Educatieve werkfiche voor basisscholen

bij de provinciale campagne ‘Limburg boomt’

“Wat als heel Limburg

vol bomen zou staan?”

WinEEN WORKSHOP!

Kijk snel op pagina 11.

www.limburgboomt.be

“Wat als

heel Limburg vol bomen

zou staan?”

Provinciaal Natuurcentrum

Craenevenne 86

BE-3600 Genkpnc.beEen initiatief van de

provincie Limburg

Download de afficheDownload de kleurprent

Limburg boomt

In Limburg vind je hier en daar nog oude, merkwaardige of bijzondere bomen. Bomen met een verhaal. De bomenwerkgroep van LIKONA (de Limburgse Koepel voor Natuurstudie) wil die bomen en verhalen registreren voor ze verdwijnen. Daarom lanceert het Provinciaal Natuurcentrum in het najaar van 2016 de campagne “Limburg boomt”.

Met deze educatieve werkfiche willen we basisscholen prikkelen om een stapje verder te zet-ten dan de klassieke herfstwandeling, een creatief stapje.

We doen 10 workshops (voor een overzicht, zie hoofdstuk 3) cadeau om creatief rond dit thema  aan de slag te gaan, van film maken over boomklimmen tot bomenkunst. Beeldverslagjes van die workshops vormen de basis van een online inspiratiegids voor alle leerkrachten die ook dat crea-tief stapje verder willen zetten.

Wil jij met je klas één van deze workshops win-nen? Stuur ons dan jullie creatief antwoord op de vraag ‘Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?’. Deadline voor inzendingen is vrijdag 14 oktober 2016.

Deze uitgewerkte lesfiche laat toe om, van kleuter tot 3e graad, in enkele lesuurtjes samen, stapsgewijs en creatief tot een antwoord  te komen! Misschien kennen jouw leerlingen wel een bijzondere boom met een persoonlijk verhaal!?

Ludwig Vandenhove, gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

Eindtermen (LO) “wat als”-opdracht:

• Je leerlingen tonen respect en zorg voor de natuur vanuit het besef dat de mens voor zijn levensbehoeften afhankelijk is van het natuurlijk leefmilieu. (Wetenschap en techniek 1.26)

• Je leerlingen vertrouwen op hun eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen. (Muzische vorming – Attitudes 6.4)

• Je leerlingen drukken in een niet-conflict geladen situatie eigen indrukken, gevoelens, verlangens, gedachten en waarderingen spontaan uit. (Mens en maatschappij – Mens – Ik en mezelf 1.1)

• Je leerlingen kunnen tactiele, visuele impressies, ervaringen, gevoelens en fantasieën op een beeldende manier weergeven. (Muzische vorming – Beeld 1.6)

Ontwikkelingsdoelen (KO) “wat als”-opdracht:

• Je kleuters tonen een houding van zorg en respect voor de natuur. (Wetenschap en techniek 1.13)

• Je kleuters kunnen zich inleven in personages en dingen uit de omgeving en deze uitbeelden. (Muzische vorming – Drama 3.2)

• Je kleuters genieten van de fantasie, de originaliteit, de creativiteit en de zelfexpressie in ‘kunstwerken’. (Muzische vorming – Attitudes 6.5)

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.3

1. Een inleiding en opwarmertje: speelse kennismaking met bomen

Er bestaan hier en daar nog oude, bijzondere bomen. Bomen met een verhaal. De uitdaging voor de leerkrachten is: “Breng dit verhaal levendig, mysterieus, wetenschappelijk,… over op de kinderen, zodat ze zelf beginnen te vertellen, aanvullen en vragen stellen.”

1.1. Werkvorm: hoe deze boodschap overbrengen?

Iedere leerkracht heeft zo z’n eigen manier om de dingen over te brengen in de klas. In september – het begin van het schooljaar – is je klas nog nieuw en kan je misschien nog niet elk kind goed aanvoelen. Ongetwijfeld komt dit goed.Aarzel je nog om aan dit korte project te beginnen, laat je dan inspireren door onderstaande suggesties. Ze kunnen je op weg helpen om van dit project een onvergetelijke belevenis te maken.Wie weet wint jouw klas wel één van onze 10 workshops om het allemaal nog spannender te maken.

