Tac dOng cùa di cu lm phal Irién và nghèo €loiMichel Bruneau (CNRS), Flore Gubert (IRD-DIAL),Andrew Hardy (ÉFEO), Jacques Ould Aoudia (BQ Kinh tê,Tài chinh và Vi~c làm)

'DI cu, klêu dân, cQng 46ng xuyên qullc gla.Cac khai nlêrn và dJnh nghia 260'

Llch sù di eu i:J Dông Nam A 268BlIe tranh t6ng quât dl eu trên thê gial 216Tac dQng cùa di eu 290Nghiên eüu tnli:Jng hC1P i:J Maroc 295T~p trung vào mQt sll vAn dê da dê câp 312Di euvà phât trlên. Trllètng hC1P Mali 318

. Nghiên eùu tnlètng hC1P: Thal Lan, Lào 336Chù dê ap d...ng vào Vi~t Nam 341« DlIètng téti Bà R\I » 352T6ng kêt lèlp hçc 359Bàl dQc tham khâo 363Danh sâeh hçc vlên 364

(Npi dung gUbang)

Ngày 1,sang tha Hai 21/9

[Michel Bruneau]Bài giàng cùa tôi gÔm cac vàn dé vé khài ni~m"ly luân và khài ~uat chung. Trang

giai doan 1970 - 2005, tôi nghiên cïru vé nông thôn và phàt triên nông thôn Thài Lan,cac nghiên cüu này không thl)'c sutâp trung vào v~n dé di cu. Vi ëhung ta së bàn vêchù dê kiêu dân da dUÇ1C dé câp toi trang phiên toàn thé nên tôi xin n6i ré là tôi chiratùng diêu tra vê cônq dÔng kiêu dân 0 khu Vl)'c Dông Nam A; nhung nhiêu dlêu tra dadUÇ1C thl)'c hiên 0 châu Âu, d~c biêt là khu Vl)'c biên Den. Kinh nqhiêrn cùa tôi trang linhVl)'c này chù yêu mang tinh chàt phuang phàp luân, Bên lôp chuyên dê vé Toàn câuh6a, tang truong và phàt triên, Christophe Vigne, nghiên cüu sinh nguài Phàp hièndang nghiên cïru diên da vê cQng dÔng Vi~t Kiêu tal Phàp, Chung ta së co dip thàoluân voi anh ây vê dé tài này.

EmI Kh6a hoc Tam EJào 2009

[Flore Gubert]Tôi là chuyên gia kinh tê. Tôi nghiên cùu vê di cu và d~c blêt là tac dQngcùa di cu

tai cac rurôc bàn quân cùa nguèti di cu - nhàt là è1 khu Vl!c Tây Phi. Buoi chiêu hômnay, tôi sê trlnh bày vê cac tac dQng này thông qua cal nhin tong thê vê chù dê di cudua trên nhiêu truètng hçtp nghiên cùu diên hlnh. Thù nâm tai, tôi së trlnh bày chi tlêthan vê tnrènq hop GQng hoà Mali.

[Jacques Ould Aoudia]Tôi là chuyên gia kinh tê chuyên nghiên cùu vê phàt triên, tôi dang công tac ti;li BQ

Kinh tê Phàp, Trong nhiêu nâm tnréc, tôi chuyên nghiên cùu vê kinh tê vi mô và dl!'bào cho khu vl!C cac nuac À r$p. Sau do tôi chuyên sang phân tfch tâng truè1ng dàihan và phàt triên, Dây là Iy do'tôi tâp trung nghiêri cùu vê cac vàn dê thê chê và phàttriên, dây là dê tài nghiên céu chfnh cùa tôi hlèn nay; khu vl!c nghiên cùu cùa tôi hiênnay không con chi dùng li;li è1 cac rurôcD[aTrung Hài mà da dUçtc rnô rQng sang cacrurôc khàc nhàt là cac nuôc châu A.

Tôi cOng là chù tich cùa ta chïrc phi chfnh phù (NGO) «Dicu và phat triên.., do nguètiMaroc di cu thành I$p càch dây 25 nâm. Nhûng nguèti sang lâp tô chïrc này cOng nâmtrong nhûng ngubi dâu tiên kêt hop hai yêu t6 di cuvàphBt trién, khi d~t câu hài di cuco thê dong vai trè thê nào trong phàt triên cùa nu6'c bàn quàn cùa hç, Ngày mai tôisë dê câp dên vàn dê này trong bài giàng vê tnrènq hep à Maroc. Ngoài ra, tôi cOngtham gia vào rnôt cd càu bac gÔm nhlêu to chïrc NGO khâc nhau tal Phàp. Tôi rât vuidUCjc co mât ti;li dây dê cùng trao doi vai cac ban vê cac chù dê này.

Giéfi thi~u noeviên

Di Cl!, Kiêu dân, CQng (Jông xuyên quôc gia.Cac khai nlëm và cJinh nghia[Michel Bruneau]Tât cà cac thành viên trong lop hQC dêu da co buée tiên trong nghiên cùu vê di dân

và nhu v$y da nârn dUçtc vê vân dê này, phân lan cac ban là nhung nguài nghiên cùuchuyên sâu. Trong phàn dàn dê này tôi rnuôn nhâc lai rnôtsô khài niêrn ca bàn, saudo chùnq ta sé uu tiên thèl gian cho phântrao déi dê tât cà chùnq ta co thê thào luànvê cac vàn dê khài ni~m. Trong phân hai,chung ta sé dê c$p tai lich sù di cu.

Thu$t ngu IlIU dQng (mobilité) duçtcdung dê chi nhûng lân di chuyên I~p di I~p Ii;lÎmà chung ta sé nghiên ClJU trong m6i liên h~ vai thu~t ngu IlIUthông di cLl- dl và vê,trong khoàng cach ngân, và thuàng nguài di chuyên không thay doi nai è1 ban dâu.

Gac khai ni~m không gian di cu và truàng di cu là cac khai ni~m c6t yêu.Không gian di cLl (espace migratoire) chi nhung không gian liên quan dên nguài

di cu (không gian cu tru è1 bàn quan, không gian nh$p cu ho~c d[nh CU, và cà không

Tac dông cùa di eu tâi phat tri§n và nghèo dei El

gian trung chuyên), Tntèmg di cu (champ migratoire) bac hàm toàn bô không gianxuyên quôc gia tinh tù nol quê huong bàn quân, không gian trung chuyên (dôi khitrung chuyên nhiêu lân hoàc làm nhiêu giai doao) và không gian dinh CU èJ noi dên;bât ké khoàng càch dia Iy gân hay xa. Không gian di CU dUÇ1c ca càu bèJi cac lu6ngdi CU ôn dinh, thuàng xuyên và bèJi toàn bô cac lu6ng di chuvên cùa vât chât và tutuèJng, tinh thân di kèm nhûng nguài di cu. Tronq truàng di CU co rnôtsu ôn dinh lâudài, rnôt kiêu kY lIC ghi dàu trong tâm tri tâp thê cùa cà nhûng nguài di cu và cônqd6ng dân cu (nol di và nol dên). Cac càu truc không gian này vân co thê dUÇ1c nhàcdên và dUÇ1c huy dQng rât lâu sau khinguài di CU qua dài. MQt truàngdi cUco thê suygiàm sau do lal xuàt hiên trèJ lai sau rnôthoàc hal thê hê, tùy thuôc vào nhu câu kinhtê xâ hôi cùa nhûng nguài co liên quan.

Di cu và luu dOng

• Di cu và luu dçln!;j là nhuj1g Sl,P djch chuyên dàn cu (ca nhân và/hoàc nhéj1lngU'èYi) tÙ' rnôt not sinh song hay nol xuât cu, dên rnôt nol làm vlêc, noi tiepnhàn hoàc noi èY .

• Di chuyên tai diên hàng ngày hoàc trong rnôt khoàng t~èYi gian dài han:dU'Q'c gOï là di chuyên hàng ngày hoàc di chuyên con lac, hoàc di chuyêncon thaï. .

• Di chul'ên theo mùa, vi du chan thà suc vàt trên nui, dân ctr tâp trung taicac diem du lich, dèYi sông du mue, lU'u dÔng nhâncông (tal cac côngtrU'èYng).

• Di chuyèn mang. tinh dài han, kèm theo Sl,P thay dôi noi cu tru, do 9i CU'angép (truc xuât, ti n~n, luu dàl') hoâc tyo nguYên (tlrn dên noi èY mai tot han,nol co thu nhàp tot han, dieu kiën song tôt han).

• Di cu tôn tai tron!J nôi bô rnôtquôc gia, hoâc môt khu vll.c, hoëc hU'ang rabên ngoài ~uôc te, bao lilôm phuonq diên xuât cu (tÙ' diêm xuât phàt) vànhàp cu (den nol don tiep hoàc nol djnh CUI).

• Khài niëm hru dÔng duoc dùng dê chi nhÜ'ng chuyèn djch di IGii vôi khoàngcàch nqàn và không thay dôi noi èY

:mI Kh6a hoc Tarn Dào 2009

LU'u thông di cu

• Khai niêrn này c6 haï nghia'. Sl,l' di I~i cùa cac ca thê ngllè'i, theo nhfmg thê thïrc khàc nhau vê 10 trinh,không ~ian, trtJ'è'n$l và hê thÔng di Cll, nhllng cà vê phllO'ng tièn vàn chuyên

. hàng hoa và tât ca cac phuonq tiên hàu càri khàc.- toàn bô nhling dong vô hlnh (dong tài chinh, thông tin, tll tllèYng) và càcac hê thÔn~ t(ip quàn không ~ian, xâ hQivà nhling ~ia tri tU'Q'ng trunq, lànhÜ'ng yêu to djnh hlnh càu truc và thÔ'i ~ian cho trllO'ng di Cll hay chonhÜ'ng khài niêrn khàc Iiên quan (tâp quan hôn nhân, tôn giao, tang lê...).

• Sl,l' luu chuyêp n~uiè>'i dodi CU' co câu truc chàt chë và dU'Q'c phân eue rôràng. Mâu chot cua n6 nam èY ba loai vùng :- cac trun.9 tâm dô th! lon nhât thé giài, nhftng clic này dinh hinh cau truc

cac hè thong di Cll lén trên thé giài- cac trung tàrn dô thi trong khu vue và tai cac nuée dang phàt triên- vô sé càc diêm xuât phàt rài ràc trên toàn càu, tàp trung chù yêu èY khuVl,l'C cac.nU'oc dang phàt triên. . .

• Cac rnanq lU'oi di Cll 06ng rnôt vai tro d;;\c blët tlch Cl,l'C tronq viëc kêt nÔi thêgiÔ'i, cac vùnp lanh thô, thông qua logic cùa di Cll kêt hop vO'i logic cùa th!trtJ'è'ng lac dong

MQt khài niêrn rât quan trçnq khàc là IltU thông dl cu - (Ji và vê. Khài niêrn nàytrèt nên phô biên trong cac nghiên cùu phât trién gân dây vê luu dQng và di cu, rnôtmât nào do no là rnôt phân cùa toàn câu hoa. Khai niêrn này chi su luu thông di vàvê liên t1,1C cùa nhiêu nguài, nhiêu ca nhân, trong rnôt chu trlnh, rnôt truàng hay rnôthê thÔng di cu. Khai niêrn này cüng chi toàn bô cac luÔng vô hlnh - vê tài chinh nhuchuyén klêu hÔi (chuyén vôn), vê thông tin,vai trè cùa cac phuang ti~n truyên thôngtrong viêc duy tri rnôl liên hê giCla quê huang và nol d~n, chuyên giao y tuètng, tinngUë1ng, tôn qiào, V.v.

Chùnq ta chuyén sang khài niêrn h~ thÔng dl eu khu vue (système migratoirerégional). Khai niêrn này cha phép hinh dung su kêt nôl nâng dQng cac không gianvà truàng di cu. Co thé thây h~ thÔng này trên bàn dÔ thê giai trong cUÔn sach cùaGildas Simon biéu dién cac h~ thÔng di cu h,lc diaho~c ban h,lcdia trên th~ giai. H~thÔng di cu duc;1c mô tà trên phfilm vi Ion, nhu phfilm vi h,lc dia, tiéu h,lc dia, ho~c phfilmvi quan h~. giCla cac nhà nuac. .

Vùng IltU thông dl cLl. Co mQt10fili di cu hai khac vai di cu lac dQng, do là di cu cùanhCtng tac nhân kinh t~, d~c bi~t là cùa cac doanh nhân xuyên quÔc gia, hl?di tù nuacmlnh cùng hàng hoa và di chuyén d~n cac nai khac nhau (nhung nhln chung thuQCcac nuac giàu phia Bâc) dé ban hàng h6a mang theo. vân dê này da dUc;1c cac nhàxâ hQi hl?c Phap nghiên cliu rât nhiêu, nhât là vê khu vl,lc Bâc Phi.

Tac dôngcùadi cu tôi phat trién và nghèo d6i m

H~ th6ng di cU' và lânh thÔ hru thông

• H~ thÔng di cu vùng chi Sl,I' liên khép nâng dl;lng giiia clic không gian vàcac trlloong di cu à rnôt quy mô dia Iy rl;lng: luc dia hoàc tiêu h,IC dia, nhémcac quôc gia. '

• NJlU'è'i di cu trong bÔi cành toàn cau h6a hièn nay da ITnh hl;li dllQ'C kY nângsu dl,mg toàn bl;l nhiinq nguôn hIC không gian cùa tru'è'n~ di CU' và mangvào dé ytllàng phàt trien nhiing chtên 1U'Q'c kinh tê tinh t~ và phùc tap, chodù khoang càch giii~ nai xuât cu và noi dinh CU' c6 thê rât jan: vi du Philipin- Hoa Ky, Trung Quôc - Châu Âu

• t.ânh thÔ Illuthông d6ng vjli trè quan trong dÔivai Cac tàç nhân kinh t4 vàcac doanh nhân xuy~n quçc gia: VI du, vùng lou thông nôi cac diêm dôhàng và glao hàng gliia Bac Phi và Châu Âu. " .

• Khai niêm h~ théng dac biêt thich IÏn~ dé giài thlch càch té emre, hoat dê)ngvà 51! li~n khétp cac d6ng di cu và loglc di cu, c6 t1nh dén yéu té môi tl1J'èmg,khà nang thich nghi, hlêu IÏng trè1 vè tnréc, dôi khi không thay tl1J'étc dllçtc

• D6 là rnôi quan ~~ giiia nol xuâ't phàt và nol aên thông qua nhiing d6nJ)thông tin, cac moi quen biêt ca nhân, cac mGln~ lY'ai xâ hô], và càch thïrcmà nhiing rnôl quan h~ này àn~ hllàng tai na! den cùa d6ng di cu.

Cac khài niêrn khôngglan·m~ng htéti co târn quan trong lan han và dat suôn djnhtLlàng dÔi khi dê càp dên khài niêrnkiêu dân (diaspora). à Dông Nam Aco mot congdÔng kiêu dân tôn té;ii rât lâu dài, do là cQng dÔng ngLlài Hoa tôn té;ii tù nhiêu thê kY.Cac cQng dÔng kiêu dân xuàt thân tù Dông Nam Anôi chung mai han, và co thé coilà cac cQng dÔng dang hlnh thành.

MQt cQng dÔng kiêu dân là rnôt tàp hep vê xâ hôl, vân hoa, chinh tri cùa cac canhân co cùng nguÔn gÔc quôc gia-dân toc, dôi khi là quôc gia-dân tôc-tôn giao, CLI

tru thLlàng xuyên vai tu càch là cong dÔng thiéu sÔ trong mot hay nhiêu rurôc tiêpnhân, HO phàt trién cac rnôl quan h~ mé;ing ILlai gilia nuôo xuàt phàt, rurôctiêp nhànvà cac cQng dÔng khàc co tal mréc tiêp nhân, CQng dÔng Hoa kiéu là cônq dÔng nÔitiêng nhât và dLlc;1c ngl;liên cliu nhiêu nhât, càn cong dÔng Vi~t kiêu mai chi bât dâudLlc;1c nghiên cliu. '

Diêu kho nhât trong nghiên cliu vê hi~n tLlÇ1ng cong dÔng kiêu dân là bàn sâc vêdân toc-quÔc gia-tôn giao. Diêu quan trong nhât là không nên coi dây là yêu tÔcÔtyêuhay tinh tuy cùa mot cQng dÔng kiêu dân, cüngkhông nên coi d6 là mot hé;it nhân Ôndinh bât biên. NgLlc;1c lé;ii, cac bàn sâc này luôn trong qua trlnh tai ca câu, tai tÔ chuckhi tiêp xuc vai cac yêu tÔ à nai dên, châng hé;in bàn sâc cùa mot Vi~t kiêu Phap sékhac vai bàn sâc cùa mQt Vj~t kiêu My, bàn sâc này sé dLlÇ1c ca câu lé;ii phI,! thuoc vào'cac yêu tÔ nai tiêp nh~n, tât nhiên ca sà vAn là cac yêu tÔ bàn sâc chung mà ho conai quê hLlang bàn quan. ,

Cac kiêu dân (diasporés) duy trI bàn sâc cùa hO nhLl thê nào và làm thê nào hOgilidLlc;1c mQt IOé;ii biên giai vô hlnh gilia hOvà nhling ngLlài khac trong xâ hOi mà hO dinhcLl? Nhà vào mQt dài sÔng cQng dÔng phong phu da dé;ing. Dây là yêu tÔ nên tàngcùa cac cong dÔng kiêu dân. Nghia VI,I kép, sl,1 trung thành vé1i cà nLlac xuât phat vànLlac tiêp nh~n cüng là mot diém ca bàn.

Mot trong cac d~c diêm là vi~c '~p cac chiên ILlÇ1c và chiên thu~t chinh tri.

;;œ Kh6a hoc Tam Dào2009

Khâi nlêm klêu dân

• Kièu dân là m9t hinh thaï xâ hôi-vàn h6a-chinh tricùa nhÜ'ng ngLYài hi~n c6cùng nliluon goc quôc gia-d~n tôc và ClY tru thLYàng xuyên theC( quy chethiêu 50 trong rnôthoâc nhieu nuée tiê'p nhàn, Kièu dân c6 the dên tCP rnôtluônq di CLY tll nquyên hay ép buôc hoàc cà haï, di tCP rnôt nuée xuât ClYdênrnôt hoàc nhièu nuée tiêp nhàn. Kièu dân cüng c6 thê thuc hiên cuôc di ClYthÛ' hai thàrn chi là thÛ' ba, tCP rnôt noi tiêp nhàn này sang rnôt noi tiêp nhànkhàc » (G. Sheffer, 2009)Bàn sâc ve mât dân tôc-quôc 9ia-tôn giao cùa klêu dân duce dira trënnhÜ'ng nhân t6 phi bàn chat luân, nhân ta tâm Iy-van h6a co thé thay doi.KieLi dân, duy tri nhÜ'n!;J dLYong biên gioi không b] lanh tho h6a, nhè c6 rnôtCU9C song phLPong h91 da di;lng rat phàt trién và hiêu qua, dLPÇ1C to chïrc

. theo mi;lng ILYoi.Ki~u dân n6i chung dèu trung thành vai noi chôn rau Çé~t rôn. Ho phàt triênmoi quan hè véi noi xuât ClY, noi dên, cac tô chue quoc tê và dân ban xù.Kièu dân tv xây dvng cho mlnh nhÜ'ng chièn thuàt và sàch ILYQ'c chfnh tri vàâp dl,mg chùnq.

Dây là mot trè chai tay ba: nuac xuât phàt, rurôc tiêp nhân và cac cônq dÔng taothành cônq dÔng kiêu dân (diaspora). Tù nhiêu thâp kY nay, chinh quyên cac nuocxuêt phàt hiêu ra lc;1i ich cùa viêccÔgâng kiém soât và sù dl,mg nguÔn luc là cac congdÔng kiêu dân nguài nuée ho (chinh tri, tài chinh). vê phân mlnh, cac cônq dÔng tlrncàch duy trl.su doc lâp tl,l chù tôi da cùa ho tal rurôc tiêp nhàn, nai ho là thiêu sô, dùhoa nhàp tôt nhung vân là mot cônq d6ng thiêu sÔ riêng khàc biêt, Vân dê èJ dây làbào v~ ban sâc tnroc su dÔng hoa hoàn toàri èJ nuée tièp nhân nhè vàodèi sÔng sinhhoat hôi doàn, tôn giao, ngân ngù, rnâc dù ngôn ngù thuàng bj mât, nhung dù mâttiêng rne dè thl cüng không c6 nghia là cong dÔng d6 không tiêp tuc dUc;1c duy tri.

Thâch thÛ'c chinh cùa hai lo~i hinh CU' phân tân

11 Dong nhât và SI,/' dong nhâl h6a: YthLPC minh thuQc vê mQt nh6m rQng han, doànket vai nhau nhl1 mQt thl,/'c the dan tQc-quÔcgia .2) vân dê vê dl1Ô'ngbiên giai thl,/'cvà ào: kièu dàn phài Il! bào v~ chang dël sl,l'dongh6a toàn di~n luôn rlnh r~p à xii hqi phl1ang Tay, cüng nhl1 canh chÙ'ng nguy ca .giàm dang ké 50 111C1ng thành viên mà hau quà cO thé là bi suy yéu vè tam v6c vànguon Il,l'c.· . .

3) Moi quan h~ véli trung tam, quoc Ria hay liinh tho xuat CIl: xu hl1é1ng méli là cacquoc gia-dan tôc'na; xuat Cil can thlep vào nôi vu cùa công dong kieu bào cùa ho.Kièu dan tlm niÇlicach dé bào toàn quyèn tl! chù' cùa mfnh. .4) Lôna trun!;! thành dl1C1C thé hiên doi véli cà nai xuat Cil và nai sà tai. Cac hoat dôngcung cap ho~c chuyén giao von: dàu tU',v~n dqng hành lang. . .,5) Cac hOê;lt dQng và chiên 111Q'c chinh tri: tÙ'nhÜ'ng hOê;lt dQng xii hQi dan thuân tôntrQng lu~t phap quÔc tê và nl1ac sèJ lê;Ii cha dên nhÜ'ng hành dQng ùng hQbê;lo II,/'c vàkhùng bQ èJ nl16'c sèl lê;Ii, nl1ac xuât Cil ho~c cac nl1ac khach (mê;lng 1116'i tQi phê;lm).

• M~c dù phàn tan rpng trên phê;lm vi toàn thê giai, nhÜ'ng cQng dong kiêu dan dan tQc- lijuÔc gia dl1Q'ctÔchÙ'c tÔt ngay tro'ng chlnh nQi bQ cùa hQ. Cac cQng dong này c6the thành công trang vii;c gay ap II,/'c dÔi v6'; cà nl1ac xuât Cil và nl1ac sèJ tê;li.

Tac dông cùa di CU toi phat triên và nghèo d6i m·

Tù khoàng 20 nàrn trô I~i dây, cac nhà nghiên CUu bât dâu nghiên cïru cac hiêntuqng co iich sù trè hon hlên tuC;lng cônq dÔng kiêu dân. vân dê này truoc dây it duqcnhàc dên nhung nay no xuât hiên trô I~i cùng vôi toàn càu hoa. Dây là cac hiên tuqngxuàt hiên gân dây han, hay là cac hiên tuqng hâu hiên dai, hàu thuôc dia, noi càchkhàc do là chù nghïa xuyên quôc gia (transnationalisme) và cac cônq dÔng xuyênquôc gia dang phàt triên dang ké. Trong khài nièm cônq dÔng kièu dân, .thuàng cosu chia càt vôi ruroc xuât phàt, do rnôtsu kièn dé lai dàu àn tinh thân dau thuonq khirài bàn quàn: con trong khài niêrn cônq dÔng xuyên quôc gia, cac ca nhân di CUchùyêu vi mue dlch kinh tê. Thuàng cac cônq dÔng xuyên quôc gia hinh thành.trong hoàncành co cac trao deSi vê kinh tê hoàc cài thiên vê xà hôi,

Chù nghïa xuyên quôc giahay cQng dông xuyên quôc gia

• NhÜ'ng dé;lng thÛ'c liên hê xâ hôi và van hoa xuyên quôc gia da phàt trièntrong bôi cành toàn càu hoa mai dây. Dé là nhÜ'ng hiên tU'Q'ng hàu hlên dé;livà hàu thuc dân.

• SI)' phàt triên dang kê cùa qàc loai phU'O'ng tiên tao thuàn lQ'i cha SI)'çi .chuyên và luu thông cac luong vàt chât, thông tin và cà con ngU'èYi, dongthèi cha phép ngU'èYi di cu duy tri rnôl liên hê ngày càn,g gàn güi vai cônqdong hoàc quê huonq, noi ho da ra di dé mot ngay hieu vê né hon,

• HOcé thé con duy tri rnôt bô phàn gia dinh và dàu tu mot phàn lan gia tàicùa minh té;li quê nhà.

• Môt gia dinh cô thè chia cât ton tai èY hai hay nhièu quôc gia. BÔ phàn ç'quê huonq déng vai trè chù dao so voi bô phàn di CÙ' dên mot hay nhieunuée khàc,

• HO co thé di lai ~iÜ'a nhûnq noi chôn khàc nhau và tarn thèi cu tru, nhunqchi duy nhàt que hU'O'ng là noi con ngU'èYi toàn tàrn hU'ang vê.

• Trong khi dé noi ClI tru chi là tarn thèi, luôn bi coi là noi çhuyèn tiêp, khôngbac gièY là noi con ngU'èYi dàu tu hay tai tao vùng lânh thô.

• Chfnh rnôi quan hê voi nhÜ'ng nO'i chôn và vùng lanh thô là diém khâc biêtgiÜ'a ngoé;li kiêu và nhÜ'ng dé;lng thÛ'c lU'u dong và xuyên quôc gia khàc.

Dién hlnh cùa hi~n tuqng này à Dông Nam Alà truàng hqp cQng dÔng Philippines.Nguài Philippines di CU khâp Mi, à cac nuac phuang Tây - d~c bi~t là My vàAustralia - hQ không di ngân h~n nhu nhüng nguài di lac dQng theo hqp dÔng mà dicùng cà gia dlnh dé van cùng tÔn t~i trong mQt hay nhiêu nuac. HQ co tu cach côngdân kép. MQttrong cac diém khac bi~t là quan h~ vai vùng lanh theS: trong cQng dÔngxuyên quôc gia, xu huang luu thông - di và vê m~nh mé han thông qua trao deSi vaicQng dÔng à quê huang, nguài di CUd~ng này không tai d!nh CU theo vùng dât mainhiêu nhu thành viên cùa mQt cQng dÔng kiêu dân.

Môt diém cuôi cùng mà tôi muôn nhân m~nh: kY uc co vai trà nên tàng vai cÔngdÔng kiêu dân trong khi vai cÔng dÔng xuyên quôc gia, yêu tô này co vai trà it quantrQng han. Ky uc gân vai l,ch sù cùa cÔng dÔng kiêu dân, gân vai sl,l ki~n ban dâuda dé I~i dâu ân trong hO. DÔng nghi~p cùa cac b~n là Christophe Vigne noi vai tôilà ngày nay h~u du~ cùa cac thuyên nhân boat people xây dl,lng cà cac công trinh

-ml Kh6a hoc Tarn 8ào 2009

dê tuàng niêrn cac su kiên bi thàm khi cha anh ho ra di và nhàt là dê cac thê hê sau

không quên nhi1ng kY lIC dé.

Nguyên Th! VanTôi da tham gia cac nghiên cùu vê di cu, cac khài niêrn này giup tôi sang tô nhiêu,

Tôi rnuôn chia sè rnôt vài truàng hep vê tlnh hlnh nguài Vi~t Nam di lac dong rurôcngoài. à Vi~t Nam, cac dong lac dQng nuôc ngoài bât dâu co tù cuôi nhi1ng nam1970. Nguài lac dong Vi~t Nam dUÇ1C gùi sang cac rurôc Dông Âu và Liên XÔcû. Râtnhiêu nguài da vê rurôc nhung rât nhiêu nguài khac da à I~i. Tôl bièt rnôt nguài disang cônq hàa Séc càch dây 20 nam dêlàm vlêc trong rnôt nhà may. Hiênnay cô âydang là doarih nhân à nuée này và da kêt hôn.

Sau khi khôl xà hQi chù nghia tan ra, cac dong lac dQng tai cac rurôc này giàmxuÔng. Hiên nay, nhiêu nguài di lac dQng xuàt khâu sang cac rurôc khâc, nhu cacruroc châu A(Dài Loan, Nh~t Bàn, Hàn Ouôc), Xu huang này dâc biêt rnanh mé tùcuôi nhi1ng nam 1990. lînh tranq này khagiÔng vai tlnh tranq nguài Philippines di lacdQng mrôc ngoài da dUÇlC mô tà à trên.

Theo cac dû liêu thu thàp dUÇ1c trong cac thang dâu nam 2009, ngoài cac diêmdên quan tronq nhu Dài Loan hay Hàn Ouôc, hi~n nay co thêm môt sÔ cac diém dênmai cha nguài di lac dQng xuàt khâu nhu Malaysia, Singapore, châu Phi, Trung Dông,My, ltalla, Macao.

Tôi dÔng yvai quan diém cùa thây vê vàn dê duy tri bàn sâc, DÔi vél cQng dÔngVi~t Kiêu, ràt nhlêu nguài tlm càch day tiêng Vi~t, truyên dat IÔisÔng và van hoa Viêtcha cac thê hê sau. Công viêc này không dê.

MQt xu huang khàc là hiên tUÇ1ng cô dâu Vi~t Nam kèt hôn vai nguài nuôc ngoài.SÔcô dâu Vi~t Nam kêt hôn vai nguèti Dàl Loan lên tai gân 10 000. Co truàng hep conho không nôi tiêng Vi~t. Diêu này là dang 10 ngé;li cha viêc duy tri bàn sàc và van hoaVi~t cha con cal ho,

[Michel Bruneau]Chùnq ta thày trong truàng hop ViêtNam, co rnôt d~ng hê thÔng han hop: viêc hlnh

thành mot cônq dÔng kiêu dân, nhàt là à cac ruréc phuang tây - kY lIC bi thàm cùacac thuyên nhân boat people -, và viêc hlnh thành cac cônq dÔng xuyên quôc gia, cothé là à cac nuée Dông Âu và nhàt là èJ Dông A.

uêu co phài chfnh sàch hai quôc tich, nhàt là à Dài Loan và Hàn Ouôc da tao diêukiên thu~n lÇ1i cha suhru thông nhiêu han giCla cac cQng dÔng này? Diêu chi vùa chiasè vê vàn dê kêt hôn cùa cô dâu Vi~t Nam rât 1'1 thu, nhung chi chua noi vê dà; sÔngcQng dÔng à Dài Loan hay Hàn au6c. lînh hlnh dé thê nào? Vi~c truyên giClcac yêut6 bàn sâè dUÇ1C thl,lc hi~n không chi trong cac gia dînh màcàn dUÇ1c thl,lc hi~n thôngqua cac hi~p hoi ho~c truàng hl;)c.

Lê Thu HltO'I1gThây co thé làm ra sl,l khac nhau giClakhông gian và truàng di cu? Uên quan dên

khai ni~m luu dong, tôi hiéu thu~t ngCl này duéti g6c dO câu truc lu~n. Theo tôi hiéu,thây coi khai ni~m di cU là b6i cànhcùa luu dong. Trongcac nghiên cltu vê nguài giupvi~c gia dlnh domestic he/per, phl,l nCl giup vi~c nguài Indonesia t~i Malaysia châng

Tacdông cùa di CU tOi phat triên và nghèo d6i lEm

han, d€lu tiên ho « luu dQng rÔi sau d6 ho không luu dQng nua ..; ho khônq c6 hôchiêu, không thé ra khôi nhà, không c6 Iiên h~ voi gia dlnh. Mot sÔ nhà nghiên cùud~t vàn dê xem xét I~i khài niêrn chù nghia xuyên quôc gia, thông thuàng dUçJc dinh

. nghia nhu khài niêrn luu dQng.

[Michel Bruneau]Dung v~y, thuât ngu không gian di CLI (espace migratoire) c6 y nghia rQng hon

nhiêu, và it Cl,J thé han khài nlêrn trLlàngdi CLI (champ migratoire). Không gian di cuthuc 51,1 là không gian di chuyên kêt nÔi cà diêm xuàtphàt và diém dèn voi tàt cà cacthành phén. Truàng di cu dâ là rnôt tô chue kêt càu cùa không gian này theo cac trucràt han chè. Liên quan dên Dông Nam A- di cu toi TrungDông, Bâc My, My, DôngA- t6 chue theo câu truc nhu v~y là dé tôn tai lâu dài, c6 thé c6 luc suy và rÔi sau d6së tai xuàt hiên, di cùng voi n6 là tàt cà cac dàng di chuyên vê tu tuàng, tinh thân, v~tchât, Thuc ra, voi tôl khài niêrn truèfr1g di cu thù vi han và giàu thông tin hem là khàiniêrn không gian di cu vôn chi là rnôt khuôn kh6 cùa di cu.

Quan hê này cüng c6 thé thây giua hai khài niêrn luu â9n9 và di CLI. Luu dQng làrnôtthuât ngu rong han, c6 thé là qua rônq. Di cu c6 thé së chi là mot truàng hop luudong nhLlrlg dài han vê thài gian và à khoàng càch xa han. Nhiêu nhà nghiên cüu c6

. xu huang sù dunq thuât ngu hru dQng dé chi nhùng l€ln di chuyên I~p di I~p I~i và àkhoàng càch ngân.

Trong truàng hop nguài di lao dQng theo hep dÔng, khuôn khô c6 khâc hem.Chùnq ta nên trành càch nôi « xuàtkhâu lao dQng » , nhân công khônqthê và khôngdUçJc bi coi nhu mot hàng h6a dé xuàt khâu, nên chùnq ta hây dùng cach n6i cc di CUlao dQng theo hçp dÔng », Luu thông di và vê han chè han nhiêu. Vlly do này, khàiniêrn luu thông di CU c6 tac dunq lan VI n6 chi su luu dQng à khoàng câch dia 1'1 Ionhan và trong thài gian dài han.

Nguyèn Thl Vanà Viêt Nam, chinh sàch hai quôc tich mai dUçJc công nhân câch dây không lâu.Dài sÔng cQng dÔng c6 tôn tal, vi du c6 cac truàng song ngu à Nga, à Ucraina.

Nguyen Thl Thanh TâmCng dâ n6i là cQng dÔng Hoa kiêu à Dông Nam Athl con rât mai. Tuy nhiên, theo .

nhùng nguÔn tài liêu van bàn, à Quàng Ngâi nam 1658, dâ c6 cac hoat dQng kinh têthuang mal cùa nguài Hoa trong vùng; và à cà Phu Vên nam 1611.

[Michel Bruneau] . .Vâng, tât nhiên cong dÔng Hoa kiêu dâ c6 W rât lâu. Con cong dÔng Vi~t kiêu thl

rât mai. vân dê là phài biêt xem nguài Vi~t gÔc Hoa di cùng voi nhùng thuyên nhânboat people nh~n mlnh là nguài Hoa hay nguài Vi~t. Tôi nghi là diêu này phl,J thuQcvào moi ca nhân hay gia dlnh. Cac cQng dÔng kiêu dân Ion thuàng hlnh thành 'w nhiêudçJt di CU liên tl,Jc: di theo ca sà thuang nhân, do chiên tranh, do trl,lc xuât dân ho~cdi CU do kinh tê. .

