย โดยบรณาการกจกรรมทเกยวของเชน การจดทำาระบบอนรกษดนและนำาทงวธกลและวธพชเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน การปรบปรงบำารงดนทมปญหา เชน ดนเปรยว ดนกรด ดนเปรยวดนเคมภาคใต และดนเคม รวมทง การฟ นฟดนเสอมโทรมในพนททดนขาดอนทรยวตถตามสภาพปญหาของพนทนนๆ เปนตน

2. วตถประสงค

2

2.1 เพอเปนการเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในโอกาสเฉลมสรราชสมบตครบ 60 ป ในป 2549

2.2 เพอรณรงคประชาสมพนธ อบรม สรางเครอขายเกษตรกร กลมเกษตรกร และชมชนในการปรบเปลยนทศนคตใหเกดการยอมรบและเหนประโยชนในการรวมใจฟ นฟ อนรกษ พฒนาและปรบปรงบำารงดนใหมความยงยนทางการเกษตร

2.3 เพอสาธตงานพฒนาทดนใหเกษตรกรและประชาชนทวไปไดเหนประโยชนของการอนรกษ ฟ นฟปรบปรงบำารงดน และพฒนาทรพยากรดน ใหมการใชประโยชนทดนทำาการเกษตรอยางมประสทธภาพ ปลอดภยและยงยน

3. ระยะเวลาดำาเนนการ 3.1 ระยะเวลาดำาเนนการ เรมตน มกราคม พ.ศ. 2549

สนสด ธนวาคม พ.ศ. 2550 3.2 สถานทดำาเนนการ - ลมนำายอย หวยเกรงกระเวย

ครอบคลมพนท 2 หมบาน ไดแก บานเกรงกระเวย หมท 2 และบานทพเย หมท 3 ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร มเนอท 50,135 ไร

- พนทดำาเนนการ บานเกรงกระเวย หมท 2 ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร เนอท 15,374 ไร คดเปนรอยละ 30.67 ของเนอทลมนำา

4. การดำาเนนงาน4.1 การคดเลอกพ�นทลมนำ�า (อธบายการคดเลอกลมนำ�า)

สถานพฒนาทดนกาญจนบร ไดคดเลอกพนทลมนำายอยหวยเกรงกระเวย เนองจากเปนลมนำาสาขาของแมนำาแควนอยตอนบน ครอบคลมพนทประมาณ 15,374 ไร ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร ประกอบอาชพสวนใหญคอ ปลกไมผลผสม ลกษณะการทำาการเกษตรของเกษตรกรทดำาเนนการอยในปจจบน มการ

3

ใชประโยชนอยางตอเนองเปนเวลานาน ทำาใหความอดมสมบรณตามธรรมชาตลดลง และเกษตรกรมการปรบปรงบำารงดนดวยอนทรยวตถนอยมาก ซงจะสงผลกระทบโดยตรงตอเกษตรกรทงในเรองของผลผลตทลดลง อตราการใชปยเคมสงขน ซงทำาใหตนทนการผลตสงและรายไดของเกษตรกรลดลง ดงนน จงคดเลอกพนทดงกลาวเปนเขตพฒนาทดน เพอดำาเนนการพฒนาโดยบรณาการกจกรรมทเกยวของไดแก การปรบปรงบำารงดนทมปญหา รวมทงการฟ นฟดนเสอมโทรมในพนทดนขาดอนทรยวตถตามสภาพปญหาของดน ตลอดจนเปนพนทสาธตงานพฒนาทดนรปแบบตางๆ ใหเกษตรกรและประชาชนทวไปไดเหนประโยชนของการอนรกษ ฟ นฟปรบปรงบำารงดน และพฒนาทรพยากรดนใหมการใชประโยชนทดนอยางมประสทธภาพ ปลอดภยและยงยน

4.2 การขดวงรอบขอบเขตลมนำ�า

4

4.3 การจดทำาขอมลแผนทและการจดเตรยมขอมล 4.3.1 ขอมลทวไป

4.3.1.1 ทต�งและอาณาเขต

ลมนำายอย หวยเกรงกระเวย เปนลมนำายอยของลมนำาสาขาแมนำาแควนอยตอนบน มเนอท 50,135 ไร หรอประมาณ 80.22 ตารางกโลเมตร ตงอยระหวางเสนรงท 14 43 09 - 14 59 27 เหนอ และเสนแวงท 98 37 17 - 98 45 07 ตะวนออก มอาณาเขตตดตอกบลมนำาขางเคยง ดงน

ทศเหนอทศใตท ศตะวนออกทศตะวนตก

ตดตอกบลมนำายอย หวยนำามดตดตอกบลมนำายอย หวยตะโลเว และลมนำายอย หวยทองผาภมตดตอกบลมนำายอย หวยลำาคลองง และ ลมนำายอย หวยชะแล ตดตอกบลมนำายอย หวยปอมป

พนทดำาเนนการเขตพฒนาทดนลมนำายอย หวยเกรงกระเวย ครอบคลมพนทบานเกรงกระเวย หมท 2 ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม มเนอท 15,374 ไร หรอรอยละ 30.67 ของพนทลมนำา

4.3.1.2 สภาพภมประเทศ เขตพฒนาทดนลมนำายอย หวยเกรงกระเวย มสภาพภมประเทศเปนทราบลมระหวางหบเขา โดยทางดานทศตะวนออกและทศตะวนตกมสภาพพนทเปนภเขาสงชน มความลาดชนมากกวา 35 เปอรเซนต ทอดตวในแนวเหนอ-ใต แลวจะคอยๆลาดตำาลงเปนทลมราบระหวางหบเขา บรเวณตอนกลางของพนท มสภาพพนทเปนเนนเขา ความ

5

ลาดชนประมาณ 20-35 เปอรเซนต ลกคลนลอนชน ความลาดชนประมาณ 12-20 เปอรเซนต ลกคลนลอนลาด ความลาดชนประมาณ 5-12 เปอรเซนต และเปนลกคลนลอนลาดเลกนอย ความลาดชนประมาณ 5-12 เปอรเซนต พนทเขตพฒนาทดน มความสงตงแต 253 – 596 เมตร จากระดบนำาทะเลปานกลาง

4.3.1.3 สภาพทางอตนยมวทยา อตนยมวทยาเปนการศกษาเกยวกบปรากฎการณของบรรยากาศ ไดแก ลม ฝน เมฆ หมอก ความชน ความหนาวและความรอน เปนตน ซงเปนปจจยสงแวดลอมทมอทธพลตอความเปนอยของมนษย สตวและพช จงตองทำาการรวบรวมขอมลอากาศในพนทลมนำา แลวทำาการศกษาและวเคราะหขอมลโดยโปรแกรมสำาเรจรป CROPWAT (FAO.1992) เพอหาลกษณะภมอากาศ และฤดกาลเพาะปลกพชในพนทเขตพฒนาทดน ซงเปนขอมลพนฐานในการประเมนคณภาพทดนและวางแผนการใชทดนในพนทเขตพฒนาทดน

พนทเขตพฒนาทดนครอบคลมพนทบานเกรงกระเวย หมท 2 ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงใชขอมลภมอากาศสถานตรวจอากาศ อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร ป 2514-2547 วเคราะหหาลกษณะภมอากาศและฤดกาลเพาะปลกพชของเขตพฒนาทดน สรปไดดงน

ลกษณะภมอากาศ มภมอากาศแบบมรสมในเขตรอน (Tropical monsoon Climate : Am) ตามระบบของ Koppen ซงมลกษณะภมอากาศ ดงน

(1) ฤดกาล แบงออกเปน 3 ฤด คอ ฤดฝน จะอยระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอน

ตลาคม เนองจากอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ซงพดมาจากทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย ทำาใหมฝนตกชก

ฤดหนาว จะอยระหวางเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ เนองจากอทธพลของลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ พดพาเอาความหนาวเยนมาจากประเทศสาธารณรฐประชาชนจน จงทำาใหมอากาศหนาวเยนและแหงแลง

6

ฤดรอน จะอยระหวางเดอนมนาคมถงเดอนเมษายน เน องจากอ ทธพลของลมมรสมตะวนออกเฉ ยงใต ท พ ดมาจากทะเลจนใต จงทำาใหมอากาศรอนและอบอาว

(2) ปรมาณนำาฝน มปรมาณนำาฝนเฉลยตลอดป 1,748.8 มลลเมตร จำานวนวนทฝนตกประมาณ 153.2 วน เดอนสงหาคมจะมฝนตกมากทสด 330.5 มลลเมตร และเดอนธนวาคมมฝนตกนอยทสด 3.2 มลลเมตร บรเวณดานตะวนตกเฉยงเหนอของพนทจะมฝนตกมากทสดประมาณ 2,000- 2,400 มลลเมตร