Suggesties om er aan te beginnen:

Suggestie 1: Wat een tak je allemaal kan vertellen …• Breng een dode tak mee naar de klas. Bekijk die goed, samen met de leerlingen:

• Wat zie je?• Is de tak afgezaagd of afgebroken? Afgewaaid? • Misschien is er wel iemand samen met de tak mee uit de boom gevallen?

• Moedig je leerlingen aan om een verhaal te vertellen:• Van waar zou deze tak komen? • Hoe ziet die boom er uit?• Vanuit deze aanpak kan je naadloos overschakelen op de volgende

stap in het project: “de beleving van een boom”.

Suggestie 2: Werk met filmpje ...; fantasie of werkelijkheid?• Het verhaal van boombaard, de legendarische Ent uit “In de ban van de ring” opent een wereld vol boomgeheimen:

Fragment 1 (3’28”), Fragment 2 (4’15”)• Een andere kaskraker maakt het ook spannend: The Whomping Willow uit “Harry Potter en de gevangene van

Azkaban” (1’12”)• Voor de kleinsten kan het allemaal wat minzamer met ”Nijntje telt de bomen” (5’06”)• En wat te denken van een sesamstraatliedje “Alle bomen zijn blauw” ? (2’26”)• En deze ernstige man heeft het over het verborgen leven van bomen (1’23”)

Suggestie 3: Laat iemand (boswachter, natuurliefhebber, …) vertellen over de bomen.• Je probeerde het waarschijnlijk al eens: iemand in de klas halen met een verhaal. Zo’n “buitenstaander” kan een

wonderlijke introductie zijn voor dit project.

Suggestie 4: Werk met een tekening, schilderij of foto.• Misschien kunnen de “bomen van het jaar 2014 en 2015” inspireren.• Of meer op kinderniveau: “Frigoboxboom & co” (Kind en Samenleving vzw).

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.4

1.2. Eerste ontlading – reacties loslaten en een losse brainstorm van reacties

• Korte reacties loslaten: dit mag een beetje chaotisch verlopen – bedoeling is spontane reacties te ventileren, emoties bevrijden, nieuwe info toelaten, …

1.3. Begeleide aanpak – verder werken aan de beleving van een “boom”

We maken een onderscheid tussen kleuter / 1ste graad LO en 2de/3de graad LO in de methodiek; natuurlijk ben jij als leer-kracht vrij om zelf te kiezen of om een derde weg toe te voegen.

1.3.1. Aanpak voor kleuters en 1ste graad LO: drama: zullen we samen een boom uitbeelden?

Kinderen identificeren zich met een boom en daarna met een deel van een boom:• Wie is /zijn de stam?• Wie is / zijn de wortels?• Zijn er ook takken?• Blaadjes of naalden of allebei?• Heeft de boom ook buren, vrienden of bewoners?

• Welke dieren leven er in een boom?• Leven ze op de stam, in de kruin of aan de wortels?• Komen er soms ook mensen op bezoek bij de boom?• Wat doen die mensen? (zitten, klimmen, voelen, kloppen, plassen, luisteren, praten …? )

Beeld dit samen uit: een aantal kinderen vormen de stam, anderen de wortels, de kruin, de schors, … en natuurlijk ook de bezoekers/ buren of vrienden die in en rond de boom leven.

1.3.2. Aanpak voor 2de en 3de graad LO: verbaal werken en verwerken

Wie weet er een bijzondere boom staan?• Waarom is die boom zo bijzonder voor jou?• Waar staat die boom?• Kan je die boom beschrijven? Tekenen? • Of kan je de boom beschrijven zodat iemand anders die boom kan tekenen?

Heb je al eens aan die boom gevoeld? Ben je er al eens ingeklommen?• Hoe voelde dat?• Vond je het leuk, spannend, akelig, …?

Kent er iemand een verhaal van een boom?• Kan je dat verhaal eens vertellen?• Wie heeft je dat verhaal geleerd? Of heb je het ergens gelezen?