2m1 Kh6a hoc Tam Dào 2009.

Nguyen f)~"g An MinhThây dà giai thiêu cac d~c diém khàc blêt giùa cônq d6ng kiêu dân và cQng d6ng

xuyên quôc gia. DÔi vai cônq d6ng kiêu dân, luôn co rnôtcnân thuonq tâm Iy nào dodân toi su ra di trang khi dÔi vai cônq dông xuyên quôc gia, Iy do thubng liên quandên kinh tè, Diêu này co thé dUÇ1c minh hoa qua trubng hop ngubi Vièt Nam sau 1945,hoàc trubng hop ngubi Do Thài toi Israel sau nàrn 1945. Tôi nghi rang vai cQng d6ngHoa kiêu, Iy do ra di thubng gan vai kinh tê. MÔi liên hê vai Trung Ouôc vân rât chàtché. V~y chunq ta nhln nhân nhu thê nào? Li~u dây là rnôt cQng dông kiêu dân haylà cônq dông xuyên quôc gia? Trang trubng hop Vlêt Nam, sau thÔng nhât dât nuée,nhiêu ngubi di lac dQng à cac rurôc Dông Âu, ho cûnq hlnh thành nên rnôt tâp hopnhàt dinh, v~y ta xèp ho vào 10Çli nào?

[Michel Bruneau]Chùnq ta phài hiêu cac khài niêrn này là cac khàl nièrn mang tfnh Iy luân d~c trung

theo nghia cùa Wéber, và cac mô hlnh mâu không phan énh hoàn toàn 100% thiretè. Trang thire t€!, dôi khi co su kêt hop cà hai hièn tUÇ1ng, cà cônq dông kiêu dân vàcônq dông xuyên quôc gia. Trang cac cônq dông kiêu dân Ion hlnh thành và tôn taitrang thbi gian dài (trubng hop ngubi Hoa 50 vôi trubng hop ngubi Vièt). co nhlêu 10ÇliIy do, không ch/là Iy do chfnh tri mà co thé co cà Iy do kinh tê. Nôi chung không nênhiéu may moco

Diém cuôi cùng: vân dê hôi huetng cünq ràt quan tronq trang cac nghiên cùu này.Cac ban dâ thây lànhùng ngubi di lac dQng hop dông vê ruréc và không di nùatrong khi dÔi vai cac cônq d6ng kiêu dân, vê ruréc chi mang tfnh biéu tUÇ1ng - hoàcduai danq du lich, hoâc gui tiên, hoàc thông qua cac hoat dônq nhân dao mang tfnhcônq dông.

Ljch sù di CL( il Hông Nam A

. à phên nôl dung rât rQng này, tôi xin nhâc lai nhùng diêu dâ trlnh bày à phiên toànthé. Dé tom tât ngan qon làm cetsà cho thào luàn, xin nhàc lai cac diêm chfnh sau.

Tacdông cùa di cLl tâi phM triên và nghèo d6i ml

Di cU' trong rnôt thai gian dài

• Luang di cu chinh là dân Trung ouôc di cu vè phia Nam,vùng ban dào Dônq DU'O'ng (ngU'ai Thài, Mién Diêri, ngüaiViêt hoàc ngU'ai Kinh... , doc theo thung lüng Bâc-Nam vàdong bang ven bién.

• Trào luu di cu này vàn càn tiép tuc déngiai doan gàn dây(thé ky XIX-XX) à vùng nûi thuôc ban dào này: ngU'ai TâyTanq-Myanrnar, Hmông-Dao...

• Trong vùng quàn dào, dân di cu theo cac con dU'ang biéntrên « dal dU'O'ng duy nhât », qua cac eo bién. Dân An dô divè phia Tây và dân Trung Ouôc di vè phia Dông Bâc~ nhü'ng« cônq dong tU' thU'O'ng kièu dân » thU'ang tOi sinh song àvùng hài càng thU'O'ng mai và tai cac vU'O'ng quôc Hôi giaocùa Ma-lay-xi-a rnôt thai gian sau d6 (thé kY XIII-XV).

• Cac dla diém buôn ban quôc té này song bang trao doi hàngh6a dù loai theo dU'ang bién: hàng.A ràp, Ta-mun, Ben-gan,Trung Ouôc tnroc khi ngU'bi châu Au xuât hiên tai dây tù' thékY XVI (Ba Dào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan... ).

Phl1ang diên thai gian rât quan tronq trong nghiên cuu cac cQng dÔng klêu dân,kê cà thbi gian dài và thai gian ngân han cùa di Cl1 hi~n dang diên ra. Di cu trong thbigian dài dl1c;1C biêt dên khà nhlêu, d6 là suluu dQng cùa ngl1ai dân f>ông NamAtrongqua trlnh lich sù cùa khu vl,lc này. cân phài nhàc li;li râng, dl1ôi thèl thuôc dia, tùng c6

. rnôt diêm d~c tnmq cùa di cu là chïrc nâng cùa kinh tê dÔn diên.

EiZI Kh6a hocTam Dào2009

Di cU' trong ky nguyên thire dân

• NhÜ'nQ. rurôc thire dân nhu Hà Lan, Anh, Phâp phàt trién càc khu dondièn trong cao su, co lay dâu, dù'a, chuôi, mia ... và khai thàc khoângsàn (ma thiéc) nên càn nhàp khâu rât nhlêu nhân cônq,

• Hai tlnh Trung Quoc (chù yéu là Quàng Dông và Phûc Kién) và xû'Tamun à nuôc An Dq lâng gièng là nhÜ'ng noi dân cu dông dùc,thU'ong cung cap lao dqng nam (indentured labour) vâi chi phi rat rè(credit system ticket) cha nhÜ'ngdon dièn trong trot dân cu tU'O'ng doithua thétt nhu: Ostkust à Sumatra, bo bién phia Tây cùa Malayxia.

• NhÜ'ng vùng dong bâng trong lûa trên Bân dào Dông dU'O'ng (Irrawaddy,Maenam, Mêkong) trô thành vùng xuât khâu g~o dè nuôi sô dân lacdqng ngày càng dông ké trên. Dân Myanmar, Thâi Lan, Viêt Nam rdi bôcàc vùng dông dân è:J phia Bâc dé di cu tâi khai thàc nhflng vùng dongbâng trù phü, thuàn l<;1i cha vlëc trong lûa.

• Kinh té xuât khâu sàn pham nông nghi~p phàt trién vè hll'âng càcthành phô càng và th! truong quôc té càn c6 càc cQng dong thll'O'ngnhân phân tàn èJ càc thành phô và toi tàn làng xâ dé dU'a kinh té th!trU'ong vè nông thôn.

• NgU'oi Trung Ouôc và cà ngU'èJiAn Dô Chettiar hoàc Sikh song bângnghè buôn bân môi giâi, mua gi6ng, cha vay tiên và mua nông phamdé ché bién (nhà mây g~o, nhà mây dU'èJng ... )

Cac cônq dÔng kiêu dân là thuang nhân hlnh thành trong thài gian dài, nhât làcQng dÔng thuang nhân Hoa kiêu phàt triên rnanh kéo theo di CU VI kinh tê và di CU

lao dQng nhlêu han. Diêu này dinh hlnh cac de;tl: di CU lao dQng diên ra trong thài giangân dây nhàt,

Hiên nay di CU lao dQng Vi~t Nam tâi làm viêc trong cac dÔn diên à Malaysia chânghan, c6 thê duoc sa sânh - tât nhiên hoàn cành lich sù c6 khâc và ràng buôc cüng ithan - vâi di CU lao dQng nguài Hoa hoàc nguài An do nguài Anh dua sang cac thuôcdia cùa ho à Malaysia.

Liên quan dên di CU thài hâu thuôc dia, chùnq ta cân phân biêt ré haiphuang di~n:

+ SI! phét triên và gia tang cùa di CUnôl dia (truàng hqp Thài Lan và Indonesia daduqc giai thiêu à phiên toàn thê cha thây ban dâu là di CU c6 tô chue - sau d6là di CU tu phàt);

+ SI! phât triên dÔng thài cùa di CUquôc tê tai khu Vl,Ic Trung Dông, Dông Avà taicac nuée phuang Tây.

Tac dông cùa di cu toi phattriên và nghèod6i ID

Di cU' nQi dia à Thaï Lan

• Hiên tU'Ç1ng này phàt trién tù' nam 1955 dén nam 2000 nhohê théng dU'ong bq dU'Ç1c tu bô và ma rqng.

• Tù' 1985-90, di cu liên vùng da VU'Ç1t xa di cu nqÎ vùng.

• Vùng dong bâng trung tâm và Bangkok là cac dla diém di cu .chù yéu. Dân di cu dén tù' 3 vùng nqoal vi Ion: Dông Bâc, .Bâc và Nam. .

• «Nôi di cu » Ion nhât là vùng Dôllg Bâc vi dây là vùng nghèonhât.

• Cho dén nhü'ng nam 1980, di cu chù yéu dièn ra trong tù'ngvùng. Dân di chuyén vè cac vùng dat cao, không trônq lùa,nâm canh vùng dong bâng dé trong cac loai cây xuât khau(ngô, sân, mia, cây day... ) dàn dén phà rù'ng.

• Khi dat nông nqhiêp ngày càng hiém và công nghi~p bât dâuthay thé cha nèn nông nqhiêp th,!c dân, Bangkpk và khu kinhté Eastern Seaboard trô thành diém dén hap 'dân cùa dân dicu,

Di cu trong ky nguyên hâu thire dân

• Tnréc hét, d6 là cac cuôc di cu tai cac Nhà nU'oc-Quéc gia hlnhthành sau Thé chién thll2.

• Cac quôc gia này tlm càch phan bé lai dàn cu trên lânh thô déc6 thé kiém soàt và phàt huy tét hon dièu kiên cùa tù'ng vùng.Hiên tU'çtng này d~c biêt phàt trién aIndônêxia (transmigras/) ,Malaysia (FELDA, FELCRA) và Viêt Nam (vùng kinh té moi).

• Kinh té th! trU'bng c6 mât anOng thôn, cOng nqhièp h6a acacthành phê Ion, nhô cônq voi mé,lng lU'oi giao thônq ma rQng(dU'bng sât,dU'bllg bô, dU'bng thùy) khién hlên tU'çtng luu dQnghay di cu tù' nông thôn lên thành th! phàt trién nhanh ch6ng.

• D6 là hiên tU'çtng di cu hQi d!a diên ra trong suôt thé kY XXnhU'ng ngày cànq phô bien vào nùa cuôi thé kY. Chung ta sëxem xét vi dI,J cùa Thài Lan và Viêt Nam.

ŒI Kh6a hoc Tam Dào 2009

Ké tù nhCtng nam 1990, cuôi cùng yêu t6 giéJi cüng dL1ÇJc dê câp và trô thành rnôttiêu chi quan tronq hon; di cL1 nCt dôi khi th àrn chi nhiêu hon (trL1àng hop cac phu nCtngL1ài Philippines hoàc ngL1ài Indonesia) và dàc tnrnq hon,

Nguyén Thi Thanh TâmTrên b àn d ô Vi êt Nam, c6 thé thày cac dong di cL1 n ôi d!a chinh tù rniên Bàc vào

rniên Trung và Tây Nguyên. 6ng da n6i dên di cL1 giai doan h$u thuôc dia. Theonghiên cùu và quan sàt cùa tôi, tôi thày là cac lu6ng di cL1 tù rniên Trung vào miênNam hièn ràt nhiêu - CU hai tiênq lai c6 rnôt chuyên xe khach vào Nam. 6ng c6 quantâm nghiên cùu tai di cL1 nôi dia tai rniên Trung Viêt Nam hay không?

la poussée versles hautes terres

entre 1984 et 1989.et la part de lapopulation vlêt

en 1989

, Enpourcentages

93·100

84 ·92

68· 76

0 33 · 49' 1- 4.19

_ Départ de la téte du delta. du fleuve Rouge el H& Chi

MlnhoVlIIevers les nouvelleszoneséconomiques honlallères.entre1961 el 198411u Nord.1975 el1984 auSod,.etrelourenlre 1984 et .1989

1

I_ DéPart desprovillces dudelta

d.uMékongvers Hil Chi~Inh·Ville ervers la plaIneorientaleduSud1_ flux desproVinces orlenlàlesdudelta du fleuve Rougevers les plateauxdu Centre

--: Ruxdes p~Y1nces occidentalesdu della du Reuve Rouge eldu Centre septelltrional versla plaineorlenlale du Sud

Sources : VuTu Lapet Ch.Talllard,Allas du Viêt·nam. Reclus.

La Oocumenlation Française 1993

Tekaêng èùa di CU tâi phat trién và nghèo aai m:

Di cU' nôl dia à Vi~t Nam• S6 ngU'ài di cU' tang nhièu nhât tü nam 1966 dén 1985, sau d6 giàm

dàn.• T1nh tr~ng này c6 thé giài thich truéc hét bâng cac yéu to liên quan

dén I!ch sü: hàa binh lâp lat, thong nhât dat nuôc. rut quân ra kh6iCam-pu-chia.. ,

• Tinh h1nh kinh té tU'O'ng doi on dinh cùa dat nuôc sau khi b6 chlnhsàch t~p thé h6a nônq.nqhiêp, nhà nuôc noi long viêc quàn Iy th]trU'àng lao dQng, tao dièuki~n thuàn l<;1i cho viêc làrn cùa thanh niêntrong ITnh vl!c nông nqhièp và phi nông nghi~p (da d~ng hoat dQng).

• Tinh tranq nghèo d6i và thiéu vi~c làm là Iy do cùa di CU' tü nông thënlên thành th]. .

• Sau nam 1985, nhü'ng rào càn vè rnàt không gian và nghè nghi~p da b]x6a bô '{à lU'u thông di cu (di cu tarn thài hay mùa vu) (circulationmigratoire)tang nhanh ch6ngtrong khi di cu n6i chung c6 chièu hU'onggiàm.

• Công viêc trong ngành công nghi~p và dich vu phàt trién trên toàn lànhtho trong khi hoat dQng xây dl!ng suy giàm sau khùng hoàng tài chlnhchâu Anam 1997 và do th! trU'àng da bâo hàa.

• Hai vùng Tây Nguyênvà Dông Nam TP HCM tiêp nhân hon Y2 s6 dândi cU'. .

[Michel Bruneau] . ,Tôi không nghiên cùu vê di cu d Vi~t Nam. Nh~n dinh cùa tôi xuàt phàt tù cac tài

Ii~u hiên co cüng nhu nhcmg luân thuyêt gân dây. Bàn d6 này co tù 1984-89, chàcchàn nay no dâ lac hâu rôi. Nêu dâ toog c6 hiên tUC;1ng di cu cùa nguài Kinh tù d6ngbâng châu thô và d6ng bâng ven biên lên cac vùng Tây Nguyên vànêu nhu hiêntUÇ1ng này vân tiêp dièn, th1 cüng co hiên tUÇlllg di cu cùa cac dân tQC thiêu sô rniènnui phia bâc téli céc cao nguyên rniên Trung. Muc dô phirc tap trang thành phân dântôc hiên nay rât ân tUÇ1ng. .

à thài diêm thÔng nhât dât nué1c, nhiêu nguài dân thành thi rniên Nam, d khu vueTP H6 Chi Minh dâ dUÇlc dua dên cac trung tâm cài huân, cac khu kinh tê méli d TâyNguyên. Không nên quênmÔi bân tâm cùa Nhà nUélc Vi~t Nam trong viêc dira dândên sinh sÔng d vùng bàn lê giCta rniên Bâc và rnièn Nam. Dây là rnôt vàn dê diachiên IUÇlc.

Trang cac nghiên CUu vê viêc md rQng tr6ng cây cà phê d TâYNguyên, FrédéricFortunel chi ra râng nguài Kinh lên djnh CU d vùng này vân giCt dUÇ1c bàn sâc gÔcgacmiên Bâc ho~c miên Trung cua hQ. Nhu v$y, phài co hi~n tUÇlng 1Lilithông - di và vêrât thuàng xuyên giCta haïvùng.T~i sao hi~n tUÇlng di cU I~i nhiêu hc1n vê miên Nam?Co lé bdi SUc hut cua caç vùng dô thi và nhiêu han là bdi SUc hut cua cac khu côngnghi~p t~i khu vl,lc TP HÔChi Minh.

"",' 1

fZI Kh6a hocTam 8ào 2009.

[Jacques Duld Aoudia]vê viêc phân biêt hai khàl nlêrn cônq dÔng kiêu dàn - cQng dÔng xuyên quôc gia,

tôi nghi râng ngôn ngû là tiêu chi quan trQng chinh yêu. MQt tiêu chi khéc rât dangiàn dé là vlêc nguài ta dUÇ1c chôn càt à dâu sau khi qua dài: à quê nhà hay à rnrécngoài? Tôi cüng rnuôn nhân manh dên,vân dê cac chinh sâch nhà rurôc cùa rurécdivà nuac dên trong vàn dê luât phép và vàn dê hai quôc tlch, Cac chïnh sâch này côành huàng eue kY'quan trQng tai càch nguài di cu duy tri Iiên h~ vai quê nhà hoàc hoanhàp vào cuôc sÔng à rnrécdinh cu. Cuôl cùng, phài châp nhân rnôt viêc là nguài diCU cé nhiêu bàn sâc. MQt nguài cô thê vùa là nguài theo dao Thiên chùa, nguài Uban,À ràp, Phàp, châu Âu, Dia Trung HàL

Lê Th! HU'O'I1Q.Chûnq tôi da xuàt bàn nhiêu nghiên CUu vê di cu cùng vai nhém nghiên cïru cùa

Vi~n chùnq tôl, Nhà du an FSP2S do anh stépbane.Leorée diêu phÔi, chùnq tôi cüngda 50 sânh tlnh hinh di cu à Hà NQi và TP HÔ Chi Minh. Chung tôi da dôi chièu cacnghiên cùu diên da thuc hlên trong khuôn kh6 dt;J an " Di cu, nghèo dôi và môi truàngdô th] Hà NQi • TP HÔ Chf Minh », Chung tôl nhân thây là cac luÔng di cu tù khu vt,JcdÔng bâng sông Cùu Long và dÔngbâng sông HÔng vê cac thành phô lan là Hà NQivà TP HÔ Chf Minh thuàng vlly do tlm viêc làm, klèrn thu nhâp cao han, nhung cüngvlly do hoc hành, giao duc, D~ng Nguyên Anh mai dây cüng da xuàt bàn rnôt cuônsach vê llch SÙdi cu Vi~t Nam.

6ng da tâch biêt hal khâl nlêrn cQng dÔngklêu dân và cQng dÔngxuyên quôc gia.Tôinghi râng moi rnrôc dêu cédâc diém rlênq. DÔi vôi truàng hçp cùa Viêt Nam,cüng cân phài nghi dên cac loat hlnh di cu khâc chu không chi co duy nhât hai loathlnh này.

Chli Dinh PhucHiên nay, cô thênhân thây hiên tUc;1ng di cu tù nông thôn ra thành phÔ diên ra rât

rnanh à ViètNam và Trung QuÔc. Hiên tUc;1ng này cürigtuang tt,J à Thài Lan. Thây céthé giai thiêu ré vê xu huang di cu tù rnlên Bâc Thaï Lan vê Bangkok? Chfnh phù daco cac blên phàp dê giài quy~t nhûng câng thâng và ap Il,lc à cac thành phô lan, vêkinh tê, xa hQi và môi truàng hay chua? '. LI::! :',

[Michel Bruneau] .:.' ":i:·':~"' .Vi~t Nam là nuac hai dâu. Di cu dUc;1c'phân;~~n}à ~bà 6n; 51,1 phat trién cùa Dà Nang

cüng hç.n chê bOt cac dàng di cu vê hafdâu d.~t pupe;, à Thai Lan, chi cé mQt cl,lc thuhutduy nhât: Bangkok'vàvùng công nghi~p ptlii:i~ông Nam (EasternSeaboard). Khuvl,lc dô th! çùa Bangkok và m:ên Trungthu hut:tÔ.i,a~ cac dàng'-~i cu nQi dia. Ngay tùrât sam, chfnh phù da cÔ gâng (và thanh côngmQt phân) trong vi~c hlnh'thành cactrung tâm à cac tlnh dé tranh tinh tré;lng t$p trung 'quâ. muc vàomQt cl,lc: cactrung tâmChiang Mai và Lampun à miên Bâc, Kon Kaenà Dông Bâc, Udon Thani, Korat. Chfnhphù cüng té;lo diêu ki~n cho cac hành lang dô thj vùng kêt nÔi vai vùng trung uangtheo kiéu mç.ng nh~n. vân dê chua phài da'duÇ1c giài quyêt nhung da cé cac no It,Jctrong vi~c hé;ln chê cac luÔng di cu. Khu vl,lc miên Nam là truàng hÇ1p d~c bi~t bài xa

Tac dông cùa di CU toi phM trién và nghèo doi BD

trung tâm nhung lé;li gân cac trung tâm dô th! và cônq nqhièp cùa Malaysia. Khu vIJcnày it bi thu hùt tu Bangkok.

Nguyèn B~ng Minh ThàoDi CU dô th! à rniên nam Viêt Nam th1 gân dây méJi co. Xu huéJng này bât dàutù

khi co chfnh sàch doi mai. Ban dâu nguai ta di CU dé tlrn viêc làm sau do tlrn càchà lé;li lâu dài. No d~t ra cac thàch thïrc cà vê xà hôi và môi tnrènq. Dé kiêrn soat vàhan chê cac luÔng di cu, chïnhquyên àp dunq quy dinh « dang kY hô khâu » tal caquan hành chinh dia phucnq. Dànq kY hô khâu dUÇ1C chia thành 4 loai: KT1, dànhcha nguai co hô khâu thuang tru tal TP HÔ Chi Minh, CU tru tai dung quàn quàn Iy hôkhâu: KT2, dành cha nhüng nguai co hô khâu tal thành phô nhung lé;li CU tru à quânkhâc; KT3, dành cha nhùng nguai èJ tinh lên làm vlêc tai thành phô; và KT4, dành chanhùng nguai tarn tru nqân han,

à Thài Lan, chinh phù co su dl:mg h1nh thuc quàn Iy này không ?

[Michel Bruneau]à Thài Lan, vièc kiém soàt và quàn Iy hành chfnh cùa nhà rurôc trong vàn dê di CU

it chàt chë han nhiêu,lung tung han. Giài phàp là phàt triên cac CIJC thu hùt phu,

PhLto'ng Th! Thu HLto'ngDÇ1t t6ng diêu tra dân s6 ViêtNam méJi nhât dUÇ1C thuc hlên vào thang 04 nam 2009.

Cac luÔng di CU liên vùng tnrôc dây chù yêu là tu cac tinh rniên Bâc vào rnlèn Nam;hai vùng tiêp nhân chinh là Tây Nguyên và Dông Nam BQ. Sâu khu vIJC khàc dêu corrurc chênh lêch âm nhung trang do Hà NQi tièp nhàn sô IUÇ1ng nguai di cu léJn nhàt,Gân dây, co thé nhân thày dàng di cu nôi vùng èJ cac vùng nông thôn tang lên do sIJphàt triên cùa cac khu công nqhlêptai cac vùng này.

[Michel Bruneau]Khi chi dê câp dèn hiên tUÇ1ng di cu tu nông thôn dên nông thôn, ch! da xàc dinh

co rnôt hièn tUÇ1ng « nông thôn già » ) (( faux rural »J. Nên nhéJ râng tnréc dây - cüngnhu à Thài Lan - da co hiên tUÇ1ng di CU tu nông thôn dên nông thôn, giüa cac vùngrât dông dân dên cac vùng khai hoang nai phàt triên cac hoat dQng trÔng trot hànghoa. Dây là truang hop vùng Tây Nguyên cùa Viêt Nam véJi viêc trÔng cây cà phê.Nguai ta thây co hiên tUÇ1ng di cu tu nông thôn dên nông thôn trang suôt thèi giandài cha dèn ngày nay.

Lê Bang Bào ChâuÔnq vua giéJi thiêu rnôthlnh ành ràt nang dQngvê di cu à Dông Nam A. Tôi ràt quan

tâm dên chinh sach di CU, nhât là chinh sàch bào v~ nguai di cu, chù yêu la di cu tIJphal. Ônqcô thé giéJi t~i~ü vê cac chinh sach này èJ Dông Nam Â?

[Michel Bruneau]Hi~n tUÇ1ng di CU không giây tà, di CU bât hÇ1p phap di~n ra chù yêu à Thaï Lan và

Malaysia. Do tâng truàng kinh tê, tu nhiêu th~p kY nay, cac nuéJc này dâlà cac trungtâm thu hut nguai di CU - d6i véJi Thai Lan th] chù yêu là nguai Myanmar. Trang truang

BD Kh6a hoc Tam Dào 2009

hçtp này, chlnh sâch con d~ dai khi tang truàng kinh t~ con cao, nhung sau cuôckhùng hoàng nam 1997, hàng tram nghln nguài Myanmar da bUQC phài vê rurôc.

MQt diêm khàc, Do qua trlnh chuyên dÔi ruQng dàt, cac hoat dQng nông nqhiêpduçtc da dé,ing hoa, viêc làm phi nông nghi~p cüng duoc tao ra véi sÔ IUçtng Ion à caclàng xà, hiên tuçmg luu thông di cu cüng trà nên phô biên: tât cà nhCtng diêu trên tràthành phuang tiên eue kY hiêuquà dê giàm cac tac dQng xàu dÔi voi vàn dê viêc làmà dô th]. N~u rnôt vài nguài trong gia dlnh ra thành phô làm viêc mà b] thàt nqhiêp,ho co thé nghitoi vtêcquay vê làng. Hiên tuçtng này cüng dièn ra à nhiêu ruréc DôngNam A. Diêu này hoàn toàn khàc biêt vaj truàng hop à châu Au, viêc rài quê ra thànhphÔ là chuyên di rnôt chiêu không co vé khù h6L Cac tac dQng cùa khùng hoàngkinh t~ se n~ng nê han nïra à nhCtng nuôc mà Ilguài di cu càt dUt hoàn toàn vôl thê .gioi nông thôn.

[Jacques Ould Aoudia] .Stéphane Lagrée da yêu câu tôi nhàc cà lap là d~n cuôi tuân, lôp së phài làm bài

thu hoach, voi su ho trçt cùa chung tôi, vê cac nôi dung chfnh cùa lop chuyên dê này.V~y nên, chiêu nay chùnq ta se chi djnh hai nguài làm tÔng kèt thu hoach dê bac caocho cà lôp,

Ngày 1, chiêu Iha Hai 21/9

Bac Iranh long quai vê di clt Irên Ihê gi61 .

Toàn cành vè tinh tranq di cu' trên toàn the giâi

Tong 50ngu'ol di cu' quôc te = 191 trlêu ngu'oi (çêrn cà ngu'ollu'u yang)(gap dôi trang 20 nam) (! STOCKS)

:::: 3% tong dân 50 the giôl ;

Figure 2.1 International migrants as asha,. ot destination countrles' populationflf_.g

8

7

8

54

32

F\gUr'Q 2.2. 8hare oflllmalea lnlntema1ionill mIgrdOn

~. &1-.

150.48

411

47'

411

48

44

43 - .~....-s.>NrttJ l.klh~ N.ltions.

Notr. ... Exdudina.c-ounrrin: of the foHtl.tf USSR.

Ngu n: Goa EconomieProspects 2006, Wor Ban

.sc-m l/nl...fNaliona.Nol.. Sczrldata....,....d li, """,trin ofcl..ù_.

Tac dông cùa di eu tai phat triên và nghèo d6i &1."

[FIDre Gubert]MQttrong cac nhiêrn vu cùa cac nhà kinh tê dinh luqng là tfnh sÔ luqng nguài di cu

trên thê giai. Theo uac tfnh cùa Liên hiêp quôc, nàrn 2001 cé khoàng 191 triêu nguàidi cu trên thê giai ké cà nguài ti nan, Trong vong 20 nàrn sÔluqng nguài di cu da tânggâp dôi, Tuy nhiên nêu so sành vôi t6ng dân sô thê giai - và rmrc gia tâng dân sô thêgiéfi - c6 thé thây di cu rât ôn dinh tù nhiêu thàp kY nay. SÔ luqng nguài di cu chiêrnkhoàng 3 % dân sÔ thê giai. Theo cac ban, làm thê nào dé tfnh toân ra cac con sÔnày? NhClng dû llêu nào da duqc sù dunq?

PhltOllg Th! Thu HltOllgQua cac diêu tra vê dân sÔ?

[FIDre Gubert]Thire ra câu hôi này hai bây rnôtchut, câu trà lài phàl tùy theo viêc mu6n tfnh toàn

cac stocks - t6ng luqng hay cac flux - dong di cu. Vi~c tfnh toàn cac stocks cô théthuc hiên thông qua thÔng kê dân sô rnôt càch triêt dé. Nguyên tàc nhln qua cô vèdan giàn: cô thé tfnh toàn vê stock à rnôt thài diém xàc d!nh, sau dé càp nhàt và quyvê gia tri hiên tai. Nhung tfnh toén theo câch này d~t ra nhlêu vàn dê. Tfnh toàn stockphïrc tap VI xàc dinh nguài di cu rât phùc tap. Nhiêu nguài cha râng dé là nhûng nguàisinh ra à nuac ngoài. Nhung néi nhu thê cô dàrn bào dung? Lây truàng hop nguàiPhàp sang Viêt Nam, sinh con tai Viêt Nam; nêu cà gia dinh quay vê Phàp, thi nhûngdïra con sinh ra à Viêt Nam phài duqc coi là nguài di cu. Nhu v~y tiêu chf này hoàntoàn không chfnh xàc.

Cé thé lây vl du truàng hçp cac mréc châu Phi nol cac khél nlêrn vê quôc tich vàtu cach công dân dôi khi không ré ràng. SI/ không ré ràng này dôi khi do chfnh cacmréc tao ra và duy trl. Tôi nghi dên truàng hçp chfnh sàch cùa Bb Bién Ngà vai nguàiBurkina Faso: vân dê « Ivoirité » - tu càch công dân Bà Bién Ngà là rnôt vàn dê râtquan tronq VI chi nhûng nguài cô quôc tlch Bà Bién Ngà mai cô quyên cô dât, Nhuv~y, co truàng hop nhClng nguài cô tô tiên là nguài Burkina Faso dù vân luôn sinhsÔng à Bà Bién Ngà nhung vân không duqc quyên co dât VI chfnh phù d~t vân dê vaiquÔc tich cùa hQ.

Vân dê cuÔi cùng là vân dê nguài di cu bât hqp phâp, phân lan không duqc duavào cac thÔng kê chfnh thuc. Cac dÇ1t t6ng diêu tra thuàng dua ra con sÔ thâp han·con sÔthl,lc tê, vf dl,! nhu truàng hqp cùa Phap. . ...

DÔivai cac truàng hqp vào và ra (nh~p cành và xuât cành) , cé thé thây la con phuctr,iP han VI vô sÔ Iy do mà tôi sé không li~t kê hêt à dây. Vf dl,! mQt trong cat Iy do làbiên giai không rr,ich roi trong vân dê di CUbât hÇ1p phap, nhât là à châu Phi.'Nhuv~ycé thé thây tfnh toan duqc sÔluqng nguài di cutrên thê giai là vô cùng kh6. N6i chungphài xem xét rât th~n trQng cac con sô.

Tuy v~y, c6 thé rut ra mQt sô thông tin:+ mQttrong cac xu huang mr,inhmé trong di CUlà xu huang nû héa cac lu6ng - flux

di cu, và cac stock à muc dQ thâp han mQtchut;+ cac dong di cu Nam-Nam và Bâc-Bâc cüng nhiêu gân nhu bâng vai cac dong diw~~N~. .

ml Kh6a hocTam Dào2009

Di cu là « ngl1ài cha ghè » cùa toàn câu h6a: khi 50 sanh cac lu6ng di cu véi caclu6ng vôn và hàng h6a, cac dai 111Çfng 50 sành thl1àng khâp khiêng. Ngl1ài ta co càmtl1àng là càng ngày càng c6 nhiêu ngl1ài di, là viêc 111U thông di cu càng ngày càngnhiêu, nhimq thire ra xét cà qua trlnh c6 thé nhàn thày su on dinh ràt lan.

Tai sao su di chuyén cùa con ngl1ài 1<;li c6 vè han chê 50 vôi su di chuyén cùa vônvà hàng hoa? Diêu này c6 liên quan tai chinh sàch han chê, nhât là à nhCJng rurécvônluôn là nuée diêm dèn cùa ngl1ài di cu và luôn han chê vièc nhâp cu Ngoài ra, conngl1ài không phài là hàng hoa. Viêc quyèt dinh di Cl1, rài b6 quê hl10nggia dînh rùi ravê tinh thân và tôn kém vê tài chfnh.

Chùnq ta hây quan sàt biêu d6 phàt trién di cu à cac khu VI,fC trong 40 nàrn qua.

Toàn cành vè tlnh tranq di cu' trên toàn the gioi

. ~ ,c .'

50 ngu'oi di cu' trên toàn thé giôi tang lên, 1965- 2005 (nghin ngu'oi)

22S OOQ

200000

''''''''''''''''""",,,," ""Kh"éf "Xo"Wéf râK ra""""""""""""""·""175000

125000

150000

100000 _. - - -_ .... - ~- - - _. - - - _. ~ - - ....- - -' --

75000 ...""--.""'••""'".':":""~."~.":-::""=".".. ,, ... ,,",,.,,"",,.,,",, ... ,,",,."".".""".,,",,..,,""-- .,,--50000

25000 •• __ •• _" _ •• __ •• __ •••• __ ••• _ ••• •• _. _. • ." • M". A.' _ •• _~.

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

lUrc 1 n 56 n 11Ô'i di CIl uôc lê Irén lhl! iai x 1000

l1ac lllQ'ng 5Ôngl1Ô'i 111u vong Irén Ihê gi&; (x 1000)

Nf}u6n: Population Division of the Oepartment of Economie and Social Affalrs of theUnited Nations Secretariat, Trends ln Total Migrant Stock: The 2005 Revisionhttp://esa.un.or./ml.rallon Thursdav, July 09,2009; 11:10:27 AM

Tac âôngcùa di cu tâi phattriên và nghèoâ6i œ

Toàn cành vê tlnh tranq di cu' trên toàn the gioi

50 ngu'èli dl cu' acac vùng Ion tang lên, 1965-2005 (nghin ngu'èll)

70000

60000

soooo

40000

30000

20000

11960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000' 200S

-Afrique -Asie -Eufope -LAC -Amli:rlqueduNord -Octlnle

NguOn:Population Division of th. O.partm.nt of Economieand SocialAlfal" of th. Unlt.dNations secretariat, Trends ln Total Mlarant Stock: The 2005 Revisionhltp:U....un.0rR/ml.ration. Thursday. July09, 2009; 11:10:27 AM

Dinh di cu à châu Âu giai doan 1985-1990 không hân là thuc t~ VI là k~t quà cùa sutan ra khôl xô-viêt. Ngoài âiêm này ra, tlnh hlnh giua cac khu vl,lc cünq âÔi I~p nhau,voi rnïrc gia tâng dânq kê à châu Avà châu Phi.