(3) อณหภม มอณหภมเฉลยตลอดป 26.6 องศาเซลเซยส เดอนเมษายน มอณหภมสงสด 29.7 องศาเซลเซยส และตำาสดในเดอนธนวาคม 23.6 องศาเซลเซยส

(4) ความชนสมพทธ มคาความชนสมพทธเฉลยตอป 74.7 เปอรเซนต สงสดในเดอนกนยายน 86 เปอรเซนต และตำาสดในเดอนกมภาพนธ 64 เปอรเซนต

(5) ปรมาณการคายระเหย มปรมาณการคายระเหยเฉลยตลอดป 1,382.6 มลลเมตร เดอนเมษายนจะมการคายระเหยสงสด 150 มลลเมตร และตำาสดในเดอนธนวาคม 90.2 มลลเมตร

สมดลของนำ�าและฤดกาลเพาะปลกพช เปนการวเคราะหความสมพนธระหวางปรมาณนำาฝนและปรมาณการคายระเหย เพอหาชวงระยะเวลาทเหมาะสมในการเพาะปลกพช ชวงระยะเวลาทพชเสยงตอการขาดแคลนนำา สรปไดดงน

(1) ชวงระยะเวลาทเหมาะสมตอการเพาะปลกพช จะอยในชวงเดอนเมษายนถงเดอนพฤศจกายน เปนระยะเวลา 8 เดอน มปรมาณนำาฝนเฉลย 1,679.7 มลลเมตร มฝนตกจำานวน 146.1 วนอณหภมเฉลย 26.9 องศาเซลเซยส และความชนสมพทธเฉลย 79 เปอรเซนต

(2) ชวงระยะเวลาทไมเหมาะสมตอการเพาะปลก จะอยในชวงเดอนธนวาคมถงเดอนมนาคม เปนระยะเวลา 4 เดอน ซงเปนชวงขาดนำาเนองจากปรมาณฝนตกนอยกวาปรมาณคาการคายระเหยของนำา

7

(3) ชวงระยะเวลาทมนำามากเกนพอ จะอยในชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม เปนระยะเวลา 6 เดอน ซงเปนชวงทมฝนตกชก ปรมาณนำาฝนจะมากกวาปรมาณคาการคายระเหยของนำา

4.3.1.4 การคมนาคม เขตพฒนาทดน ครอบคลมพนทบานเกรงกระเวย หมท 2 ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร ซงสามารถเดนทางเขาสพนทเขตพฒนาทดน ไดโดยการคมนาคมทางบก ตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 323 ระยะทางจากจงหวดกาญจนบร ถงบานเกรงกระเวย ประมาณ 180 กโลเมตร

4.3.2 ลกษณะทวไปของดน จากการสำารวจดนแบบละเอยด มาตราสวน 1:4,000

ของกลมวางแผนการใชทดน สำานกงานพฒนาทดนเขต 10 ป 2550 ในพนทเขตพฒนาทดน สามารถจำาแนกดนออกไดเปน 6 ชดดน 14 ดนคลาย แยกเปนประเภทตางๆได 20 ประเภทดน และ 3 หนวยดนเบดเตลด รวมเปน 23 หนวยแผนท มรายละเอยดดงน

1. ชดดนบานจองกลมชดดนท 29การจำาแนกดน Fine, kaolinitic,

isohyperthermic Typic (Kandic) Paleustults

การกำาเนด เกดจากการผพงของหนตะกอนเนอละเอยดและหนทแปรสภาพ เชน หนดนดาน หนทรายแปง หนโคลน หนชนวน หนฟลไลท เปนตน บรเวณพนทภเขา และรวมถงทเกดจากวสดดนหรอหนทเคลอนยายมาเปนระยะทางใกลๆ โดยแรงโนมถวง บรเวณเชงเขา

8

หรอเกดจากตะกอนดนทถกนำาพาบรเวณเนนตะกอนรปพด

สภาพพ�นท ลกคลนลอนลาดเลกนอยถงเปนเนนเขา ความลาดชน 3-35 %

การระบายนำ�า ดการไหลบาของนำ�าบนผวดน ชาถงเรวการซมผานไดของนำ�า ปานกลางพชพรรณธรรมชาตและการใชประโยชนทดน ปา

เบญจพรรณ พชไร เชน ขาวโพด ออย ยาสบ ขาวไร สบปะรด และสวนผลไม เชน มะมวง ลนจ ลำาไย

การแพรกระจาย พบมากบรเวณภาคเหนอตอนบนและทสงตอนกลาง

ของประเทศการจดเรยงช�นดน Ap(A)-Btลกษณะและสมบตดน เปนดนลกมาก ดนบนเปนดนรวนปนดนเหนยว สนำาตาลเขมถงสนำาตาลปฏกรยาดนเปนกรดจดถงเปนกรดเลกนอย (pH 5.5-6.5) ดนลางเปนดนเหนยว สแดงปน

เหลอง ถงสแดง ปฏกรยาดนเปนกรดจดมากถงเปนกรดจด (pH 4.5-5.5)

ความลก

(ซม.)

อนทรยวตถ

ความจแลกเปลยนแคต

ไอออน

ความอมตวเบส

ฟอสฟอรส

ทเปนประโยชน

โพแทสเซยม

ทเปนประโยชน

ความอดมสมบรณของดน

0-25 ปานกลาง

ปานกลาง ตำา ตำา สง ปานกลาง

25-50

ตำา ตำา ตำา ตำา ตำา ตำา

50- ตำา ตำา ตำา ตำา ตำา ตำา

9

100

ชดดนทคลายคลงกน ชดด นเชยงแสน ช ดด นเลย และช ดด นเชยงของขอจำากดการใชประโยชน ดนมความอดมสมบรณคอนขางตำาและเปนกรด สภาพพนทมความลาดชน ดนเกดการชะลางพงทลายไดงาย ขอเสนอแนะในการใชประโยชน ปรบปรงบำารงดนโดยใชอนทรยวตถ ปยอนทรย หรอปยชวภาพรวมกบปยเคม และใชวสดปนปรบแกความเปนกรดของดน จดระบบอนรกษดนและนำาใหเหมาะสม

ชดดนบานจองทพบในเขตพฒนาทดนม 2 ประเภท1. หนวยแผนทดนท 1 : Bg-hb-lB : ชดดนบานจองทมธาต

เปนดางมาก มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 2-5 % pH 5.0-5.5 มเนอทประมาณ 802 ไร หรอรอยละ 5.21 ของพนท

2. หนวยแผนทดนท 2 : Bg-hb-lC : ชดดนบานจองทมธาตเปนดางมาก มเนอดนบนเปน ดนรวน ความลาดชน 5-12 % pH 5.0-5.5 มเนอทประมาณ 203 ไร หรอรอยละ 1.32 ของพนท

2. ชดดนมวกเหลกกลมชดดนท 47การจำาแนกดน Clayey-skeletal, mixed,

semiactive, shallow, isohyperthermic, Ultic Haplustalfs

การกำาเนด เกดจากการสลายตวผพงอยกบท และ/หรอ เคลอนยายมาเปนระยะทางใกลๆ โดยแรงโนมถวงของโลกของหนดนดานทมสจาง หนสเลท หรอหนทคลายคลงกน

สภาพพ�นท ลกคลนลอนลาดถงเนนเขาหรอเขา มความลาดชน 4-35 %

10

การระบายนำ�า ดการไหลบาของนำ�าบนผวดน เรวสภาพซมผานไดของนำ�า ปานกลางพชพรรณธรรมชาตและการใชประโยชน ท ด น ป าเบญจพรรณและปาดบแลง บางแหงปลกพชไรการแพรกระจาย ภาคกลางทสงตอนกลางของประเทศ ภาคตะวนตกและภาคเหนอการจดเรยงช�นดน A-Bt-Bc-Crลกษณะและสมบตของดน เ ป น ด น ต น ถ ง ห น ต น

กำาเนด ดนบนเปนดนรวนหรอดนรวนปนทรายแปง สนำาตาลปนเทาหรอสนำาตาลเขม ปฏกรยาดนเปนกรดจดถงกรดกลาง (pH 5.5-7.0) ดนบนตอนลาง เปนดนรวนปนดนเหนยวปนกรวดมาก หรอดนรวนเหนยวปนทรายแปงปนกรวดมาก หรอดนเหนยวปนกรวดมากปฏกรยาดน เปนกรดจดถงกรดเลกนอย (pH 5.5-6.5) ดนลางตอนลาง สน ำาตาลปนเหลองหรอสนำาตาลหรอสนำาตาลเขม จะพบหนทกำาลงสลายตวทความลกไมเกน 50 ซม. จากผวดน

ความล ก (ซ ม .)