Merkwaardige bomen: speelbomen, vertelbomen … in de klas:• Laat ons eens verschillende soorten bomen bedenken:• Berk, beuk, den, eik es, wilg, …• Speelboom, vertelboom, verstopboom, klimboom, opaboom, …• Ken je zelf zo’n boom? Vertel eens …

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.5

2. Stel je even voor: “Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?”

2.1. Introductie verhaaltje – de leerkracht situeert de opdracht :

“Je staat ’s morgens op en er is iets vreemd gebeurd. Door het raam zie je allemaal bomen. Je doet de deur open en wat zie je? Juist: bomen. Je pakt je spullen bij elkaar om naar school te vertrekken, stapt op je fiets … Maar ja, overal zijn er bomen. Hoe ga je nu naar school? Of blijf je gewoon thuis vandaag. En morgen? “

• Door deze denkoefening willen we kinderen laten nadenken over veranderingen in hun omgeving en hun eigen leven, de relatie tussen omgeving en jezelf. Door dit in een fictief (maar mogelijk?) kader te plaatsen, kan je de fantasie de vrije loop laten. Fantasie brengt openheid, openheid brengt mogelijkheden en nieuwe inzichten … en wie weet: een mooie toekomst voor ons allemaal?

2.2. Brainstorm: hoe ziet ons leven er uit als heel Limburg vol bomen zou staan?

Werkvorm 1: groepswerk en associaties• Verdeel de klas in groepjes van 4 of 5 kinderen.• Geef ieder groepje een groot blad papier of kleine blaadjes (memo) om ideeën op te schrijven of te tekenen.• Beslis zelf of iedereen noteert of dat er een “schrijver” is per groepje. Als je ervoor kiest om de ideeën vlug te tekenen

/ schetsen kan je er voor kiezen om iedereen op hetzelfde grote blad te laten tekenen of om te werken met kleine schetsen / tekeningen.

• Doorschuifsysteem: informatie wordt in rondes aan elkaar doorgegeven; de groepen werken verder op de input van de andere groepen.

• Na het doorschuiven, verzamelen we alle informatie klassikaal en krijgt iedereen de kans om dit toe te lichten.

Tips:• Noteer de ideeën op bord; flap of papiertjes: alle input verzamelen.• Tekeningetjes om een idee kort te bewaren?

Richtvragen om het gesprek op gang te brengen: “Als heel Limburg vol bomen staat … “Je kan deze op het bord schrijven of per groepje uitdelen.

• Waar leven wij dan? Hoe ziet onze woning er dan uit?• Hoe ziet de school er uit? De speelplaats? Wat spelen we dan?• Kunnen we ons dan nog verplaatsen? Hoe?• Wat doen we dan in het weekend?• Leven er meer of minder dieren in Limburg als Limburg een groot bos wordt?• Is het er warm of koud of …? Minder of meer regen?• Denk ook even terug aan het opwarmertje, toen jullie samen een boom uitbeeldden.

Dit geeft misschien nog extra vragen?

Werkvorm 2: we werken klassikaal – een associatiespelletje met woorden als opwarmer …Ga met de klas in een kring zitten, dat werkt gemakkelijker in een associatiespel.We werken met “als … dan …” zinnen in een kringspel. Speler 1 verwoordt een “als …dan…” zin. Speler 2 herhaalt die zin en gaat daar op verder (associaties). Daarna is het aan speler 3: weer alles herhalen en een toevoeging doen.

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.6

Voorbeeld:• Speler 1: Als heel Limburg vol bomen staat, dan wonen we met z’n allen in een bos.• Speler 2: Als heel Limburg vol bomen staat, dan wonen we met z’n allen in een bos. Als we met z’n allen in het bos

wonen, dan wonen we beter in de bomen.• Speler 3: Als heel Limburg vol bomen staat, dan wonen we met z’n allen in een bos. Als we met z’n allen in het bos

wonen, dan wonen we beter in de bomen. Als we in de bomen wonen, zal ons huis kleiner zijn dan nu.• Speler 4: Als heel Limburg vol bomen staat, dan wonen we met z’n allen in een bos. Als we met z’n allen in het bos

wonen, dan wonen we beter in de bomen. Als we in de bomen wonen, zal ons huis kleiner zijn dan nu. Als we in kleinere huizen wonen, is er meer plaats om te spelen …

Werkvorm 3: filosoferen met kinderen vraagt rust en open vragen …Om tot een zinvol en open fantasierijk gesprek met kinderen te komen, is het belangrijk om in de juiste sfeer te komen. Zorg er ook voor dat je voldoende ‘tijd’ kan vrijmaken: een overhaast gesprek of tijdsdruk is nefast voor deze werkvorm. De bege-leider geeft de kinderen de ruimte om zelf hun idee te verwoorden en stelt bijkomende vragen om te verdiepen.

