16
Ematua e 7 Enaibon E YEsu kristo 142

Good and Evil Revised Edition · 2020. 6. 19. · inkanas inyi enkima, Nepuo ilayiok linyi eyararoto te Babilon neitaai ninche irridiki sunashi lolaiguanani leinakop” Era apa Yeremiah

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • Ematua e 7

    Enaibon E

    YEsu kristo

    142

  • “Teniwuang’ing’ie intae ing’ok inyi nimitutu iloitogonyitai,

    niretoo inkera okishin, ning’oring’oro inkolia, nashukoki nanu intae

    enkowon inyi Musana. Kake teneitu kishukokinono,

    neinepu ntae enepi olalem, neeku enkop inyi mijooni,

    neinosieki inkanas inyi enkima, Nepuo ilayiok linyi eyararoto te

    Babilon neitaai ninche irridiki sunashi lolaiguanani leinakop”

    Era apa Yeremiah oloiboni le Nkai tenkata Olaiguanani Yosiah, Jehoiakim o Zedekiah (enyikita

    630-590BC). neibonisho ninye ejo “in-ji ejo olaitoriani atipika nanu tedukuya intae enkoitoi e keeya o puan. Ore pooki ibik tena anasa neye

    to lalem o to lameyu o to ilmeita kake ore pooki oipangu alo neisho kewan lelo kaldayo oo manita intae nepok kake elo aaku orrindik te Babilon. Amu

    apirie nanu enkomom ai ena anasa paitaas entorrono olaitoriani ojo, keishoori ninye aapik atua Enkaina olaiguanani le Babilon naa kepejoo ninye te nkima.

    Ore Isaiah naa oloiboni ten kata Olaiguanani Uziah, Yotham, Ahaz o

    Hezekia (enyikita 760-700 B.C.). Neirorie Enkai isaiah nejoki “Aitotio naitubulua nanu inkera kake aatung’aitie ninche

    nanu. Ng’ura eyiolo olkiteng’ olopeny kake meyiolo ninche Isiraeli Enkai enye.

    Irara olosho loong’ok, iltunganak oobore enkarrueshu inkera e naimin”

    Ore pee elusoo Elisha neput Enkai kulie oibonok enaa Isaya, Yeremia

    o Amos. Neirorie ninche iltunganak pee epaash inkoitoi enye torok.

    Neirorie ninche Enkai nesir ninche enaibon oo m-baa nayooki aponu

    Isaiah 1:2-4, 7,16,20,39:7, yeremiah 21:8-10 143

  • Neiro olaitoriani eimu Yeremiah ejo “alo nanu ajing

    olarrabal tialom ntae te nkaina naitorioro negol o te ng’-goro nagol, nepi. Nalo

    nanu aarr pooki oomanya ena anasa tung’ani o eng’ues.

    Eye ninche te nyamali sapuk. Ore te siadi ejo olaitoriani

    nakordu nanu zedekiah Olkinki le Yudea, ilaasak lenyenak o

    ltunganak ootungayie olalem o lameyu tena anasa. Nepiki

    ninche inkaik e nebukadinezar Olaiguanani le Babilon o nkaik oo ilmang’ati lenye, o nkaik e lelo oing’oru enkishui enye.

    Neitingieki ninche tenepi olalem nemeingurrieki ninche. Ore

    eng’-goro aai neyupuyup anaa enkima nemeitigirayu. Nenap

    ninche enaa irridiki aaya babilon nedungi ninche to lalem ore em-bata e lelo oopuo Babilon neye nenukari ninche teine”

    Yeremiah 20:4-6,21:5-7,10-12144

  • Ore apa Amos neibonishe tenkata Olaiguanani Uzzia o

    Yeroboam liare (enyikita 765-750BC) neiro Enkai eimu ninye

    ejo “ore inkituaki inyi etiu enaa inkishu naayieu neyaki

    ilmoruak leenye enaok. Meitoki ninche aatonie ilewa lenye.

    Nepuei aaya intae etii iloirero inkumeshin inyi nipuopuo eyararoto te Babilon”

    inji ejo olitoriani “akaidakie nanu ilperereni pooki otii

    betel olng’oborri linyi lenkata enkirobi o lenkata enkirowuaj.