อ น ท ร ยวตถ

ความจแลกเปลยน

แคตไอออน

ความอมตวเบส

ฟอสฟอรส

ทเปนประโยชน

โพแทสเซยม

ทเปนประโยชน

ความอดมสมบรณของดน

0-25

ปานกลาง

ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง สง ปานกลาง

25-50

ป า นกลาง

ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

50-100

ตำา ปานกลาง ปานกลาง ตำา ตำา ตำา

ชดดนทคลายคลงกน ชดดนเชยงคาน ชดดนล และชดดนวงสะพง

11

ขอจำากดการใชประโยชน เปนดนตน พบชนหนพนทความลกไมเกน 50 ซม. จากผวดน เปนอปสรรคในการเจรญเตบโตของรากพชขอเสนอแนะในการใชประโยชน ไมควรนำามาใชประโยชนในการเพาะปลก ควรปลอยและรกษาใหคงไวเปนปาตามธรรมชาต เพอเปนแหลงตนนำาลำาธาร

ชดดนมวกเหลกทพบในเขตพฒนาทดนม 1 ประเภท1. หนวยแผนทดนท 3 : Ml-gclD : ชดดนมวกเหลก มเนอดน

บนเปนดนรวนปนดนเหนยว ปนกรวด ความลาดชน 12-20 % pH 5.5-7.0 มเนอทประมาณ 50 ไร หรอรอยละ 0.32 ของพนท

3. ชดดนปากชองกลมชดดนท 29การจำาแนกดน Very fine, kaolinitic,

isohyperthermic Rhodic Kandiustoxการกำาเนด เกดจากการผพงสลายตวอยกบท และ/หรอ

เศษหนเชงเขาของห น ด น ด า น ท แ ท ร ก ก บ ห น ป น ใ น ส ภ า พภมประเทศแบบคาสต

สภาพพ�นท ลกคลนลอนลาดเลกนอยถงลกคลนลอนลาดมความลาดชน 2-8 %

การระบายนำ�า ดการไหลบาของนำ�าบนผวดน ปานกลางการซมผานไดของนำ�า ปานกลาง

พ ช พ ร ร ณ ธ ร ร ม ช า ต แ ล ะ ก า ร ใ ช ป ร ะ โ ย ช น ป าเบญจพรรณ ปลกพชไร ขาวโพด

ขาวฟาง และถวตางๆการแพรกระจาย ตอนลางของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การจดเรยงช�น Ap-Bt

12

ลกษณะและสมบตดน เปนดนลกมาก ดนบนเปนดนเหนยวหรอดนเหนยวปนทรายแปง สนำาตาลปนแดงเขม ดนลางเปนดนเหนยว สนำาตาลปนแดงเขม สแดง อาจพบกอนเหลกและแมงกานสสะสมใน ดนลาง ปฏกรยาดนเปนกรดปานกลางถงเปนกลาง (pH 6.0-7.0) ในดนบนและเปนกรดจดมากถงเปน กรดจด (pH 4.5-5.5) ในดนลางความลก

(ซม.)

อนทรยวตถ

ความจแลกเปลยนแคต

ไอออน

ความอมตวเบส

ฟอสฟอรส

ทเปนประโยชน

โพแทสเซยม

ทเปนประโยชน

ความอดมสมบรณของดน

0-25 ปานกลาง

ปานกลาง ปานกลาง ตำา ตำา ปานกลาง

25-50

ปานกลาง

ปานกลาง ปานกลาง ตำา ตำา ปานกลาง

50-100

ตำา ตำา ตำา ตำา ตำา ตำา

ชดดนทคลายคลงกน ชดดนบานจอง ขอจำากดการใชประโยชน ความอดมสมบรณคอนขางตำา เสยงตอการขาดแคลนนำาในฤดเพาะปลกขอเสนอแนะในการใชประโยชน ควรใสปยคอกและปยหมก เพอทำาใหดนมสมบตทางกายภาพทดขนและเพมแรธาตทมประโยชนใหแกพช

ชดดนปากชองทพบในเขตพฒนาทดนม 1 ประเภท1. หนวยแผนทดนท 4 : Pc-lB : ชดดนปากชอง มเนอดนบน

เป นดนรวน ความลาดชน 2-5% pH 5.0-5.5 มเน อท ประมาณ 1,219 ไร หรอรอยละ 7.92 ของพนท

2. หนวยแผนทดนท 5 : Pc-lC : ชดดนปากชอง มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 5-12 % pH 5.0-5.5 มเนอทประมาณ 667 ไร หรอรอยละ 4.33 ของพนท

4. ชดดนภผามาน

13

กลมชดดนท 36การจำาแนกดน Fine, kaolinitic,

isohyperthermic Rhodic Kandiustalfsการกำาเนด เกดจากการทบถมของตะกอนลำานำาเกา (old

alluvium)สภาพพ�นท ลกคลนลอนลาดเลกนอยถงลกคลนลอน

ลาดมความลาดชน 2-12 %พชพรรณธรรมชาตและการใชประโยชน ปลกยางพารา

มนสำาปะหลงสณฐานดน : เปนดนลกมาก มการระบายนำาด ดนบนลก

0-20 ซม. เนอดนเปนดนรวน สเขมของนำาตาลปนแดง ปฏกรยาดนเปนกรดเลกนอย คาความเปนกรดเปนดาง 6.5 ดนบนตอนลางลก 20-50 ซม.

เนอดนเปนดนรวนถงเปนดนรวนปนดนเหนยว สเขมของนำาตาลปนแดง ปฏกรยาดนเปนกรดปานกลางถงกรดเลกนอย คาความเปนกรดเปนดาง 6.0-6.5 ดนลางลกตงแต 100 ซม. ลงไป เนอดนเปนดนรวนปนดนเหนยวถงเปนดนเหนยว สแดง สแดงหมน ปฏกรยาดนเปนกรดแกถงเปนกรดเลกนอย คาความเปนกรดเปนดาง 5.5-6.5

ความลก

(ซม.)

อนทรยวตถ

ความจแลกเปลยนแคต

ไอออน

ความอมตวเบส

ฟอสฟอรส

ทเปนประโยชน

โพแทสเซยม

ทเปนประโยชน

ความอดมสมบรณของดน

0-25 สง ปานกลาง ปานกลาง ตำา สง ปานกลาง25-50

ตำา ปานกลาง ปานกลาง ตำา ปานกลาง ปานกลาง

ขอจำากดการใชประโยชน ความอดมสมบรณของดนตามธรรมชาตปานกลาง และมแนวโนมอยในระดบตำา เนองจากการใชทดนเปนเวลานานและตอเนอง ควรปลกพชปรบปรงบำารงดนและเนนการใช

14

ปยอนทรยเพอปรบปรงลกษณะทางกายภาพของดน โดยใสควบคไปกบปยเคมขอเสนอแนะในการใชประโยชน ดนมศกยภาพเหมาะสมในการปลกพชไร ไมผลและไมยนตน และพฒนาเปนทงหญาเลยงสตว อยางไรกตามเกษตรกรจะเลอกกจกรรมดำาเนนการในพนทของตนเองตองคำานงถง การเออประโยชนซงกนและกน ระหวางกจกรรมตาง ๆ เชน การปลกพชและการเลยงสตวควบคกนไป มลสตวจะไดใชเปนปยบำารงดน

ชดดนภผามานทพบในเขตพฒนาทดนม 3 ประเภท1. หนวยแผนทดนท 6 : Ppm-lB : ชดดนภผามาน มเนอดน

บนเปนดนรวน ความลาดชน 2-5% pH 6.0-7.5 มเนอทประมาณ 4,672 ไร หรอรอยละ 30.38 ของพนท

2. หนวยแผนทดนท 7 : Ppm-lC : ชดดนภผามาน มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 5-12 % pH 6.0-7.5 มเนอทประมาณ 933 ไร หรอรอยละ 6.04 ของพนท

3. หนวยแผนทดนท 8 : Ppm-lD : ชดดนภผามาน มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 12-20 % pH 6.0-7.5 มเนอทประมาณ 52 ไร หรอรอยละ 0.33 ของพนท

5. ชดดนวงไห กลมชดดนท 31

15

การจำาแนกดน Fine, mixed, active, isohyperthermic Oxyaquic (Ultic) Paleustalfs

การกำาเนด เกดจากการผพงสลายตวของหนตะกอนเนอละเอยดและหนทแปรสภาพ เชน หนดนดาน หนทรายแปง หนโคลน หนชนวน หนฟลไลท เปนตน บรเวณภเขา และรวมถงทเกดจากวสดดนหรอหนทเคลอนยายมาเปนระยะทางใกลๆ โดยแรงโนมถวงบรเวณเชงเขา

สภาพพ�นท ลกคลนลอนลาดเลกนอยถงลกคลนลอนลาด ความลาดชน 2-12 %

การระบายนำ�า ดการไหลบาของนำ�าบนผวดน ชาถงเรวการซมผานไดของนำ�า ปานกลางพชพรรณธรรมชาตและการใชประโยชนทดน ปา

เบญจพรรณ พชไร เชน ขาวโพด ขาวไร ถวตางๆ และสวนผลไม เชน มะมวง มะขาม ลำาไย

การแพรกระจาย ภาคเหนอตอนบนและทสงตอนกลางของประเทศการจดเรยงช�นดน Ap(A)-Bt-BCลกษณะและสมบตดน เปนดนลกมาก ดนบนเปนดน

รวนปนดนเหนยวหรอดนรวนเหนยวปนทรายแปง สนำาตาลเขมถงสนำาตาลปนแดงเขม ปฏกรยาดนเปนกรดปานกลางถงเปนกลาง (pH 6.0-7.0) ดนลางตอนบนเปนดนเหนยว สแดงปนเหลองถงสแดง ปฏกรยาดนเปนกรดจดมากถงเปนกรดจด (pH 4.5-5.5) ดนลางตอนลางเปนดนเหนยว สแดง มจดประสนำาตาลปนเหลองและสนำาตาล ปฏกรยาดนเปนกรดจดมากถงเปนกรดจด (pH 4.5-5.5)

16

ความลก

(ซม.)