Toàn cành vè tlnh tranq di cu' trên toàn the gioi

Tnréc 1914.

19205 và19305

Sau 1945

Sau 1973

Không c6hoàc il hanchê IlfuIhông.Nh~p Clf=nguÔn lacdong vànhân16 phal triên

"Eléng cùa" biên gi6'i do khùnghoàng kinh lêTruc xuâlmôt56dân nhâpClf

Chinh sàch mô'elia liên quan dênvi~e tfIi Ihiêl châu Âu sau chiênlranh vàtàng lru'èYng èY Bâe My

Chinh sàch han chê càc luÔng diClf

DiClfdjnh dân cùacac mréc châu Audên nhÜ'ng vùng dâlmai (châu My,Û~. .U'6'c tfnh 56nglfèl'i xuât Clf IÙ' châuÂu là25lri~u Irong nhO'ng nam 1880dên1910.

Tlnh IrGlng dlf CLF bi hanchêvê 56IlfQ'ng

Thay d6i Iiên IVc !rong dinh hlf6'ngdichuyên luÔng di CLF, nhât làhlf6'ngnam-bâc .

DiClf bât hQ'p phép tàng lên

ml Kh6a hoc Tam 8ào 2009

Hay quan sàt cac rnôc quan tronq trong lich sù di CL1:> truéc thê chtên thu nhàt, chua co càn tràhay blên phàp han chê nào dÔi vôi viêc

tl! do dil~L Thèli I<Y dô, di cL1 diên ra tù cac khu vl!c co dân téti cac vùng dât rnôi(My,Australia). Thê kY XIX dành dàu cac làn song di cL1 rnanh mé tù châu Âu dênMy, véi cac luông di cL1 nhlèu hem rât nhiêu so vét; hiên nay - vl du trL1è1ng hep diCL1 cùa ngL1è1î Ai-Len; _

> cuôc khùng hoàng tài chfnh nàrn 1929 dânh dâu su ngât quânq dâu tiên nhlingnàrn 1920-1930 trong I!ch sù di cL1. Cac rurôc tiêp nhân trè nên nhay càm hanvà co xu hL1étng dong cùa biên giéti. NhL1 V~y, vê sô 1L1<;1ng, di CL1 trô nên hanchê hein;

> sau nàrn 1945 bât dâu co su thay doL Cac rnroc châu Âu bât dâu tai thiêt, cânnhièu nhân công nên ho dua ra chfnhsàch nhâp cL1 dé thu hùt nhân công. Cüngbât dâu co su thay doi dân dân trong nguôn gÔc cùanhïmq luông di CL1 tù cacruréc phla Nam sang cac rurôcphfa B~c;

> SI! ngât quâng tiêp theo sau nàrn 1973 dL1<;1c dành dàu bâng bÔi cành khùnghoàng rnôi khiên nhiêu rurôc rnôt lân nua àp dl,lng chinh sàch han chê dàngnhâp cL1 và dân dên gia tâng hiên tL1<;1ng di cL1 bât hop phàp.

Toàn cành vè tinh tranq di cu' trên toàn the giâi

. ""1 ".' r'" 1 -

DI Cil d~n My, ngllc7l châu Âuvà ngoàl châu Âu 1820-1990 (x 100 000)

1'21-30 18)1-40 1841--60185'''0 18U-70 187'-00 1811-90 ,att· 1901-101911-20 1911-)0 1931-40 1941·50 1961.-0 IH1·70 1971-10 1981.90 1991-, 1900 2'DOO

NguOn: Hanon và Wllnamson

Tac dông cùa di cLJ tai phat triên và nghèod6i ml

Toàn cành vè tlnh tranq di cu' trên toàn the gioi

Nguôn g6c dia Iycùa nhO>ng ngLPài di CLP khOng phài châu Âu dên My,1930-2000 (x1 00 000)

JO

25

20

15

10

1931-40 .1941-50 '951-00 1061-70 1971-ll0 1981-00 1001-2000

Trên biêu dÔ này CO ,thé thây su thay dôi cac luônq di CU: trong suôt thê kY XIX, diCU èJ châu Âu diên ra ràt rnanh mé nhung sau do qân nhu không hé co trong giai doantnrôc chièn tranh; cüng trong giai doan này, hlèn tUÇ1ng di CU tù cac khu vue ngoàichâu Âu tang rô rêt, Quan sàt phân bên phài cùa biêu dô, cac ban co thé thây di CU

châu Avà Nam My tang rnanh do su gân güi vé dia 1'1.

:2rŒ1 Kh6a hocTam Dào 2009

Toàn cành vè tlnh tranq di cu' trên toàn the giôi

Table 1. Global MigrantStocb(iniliions)

Migrointsin

Developlng Hlgh·lncome Hlllh-lncomenon·countrlesOECD couriirles OECDcountrles Tata 1

Mlgl'3nu from:Developing countrles

High·lncome OECO countries

Hlgh-income non.()ECO countries

73.9

(47%)

3.4

(11")

0.8

(17%)

78.0

(41"1

61.8

(4O'i,)

2S,S

(85")

3.6(77%)

90.9

(48'11.)

20.1

(1J'1')

1.2(416)

0.3.

(6%)

21.6

(11"1

1SS.8

(1cxi'A,)

30:1

(1()()'K,)

4',7

(1cxi'A,)

191

(1()()'K,)

SOurce: University of Sussex andWor1d Bank databased on UN'(200S); Indlvldual country censuses,OECO (2006), andorhers. 5ee Appendix Afordetails,

38% di cu' Nam-Nam, 43% di cu' Nam-Bâc, 55 côn lai di cu' Bâc­Bâc;

Trang bàng này là phân chia chi tièt con 56 191 triêunguài di cu thea not xuàt phàtvà nol cu tru. Sàng này cha thây xu huong di cu Nam-Nam dien ra ràt rnanh, Tinh cuthê, di cu Nam-Nam lên toi 74 triêu nguài, chlêrn 38 %. Thl!c ra, di cu Nam-Bàc, vôndôi khi bi chi trich lên an acac rurôc phia Bàc, lal chi chiêrn 43 %tÔng 56 nguài dicu. Phân càn lal là di cu sâc-sâc, trong khu Vl!c cac nuée thuôc TÔ chue hop tac và

. phât triên kinh tê OECD.

Di cu Nam-Nam nhiêu han di CU Narn-Bàc. Dâc blêt là truàng hçp d6i voi châu Âuvà Trung A, châu Phi cân Sahara và Nam A. NgU<;1c lé;li là truàng hep khu vue My latinhvà vùng Caribê, Iy do là bai 51! gân güi vê dia Iy khièn cha My vân là diêm dên chinhcùa nhllng nguài di CU dên tlrcac khu vl!c này. Tinh hlnh tuang tl! cüng quan sét dUÇ1CaTrung Dông và Bàc Phi voi châu Âu là diêm dên chinh.

Tac dông cùa di cu tâi phat triên và nghèo d6l..&

Toàn cành vè tlnh tranq di cu trên toàn the gioi

Figure2. South-South Migration is Greater than South-North Migrationin Three Regions

100

90

80

70

40

30

20

10

..~::.Plng}reglom

SoU1tlWl1hlnreglon

la in America MIddi6 Eut E881AsIe end E\Jf0P9and s!"b..satllmn Soulh AsIeend CaribOOan RJ'ldNon" Pacii c CIInrlBl AsIo Alrica

AIl1œ

Sourcer&glOO

SOUTU; University ofSussexand World Bank.

Toàn cành vè tlnh tranq di cu trên toàn the gioi

-Figure3. Top20 Migration Corridors Exdudingthe Former Soviet Union

1044 • • - - __ - - - ___ •• ~ - _. - - _ _ _ __ - - __ - _. _ _ _ _ - __ - __ - - _ . _ . _ - _ _ _ - - - - - _. _ _ a • • • _ _ ____ _ .

N

3 -.--- ----. -.-.. ------------_ ... -------------_.._----------------------_..,C

~ 2 ----- --- .---_. ------ ------------ ----- ------------ ---- -.---_. ..- ---- - - .~ ---- ·-··...-t~ - - ·· ·" -··· - ---l ---1 . _--- " _ . "TI--n· --]"-----.---·

0<Il 10

fw <Il

~<Il l'l 10

j 10 en en en <Il 10 .s: l!! l!! en:::>

~ :§ :::> :::> :g ï5 :::> :::> :::> :::> ~ 3l~

'll :::>

8 .;, t ~ ~ 1 <il.~ 1<il '8 > <ildl .. < ï5 -e 10 'b -g'1( 'i

~ il .1:: ~ il> '5 E s: ~ . ~ ël> g>~

.. E R: E 'g o~ ül s o-c ] ' C :J ~

Î ,f ~ ~op t7l Jl ~ 5 o :::> il> <3CO <il li!

,:!,g> « il> ~ '0 il;" g-0: ï5 E IfE CO 'Cilw ::: l'!:g

:Jœ

1_South-South South-Nor1h c North-North 1

!III Kh6a hoc Tarn Dào 2009

MQt càch minh hoa khàc cha di cu Nam-Nam là xem xét 20 hành lang di cu chinh- tru cac nuôc thuôc Liên Xô cu. Dung's'au hành lang chinh Nam-Bâc (Mêhico-Mç) làhành lang Nam-Nam (Bangladesh-Àn DQ), rÔi dên rnôt truàng hop haï bât thuàng dob6i cành chlên tranh (Afghanistan-Iran), và cac hành lang Nam-Nam khàc èJ châu A(Pakistan-Àn DQ) và châu Phi (Burkina Faso-Be biên Ngà).

[Michel Bruneau] .Tôi xin làm ré thêm rnôt chût vê thuât ngu: céi mà chi gQi là « hành lang di CU ­

corridor migratoire» chinh là cài mà tôi, vôi tu càch là nhà dia Iy, gQi là « truàng di cu- champ migratoire »,

[Jacques Duld Aoudia]Tôi c6 rnôt câu hài vê càch tinh 56 nguài di cu. Thông thuàng, stock - t6ng 56 sé

bi giàm di do 56 nguài dLlc;1c nhàp quôc tich và 56 trè em sinh ra së c6 quôc tich cùanuôc tiêp nhân. Già su cac lu6ng di cu - flux dùng lai, stock sê chuvên dân vê 0 trongvàng rnôt thê hê, Xét vê dài han, stock luôn dUÇ1c bô sung moi. Vi v~y phài cho rAngcon 56 3 % sé c6 giàm do nhiêu nguài không con èJ vi thê nguài di cu.

uêu chûng ta c6 coi nguè'i Hoa vôn c6 rnàt èJ Viêt Nam tu 500 nam nay là nguàidi cU?

Nguyén Th! Van .Tôi quan tâm dèn khia canh gioi cùa di cu. CÔ da n6i dèn hiên tUÇ1ng nu h6a di cu,

v~y bà c6 cac vi du cu thê dê minh hoa cho xu huong này không?

[Flore Gubert]Tôi së gioi thiêu truàng hop Tây Phi. Xét vê truyên thônq, di cu nôl vùng Tây Phi

là công viêc cùa nam gioi, dàn ông thuàng ra di rnôt mlnh vài nam rÔi Quay vê. Bâygià ràt nhiêu phu nu cûnq di cu; phu nu buôn ban hoàc doanh nhân di di vê vê trongkhu vl!-c. Hiên tUc;1ng này xuàt hiên tu khoàng 20 nam trô lai dây và gia tâng rât nhanh.Theo cac ban, dâu là rnôl liên hê giua rrurc dô nghèo d6i cùa rnôt nuoc vôl mât dô diCU sang nu6'c giàu?

Nguyén Th! Thanh TâmTôi rnuôn trà lài câu hài cùa thây Jacques. Nguài Hoa di CU chia thành hai loai;

nhCtngngUài chay trôn sau su sup d6 cùa triêu Minh [Minh Huang], nhïmq nguài nàyhoàn toàn cât dUt véi quê nhà, èJ Viêt Nam ho c6 dây dù cac quyên nhu nguài Viêt;thu hal là cac thuonq nhân sang Vi$t Nam nhunq không c6 y dinh èJ lal. HQ da c6gia dinh èJ Trung Ouôc nhung sang Vi$t Nam It;l.i cuoi vc;1 nua. Chua c6 nghiên cuu vêphu nu Viêt lây chÔng Hoa kiêu, Tuy v~y nhung nguài vÇ1 Vièt này I~i c6 vai trà quantronq trong viêc duy tri cac gia dlnh Viét Hoa cüng nhu trong công viêc kinh doanhcùa chÔng ho, .

Lê Thu HltO'ngLy thuyêt cùa Zelinsky - model of mobility transition - là rnôt càch tiêp càn mang

tinh chàt co câu, gân di CU voi cac diêu ki~n kinh tê xa hQi d~c thù cùa dât nUoc. Tac

Tacdông cùa di cUtoi phat triên và nghèo d6i m

giâ phân chia su phàt trién cùa môt quôc gia thành 4 giai doan: tiên hièn dal, tiên quadô, qua dô và giai doan tiên tlên. Zelinsky chi ra qua trlnh rnôt quôc gia chuyên tù rnôtnuée xuàt cu giàm dân sang thành rnôt nuée nhâp CU tang dân,

[Michel Bruneau]Khi n6i dên di cu Nam-Nam, dô là di CU tù cac nu6'c nghèo phia Nam sang cac

nu6'cgiàu phia Nam.

[Flore Gubert]Dung là vlêc xêp loai « phia Nam» này rât không d6ng nhàt, à cac nuée DECD,

nguai ta c6 xu hu6'ngnghi râng nhCtng nguai nghèo èJ cac nu6'cnghèo di di cu. Nhungnêu xem xét rrurc thu nhâp cùa cac nhém rnrôc khac nhau, co thé thày cac nuee phiaNam co nhiêu nguai dân di CU sang cac nu6'c phia Bac nhât (nhàt là cac nU6'c DECD)lal là « nhCtng nu6'c giàu nhât trong 56 cac nuée nghèo ». Nhân dinh này dung vÔ'itruang hep cùa My Latinh, Bac Phi sa v6'i châu Phi cân Sahara

Toàn cành vê tlnh trçmg di cu' trên toàn the giôi

Tlnh lrlilng nghèo d6i cùa cac vùng thuôc Thé giai lM ba và tlnh lrlilng di cu dén cac nuée phla Bâc (tlêp)

3'"

30"

2'"

."

5'Mo 10% 16% 20% 25'M:o 30% 36'Kl 40% 45% 50'Mt

NguOruCognecu et Gubert

à truc hoành là biêu dién rrurc thu nhâp thé hiên bânq phân tram sa vÔ'i rrurc thunhàp cùa My (là chi 56 do rnïrc de) giàu co dàc blêt c ùacac quôc gia) và thé hlèn theotr ât tl) ti I~ di cu. Moi diêm tuonq ung vÔ'i rnôt nuée, nèu n6i cac diêm, chùnq ta c6dUçtc rnôtduang cong hlnh chCt « U nguçtc»: trong nhCtng rurôc nghèo nhàt, tY I~ ra diràt thàp, sau do vÔ'i thu nhâp tànq lên, tY I~ ra di cüng tànq lên sau d6 1<;li giàm.

ml Kh6a hocTam Dào 2009

Toàn cành vê tinh tranq di cu' trên toàn the giôi

.j........ ~; .J' <i2..t.~ .~_"". ?j{;H~;i:. "

Tînh tr~ng nghèo doi cùa cac vùng thuôc Thé giéti thÙ' ba và tlnh tranq di cu' den cac rurôc phia Bâc

S6Dân sôVùng xuât cu' QUdC GDP Ty le tang Ty le rèrl Ty le trên Ty le Ty le trên

gla 2000 theo ClAu trllcrng què hu'dng tt,ng sô trên tÔng st,ngu'èrl hàng nam tronç ngu'èrl dl tÔng st, ngu'111 dl

tlnh theo cca GDP CDEO (0) cu' trong ngu'iJl dl cu' c6 tayphAn tlnh theo c. 2000 CDEO (0) cu' nghè

tram 50 ClÀu c. 2000 trong trongval EU, ngu'l1lld) EU 15 CDEOCQ)

nam 1980- c. 2000 c. 20002000 2000

Châu A(o) 24 70,00/0 10,30/0 +4,80/0 0,40/0 31,90/0 23,10/0 53,20/0

Châu Phi và45 14,10/0 S,DOlo -0,9% D,SOlo 7,00/0 16,2% 10,2%

Nam Sahara

B<ln CljaDia9 S,DOlo 15,1% +1,6% 3,0% 16,2% 47,5% 11,3%Trung HàIIO)

Châu M9 la tlnh31 10,90/0 21,4% +0,5% 3,7% 44,9% 13,3% 25,3%va Ca ri bêle)

NguOn: Cognoau VDGubort

à côt 2, chung ta co con 56 di cu tù cac nuée xuàt phàt: chùnq ta co 56 nuée vàcon 56 di cu cùa cac vùng khàc nhau. Trang côt 3, chùnq ta co biéu dién tY I~ nguàidi cu cùa cac vùng này trang tcSng 56 nguài di cu hlèn co à cac nuée OECD.

Tinh theo 56 nguài di cu, châu Achiêrn 70 % toàn bô dân 56 cac ruroc phfa Namnhung 19-i chi chiêrn 32 % 56 nguài di cu tù cac rnroc này sang cac nuée OECD. Tinhhinh à My Latinh và vùng Caribê thi nguqcl9-i (dân 56 chièrn 11 % nhung di cu chlêrn45 %). Cac khu vl!c dông dân nhàt 19-i co nhiêu nguài di di CU nhàt, V~y giài thich thênào vê rrurc do di cu khà Ion tai rnôt56 khu vl!c trên thê giai?

Thù nhât là co vai trà cùa lich sù (quan h~ giüa châu Phi den, Bâc phi và rnrôcPhàphoàc châu Âu n6i chung) hoàc yêu t6 gân güi vê dia Iy làrn giàm chi phi chuyên di vàtao thuàn Iqi cho viêc trao dcSi thông tin.

y kiên cho râng nghèo d6i dàn dên di cu sé không hân dung nêu ta xem xét di cumot cach kY lué1ng hon, Di cu tâng lên theo mue dô phàt trién cùa mot nuée, no tângdên mot muc dô nhàt dinh sau do sé giàm. Diêu này co thé co nhüng tac dQng dênchinh tri và chinh sâch. Theo nhüng gi nguài ta vàn nôi à cac nuée phfa Bâc, dé chônqdi cu, cân phài tao diêu kiêncha cac nuée co nguài di di cu phàt triên kinh tê, Nhungta co thé nghî râng c6 rnô] quan hê tY I~ thuân giüa trlnh do phàt trién và di cu. Cacrnréc rât nghèo dang trên dà phàt triên sé là ruréc co h.iqng di cu tâng lên chu khôngphài theo chlêu nguqc 19-i.

D6i vai vàn dê stock, chùnq ta dâ bô qua viêc phân biêt nguài co trinh dô và nguàikhông c6 trinh dô. Bên canh hi~n tuqng nü h6a di cu, mQt diêu thay dcSi khac nüa làtrinh dO nguài di cu dâ tâng lên. Nêu lây truàng hqp cac nuac OECD, 56 nguài di cu

Tac dông cùa di cU tOi phat triên và nghèod6i m7- - '

co trlnh dQ da tâng lên 70%trong v6ng 10 nam, trong khi nhCtng ngL1ài không co trlnhdÔ chitànq 13 %. Tal sao Ié~i co hiên tL1Ç1ng này?

Toàn cành vè tlnh tranç di cu' trên toàn thé giôi

Di cu' co tay nghè

Hlên tu'c;1ng tang manh : Trang CDEO, +70% so vôi chi co +13% nhG'ngngu'oi dieu' không co tay nghè trong 10 nam gan dây

- Trlnh dO hoc van trung blnh cùa cac runïc dang phét trlên tang lên ;

- Chfnh séch nhâp cu' co h!a chen (vê nhu cau) ;

- Tinh tranq luôn khan hiëm lao dong co tay nghè të;li th! tru'ong lacdong cùa cac rurôc phét trlên (tinh tranq cung) ; "

- Sl/ khéc blêt vê Iu'dng

LV do dâu tiên là IV do mang tfnh ca hoc: sô ngL1ài di cL1 co trlnh dô tang lên là VItrlnh dô dân trl trung blnh tang lên. LV do thïr hai là do nhu câu cùa nL1aC tiêp nhân:chfnh sàch nhâp cL1 à cac nL1aC ngày càng mang tfnh chon loc, nhàt là trong cac linhvl,lc thi~u nhân Il,lc tal chÔ. LV do thïr ba là vlêc làm cân trlnh do à thj trL1àng lao dongcùa cac nL1aC xuàt cL1 thL1àng à trong tlnh tr;;lng rât tê, nhât là à cac ruréc Bâc Phi vàTây Phi.Diêu co vè nghich IV là tY I~ thât nqhièp à lao dOng·cotrlnh do l;;li cao han àlao dong không co trlnh dO, lao dOngphô thông. Dây chfnh là IV do dan toi quyèt djnhdi CL1. LV do cuèt cùng [à chênh lêch vê thu nhàp: rnôt lao dong co trlnh dO di CL1 sangnL10c khàc làm vlêc sê tâng dL1Ç1c hiêu suât vê thu nhàp tù târn bâng cùa mlnh nhiêuhan mot ngL1ài không co bâng càp.

Biéu deS này biéu di~n tY I~ di CL1 cùa nhCtng ngL1ài co trlnh dO d~i hoc (Iinhvue dichvu) trà lên trong khoàng nhCtng nam 2000. TV I~ này là 16 % à khu Vl,lc châu Phi cànSahara. K~t quà phân tfch hai khàc mot chut vi dLtng dâu danh sàch, châu Phi càn .Saharalà khu vl,lcco ri I~ nhCtng ngL1ài di di cL1 co trlnh dO cao nhàt,

ml Kh6a hocTam 8ào 2009

Toàn cành vè tlnh tranq di cu' trên toàn the giâi

Figure 3.5 Emigration rates for those w1tha tertlary education, 2000

" or 101B119tfl8ry-4dlJcat9dpoputalJon16

14

12

10

8

6

4

2

o~ ~ #. ~.,:#~

#:.q~~A:~ ~'#'vili~<#if~ ~ ~~ <c; 1!>(Ii ~..<;-ç7 .À>~ ~ ""SI

ç7 .f"~

SoIstc" Docquier and Marfook 1004.

Toàn cành vê tlnh tranq di cu' trên toàn the giâi

.Rate ofemlgratlon

Dy COllDtn' slze Total, Skill~

LaNe colUllries/Poo>25 million) 1.3% 4.1%"(jijW-Middle(25>POrl>IQ) 3.1% 8.80/0Lowcr-Middle (10:;,1'00>2.5'1 5.SOlo 13.5%SrnBII couniries(Pop<2.5) 10.3% 27:5%Dy Incomegroup Total :Skil1edHiah Ircome countrics 2.8% 3.5%Upper-Middle Incomecountries 4.2% 7.9"/0Lower-Middlé Ircomecountries 3.2% 7.6%Low Incarnecountries 0.5% 6.1%

NgulJn: nocquier and Marfouk (2006)

à dây chùnq ta co thé nhân thày không phài nuée nghèo nhàt là nuée co s6 ngLlàidi culén nhât. NgLlÇ1C lal, khi quan sàt ri 1$ di cu à d6i tLlÇ1ng là ngLlài lao dong co trinhdô, dLlÇ1C dào t90 tronq cac linh v'I!cdich vu, co thé thây ri 1$ này à cac ruréc nghèonhâtcao hem à cac rurôc giàu nhât trong nh6m cac nuée nghèo.

Tac dôngcùa di CU toi phat triên và nghèo d6i lImD

Toàn cành vê tlnh tranç di cu' trên toàn thé giâi

----------------.Tlnh tr~ng roi bo, té quôc dé den CDEO cùa lac dQng co tay nghè, c. 2000

..

Sourèe: seo Anneic 1. Secretariat calcul3ti'ons based on Cohen and SOto(i001)for highly sl< iled stocks in eountnes 01origin.

Nguon : Dumont (2 00S) : • International moblilty of th e high ly skllled : a new perspective ».

Table 2. Top-30 most affected countries

fnUsampl.

Stod<of !kiU.d tmi~Dt; Skill.d .~nIiOD ul. CorrKtt<llkJ1Itd tmigr . nit StI.<tion bi"

t::.i>ad~!do= l+H3~7 Gu)~.. t9.C~t Go.:yCJ M.'3~" NiBu 91.CPl:ùiç.::tn.i 1lM160 G,.,.d.o ~.l~i Gta::totds g~.2e;~- R."A'~cd.1 71.$

lD.ii& 10.l 76~ 6 1Iu:.L~ U. l~i )tViac. 6: Gall. SJ:l .~~Î ~!r.lmi lU~Gi,o 9"219~ 51Yb:. !r GtOJL 1·..., ~i It=1llit a g,),t"h l.bn.mblqu .9.1Gll~ar UStit Mm; U.~. H')lti 79.9·~ lt<Olho ~7.'C1ti::; 1 i : U2.f 7ri:niib.d ..t To"~ 79.ll', T:tai dad ~ Toh!l) N ;H·' Ü Ca=1 lMKoft. ~12894 S &:Dt K:ll: Je~.l:1l lt.l!l. :)rjCJ:"ituJc~. ..u n . f · O ?;JNt. !\. -n-v.:iA.u :8 .1CJJI.&dl : :~n SJ::noa 'd ."~ i T=!Jo ~.~" I Bca:. : 6.0y~ ")6-49 ;o~.a 1 1. ~ ~ i Slmca ~ ' .6~. Coo,o.Il=. R.p . : -l.lPoll o<! oHJO" s.c aaL'.:-:u. 'UI. .Saic.e Lllcn t~·_5·o Si. rnLIOEiA H."U::ù ad SIZIt.' HBJO ("'lIF' Verdi S1.1'. .-\.::;ti!,".:..I ..\:8~Elrud.1 ,~ ~~. SUd~D HJlaI y .j{'S28i AnD!", oltBu" "b. 66.8'... l:coQa B.';I,j, Ch.>d H .aCub. 3326 73 B.liu. 5 ] . ,~ . C4 J::3m . Th. !1.P. B~ ~.O

rr~ ~ ~H!l 04 !kmiw.cll. 6-4J.!c D.hn r.I.2"~ M ay. 2l.4Ill" !-Crj' ~ 04 al.~.lIdo, ~3 . ' ~ ' Ih.rbJd~, '.~ .6~~ G-;.m.U 13.3i .ll:tWC'l. 19J1M GambiL Tb. ~3. 3!·1 fiji ~ ~-.o"''1 Thn.u:nÎol 23.1=.. lion! l: Oll$ .~ .\!l. ~Q.4i1 f~:i 61.1 ':, Cap. V...-û H,~~I Elbiopi. lUIw.au 1s-n 90 Bè.la:.-u., Th 6U~ ' :Mz:un U"':'5 ~Ls"~o Glu.. 21.1T"3.tTlII. n~JH ~~:~ ~ 7.4".i $..01 l4oa.. ~,L5~i CUll8l<Y.tJl 21.3;J7J~ 2~!I2 ' M.-;.:iri,., ~ IU!. ~ey.:bi11., :.1.)'; C'IlIn.I.o\.!rin.a.~. lU~.t:..::.Ul.~ H!16~ SI)"<::'. :.J.:. 5L~ ~, B~at.T~ 4Y.l~ Z~~'bia 20.ll.ml:a :~:!lg ~illTn i. eol:.8 )2. ~é "~.1JUI oU."!," G:zc.:.bia. Th. 19.Jc.:omt:i:. 2JJll6 Surin;un4 ,*7 .9!.i (j.~ J.a..1 "'~ -~ ~hg:a..""Î..I ~-& .8

Paki.:r: ~"130n Glu ... ~J~~·i l,).r.x 41j~·' N.pW lU!rol... d :mlJd bol n1!1:.ooql1t -+ ~ . l ~. :Mot:,mbt.e;'OI 40.8" w bc:. .,7.1lto lelAia 1 ;~9J !.:1K:ïol 4$ ,C ~' F'..AUl~ 35J '~ ( hw. 17.1T':Uy 1,+:)43 ~nlLln W.miÙ 3' .-'.... ,; wi::.a:a )~.j ". :Cjib~~ti lUBn.rij :6S.l0S :.buIolJD 18.6!' lAblllC: ll.Bl ' B=(I>l,.....,) 16.4SCl a.:h .~IT.:<I 168031 K. ll}~ 3S"' ~, L·U::c!l !j-"~ Yllna12 J6.1POT:. 1~3 1l C ~fit:'CI:;;" :" 301.1". L..;'r~ ll~' 3.1u!u:a ~cu '~.7

Source: Docquler el Rapoport (200S).

Emil Kh6a hocTam 8ào 2009

NgUdi ta da n6i rât nhiêu vé vàn dé chày mau châ.t xârn trong trudng hop cùa AnDQ. Tuy nhiên nên nhin nhân vân dé này rnôt càch tuang dÔi: tronq trudng hop cùaAn DQ, tinh hinh không thl,lcsu d~t ra vàn dé nghiêm trçnq vi rurôc này dào tao môinam rnôt sÔ IUQng lan kY su. Nhung è1 cac nuée châu Phi (Mali, Dông Phi), tinh hinhlai rât khàc.

à dây là danh sâch 30 nuée chiu tac dQng nhiêu nhât tù di cu lac dQng c6 trinh dô,ViètNam dLtng vi tri thù 9, ngoài ra côn c6 An DQ, Philippines, cac nuée phàt triên nhuAnh, Duc, Trung QuÔc. à côt 2, dLtng dâu là cac quôc dào nh6 (Jamaïca, Haïti) saudô mai d~n cac nuée khâc lan han nhu Ghana, Mozambique.

Tac dong, cùadi eu[Flore Gubert]Cac ban c6 ygl vê cac kênh chuyên giao? C6 thê nhân thây nhüng tac dQng nào

cùa di cu dÔi vai cac nuac xuât phât?

. Tra lM chung cùa ca 1D'pGùi kiêu hÔi.

[Flore Gubert]Tiên. gùi vê llèu chàc chàn c6 tac dQng tich eue?

Tra lM chung cùa cà 16'pN6i chung là tich eue: nhung mà không tlch eue è1 chô nào dUQc?

Nguyên Th! VanNhin chung thi tlên gùi vê c6 tac dQng tfch eue, Châng han nhu së giup càl thièn

cuôc sÔng gia dinh, xây sùa nhà cùa, hoc hànhcùa con cél, mua sârn dt> dac,

Lê Thu HltO'I1gTiên ngudi di cu gùi vê thông thudng s~ g6p phân vào cài thlên ddi sÔng vêt chàt

cùa ngudi dân. f>âu nhûng nàrn 1990, ngudi Vi~t Nam di lac dQng è1 Dông Âu dagùi nhûng khoàn tlên lan vê nuée, Tiên này dUQc SÙ dl,mg dê dâu tu và mua ban bâtdQng sàn.

[Flore Gubert]Liên quan d~n nhüng tac dQng tiêu eue, tôl xin trinh bày nhüng k~t luàn trong luàn

an nghiên cùu tôi thire hiên càch dây gân 10 nàrn vê trudng hop Mali. Tôi luôn luônbât ngd môi khi trinh bày kêt quà nghiên céu này tnrôc cac viên nghiên cùu hay cacnhà tài tro vôn, nhàt là Ngân hàng th~ giai, vi ho nghi ngd viêc kiêu hÔi do nguài di dicu gùi vé lal c6 tac dQng tiêu eue, Viho cho râng, tiên gùi vé së giup giài quyèt vàn dénghèo dôt, thârn chi c6 thê thay cho tién viên trç, Khi tôi h6i nhüng nguài khàc vê tacdong này, trong câu trà lài luôn c6 dê càp d~n tac dQng tiêu eue này.

Tac dông cùa di cu tai phat triên và nghèo d6i &'1:

Di cu lièu co phài là yêu tô qiùp thu hep khoàng càch giCla cac nu&c? Li~u co phàilà yèu t6 qiùp cac nu6'c xuàt cu bât kip v6'i nuée khâc? Hay do là yêU t6 làm gia tang

.khoàng càch?

Ành huônq cùa di cu'

o Trong lich su, di cu da trô thành rnôt yeu ta quan tronq trong tientrinh hàa hçp và hôl nhâp cùa cac quôc gia châu Âu vôi nhau và vôicac thuôc dia cü tai Bâc My hay Châu f)~i dl1dng.

-7 Nghi gi ve di cu dl1dng d~i ?

o Cac kênh khâc nhau

-Chuyén giao (chuvên tien, chuvên giao bô quy chuan, v.v.);

- Truyèn thu klên thtrc khi trô vêmréc xuât cu;- Tân dl,lng chat xérn:

- Vai trè cùa dân di cu co trinh dé? và klêu dân trong phét trlênthl1dng mai và tang cl10ng luông von quôc te.

o Cac cap dé? phân tich- Vi mô- Kinh te trung mô- Kinh te vi rnô

Càn co nhlêu kênh chuyén giao khàc :+ tiêp nhân kY nang (vê quàn Iy) khi nguèti di cu vê rurôc nhClng kY nang này së

dUÇ1c chia sè và dong gap vào cac hoat dong;+ vai trà cùa cac cônq d6ng kiêudân trong xùc tièn thuang mai hoàc trong luu

thông cac lu6ng vôn quôc tè: .+ dong gap èt cac rnùc do phân tfch khàc nhau dé hiéu han vê tac dong cùa di cu:

càp vi mô (cà nuée), càp trung mô (cônq d6ng hoàc làng xê) và càp vi mô (giadinh và nguèti thân cùa nguèti di cu).

Tôl së t6ng hep à dây cac kêt qua thu dUÇ1c theog6c dô cac phân tich co trong cactai liêu nghiên cùu hiên nay. Tôi cüng xem xét cac vân dê mà chùnq ta c6 thé IUÇ1nghoa dè dàng han - tiên gui vê và chay mau chàt xàrn.

Biéu d6 này cha thây tiên kiêu h6i tang rnanh trong giai do~n1995 - 2006. Où àbât cu khu vlJc nào - c6 thé ngo~i tru truètng hop châu Phi càn Sahara - kiêu h6i guivê dêu tango à dây càckhoàn tiên co gia tri l6'n t6'i hàng ti USD.

'_~œ Kh6a hocTarn Dào2009

Ành hu'ang cùa di cu'

LLtQ'ng tlên chuvên tinh theo vùng phât trtên, 1995-2006(tinh bâng tl USD)

200620022001111.. 19181117,...

1&0 -------------._.------------.-.---.------------.-----.---------------------.------------

175 ----~-~~-------~----.-.---.---------_. ------.-.-.-----.-.-------.-------------------

126

100

76

6.26

•199&

126,-----------------------------------------,200 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

.Aslo dol'Eol el OJ P.clftquo

_Am6r1quol.tlno el e...Ibos

.AsI.OJ Sud

OEur'l'" 01Aslo centrolo

el Moyen-Oltent el Atr1quoOJ Nad

.~qJ8sub-sahartenne

Ành hu'ang cùa di cu'

...,ooN

Tièn gù'l và g6p von Cl cac nLtClc l1ang phât trtên

375 USDMilliards

325

275

225'·

i7S.