Tips:• Als het weer het toelaat, kan het een goed idee zijn om samen te komen onder een grote boom; wie weet brengt dit

extra inspiratie. • Je kan deze gespreksronde ook starten met het associatie-spel van werkvorm 2.

Richtvragen om het gesprek op gang te brengen: “Als heel Limburg vol bomen staat … “Je kan deze op het bord schrijven of per groepje uitdelen.

• Waar leven wij dan? Hoe ziet onze woning er dan uit?• Hoe ziet de school er uit? De speelplaats? Wat spelen we dan?• Kunnen we ons dan nog verplaatsen? Hoe?• Wat doen we dan in het weekend?• Leven er meer of minder dieren in Limburg als Limburg een groot bos wordt?• Is het er warm of koud of …? Minder of meer regen?• Als jullie als opwarmertje kozen voor de drama-werkvorm (samen een boom uitbeelden), denk er even aan terug. Dit

geeft misschien nog extra vragen?

2.3. Structureren van de ideeën – werken naar een output

De brainstorm heeft heel wat losgemaakt: mogelijkheden en beperkingen, veranderingen,… Het komt er nu op aan om deze ideeën bij elkaar te brengen en te structureren, zodat we ze morgen nog weten en zodat we ze kunnen delen met anderen en versturen naar het Provinciaal Natuurcentrum.

• Uiteindelijk vragen we je om een klasresultaat in te dienen. Hoe ga je het klasresultaat presenteren als geheel? Hoe ga je de input van de kinderen bundelen en overzichtelijk maken? Spreken de gemaakte tekeningen voor zich of hoort er nog een woordje uitleg bij? Kunnen de gemaakte tekstjes nog een illustratie gebruiken?

Je kan op verschillende manieren werken:• Wordt alles stapsgewijs samengebracht of werken we dadelijk klassikaal?• Welke werkvorm kiezen we?

• Schrijven • Tekenen (Spreken de tekeningen voor zich of hebben ze een woordje uitleg nodig?)• Collage• Knutselen we een maquette?• Virtueel: een fantasiewereld op computer uitwerken?• Theater / uitbeelden en op een filmpje plaatsen?• Zingen of musiceren en dat op een filmpje plaatsen?

• Of mixen we alles: samenbrengen van de individuele ideeën / dromen in een collage van tekeningen, prenten en stukjes verhaal?

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.7

2.4. Opsturen van de toekomstfantasie…: “Als heel Limburg vol bomen staat, dan … “

Hebben jullie de verschillende ideeën samengebracht? Bezorg dat werkstuk dan zo snel mogelijk aan het PNC – Provinciaal Natuurcentrum, Craenevenne 86, 3600 Genk.Je kan ook alles bezorgen via e-mail (limburgboomt@limburg.be), wetransfer of via een link naar YouTube of … Laat het ons gewoon weten, we vinden het wel.

Deadline is vrijdag 14 oktober 2016, tijdens de Week van het Bos.

Vergeet zeker niet de naam van de school, je klas en een contactpersoon door te geven.We laten je zo spoedig mogelijk weten of je bij de winnaars bent.Ben je bij de winnaars, nemen we snel contact op om de “verdiende” workshop in te plannen.Greep je net naast een workshop, geen nood. We houden je op de hoogte en geven graag nog suggesties om blijven te “bomen” in Limburg.

Veel succes !

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.8

3. Maak kans op één van de workshops uit deze lijst !

Stuur samen met het werkstuk ook je keuze uit de onderstaande workshops. We kunnen niet garanderen dat we jouw fa-voriete workshop ook bij jou op school kunnen programmeren, maar we doen wel het mogelijke om zoveel mogelijk bij jouw keuze aan te sluiten. Maak daarom een top 3, dan moet het lukken.

Titel workshop & uitvoerder

Wat Doel-Groep

keuzes

1 2 3

1 Stop-motion filmpje maken Villa Basta

Bijzondere film- en knutseltechniek, toege-past op het bomenthema.