อนทรยวตถ

ความจแลกเปลยนแคต

ไอออน

ความอมตวเบส

ฟอสฟอรส

ทเปนประโยชน

โพแทสเซยม

ทเปนประโยชน

ความอดมสมบรณของดน

0-25 ป า นกลาง

ปานกลาง ตำา ตำา สง ปานกลาง

25-50

ตำา ปานกลาง ตำา ตำา สง ปานกลาง

50-100

ตำา สง ปานกลาง ตำา สง ปานกลาง

ชดดนทคลายคลงกน ชดดนบานจองขอจำากดการใชประโยชน สภาพพนททมความลาดชนสง ดนเกดการชะลางพงทลายไดงายขอเสนอแนะในการใชประโยชน ปรบปรงบำารงดนดวยอนทรยวตถและใชปยอนทรยหรอปยชวภาพ รวมกบปยเคมเพอเพมผลผลตใหสงขน จดระบบการปลกพชและระบบอนรกษดนและนำาใหเหมาะสมกบสภาพความลาดชนของพนท

ชดดนวงไหทพบในเขตพฒนาทดนม 7 ประเภท1. หนวยแผนทดนท 9 : Wi-br-clB: ชดดนวงไห สนำาตาล ม

เนอดนบนเปนดนรวนปนดนเหนยว ความลาดชน 2-5% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 20 ไร หรอรอยละ 0.13 ของพนท

2. หนวยแผนทดนท 10 : Wi-br-clC: ชดดนวงไห สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวนปนดนเหนยว ความลาดชน 5-12% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 100 ไร หรอรอยละ 0.64 ของพนท

3. หนวยแผนทดนท 11 : Wi-br-clD: ชดดนวงไห สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวนปนดนเหนยว ความลาดชน 12-20% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 577 ไร หรอรอยละ 3.75 ของพนท

17

4. หนวยแผนทดนท 12 : Wi-br-clE: ชดดนวงไห สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวนปนดนเหนยว ความลาดชน 20-35% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 105 ไร หรอรอยละ 0.68 ของพนท

5. หนวยแผนทดนท 13 : Wi-br-lB: ชดดนวงไห สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 2-5% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 151 ไร หรอรอยละ 0.98 ของพนท

6. หนวยแผนทดนท 14 : Wi-br-lC: ชดดนวงไห สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 5-12% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 65 ไร หรอรอยละ 0.41 ของพนท

7. หนวยแผนทดนท 15 : Wi-br-lD: ชดดนวงไห สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวน ความลาดชน 12-20% pH 5.5-6.5 มเนอทประมาณ 54 ไร หรอรอยละ 0.35 ของพนท

6. ชดดนวงสะพงกลมชดดนท 55การจำาแนกดน Fine, mixed, active,

isohyperthermic Typic Haplustalfs

การกำาเนด เกดจากการผพงสลายตวของหนตะกอนเนอละเอยดและหนทแปรสภาพ เชน หนดนดาน หนทรายแปง หนโคลน

18

หนชนวน หนฟลไลท เปนตน บรเวณพนทภเขา และรวมถงทเกดจากวสดดนหรอหนทเคลอนยายมาเปนระยะทางใกลๆ โดยแรงโนมถวงบรเวณเชงเขา

สภาพพ�นท ลกคลนลอนลาดเลกนอยถงเปนลกคลนลอนลาด ความลาดชน 2-12 %

การระบายนำ�า ด การไหลบาของนำ�าบนผวดน ชาถงเรวการซมผานไดของนำ�า ปานกลางพชพรรณธรรมชาตและการใชประโยชนทดน ปา

เบญจพรรณ พชไร เชน ขาวโพด ขาวไร ถวตางๆ และสวนผลไม เชน มะมวง มะขาม ลำาไย

การแพรกระจาย ภาคเหนอตอนบนและทสงตอนกลางของประเทศการจดเรยงช�นดน Ap(A)-Bt-Crลกษณะและสมบตดน เปนดนลกปานกลาง ดนบนเปน

ดนรวน ดนรวนปนดนเหนยวหรอ ดนรวนเหนยวปนทรายแปง สนำาตาลเขมถงสนำาตาลปนเทาเขม ปฏกรยาดนเปนกรดปานกลางถงเปนกลาง (pH 6.0-7.0) ดนลางตอนบนเปนดนเหนยว สแดงปนเหลองถงสแดง ปฏกรยาดนเปนกรดจดมากถงกรดปานกลาง (pH 5.0-6.0) ดนลางตอนลางเปนดนเหนยวมเศษหนปะปนหนาแนน และสวนใหญพบชนหนพนภายใน 100 ซม. จากผวดน สนำาตาลปนแดงหรอสนำาตาลปนเหลอง มจดประสนำาตาลปนเหลอง สแดง และสนำาตาล ปฏกรยาดนเปนกรดจดมากถงเปนกรดเลกนอย (pH 4.5-6.5)

ความลก

(ซม.)

อนทรยวตถ

ความจแลกเปลยนแคต

ไอออน

ความอมตวเบส

ฟอสฟอรส

ทเปนประโยชน

โพแทสเซยม

ทเปนประโยชน

ความอดมสมบรณของดน

19

0-25 ปานกลาง

ปานกลาง ตำา ตำา สง ปานกลาง

25-50

ตำา ปานกลาง ตำา ตำา สง ปานกลาง

50-100

ตำา สง ปานกลาง ตำา สง ปานกลาง

ชดดนทคลายคลงกน ชดดนวงไหขอจำากดการใชประโยชน เปนดนลกปานกลาง รากของพชทมระบบรากลกอาจถกจำากดการเจรญเตบโต สภาพพนทมความลาดชนสง ดนเกดการชะลางพงทลายไดงายขอเสนอแนะในการใชประโยชน ปรบปรงบำารงดนและใชปยอนทรยหรอปยชวภาพ รวมกบปยเคมเพอเพมผลผลตใหสงขน จดระบบการปลกพชและระบบอนรกษดนและนำาใหเหมาะสมกบสภาพความ ลาดชนของพนท

ชดดนวงสะพงทพบในเขตพฒนาทดนม 4 ประเภท1. หนวยแผนทดนท 16 : Ws-br-clC: ชดดนวงสะพง ส

นำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวนปนดนเหนยว ความลาดชน 5-12% pH 6.0 มเนอทประมาณ 315 ไร หรอรอยละ 2.04 ของพนท

2. หนวยแผนทดนท 17 : Ws-br-clD: ชดดนวงสะพง สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวนปนเหนยว ความลาดชน 12-20% pH 6.0 มเนอทประมาณ 332 ไร หรอรอยละ 2.15 ของพนท

3. หนวยแผนทดนท 18 : Ws-br-lB: ชดดนวงสะพง สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวน

ความลาดชน 2-5% pH 6.0 มเนอทประมาณ 884 ไร หรอรอยละ 5.76 ของพนท

4. หนวยแผนทดนท 19 : Ws-br-lC: ชดดนวงสะพง สนำาตาล มเนอดนบนเปนดนรวน

ความลาดชน 5-12% pH 6.0 มเนอทประมาณ 561 ไร หรอรอยละ 3.64 ของพนท

20

4.3.3 สภาพการใชประโยชนทดน จากการสำารวจการใชประโยชนทดนบรเวณพนทเขต

พฒนาทดน หมท 2 บานเกรงกระเวย ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร มการใชประโยชนทดน ดงน