125

75

25'

·25:

Sou=S :Global EconomieProspect> 1006': HconOiiiie Implieaticin3 ofRemllti1ncu andMlgratiCn(BanquemaidiiJ1el, WorldD••doplMnJIndi<:a1or. ](J()7, endGlobal D...lopmonJ Financ. ](J()7 .

J'lguen , Ratha, Mohapatra, VIJayalakshml et Xu, 2007

Tac dông cùa di cLJ tai phat triên và nghèod6i m

Biêu dÔ này 50 sành IUÇ1ng tiên gùi cùa nguài di CU vai cac luÔng vôn khàc chay vêcac nuac dang phàt triên, Nèu 50 sành IUÇ/ng kiêu hôl gùi vê rnrôc và vôn GOA, c6 thêthày nàrn 1995,tuang quan da. d<Si chiêu. Hiên nay,tiên kiêu hÔi nguài di CU gùi vê caogâp hai lân vôn GOA.MQt diêu àn tUÇ1ng nïralà giûa nguài gùi và nguài nhân kiêu hÔiit c6 trung gian và nhu v~y giàm IUÇ1ng tiên bj hao hut VI cac Iy do khàc nhau (phi gùitlèn.tiên trà cha trung gian). Kiêu hÔi do nguài di cu gùi vê c6 vè là môt nguÔn tuangdÔi <Sn dinh nèu 50 vai cac luÔng vôn tu nhân vôn dé bltàc dQng bôi cac ca hôi kinhtè và dâu nrô cac nuée. Cac luÔng vôn dâu tu tu nhân co.thê làm suy yèu cac nênkinh tè tlêp nhân luÔng vôn này VI d~c diêm không <Sn djnh cùa n6, trong khi kiêu hÔido nguài di CU gùi vê lé;1i là rnôt nguÔn tài chinh dêu và <Sn djnh han.

Ành hliàng cùa di cu

Cac ruréc nhân tlên và von chinh vào nàrn 2008(tinh bâng USD)

(US$billion, 200Be)

52.0·

~ 40.6sc

1~~ ~.

'" if1.~

~ ~:.,~'l

t"!4 ,,,:Ji -s:

ri' ofGOP,2007}

~e

~ 39t.:' , 34

~ ~ ~ :18 28S ~

.. ~2~ 23 22 21t l ' i ~

18

~ $ 'r~ 'Ji :f~ ~ 'Ii~

,o. ,. ~.,.~ s ~ 1<

I~~:

~ s~ ~ " j~ t: ~

~ t ~.~ 1; ~ t

~ ~ 't 4 ri ":'li , " ~

Nguan: Ratha, Mohapatra and Silwai (2009)

Cac biêu dÔ này thê hlên cac rnroctièp nhân kiêu hôl chinh nâm 2008.Trang.danhsâch c6 nhûng nuôc lan c6 IUÇ1ng nguài di CU ra rnrôc ngoài dông nhu Trung Ouôc,ÂnElQ, Mêhico và Philippines; trong danh sàch cüng c6 cà Viêt Nam (7,2tl USD).Trênbiêu dÔ bên phài là mô tàtuang quan giûa tiên klêu hÔi vai GDp, c6 thê thây cac nuocnhô xuàt hiên nhiêu han.

Kh6 dua ra dUÇ1c rnôt con sÔ vê IUÇ1ng kiêu hÔi VI rnôt sÔ rurôc k,hông cung càp. thÔng kê, nhung Iydo quan tronq han là VI kiêu hÔi thuàng dUÇ1c chuyên qua cac kênhkhông chinh thïrc, Châng hé;1n theo mQt uac tinh cha .khu vl!c châu Phi, IUÇ1ng kiêu hÔigùi qua cac kênh không chinh thllc chièm téfi 45% dèn 65 % IUÇ1ng kiêu hÔi gùi quacac kênh chinh thllc.

::œ Kh6a hoc Tam Dào 2009

Bây già chùnq ta së chuyên qua diêm lai rnôt sô cac phân tfch liên quan dên tiènklèu hôi, cac phân tich này dUÇ1c thire hiên à ba càp dQ khàc nhau - vi mô, trung môvà vi mô.

à câp dQ kinhti! vi mô, nhiêu nghiên cuu d~t câu hôi liêu kièu hôi c6 d6ng g6p vàotang truàng cùa cac rurôc, Cac nghiên cüu này su dunq cac kY thuât kinh tê IUÇ1ng dêphân tfch tY I~ tang truàng dua trên nhièu biên khàc nhau trong d6 c6 biên kiêu hÔi.NhCJng rào càn vê phuonq phàp tuân th! nhiêu - trong d6 c6 vàn dê chàt IUÇ1ng cacdû lièu không dàrn bào, Cac uac tfnh VI v~y chi mang tfnh tuang dÔi ànq chùrlg. Kêtluân dua ra không thÔng nhàt, thârn chf kèt quà lé;li con rât khàc nhau - tac dQng tfcheue, tiêu circ hoàc không c6 tac dQng.

Lây rnôt vi du, cac ban hây hlnh dung là kiêu hôi gui vê d6ng vai trà nhu rnôt khoànbào hiêrn cha gia dlnh, n6i càch khàc IUÇ1ng tiên gui vê së tang tùy theo mùc dQ kh6khan mà gia dinh g~p phài. MQt gia dinh, rnôtI~ng hay rnôtvùng sê c6 thê nhân dUÇ1cIUÇ1ng tiên gui vê nhiêu han do bi mât mùa. Nêu rnôt rurôc thuân nông và rnôt namchâng may b] han nànq, kiêu hôl sé tac dQng toi thu nhâp quôc gia; nèu tât cà cacgia dlnh nông dân c6 nguài thân di cu ra rurôc ngoài, chàc chàn IUÇ1ng tiên dê qiùpgia dinh qua luc kh6 khan së dUÇ1c gui vê Ô at. NguÇ1c lai, nêu rai vào nam dUÇ1c mùa,IUÇ1ng tiên gùi vê së giàm di. Phân tfch theo chiêu huang này à quy mô rQng han, c6thê thây kiêu hÔi tang trong giai doan c6 suy thoâi và giàm trong giai doan c6 tangtnrènq: nhu v~y tuang quan giCla kiêu hÔi và tang truàng là tY 1$ nqhich - tac â9n9nquac chu kY -effet contracyclique.

Càcnqhlên cùu khàc lai quan târn dên quan hê giClanghèo d6i và kiêu hôl và d~t

câu hôi liêu kiêu hôl c6 g6p phân giàm nghèo. Kêt quà dira ra thÔng nhât han theod6 kiêu hÔi c6 tac dQng tfch eue toi giàm nghèo.

Nghiên CUu cac phân tlch à câp vi mô, cac kêt luân dira ra dÔng nhât han:+ kiêu hÔi là rnôt nguÔn thu nhàp quan trçnq cùa gia dlnh;+ kiêu hÔi làcông cu hiêu quà trong chÔng d6i nghèo;+ kiêu hôi d6ng vai trà bào hiêm.

Lây vf dl,! mQt kêt quà rât hay g~p trong kinh tê phat triên: cac gia dlnh g~p phàicac cu sÔc vê thu nh~p c6 xu huang không cha con di hQc tiêp dê tiêt ki$m tiên vànhuv~y c6 thêm thu nh~p phl,! tùtiên không phài d6ng hQc cha con. Nhung nhà kiêuhôi, cac gia dlnh dUÇ1C bào hiêm tranh rùi ro này. MQt tac dQng gian tiêp khac: khi c6d6i kém ho~c hé;ln han xày ra trong vùng chù yêu sÔng nhà nông nghi$p, phl,! nCl vàtrè em là nhClng nguài dâu tiên chiu ành huàng (suy dinh dué1ng, tac dQng toi khànang hQc hành). Ca chê bào hiêm nhà kiêu hÔi này là mQt cach gian tiêp giup giàmbOt nhCJng luc bi suy dinh dué1ng do thiêu an; à khfa cé;lnh này xét vê lâu dài, kiêu hÔic6 tac dQng tfch cl,1c.

Tuy nhiên, dûng là kiêu hÔi cüng c6 tac dQng tiêu cl,1c. Khi phàng vân nguài di cu,chung tôi nh~n thây không phài hQkhông biêt, hQ hoàn toàn ythuc dUÇ1C cac tac dQngtiêu cl,1c không mong muÔn cùa kiêu hÔi. Nhung hQ cüng biêt râng, nêu ngùng guitiên vê, gia dlnh hQ sé lé;li mQt lân nCla phài dÔi m~t vai cac cu sÔc.

Tôi sé kêt thuc nhanh vai phân vê tâc dQng èJ câp trung mô, tUc là cac tac dQng àcâp fàng xa hay cQng dÔng à quê cùa nguài di cu. à nhCJng nuac c6 I!ch SU di CU lâudài, nhClng ngubi di CU c6 xu huang t~p hÇ1p thành cac hi~p hQi và té chuc cac hOé;lt

Tac dông cùa di CU téli phat triên và nghèodoi mdQng huémg dên cQng dÔng à quê nhà (dào giêng, xây dê, thùy loi, xây tram xà, v~sinh, cham soc, v.v.). . ...

Cu6i cùng, liên quan dèn vàn dê chây mau chàt xàrn (brain drain), hièn danq cothay doi trong quan niêm tù viêc ra di cùa nguài co trlnh dô. Trong thài gian rât dài,nguài ta da nghi râng vlêc ho ra di là không tôt cha ruréc ho: cac nuée coi chi tiêucha qiâo duc nhu rnôt khoàn dâu tu, vlêc ho di coi nhu thu hôi vôn bâng o. Chi mairât gân dây thôi, nhiêu y klên mai dua ra nhâm làm thay doi quan niêrn này: nhûngnguài di cu không phâi ra di vinh vièn, và ho vân tièp tuc thu dUÇ1c nhûng kièn thùc, kYnang Cl niroc ngoàL VànhU v~y coi vlêc ho di là rnôt mât mat d6i vai nuée ho khônghân dung. Hem nua, trong truàng hop ho không di, nêu à nhà thl ho cüng co thé thâtnqhlêp, nhûng kY nang ho da dUÇ1C dào teo Gai nhu bi bô phi.

Cu6i cùng, noi rnôtcàch rât 1'1 thuyèt thl khà nang co thé di cüng là rnôtdQng h!cthùc dây no hoc hài thêm dé chuân b], nhu v~y hiêu suât cùa giao duc co khà nangtang thêm nhèt viêc di cu. Ytuèmg này dUÇ1c này sinh tù nhiêuvl du cuthê, nhàt làtruàng hop cac nu y ta nguèti Philippines: rât nhiêu phu nu di hoc nghê' y ta vai muedfch co thé ra di, nhung s6 nguài ra di thl không nhlêu, nhu v~y tù tac dQ,ng này cùaviêc di di cu, sô IUÇ1ng nu y ta à ruréc này tang lên, diêunày không co dUÇ1c nêu nhukhông co tac dQng tù vlêcdi cu (!) Ca nhân tôi càn nghi ngà rnàc dù trong rnôt sô linhVl!c dung là co thé co tac dQng thùc dây tich eue, tâp luân này xuàt hlên à thài diémcac ruréc nhàp cu bât dâu thl,lc hiên chlnh sàch nhàp cu chen IQc. Tôi thây diêu này

không. dang tin G~Y.

[Jacques Ould Aoudia]Tôi rnuôn dua ra nhàn xét vê phuang phép làm viêc cùa chung ta trong buôi hoc

hôm nay. Quan hê giua hai hièn tUÇ1ng này co thé tlch circ hoàc tiêu eue, Chung ta dâc6 di tirn rnôt rnôl liên h~ dan giàn trong khi thl,lc tê vân'thuètng phïrc tap han nhiêu.Khai nièrn nguàng là rât quan tronq, Trong kinh tê IUÇ1ng, mot su vlêc hiên tUÇ1ng cothé vàn hành và tac dong Cl càp vi mô nhung l;;li không co tac dl,lng à càp vi rnô,

Ngày 2, sang thl1 Ba 22/9

Nghiên cûu tnlO'ng hl1P dién hinh {J Maroc·[Jacques Ould Aoudia]Bài giàng cùa tôi trong buoi sang hôm nay sé dUÇ1c trlnh bày duai goc dQ mot nguèti

tham gia tn,ic tiêp vào công cuoc phat trién à mot vùng cùa Maroc. Bài thuyêt trlnh sékhông dl,la trên bât kY mQt khung phân tÎch hQcthu~t nào mà tù kinh nghi~m cùa mQtnguài làm vi~c ce trl,lc tiêp ". Buoi chiêu, tù cac kinh nghi~m thl,lc tièn, tôi sé c6 gângrut ra cac kêt lu~n mang tÎnh 1'1 fu~n giua cc phat trién »và cc thé chê ». Tôi trlnh bày vaitu cach là nguài làm vi~c tlnh nguy~n cha mQt hi~p hOL Tât nhiên, nhu bât cU ai; tôisan sàng nghe mQinh~n xét phê blnh mang tfnh khoa hQc, tôi chua co dQ lùi và cOngkhông c6 dé co buac dùng hay khoàng câch dù dé co thé phân tÎch mot cach khoahQc công vi~c tôi thl,lc hi~n hàng ngày.

~œ Khôa hoc Tarn Dào 2009

DQ tin cày trong bài thuyêt trlnh cùa tôi duoc dàm bào bàng viêc hi~p hôi rnà tôidang làm vièc tlnh nquyèn hiên nay do chfnh nhûng nguè'i di cu thành lâp càch dây25 nam; hoat dQng cùa hiêp hQi duqc thuc hiên tai cha. ngay tal dia pturonq. Tôi làmvlêc cha hiêp hôl tù 5 nam nay. 25 nam tôn tal cùa hiêp hôi là 25 nam làm vièc và duqcthùa nhân tù nguè'i dân làng, tù chfnh quyên dia phuong và tù cac co quan cùa Phàpcüng nhU quôc tê. Diêm cuôi cùng truéc khi di vào nôi dung chfnh: truôc khi sangViêt Nam, tôi da n6i chuyên ràt lâu vai môt nguè'i ban Viêt Nam, nguè'i cüng c6 cachoat dçng tuong tl,l è'quê nhà Viêt Nam. Ônq là Nguyen Van B6n, thành viên hièp hôiUGVF (T6ng hôi nguè'iVi~t tai Phàp), ông cüng duqc mè'i tham gia vào cuôc g~p g<1Vi~t kiêu trên thê giai t6 chue tai Hà NQivào thang 11 tai. Chûnq tôi da nôi chuyên râtnhlêu vê nguè'i Viêt di cu sang Phàp, vê cac càch thïrc tro giup cùa Vi~t kiêu, mà tôithây rât khàc vôl nhûng gl tôi sàp trlnh bày.

Trong bài thuyêt trlnh, tôi së mô tà càch cac thành viên trong rnôt cônq dÔng kiêudân thuc hiên dé ho trç cha su phàt trién tai quê nhà. Ngoài tiên gui vê cha gia dlnh,rnôt 56 cQng dÔng con té chue dê ho trocho cac du an phàt triên à trong nuée.

Hoat dônq cùa chùnq tôi nârn trong rnôt không gian di cu n6i tù châu Âu (Phàp, Bi,Hà tan, Tây Ban Nha) tai Maroc, chinh xàc là rnôt vùng à Maroc. Kh6 dành gia duqctac dQng cùa di CU à câp vi mô kinh tê VI chùnq tôi nârn trong rnôt hê thônq corridors,hành lang di cu

Phfa Nam, yêu tô kêt n6i hiêp hôi cùa chùnq tôi là vùng xuât thân cùa nhûng nguè'idi cu dÔng huong. Xuàt phàt diêm cùa hiêp hôi chfnh là yêu tô lành thé, tlnh dÔnghuong à dâu Maroc. Phfa Bàc, không c6 yêu tô này.

Vùng này à Maroc là vùng trung du khô càn va; dô cao trung blnh khoàng 1000- 2000 rn, chi co rnôt vài khu vue c6 thé trÔng cày. Tù lâu, ngLiè'i dân vùng này da c6xu huang di di cu, tnréc hêt tai cac thành phô lan cùa Maroc, và sau d6 tai châu Âu.HOcàn rât gânb6 vôidât dai quê huong, van h6a và ngôn ngû cùa hO (tiêng berbère).Chfnh quyên trung uong - tù thè'i tiên thuQc dia, thè'i thuQc dia dên thè'i héfiu thuQcdia - chua bao giè' quan tâm dên vùng này. Chung tôi à trong vùng cùa « Maroc vôdl,mg » nêu 50 vai cac thành phô và dÔng bàng ven bién trù phu. Môi truè'ng tl,1 nhiênkh6 khan, cach xa nhà nuac, chfnh quyên trung uong da tu lâu vâng m~t té;li vùng này.Nguè'i dân vlm giû van h6a truyên th6ng. Dê tÔn té;li, dân làng da thành I~p cac co chêkhông chfnh thuc, gOi là Jemâa, gi6ng nhu cO câu cùa chfnh quyên cùa mQt thànhph6. Moi làng co mQt hOi dÔng làng, nguè'i làng tl,l té chUc mà không c6 .t\lhà nuac.

. Vùng này bi hé;ln han kéo dài tù nam 1975. Vi~c nguài dân di di CU do thài tiêt da c6tù lâu, truac khi cach gOi này (migration climatique) xuât hi~n. Diêu ki~n khâc nghi~t

da khiên nguè'i dân buoc phài rài bà làng quê cùa mlnh.Xu huang di cu cùa nguài dân trong vùng này dien ra theo hai sa dÔ nhusau:+ truac nhûng nam 1970 (yêu t6 kéo - "pull,,), chfnh quyên Maroc và cac nuac

châu Âu da kY kêt cac thàa thu~n chuyén giao nhân ll,1e (co thé gOi là xuât khâulaD dong d6i vai nguè'i Maroc). Nhiêu nguài tuyén nhân công tù Duc, Bi và Phapsang t~n dây dé tuyên cac laD dOng khàe m~.nh. Qua trlnh di cu này dien ra chotai cu s6c khùng hoàng dâu mà nam 1973;

Tâc aông cùa di CU toi phât triên và nghèoaDi lEm

+ ur giCla nhClng nam 1970 , khi bât dâu xày ra han han, cac yêu té> dân d èn di cL1dâ thay d6i. M ôt mât, bên ph fa châu Âu bât d âu co chfnh s àch dong cùa d ând ân sau cu ôc khùng haàng dâu ma nam 1973, rnàt khàc, han han bât dâu lanr ônq, NgL1à'i Maroc bât d âu di nol khàc tim kê sinh nhai. Yêu tô dây - ccpush »

xuàt hiên và tiêp toc duy tri cac dàng di cL1.

Pham vi hoat dQng cùaM&D

T~i Ma rôc,vùng AtlasvàAnti-Atlas

{N}MoroccoJ

.~.....

~i châu Âu, câc thànhphô t~p trung ngU'ài nh âpcu tU'O'ng Û'ng

Hi êp hôl cùa ch ùnq tôi co duçc hai y èu tô thu àn lçl: nam 1981 , à Ph àp bât d âuco luàt cha phép ngL1à'i nuéengaài không phài là công dân Ph àp thành lâp cac hiêph ôi: à Maroc, bât d âu f ù d âu nhC/ng nam 90, viêc thành lâp cac hlêp h ôl và cac NGOduoc dê dàng han.

ml Kh6a hoc Tam Dào 2009

DI cu & PHÂT TRI~N l

Atlas và Anti­Atlas, mOt vùngnûi nol dân eU'~p trung t,i câe

ngôi làng trêndO cao 1000 d~n

2000m, quanhcie vùng van

hôa, co nghia làà' nO'i do co

nU'ac

Làng Ait Boulmanes

adây tôi xin 111u ydên cac d ièu kiên và CCi chê hlnh thành cùa ta chue NGO chùnqtôi: rnôt nh6m ngl1ài lao dQng nhâp cu Maroc làm vl êc trong cac nhà may luyên kim b]th àt nqhiêp khi nhà may b] d6ng cùa, t\lhCtng ngl1ài thàt nqhiêp nhân dl1qc môt khoàntro càp nh6. H9 quay vê Maroc véi nhCtngdua con sinh ra tai Phap, Nhl1ng nhCtngduatr è này không ch àp nh àn sÔng tai quê VI thiêu tièn nghi, không diên, không nuée. DIJdinh sÔng tai quê không thành và tât cà ho 19-i quay 19-i Ph àp.

Ban dâu, hièp hôi c6 tên là «TrÔ' vê và Phàt triên - Retour et Développement ». MQtdiêu c6 thé kh6 hlnh dung ô Viêt Nam nhl1ng nhu hôm qua chùnq ta da dê càp, Ô' phiaBàc (Ph àp) tôn tal rnôt cuôc tranh luàn vê vlêcvàn dê di cu trô thành công C(,J c ùacacdàng ph ài. MQt s ô chinh sàch công à Phàp da nhârn tai vièc khuy èn kh ich ngl1ài nhâpcu vê rurôc,Diêu này xày ra kh i vàn dê hôi huonq ngl1ài nhâp Cl1 duce dât ra trong bÔicành tl1 tl1Ô'ng và chfnh tri vô cùng phïrc t9-P Ô' Phàp.

Dé không b] cac chinh sàch c ùa Nhà rnréc Phàp biên thành công cu, hiêp hôlchuyén tên qçi thành « Di cu & phât triên - Migration & Développement". Ta chïrccông doàn CFDT da c6 su ho trç dang ké cho qua trlnh dai tên này. Ouyên diêu hànhvàn thuôc vê ngl1à i lao dônq nhâp cu

Tac dông cùa di cu tâi phat triên và nghèo dei &DI

DiêlJ 2 cùa glJY chê:

« Hiêp hQi M&D co mue dich tâp hçp t~i Phép và bênngoài nU'O'c Phàp mQi ca nhân, vOi SI! hiên diên hoac

tinh thân, quan tâm tOi tÔ chïrc hoâc tham gia vào cachoat dQng phét triên t~i cac vùng xuât cu nhârn xôa

bô nan di cU' tràn lan và làm tang tinh nang dQng cüa

hoat dQng di cU' nhU' mêt suc rnanh dê phât triên giua

hai birDia Trung hili »

Mue dich chinh là tham gia vào cac hoat-dônq phàt triên tal Maroc, mue dich phulà c6 gâng ngân tinh tranq di di cL1. Hiêp hôi rnô rônq cùa cha tât cà nhüng ai quantâm toi su phàt triên cùa Maroc: ngay tù dâu, hiêp hôi cüng tiêp nhân cac thành viênkhông phài là ngL1ài Maroc. 8ây không phài là rnôt hiêp hQi cùa nhüng ngL1ài di cL1mong rnuôn gIn giü bàn sàc cùa mlnh mà là rnôt niêp hôl phàt triên d6n nhân ngaytù dâu dành gia tu nquyên cùa ngL1ài Phâp. 8iêu này c6 quan hê truc tiêp voi kinhnqhiêrn hoat dQng công doàn cùa ngL1ài sang lâp: trong phong trào công doàn, caccông doàn viên tàp hep tl,I do, không phân biêt quôc tich. Tuy nhiên, cüng phài 1L1UYrâng trong nhüng nam 1960-1970, khi ngL1ài nhâp CL1 bât dâu c6 V! tri trong khônggian công, vàn dê d~t ra dL10i g6c nhln cùa công nhân là nên thành I~p cac té chuecông doàn véi cac thành viên c6 cùng quôc tich. MQt vi du là ngL1ài lac dQng nhàp cL1g6c À râp da c6 du dinh tâp hop thành rnôt té chïrc công doàn (té chïrc này c6 tên« Mouvement des Travailleurs Arabes» - Phong trào NgLlài lac oQng Ar~p, thành lâpnàrn 1973 nhunq tôn tai chi trong thài gian ngân).

Nêu nhln tù Vi~t Nam, diêu quan tronq là phài hiêu chia kh6a hoat dQng cùa cônqd6ng kiêu dân. à Phàp, rnôt tô chïrc tâp hop cac NGO cùa ngL1ài nhàp cL1 (FORIM)tù nhiêu nL10c trên thê gioi da duçc thành lâp - Vi~t Nam, Lào, Campuchia, Bâc Phi,châu Phi cân Sahara, Caribê. Càch thïrc hô tro cha quê hL10ng cùa cac NGO thànhviên FORIM khà gi6ng nhau.

à Phàp, rnôt sô té chue NGO cùa ngL1ài nhàp cL1 duoc thành lâp nhârn mue dlchdç.idiên cha cônq dông mlnh tnrôc chinh quyên sèltç.icüng nhulà trung gian dé;ii diênkhi làm viêc vôi Dai su quàn nL10c ho tai Phâp. Cac té chue NGO này thành lâp theologic trèl thành mQt dç.i di~n chinh tri: c6 cac yêu t6 quyên Il,!c,vê thâm quyên dç.i di~n;hô trq phat trién cha quê hL10ng chi là mQt trong cac hO<;lt dQng cùa hQ. MQt s6 té chuckhac thll<;li không tlm cach d<;li di$n cho bât kY ai. 8ây là trL1àng hqp cùa tô chuc chungtôi: chung tôi c6 quan h~ voi chinh quyên bên phia Phap, voi dç.i SU quan Maroc !<;liParis, nhL1ng chung tôi không nhâm ml,lc dfch dç.i di~n cho ngL1ài nh~p cL1 g6c Maroc

ml Kh6a hoc Tam Dào 2009

tai Phâp, Ta chue cùa chùnq tôi là mot té chïrc han hçtp co cà nguai gÔc Maroc vànguai nuôc khàc, mong rnuôn cùa tô chue là hué1ng té1i su phàt triên èJ quê nhà.

M9i liên hè véicônq dông kiêu dân noàc vé1i cac ta chïrc hoàc cacâu trong nôl bôcùa cônq dông này dêu phài tinh dên su da danq trong thành phân nguai nhâp cu.Tôi nghi râng cônq dông Vi~t kiêu èJ DLtcsë co té chïrc khâc voi èJ Phâp hay èJ My. Cacté chue cùa nguai di cu phu thuôc vào Iich sù di CU cùa ho (dâu là Iy do ho ra di ?),cüng nhu cac diêu kiên phàp lu?t và van hoa cùa rnréc sô tal,

Vi du truang hop cùa Maroc, tnrôc dây co nhCtng nguai ra di xin ti nan chinh tri- nhCtng nguai ch6ng dÔi chê dô Hassan Il trong nhCtng nam 1970. Tai Phàp, ho dathành lâp cac tô chue NGO chÔng d6i chinh tri. Khi quan nê vôi trong ruréc bét cànqthâng trong nhCtng nam 1990, cac ta emre này bât dâu nghi toi viêc co cac hoat dQngho tro phàt triên,

à Phàp, cônq dông di CU nguai Maroc co quan hê véi trong nuée èJ cà hai qôcdô: rnôt rnàt là hoat dQng chfnh tri (phàn dÔi quyén luc cùa hoàng gia), rnàt khàc làcac hoat dQng yêu sach kiêu công doàn và cac hoat dQng cu thê, phi chinh tri, VIphât triên.

Ta chue cùa chung tôi thuôc loai thù hai: ngay tù dâu, nhCtng nguai sang lâp tachïrc là nhCtng nguai di cu phi chfnh tri hoâc nhCtng lânh daocônq doàn và nhCtngtlnh nquyên nguai Phàp mang dên cho chùnq tôi kinh nqhiêm cùa ho trong công tacta chïrc,

PhltO'l1g Thj Thu HltO'ngTa chïrc cùa ông hoat dQng tù 25 nam nay. V?y ta crurc co giup giàm nhâp cu bât

hçtp phàp hay không? vê phla Phàp, co chfnh sàch han chê nhâp cu bât hçtp phàphay không?

[Jacques OuldAoudia]Câu hôl cùa chi mang tinh vi mô, liên quan dên cac chinh sàch cônq. Tôl không co

. câu trà lai d6i voi tlnh hlnh di cu chung cùa Maroc. Chùnq tôi co thê xàc dinh duçtcmong rnuôn cùa thanh niên trong vùng rnuôn èJ l<;li làng hay ra di. Chùnq tôi nhân thàyrâng èJ cac làng co nguai di di CU, làng hoat dônq tôt han. Thanh niên co xu huong èJlal, Dê dan giàn hoa, co thê xêp thành ba 10<;li:· .

+ cac làng không co nguai di di cu, nhln chung rAt nghèo;+ cac làng co toàn bô nam gioi di di cu, chi càn lal phu nCt và nguai già. NhCtng

nguai di di CU quay vê và xây nhà to nhung tlnh hinh chung cùa làng thi rAt khokhan vi s6 nguailao dQng càn l<;li èJ làng rAt ft;

+ cac làng co liguai di di cu nhung vAn co thanh niên èJ l<;li làng. Dây là cac làngco hO<;lt dong tÔt nhAt. MQt bQph~n nhCtng nguai di CU tham gia tich cl)c vào daisÔng cùa làng và khuyên khich thanh niên èJ l<;li.

[Flore Gubért]Hi~p hôi không chi c6duy nhAt cac thành viên là nguai Maroc. Trên thl)c tê, trong

sÔ cac thành viên, tY I~ nhCtng nguai không phài nguai gÔc Maroc là bac nhiêu? àMali và cac t6 chLtc cùa nguai nh~p cu gÔc Mali t<;li Phap, nguai nh~p cU cao tuai sékhuyênkhich tré hoa thành viên cùa cac té chLtc hi~p hQi và ngay cà nhCtng nguai

Tac dông cùa di cu tOi phal lriên và nghèo d6i Em:

nhâp CU à Phàp truôc khi nghi huu hay tnréc khi hÔi hUC1ng dê dàm bào hoat dongcùa tô chue duqc duy tri. Co tôn tai mot hlnh thùc thê chê hoa di cu, tùc là mot hlnhthùc tô emre và vân hành chàt ché theo rnanq luai dê co thê dua nguài tré sang Phàp.Tinh hlnh này co dién ra dÔi vôi nguài nhàp cu gÔc Maroc? T6 chue Phàt triên & Di CUcùa ông co hlên tuqng này hay không?

[Jaeques Ould Aoudia]Thành viên không phài nguài Maroc chiêrn gân mot nua sô thành viên cùa tô

chue chùnq tôi, à câp Hôi dÔng Quàn tri. nguài gÔc Maroc chiêrn 50% nhung dâykhông phài là quy dinh bât buôc. Ành huàng tich eue cùa Jamal Lahoussain, nguàisang lâp tô chïrc, da khiên cho trçnq tâm quyên Il,Iccùa tô chïrc thuôc vê phia nguàinhâp cu

Cân phài hiêu hiên tuçmg di cu trong lich SU thài gian cùa no. DÔi vôl vàn dê di CUcùa nguài gÔc Maroc, làn song ra di dâu tiên trong nhClng nam 1970 chu yêu là cùa

. nhClng nguài lac dong không co trlnh dô, ho ra di và trô thành công nhân. NhClngnguài này sÔng gân nhu cà dài mà không nôi tiêng Phàp, doc thân và chi sÔng thànhcônq dÔng vôi nhau. Hiên nay ho da vê huu, I\lhClng nguài di CU di à dqt sau da cothê mang theo gia dlnh cùa ho hoàc sinh con dé céi bên Phap. Hiên gia dlnh ho daco 2 hoàc 3 .thê hê. Ngày nay, nhClng thanh niên Maroc sinh ra à Phàp tlrn tai tô cbùcMigrations & Développement VI ho mong rnuôn cc làm mot diêu gl do » cho quê huonq,dât rurôc cùa cha me ho. HQ không tlrn cach chi giûp da cho làng cùa mlnh nhU bôme ho dâ làrn.

Nguyèn Th! Vanà Viêt Nam. chua co nghiên cüu vê cac tô chue hiêp hôicùa nguài Viêt à ruroc

ngoàL Nhung tôi bièt tô chue T6ng hôi Vi~t kiêu à ruréc ngoài (UGV). Vào dlp têt. UGVtô chue g~p rnàt vai dé;li diên cac hlêp hôl cùa nguài Vi~t tai nuée ngoàL UGV co quanhê véi Doàn thanh niên cônq san, moi. nam tô chue cac hoat dong cha thanh niênViêt kièu dê giup ho gân güi vôi van "hoa dân toc. Mô hlnh cùa tô chue « Migration etDéveloppement » ràt thù vi. Cac thành viên không phài nguài Maroc co ,:,Ôi quan hêhôn nhân nào không vôi nguài Maroc?

[Jacques Ould Aou.dia]Ban dâu, nhClng nguài tlnh nguYên là nguài Phap tham gia VI nhClng kY nâng hQco

- hQco thê là ky SUhay chuyên gia nông nghi~p. Mé;lng luai g~p ga là mé;lng luai côngdoàn. Không co mÔi quan hê hôn nhân-d~c bi~t nào.

Nghê tây là d~c sàn cua vùng nàyà Maroc. Cac nhà sàn xuâtcông nghiêp châu Âucua cac t~p doàn duqc phâm da liên h~ vai chung tôL Nhung chûng tôi không biêt làmthê nào dê giûp nông dân trÔng ngh$ tây làm vi$c vai cac nhà san xuât công nghiêpdo. Chûng tôi da tlm duqc mot nguài tlnh nguy$n da vê hw, truac dây chuyên san

" xuât thuÔc phiên phl,lc vl,lcho y hQc té;li Phap, nguài này nâm rât rô cac IOé;li cây co giatri quy. Chinh nguài này da giup chûng tôi mang dên nhClng lài khuyên cha nông dântrÔng ngh~ tây cua vùng này.D~c trung trong hOé;lt dong cua chûng tôi là t~p trung vê lanh th6, à câp dO cac

làng. Ngoài ra cüng co cac hOé;lt dong ca nhân - châng hé;ln, mot nguài di cu làm nghê

m Kh6a hoc Tam Dào 2009

tho nê tl,I xây theo càch hoàn toàn không chfnh thïrc rnôtcon dàp nqàn nuée bâng xirnànq à vùng nui, hoàc nhung nhérn nh6 gap tiên mua xe céu thuang cho làng cùaho, Ml,Ic tiêu cùa chùnq tôi không phài là dé phàt triên cà vùng mà là dé thùc dây Nhànuée thire hiên vai trô cùa mlnh trong viêc cung càp cac dich vu xâ hQi cabàn (truànghoc, y tè, duàng xâ). .

Theo nhùnq gl tôi bièt tlr ông Van B6n - ban cùa tôi thl UGVF tô chïrc cac hoatdQng thuàng mang tinh ca nhân, nhô lè châng han nhu xây câu à vùng dÔng bânqsông Cùu Long. Nhung èüng co cac hoat dQng cônq dÔng nhu ho tro cha cac du annghiên cuu vê y hoc hay cùa cac truàng dal hoc.