    Ironya ntae ilaisinak, ning’amumu eropare, nim-booki enkop olomena. Ng’ura aibooyie

    nanu enchan pee meshaiki ntae, nairriu olameyu o

    mweyiaritin neton ake mirrin-dudu ntae. Ipuopuo aaun

    enkurma oo sabibu nintobiribiri enaisho sapuk nimiokioko”.

    Ooi intae ooirag too ndapashi naikodo naagol enkinyang’a, ninyanya indaiki naanana naanyil naleng. Nining’ining’i osinkoli iokitoto enaisho

    sapuk. Itanang’aka easata oo supati enkop, itororuaka olaisinani enkop, nironyironyo

    oloota esipata ning’amumu eropare, Nimitikiki olomena isipat enye. Ipuopuo aaun enkurma

    oo sabibu neok ilmang’ati linyi enaisho enye. Kepuei aidakie en-jore inyi olarrabal

    neyae intae eyararoto enkop omoni”

    Yieyioo aata nanu esumash.

    Amos 4-6 145

  • Eibonishe apa hosea tenkata Olaiguanani

    Uzziah, Jotham, Ahaz o Hezekiah (enyikita 785-725BC. Ebonuo ninye

    ejo “Kelo Isrel abatata tenepi olalem ore inkera

    enyenak neibookini enkop, ore intuan neboli inkoishuaak”

    Ore too larin ooponu nepuopuo ntae aidapashakino inkuapi pooki enkop

    nepuo ninche aisilisil intae neya

    imali inyi nilauu eniyeng’iyeng’arere

    Ore naa enkaraki natanyaita enkop o Siraeli ororei lenkai

    epuo ninche aidapashakino inkuapi pooki enkop. Metum

    aikata ninche enkiyeng’iyeng’ ometaba enaa neshuku

    olaitoriani ninche enkop oloo papai lenye.

    Kelotu enkata napaliki ninche olaitoriani ing’ok enye neitoki

    Enkai anyorru Israel. Neitoki Israel apok enaa Enkaitubului

    nerasaa enaa olchani lo loirien nerropilu

    enaa enkorropil e Lebanon.

    Eyaita ninche pooki toki ang’. Kainyio naa pee mepal ninche

    iyiook

    Yieyioo kai doi kipuoito

    iyiook amaany

    Emirayu taa ena tebei esidai.

    Aiba taaduo enaduaya kulo lyahudi epuo. Aisidan apa ninche

    te biashara.

    Ejoito ena palai eyieuni

    Ilyahudi pooki neipang apuo tenakop too nkolong’i uni

    Ejo ena palai eyieuni ilyahudi pooki

    nepuo tenakop nemenap hoonyoo

    Atayiewua oshiake ena

    kiteng’

    Olari le 735 Etioyo Yesu

    Isaiah 10:12, 35, 51:11, Jeremiah 30:11, Ezekiel 17:21; Joel 3:2, Hosea 13:16, 14:1-6

    Auction

    146

  • Ore ina kop pooki oo Siraeli keeku mijooni naa keisiai olaiguanani

    le babilon. Ore pee elusoo ilarin intomoni naapishana naitame

    nanu Babilon tenkaraki entorroni enye. Nashuku nanu ilekunot

    enkaji oo Siraeli ena kopKeaku Yerusalem mijooni ometaa

    eiremianaa enkurma

    Naa kepuonu iloshon kumok nejo wootu mailepa aapuo oldoinyo lo laitoriani, maape enkaji e nkai e Yakobo pee etum

    ninye aiteng’ena iyiook inkoitoi enyenak amu Sion epukunye enkitanapata neingua

    ororei lo laitoriani Yerusalem

    “Keiguanare ninye iloreren kumok nedung’oki

    enkiguana iloshon ogol oo lakua. Neidong ninche

    ilalema lenye aitaa intokitin naaturishoreki

    neitaa iremeta enye intokitin naasulieki

    ilkeek. Nemeitoki olosho adumaki likai osho olalem nemeitoki aikata aitamok ate olarrabal. Kake kelo ake pooki tungani aton tiabori osabibu lenye o tiabori olngaboli lenye

    nemeetae oloiture ninche amu enkutuk olaitoriani

    lo lororani nairoro”

    Naa aikipuo iyiook te nkarna Olaitoriani Enkai ang’ intarasi o ntarasi. Ore

    teina olong’, ejo Olaotoriani, kalo nanu aiturrur ina natarayioki, naitobirunye ninye olosho kitok.