(1) พนทเกษตรกรรม มเนอท 7,684 ไร หรอ รอยละ 49.98 ของพนท สวนใหญปลกมนสำาปะหลง ขาวโพด ไมผล ยางพารา ปาลมนำามนและไมยนตน (ตารางท 3-2 และรปท 3-2 )

(2) พนทปาไม มเนอท 7,466 ไร หรอรอยละ 48.56 ของพนท สวนใหญเปนปาดบเขา ปาเบญจพรรณ และสวนปาผสม

(3) พนทชมชน มเนอท 220 ไร หรอรอยละ 1.43 ของพนท (4) แหลงนำา มเนอท 4 ไร หรอรอยละ 0.02 ของพนท

21

4.3.4 แผนการใชทดน สำานกสำารวจดนและวางแผนการใชทดน(2550) ได

ทำาการแผนการใชทดนบรเวณพนทเขตพฒนาทดน จากการศกษาและวเคราะหสถานภาพของทรพยากรธรรมชาต อาท ทรพยากรดน ทรพยากรนำา ทรพยากรปาไม และสภาพการใชประโยชนทดน รวมกบขอกฎหมายทเกยวของกบพนท ตลอดจนถงการพจารณาจากกรอบนโยบายตาง ๆ ของรฐบาล จงไดแบงเขตการใชทดนในพนทเขตพฒนาทดนเปน 5 เขต ไดแก เขตปาสมบรณ เขตฟ นฟสภาพปา เขตเกษตรกาวหนา เขตทมความลาดชน 5-12 % และเปนดนตน และเขตทมความลาดชนมากกวา 35 % โดยมรายละเอยดดงน

4.3.4.1 เขตปาสมบรณ (หนวยแผนท 1.1)มเนอทประมาณ 3,103 ไร หรอรอยละ 20.18 ของ

พนทพนทเขตน เปนพนทตองสงวนไวเพอการอนรกษสง

แวดลอม ดน นำา พนธพชและพนธสตวทมคณคาหายาก เพอปองกนภย

22

ธรรมชาตอนเกดจากนำาทวมและการพงทลายของดน เปนแหลงตนนำาลำาธารและรกษาไวซงความหลากหลายทางชวภาพ ความสมดลของระบบนเวศ ตลอดทงเพอประโยชนในการศกษา การวจยและนนทนาการของประชาชน ประกอบดวย พนททมสภาพเปนปาดบเขาทสมบรณในเขตพนทปาเพอการอนรกษ (C) ตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตร ไดแก พนทปาสงวนแหงชาตทไดประกาศเปนพนทปาอนรกษ(C) พนทเขตอทยานแหงชาตเขาแหลม และอทยานแหงชาตลำาคลองง

มาตรการและแนวทางดำาเนนการดำาเนนการตามมาตรการการใชประโยชนทรพยากรและ

ทดนปาไมในเขตพนทปาเพอการอนรกษ (C) ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 10 และ 17 มนาคม 2535 มาตรการและแนวทางแกไขปญหาทดนในเขตพนทปาเพอการอนรกษตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 30 มถนายน 2541 ดงน

(1) ป อ ง ก น แ ล ะ ป ร า บ ป ร า ม ก า ร ล ก ล อ บ ท ำา ล า ยทรพยากรธรรมชาตอยางเขมงวด

(2) ควบคมดแลและบำารงรกษาพนทปาอนรกษใหอยในสภาพธรรมชาตตลอดไป

(3) หามมใหมการอนญาตใชประโยชนพนทในกจกรรมทกประเภท

(4) รณรงคเผยแพรและประชาสมพนธใหความร ความเขาใจและสรางจตสำานก ใหเหนคณคาและความสำาคญของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตแกราษฎรและเยาวชนในทองถน

(5) ปรบปรงและพฒนาสงอำานวยความสะดวกและการบรการพนฐาน ในเขตพนทเพอประโยชนในการศกษา การวจย และนนทนาการ

4.3.4.2 เขตฟ� นฟสภาพปา (หนวยแผนท 1.2) มเนอทประมาณ 1,191 ไร หรอรอยละ 7.74 ของ

พนท

23

เปนพนทปาไมทตองสงวนไวเพอการอนรกษ(C) แตมสภาพเปนปาดบเขาเสอม โทรม ซงพนทดงกลาวน มปญหาเกยวกบการชะลางพงทลายของหนาดน สงผลกระทบตอสภาพแวดลอมทงบรเวณพนทแหลงตนนำาลำาธาร และพนทตอนลางของลมนำา ดงนน จงจำาเปนตองฟ นฟสภาพปาไมดวยวธธรรมชาต เพอการอนรกษสงแวดลอม ดน นำา เพอปองกนภยธรรมชาต อนเกดจากนำาทวมและการพงทลายของดน แหลงตนนำาลำาธาร ความสมดลของระบบนเวศ และนนทนาการของประชาชน

มาตรการและแนวทางดำาเนนการดำาเนนการตามมาตรการการใชประโยชนทรพยากรและ

ทดนปาไมในเขตพนทปาเพอการอนรกษ (C) ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 10 และ 17 มนาคม 2535 มาตรการและแนวทางแกไขปญหาทดนในเขตพนทปาเพอการอนรกษ ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 30 มถนายน 2541 ดงน

(1) เรงพนฟและบำารงรกษาปาเสอมโทรมใหฟ นคนสภาพปาธรรมชาตทสมบรณ

(2) ปองกนและปราบปรามการลกลอบทำาลายทรพยากรธรรมชาตอยางเขมงวด

(3) หามมใหมการอนญาตใชประโยชนพนทในกจกรรมทกประเภท(4) รณรงค เผยแพรและประชาสมพนธ ใหความรความ

เขาใจและสรางจตสำานกใหเหนคณคาและความสำาคญของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตแกราษฎรและเยาวชนในทองถน

(5) ปรบปรงและพฒนาสงอำานวยความสะดวกและการบรการพนฐาน ในเขตพนทเพอประโยชนในการศกษา การวจย และนนทนาการ

4.3.4.3 เขตเกษตรกาวหนา (หนวยแผนท 2.2) มเนอทประมาณ 8,866 ไร หรอรอยละ 57.67 ของพนท

24

พนทในเขตน มสภาพพนทเปนลกคลนลอนลาดเลกนอยจนถงเปนเนนเขา ความลาดชน 5-35 เปอรเซนต ปจจบนเปนพนททำาการเกษตรโดยอาศยนำาฝนแตมศกยภาพทจะพฒนาแหลงนำามาใชเพอการเกษตรได ทดนมความเหมาะสมสำาหรบการเกษตร สามารถปลกพชเศรษฐกจไดหลายชนด ทงพชไร ไมผลและไมยนตน มปญหาและขอจำากดในการใชประโยชนทดนปานกลาง สามารถแกไขไดดวยวธการไมยงยากและใชเงนลงทนไมสงนก จงกำาหนดใหเปนเขตปลกพชเพอรองรบการบรโภคภายในจงหวดกาญจนบร

มาตรการและแนวทางดำาเนนการ(1) เพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลต

- วจยและพฒนาเทคโนโลย รวมกบภมปญญาทองถนในการปลกพช

- สงเสรมใหเกษตรกรปลกพชทเปนทความตองการของตลาด

- แนะนำาใหความรแกเกษตรกรในการใชสารอนทรยทดแทนสารเคมทางการเกษตรโดยการสาธตและสงเสรมใหเกษตรกรใชปยอนทรย ปยชวภาพ และปยพชสด

- พฒนาแหลงนำา (2) ปองกนการชะลางพงทลายของดน โดยใชมาตรการทเหมาะสมกบสภาพพนท เชน การปลกพชคลมดน การปลกหญาแฝกสลบเปนแถบตามแนวระดบ หรอการทำาครบนำารอบเขา (3) เสรมสรางความเขมแขงของเกษตรกรโดยการจดตงกลมเกษตรกรใชสารอนทรยทดแทนสารเคมทางการเกษตร (4) จดหาแหลงเงนทนและดอกเบยตำา

(5) จดหาตลาดกลางรองรบผลผลต และจดหาสงอำานวยความสะดวกในการขนสงสนคา

4.3.4.4 เขตทมความลาดชน 5-12 %และเปนดนต�น (หนวยแผนท 2.3.1.1)

25

มเนอทประมาณ 1,372 ไร หรอรอยละ 8.92 ของพนท พนทในเขตน เปนเขตทมศกยภาพในการผลตการเกษตรคอนขางตำา มปญหาและขอจำากดในการใชประโยชนทดนคอนขางรนแรง เนองจากเปนดนตนมกรวดหนปะปนมาก มการชะลางพงทลายของดนรนแรงและความอดมสมบรณของดนตำา มความเหมาะสมดานกายภาพเลกนอยสำาหรบการปลกพชไรและไมผล มความเหมาะสมปานกลางสำาหรบไมยนตน ดงนนพนทเขตน รฐจงเปนตองเขาไปดำาเนนการปรบโครงสรางและระบบการผลตเปนการผลต เพอการยงชพลดความเสยงของเกษตรกรและเพอเปนการสรางงานในชนบทรองรบผวางงาน