9-12j

2 Theater of improvisatieVilla Basta

Op een theatrale manier rond bijzondere bomen aan de slag gaan, ook workshops op locatie in een bos.

Alle leeftijden

3 Boomklimmen met een boom-dokter

Je leert de basisvaardigheden van boomklim-men en ontdekt hoe een boomchirurg aan de slag gaat.

8-12j

4 Boom zoekt bosRonald Ausloos

Vertellingen over, bij en onder bomen. Alle leeftijden

5 De wondere wereld van wortels (van boom en struik)Jozef Tielen en Mia Jeunen

Wortels bewerken – voeling krijgen met bomen en fantastische vormen.

Alle leeftijden

6 Keltische bomenwandelingAbe Van der Veen

Bomenwandeling aan de hand van de Kelti-sche bomenkalender. Belevingsspelletjes in een bomenwandeling.

Alle leeftijden

7 Moeder aarde en haar bomenCulturen in beweging vzw

Muzikaal verhaal van moeder aarde, toege-spitst op bomen. Interactief muziektheater met aandacht voor het regenwoud en onze bomen (en instrumenten in hout).

Alle leeftijden

8 Kunst in de bomenArt 27 vzw

Bomen zijn bijzondere wezens op zich, maar ook waardige podia om kunstzinnig mee aan de slag te gaan: wat hebben de bomen te vertellen? (Installatiekunst maken in, onder en tussen bomen)

Vanaf 7 jaar

9 De boom in …Good Planet en Bos+

De boom in … Een website vol speel-, leer- en doe-dingen in het bos. Je kan deze uitdagin-gen zelf aangaan als leerkracht, maar voor 1 keer zorgen wij voor een begeleider om je op weg te helpen.

Vanaf 7 jaar

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.9

10 Lekkers uit het bos In een bos kan je wandelen, spelen, dieren en planten ontdekken, maar ook lekkers vinden. Een gids gaat samen met de klas op zoek naar eetbare planten in het bos.

Vanaf 10 jaar

11 Natuurfotografieclickit.be

Van de natuur genieten is één ding. De natuur mooi in beeld brengen is wat anders. In deze workshop leer je dat: elke deelnemer krijgt een halve dag een eigen camera ter beschik-king.

Vanaf 10 jaar

12 Bushcraft: avontuur in het bos Een bosranger maakt je wegwijs in het bos en zoekt samen met de groep het avontuur op.

Vanaf 7 jaar

13 Zandtapijten in het bosArt 27 vzw

In het spoor van de natuurvolkeren gaan we samen aan de slag met natuurlijke materialen uit het bos (zandsoorten, hout, denappels, eikels, … ) en ontwerpen een vrolijk en bete-kenisvol zandtapijt.

Vanaf 7 jaar

14 Een 1-minuut filmpje maken Villa Basta

Korte bomenfilmpjes maken voor livestreaming, Youtube, …

9-12j

15 Kruinenpad (Het Greven, Eisden)

Een wandeling met gids door de kruinen van de bomen.

Alle leeftijden

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.10

1. Bespreek en beleef in je klas wat er zou gebeuren als Limburg

vol bomen zou staan. Deze werkfiche kan je daarin begeleiden.

2. Maak een werkstuk van jullie ideeën: een verhaal, tekening,

maquette, stripverhaal, collage, filmpje, gedicht, lied, spel, …

3. Stel je top 3 samen van de workshops die je met je klas

wil meemaken.

4. Bezorg je resultaat (werkstuk en top 3) via post(duif), e-mail

(limburgboomt@limburg.be), fietsbode, … aan:

“Limburg boomt”

Provinciaal Natuurcentrum

Craenevenne 86

3600 Genk

5. Doe dit vòòr vrijdag 14 oktober 2016 en win één van de workshops

voor je klas. Wij nemen zo spoedig mogelijk contact met je op.

Hoe win je een workshop voor je klas? “Wat als heel Limburg

vol bomen zou staan?”

“Wat als heel Limburg vol bomen zou staan?” – p.11

Een initiatief van deprovincie Limburg

Provinciaal NatuurcentrumCraenevenne 86BE-3600 Genk

pnc.be