    Nelo Olaitoriani aitorisho te shumata ninye ebaiki inoolong’ ontarasi

    Nebaya ina aibon. Nepuo ilmang’ati airem Yerusalem kake ore toonkolongi esiadi neitokini

    Aashet Enkaji Enkai neitoki iltung’ana aarukokino aserem.

    Oloiboni Mika otobiko 750-686 BC. Neibonisho ajo

    Jeremiah 25:11-12, micah 3:12, 4:1-7 147

  • Neibonisho Yeremia

    Etaasa Olaiguanani Zedekia eng’oki tedukuya inkonyek Olaitoriani. Elo ninye babilon

    nemeeri metua. Elo aton tenebo iltungana lenyena teinakop enkishui enye pooki

    natelekua. Kake melo ninye adol Babilon toonkonyek amu eitamodoki nkonyek enyena neton teina kop ilarin ntomoni naapishana

    Yawa iyie ena buku Babilon isumaki ninche pee epuo

    eyiolou inaapuo aimaa eton eitu eshukunye

    Ore ake peelusoo enkata e nkiguana nepaliki ninche olaitoriani ing’ok enye neitoki ninche aamany

    Yerusalem to ishoritin pooki.

    Naa kashuku nanu enkitoria e Daudi nishukunyenye

    aajung enkop inyi

    Eisiligie apa Enkai Abraham ajo ore eishoi enye nepuo aajung ina kop ntarasi nemegila aikata ina kitanapata. Kake ore ake pee eas ninche eng’oki nengadaa ninche aya eyararoto to

    nkuapi, neeku irridiki neserem inkaitin omon kake ore te siadi neshukuni ninche enkop enye.

    Ore pee elusoo ilarin ntomoni naapishana neari Babilon en-

    jore kitok naing’ua moikwap, ore ilekunot oo ltung’anak lang’

    neshukunye enkop enye neshet ena anasa tenebo Enkaji Olaitoriani

    neibonisho Esekieli ejo “Naa kelo ninye aidapashaki ninche inkuapi pooki kake

    ore enaa enaidapasha ninche neshuku ninche

    olaitoriani tenebo nemany enkop enye.

    jeremia34:3, 39:7, 51:60-61, 52:11, joel 3:20-21, Amos 9;11-15, esekiel 12:15-16148

  • Kepuei aiguanare Misiri eimu Babilon naa ore too ilarin artam neeku Misiri mijooni,

    Ore pee eshukunye Misiri te Babilon nemeitoki aikata

    misiri arasaa kake kelo ninye abikoo ometabau enkiting’oto.

    Ore too nkolong’i e siadi neshulare ninche iltung’ana

    le Assyria o Misiri iltung’anak laainei Israel, neitayu

    ninche lolning’o losotua namayian nanu ninche

    Neidakieki Ilfilisti katukul nemeitokini aikata aadol. Naa neija ake si etui Ashdon, Ekron o Ammon neeku meetae. Ore Edom neeku

    mijoono intarasi. Ore Taya neidakieki katukul, ore isoitok olkeek lenyenak nenang’akini

    enaiposha. Nemeitokini aikata aamany ninye intarasi nepuyuapuyu ina kop enaa oltotoi neeku ewueji sidai o lareshok lo sinkirr pee eitolok imasaa enye naibungie sinkirr

    Kake ore Persia, turkey, etopia o Libya netoni ninche ometabau enkiting’oto. Ore

    teina kata nepuo ninche aatem ajo erasaki ina kop e Israel kake keeye ninche to lelo doinyo le Israel.

    Ore Bibilia naa kesipa enaibon enye pooki nepuo pooki abaya anaa enatolimuoki. Ore nkanas o

    nkuapi pooki naibonuoki ajo meitoki atii neiting’o apa. Ore nkanas o nkuapi pooki naaibonuoki ajo epuo aabikoo neton ake kiata otaata.

    Esekiel 25, 26:15-19, 29:12-16, 30:1-8, yeremiah 25:15-26, amos 1 149

  • Ore Ilyahudi obaya inkalifuni imiet neyae Babilon enaa irrin-diki lo larrabal. Neyae elelero

    olooisumate pee eesishore ninche teina kop. Netii apa olee obo ng’en

    oji Daniel losipat nesuuj nkitanapat Enkai neanyit Enkai oleng

    Neeku Daniel orrin-dik tenkop eiking’a kake nemut ninye pee eeku peresut tedukuya Enkai. Neyiolou ninche ajo oltungani oota oltau sidai

    nepiki ninye ewueji neikishaan ewueji oolang’eni le Babilon.