[Michel Bruneau]T6 chue cùa ông chi huang toi cac hoat dQng phât triêncha cac làng cùa vùng này

hay co cà cac hoat dQng tuang tro cha cà nhïrnq nguài nhàp CUcùa vùng này à ngaytai Phàp? T6 chue c6 hoat dônq nào huang toi d6i tuqng là cac thanh niên thê hê thùhai hay thù ba dé khuyên khich ho cüng tham gia vào cac hoat dQng phat triên qiùpduy tri bàn sâc cùa vùng này hay không?

[Jacques Ould Aoudia]Tên gOi cüng chinh là chuang trlnh hoat dçmg cùa chùnq tôi: ce Di cu & Phàt triên »,

à Phàp chùnq tôi co cac hoat dQng ho tro quan tronq cha cac tô chïrc'hlêp hôi cùanguài nhâp cu thành lâp VI nhClng du an phàt triên à Maroc. Chûnq tôi ho tro cac hiêphôi co cac du an do ho xây dl,1ng, nhât là nhïmq hiêp nôi c6 du an tç.i vùng này. Diabàn hoat dQng cùa chùnq tôi là vùng Anti-Atlas rât rQng (dài 500 km - rQng 300 km).Chùnq tôi không co cac hoat dQng xâ hQi hay day chu.

Nguyên f)~ng Minh Thào . .Cng da phân biêt ba loa! làng (co nguài) di cu. Ônq co thé nôl thêm vê yêu t6 giai

trong di cu? S6 luqng nguài di CU co tang tù nhïmq nam 1970? Ho làm nhung nghêgl? Phu nu co vai tro gl trong hiêp hôi?

[Jacques Ould Aoudia]Chùnq tôi nhân thày co hiên tuqng nU h6a trong di cu, Iy do ban dâu là doàn tu gia

dinh: rnôt quy dinh cùa Phàp cha phép nguài nhàp cu da kêt hôn à quê nhà dua vqvà con sang doàn tu tç.i Phâp. Sau d6 cüng co nhung nguài phu nu dôc thân tl,I di. Déco thé di, cân phài biêt tiêng, co hoc. Diêu này cân nhiêu dâu tu vê vôn xâ hQi và trithuc han là tài chfnh. Chung tôi thây ra han sl,! co m~t cùa vq nguài di cu. vêu t6 giailà yêu t6 quan trong à mQt s6 làng, co rât nhiêu phl,l nu và it nam giai. Phl,l nu à làngkho tlm chÔng. Nam giai di cu không mu6n lây phl,l nu nông th6n. Do v~y chung tôiphat trién cac chuang trlnh kinh tê và giao dl,lc dành riêng cho phl,l nu dé giup hOtl,!chù han và tang khà nang co thé di nêu hO mu6n.

Ca nhân mà n6i, tôi không tin tuàng lâm vào cac phuang thuc tiêp c~n vê ce giai ".Tôi nghi râng cac cach tiêp c~n nhu v~y thuàng b6 qua cac thl,lc tê mang tinh van h6acùa cac nuac phia Nam khi b! cac nhà tài trq tlrcac nuac phfa Bâc diêu khién. Chungtôi rât chu ydên vân dê vai trà cùa phl,l nu d6i vai phat trién, nhung dây không phài làxuât phat diém dé chung tôi t6 chUc cac hoç.t dQng tç.i dia phuang.

Tac dông cùa di cu toi phM triên và nghèo d6i E1Œ

Trân HoàiTa chïrc « Quay vê và Phàt triên » (<< Retour & Développement ») nhârn mue dlch

han chê vlèc di di cu: Sau d6 hiêp hQi dai tên dé tham gia vào qua trlnh phàt triên cùaMaroc. Li~u nguyên tac này vân luôn gia tri?

[Jacques Ould Aoudia]Chùnq tôi không muôn b] sa dà vào nhCtng tranh luân vê vièc hôi huang nguài di

CU nhCtng nam 1970. vêu tôthùc day ban dâu cùa hlêp hôi vân là viêc di di cu; Trongta chïrc cac hoat dônq, chùnq tôi vân luôn tlrn càch làm sac dé cac dl! an dêu donguài ~( dân làng èJ trong rnrôc- phia Nam» quyêt dinh và thire hiên, Viêc« chi dao »cac dl! an là tù phia Nam.

Dào Quang BlnhVùng này rât khôcân, nhung dân làng I~i rât gan b6 vèJi dât dai và tr6ng trot. Tù khi

c6 hoat dônq cùa hiêp hôl, liêu c6 thay dai nào trong chinh sàchdâu tu cùa nhà nuéecha vùng này? «Migration & Développement» c6 làm viêc vèJi cac ta chïrc hôl khàctrong cac lïnh vl!c nhu thùy lÇ1i hay dlên không?

[Jacques Ould Aoudia]Dây không phài là nqhich Iy: diêu kiên môi truàng tl! nhiên rât khàc nghi~t nhung

nguài dân vân rât gan b6 vèJi dât dai cùa mlnh. t

Nhà ruréc cüng can thiêp tù tù. Kêt quà nhln thây dâu tiên là duàng da dUÇ1C' tràinhua, sau d6 là xây truàng r6i y tê, v.v. Vai trè cùa chung tôi là làm thê nào dé Nhàruréc dên vai vùng riày, và chùnq' tôi cüng làm vlêc vèJi cac ca quan Nhà nuée khàcnhau (nông nqhiêp, y tê, du lich, thùy 1Ç1i...).

Chùnq tôi hô trç cac hièp hQi cùa nguài di cu, nhung chùnq tôi vân hoat dQng dôclàp: chùnq tôi không rnuôn thâu t6m hoat dQng cùa ho, Dan CLr, tô chïrc "Tuai trè vàPhàt triên" -« Jeunesse et Développement» là rnôt hiêp hôi c6 quan hê gân güi vôi tachïrc chùnq tôl, g6m thành viên là nhCtng nguài dâ tôt nqhièp dal hoc và mong muôngiup dêJ quê huang mlnh. HQlà nhCtng nguài hoc hành cân thàn, c6 thu nhàp cao hanthu nhâp cùa cha me ho. SI! gan b6 cùa nhCtng nguài trè này vôi vùng cüng khàc,

Lê Hoàng NgC}c VènDôi vèJi nguài Vi~t Nam, di di CU theo hop d6ng lac dQng chù yêu là theo cac hop

d6ng c6 thài han, Diêu này c6 tuang tl! vèJi nguài Maroc hay không? NhCtng nguàidang à Phàp c6 timcàch quay vê hân hay không? HQ c6 hra chen dUÇ1c chôn càt èJMaroc hay không? .

[Jacques Ould Aoudia] .Hiên di CU theo hop d6ng lac dQng không càn tÔn t~i èJ Maroc. Hlnh thUc này chi

tÔn t~i trong nhCtng nam 1970 - do cac hÇ1p dÔng tuyén dlrmg nhân công trong lïnhvl,fc luy~n kim, công nghi~p n~ng, khai thac ma than.

Dôi vèJi vi~c quay vê cùa nguài di cU: c6 ghi nh~n mQt sô truèlng hÇ1p thanh niênmèJi tôt nghi~p di;li hQc quay vê nhung chua dù dé kêt lu~n. Tôi tin râng chinh sl,f phat

m Kh6a hocTarn EJào 2009

triên mai là yêu t6 th ùc dây trô vê chu không phài là nguqc lai vê dê g6p phân chophàt triên. Ngày nay, su phàt triên à Maroc càn kém nang dçmg. Trong khi à ViêtNam,phàt triên nang dQng hon và xu huang trô vê co thé s ê rnanh,

Dàng di CUchfnh thire hop phàp tù Maroc dên Ph àp eue kY ft - doàn fu gia dinh, duhoc, Nguqc lai, nhlèu nguè'i nhâp CU bât hop ph àp tlm céch virot biên giai vào Phàpmà không c6 giây tè,

Nhüng thê hê dâu tiên rnuônduce chôn cât té;li què nhà, và khi mât, thi hài ho duocchuyên vê nuôc, Sang dên thê hê thû haï, vàn dê mai phàt sinh. à Phàp, theo quydinh, trè em sinh ra tai Ph àp s ê c6 quôc tlch Phàp, Chùnq ta c6 thê hlnh dung nhüngngvè'i này sé duoc chôn à Phap sau khi qua dè'i. Dây là dàu hiêu cùa su thay doi sâusàc, rnôt vêt gay trong quan hè vôi quê nhà.

Hoat dQng cùa ch ùnq tôi kêt hop di CUvà ph àt trién nông thôn. MQt trong nhüngthàch thïrc c6 thé là phài tlrn ra càch thire hoat dQng khàc vôi càch thire mà cac nhàtài trç vân dùng khi vlên trc cha cac nuée phfa Nam. Chùnq tôi rât phàn d6i cac chfnhsàch và càch thùc phàt triên cùa cac nhà tài tro lan nhu WB hay EU.

Sl,I tham gia cùa dân làng là trung tâm cùa qua trlnh ra quyèt dinh cüng nhu vàndê tài chfnh cùa cac hoat dQng ta chue té;li dia phuonq. à cac làng nghèo, nguà'i dântham gia d6ng g6p tài chfnh bànq cac ngày công lao dQng. Vi du, dê lâp dàt duè'ng6ng nuée, dân làng tham gia dào duè'ng hào dê chôn duè'ng 6ng, cà làng së d àrnnhân 100 ngày công, moi gia dlnh dàrn nhàn môt phân trong do. Nhüng nguè'i khônglàm duoc sê trà tiên cha nhüng nguè'i nhân làm thay.

1. sang kiên theo kiêu THAM Dl)'

2. tiêp cân theo kiêu DOl TAc

3. nguyên tâc CÔNG BANG

Tac aông cùa di cUt6i phM tri ên và nghèo aai lm

Nguyên tàc hoat dQng thû hai là quan h~ dôi tac vOl chinh quy ên dia phllO'ng. Véitu c àch là bên th ùba, vùa nârn trong lai vùa nâm nqo ài chinh tri. à c àp dô dia phucnq,Migration & Développement ta chue cac bu ôi hop giûa HQi dông làng và chfnh quy êntrung uang (càp b ô), Nhung tôi cùnq xin nôi thêm là không phài dé dàng, co nhl êungUoi không dông y,cuônq iai: cùnq co nhiêu ép luc, xung d ôt mâu thuân: ph àttriênkhông phài CU muon là duoc - no là su dean tuyêt hoàn toàn véi c àch thïrc ta chueCÜ , dây chinh là 1'1 do dan d èn su bât dông cùa nguà'i dân!

DI CU' & PHÂT TRII~N 1

1. Slf tharn gia cùa dân làng vàocac guyêt dinh và vi~c tài trO'

cha cac dlf an

CUQC hQp giO'a cactang tôchr.'tc '<;li IllngTInfattMni 6 n.lm 200S

Nguyên tàc thu ba là công bâng. Ch ùnq tôt co gâng dé tàt cà cac gia dinh dêudUÇ1C trang bi cac dich vu ha tânq ca b àn, bâng càch oua vào truyèn thong doàn kètcùa nguoi dân trong làng.

Xuât phàt diêm trong hoat dQng cùa ch ùnq tôt cuôi nhûng nam 1980 là huy d ônqtài ch inh cùa nhûng nguà'i di cu. se ti ên quyên gop duoc duoc rpang vê cha làng khinguoi di cu vê quê nghi hè. HQ di bànq ô tô (khoàng càch giûa Paris và Agadir 0 Marocchi co 3000 km) . HQ thào luân vôi dân làng dé lên cac dl! an. Tiê'p theo, Migrations &Développement huy dQng duce thêm tài tù cac nhà tài trc nhà rurôc và tu nhân, rôicac nguôn tài trç công tù phia Nam, tù cac caquan nhà nu ée Maroc. Hiêp hôi bât dâuduce chuyên nqh ièp hoa. Hiên co 12 nguoi làm viêc co tr à luang, trong do 10 nguoigeSc Maroc, 4 nguoi làm vièc té;!i Marseille và 8 nguoi làm viêc té;!i Maroc.

Chûnq tôi hoat dQng nhu rn ôt ca quan ph àt tri ên quy mô nhô nhung nhân viên cùaM&D co liên hê v éi quê nhà và mot ph ân cac dl! an duce thuc hlên véi tiên quyên qop

&II'. Kh6a hoc Tarn Dào 2009.

cùa nguài, di cu. SÔ tiên quyên gop này không chuyén vào quy hoat dÔng cùa hlêphôl.rnà çjuçtcchuyên thâng vào cac du an.

3. Nguyên tâc công bang

..MQi ngU'ài, kê cà nhLPngngU'ài nghèo nhât dêudU'Q'c hU'O'ng cac co sO' h~ tâng cùa làng (vo: công todi~n cho moi hQ): tlnh doàn kêt truyên thông cùalàng là co sO' bào dàm cha nguyên tâc công .bang.

: (nh~..png không khà thi vai cac hoat dQng kinh tê)

Bâu tiên nhu câu cùa dân làng là co di~n VI cac làng tronq vùng này không dUc;1ckêt nÔivai di~n luai quôc gia. Môt may phàt di~n chay dâu ma-dut dUc;1c dâu tu, chay3 tièng/ngày. Môt nguài làm vlêc ban thài gian dé bào duë:tng và vân hành may và thutièn sù durïq, Sau do, nguài dân léili co nhu câu vê thùy lc;1i - cac du an mà rông và hiêndé;ii hoa hê thÔng tuai tiêu, khai thêm gièng, h~ thÔng muang giCt rurôc trên cac dÔi détiêp thêm nuôc cha cac gièng. Trc;1giup tiêp ttieo nhârn vào cac du an lâp d~t duàngÔngcâp nuôc sach (và vêslnh môi trubng à giai doan thi diém). Chung tôi cüng dâxây dl,lng rnôt tram xà. Dân làng dâu tu gân nhu toàn bô, tiên quyên gop cùa nguài .di cu dùng dé mua thiêt bi (giuàng, bàn dé, v.v.). Sau nhling thù tuc dê nghj kéo dàihan rnôt nam, BQy-tè dÔng ytrà luang cha rnôt y ta.

Chûnq tôi cüng co cac hoat dQng trong lirih vl,1c giao duc vai rnôtchuang trlnh phùhep vai thài gian và dê tài à nông thôn dé trê em co thé giup bÔ me khi vào mùa thuhoach, MQt nhà tré cüng dUc;1c xây dl,1ng dé trê'em co thé hoc nôl tièng Arâp tnrôckhi di hoc tiéu hoc, VI tièng me dé cùa chùnq là tièng Berbère. Trong « ngôi truàngkhông chinh thùc .. này, giao viên dUc;1c trà luang bâng tiên cùa teS chïrc rot quangânsàch cùa 8Q giao duc Maroc, ho dUc;1c dân làng nuôi an à tronq thài gian déilY hocté;li làng. à Maroc, .nông thôn rât bj coi thuàng, nhCtng nguèti thành công à thành phÔthuàng xéa b6 gÔcgac nông thôn cùa minh; Tôi nghi râng xét trên goc dQ này, VlêtNam hoàn toàn khac blêt, . '. :,

Tù 3- 4 nam nay, chung tôi quan tâm dèn quyên cùa nguài lac dQng nh~p cu nghlhw. Nhling nguèti lac dQng nh~p cu dù.tu6i và dong gop bâo hiém xâ hÔi à Phap dùdé vê hw muÔn quayvê Maroc. NhlJng làm thè nào chuyén duçtc chè dQ hw tri cùahQ vê Maroc? Bây là vân dê phuc té;iP. VI phài làm lé;ii toàn bQ hÔ sa qua tùng nguètisù dl,Jng lao dÔng. Co truètng hc;1P nguèti lao dÔng i1h~p CU dUc;1c tuyén dl,lng nhungkhông:co hçtp dÔng lao dQng. Hi~n chung tôi dang hOé;lt dQng thi diém à màng này détlm ra.duçtc quy trlrih chuyén chè dÔ hw tri cùa nguài lao dQng nh~p CU tù caç Quyhw tri bên Phap vê mQt ca câu tuang tl,Ité;ii Maroc.

Tac aông cùa di cUtai phM tri ên và nghèo a6i lEm

MQt diém quan tronq: tù nam 2000 , chùnq tôi CG cac hoat dQng hé tro ph àt triêncac hoat dQng kinh té. Tuy nhiên chùnq tôi lai vàp phài cac vàn dé mai VI ngllè1i di cukhông hô tro cho rnôt hoat dQng kinh té nào d6 èJ càp làng, ho chi muôn tif dâu tuhoàc hô tro cha xây dlfng ha tânq.

M&D: mQt câch tlêp cân ngày càng phât trlên toàn dlên:

Luc ôâu,~ CO' sô' ha tâng: diên, hê thông tuai tiêu, câp và thoàt

mrôc ...

~ Con ngrriri: y tê, giào duc, quy ên loi cùa nhüng ngirèi vêhuu

Sau dé (tir nam 2000),

~ Cac hoat d(}ng kinh tê: nông nghiêp, ngh ê thù công, dulich nông thôn ...

Cac vàn dé mai này sinh trong thè1i gian gân dây:+ Hàc thài ràn, nhàt là cac loai pin da qua sù dunq:

Và cà nhüng vân dê (maiphât sinh) vê râc thài rân

t~i cac làng

m Kh6a hoc Tarn Dào 2009

+ Hoat dônqcùa phu nü tê di kê tù khi dâu cây gai trô l;;li thành môt: phu nü khônglàm gl ngoài viêc di ban hat dâu , viêc chê biên hat thành dâu duçc làm èt nolkhàc, nhàt là ètCasablanca. Ta thây là phàt triên co nguy ca hùy hoal, Vâi chùnqtôi, do là rnôt thàrn hoa vê phàt tri ên nông thôn;

Kinh tê: TÙ' lâu, dâu cây gai luôn là môt nguônthu nhâp dôi vaiph~ nCP.

NhU'ng tÙ' khi sàn phârn này dU'Q'c thlnh hành, nhlêu dôi tac céthê I,="c da gia nhâp th] trU'Ô'ng!

UlngAgnin'Fed

TMngl/~OO9

+ Giài phàp truyên thônq dé ho trç cac hoat dQng kinh té èt nông thôn là ho trÇ/thành I~p hep tac xâ . Nhà nuéeMaroc da thành lâp cac hep tac xâ trong nhOngnam 1980, nhung cac hop tac xâ này l;;li trô thành nhOng nol không mang lalIÇ/i fch cha nguài nông dân. M9i nguèti không thfch y tuètng hep tac xâ VI ho biép d;;it. VI v~y viêc cân làm là lây lé;li dUÇ/c làng tin cùa ho dé co thé thành tàpduqc cac hop tac xâ nh6 mà thành viên là nông dân chu không ph ài là cactiêu thUO'ng;

+ cc Migration & Développement » thùc dây vièc xây dl,!ng Tên qç l Xuât xù Dia 1'1cha sàn pham ngh~ tây cùa Maroc, véi chàt luqng rât cao nhung sàn xuât vâ i s6luqng ft: 120 tàn/nàm trên toàn thê gi6'i. Cu 1 tân do Maroc sàn xuât thire su thltrên th! trLtàng co tai 4 tàn sàn pham « ngh~ tây Maroc », 8ây là hiên tuqng xâmpham, nh âi tên qol ! Chung tôi c6 gâng b ào v~ tên gQi xuât xu cùa s àn phamnqhê tây dé chfnh nguoi nông dân làm ra s àn pham co thé duçc huètng IÇ/i tùgia tri này. Trong du an này, chùnq tôi c6 duce su ho trç cùa rnôt tô chue NGOcùa Italia hoat dQng trong lïnh vue thuonq mai công bànq, Sau khi kiém tra chàtluqng và càrn quan cùa sàn pham, tô crurc này da dê xuât tâng gia mua nguyênliêu cùa nông dân lên gâp 3 sa vâi gia tnrôc dây: ngoài viêc tâng gia thu muanguyên liêu, tô chïrc này con hé> tro thêm cc kinh nqhiêm xuât khâu » (trong c àchd6ng q ôl , ghi nhàn mac, cac yêu tô qiùp truy nguyên nguÔn gÔc s àn pham);

Tac clông cùa di CU tOi phMtriên và nghèo cloi EmI

ThÙ' dU'a nghê tây ra th! trU'Ô'ng thê gicYi: VcYi51! ho trQ' cùa M&D và d'Altro Mercato, môt tôchÛ'c phi chlnh phù cùa Yvè thtrong mai côngbang: gia ban cao hon, nhtrng trên hêt là quanh~ con ngU'Ô'i vcYi sU' tin tU'Ô'ng và hçc hô): Làmthê nàodê xuât khâu? Dong gél, nhân mac sàn

phârn nhU'thê nào? Làmthê nào dé co chodÛ'ng 50 VcYi cac sàn phârn sinh thal bào v~ môi

trU'Ô'ng?

Du Ijch nông thên doàn kAt: rnQtchlJlO'ngtrlnh ho trQ' cho nhiPng nhàdâu tlllà ngU'Ô'i dl cU':

21 nhà trç dU'Q'c nhÜ'ng ngU'Ô'i di cU' xâydl,l'ng t~i ngôi làng quê hU'O'ng cùa Tlnh[chtrong trlnh do EU, AFD và AD5 ho trQ')

NhUn;>TalelstThâng1/2009

Nhà Irq nnguert cJangdy dl,l'Jlg.

Th~ng 8/2006

+ Chùnq tôi cüng ho tro rnôt dl! an du llch nông thôn tuonq tro, Nhè vào rnôtchuonq trlnh cùa Liên minh châu Âu EU và cC1 quan phét triên Phàp AFD, ngubidi cu da xây duoc hai nhà nghl nông thôn. Vlêc dào tao nqhê du lich cha dânlàng ràt phCrc tap . Nhln chung, ho hàng ngubi di cu sông à làng quàn Iy nhànghl (don khàch, kê toàn, phuc vu an uônq cha khàch). Dân làng co truyênth ônq hlêu khàch nhung cân ph ài biên no thành giâ tri hàng hoa bang tiên - vi

ED!I Kh6a hocTam 8ào 2009

d!:J khàch trà tiên trà dUÇ1c rnèl. Khàch du lich dên làng cüng co thé co cac tacd(>ng tiên eue - quan hê trai gai, rUÇ1u chè.

Dé torn tât t6ng hop bài thuyêt trinh :+ Phia Nam, dây là cac du an phàt triên nông thôn thuc chât, dua trên nguyên tâc

cùng tham gia;

è1 phia nam: Ho trO' phât triên nôngthôn

1/ SI! tham gia cùa dân làng và nhÜ'ng ngU'Ô'idi cu: ho trQ' sang I~p 'Hi~p hôi dân làng'(AV), co khÔ'i diêm tÙ' nhÜ'ng thê chê cü cùadia phU'O'ng (Jemââ).

và

2/ Quan h~ dôi tac vai cac nhà chïsc tréch diaphU'O'ng:

Ho trQ' nhÜ'ng dl! an do AV, cac Xa nông thôn,Tinh, cac BQ lâp nên ,

+ Phia Bâc, t6 chïrc chunq tôi cüng h6 trç cha cac du an cùa nguèti di cu, nhât làcùa thanh niên;

è1 phia Bâc: ho trO' cha nhÜ'ng dU' an cùanhLPng ngU'Ô'i di cU'

- Cac dl! an phi chrnh thÛ'c (VO: cùng gép tlêndê mua xe c(Pu thU'O'ng ...)

- Hay hQ'p thÛ'c hon (nhU' sang I~p cac hi~phQi di~ phU'O'ng dê làm môt dlf an t~i làngnoi xuat cU' ...)

- f)~c bi~t lU'u y dén nhÛ'ng d'l an cùa cacthanh niên di CLP:it tâp trung hon vào cac làngxuât cU' cùa cha me (VO: tram xa), mang tinhvan hoa nhiêu hon...

Tac dông cùa di cu toi phat triên và nghèod6i:BIll

'+ Hành I~ng di Cl1· corridor: chung tôi rnonq rnuôn taodiêu kiên thuân lÇ1i cha viêctrao dei giua cac d6i tac không nârn trong trl1ètng di cu, vi dI,J nhu thanh niê'n àbên Phàp (phia Bâc), chung tôi co su tham gia cùa cac nhà xâ hôi hoc: .hoàcnhân hoc, chùnq tôl làm « du llchphàt triên » cha nhlJngngl1èti quan tâm tôicâchoat dong phuc vI,J cha phàt triên. Hi~n nay càng ngày càrig co nhiêu nhucâugui tai chùnq tôi trong viêc dào tao ngl1èti lac dong èPhépcé quan h~ vaihgl1ètinhêp Cl1. Chûnq tôi cüng te chïrc cac buôi g~p go giua cac nhà chuyên nghi~p

tronqcàc lïnhvuckhâc nhau dê chiasè kinh nqhiêrn, èJ cà hai phia, Maroc;- phiaNam và Phàp - phla Bàc (châng han vê viêc sàn xuàt dâu ôliu). Chung tôi hyvonq co thê té chire dl1Ç1c cac cUQC hOi thàovê phâttriên tronq.Nnà Phât triênMaison du Développement.

" ,

GiCPa phia Bâc ,và Qhia. Nam:tang cu,àngtraodôf- 'NO'i trao dôi' cùa thanh niên vê cac dV' an làng (VO: cac công "trlnh xây dV'ng nhô 000) . " 1

- f)ôn tiêp cac ~hà nghiên c(pu di thV'c dia [câcnhà x5 hQi hçc,nhân hçc, kinh tê ... ngU'à'i Marôc ho~c'nO'ikhàc dên)

- f)ào tao t,i cho cho cac nhân viên à' phia aâe cé Iiên quan dên

vi~c nhfp cU'(VO: AOOIVIA) .

- G~p gO' cùa nhLPng ngU'Ô'i làm nghê' phia aâe và: phla 'Namnhtr: dân biêu, nông dân, phu trâch nhà tro'ooo)

- pu lich 'doàn kêt và phât tr;ên': da ngo~i :dênn~rPl')g nO'i è6 sV"tham gia cùa M&O và gi6'i thi~u nhLPng ho,t dQng phât triên

- O'f an 'HQi thào phét triên' [hçc thuât và thé chê) v6'i nhLPng'chuyên viêng thâm cac d'f an phàt triê'n (MOO cùa làngTalloulne],

'.; - ~, , :

., j :. 1.. ••••. "..

,l,.; 1

, ., ,

IEJD Kh6a hoc Tarn 8ào 2009

Ngày 2, chiêu tha Ba 22/9

T~p trung vào mOt so vân dê dâ dllQ'C dê c~p dên

[Jacques Ould Aoudia]Tnrôc tiên, tôi rnuôn dê câp den chù dê liên quan den céch thïrc hoat dQng cùa cac

nhà tài trç vôn phia Bâc.Trang cac dl/ an phàt triên thire hiên thông qua cac NGO, cac nhà tài tro vôn àp

. dunq nhiêu quy trlnh khàc nhau:+ Mài thâu thtrc nièn dl/ an: nhà tài tro xây dl/ng rnôt chuonq trlnh và tô chïrc mài

thâu giüa cac NGO khàc nhau, NGO trùnq thâu së thuc hiên chuang trlnh do;+ Kêu gQi xây dl/ng dl/ an: cac nhà tài tro thông bac sô tiên tài tro và yêu câu cac

NGO xây dl/ng dê xuàt dl/ an dé co thé duqc nhên vôn,« Migration & Développement» dâu tranh dé giàm hlnh thïrc thu nhât và tang hlnh

thïrc thù hai. Kinh nqhiêrn tù 50 nam nay cha thây khi cac dl/ an duçc xây dl/ng theolô-gic ép d~t tù phla Bâc, kêt quà thu duoc dêu không khà quan. Lich trlnh thuc hiêncac dl/ an phài do phia Nam xây dl/ng chu không phài dé cha phia Bâc àp rïàt.

Cac dl/ an phàt triên càp làng phài nàrn trang tay dân làng và nhüng nguài quàn IV .càp dia phuang. Nguài di cu mang tiên vê nhung không duoc ap dàt dl/ an cùa mlnhchi vI IV do là tiên ho mang vê nhiêu,

Bây già chùnq ta së tâp trung vào 4 chù dê sau:+ sàn pham nqhê tây: tù th! truàng dia phuang (souk) toi th! tnrènq the gioi;+ quàn IV à câp làng;+ quàn tri dia phuang: quan h~ voi chfnh quyên dia phuang (nguyên tàc D6i tac);+ nguài di CU - dâu tu vào cac nhà nghi nông thôn.Chung ta bât dâu bânq vàn dê hô no cho cac nhà sàn xuât sàn pham ngh~ tây.

Chùnq tôi da qiùp liên hê vôi ta chue Altro Mercato, rnôt ta chue NGO cùa Italia vêthuang mé;ii công bâng. Gia thu mua nguyên liêu cùa nông dân da tang qâp 3 nhà suqiùp dë1 cùa tô chue này.

W).y .chfnh xàc vai trè cùa M&D là gi? Gia thu mua tang gâp 3 tac dong den caclàng là nhu the nào?

Vai tro cùa nguài di cu, thông qua M&D, là hô tro viêc thành I~p mot hop tac xà nhô .cac nông dân sàn xuàt ngh~ tây, ho quyèt tâm thay doi càch thuc ban sàn pham cùaho, Dé gia ngh~ tây tang gâp 3 tât nhiên phài càn mot s6 diêu kiên: dô tin Cf?y vê xuàtXU, tiêu chuan sinh hQC, cac yeu tô truy nguyên nguôn g6c sàn pham, khà nang dàpung nhu câu d~t hàng. Chùnq tôi da dào tao nông dân vê quy trlnh « chàt luqng vàdo tin c~y » cùa sàn pham. Chung tôi cüng giup Altro Mercato và nông dân liên h~ voinhau và té;io dl,lng duqc mQt « câu n6i » làng tin giüa hai bên .

.Diêu quan trQng và thu vi nhât là sl,l thay doi can bàn trong quan h~ nam gioi - nügioi sau khi gia sàn pham tang lên. Sàn xuât ngh~ tây phài co sl/ tham gia cùa càlaD dong nam và lac dQng nÜ: nam gioi trông cây và làm vi~c ngoài canh dông trang11 thang dâu, phI) nü làm vi~c Cf?t Il,Icvào khoàng 10 - 20 ngày thang cuôi dé thu haisàn pham - hQ(àm vi~c han 14 tiengingày - dôi khi trè em cüng tham gia. Sau khi thuhai, hoa ngh~ tây sé duqc bào quàn trong 'Q. Thuàng thuàng nguài phI) nÜtrong nhà

Tac dông cùa di CU toi phM triên và nghèo dai EIE~_

(bà hoàc me) giO chia kh6a tù nO'i cât cac 10 dl,!ng sàn pham: dây là khoàn tiêt kièrncùa cà gia dinh. Nam giai ban sàn pham à che phiên moi tuân và giO tiên ban dUÇ1c.Tuy nhiên, nhiêu khi trang qua trlnh thu hài, phu nû cûng co thé « càt riêng » ra rnôtphân dé dành tiên mua thuôc thang, quân ào hoàc 0'6 chol cha con. Viêc phân chianhu v~y khà là ôn dinh. Khi gia sàn pham tang gâp ba lân: viêc phân chia kiêu này bithay d6i: phu nü yêu câu phài duco rnôt phân chia thuc su tù sÔ sàn pham thu hoachduQ'cchu không phài là nhOng phân vàt vành mà ho tim càch giâu riêng nhu truéc.

Bàng này mô tà hoat d(>ng sàn xuàt nqhè tây tnréc dây vôn chi là dé kiêrn sÔngchut it và sàn xuàt hièn nay, giÔng nhu rnôt hoat d(>ng kinh tê mai cho phép tich lûy.Càch sàn xuàt và phân chia truéc dây b] phu nù phàn dÔi. Thông qua vi du này vévièc cc chuyên d6i thé chè » (trang gia dinh và càp làng), ta co thé thây rnôtsu thay d6iquan tronq: viêc chuyên sang rnôt hê thÔng mai co tich lûy và tiêt kiêrn.

Lê Oang Bào Châu .Thây da giai thiêu cac hoat d(>ng trang làng: lièu tàt cà moi ngubi trang làng déu

duQ'chuàng lQ'i tù cac hoat dÔng 0'6 hay chi nhOng gia dinh cùa ngubi di cu? Co xungdôt gl giOa ngubi duQ'c huàng và nhOng ngubi không duQ'c huàng hay khônq? Dâulà nhOng tac dông tù cac hoat dÔng cùa tô chue M&D? Hièn c6 chinh sàch phàt triênnào cùa nhà nuée dành cho cac làng này hay không?

[Jacques Ould Aoudia]Câu hôi cùa ch! d€!càp dên vàn dé quàn tri làng. Theo truyên thÔng, cac làng do

Jemaa quàn Iy - dây là rnôt hÔi d6ng g6m nhOng ngubi dàn ông cao niên giàu cotrang làng. HÔi d6ng làng chiu tràch nhiêrn duy tri sùa chïra thành dubng, day do giaoIy, tô chue là hôi, bào tri hê thÔng tuai tiêu chung cùa cà làng, v.v. Khi chùnq tôi toi,chùnq tôi mong rnuônJemee rnô r(>ng thêm thành viên cha cac thanh niên trang làngvà ngubi di cu. Chùnq tôi da yêu câu hôi d6ng c6 hinh thuc hoat dÔng chinh quy honvà rnè rnôt tài khoàn ngân hàng. MÔt hiêp hôi duce thành I~p chi chuyên dàrn tràchcac chue nang mai này, và vai trè cùa Jemaa chl con mang tinh biêu tUQ'ng và uy tin.Tuy nhiên hi~p h(>i mai này chua c6 cha cha cac thành viên là nO, vi nêu thê thi thayd6i qua d9t ngÔt. Phl,J nO cûng c6 thé c6 m~t nêu ho dç.i di~n cho môt bÔ ph~n nàodo, nhu chù t!ch h(>i sàn xuât thàm châng hç.n. Dây là môt sl,! cài mà thl,!c sl,! trangquàn tri cùa làng, môt «sl,!kêt hQ'p trach nhi~m công dân» theo cach gOi cùa DouglasNorth, ngubi da doç.t giài Nobel kinh tê. Ngày nay Jemaa trà nên mà r9ng hO'n và càimà hO'n.

Tât nhiên, xung dôt vân càn c6 trang làng, giOa dân làng và chinh quyén, nhungdây là m(>tphân cùa phat trién. Vai trà cùa chung tôi không phài là dung ra làm trunggian hàa giài, chung tôi cÔ gâng giO vai trà trung I~p.

Dé trà Ibi cha câu hai vé quan h~ vai Nhà nuac, tôi xin lây vi dl,! vé dl,! an dua di~n

vê làng. Trang vùng chung tôi c6 cac hoç.t d9n9, 114 trên 1500 làng da c6 di~n nhbtiên ho trQ' cùa ngubi di CU và cac nhà tài trQ' mà M&D huy d(>ng duQ'c. SÔ làng nhuv~y là it nhung kêt quà 0'6 da giup dç.t duQ'c môt diéu là Nhà nuac chàp nh~n dâu tudi~n Iuai cha toàn vùng m~c dù kinh phi cha cac làng hèo lanh rât cao.