มาตรการและแนวทางดำาเนนการ(1) เพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลต

โดยการเลอกชนดของพชไรและไมยนตนใหตรงกบความตองการของตลาด

(2) ควรมมาตรการอนรกษดนและนำา ทเหมาะสมกบสภาพพนท

(3) เสรมสรางความเขมแขงของเกษตรกรโดยการสงเสรมและสนบสนนการรวมกลมของเกษตรกร เพอการถายทอดความร การบรหารจดการและการตลาด ใหสอดคลองกบความตองการของชมชน

(4) จดหาตลาดกลางรองรบผลผลต และจดหาสงอำานวยความสะดวกในการขนสงสนคา

4.3.4.5 เขตทมความลาดชนมากกวา 35% (หนวยแผนท 2.3.1.7)

มเนอทประมาณ 844 ไร หรอรอยละ 5.49 ของพนทพนทในเขตน เปนพนทนอกเขตปา มสภาพพนทเปน

ภเขา ความลาดชนมากกวา 35 เปอรเซนต เปนดนตนมาก มหนโผล การชะลางพงทลายของหนาดนรนแรงมาก ความอดมสมบรณของดนตำา ซง

26

เปนขอจำากดในการใชประโยชนทดนอยางรนแรง ปจจบนมการปลกพชไร ยางพารา และเปนปาเสอมโทรม

มาตรการและแนวทางดำาเนนการ(1) ตองมมาตรการอนรกษดนและนำา โดยใชวธกลผสม

ผสานกบวธพช ไดแก การทำาขนบนไดดนรวมกบการปลกพชคลมดน แถบพชดกตะกอน และการทำาคเบนนำา เพอลดการชะลางพงทลายของหนาดน

(2) รณรงค เผยแพรและประชาสมพนธ เพอเสรมสรางจตสำานกใหแกประชาชน และองคกรทองถน ใหตระหนกถงผลกระทบและอนตรายจากการใชประโยชนทดนไมถกตอง ขาดการอนรกษดนและนำาอยางถกวธ

(3) ปรบปรงบำารงดน โดยแนะนำาการใชปยอนทรย

4.3.5 การจำาแนกความเหมาะสมของทดนสำาหรบพชเศรษฐกจของประเทศไทย

การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบพชเศรษฐกจ เปนการจดหมวดหมของดน โดยอาศยลกษณะและสมบตตางๆ ทางกายภาพ ทางเคมของดน ตลอดจนสภาพแวดลอมของดนบางประการ

27

ทมผลตอการเจรญเตบโต หรอมผลกระทบตอผลผลตของพช ลกษณะและสมบตตางๆ ของดนตลอดจนสภาพแวดลอมของดนบางประการเหลานน จากการศกษาจำาแนกดนในภาคสนามตามหลกเกณฑการจำาแนกดนระบบอนกรมวธานดน (Soil Taxonomy) ซงเปนระบบทการจำาแนกดนออกเปนหมวดหมอยางมระบบ เพอชวยใหจดจำาไดงาย นอกจากนยงสามารถนำาเทคโนโลยจากทแหงหนงไปถายทอดสอกแหงหนงไดอยางสะดวกและรวดเรว ลดระยะเวลาและคาใชจายในการศกษาไดมาก

การจำาแนกความความเหมาะสมของดนสำาหรบการปลกพชเศรษฐกจ เปนการประเมนหรอแปลขอมลดนใหเปนภาษางายๆ วาพนทแหงนนมความเหมาะสมตอการเพาะปลกมากหรอนอยเพยงไร มขอจำากดอะไรบางทมผลกระทบตอการเจรญเตบโต หรอมผลกระทบตอผลผลตของพช และมความรนแรงอยในระดบใด ทงนเพอจะไดใชเปนขอมลเบองตนในการแกไขปญหาของขอจำากดเหลานน ทำาใหแกไขปญหานนๆ ไดอยางถกจด ซงจะเปนการชวยลดคาใชจายในการลงทนและไดผลผลตตอบแทนในอตราทคมคาตอการลงทน

4.3.5.1 บรรทดฐานทนำามาใชพจารณาเพอจำาแนกความเหมาะสมของดน

เนองจากปจจยทควบคมการเจรญเตบโต ทมผลกระทบตอผลผลตของพชมอยมากมาย ทงทอยในดน ผวดน สภาพแวดลอม ชนดของพนธพช โรค แมลง ตลอดจนวธการจดการดแลรกษา เปนตน จากปจจยตางๆ เหลานจะเหนวาดนเปนปจจยพนฐานทควรไดรบการพจารณาถงความเหมาะสมสำาหรบการปลกพชเปนประการแรก แตทงนมไดหมายความวาดนเปนปจจยสำาคญกวาปจจยการผลตชนดอน ๆ ปจจยการผลตทกปจจยจะตองไดรบการเอาใจใสจงจะทำาใหพชทปลกไดรบผลผลตสงสด

ในทนจะพจารณาเฉพาะเรองดนเปนเกณฑและอาจมปจจยอนทเกยวของกบทดนบางประการ ซงขอมลเหลานไดมาจากการศกษาดนและการจำาแนกดนทงสน ดงนน เพอใหระบบการจำาแนกความ

28

เหมาะสมของดนมความเขาใจเหมอนกน จำาเปนอยางยงทจะตองกำาหนดบรรทดฐาน ตาง ๆ ขนมา เพอนำาไปใชประกอบในการพจารณาการจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบพชเศรษฐกจ

4.3.5.2 การจำาแนกช�นความเหมาะสมของดนสำาหรบพชเศรษฐกจ

แบงเปน 4 กลมพช ไดแก ขาว พชไร ไมผลและทงหญาเลยงสตวถาวร โดยแบงชนความเหมาะสมออกเปน 5 ชน ดงน

ชนความเหมาะสมท 1 เปนชนทมความเหมาะสมดมาก (soil very well suited)

ชนความเหมาะสมท 2 เป นช นท มความเหมาะสมด (soil well suited)

ชนความเหมาะสมท 3 เปนชนทมความเหมาะสมปานกลาง (soil moderately suited) ช นความเหมาะสมท 4 เป นช นท ไมค อยเหมาะสม (soil poorly suited)

ช น ค ว า ม เ ห ม า ะ ส ม ท 5 เ ป น ช น ท ไ ม เ ห ม า ะ ส ม (soil unsuited)

ชนดของขอจำากดหรอลกษณะของดนทเปนอนตรายหรอทำาความเสยหายกบพช ทตองระบไวตอทายชนความเหมาะสมของดน ไดแก

1)สภาพพนท : t2) เนอดน หรอชนอนภาคดน : s3)ชนดนทมการชะลางรนแรง : b4)ความลกทพบชนดานแขง หรอชนทพบกอนกรวดมากกวา 60

% โดยปรมาตร : c5)ความลกทพบกอนกรวด 35-60 % โดยปรมาตร :g6)หนพนโผล : r7)กอนหนโผล : z8)ความเคมของดน : x9)การระบายนำาของดน : d

29

10) อนตรายจากการถกนำาทวม : f11) อนตรายจากนำาแชขง : w12) ความเสยงตอการขาดแคลนนำา : m13) ความอดมสมบรณของดน : n14) ความเปนกรดของดน : a15) ความเปนดางของดน : k16) ความลกทพบชนดนกรดกำามะถน : j17) การกรอนของดน : e18) ความหนาของชนวสดอนทรย : o

4.3.5.3 การจำาแนกความเหมาะสมของทดนสำาหรบพชชนดตาง ๆ ตามสภาพทเปนอยในปจจบน (actual soil suitability classification)

1. การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบปลกขาวขาวในทนหมายถงขาวทตองการนำามากเพอการเจรญ

เตบโตหรอทเรยกวา ขาวนาสวนหรอขาวนาดำา ขาวนาเมองหรอขาวนาหวาน การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบขาวน ไดพยายามจดโดยใชบรรทดฐานของการจำาแนกความเหมาะสมของดน ดงทไดกลาวมาแลวขางตน ซงไดพจารณา ในเรองปญหาทเกยวกบนำาทจะใชทำานาเอาไวเปนอนดบแรก ทงน เพราะวาพนทนาบางแหงอยในเขตโครงการชลประทาน ซงสามารถควบคมนำาได แตพนทนาอกมากมายหลายแหงยงตองอาศยนำาฝน ซงไหลบาลนฝงแมนำาตลอดจนนำาทไหลมาจากทสงกวาหรอโดยผานมาทางใตดน พนทเหลานยากในการทจะควบคมนำาใหอยในสภาวะทขาวตองการได ดงนน การวนจฉยวาพนทนาดงกลาวจะมอตราการขาดแคลนนำามากนอยเพยงใดยอมขนอยกบความสามารถของดนในการใหนำาซมผานได ตลอดจนขอมลอนๆ ทไดจากรายงานการสำารวจดน

2. การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบพชไรพชไร ในทนหมายถงพชลมลกประเภทรากสนและไม

ชอบขนในทชน และหรอมนำาขง เชน ขาวไร ขาวโพด ขาวฟาง ยาสบ ถวตาง ๆ มนสำาปะหลง สบปะรด ฝาย และปอแกว เปนตน พช

30

เหลานอาศยนำาฝนเปนปจจยหลกในการเจรญเตบโต ดงนน การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบพชไรจะพจารณาจากการเพาะปลก ซงอยในฤดฝนเปนเกณฑ

3. การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบไมผลเนองจากไมผลเปนไมยนตนทมอายหลายปกวาจะให

ผลผลต ดงนน จงตองการลกษณะดนทแตกตางไปจากพชรากสนหรอพชไรตาง ๆ ดงทไดกลาวมาแลว ไมผลในทนหมายถงไมผลเมองรอน เชน เงาะ ทเรยน ลางสาด มงคด สม กาแฟ ปาลมนำามน โกโก มะมวง ขนน ลำาไย ลนจ เปนตน ไมผลแตละชนดจะมความตองการเรองสมบตของดนแตกตางกนไป ดงนน การจดความเหมาะสมของดนควรจะยดหลกเกณฑทมความเสยงตอความเสยหายนอยทสด และควรจะใชเพาะปลกบนดนทมความเหมาะสมมากทสด สวนดนทไมดถดไป กใชเพาะปลกพชชนดอนแทน

ไมผลบางประเภท เชน มะพราว ซงขนในดนไดหลายประเภทหรอขนไดดตงแตดนทรายจนถงดนเหนยว หรอยางพารากเปนพชหลกของภาคใต ภาคตะวนออกแถบชายฝงทะเล และบางพนทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมฝนตกชกและแพรกระจายอยางสมำาเสมอ หรอไมผลเมองหนาว เชน ชา กาแฟ ลำาไย หรอ ลนจ เปนตน ดงนน ปจจยสำาคญในการกำาหนดชนดของไมผลทจะนำาไปปลกในแตละทองท การจำาแนกความเหมาะสมของดนควรจะคำานงถงเปนปจจยแรก ไดแก สภาพภมอากาศ เชน ปรมาณนำาฝน การแพรกระจายของฝนหรออณหภมทหนาวเยนทอยในพนทสง การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบการปลกพช จะตองพจารณาเสยกอนวาบรเวณทตองศกษาดนหรอสำารวจดนนนมลกษณะภมอากาศเปนอยางไร ไมผลทจะพจารณาเพอเสนอแนะใหปลกมอะไรบาง เชน บรเวณภาคใตไมผลทควรแนะนำาใหปลกม เงาะ ลางสาด มงคด กาแฟ และทเรยน สวนภาคเหนอไมผลสวนใหญจะเปนไมผลเมองหนาว เชน ลำาไย และลนจ เปนตน เมอพจารณาเรองชนดของพชทจะปลก เมอเขยนคำาแนะนำาลงไปในรายการแลว จงจดความเหมาะสมของดนวามความเหมาะสมอยในระดบใด

31

4. การจำาแนกความเหมาะสมของดนสำาหรบการทำาทงหญาเลยงสตวถาวร

การทำาทงหญาเลยงสตวถาวร เปนการใชประโยชนทดนทางดานการเกษตรอยางหนง เพอการเลยงสตว เชน โค กระบอ แพะ และ แกะ เพอเอาไวบรโภคเนอหรอนำานม การทำาทงหญาเลยงสตวเพอใหสตวเขาไปแทะเลม หญาจะตองเขยวอยเกอบตลอดปในทง ความจรงแลวหญาขนไดดในดนมากมายหลายประเภทของเพยงแตอยาใหมนำาแชขงเทานน

การทำาทงหญาเลยงสตวแบบผสม โดยปลกหญาผสมกบพชตระกลถว เปนการยอมรบกนโดยทวไปวาจะใหผลดกบสตวและดน เพราะวาพชตระกลถวจะชวยในการเพมไนโตรเจนใหแกดนจากกจกรรมของจลนทรยในปมถว

4.3.6 การจดช�นความเหมาะสมของดนทางวศวกรรม 4.3.6.1 การวนจฉยคณภาพของดนดาน

วศวกรรม ดนแตละชนจะมความเหมาะสมในการใชประโยชนตางกน ขนอยกบขอจำากดของการใชประโยชนและลกษณะของดนเปนสำาคญ โดยแบงระดบความเหมาะสมของดนสำาหรบการใชวสดหนาดน ดนถมหรอดนคนทาง การใชสรางทาง บอขด อางเกบนำาขนาดเลก คนกนนำา และยานพาหนะในชวงฤดฝน แบง 3 ระดบคอ 1.หมายถง เหมาะสมด (Good)

2.หมายถง เหมาะสมปานกลาง (Fair)3.หมายถง ไมเหมาะสม (Poor)4.3.6.2 การวนจฉยคณภาพของดนเพอใชเปน

แหลงทรายและกรวด แบงเปน 4 ระดบ คอ1.หมายถง เหมาะสมด (Good)2.หมายถง เหมาะสมปานกลาง (Fair)3.หมายถง ไมเหมาะสม (Poor)4.หมายถง ไมเหมาะสมอยางยง (Very Poor)

32

4.3.6.3 อกษรยอภาษาองกฤษทกำากบทายตวเลข แสดงถงขอจำากดทใหดนนนไมเหมาะสม หรอ เหมาะสมปานกลาง

a ลกษณะของดนตามการจำาแนกดน (Subgrade properties)

b ความหนาของวสดทเหมาะสม (Thickness of suitable material)

c ความลกถงพนหน (depth to bed rock)d การระบายนำาของดน (drainage)f นำาทวมหรอแชขง (flooding hazard)g ปรมาณเศษหน ทมขนาดใหญกวาทรายหยาบมาก

(fragment coarser than very coarse sand)

h ระดบนำาใตดนในฤดฝน (depth to seasonal water table)

j ปฏกรยาของดน (reaction)k ความซมนำาของดน (permeability or

hydraulic conductivity)l ศกยภาพในการยดและหดตวของดน (shrink-

swell potential)m ความลกถงชนทมการซาบซมนำา (depth to

permeable material)o การกดกรอนของทอเหลกทไมเคลอบผว

(corrosivity uncosted steel)p การมกอนหน (stoniness)q ความลกถงชนทรายหรอกรวด (depth to sand

and gravel)r การมหนโผล (rockiness)s เนอดน (texture)t สภาพภมประเทศหรอความลาดชน

(topography or slope)x ความเคมของดน (salinity)

ระดบความเหมาะสมแตละระดบมความหมาย ดงน�คอ

33

1. เหมาะสมด (Good) คอ ไมมหรอมขอจำากดเลกนอย สมบตตาง ๆ เหมาะสมตามทกำาหนดไว จะมขอจำากดบางเลกนอยและสามารถแกไขไดงาย การดแลรกษาและการปรบปรงบำารงดนทำาไดงายและเสยคาใชจายนอย

2. เหมาะสมปานกลาง (Fair) คอ ดนทมสมบตเหมาะสมปานกลาง ขอจำากดในการใชอาจมบางซงตองแกไขโดยการวางแผนและออกแบบใหเขากบสภาพและลกษณะของดนอาจจะตองมการบำารงรกษาเปนพเศษ แผนงานการกอสรางอาจจะตองแกไขดดแปลงบาง จากแผนเดมทใชกบดนทมขอจำากดเพยงเลกนอย การกอสรางฐานราก หรอ ตอหมอควรเสรมใหมนคงเปนพเศษ

3. ไมเหมาะสม (Poor) คอ ดนทมสมบตไมเหมาะสมเพยงอยางเดยวหรอมากกวาและมขอจำากดนน ๆ มความยงยากในการดดแปลงแกไขและตองเสยคาใชจายสง จำาเปนตองมการปรบปรงและฟ นฟดนเปนหลก นอกจากนนตองมการออกแบบเปนพเศษตลอดจนมการบำารงรกษาดนอยางสมำาเสมอยงขน

สำาหรบกจกรรมทางดานวศวกรรม เมอไดรบวนจฉยคณภาพของดนแลว กจกรรมแตละประเภทมลกษณะขอบเขตอยางไร และไดใชเกณฑอะไรในการจดความเหมาะสมเบองตน เพอทผใชสามารถนำาไปพจารณา ศกษาความเปนไปไดในการพฒนาพนทเบองตน อยางไรกตาม จำาเปนจะตองไดรบศกษาสำารวจความเปนไปไดในชนรายละเอยดอกครง