    Nedumu Olaiguanani Nebukadinezzer enkidetidet

    nagol toon-jo

    Naai ai kitameito iyiook tenkaraki eng’oki oloo papai lang. taretoi iyiook

    matusuj nkitanapat inono tenakop

    eiking’a

    Aikincho iyie enashe

    olaitoriani lang le shumata o enkop, olkitok le nkop

    pooki amu iyaki iyie iyiok emukate

    naing’ua enkop

    Kainyioo pasa eitodolu ena? Ore ena kidetidet naa inkaitin

    nairriutua pee elimu imbaa entaisere

    Irara intae ilang’eni. Ijojo oshi eirorie intai inkaitin.

    Entolikioki ena kidetidet o enkipirta enye

    Paa kaji naa kinko tenikiliki iyie enaitodolu enkidetidet eitu

    inosaki iyiook ina kidetidet ino. Meetae

    oloidim ataasa ina meteleku inkaitin

    Ore to lari le 605 BC (etioyo Yesu) neari Israel nepiki abori enkitoria e Babilon enaa enaibonutuo iloibonok le nkai.

    Daniel 1:2-7, 17-21, 2:1-11150

  • Atayiolo oshiake ajo irara ilalejak.

    Meirorie intae inkaitin. Eeri intae pooki olmareita

    liinyi. neitaae inkajijik inyi osototi loomodiok

    Pole taa Daniel amu ore taisere naa kegori intae olang’eni pooki le Babilon amu meirukito Olaiguanani

    ilang’eni lenyenak

    Kake keidim olaitoriani

    aibalunye enkidetidet enye enalimu. Kayieu naaing’uari aa nanu

    openy pee ang’as aomon. Tasayia ninye pee eenyu

    enkae olong nabo

    Enkai ai iyie ake olaitoriani

    openy lenkop pooki. Intodua osinka lino

    im-baa naaponu aasa. Meetae ae Ai meteleku iyie

    ake.

    Entorikoki nanu te

    siokinoto enetii Olaiguanani

    Tenimiyiolo iyie aibirribira nilimu enkidetidet enye naa kaarr ninye nanu matua nabo

    kata.

    Olaiguanani iyie ake Olaiguanani loo laiguanak amu

    kintaa iyie olaitoriani ole shumata. Kinchoo ninye iyie en-duata oo

    m-baa naponu aasa to nkolong’i

    esiadi

    Tolimu enikiyawua mikiaraki enkata. Igira alimu enkidetdet ai anaa

    milimuAibalakinye

    nanu olaitoriani Enkai nasipa

    enkidetdet ino

    Daniel 2:12-30

    Inining’oki iyie nanu Daniel

    151

  • Ore pee elusoo elukunya e sahabu olgoo le nkosholai nidol enkoshoke

    e enkosholai. Ore ina neitasheiki enkitoo e uni

    oolgresia nalo ninye asuju Persia. naa keku ninye magil

    neitureisho

    Ore ilo goo le nkosholai neitasheiki

    enkae kitoria lelo le medi o le Persia. Teniye iyie

    nepuo ninche aaya Babilon neitorisho tenkop pooki

    Lokinki itodua iyie en-duata kitok.

    Ore ina duata neipirta erikore ino o kulie uni naasuju

    Eeeh kesipa meeta olatolikio.

    Enkai ino ake Enkai nasipa

    Ira iyie ina lukunya e sahabu Olaiguanani lo laiguanak. Ore iyie eton eitu iarr Yudea