Trang dl,l an xây trç.m xa, Nhà nuac da d6ng y trà luO'ng cho môt vi tri y ta cÔ d[nhho~c môt bac si dên làm vi~c moi tuân môt lân. Trang dl,! an ngh~ tây, cO' quan b(>

ID Kh6a hocTam Dao2009

da co mât à. HQi che ngh~ tây - Festival du Safran mà chûnq tôi to chire. Chung tôi cÔgâng tang c1l0ng vai tro cùa cac tô chéc dia phllang, ké cà hành chinh và kinh tê, vidu tang thêm vai trà cùa nông dân khi thllang 11lÇ1ng hçp dÔng.

DÔi vâi vàn dê tham nhOng, kh6 khan lân nhàt cùa chung tôi là à càp dia phuonq,Chùnq tôi không phài là rnôt to chue chfnh tri, nên chùnq tôi không co hoat dÔng dâutranh chÔrg tham nhOng. Nhung khi ngllài ta dài chùnq tôi phài dlla rnôt khoàn tiênlân dé xây nhà, chûnq tôi da tù chôl, Dl,I an cùa chùnq tôi da bi dinh I~i suôt rnôt nam,nhunq cà vùng dêu biêt râng chùnq tôi da tù chôi dira tlên và diêu này c6 nhCtng tacdQng gian tiêp, bqi vi dây là lân dâu tiên cc ca chê tl! dÔng » cùa tham nhOng dâ bithât bai. .-.

Dinh Thi HoaTôi muÔ~ chia sè môt kinh nqhlêrn vê dl,lan quy mô nhô gân giÔngvâi cac dl! an

phàt triên à Maroc. Cach dây han 10 nâm, chùnq tôi di diên da èi mQflàng c6 ngLJàiCham theo dao HÔi thuôc tinh Tây Ninh. S~u, d6 chung tôi dâ, q-uây I~i làng này.Ch~ngtôi da lâp rnôt dl! an fhànhlâp thu vlên cho I~ng nhà tiênvà sàch mà chùnq tôi q~yêng6p dllÇ1c. Chùnq tôi cOng dào tao và trà Illang cho rnôt thù thu, Nay chùnq tôi dachuyén giao dV an thu viên này cho chfnh quyên dia phLJang. .

NhCtng kh6 khan dâu tiên g~p ph~i trong dl! an nàykhông phài là vlêc quyên ~iê!lvà sàch mà là à cac yêu tÔ van h6a phong tçc tàp quàn. Làng c6 rnôt ca càu cois6c cac công viêc nôi bô, ngllài dân à dây cOng bào thù. Nhung tinh doàn kêt trongcônq dÔng giCla nhCtng ngllài dân làng thi lal râi cao, nêu du an dllÇ1c châp rih~n thin6 hoàn toàn co thé dllÇ1c thire hiên. Cng c6 thây co hlèn tllçtng này Maroc, mot cacàu kiéu truyên thÔng c6 dàrn bào dllÇ1c su doàn kêt giCla cac thành viên trong lànghay không?

Tôi c6 rnôt câu h6i cho cô FloreGubert.Theocô n6i thl ruréctlêp nnànc6 cac chfnhsàch han chê nhâp cll.à ngôi làng ngllài Cham mà chung tôi da dên, rnôt sô ngllàida sang Malaysialàm vlêctheo hop dÔng xuâtkhau lac dÔng. V~y cac yêu tÔ van hoavà tôn giao côquan trQng trong vi~c di di Cll hay không?

[Jacques Ould Aoudia].Trong cac làng mà chung tôi biêt (nai 100% dân làng theo d~o HÔi, à Maroc dâu

cOng v~y), Jemaa cOng c6 vai trà tllang tl,l. Dây là mot dÔi tac bât bUQc phài tinh dêntrong dl,lan phat trién. Ml,lc dich cùa chung tôi là thành I~p dllÇ1c mQt hi~p hQi cài màhan à làng.

It khi chung tôi n1éilO hiém mang dên mQt dl,lan rÔi léili phài cÔ gâng thuyêt phl,lcdânlàng. Chung tôi da dlla ra mQt dl,lan rihàtâm hgi sù dl,lngthiêt bi tiêt ki(lm nang Illçtngtrong khi dân làng không hê d~ nghi, diêu này di ngllÇ1c1éili nguyên tâc dÔngtham giamà chung tôi da dlla ra. Dl,I an dâ không hOéilt dQng dllÇ1c m~c dù, xét vê Iy thi nêu dl!an dllÇ1c thl,lc hi~n, dan làng cOng c6 ·1Ç1i trong d6.

[Flore Gubert]Tôn giao chung c6 th~ là mQt yêu tÔ cùa di cll. Khi chûng tôi quan sat Il!a chQn dich

dên, thi tôn giao, ngôn ngCl chung, khoàng cach gân gOi vê dia Iy là cac yêu tÔ quyêtdinh. Nêu chung ta nhél bàn dÔ phân chia di Cll cùa ngllài c6 trinh dQ - diêu này thây

Tac âông cùa di cu toi phat triên và nghèo â6i IPIL

Michel Bruneau cÜ,ng da luu '1-, c6 th~ thây da sÔ nguài cp trlnh dg dêu xuât thân tùvùng Dông Phi VI tlnh hlnh th! truàng viêc làm èJ khu'Vvc này rât kérn, nhÛrlg mQt i~ dokhac cüng là vi nguài dân khu vL!c này sù dunq tiêng Anh. N6i cùng rnôt ngôn ngühay c6 cùng tôn qiào là cac yêu tÔ thùc dây di cu,

[Michel Bruneau]à Philippines, tù lâu cac truàng dai hoc da sù dunq tiêng Anh trong giàng day,

Tôi không biêt dao Kito c6 vai trè gl trong IL!~ chon d6 hay không. Khàc vai Thài Lan,Malaysia c6 cac truàllg dé;li hoc rât tôt nhung khçmg sù dunq tiêng Anh; vi v~y viêcxuàt khâu nhân hrc kh6 khan han.

Pham Th! Hông HoaKê tù nhürig nam 1970, di CU tù Maroc dien ra rnanh rnê, sau C6 nhu câu bi thu

hep. T5 chïrc cùa thây dUÇ1c thành lâp nam 1986, trong bÔi cành khùnq hoàng kinhtê và sÔ nguài di CU giàm, liêu diêu dô c6 dân dên thay d5i gi trong phân bô ngânsàch hoat dQng?

[Jacques Ould Aoudia]Chùnq tôi chua nhân thây tac dQng cùa cuôc khùng hoàng kinh tê hiên nay lên

hoat dQng cùa tô chïrc, Chùnq tôi biêt râng, èJ câp dô kinh tê vi mô, kiêu hÔi glli vêMaroc c6 giàm. Nhung èJ càp dô tô cturc, chùnq tôi chua thây co hièn tUÇ1ng này. Convê tiên ho trç cùa cac nhà tài trç cha tô chue, chùnq tôi càrn thây kh6 khan han trqngviêc nhân dUÇ1c vôn tài trç,

Mue tiêu cùa chùnq tôi là chât chu không phài IUÇ1ng: sù dunq ngân sàch và tôntronq nguyên tàc cùng tham gia. Cac khoàn tiên (mg tnrôc là tiên vlên tro quyên dUÇ1C.Cac làng nhân tiên sê tham gia bâng thài gian làm viêc, con nguài di cu tharn giabànq tiên. N6i chung, chûnq tôi ho trç bâng kY nang tô chïrc, diêu phôl, dào tao, Contrang thiêt b] vât chàt do hQi dÔng xà, nguài di cu và dân làng chiu tràch nhiêrn. Hiênté;li chùnq tôi chua c6 hoat dônq tin dunq nhô VI chua thây c6 yêu câu,

Lê Th! HltO'ngThây da n6i dên tham nhüng. Li~u dây co phài là trô nqai hay kh6 khan cha vlêc

thuc hiên cac du an phàt triêntai Maroc? Thèi gian trung blnh cùa rnôt du an phét triênthuc hiên té;li Maroc là bao lâu? Ônq c6 nqhi dên su bên vüng cùa du an sau khi dahoàn thành? à Viêt Nam, da c6 cac du an quy mô nhà trong x6a d6i nghèo, nhung

. muc dQ bên vüng cùa cac dl,! an không dUÇ1c dàm bào..

[Jacques Ould Aoudia]Cac phuang di~n phat triên bên vüng rât da dé;lng. Khi xây mQt công trlnh hé;l tâng

èJ câp làng, cac bQ ph~n làm nhi~m Vl,J quàn 1'1 vân tiêp tl,JC hOé;lt dQng kê cà khi dL!anda hoàn thành. t\lhu v~y c6 sl,! chuyên giao kY nang kinh nghi~m.

Vi dl,J dl,! an nuac Sé;lch, tinh muc phi Sll dl,Jng nhu thê nào? Ai,së can thi~p trongtruàng hÇ1p slla chüa h~ thÔng dân nuac, quàn 1'1 cà h~ thÔng nuac Sé;lch nhu thênào? Chung tôi da t)m câu trà lài cha cac câu hàî này ngay trên thl,!c dia dê dàm bàodUÇ1c yêu t6 ban dâu cho sl,! bên vüng cùa dl,! an. Yêu tÔ thu hai cân tinh dên là quan

ICI Kh6a hoc Tam Dào 2009

hê vai môi trudng. Khi thire hiên rnôt du an nhu v~y, ngudi ta cüng dam bào t6 chuetuyên truyên, dào tao dê hoc càch ti~t kiêrn ruréc, vai sl,l tham gia cùa phu nCl và trèem; chùnq tôi cüng dê xuât rnôth~ thônq tinh phi lüy tièn, tuy cuôi cùng, moi làng àpdunq cach tinh phi riêng.

vàn dê cc nghèo dôi » vai tôi dÔng nghia vôi WB và cac nhà tài tro tù phla Bâc: lichtrinh dUÇ1c thào ra d phla Bâc dê àp dunq dôi vôl cac nuée phla Nam.

Tham nhüng n6i chung van luôn tôn tai d vùng này. Tuy nhiên, n~u tiên bi biên thùrnà dUÇ1c sù dl,lng nhu rnôt khoàn thù lac cha môt chue nâng nào dây c6 lch lÇ1i chasu phàt trién, thi tham nhüng cüng c6 thé.duoc nhln nhân khàch quan - tàt nhiên vêkhia canh dao duc th] không thê dUÇ1c.

LAn nào xem kêt qua cùa Transparency International tôi cüng nqac nhiên. Kèt quaxèp hé;mg cùa Vièt Nam ràt kém nhung dât rurôc này van phàt triên; Maroc cüng c6vi tri xèp hàng rât kém nhung lé;li không phàt triên. Cam nhân cùa tôi là aVlêt Nam,tham nhüng nhu rnôt kiêu thù lac cha chïrc nâng ho trç cho qua trinh chuyên d6i thêchè, cho công vlêc dièu phô], chuyên d6i cac ca càu tiên tu ban và cac ca càu thêchê hlèn dai, à Vièt Nam, tham nhüng nhu rnôt kiêu thù lac cha công vlêc ho tro thayd6i cacàu. Diêu này không xay ra aMaroc, VI tiên tham nhüng châng cc thù lac » chabât CU rnôtchïrc nâng xâ hç,i nào phuc vu cha phàt triên mà chi làm giàu cha nhClngngudi c6 thê Il,Ic, d6 tiên vào xây biêt thtr, chuyên vèn ra ruréc ngoài hay nhCtng chitiêu ,không dinh dànq gl dên su phàt triên cùa dât rurôc,

Khai niêrn tham nhüng (cüng nhu khàl nièrn nghèo d6i) xuàt phét tù cac nuee phiaBâc. Moi nuée cân phài tu dua ra cac khai nlêrn, dinh nghia cùa minh, cha vàn dêbiên thù tiên, vàn dê nghèo d6i, cho tât cà cac yêu tô chia kh6a cùa phàt trlên: chukhông phài SÙ dunq nhüng khài niêrn dinh nghia vay mUÇ1n tù nci khàc, nhât là khinhClng khài nlêrn và dinh nghia vay mUÇ1n dô chi mang tlnh lên lôp rao giang dao ducvà buôc tç,i nguài khac. Jôi nghi râng cac tâng lap trÎ thuc mà chung ta làm vi$c cùngphài thuàng xuyên dUÇ1c nguài dân viêng thâm và hài.y kiên.

[Michel Bruneau]Dê nh~n xét vê truàng hÇ1p cùa Maroc và Vi~t Nam, tôi thây kh6 so sanh giCla mç,t

bên là Maroc, nuac c6 lânh th6 không t$p trung, it dân, Nhà nuac trung uang luônthiêu vâng ngay tù thài tiên thuç,c dia cha toi ngày nayvà mç,tbên là Vi$t Nam, quôcgia c6 sl,lkiêm saat cùa Nhà nuoc ngay cà acac vùng héa lanh nhât. Vai trà kiêm saatcùa Nhà nUOc trong tât cà cac linh vl,lc dêu không giông nhau.

Lê Thi HanhDé;lO HÔi ~6 vai trà nhu thê nào khi n6 câm doan cha vay lây lai? è Vi~t Nam, nêu

c6 mç,tlàng thành công thi cac làng khac sé làm theo và sàn xuât cha dên khi nguÔncung tra nên baa hàa. Ong c6 quan sat thây hi~n tUÇ1ng tuang tl,I èJ Maroc không?

[Jacques Ould Aoudia]. Công Cl,l tin dl,mg nhà duQ'c diêu chinh dé thÎch ung vai nhClng quy dinh tôn giao.vê m~t hlnh thuc, tôn giao duQ'c tôn tr9ng. Dôi vai sàn xuât luang thl,lc, không baC> giàc6 phân dôi du té;li cac vùng khô hé;ln. Càn cac san phâm khac th] c6 gia tri th~ng du

Tek dông cùa di cU téli phat triên và nghèo d6i EŒ'

rât cao - dâu ô liu, dâu cây gai, nqhê tây hay cac IO<;ii cây thuôc. Co thê co nhùng biêndQng vê~ia trên th! truàng thê giéli song không co t1nh tranq dôi du nguÔn cung.

Nguyen Thj Hà Nhung .Cng da n6i ràt nhiêu dên nguyên tàc tham gia, duqc coi là chla khoa cùa thành

công, cüng nhu cac thièt chê à làng xâ, Cac ông dâ phàt triên cac thiêt chê san co àlàng. Tôi tin râng dây là rnôtyêu tô quan tronq dÔi véli phàt triên nông thôn. Càn vêquàn tri, ban dâu co Jemaa và sau do co su tham gia cùa thanh niên và nguài di cu,ai da co sang kiên này?

[Jacques Ould Aoudia]Tai rnôl làng, dê di tù càu truc cü dên Hiêp hôi làng xà duqc lâp ra co quy chê hoat

dQng, rnôt hQi dÔng và rnôt tài khoàn t<;ii ngân hàng thi dâ cân dên nhùng cuôc thàoluân rât phïrc tap, Cac làng cân phài tâng cuàng nhip dô huélng téli su hiên dai hoanày trong quàn tri làng xâ. Môi làng vôn co rnôt lich sù riêng. Khi cac hiêp hôl hoatdQng tÔt th1 diéu do cüng co nghia là chùnq da thành công trong viêc dem l<;ii môt vithè cha câu truc truyên thÔng này.

Lê Thu HltO'ngtlêu chùnq ta co thê dl,t bac rnôt su Iinh hoat vê chuyén giao tronq nQi bô cônq

dÔng xuyên quôc gia, cônq dÔng kiêu dân? Cônq dÔng này chuyên dQng rât rnanhduai tac dong cùa nhùng phong trào ca nhân vê nuée bàn quàn. Gib dây, nêu chùnqta nhln truàng hçtp Maroc, ho dâ thiêt chê h6a cônq dÔng cùa minh, thành cac doànthé, thành cac NGO dê co thê co môt tac dQng nhât dinh trong hành dÇ>ng cùa ho,à ViêtNam, cac NGO do kiêu dân thành lâp không tôn tai song l<;ii co nhüng ta chuenhân dao, •

Mue dich cùa " Di cu và Phàt triên .. là nhârn thùc day su phàt triên cùa hai bàDia Trung Hài. Cac ông da tôi da hoa tinh hiêu quà cùa nhùng nguÔn tài èhinh duqcchuyên vê. Cng nol vê nguyên tàc công bânq chu không phài là sl,1 nghèo dôl, Tôi chorâng mot trong nhùng hâu quà tiêu circ cùa tiên kiêu hÔi gùi vê là su gia tâng cac bâtbinh dâng. à Vlèt Nam, tiên do Vi~t kiêu gùi vê duqc sù dunq cho cac hoat dQng nhând<;io véli tu cach ca nhân ho$c dê dâu tu. Gân dây, QuÔc hôi da thào lu~n rât sôi noi vêvi~c cho phép Vi~t kiêu co quyên mua nhà. vân dê là sl,t tham gia dông dào cùa Vi~t

kiêu vào linh vl,tc bât dÔng sàn co thé h<;in chê khà nâng mua nhà cùa nhüng nguàico thu nh~p trung blnh và thu nh~p thâp.

[Flore Gubert]Phat biéu cùa thây Jacques là bo sung quan trQng cho buoi hQc hôm qua. Chung

ta da d<;it tai mot câp dô phân tich trung mô. Chung ta cüng da thày cac kênh chuyêngiao duqc noi téli hôm qua: chuyên giao tiên b<;ic, chuyên giao chuan ml,tc, xem xét l<;iichè dÔ truàng lao và cac càu truc truyên thÔng.

vê ành huàng cùadi cu dÔi véli cac bât b1nh dâng, nguài ta'co thé nghi râng cacIO<;ii h1nh chuyên giao làm gia tâng cac bât blnh dâng trong noi bo .cQng dÔng bài lékhông phài là nhùng nguài nghèo nhât méli là nguài ra di và khoàntrq câp không phàiluc nào cüng tai phân bo mQt cach hqp IY. DÔi véli·cac hO<;it dÇ>ng hô trq mang tinht~p thê hcm, tôi nghi râng vi~c chu trQng dèn ành huàng tai phân bo giài thich t<;ii sac

lB Kh6ahoc Tam Dao2009

cac hi~p hôi I~i vu tiên ôâu tl1 cha phùc IQicông cônq: nêu dl1Qccân nhàc cân thân,chùnq së dem lal IQi ich cha tàt cà moi ngl1Cti.

Ngày 3, sang Ihlt TLI 23/9

Di cu và phàt trién. TrLlà'ng hQl) Mali[Flore Gubert]Tronq tâm trong bài trinh bày hôm nay cùa chûnq tôi là danh gia tac dong cùa di

cu Sau do, tôi së giéti thiêu mot nghiên cüu trl1ètng hep vê Mali. Là nhà nghiên cùu,cac ban dl1QC yêu câu dành gia tac dong kinh-tê vi mô cùa cùa di cu hay cùa kiêu h6idÔi véti nên kinh tê Vi~t Nam. Xin cha biêt cac ban së làm nhu thè nào?

Nguyên Th! VanChûnq tôi da thuc hlên cac nghiên ciru vê di cu theo hop dÔng lac dong cùa

ngl1èti Viêt à nl1étc ngoài. Chùnq tôi da nghiên cùu sÔ tiên glii vê, tiên hành phân tichnhllng khia canh khàc nhau cùa cac tac dong cùa kiêu hÔi nhu; thay doi rmrc sÔng,nghiên cùu rmrc dô tièn nghi cùa gia dlnh, suc kh6e, cài thiên trong viêc hoc hànhcùa con cài.

[Flore Gubert]Cac ban da xây dl,tng diêu tra này nhu thè nào?

Nguyên Th! VanChùnq tôi da tièn hành cac nghiên cùu dinh Il1çtng sau do là mot nghiên cùu dinh

tinh létn à. Hà Tlnh, Hà Tây và Thaï Blnh. Dây là lân dâu tiên chùnq tôi xây dl/ng rnôtbâng h6i d!nh tinh.

[Flore Gubert]Tôi sê giéti thiêu véti cac ban, dl1éti goc do kinh tè, nhCtng trô ng~i mà cac ban co

thé phài dÔi rnàt kh! mong rnuôn thire hiên nghiên cùu vê kiêu hÔi. Tôi d~t sang rnôt .bên vàn dê cac bâng h6i dinh tinh.

MQt giâi phâp dâiJ tiên cha vlêc do Il1ètng tac dông cùa kiêu hÔi là thire hiên diêutra à cac gia dlnh nhân dl1Ç1C tlên glii vê và hài ho cac khoàn này dl1Qc dùng vàoviêc g1.

Da tùlâu, cac nghiên cuu dl/a vào nhCtng kèt quà kiêu này. Theo cac ban thi liêudây co phàl là rnôtgiâi phâp tôt? Dàng dâu tiên chi ra cac khoàn chi tiêu cha suc khôe,xây dl,tng hoâc sira chüa nhà cùa, thire pham, trà rnôt khoàn ne. Sau do ta thây rnôtkhoàn chi chièrn dl1ai 1% tong sÔtiên glii vê song lal là khoàn co khà nang tao ra cùacài: khài dÔng hay mà rônq rnôtcông viêckinh doanh, mua nông cu. Ta thl1ètngxuyêndi dên nhCtng kèt quà kiéu này: càckhoàn tiên chuyén vê thl1è1ng dl1Qc sli dl,Jng chatiêu dùng nhiêu hem là cho dâu tl1. Theo trà lèti cùa cac gia dlnh, khoàn tiên sli dl,Jngdé co thé t~o ra cùa câi là rât nh6.

Tek âông cùa_di cu tai phattriên và nghèoâéi IEID

Dânh giâ tâc dongC·) Bàn thuyéllrlnh này phàn lën lay yIlIàng Iii' bàl Ihuyéllrlnh cùa David McKenzle.- Dimh gia tac dc)ng cùa chuyén giao (klêu hôl)

TnJong hop gia dlnh 1 : Hài dân di cu' hoàc gia dinh nhân tien xemtit;l sù d~ng tien vào viêc gi. '

VD'. DI,I' an di cu' Mêhicô (Mexican Migration Projeet)

0/0

Cham sée suc khoë 57An uông . 15Xây sùa nhà cira 9Trà nÇ1 7Mua dÔ dùng 5Tiêt klërn 1.5Mua nhà 1.1Hoc hành <1Khèli nghi~p/phat trlên kinh doanh <1Mua sâm nông ev <1Giông, phân bén <1

[Jacques Ould Aoudia]Dây là mot câu trà lài ca nhân hay câu trà lài t6ng hop? Dây là rnïrc trung b1nh?'

[Flore Gubert]à dây là rnïrc trung blnh.

Lê Thu HltO'ngCac câutrà lài dllÇ1c dl:la ra dlléJi dliln9 phllang an cha san/déng hay tlido/nià ?

[Flore Gubert]Tôi nghi dây là mot danh sàch dây dû cac mue, cac khoàn chi - vl dl,! nhu anh/cb]

dâ sù dunq mot tram dô la méJi nhân nhu thê nào? Chûng ta thây râng cac khoànchi cho tiêu dùng cao hemcac khoàn dâu tll. Cac tac già do d6 kêt luân râng tlên gùivê, chi ît là à târn ngân han, không inây tao diêu kiên cha tang trllàng và nêu nhOngkhoàn ti~n chuyén vê bj ngât quâng thl cac gia éilnh së quay trà lal càch sinh hoattnrôc kia.

Lê Hoàng NgQc Vèn ,Tôi không c6 câu trà lài dây dû. Chûng ta c6 thê thây râng cac nhà nghiên cùu cha

râng cac khoàn chi cha tiêu dùng thl không tao ra thu nhâp, Tôi cha râng c6 nhOngh~ quà xét vê lâu dài. C61é cân phài tiên hành nhOng nghiên cùu theo hlléJng này vàphàt triên cac diêu tra djnh tinh.

EE'I Kh6a hoc Tam Dào 2009

[Flore Gubert]f>ây là môt trong nhCJng câu trà lai cùa rnôt sô tac già. Phàt triên không chi dan giân

quy vê su tang truang. MQt quôc gia phat triên cüng là môt quôc gia mà nguai dân èJd6 dUÇ1c cham s6c tôt han, nuôi duong tôt han và sau d6 là dUÇ1c hoc hành tôt han:N6i caen khàc, qiâo duc và suc khàe cüng là nhCtng tru CQt cùa phàt triên, Tuy v~y tôivân cha râng kiêu tiêp cân này là ngây tho và không cha phép tfnh toàn hêt tac dQngcùa cac khoàn tièn gùi vê. Ly do là èJ dâu?

Trân HoàiTôi cha râng cân phài dành gia nhCtngdiêu tra dinh IUÇ1ng tù cac tac nhân khàc nhu

th6i quen chi tiêu, th6i quen tiêu dùng. Theo kêt quà cùa nhCtng diêu tra mà tôi thamgia trong vùng châu tho sông HÔng, nhiêu nguai dên Hà NQi hay cac thành phô v~

tinh dê làm viêc. Thu nhâp cha phép ho dâu tu vào xây càt nhà cùa hay mua nhCtngtài san c6 gia tri và dira vào tài san cùa gia dlnh. Cüng cân phài dành gia cac kêt quàcùa nhCJng diêu tra này trong môi tuonq liên vôi nhCtng nguÔn thu nhâp khàc cùa giadlnh: d6i vai cac gia dlnh vùng châu tho sông HÔng, môt phân hra thu hoach dUÇ1cban di dê mua tivi, dÔ go; môt phân khàc dUÇ1c tlèt kiêrn hoàc tai dâu tu vào trong cachoat dQng khàc. Cân phàl dành gia cà nhCJng môl liên hê này.

[Flore Gubert]Vâng. Anh dâ c6 môt phân cùa câu trà lai. I\lhCtng kèt luân dua ra thuang nhuôrn

màu bi quan. f>iêu d6 da khiên môt sô tac già coi kiêu hôi do nguai di cu gùi vê lànguÔn phu thuôc, khiên gia dlnh bi d~t trong tlnh tranq gi6ng nhu nguai yêu thinhthoàng phài truyên dam,

Dành gia tac dong

o Cac nghiên cùu moi dây thire nhân hJç1ng kiêu hoi co xu hu'ongdu'ç1c sïr dunq vào tiêu dùng: do qanh bot môt 50 chi tiêu tronggia dinh nên 50 tlên gU'i vë se qlùp cac hQ co thêm nçuôn tàichfnh dùng cha cac mue dich chi tiêu khéc, kê cà cac khoàn chidâu tu'.

o Co thé dénh gia, do dêrn du'ç1c tac dQng qua công thïrc sau :

. Ket quà ("chi tlêu") = a +b*kiëu hoi + c'X + e

Xem xét ca càu chi tiêu cùa cac hé? nhân kiêu hôi c6 thê là hep Iy song cüng cânphài dénh gia tât cà cac nguÔn thu nhâp trong tong thê cùa chùnq.

Tac etông cùa di cu toi phat triên và ngh'èo etai EBi_

Nêu rnuôn àp dunq kY thuât qua sâu, co thé làm rnôt nghiên cùu kinh tê luqng:ngubi ta sé t1m càch giài thich rnôt kèt quà, vi du chi sÔs~c khàe cùa trè em nhè vàocac biên khâc nhau, trong do co biên kièu hÔL Nêu thây co quan h~ tY I~ thuân ghiahaï yêu tÔ thl co thé kêt luân là cac gia d1nhcàng nhàn duqc nhiêu tién gùi vê thl suckhàe cùa con cal càng tôt, hoàc theo tY I~ cac khoàn thu nhâp, cac khoàn chi dùngcha SUc khàe së cao han, V.v. Nêu thire hiên rnôt hÔi quy dan giàn và xem xét biênmïrc dQ suc khàe cùa con càt trong quan hê véli biên kiêu hÔi thl liêu dâ dù chua?

Pham Minh TiènTôi'thiên theo huélng nghiên cùu djnh luqng. Tôi cho rang cac kêt quà thu duqc tù

cac diê~ ~ra dinh luqng chi nên dùng làm ca sb cha cac kêt luàn. Cân phài kêt nop cacsÔ liêu thu duqc vél! cac kêt quà tù diêu tra dinh tinh. Cân phài kêt hop cà haï.

[Flore Gubert]Tôi hoàn toàn dÔng yvélianh là cân phài bô sung cho nghiên ceu dinh luqng bang

nghiên cuu dinh tfnh. Song trong bài tr1nh bày này, tôi chi giai han à càch tiêp cândinh luqng. Dé anh thây ra diêu này: già dinh rnôt ngubi di CU chi gùi tiên vê khi concal ôm dau,

Dành gia tac d9n9

-Phu'dng phép 1 : Coi 50 kiêu hôi nhir cùa troi cho

..... Lay 9.ia thiêt rnôt 50 hô nhân kiêu hôl, ta xét xem dièu này sê làmthay doi céch chi tiêu cùa ho nhtr thé nào.

NHl1NG van dê d~t ra...Gia sù' rnôt ngu'oi di cu' chi sïr dunq kiêu hai nhân du'ç1c trong tru'onghçp rnôt düa con b] ôrn... Trong tru'on~ hop này già thiêt thêm là cachô nhân kiëu hôl co mot düa con co suc khôe kém hon nhiIng düakhâc!

V~y diêu gi së xày ra dÔi véli cac kêt quà cùa phép h6i quy này? D9i luqng B truôcbiên kiêuhÔisê trô thành âm: bang tnrc qiâc anh sé di Qên kêt luân ky I~ là cac khoàntiên chuyén vê 19i co tac hal dôi vélisuc khàe cùacon cél, U~u diêu này co dung trongthuc tê? Câu trà Ibi là không. Diêu anh chlmg minh không phài là hè quà tiêu eue dotac dQng cùa cac khoàn tiên gùi vê gây ra dÔivéli suc khàe cùa con cài mà là viêc cacgia d1nhkhi co con ôm sé nh~n dUÇ1C tiên glii vê.

m Kh6a hoc Tam Dào 2009

Pham Minh TiènN~~ chùnq ta coi kiêu hÔi là biên phu thuôc và cac khoàn chi tiêu nhu là biên dôc

lâp thl vièc tfnh toan c6 thê sé dè dàng han.

[Flore Glibert] ,Dung v~y, song anh không xem xét cùng rnôtthu à dây, anh xem xét y~u tÔ quyèt

dinh dên vlèc gùi tiên vê.

Pham Minh TiènTôi'xin qua)' trô I~i vân d~ tac dQng dÔi vai cac khoàn chi tiêu. Bàng này dua trên

t6ng sô kiêu hÔi da nhân dUÇ1C'. Tôlnghi rang cân phài ghi nhân cà thài diêmgùi tiên.NhCtng khoàn tlên dâu tiên gùj vê së dUÇ1~ chi dùng cha suc kh6e và an uÔng. Cànkhi cac nhu câu này da ôn dinh th1 nguài ta sé nghi toi viêc dâu tu. '

[Flore Glibert] "Vâng, dung thê, Dây I~i là rnôtkhia canh khàc cùa vân dê.,,!':

Pham Minh Tièncu~g cân phài dânh gia rnïrc dQ tac dQng tùy theo cac gia dînh nhân dUÇ1c hay

không nhân dUÇ1c cac khoàn tlên ki~u hÔi này.

Nguyèn Thi VanDê do luàng tac dQng cùa cac khoàn tiên gùi vê, cân phài dành gia khà nang tài

chfnh ban dâu cùa nguài di cu. Dé di cu, cân phài vay mUÇ1n tù ngân hàng hoâc nhCtngnguài cha vay lây lai. Tiên phi và lai nÇ1 rât lan, cân phài trà cho cac trung gian. N~ulàm vlèc ôn â nuée ngoài, nguài di CU së c6 luang. Cac gia dinh nghèo nhât là nhCtnggia dinh co nguài rnuôn di song lal không c6 du tlên, NhCtng nuôc mà mue phi tràchatrung gian thâp, nhu Malaysia, luôn dUÇ1c ua chuQng han cà. MQt khi lac dQngchfnhcùa gia d1nh ra di, vÇ1 và con cài ho phài làm mol viêc. Hlêu suât lac dQng không côngiCt nguyên, diêu này tac dQngtai thu nhâp cùa gia d1nh. Thu nhâp dUÇ1c sù dunq chatiêu dùng cùa gia dînh và dé trà nÇ1,

[Flore Gubert]Không phài gia dinh nào cûnq nhân dUÇ1c ti~n gùi vê. Hay xem xét rnôtvi du nghiên

cùu vê tac dQng cùa ti~n gùi v~ dÔi vai t1nh tranq nghèo d6i. Câch ngây tho nhât làtièn hành diêu tra bang càch chon rnôt rnàu gÔm cac gia dlnh nhàn dUÇ1C tiên gùi vêvà nhCtng gia dlnh không nhân dUÇ1c. Nêu nhCtng gia Ô1nh nh6m thû nhàt nghèo hannh6m thù hai, c6 thé kM luàn rang chfnh cac khoàn tièn chuyên v~ là rnôt tac nhângia tang tlnh tr~ng d6i nghèo.

Cân phài tinh d~n t1nh h1nh luc ban dâu cùa gia dlnh. Sl,I nghèo d6i không phài làk~t quà cua sl,ldi CU mà là nguyên nhân khi~n nguài ta di cu.

Tôi nhân mçmh IÇli quan diêm câri phài xem xéty~u t6 thài gian và phân bi~t ra cachthuc sll dl,!ngcac khoàn tiên dâu tiên gùi vê so vai cac khoàn gùi v~ sau d6. N~u dQt

Tac âông cùa di CU tai phat triên và nghèo â6i mi'

nhiên cac ban nhàn dUÇ1C 500 dô-Ia thl liêu cac ban sé tiêu sÔ tiên này theo cùng rnôtcàch nhu là khi nhân dugc dêu d~n moi thang 200 dô-Ia?

Tôi c6 thé dé 500 dô la này sang rnôt bên dé dùng toi khi c6 viêc khan. Hoâc tôic6 thé mua nông cu dé gia tang hièu suât lao dônq, Con nèu là 200 dô la, tôi sé duakhoàn này vào trong ngân sàch thuàng xuyên cùa gia dlnh và sù dunq trong tiêudùng binh tlurènq.

8é torn IUÇ1c vê nhüng trô ngé;ii trong nghiên cüu do luàng tac dQng cùa cac khoàntiên gùi vê, cân phài luu ycac diêm sau:

+ xuât phàt diêm cùa gia dlnh c6 nguài di cu (vl du tiêu chi SLtC ~hàe);

+ V! tri và càch nhin nhân dÔi vôi cac khoàn tiên gùi vê (thu nhâp bô sung thuàngxuyên hay thu nhâp bât thuàllg, tarn thèi):

+ kh6 khan trong nghiên cùu vê tac dQng cùa tièn gùi vê và tac dônq cùa di cuHay lây vi du 'vê tac dQrig cùa cac khoàn tiên gùi vê dÔi vôl viêc hoc hành cùa con

cài: cac gia dlnq nhân dUÇ1c sÔ tiên này sé cha con di hoc nhièu han? Bâng tnrc qiâccac anh chi nghi gl vê,diêu này? Râng câu trà lài thuàng là dung.