1. การใชเปนวสดหนาดน หนาดน (Topsoil) คอ วสดซงเปนดนทขดนำามาถมบน

ดนหรอเปลยนหนาดนบรเวณใดบรเวณหนง เพอใชในการปลกพชหรอรกษาหนาดน สมบตของหนาดน พจารณาจากผลผลตของพช ความสะดวกในการทำางานและมปรมาณทเหมาะสม โดยเนอดน ความอดมสมบรณของดนและวสดทเปนพษทอยในดนจะเปนตวกำาหนดผลผลต

34

สวนความหนาของหนาดนและปรมาณของ coarse fragment จะมผลตอความยากงายในการขดและการเตรยมดนปลกพช

2. การใชเปนแหลงทรายและกรวดทรายและกรวดสามารถนำาไปใชวสดทำาพนถนน ใชในการก

รองนำา ระบายนำา ผสมคอนกรต ฯลฯ ในการวนจฉยสมบตของดนทใชเปนแหลงทรายและกรวดขนอยกบการทดนมวสดทเปนทราย ขนาดโตกวาชองตะแกรง No.200 (0.074 มม.) หรอกรวดทมขนาดโตกวาชองตะแกรง No.4 (4.76 มม.) สะสมอยโดยไมตองคำานงถงลกษณะและคณภาพของการสะสมระบเพยงขนาดของเมดดน (grain size) และความหนาของชนสะสม การคาดคะเนแหลงทรายและกรวดศกษาในระดบความลก 1.20-1.80 เมตร และระดบทนาเชอถอในดนสวนมากคอ 2 เมตร หรอมากกวานนในดนบางดน

3. การใชสรางทางหลวง ทางและถนน หมายถงการใชวสดดนเพอกอสรางถนน โดยจะเปนชนดนคนทาง (subgrade) และชนรองพนทาง (subbase) เพอรองรบชนผวถนน (pavement) สมบตของดนทมผลตอการออกแบบและกอสรางถนน แบงได 2 ประเภทคอ

3.1 สมบตเกยวกบการรบนำาหนกของการจราจรและความคงทนของดนกนทาง คอ

ชนดดนตามการจำาแนกดนในระบบ Unified และ AASHO ศกยภาพในการยดหดตวของดน ความเปยกแฉะของดน สภาพนำาทวม

3.2 สมบตทเกยวของกบความยากงายในการขด คอความลาดชนของพนท ความลก

ถงชนหนพน ความเปยกแฉะของดน ปรมาณกอนหนพนทโผลสผวดน4. การใชเปนบอขด

บอขด (excavated) คอบอนำาทขดขนเพอเกบนำาจากนำาฝนและนำาทไหลผานผวดนลงในบอ ความสามารถในการเกบกกนำาขนอยกบการออกแบบ ทำาเลทตงและการกอสราง สวนสมบตของดนทมผลตอปรมาณนำาทจะเกบกกได ไดแก ความสามารถของดนทใหนำาซมผาน

35

(Permeability) ในระดบความลก 1 เมตร ซงมผลตอปรมาณการไหลซมของนำา (Seepage) และปรมาณของกอนหนจะมผลตอความยากงายในการขด

5. การใชสรางอางเกบนำา อางเกบนำา คอพนทหลงเขอนหรอหลงคนดน เปนทรวบรวมและเกบกกนำาไวเพอใชประโยชนพนททองอางเกบนำา โดยปกตจะไมทำาการเปลยนแปลง นอกจากจะขดวสดทเปนดนเอาไปใชทำาคนดน วสดทใชกอสรางคนดนจะตองจดระดบขอจำากดไวตางหากไมใชขอจำากดเดยวกบอางเกบนำา

สมบตของดนทมผลตอการรวซมของอางเกบนำา ไดแกความสามารถของดนทใหนำาซมผาน ความลกของชนหนผหรอชนทนำาซมผานไดงาย และความลาดชนของพนท

6. การใชสรางคนกนนำา คนกนนำาสรางขน โดยใชวสดทเปนดนกอสรางขวางทางระบายนำาเพอกกเกบนำาไวใช โดยปกตแลวคนนจะสงไมเกน 20 ฟต ใชวสดทเปนดนลวน ๆ บดอดแนนจนถงระดบความหนาแนนปานกลาง โดยมสมมตฐานวาบรเวณนนมฐานรากมนคงพนทเกบกกนำาและความลาดเทเหมาะสม สมบตของดนทใชในการพจารณาไดแก เนอดน ตามการจำาแนกดนในระบบ Unified ความสามารถของดนทใหนำาซมผานหลงการอดแนน ความมนคงของความลาดชนของสนดน (slope stability) การยบอดตวของดน (compressibility) ความทนทานตอความพงทลาย ความหนาของชนดนทเหมาะสมและปรมาณหนโผลทจะเปนอปสรรคตอการขดดน

7. เพอการใชยานพาหนะในชวงฤดฝน ในการใชยานพาหนะในไรนา โดยเฉพาะรถแทรกเตอรและรถบรรทก มกจะเกดปญหารถตดหลมและลนไถล ไมสามารถผานไปได สมบตของดนทเปนขอจำากดในการใชงานดงกลาว คอ เนอดน ความลาด

36

ชนของพนท สภาพการระบายนำาของดน ความเปยกแฉะของดน ปรมาณกอนหนและหนพนทโผลผวดน

4.4 แผนการดำาเนนงานเขตพฒนาทดนลมนำ�ายอย

กจกรรมหนวย

นบเปา

หมาย

งบประมาณ(บาท)

1. จดทำาระบบอนรกษดนและนำา ไร 10,000 3,610,196

2. การพฒนาเกษตรอนทรย 2.1 จดตงกลมเกษตรกรใชสารอนทรยทดแทน สารเคม 2.2 สงเสรมการใชปยพชสด

กลมไร

3550

10,5005,500

3. การฟ นฟปรบปรงดนทมปญหา ไร 290 584,000

4. ปลกหญาแฝก กลา 500,000

500,000

5. รณรงคปลกหญาแฝกเฉลมพระเกยรต

กลา 200,000

146,000

37

4.5 ผลการดำาเนนงานและการรายงานผลการดำาเนนงานผลการดำาเนนงานเขตพฒนาทดน ประจำาป 2550

เขตพฒนาทดนลมนำ�าหวยเกรงกระเวยสถานทดำาเนนการบานเกรงกระเวย ตำาบลชะแล อำาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร

กจกรรมหนวยนบ

แผนการดำาเนนงาน ป 2550 ผลการดำาเนนงานรายเดอน ป 2550

เปาหมาย

งบประมาณ

ต.ค 49

พ.ย 49

ธ.ค 49

ม.ค 50

ก.พ 50

ม.ค

50

เม.ย

50พ.ค 50

ม.ย50

ก.ค 50

ส.ค.50

ก.ย.50

รวม 12

เดอน1. จดทำาระบบอนรกษดนและนำา ไร  10,0

003,610,

196500 500 500 1,0

00500

2,000

5,000

2. การพฒนาเกษตรอนทรย 2.1 จดตงกลมเกษตรกรใชสารอนทรยทดแทนสารเคม

กลมไร 

3550

10,5005,500 10

0

3100

100 100 1503

550

38

2.2 สงเสรมการใชปยพชสด3. การฟ นฟปรบปรงดนทมปญหา

ไร  290 584,000

200

200 330 730

4. ปลกหญาแฝกเพอการอนรกษดนและนำา กลา 500,

000500,00

0300,000

100,000

100,000

500,000

5. รณรงคปลกหญาแฝกเฉลมพระเกยรต กลา  200,

000146,00

0200,000

200,000

ภาคผนวก

ภาคผนวก 1 : ภาพพธเปดเขตพฒนาทดน

ภาคผนวก 2 : ภาพกจกรรมในเขตพฒนาทดนลมนำ�ายอย

ภาคผนวก 3 : คณะกรรมการบรหารเขตพฒนาทดน

ภาคผนวก 4 : คณะอนกรรมการดำาเนนงานเขตพฒนาทดน ลมนำ�ายอย หวยเกรงกระเวย

ภาคผนวก 5 : รางคำาสงแตงต�งคณะทำางานเขตพฒนาทดน

ลมนำ�ายอย หวยเกรงกระเวย

29

ภาคผนวก 3 : คณะกรรมการบรหารเขตพฒนาทดน

30

ภาคผนวก 4 : คณะอนกรรมการดำาเนนงานเขตพฒนาทดนลมนำ�ายอย หวยเกรงกระเวย

31

ภาคผนวก 5 : รางคำาสงแตงต�งคณะทำางานเขตพฒนาทดนลมนำ�ายอย หวยเกรงกระเวย

32

33