    netolimutuo apa iloibonok lang ajo eiguanareki

    iyiook tenkaraki ing’ok ang. Nikincho ninye iyie enkitoria naa kerasaa

    enkitoria ino

    nepaashari ina kitoria e ong’uan amu ore nkejek enyena neitobiruno

    te sekenkei nagol. Naa kelo ninye aroruaa negil iloshon kumok. Kake

    itoduaa ajo eitobiruno ilkimojik loo nkejek enyenak te sekenkei nashula

    o esarng’ab. Ore te siadi neworo ninye aaku inkitoriat tomon

    neshalu

    Daniel 2:31-33,39-43152

  • Nintoki iyie adol laaiguanani osoit

    otudung’uoki toldoinyo neme Enkaina etungani

    naitayio. Neipiripirunye ninye toldoinyio adoyio abori

    neosh ina kitanyanyukoto negil inkejek neinyal nena kitoriat pooki nabo kata

    Neton Daniel te Babilon ilarin ntomoni ile o isiet. Nelimu ninye

    nkidetdetat nelimu imbaa naasa te dukuya. Neye Nebukadineza neya

    olayioni lenye Belishaza enkitoria

    Ore te nkewarie nabo egira Belishaza aokisho neipangaki

    Enkaina te suntai neigerr imbaa neitu eningu ninye. Neipot Daniel pee elotu aliki enejo lelo omon. Neisho Enkai Daniel eyiolounoto

    eina kutuk oolkigerot.

    Eibonutuo apa iloibonok le nkai kuna baa nchere elo Babilon eyararoto nijing ilmang’ati lenye enkanasa eimu kishomi oshi naitijing’u enkare ina anasa. Naa kemerayu iltungana le Babilon nemeyiolou ninche ajo etarasakaki. Nelimu im-bukui musan ena kias anaa anatase ake

    Ore metii olng’ash ore kulo omon liroro naa Enkai eing’ua amu kaji pasa inkuna

    pee itayiolo enkidedet ai pooki. Aaisho nanu taata iyie enkitoria

    pee intore ilang’eni laainei pooki

    Olaiguanani itaasa iyie engoki

    tedukuyaEnkai. Ore anaa enatolimutuo iloibonok temusano, ekeyai tena kewarie enkitoria ino neishori ile midi ole

    Persia

    Ore ilo soit neitasheiki enkerai e

    Enkai nayooki alotu enkop

    neun enkitoria enye

    namayiana

    Ore te nkiting’oto oo nkolong’i neitopiuni

    pookin otuata pee eitashe tedukuya olorika

    le nkiguana. Ore lelo otaasa intorrok neng’amu

    enkurruna oo ntarasi. Ore lelo otaasa isidan neng’amu enkishui oo

    ntarasi

    Olaikooni 12:13-14, Isaiah 9:6-7, 45:1, Daniel 2:34-35, 44-48,5:1-29, ebolunoto 20:11, 21:5

    153

  • Ore pee earr lelo le Persia o Medi ina kop e Babilon, netum Daniel em-buku Musana apa naigero oloiboni Yeremiah. Neisum ninye lelo kigerot neing’asia amu

    etolimutuo ninche aajo elotu ena aasa naa elo Babilon eyararoto ilarin intomoni naapishana

    Ore te siadi neshuko olpisiai Yerusalem neshet isunta o

    enkaji naseremishoreki. Neitoki aisum nedol ajo eibonuo apake

    oloiboni Isaiah ilarin ip are ooima enkarna Olaiguanani le Persia

    olo aitanap ninche metushukotoOre pee elusoo ilarin ntomoni

    naapisha nelaaya cyrus ninche enaa enatejo ororei le nkai neshuko iltungana inkalifuni onom waare waare apuo aashet Yerusalem.

    Etulusoitie ilarin ntomoni ile ooudo olari obo ake

    ong’oor. Nejo ore cyrus naa oltungani le nkai ninye naa

    keitanap ninye iyiook matushukoto enkop ang. Imayiana iyie Enkai ang

    Olaiguanani le nkop pooki

    Ore enaa enaisiligie apa Enkai Abraham eishoo apa ninye iyiok ena

    kop pee eeku enaang’ ntarasi. Neirorie apa ninye lo papai lang ajo kepik ninye iyiok nkaik olmang’ati lang’ tenikipuo

    aisiai kulie aitin kake eisiligie ninye iyiook ajo merikino iyiok. Eitabayie ninye ororei

    lenye naa ore naa amu kitushukunye enare nikiserem ninye

    Kenare nikipuo aarretena. Nikipuo

    aashet isunta aaiterr nikintoiki ashet

    enkaji Enkai

    Naai e Abraham esipa ajo itushukuo

    iyie iyiook ayau enkop ang’. Inteng’ena iyiok

    matusuj inkoitoi inonok

    Ayawua enkare nasila. Maiteru esiai

    Isaiah 44:28, yeremiah 25:11-12,29:10, Daniel 9:1-2154

  • Kilikito olaitoriani im-baa naasa te siadi enaa enaibalakinye Olaiguanani nebukadinezza