. ';-::, Dành gia tac dçmg

-VI du : Tac dQng dén viêc hoc hànhHiêu quà cùa viêc nhân du'ç1c.kîêu hôi:

- Giài quyét tlnh tranq khô khan vê tài chinh bUQC cac hô phài di vayvà nhu' v~y tang cd hQi hoc hành cho nhÜ'ng hô dang bi vay nç1

- Tang thu nhâp và tù' do cho phép tang tât cà cac khoàn chi tiêu kécà chi cho viêc.hçc (dièu này là hoàn toàn blnh thuènq)

Con phài ké thêm rnôt 50 hê quà khac co thé co...

-Viêc bô me di làm xa, không co nhà co thé khién con em phài thaythé ho làm rnôt 55 viêc nên không thé dén truènq

- Néu bô me hoc it mà IÇli thành-cônç khi di làm à nuée ngoài co thélàm này sinh tâm Iy không cân hoc à concéi ho ,

Hay xem xét cüng vân câu hôi này'bâng cach tàp trung vào di cu. MQt thành viêncùa gia dlnh di CU nhung không gùi tiên vê thl theo cac anh ch! dâu sé là tac dQng taiviêc hoc hành cùa con cài? ,

.Co thé c6 nhüng hê quà tiêu clic à dây. Vi du nguài di CU là cha cùa dLta trè hay làrnôt lao dQng cùa gia dinh: tlnh huông này sê khuyên khich viêc tlm ra mot lao dongthay thê (con cai) dé làm viêc ngoài dong.

Hay tiêp tuc hlnh dung tnronq hop mot nguài di CU không dUÇ1c hoc hành ra rurécngoài kiêm dUÇ1c khà tièn, vi du này sê c6 tac dQng nguÇ1c trong viêc khuyèn khichcon cài hQc hành. .

~m Kh6a hocTam Dào2009

Co thê tôn té;li cùng luc nhCtnghê quà trài nguçtc nhau. Nêu cac ban chi làm rnôtphéphôi quy don giàn, sé không thê không t1m thây hê quà tiêu eue, Song cac hê quà nàykhông phài xuàt phàt tù cac khoàn tiên gLtivê mà là tac dQng tiêu eue cùa viëc di cu. TacdQng tfch eue cùa tlên gLti vê không dù dê bù dâp cho nhCtng hê quà xàu này.

-

-

Dành gia tac dçng

Vi dl) minh hoa

MQt cUQC thârn do y kiên sinh viên à bang Zacatecas cùa Mexico dacho thêv cac sinh viên co bô me di làm à nirôc ngoài co tâm 1'1không muon hoc tlêp. ' ; ,

McKenzie và Rapoport:

-Thay rang di cu lac dQng co tac dQng tlêu eue tâi giao duc

- Viêc trong gia dinh co ngLfoi di cu lac dQnjl làm ,9.iàm khà nang hochê't cap 2 doi vâi cac em nam và hoc hê't cap 3 doi vâi cac em nU'

- Cac em nam ding co xu hLfâng di lac dQng di cu thaycho di hoccon cac em nû' thl phài làm vlêc nhà nhiëu hon.

= Kê't quà trél ngLfc;1c vâi kê't quà nh~n dLfc;1C nê'u chi dung IÇli à vlêc, phân tich tac dçlng cùa klêu hôl gui vê mà không dénh gia tac dQngcùa tong thé vlêc di eut '

Dành gia tac dQng

Vi dl) 2: Tac dQng tâi suc khoè cùa con céi

Hiêu quà tïr tlên gui vê : Khoàn thu nhâp tang thêm giup cac hQtang chi tiêu cho cham soc suc khoè và nhLf v~y giup cài thiên t1nhh1nh suc khoè cùa con caio

Hlêu ung phu tu vlêc co ngLfoi di lac d~ng di cu: ngLfoi me trong giad1nh co kiê'n thïrc tot hon vê vê sinh, V.V. và do do con cél co suckhoè tot hon do dLfç1C chi tlêu cham soc suc khoè thuènq xuyên.

Lây rnôt vi du khàc là tac dQng tai suc kh6e cùa con càl, Bâng truc giac, chùnq tatrông dçti vào vlêc cac khoàn tiên c6 tac dQng tlch eue, d6 là cha phép cài thiên t1nh

Tac âông cua di cU téJi phat triên và nghèo â6i m.·

hinh suc khàe cùa con cài, MQt hê quà xét vê tiêrn nâng mang tfnh tlch eue là ngL1àidi cL1 hoc hài dL1Ç1c cac quy tàc v~ sinh và ép dunq chùnq khi quay vê nhà. Viêc di CL1,xét dôc lâp vai cac khoàn tiên chuyên vê, c6 thé c6 nhClng hê quà tich eue dôi vai suckhàe cùa con cài.

Nèu cac ban làm rnôt phép hôi quy dan giàn - sô ngày bi ôm cùa rnôt dua controng quan hê vai nhClng biên khàc, trong d6 c6 blên kiêu hôi -, khoàn tiên chuyén vêc6 thé là rnôt Iy do song kèt quà cüng co thé chùa dl,lng cà h~ quà cùa di cL1.

Tôi tièp tuc bài trlnh bày vai rnôtnghiên cuu trL1àng hop à Mali, cu thê là rnôtnghiêncùu vê vùng Kayes là noi c6 sô ngL1ài Mali di cL1 toi Phàp dông han cà.

TrU'à'ng hop minh hoa

-Di cu' và quàn 1'1 nguy cd tâp thé.

Tru'ang hep cùa vùngKayes (Mali).

f

Ly do thù nhât khièn tôi nghiên cùu vùng này là mùc dQvà su tôn tai tu lâu cùa dicL1 ngL1ài dân vùng này sang cac nuée khàc,

Diém dâc blêt.tronq trLlàng hop này là diém dên cùa ngL1ài di CL1: ruréc ngoài và dâcbiêt là Phàp, Vai trè cùa thu nhâp tu di cL1 trong nên kinh tè dia phL1ang cüng cân phàidL1Ç1c nhàn rnanh: Theo LJé1c tfnh cùa chunq tôi là khoàng 100 ri Frâng CFA nâm 1996.Dê dé hlnh dung, ngân sàch cùa Nhà nL1aC Mali nàrn 1996 là 120 ri. Toàn bô sô tiêndL1Ç1c tâp trung vào vùng này. Cuôicùnq, tu nâm 1996. vùng này da trà thành nai thidiém cha rnôt chinh sàch cùa Phàp dL1Ç1c gQi là " chfnh sàch dÔng phàt triên », Trangmue dich ban dâu và n6i châm biêrn, chinh sàch này muôn giup nhClng ngL1ài di cL1 à Ié;l.iquê nhà: bânq câch qiùp cà vùng phàt triên, ngL1ài ta së làm giàm bat suc ép di cL1.

Mue tiêu cùa nghiên cüu là hiéu dL1Ç1c bàn chât cùa nhClng rnôl liên hè giCla di cL1 vàphàt triên à dia phuonq, thông qua phân tich vê cac chièn 1L1Ç1C cùa ngL1ài di cL1 va giadlnh cùa ho à quê, tac dQng cùa cac khoàn tlên gui vê dÔivai kinh tè dia phuonq,

El Kh6a hoc Tam Dào 2009

Tru'à'ng h9'P minh hOÇ1

D~c diêm cùa vùng Kayes

o lâm quan tronq cùa di cu' quôc te và lich sù' cùa hiên tu'ç1ng di cu'.

- 30% nam giâi tù' 14 den 65 tuai di di cu' lao dQng.

- 71,3% 55 hô co ngu'oi di di cu' lao dQng ra nuôc ngoài trong giaidoan tu 1988 den 1992 (ti I~ này â céc vùng khéc cùa Mali là 46,2%).Gan 50% 55 cac truènq hop di lao dQng â rurôc ngoài là den Phép (tiI~ này â cac vùng khàc cùa Mali là 16,6%).

o lâm quan tronq cùa cac khoàn thu nhâp tu di cu' lao dônq d5i vâikinh te cùa vùng

-7 Tien gÛ'i chfnh thire tu Phép = 93 ti Fcfa nam 1996 (uôc tinh riêngcùa chùnq tôi)

o Thuôc pham vi thi diêm chfnh sach dong phét triên cùa Phàp.

Tru'à'ng h9'P minh hOÇ1

----------------Ml,lc tiêu nghiên cïru : Tlrn htêu ban chat moi Iiên hè giua di cu' va phàt trlên vùng thôngqua phân tich chien hroc va céch tinh toàn cùa ngu'oi di lao dong di cu' và gia dinh ho.

sàng tÔngquât hiên tU'Q'ng di cU'

1- Phân tich Ijch sù qua tr1nh di cu'tu giai dean tièn thuôc dia cha dennay

12- Mô ta mô hinh di dân hi~n dÇlI ·1

Tac âôngcùa di cu tâi phMtriên và nghèoâ6i m;--Tôl sê nhân mann hai câu hài nghiên cùu:> cac yêu tÔ quyêt dinh cùa cac khoàn tiên gui vê(dâY co phài là rnôt kiêu bào

hiêrn? hay rnôt diêu gl khâcî);> tac dQng cùa tiên gui vê dÔi vâi hoat dl)ng sàn xuàtcùa cac hô gia dînh (à dây

là nhling nguèli làm nông nqhiêp),Dé trà lèli hai câu hôl này, tôi da thuc hiên rnôt diêu tra quy mô nhô dÔi vai 300 gia

dlnh, 300 hl) gia dinh, Khai niêrn gia dlnh mà tôi da su dl,mg là gia dlnh mà rônq, bacgÔm nhiêu gia dinh hat nhân. Tom lal, rnôt hQ gia dînh trong diêu tra riày gÔm rnôtchù hô vai nhiéu bà vq và con càl, Chù hô lai sÔng cùng vai cac em trai cùa mlnh,bàn thân nhling nguèli này cüng co nhiêu vq và con. Quy mô trung blnhcùa rnôt hQlà khoàng 20 ngùèli. Tât cà nhling nguèli này không chi cÙhg à mà côn làm viêc trênnhling mành rUQng tâp thé. Do cüng là rnôt dan vi sàn xuàtvà rnôt dan vi tiêu dùng.Diêu thu hùt su chu ycùachùnq tôi là quyêt dinh di cu là quyèt dinh cùa cà tâp thégia dlnh. Do d6 mà chung tôi lây dan vi thÔng kê là gia dinh.

: ~ }"~ ...

i-.,'2ti ',": "- .' ~.", "

.~ -.

D~n' v! th5ng .'kê :60h~!"hg ", . . .sân xuatnôngnghl~p, 'c; '''''. Cd dl" ",Authlhndà, .'(UPA).. :. ". " . ..', :\'" : . . ".' >:.. _ . '..50 c:!?thllri: q~ 2(câ'~'4.ô,i . 50 UPA.cé ft nhâ't môt ngLiol 6i, 8;1ang;l(en·song Se!,eg~L. lac dÇirig'ëli'cLi :~224 (73,4%)

-.~05.:~:~':~ :::;·.··.•··.'<j::;:,·.:;~,·: .."souPA.~6Jt·~~it môt ngLloldlBa~g h!,1 gOrn'.:>::c",lI(4:fê:.,,: .. çl.l cLllap,dQng èI ruréc ngoâl :.,'·Dan.so.:, . .-: :-J;.-:': 182 (597%) .

. ~·~c,hoÇl~6?n~,riô.~'g'ngnl~p.. ,.. .: ... - Gàc hOilt· dQng,kha'c '.. '.. ',' ... '- caè khoà('l thu nti~p , , ..'.~

;' :~.çac khoàn .ch i;'tIN:";I""":"""•. '~--'-,--,:,-"--'--,--;---,",:-,-~~''-' .,-'.,.,..;....,.:.:;.;,;.;I..·~.·. .. ·i"~~:-~:-±-....,...~,:!!":-~~o,.;...;;,;,.;,..,""",,!,,o::~;::: '. _Logo

:.lll~Logo

PhU'ong phâp

Mali là rnôt ruréc nàrn trong nôl dia không co duèmg blên.BônqSénéqal dem l;;lisuc sÔng cho vùng vôn là khu vue dUng thù ba trong sô nhling .vùng nénq nhàt thêgi6'i. Vào mùa khô, nhiêt de;> co thé lên tai 48-50 de;> C và luôn giû ôn dinh vào.ban ngày.Cac ban hay nhln bàn dÔ thành phô Kayes. Lang nârn xa càch nhât mà tôi nghiêncùu càch dia diém này 70km theo duàng dât. Tôi da chQn ngau nhiên bÔn làng vùng

SI Kh6a hoc Tam Dào 2009

thuonq luu và bôn làng vùng ha luu, Tôi da di thàrn cac vi truèlng làng và sau d6 theodanh sàch cac hô gia dinh, tôi da rut ra rnôt danh sàch ngâu nhiên g6m 305 hô. Khikêt thùc diêu tra, tôi da tinh dUÇ1C 224 gia dinh (73%) c6 ft nhàt là rnôt ngubi di cu (dicu nôi dia ngay tÇli Mali hay ra nuoc ngoài); 59%56 gia dinh này co it nhàt là rnôtnguèlidi CU ra ruréc ngoài.

Bàng hài tôi sù dunq trong diêu tra này là rnôt bàng hôi cô diên vai rnôt mô dunnhân khâu hoc - cac thành viên, cac quan hê gia dinh, tuôi, qiâo duc, trài nqhiêrn dicu - ghi theo danh mue nguèlidi cu và thèli diêm di cùa ho. Sau d6 con c6 4 mô dunnïra - cac hoat dônq nông nqhlêp, cac hoat dQng khâc, thu nhàp, chi tiêu. NhClng ailàm nghiên cuu dinh tfnh c6 thé n6i râng công viêc này chânq c6 ynghïa: cac gia dinhc6 thé luê1ng Il! khi trà Ièli nhClng cau hài nhay càm dèn v~y. Hon nïra, c6 thê c6 nhClngsai s6t trong viêc.do luèlng cac biên 56. Vi thè tôi xin nhàn rnanh vièc nhling nguèlidi CU thuèlng gùi vê gia dinh cac phiêu mua hàng - cac tùi cao IUClng, lac, dâu, v.v.T6m lai, rât ft tlên rnàt dUÇ1c chuyên thâng tù nguèli di CU vê cha gia dinh. Cac gia dlnhchânq hênqâp ngùng gl khi cha tôi xem nhClng phiêu mua hàng này. D6 là nhlingdçt gùi hàng 56 IUÇ1ng lan - rnôt dèn hai lân moi nam -, viêc dành gia nhling khoàntiên gùi vê do d6 dânq tin c~y.

Câu hài dâu tiên liên quan tai yêu tô quyèt dinh mue tiên gùi vê. à dây cac khoàn-tiên gùi vê là nhClng khoàn khônq 16.

TrlJ'à'ng h9'P minh hoa

Mire nèn kiêu hôl trung blnh mÔI lac dQng diel1* giri vê .trong nam 1996 xét theo nai cu tru

Ndl cu' trû

MaliPhapBi> blin NgàseneçetCac mrec Tay Phi khécGabonCac nuee Trung Phi khécCac rurec khéc (lIbl, A r~p xèut,v.v.)TJng

Ti lç ngu'àl dlcu' girl tlèn

vS24,686,832,231,235,754,238,910058,6

Mire tlèn girlTB (trnh bâng

Fcfa)

183437746984029013000928611543166966286072400464

Khoàng cachchuAn

. 46332626806855603188517193

213 922124869263569578748

nguJn : Gubert (2002)"nam gl&l, trên 18 tuôl, không c6 m~t t~1 ndl dl~u tra trên 6 thangoghl chu: 10'00 Fafc = 1,52 euro

~ Nêu tinh tÔng eQng cô 120 000 ngliài Mali dang lac dQng và sinh song 41 Phép, chiriêng nam 1996, tông sô ttèn hç giri tir Phàp vê Mali lên téi khoàng 93 ti Fda (120000 x775 000) ..

(Dê 50 sénh, sô lieu ehinh thirc cùa BCEAO = 46 ti Fda)

.Bàng này cha thây rnïrc tiên gCli trung blnh tinh theo nCli cu tru cùa nguèlidi cu:+ tY I~ nguèli di CU thuc hiên chuyên tlên (tù Mali: 114, tù Phàp: 90%)

Tac aông cùa di cL1 té1i phM triên và nghèo aai ml

+ rmrc gui trung blnh hàng nàrn tfnh theo môi nguai di CU: 775 000 francs CFA,tuang duang 1.200 a~rô và 36 triêudÔng. S6 tlênnày d6i vélicac anh chi c6 phàilà nhiêu không?

Nguyen Th! VanSo véli công nhân lac dong nguai Viêt Nam di Malaysia thl 56 tiên này quà là Iéln.

[Flore Gubert]Diêu tôi rnuôn chi ra cha cac ban thày là vai trè tuang d6i quan tronq cùa luqng tiên

gui vê dÔi véli cac hô gia dinh nhàn tiên, Tham vonq cùa bàng này là chi ra su chênhlêch giCta cac khoàn tiên gui vê và chênh lêch luqng tiên giCta nhCtng nguai di cu toicac rnrôc khàc nhau, rnïrc chênh lêch này trên thuc té cüng là su khàc blêt vê rnïrc

$.. • - , ,.. •

song glua cac nuee nay.

TrU'à'ng hop minh hOQ

-Thu nh~p hàng nâm Iheo ~àu ngOOi cùa cac UPA tlnh Iheo mltC ~o di Cl1 qu6c lê. nâm 1996

Ngubn Thu nhâp blnh quân dàu nQl1èri

UPA kMng c6 ngl1ài di co UPA c6 ngl1èridi w ra nuocra nl1àc nQoàiln=123\ nQoài In=182\

Thu nh~p ICfnllng nghi~p 30400 22139Thu nh$p phi nOng 19904 6214Thu nMp ICf di w(·, 10415 53810Tién kiéu h6i 7227 23714T6ng 67946 105878NguOn: Gubllff (2000)

Chùnq ta nhân thày râng:

+ Cac gia dlnh c6 nguai di cu giàu han nhCtng gia dinh khac:+ Cac khoàn thu nhâp tù bên ngoài (tiên gùi vê cùa nguai di cu và cac 10Çli hlnh

chuyên giao khâc không mang tfnh tài chfnh) lên toi 76.000 francs CFA. N6i càchkhàc, ba phân tu tÔng thu nhâp cùa cac gia dinh c6 nguai di cu c6 nguÔn g6ctu nuée ngoài;

+ Cac gia dinh không c6 nguai di cu ra nuee ngoài cüng nhân duqc cac khoàntiên chuvên vê (cùa nguai di cu trong nuée gui vê hay cùa cùa nhCtng nguai dicu không là thành viên trong gia dinh):

+ S6 tiên gui vê cùa cac gia dlnh c6 nguai di cu thàp han 50 vélicac gia dlnh khôngc6 nguai di cu. Không chi phân tiên ho nhân duce ft han mà gia tri cüng ft hanxét theo thu nhâp tuyêt d6L

Tôi da chon ra hai làng. Làng thu nhât nârn à thuqng luu noi c6 nhCtng nguai dicu (48% 56 hô, 20% da di cu sang Phâp) và làng thù hai là noi gân nhu gia dinh nàocüng c6 nguai di cu à Phàp. Tôi da nghiên ciru tÔng thé ca càu thu nhâp: d6; vôi làngc6 di CUsang Phàp, 86% thu nhâp cùa làng dên tu bên ngoàL Cac 56 Ii~u này dem

EI!I Kh6a hoc Tarn Dào2009

lai rnôt y niêrn vê rmrc dQ h?u quà co thê co dÔi vôi làng này trong truèmg hep d6ngdi cu tù làng này dlnh lai, " ,

-TrU'à'ng hop minh hOG\

Ti l, dl cu. trong hallàng

TI I~ UPA c6 lham gia di CLI (%lTâl cà cac nai dênNLI&cngoàiPhàp

Cd eâu thu'ih.p eùa eâe h\ng, 1996

DJlmékon

46,0%40,0%20%

Gakoura

90,7%69,3%66,7%

l.2'llo

Gakouro

0.3%

Dilmek..,

• Farm-eamed incarne

o NOrHarm eamed Incarna

• Rernlllances

I!JPensions, rents

-TrU'à'ng hop minh hOG\

Thire nqhlêrn : l1àc 111ç1ng toén kinh té rnôt hàm chuyén giao.

Thuc nqhiêrn dl1çtc tién hành qua vlèc dira vào 3 biên 56 choc (bién cô)trong hàrn hôl quv, dl1çtc do trong vàng 12 thang tnroc khi tiên hànhdièu tra :

- 50 thành viên trong gia dinh không trông trot nam 2006 do ôrn dau;

- 56 thành viên qua dài;

- Mé?t bién 56 sëc (bién co) vè thu nhàp nông nqhièp dl1çtc dành gia tù'cac 56 li~u.

Ba biên này cha thâv càn phài tfnh dén cac loai rùi ro khàc nhau màgia dlnh co thé g~p phài : rùi ro vè bënh tât hoàc tù' vong, dài hôl phàico cac khoàn chi bât thl1àng và co thé dé I~i hàu quà cha thu nhàp cùagia dlnh và cac rùi ro Iiên quan tài hoat d.(lng sàn xuât nông nqhlêp,

Tac dông cùa di eu tOi phM tri§n và nghèo d6i ID:

Bây già hay phân tich cac yêu tô quyêt dinh'dên viêc glii tiên vê. Tôi da tim câch giàithich vê s6 tiên gLtivê cùa moi ngl1ài di cu theo mot s6 Il1gng biên nhàt dinh, dâc diêmcùa ngl1ài di cl1- s6 tiên tinh theo lïra tuôi, trlnh dô qiâo duc, vi thê trang hô gia dinh vàgia dinh. Tôi da sù dunq mot biên khàc khi xem xem liêu s6 tiên gLti vê co quan hê vôinhûng cu sôc rnà gia dinh phài trài qua: bênh tât, ngl1ài thân qua dài, rnàtrnùa trôngcây. Mue tiêu là xem xem lièu tiên chuyên vê co giCl chire nang bào hiêrn không.

Kêt quà cha thày co quan h~ tY I~ thuàn: nèu cac cu sôc càng tang thi tiên glii vêcünq tànq.Dây là mot kèt quà mà ta co thê doàn tnrôc nèu cha rang di cu.duoc thirehiên dê bào hiêrn rùi ra. .

Truonq hop minh hoa

Phân tich cac u'étc tinh cho thâv co tY I~ thuàn khé ra ràng vè con 50giü'a cac biên co gia dlnh g~p phài và mû'c tièn glii vè mà gia dinhnhàn du'Ç1c

= phan ung co thé dl! doén du'ç1c nêu gia thiêt ràng cac gia dinh changu'èti di lac dônq di cu' nhàm co khoàn phèng ngù'a rùi ro. Phu'dngdiên này cân phài du'ç1c tinh den trong qua trinh dê ra cac chinhsach di cu' ké cà 0 runïc di và rurôc den.

Cac kêt qua cO'n'ç(cho thâ'y caf khoàn tiên glti vê se nhiêu hon khiquan MJ1Q hàng gân hon, vi già thiêt ràng quanhè ho hàng gângOi se khiên bên glti và bên nhân co 'thé tin tu'ong nhau hon và cotréch nhiêrn hdn.

, Dâu là tac dong cùa cac khàân tiên glii vê d6i véi hành vi ~ân xuàt cùa cac gia dinh?. "Tôi rnuôn chi ra à dây rang hê quà tiêu circ cùa cac khoàh.tiênqùi vê (khièn ngl1ài

nhân không côn quan târn dên hoat dong sàn xuât) co liên quan truc tièp tai vai trà 'bào hiêrn nhu da nêu. Bang trirc qlàc, lièu cac ban co thé hiêu t~i. sao? Diêu này d6ivôi cac ban co thê xem là duang nhiên khônq? .

Pham Th! Hông Hoa"Diêu này d6i vôi tôi co phân dl1ang nhiên. Cân phài tinh dên bôl cành. à Vi~t Nam

co tnrènq hçp cac khoàn tiên glii vê dugc sù dunq cho giài tri chang han. ~i chung,cac khoàn tièn glii vê duoc dùng cho nhClng nhu câu cùa gia dinh chu không phài làdê hl1àng Igi tLt trg câp. Vi~c sli dl,lng cac khoàn tiên gûi vê khac nhau giCla cac giadinh. Vi dl,l, à tinh Bà Rja Vung Tàu, 90% hO gia dinh cùa mot làng co ngl1ài di cl1 ra

,nl1ac ngoài sau nam 1975. Làng này da trà nên giàu co. Cac khoàn tiên gûi vê dl1gcdùng dê xây cât nhà cûa, 'dâu tl1 vào mua tàu danh bât hài sàn.

__:m Kh6ahoc Tam 8ào 2009

Lê Hoàng NgQc VènTrong rnôt nghiên cïru tiên hành tai Thành My thuôc huyên CÙ Chi, cac giaJflnh co

ngubi di Cl! ra nuée ngoài sù dl,mg rnôt cach hiêu quà cac khoàn tiên này. Không rnôtgia dlnh nàongùng hoat dÇ>ng sàn xuàt, ngubi ta dâu tu vào vlêc phàt triên câc nghêtruyên thông trong xâ, vào qlào duc và hoc nghê.

[Flore Gubert]Tôi không nghi ngb vlêc co nhClng khàc biêt vê hành vi song chunq ta co thé d~t

ra câu h6i liêu kh6 khan trong vlêc tao ra môt chu trlnh sù dunq tiên hiêu quà mangIé;l.i Iqi [ch à tàt cà cac khâu không phài là do môi tn...(bng dâc biêt khé khan? Kayeslà môt vùng bât \qi xét vê diêu klênkhl hàu, vlêc da dé;l.ng hoa cac loai hlnh hoatdQng ràt bi han chê. Ré ràng là cac gia dlnh c6 nguÔn tu bàn g~p nhiêu kh6 khanhon trong vlêc da danq h6a cac loç.i hlnh hoat dÇ>ng cüng nhu dâu tu vào do. Cacca hQi bi han chè. . .

Dây là rnôt vài yêu tô cha phép chi ra cac h~ quà không mang tinh khich I~ này,Giài thich nhClng su khàc biêt này nhu thê nào? Tai sao?

prU'àng hop minh hoa

Trang bi nOng cv và nhân Il,1'c cùa hO

TOng hOkhOngcO ngllài hOcO ngllài di zdi Cil Cil P>lzl(n=303)In=811 In=222\ (')

'Yo hO 5a hlhJ:mOtcày ·19'At 15% 20'At -1,07 0,28mOI cu6c 50% 30% 580/, -4,46 0,00mOI xe ba gâc 45% . 25% 53% -4,46 0,00mOtmâv ciec 13% 9% 15% -142 016

NhAn hIC cùa hO :50nam glat 4,0 3,0 4,4 -4,24 0,0050phv n(Jo 5,5 3,4 6,3 -Q,21 0,0050 tré em la 07 1 1 .1,97 005

n~u6n:Azam al Gubelt (2002)('"): IhÙ'nghltm 10 aénhtrung blnh

Bâng này cho thây:+ CaC gia dlnh c6 ngubi di cu duqc trang bi tôt han;+ cac gia dlnh c6 ngubi di cu Ié;l.i c6 nghjch Iy là co nhiêu nam gioi, phu nù và con

céi han;

Tacdông cùa di cu tai phat triên và nghèo d6i m:'5:'; :

TrU'à'ng hop minh hoa

Giâ tri san 11Ic;mg, tinh theo rnèc di ClI (dem vitlnh : ml>lnghln Fcfa)

T6ng HOkhOng cohO co nglJÔ'idi ClI 1

ngllÔ'i di Cil P>III(n=303) -(n=81) (n=222) (0)

Sân Il1Q'ng, 1995 435,8 303,9 484,0 -4,15 0,00Sân Il1Q'ng,1996 365,7 311,3 385,6 -1,85 0,07San Il1Q'ngIheo "àu lao "Ong, 45,2 46,3 44,9 0,37 0,711995Sân Il1Q'ngtlnh Iheo "àu lao "Ong, 42,9 54,4 38,07 3,28 0,001996Nguôn: Azam el en/ben(2002)(0): Thù nghlem 50 silnh lJung binh

~ M~C dù vén và lac dông dU'Ç1c cài thiën, nang suât nông nqhiêp cùa cac h(>nh~n tiên gùi vê lai thâp hon .

MQt bang khàc miêu tà rrurc sàn xuât trong hai nàrn:+ cac gia dinh c6 ngLlài di cu dat dLl<;1c rnùc sàn xuàt cao han. Song chung ta c6

thê dang so sành nhCtng diêu khâp khiéng;+ nèu chunq ta quy sàn ILI<;1ng vê s6 ILI<;1ng ngLlài lao dQng, kêt qua phân tfch sé

khàc di d6i vôi nâng suât: cac rmrc dQsàn ILI<;1ng dêu tLiangduang giCla cac giadinh c6 và không c6 ngLlài di CLl, song trong nàrn tiêp theo, kêt quà I~i kém did6i vé1i cac gia dlnh c6 ngLlài di CLi.

Nèu cac anh chi doc cac kêt quà này mà không c6 lài giài thfch di kèm thl cac anhchi sé giài thich ra sac vê nhClng khàc biêt này? Tal sao khi c6 nhiêu ngu6n fu bànhan thl sàn xuàt cùa cac gia dinh c6 ngLlài di cu lai thàp han?

Lê Thu HltO'ngVi thài gian sàn xuàt it han?

[Flore Gubert]Dung v~y, à dây chùnq ta quay lai tac nhân không khuyên khfch sàn xuàt, song

cüng c6 thê con c6 nhClng tac nhân khâc,

Trân HoàiDây c6 phàl là mot vàn dê vê chàt ILI<;1ng dât?

[Flore Gubert] .Chfnh xàc, Chûnq ta c6 thê hlnh dung rang dât cùa cac gia dinh c6 ngLlài di cu là

dât xàu, Chûnq ta I~i quay trà I~i trà ng~i luc tnréc: dù không kê dên yêu t6 c6 ngLlàidi CLl, cac gia dlnh này vAn sé (;6 rrurc sàn xuàt thàp han bài VI dât tr6ng cùa ho xàu,

:m Kh6a hocTarn Dào 2009

Pham Minh TiènSo~g cüng cân phài tinh dèn diên tich dât và sân·luc;1ng theo ha tùy theo tinh hlnh

trang thiêt b], '\ .\

[Flore Gubert] .châc chàn là v~y. cân phài dành gia cà diên tich dât ho co.Tôi cung càp cho cac ban rnôt vf du khàc. Hay tuàng tUc;1ng là tât cà cac làng co

nguài di CU dêu nârn à vùng ha luu Kayes. Già dinh là co rnôt ca quan làrn du an phàttriên dên vùng này dé thl diêm môt du an tnrôc khi. rnô rônq ra toàn vùnq và chonnhCtng làng à vùng thuc;1ng luu dé thi diém trônq thÙ cac loai giông da duco cài thiènhay rnôt kY thuât moi. Chùnq ta co thé hlnh dung râng khàc biêt giüa hai nhém làngà vùng thuc;1ng luu và vùng ha luu là do su tôn tai cùa duan phat triên ké trên. Chùnqta co thé hlnh dung ra rnôttà nhCtng tac nhân dôc lâp'kriàc không liên quan toi di cudé giài thich cho nhCtngkêt quà quan sàt duce trang nâng suât. Dé chàt chë, cân phàinho râng co nhiêu tac nhân khàc truéc khi kêt 1);l~nNê tac dQng càn trô cùa tiên gùiv~. Cân phài lâp luân cà tU phuang diên chàt IUc;1(l~A1âtd6ng dêu, diên tich dàfngangbang, su can thlêp cùa du an phàt triên, v.v.

Chùnq ta hay tâp trung xem xét bàng gioi thiêu nièu quà ky thu~t

Khai niêm nay co tinh tuang dôi: véi rnôt khôl IUc;1ng công viêc, tu bàn và dât dainhàt dinh, hiêu quà là sàn IUc;1ng tôi da co thé dat dUc;1c cùng voi nhüng yêu tô sànxuât này; chùnq ta quy chiêu vê hQ gia dinh dat dUc;1c sàn IUc;1ng cao nhât và sau doxêp loai cac hô gia dinh theo thù tl,l giàm dân, Cac ban sè thày là co ràt nhièu gia dinhco nguài di CU lai nâm à vi tri cuôi bàng. Voi rmrc sàn IUc;1ng nhât dinh, cac gia dinhnày dat dUc;1c rrurc sàn xuât trung blnh thàp hon rât nhiêu so voi cac gia dinh khôngco ngubi di cu.

Công viêc này xuât phàt tU rnôt càrn nhân trang qua trlnh diên da. Trang khi diêutra, tôi da nhàn thày râng co diêu gl do à càp dQ suc lac dQng và huy dQng suc lacdQng. Tôi da thire hiên diêu tra cùa mlnh trang mùa khô, khi cac gia dlnh roi rai hancà. Cac gia dinh không co nguài di cu thl không co nhiêu thài gian dé trà lài diêu tracùa chung tôi nhu cac gia dlnh khac. à nhüng làng mà hâu hêt cac gia é1nhco nguàidi cU sang Phap, nguài ta mài tôi ng6i, r6i cùng nhau uông trà, tôi co cà bu6i sangvoi hQ. Khi quay trà I~i Phap, tôi da tl,l d~t ra câu haî vê muc dQ lac dQng giüa cac giaé1nhco hay không co nguài di cu.

Phan ling cùa cac b~n co thé là di CU và cac khoàn tiên gùi vê nhln trong t6ng thélà co tac dQng tiêu cl,lc: do là mQt mon tr<;1 câp, mQt thai dQ cùa kè thl,lc 1<;1i. Dù v~y thlvân co nhüng h~ quà tfch cl,lc. Chung ta da không noi vê câp dQ kinh tê trung mô. Corât nhiêu diêu cân noi dèn à dây - ca sâ h~ tâng, xây dl,lng cac trubng hQC, chi phi chav~n hành, phàng chua b~nh. à blnh dQ phat trién xa hQi, tac dQng tich cl,lc ra ràng làkhông thé phù nh~n. MQt khfa c<;inh tich cl,lc khac nüa là khi co khoàp tr<;1 câp này, cacgia dlnh .cp thêm nhu câu và nhU v~y là t~o ra hi~u ung nhân rQng éi6i.voi kinh,t~ diaphuahg; Cac ho~t dQng dU<;1c 'mà ra và duy tri nhà vào sl,lluu.thông cùà tiên tr<;1 câp.

Tacdông cùa di eu té1i phat triên và nghèod6i m

Lê Thu HltO'I1Qvê bàn sàc cùa ngvai di cv, cô nghiên cùu vê cQng d6ng kiêu dân hay vê nhting

ngvai di cv theo hop d6ng lac dônq? NhÜllg ngvai di cv không phài là nhïrnq ngvainghèo nhât cùa cônq d6ng, cô co phân blêt gitia cac rmrc sÔng không?

[Michel Bruneau] ,vê sI! khâc biêt vê khà nâng dàp (mg cùa cac gia dinh dÔivoi diêu tra, tôi Wh6i liêu

cac gia dinh không co ngvai di cv (da giti I~i nhting suc lac dQng nâng dQng han) cobi thùc dây han nhÜllg gia dinh khàc trong viêc da danq hoa cac hoat dQng cùa hobên canh sàn xuàt nông nqhiêp? Co lé dây là giài thich cho viêc cac gia dinh này bânrôn han cac gia dinh chi d~c blêt tâp trung vào nông nqhiêp?