    ajo eyookini atum inkitoriat ong’uan te nkop. Ore pee eidipa ena oolmedi o Persia atulusoi naa

    esuju enolgresian. Kelo ninya aarr inkulie te siokinoto kake kelo ninye abatata neoro aaku inkitoriat ong’uan. Naa kepuo nena aara maate

    ometung’uari are ake. Naa keitoki nena aara anaake too larin ometaara ninche enkitoria e

    ong’uan naa ninye eitodolu ena ng’ues osuyai

    Naa ore enkitoria e onguan neeku kitok nepii enaa esekenkei naa kelo ninye aaku

    magilani alang pooki. Kake ore te siadi neworo ninye kaat tomon neputi oltungani obo oimaki eseriani naa elo ninye aaku oleseriani naa kelo ninye aas ebae torrono teshumata ewueji sinyati eseremare nemeitokini aitayu

    ilasarri teine nesuju emutata kake ore pooki peresuti tedukuya Enkai neingurrieki ninche.

    Nemoruao Daniel naleng. Neitu ninye eshuko Israel. Neton ninye teina kop aikok Olaiguanani le Persia o medi te babilon. Neitoki

    olaitoriani aisho ninye nkitoduat kumok tenkaraki entaisere. Ore te duata nabo nedol eng’ues o suyai neliki olmalaika enaitodolu ina bae

    Daniel 7:17-28, Matayo 24:4-25 155

  • Enkieterunoto 49:9-10, orkerempe le nkai 22,53, Isaiah 7, 9;1-2, 42:1, 49:6,53, Daniel 9:25-26, micah 5:2, zechariah 9:9, Matayo 24:1-2, ilhebrania 2:9

    Ore pooki naibonuoki tenkaraki messiah iloibonok le Nkai nebaya pooki

    Nejo ninche eyini ninye te Bethlehem e yudea naa keeku ninye oloosipat naa ejingu ninye ina anasa ekedito esikiria

    Naa epic olaitoriani enkiyanget enye neyau enkiguana naa eyau ninye ewang’an te lelo pooki otii enkop nayau ejeunoto

    .ekeisilisili ninye neenyi tenkop enye neeye ninye newoshokini inkaik enyena ilmushumaani o nkejek neiki ninye to nchani naa kenya

    ninye enkure naa kishori ninye enkare oo sabibu metoko naa keeye ninye emanita ilpurrisho naa kenukari ninye tenkrare orkasis

    Daniel eyieu Enkai niyiolou im-baa napueito aasa o nkata. Ebaiki enkata naishori nkitanapat pee eshukunye neitobirr enkaji Enkai naa ilarin ip oong’uan o ntomoni

    isiet ookuni (483) oolusoo neari messiah tenkaraki ing’ok e tungani, neitokini aarr ainyal enkaji Enkai

    Naa kebaya ena aibon nelotu messiah netumi embalikinoto oo ngook o nkishui oo ntarasi

    Ore enaa enaibonuo daniel nelotu messiah yerusalem pee elusoo ilarin iip onguan o ntromoni isiet o kuni

    Netolimuo apa olaitoriani Enkai ajo eishoi enye nayooki apurd aloirirua elukunya. Neliki noa ajo elotu messiah te nkaji e

    shem, nejoki Abraham ajo te ntalipa enye etumi olaitajeunoni. Nejoki Isaac ajo eyimu yakobo etumi olaitajeunoni ore

    yakobo nelikini ajoki te yuda etumi olaitajeunoni.

    156

  • Nebaya enaibon e Daniel naipirta inkitoriat ong’uan. Ore to lari le 330 Etioyo Yesu,

    neiteru alexanda le nkop oo Ilgiriki enkesha netobiko ilarin oopishana near

    inkitoriat neitore enkop pooki enaa enayioloi apa teinakata etii sii ninye ina kitoria magilani oo lepashia o Olmedi.

    Neitorisho Ilgiriki ometabaiki o lari le 167 Etioyo Yesu nemiri sii ninche enkitoria o

    Roma naiterua amagilanu

    Ore Roma neitasheiki enkidetdet e Nebukadinezzar enaa inkejek naagol osekenkei o te nduaata e Daniel anaa

    eng’ues kitok osuyai neponaa engolon enye neitalala ilpolosien lenyenak anaa

    enaibonutuo iloibonok tioopa. Ore to lari le imiet etioyo Yesu neitore Israel te

    nkaina o osekenkei

    157