[Jacques Ould Aoudia]Tôi rnuôn hoan nghênh nghiên cùu cùa Flore mà theo tôl là co hai gia tri chù y~u:

+'cunq.càp thông tin vê hành vi cùa cac gia dinh è lal quê hvang;+ cung câp phvang phâp luân qiùp hiêu vlêc làm th~ nào dé trénh dvqc nhïmq

cal bây, nhÜllg càn trè, nhÜllg dinh kiên trong diêu tra.DÔivél tôi vlêc tàch bach mol nguyên nhânco thé dâc biêt quan tronq dé co thé cô

I~p nhÜllg gl mà chung ta cÔ gâng tlrn ra.Nghiên cùu này nhârn danh gia tac dQng tu cac pham trù - tiêu thu, dâu tv, nâng

suât, bào hiém -là thuàt ngti cùa cac nhà kinh t~ xern xét cac ca nhân nhu là nhïmqngvai co hành vi duy Iyvà dÔivoi ho, theo rnôtcàch nào do, vàn dê phàt triên da dvqcgiài quyêt. Tôl càrn thây râng con cân phài quan tâm d~n cac pham trù khàc co quanhê voi quyên hrc alàng xâ. Cac nhà kinh t~ hoc phàt triên lai loai bô nhting pham trùnày. Vân dê nâng suât c6 thé không nhàt thiêt là quan tronq. Vai v~, vi thè, khà nânggâ chônq cho con gai, d6 là nhÜllg pham trù mà nhà kinh t~ hoc không nhln ra. Thangphân tich kinh t~ già dinh là vân dê phàt triên da dvqc giài quyêt.

[Flore Gubert]vê di CVtheo hop d6ng, ngày nay tlnh hlnh không con nhu xira. Co niêrn hy vonq

tlrn dvqc vlêc làm song bàn thân ngvai di CVtnréc khi di lé;li không co rnôt dl! dinh rôràng. Thai han di cv là diêu không doàn dinh dvqc vôi tât cà moi ngvai - 6 thang trongtrvang hçp thàt bal cho toi 35 nàrn trong trvèmg hop thành cônq,

Di CVlà rnôt hiên tvqng khà lâu dai trong vùng này. MQtvài gia dlnh co nhÜllg ngvaithân di cv tu nhÜllg nàrn 1950. Dé co thé trà lai, hân cân phài co nhÜllg sÔ li~u trvocdi cv. à cac làng, khai ni~m vê giai tâng hây con bam rê sâu. Ngvai ta phân IO<;li rathành ba tâng lop xa hQi: con chau cùa ngvai nô I~, cac dâng câp (phvang hQi) vàquy tQc. Luc dâu, di cv chi co atâng lop quy tQc nhvng r6i sau do no lan t6a và giadây xày ra amQi tâng IOp. '

CuÔi cùng, tôi hoàn toàn d6ng y voi nhÜllg phat biéu cùa Jacqueis.; ,Ml,lC tiêü 'ciJangvai chù gia dînh alé;li làng không phài là vân dê nâng suât. Trong chuc nâng mangtinh ml,lC tiêu cùa ông ta, rô ràng con co cà vân dê vi th~, thai gi~1) dé thvang Ivqng,diêu hành cac công vi~c làng xa. Dé dvqc thuy~tphl,lc.vê diêu này;'chung ta thây rângquy mô cùa gia dlnh cüng co vai tro. Ngoài ra vi~c t~p trung vào cac khia cé;lnh kinh

!II Kh6a hoc Tam Dào 2009

tê theo tôi cüng là xàc dâng bôi lé nguèti di cu mong muôn tiên gÙi vê không chi dùngcha vlêc dat duce vi thê này hay vi thê khàc, ho côn muôn râng gia dinh minh Wchùdé cuôl cùng không cân phài gÙi tiên vê nüa.

Ngày 4, sang tha Nam ngày 24

Nghïên cCru trlJà'ng hQ'P: Thaï 'Lan, Lào[Michel Bruneau]Tôi sé giai thiêu hai nghiên cuu truètng hop, rnôt tiên hành tai Thal Lan và rnôt

tal Lào, dêu duqc thire hiên trong khuôn kh6 cùa chuong tr1nh Iiên ngành quôc têCHATSEA - Challenge on agrarian transition of Southeast Asia. Tôi sé n6i vê cac làngnârn à vùng Dônq-Bàc Thài Lan, gân Khon Kaen - cac làng Ban Non Tae và Ban ThaSong Korn à' Changwat Mahasarakam - và sau d6 là làng Ban Sivilay à lào.

Thal Lan phàt triên tàp trung chù yêu à vùng trung tâm qân Bangkok và trong vùngEastern Seasboard, rnôt khu vue công nqhièp mai phàt trién gân dây. Trung tâm nàyda thu hùt phân lan di CU nôi dia. SlJ phàt trién công nqhièp và dô th] h6a ngoài vùngtrung tâm này dién ra doc theo rnôt hành lang dài nol c6 cac CO sà' san xuàt côngnqhiêp vùa và nhà thu hùt rnôt luqng nhân công nông thôn tù cac vùng xung quanh.Hai làng duce nghiên cïru bà'i Jonathan Rigg trong quânq thèti gian càch nhau 20 nam- 1982-2008 - à qân vôi hành lang tâng truàng công nqhiêp và dô th! này.

La"transit ion aqralre" en Thaïlande

)..

lm tr,olfCJ dt 1 vinagl$dJJ Noa:l ;

ChUng ta së xem xét rnôt phàn lan di CU nôi dia. Cho dên nhüng nàrn 1950, ThalLan van con à'trong rnôt hê thÔng mà Rigg xem nhu là rnôt « xâ hôl truyên thônq » taicac vùng nông thôn, con tôi thl qol là « tiên-tu ban » - tù chi chinh xàc han xét vê cac

Tac dông cùa di cU tOi phat triên và nghèo d6i m;u

quan hè sàn xuât giiia thành phô và nông thôn. I\Jhiing su luu dQng luc d6 b] han chè,Dai sÔng tàp trung alàng, dua vào nên sàn xuàt nông nqhiêp tu tuc (cây lùa): c6 râtft can thiêp cùa th! truang.

Sau nam 1950, da c6 rnôt su chuyên dich dâu tiên duçtc khôl dQng. Nông nqhiêpvan nârn atrung tâm cùa cac hoat dQng cùa phân Ion dân làng. Cha dù nông nqhiêpda bât dâu duçtc thuonq mai h6a th1 cac hoat dônq phi nông nqhiêp vânchua phôbiên. Trang nhlÏl1g nam 1980/1990, rnôtsu chuyên dich nông nqhiêp lân thù haî dadiên ra cùng vai d~c diêm là mot su tang truètng dô th! và công nqhièp (cac hành langvà trung tâm), diêu này da làm gia tang tôc dô trong cac dàng luu dong và di cu vàsu sinh sôi này nô cac công vièc phi nông nqhiêp ètnông thôn.

Ban Non Tas và Ban Tha Song Korn nârn càch Mahasarakam 10 cây sô, Nghiêncuu dâu tiên duçtc thuc hiên t~i 81 hô gia dinh, don vi kinh té cùa diêu tra.

Haï ngôï làng à 8ông Bâc Thaï Lan

• BU'ong cài Khon Kaen à Mahasarakam: Ban Non Tae,Ban Tha Song Korn. _.

• Bièu tra dau tiên thuc hiên nam 1982-83 (81 hô), 509 csnhân.

• Bièu tra lan 2 thuc hièn nam 2008 tai 96% hô, 49% dânda roi làng.

• Di cu: 48% VI Iy do công viêc, 36% do két hôn, 15% didoàn tu gia dlnh.

• 60% di cu rai cac tlnh khàc: Udonthani, Kalasin,Nakhon Ratchasima và dàc biêt là Bangkok.

• BO'n v! dièu tra: hé? (trung blnh 6,28 ngU'oi).• Nam 1982-83, hoat dônq nông nqhiêp gia dlnh theo

càch thïrc qiùp dà và dôi công tronq cùng gia dinh.Trang luc dong vai tro chù dao.

Nam 1982 tfnh trung blnh rnôthô gia dinh c6 6,28 nguai qôrn: chu hô, cha me cùachu hô là nguai da sÔng èt d6 tu hon 6 thang, con trè duai 6 thang tuôi, nhiing nguaingoài tarn tru thuang xuyên, nhiing sinh viên sÔng xa gia dlnh song van duçc gia dinhchu càp, ho hàng cùa chù hô làm viêc ètbên ngoài tù trên 6 thang song van duçtc coilà thành viên cùa gia dlnh và van d6ng g6p vào ngân sàch cùa gia dinh.

SI,Isa sành vai 20 nam càch biêt này cha phép c6 duce nhiing quan sàt tu phuCingdiên nhân khâu hoc,

mil Kh6a hocTam Dào 2009

Yéu tô dân sô

• Tuôi trung blnh cùa chù hô: 46,6 vào nam 1982 và 59,5 vàonam 2008. .

• Nam 2008, 25% 50 chù hô là vrJcùa cac chù hô cü.• Thanh niên di tlrn vlêc phi nông nqhiêp.• Giàm cung û'ng lac d(>ng làm trong nông nqhiêp rnôt phan do

co gioi hôa.• M(>t phan dat dé ài, cho thuê hoàc bô hoang.• Giup da nhau hoàc dôi công dan bién mat.• Ty lê sinh giàm, tuôi tho tang: tuôitrung vj (a giÜ'a) nam 1982

là 20 da tang lên 37 vào 2008.• Nhàm dân 15-59·tuôi chÜ'ng·lai do tlnh tranli} di cu, Ty lê

son~ phu thuôc không thay do;, solU'rJng' tre em ngày cànç ltdi va thay vào d6 là ngU'oi cao tuôl.

Quy mô và tinh phû'c tap cùa hô gia dinh

• Nam 1982-83, moi hô c6 6,28 ngU'oi và nam 2008 chi con là4,7.

• Hiên tU'rJng này dU'rJc giài thich b_ai su' sut giàm thê thàm cùakhà nang sinh sàn: nam 1960 môi phu nü sinh 6 lan và giàmxuônq con 1,9 làn vào nam 1996.

• Gia dinh hat nhân chuyén sang kiéu gia dinh ma r(>ng hon:thêm con dâu và nhât là cac chàu dU'rJc gÙ'i cho ônq bà trôngnom (liang /aan).

• Nam 2008, 95% trong 50232 dân trong dô tuôi lac d(>ng cùacac hô dù di làm acac tlnh khàc van song tal nhà cùa minh alàrtq.

• CO' sa ha tang, dU'ong xà, phuonq tiên công c(>ng dU'rJc càithlên cho phép khà nang luu d(>ng này.

• Trong 50 nhÜ'ng ngU'oi di cu : 47% toi Bangkok rônq Ion hoàcEastern Seabord, 40% dén cac tinh khàc aDông Bâc.

• Trong giai doan cac nam 198.2-2008, cac h(> dân cùa 2 ngôilàng da mat di su' gân két kinh té xâ hôi và van hoa.

Dôi vai tnràng hop rnôt xà hô] tiên-tlJ bàn, vai trè chù gia dinh duoc kê tuc bai contrai boâc con ré chû không phài là ngl1è1i me, vôn vân tiêp tuc giL.r vai trà là rnôt ngl1àibà trong gia dinh. Diêu này cà nghïa là nhL.rng ngl1ài con trai ra di làm viêc anai khàckhi ngl1ài me trc thành chù gia dinh. Chùnq ta nhân thây cà rnôt su giâm bot vê quy

Tek aông cùa di CU toi phat triên và nghèo a6i lEm

mô hô gia dlnh - tù 6,28 nguài xuônq con 4,7 nam 2008. Dây là xu huang chung cùacà nuee. N6 cha thây su sut giàm dang kê vê tY suât sinh, tY I~ sinh và su cài thiên vêsuc khàe (giàm bat tY I~ tù). Tuai trung V! da dich chuyên tù 20 lên tai 37.

Dây chàc chan sé là tlnh hlnh Viêt Nam g~p phài trong muai nam tai bài lé qua trlnhchuyên dich này dien ra tuang ung vai su phât triên kinh tê, su gia tang cùa tfnh luudônq, cùa cac công viêc phi nông nqhiêp cüng nhu su cài thiên rrurc sÔng và qiàoduc. Con cài không con quan tâm tai viêc làm nông, và cac bâc cha me thi khuyênkhich con cai theo huang này. Thành phân cùa gia dînh dông thài cüng thay doi.

Cà hai làng dêu da mât rnôt phân dô gan kêt kinh tê-xa hôi và van h6a cùa chùnq:nam 1980, cac hQ gia dlnh dêu phàt triên thành viên ngay t<;li dia phuonq, con trai vàcon gai dêu kêt hôn véi nguài trong vùng (cùng rnôt tong hoàc cùng rnôt huyên) vàho làm viêc à gân nhà. Nam 1982, 45 nguài làm viêc à nai khàc ngoài làng. Trang s6nhüng nguài này, 62% làm viêc trong cùng tlnh, 26% t<;li thành phô Bangkok và 10% àruréc ngoài (Iàm viêc theo hop dônqtai À râp Xê ut, Irak hay Lybie). Nam 2008, côngviêc trài rônq han vê không gian song chù yêu vân là trong tinh nhà hay càctinh vàthành phô gân d6. Diêu này c6 thé giài thfch dugc bôi su phàt triên cùa rnanq luaidU&ng sa, cac phucnq tièn giao thông công cônq hay ca nhân, bài viêc mua xe ganmay: 95% trong tong s6 232 thành viên à tuai lac dQng cùa cac nhà trong làng, nhüngnguài vàn CU tru à làng, hàng ngày di làm viêc à nai khàc trong tinh; gân rnôt nùas6 nhüng nguài xuàt CU xa han vào nam 2008 da dên vùng Bangkok, à khu Eastern.Seaboard;40% dên cac tinh khàc vùng Tây-Bac.

Hay cùng xem xét dien tiên vân dQng cùa nhüng su luu dQng xét theo su chuyênbiên kinh tè-xâ hôi à càp do làng xâ. C6 ba thài diêm cân phài dugc phân biêt:

> Tnrôc nhCJng nam 1960 (xà hôi truyên thônq hay xà hôl tiên-tu bàn): di CU cônhan chê, chi mang tinh chàt dia phuonq hay à nhüng khoàng càch ngan. Hoàcd6 là di CU tuân hoàn (di di-vê vê dên Bangkok, cac khu khai khan vùng cao détrông cac loal cây thuonq pham nhu ngô, san, rnia duàng, trên cac vùng dâtthuôc lânh dia hoàng gia dôi khi b] chiêrn cu). Di CU nông thôn tao nên d~c trungcùa giai doan luu dong thù nhàt này;

> Nhüng nam 1970-1980: cac hê quà cùa qua trinh chuyên dich nông nqhiêp dâutiên da duce càrn nhàn bài su gia tang di CU và tfnh luu dQng, bài di CU di xa(Bangkok và cac vùng công nqhiêp vai dôi khi là su di chuyên trong mùa khô),bài sl,1 xuât hi~n cùa di cu theo hgp dông lac dQng (kéo dài trong 2-3 nam) cùanam giai da kêt hôn tai vùng Trung Dông. Trang thài kY mùa khô, nguài ta ghinh~n mQt di CU tuân hoàn, luc dâu chi là à nam giai nhung rôi da dugc nü giaih6a; tuai cùa nguài di cu giàm;

> Nhüng nam 1990 dên nay: nguài ta nh~n thây luU dQng gia'tang cüng nhu motmuc dO tang cao cùa di CU do vi~c Thai Lan da công nghi~p h6a m<;lnh mé (t<;lOra nhiêu vi~c làm trong vùng Bangkok, Eastern Seaboard và dQc theo chuoihành lang dô th! h6a và công nghi~p h6a). Nguài ta thây di CU qu6c tê bat dâusuy giàm VI nhüng Iy do chfnh tri cüng nhu nguôn cung vi~c làm khong lô trên thitruàng trong nuac. Tu di CU tuân hoàn, già dây nguài ta thl,1c hi~n di CU dài h<;lnvà ngày càng c6 thêm nhiêu thiêu nÜ trè chua I~p gia dlnh dên làm vi~c tronglinh vl,1c công nghi~p (d~c bi~t là tin hQc) tham gia di cu dài h<;ln.

&II. Kh6a hoc Tam Dào 2009

Trên thuc dia, chung tôi co rnàt trong rnôtvùng co hoat dong nông nqhlêp khôngdânq ké và là noi không thé phàt trién cây trông thâm canh dira vào nguôn rnréctllditiêu. Vùng này vôn di khà nghèo. Chung tôi quan sàt thây hiên tllÇlng co gidi hoa: maycày da thay thè cho trâu hay bô kéo, ngllèti. ta sù dl,mg may g~t-d~p khi thu hoach, Cosu giàm sut vê nguôn cung khÔi IllÇlng công viêc cân thiêt, di Cll giatâng vdi co thé làrnôt buée dêrn vào khoàng nhCtng nàrn 2000.

Chùnq tôi con ghi nhân:+ Co sl,lchuyên dân tù hru thông di cu nhCtng nàrn 1970-1980 trong thèti gian nông

nhàn sang nhCtng kiéu di cu thllètng xuyên han, lâu han và hlldng toi Bangkokvà cac khu phu cân cùa thành phô này;

+ Sl,I tai cân bâng cac luông di cu lùc này chù yèu là nCt gidi (d~c biêt là phu nCtchua lâp gia dinh):

+ Sl,I thay thê tfnh IllU dQngJhllètng nhât (di cu con lâc) do tâng trllàng cùa cacvùng hành lang gân hai làng..

Diêu này diên ra cùng vdi sl,l giam sut trong trao d6i giCta sàn xuât nông nqhiêp vàphi nông nghi~p. Vi~c khuyèn khich thanh niên tim klèrn công vi~c ngoài nông nqhlèprât rnanh mé. Ngay cà khi co rnôthê tlltllàng dllÇlC trao truyên bôi trllètng phàl « ngllètitrông lùa » th) gidi trè cüng không con tin tllàng nCta.

Tôi xin kêt luân bâng lài nhàn rnanh dên nhCtng chuyén biên cùa don vi diêu tra cùachùnq ta là hô gia dînh.

Chia cât không gian xâ hQi cùa làng dU'l1i tâc dQngcùa sI! luu dQng

• Cac thành viên trong hô gia dinh co thé chia cât v~ rnàt dia Iy. tôl nhièu d!a diém khàc nhau nhU'ng hô gia dinh vàn là rnôtdan V! sàn xuât, tiêu thu và quàn Iy dQc làp tl! chù.

• SI! chia cât cOng Iiên quan dén vièc da d~ng hoa cac hoatdçmg cùa cac thành viên trong gia dinh khi ho chùng s6ngduôi môt mai nhà.

• Pham vi sinh s6ng cùa con càt trong gia dinh ngày càng xatùy theo Il!a chen công vièc và nghè nqhièp.

• Thanh niên không côn nhièu thèti gian dành cha nhÜ'ng côngvlèc nhà nông n~ng nhoc,

• Quan hè vôi gia dinh gac dU'Ç1c duy tri qua cac h~ hQi trongnàrn kiéu nhu Tét (Songkran) vâ viêc sù' dl,mg diên thoai didQng.

Tac dông cùa di CU toi phat triên và nghèo doi' m, .

Nguyen Th! Vanà Viêt Nam tôi nghi tlnh hlnh cüng tuang tl,i. Buc tranh tong thé vê di CU cüng ràt

phong phu,.di cu nqi dia ràt quan tronq. Cac dàng di CU nông thôn-dô th! là vô cùngIon, dàc biêt là èJ rniên Bâc sau cac Vl,J thu hoach, Chung ta cüng nhân thây.hiên tU<;1ngnü h6a di cu, cac Iy do xâ hôi Iy giài cha hiên tU<;1ng này. S6 hô chi con c6 ông bà vàchàu cùnq rât Ion. Cac tac dQng kinh tê-xà hôi cùa di cu quôc tê là d6LtU<;1ng ducequan tâm ngày càng nhiêu cùa nhüng nhà nghiên cùu tâp trung xem xét quan hê hônnhân và gia dinh, giao duc con cài,

Phl1O'l1g Th! Thu HLtO'l1gChira c6 môt dlèu tra dài han nào diroc tiên hành vê di cu nôi dia tai Viêt Nam. Môt

sô nghiên cuu'tuy v~y da chi ra su giàm'bét quy mô gia dinh, 6 cac ~ùng' nông thô~,khi con cài dên tuai kêt hôn, chùnq ta cüng nhân thày c6 su phân tàch: sau khi kêthôn, ho tâch khôl gia dinh. tuu dQng theo khoàng càch ngân hay di CU tuân hoàn c6thé so sành nhu nhau, diêu này dâc biêt thirènq xây ra trong khoâng thè1i gian giüacac Vl,J thu hoach,

[Michel Bruneau]Sl,l luu dônq mà chi vùa miêu tà, dàng luu thông di CU tronq.dlp nông nhàn c6 vè

nhu là tlnh hlnh cùa Thal Lan hÔi nhüng nam 1970-1980. C6 su hru dônq d6i voi cacnghê nqhiêp phi nông nqhiêp không? Vi du c6 hay không viêc nguè1i di CU tù chôiquay vê dé cây lua? .

Phl1O'l1g Th! Thu HLtO'l1gTôi không c6 cac con sô thônq kê djnh IU<;1ng song theo nhüng diêu tra da dU<;1C

. thire hièn, phân Ion moi nguài ra di vào thài kY nông nhàn và không di qua xa, tùhuyên này.sanq huyên khàc, HQ van luôn làm viêc trong linh vl,lc nông nqhiêp. Dôikhi ho c6 viêc làm phi nông song ho chi di CU dên nhüng nai không xa rnày. Mqt sôc6 ra thành ph6 nhung dêu quay vê làng.

[Michel Bruneau]Bây già chùnq ta hay n6i vê di CU giüa Lào và Thal Lan.Di CU bât hep phàp giüa Miên Diênvà Thaï Lan diên ra râtdông dâo-voi gân 2 triêu

nguài Miên Diên. N6 xây ra trong rnôt bôl cành lich su phïrc tap giüa dân tôc MiênDiên và Thal (do cblèn tranh, chiêrn thù dô hai lân). Giüa Thài Lan và Lào thl không c6nhüng kh6 khan nhu v~y. Theo Ta chue lac dônq quôc tê ILO, uoc tinh sô nguài Làodi CU vào khoâng tù 200.000 dên 300.000 trong tong sô 6 triêudân cà rurôc. Vùng Dé;liDông Bâc (Pak Isan) là nol CU tru cùa nguài Thal Lào, ho n6i ngôn ngü nhu tiêng Làongày nay. C6 cac dân tQC thiéu s6 miên nui, d~c bi~t là nguè1i Hmong, song dân CUs6ng èJ vùng_dÔng bâng thllé;li cùng mQttqc nguài VI nhüng Iy do I!ch su. Nêu nhu hainuoc da b! chia tach trong thài kY chiên tranh lé;lnh thl ngày nay m6i liên h~ giÜa haibà Mê-kông dU<;1c nhân lên mé;lnh mé (ba cây câu da dU<;1c xây dl,lng èJ Viêng-chan,Savanakhet và Pakse); tiêng Lào là mQtbiên thé cùa tiêng Thaï, nguài Lào c6 thé hiéudU<;1c tiêng Thai, truyên hlnh rrhaj] phù s6ng dên cac làng cùa Lào.

If) Kh6a hoc Tarn Dào 2009

Cac làng dUÇ1c Keith Barney và Ban Sivilay nghiên cuu nâm à bèt ln Boun, nhànhsông cùa Mê-kông, trong tinh Kamouane. M9i Iiên lac, cônq d6ng cac quan hè hohàng giüa hai bèt da co tù xua và tù lâu da dien ra cac hoat dQng trao d6i. Ngày nay,rnôt con duètng dUÇ1c xây nôi giüa làng vai quôc IQ chay theo sông Mê-kông. Viêc dilai côn co thé thire hièn qua duètng tàu bè.

MQt lu6ng luu thông di cu giüa làng này vôi Thài Lan tôn tai chù yêu tù nàrn 2004.Dâu là nhüng Iy do cùa su di cu kinh tê này cùa thanh niên Lào? Vân dê à dây chùyêu là kiêrn tiên tuai trong rnôt xâ hôi nông thôn mà tinh tranq tl,1 cung tl,1 càp vàn conràt quan tronq, Làng nârn à giüa rnôt vùng dât cao, ruônq lùa không co nhiêu, chùyêu là lùa tr6ng theo kiêu dÔt nuang làm rây (shifting cultivation). Con duètng này dacha phép rnôt su hru thông lan han vê nguèti và thông tin (nguèti buôn ban, nhà quànIy, v.v.) tù trong nQi dia Lào dên Viêng-chân và dên Thài Lan (Bangkok). Tù nàrn 2004,nhiêu nam thanh niên da dên làm viêc tai cac cành dông thuôc la và dôn diên caosu bên bèt Mê-kông bên dât Thaï Lan, nhu là cônq nhân bÔC da hay trong cac casacông nqhiêp nhà. Càn cac nü thanh niên - co luc tù 13 tuôi - dèn làm qiùp viêc, phucvu à cac nhà hàng hay trong gia dinh. Thuètng thl cac bâc cha me không co tin tucgl trong suôt nhièu nàrn. Tiên trlnh này da gia tâng khi rnôt nhà tuyên dl,lng Lào dênlàng dé giup dan giàn hoa viêc xin giây tèttai lânh su Thài à Viêng-chân. Sl,1 di CU nàyphân lan là hop phâp.

Nâm 2007, làng co 260 dân, 49 thanh niên (20% dân sô cùa làng) làm viêc toàn bôthèti gian bên ngoài làng. Tièn trlnh này tâng tôc vào khoàng 2005-2006. Dé xin giâyphép hoàc co thé phài co rnàt làm thù tuc tai Lành su Thài- vai phi là 270 dô-la My- hoàc thông qua rnôt trung gian - phi tù 80-215 dô-la, Nhiêu nguèti sau d6 da phài trànÇ1 cha trung gian này trfch trên tiên luang hàng thang cùa ho à Thaï Lan.

MQt phuang tiên khàc dé di cu là sù dunq rnôi liên hê giüa nguèti di CU dâu tiên vôi. cac chù lao dQng Thaï. Vào thang 8 nàrn 2007, rnôt diêu tra cha thây c6 hièn tUÇ1ng

nû hoa nguèti di cu (34 phu nû trong t6ng s6 40 nguài di cu), cac phu nù chua chônqrèti làng dé dên làm viêc à Thal Lan. Nam 2008, con s6 da giàm di chut it. Nhüng biêndQng trong di CU kiêu này là rât lan, thuètng gân vai tlnh tranq luang thâp, nhCtng ràngbUQctrong vi~c hoàn nÇ1 cha nhüng nguèti trung gian, do cac chù laD dQng nguài Thaitinh khi thât thuètng, do sl,1 dàn ap cùa cành sat, tlnh tré;lng thiêu an ninh, v.v.

Nhüng thanh niên Lào nhu nhüng nguèti à Pak Isan phài chiu sl,1 tân công cùachù nghia tiêu dùng trên truyên hlnh Thai cOng nhu bi cu6n hut bài suc hâp dân cùaBangkok. Nhüng Iy do chù yêu khiên -h9 di CU là khà nâng mua cac sàn phâm tiêudùng hay gUi tiên vê cha cha mE;l. Diêu dây hQ ra di là công vi~c nhà nông.

Tù làng này dên làng kïa, tlnh hinh khac nhau rât nhiêu. Vi dl,l, té;li Champassak,trài nghi~m di CU co tù lâu dèti han và giai trè nh~n dUÇ1c thông tin cOng nhu dUÇ1cchuân bi tù truac tôt han. Cac diêu tra cùa Keith Barney - nghiên cuu sinh cùa dé;lÎ hQcToronto - sé cho phép chung ta xem kY han vê cac khoàn tiên gUi vê Ban Silavay.

Tac âông cùa di cu toi phat triên và nghèo âôi m:

Qua trinh di cU' và ngo~i hai

• Tù' 2005-2006, rnôt ngU'ài môi gioi à làng bên canh qiùp daynhanh viêc làrn giay tc, voi chi phi tù' 3 000 dén 8 000 bahts (80dén 215 $), së dU'Ç1c trù' dan vào tièn IU'O'ng kiém dU'Ç1c.

• SI! vat và trong công vièc nhà nông da khuyén khich qua trinhnày.

• Khà nang co tièn dé !)1ua sârn do dac và gÙ'i tièn vê cha gia dinhlà rnôt nhân t6 hâp dân.

• Nam 2008, s6 ngU'ài di cu da giàm nhe do tac dé?ng cùa nhièutac nhân, trong s6 do co sI! trân âp cùa cành sàt Thài.

• Ban Silaway: 5800 $ tièn gÙ'i vè tù' 49 ngU'ài di cu.nàrn 2007.Dièu này da tao ra nhÜ'ng hè quà kinh té d6i voi làng.

• t.ùa g~o chi côn dU'Ç1c trong dU'oi dé~mg phàt nU'O'ng d6t rây, dàutU' nhà vào trônq cao su và bach dàn.

• Càl.tao nhà à và mua xe may.

• Da s6 nhÜ'ng ngU'ài di cu xuât thân tù' nhûnq hé? trung binh vànghèo, không co hoàc thiêu dat canh tac.

• Nhân t6 dia chat nông nghi~p cüng tao dièu kiên cha su' di cu :phàt trién trônq trot, di chuyén dân à thung lüng dé xây dl!ngcac dl! an thùy dlèn,

Nam 2007, tiên chuyén vê dl1çJc uac tinh là 5.800 dô-Ia My. Diên tich tr6ng lùaruronq da bi giàm dé nhl1àng cha cha cac dôn diên nhà tr6ng cây cao su, bach dànvà cac loal cây an quà, Không tl1~ cung càp mréc tl1ai cha ruônq ruréc duoc, Namnhà sàn xuât nông nqhiêp tiên bô han cà da tô chue cac dôn diên này và ho da chiêmdirço dât cùa Nhà nuée vôn là dât rvng hay rltng bi bô hoa. Tiên bô này co dl1çJc lànhà vào nhting ngl1ài nông dân và quy hoach cùa môt công ty sàn xuât giây NhâtBàn khuyèn khich ngl1ài dân tr6ng bach dàn và rnôt công ty khàc khuyên khich phàttriên dôn diên.

Nhting Iy do cùa di Cl1 gân vai viêc tiêp cân dât và nârn quyên sà hCtu dât dai. Cacgia dinh co ft dât han thi càng dê di Cl1 han. Chfnh phù LAo l1ac tinh 17% ngl1ài di cunêu viêc thiêu hoàc không dù dât nhulà Iy do chinh khièn ho di Cl1 tim viêc làm. Di cutràthành thue té cùa cac gia dinh tl10ng dÔi nghèo (bài lé phài trà tiên khi di).

à cac làng bên canh, tinh hinh cùa Ban Pak Thoek co phân tôt han. St,t xuât hlêncac tram born cha phép cung càp rurôc tl1ai cha ruônq: hai vu thu hoach lûa và mQtVl,l hoa màu mùa khô. Chi co 6 trong tong s6 30 gia dlnh tr6ng lua nl1ong, và 4-5 thanhniên làm vi~c à bên ngoài.

Dâu là tac dQng cùa cac công ty dam trach vi~c quy hOé;iCh khu vt,tc vai st,t d6ng ycùa chfnh phù LAo? NhCtng công ty này khai thacmQt phân lan tài nguyên thiên nhiênd6ng thài gây ton h~i tai vi~c khai thac theo kiêu làng xa truyên thÔng. Vi~c xây dt,tngcac d~p làm thay doi quy lu~t cac con lü. Co nhCing dçJt xà nl1ac không theo dung mùagây ra tinh tr~ng ng~p Il,lt à h~ luu và gây nhiêu ton thât cha cac ao, 16ng ca. No cünggây kho khan cha vi~c tr6ng cây èJ cac vùng ven sông noi co dât phù sa b6i dâp. San

mKh6a hoc TamDào2009

xuât theo IÔi truyên thÔng bi xâo trôn. Nhüng khoàn bôi thuàng không dù dé bù dâpcha nhüng ton thàt g~p phài: 120 ha rung bach dàn da dUÇ1c triên khai trÔng trên diêntich trÔng cây lucng thuc (d~c biêt là ruônq trônq lùa), vlêc di rài cac lànq do xây dl,lngd~p tao ra rnôt tlnh hinh thùc day di CU dây cbuyên trong vùng Mê-kông Ion (cùa nguàitU Isan dên Bangkok, ngL!ài tu Lào dên Isan, nhüng nguài lac dQng Viêt Nam dên Làodé làm viêc trong cac du an xây dl,lng và phét triên). Dân làng b] mât di cQi rEl.

Di cu dây ehuyèn èJ vùng lU'u vl!e sông Mê Kông

• Dàn ôn9 và phu nü' vùng Dônq-Bàc Thal Lan(Isan) dl cu toi Bangkok.

• Dân vCtng Nam Lào di cu sang Isan dé lâpvào chô tr6ng.

• Lao dç>ng Viêt Nam dU'Ç>'c gù'i san.g Lào délàm vièc trong cac du' an phàt triên thùy diên,khai khoànq...

• Liên két giü'a Nhà nuôc Lào v6'i cac công tynuée ngoài trong viêc khai thàc tài nguyêncüng làm rnôt bô phàn dân cu di chuyên vàtao ra hiên tU'Ç>'ng di cu' dây chuyèn.

Lê Dang Bào ChâuTôi da tham gia rnôt nghiên céu vê di CU cùa nguàilao dQng Vi~t Nam dèn

Champassak à Lào. Truéc khi lên duàng, ho phài trà rnôt khoàn tiên cho rnôt nguàitrung gian 10 viêc giây ta (300.000 dÔng). HQ ch] trà tiên hô chiêu VI không cân visa.Song sau dé ba thang, ho I~i phài quay trô I~i biên gioi dé xin gia nan (10 giây). Songvi không dù tiên nên ho thirènq lâm vào cành nguài di cu bât hop phàp. Nhüng muetlêu cùa nghiên cuu vùa dUÇ1c gioi thiêu là gl?

[Michel Bruneau]Nhüng mue tiêu dât ra trong khuôn kho cùa rnanq luoi nghiên cuu Chatsea - tâp

trung vào qua trlnh chuyên dich nông nqhiêp, Chùnq tôi so sành Thài Lan, Viêt Nam,Malaysia, Indonesia và Philippines. Chûng tôi làm viêc cùng voi cac truang d~i hocdia phuonq và cac truènq dé;ii hoc Montréal và Toronto. Chùnq tôi dào tao tièn si chacà hai bên. Di CU chi là rnôt trong nhüng khfa canh cùa nghiên cuu,

Xin chi nêu chfnh xac loai hlnh công viêc cùa nguài di CU ViêtNam?

Lê Dang Bào ChâuPhu nü làm vlèc trong nhCtng dich vu giài tri và làm nguai giûp viêc, côn nam gioi

buôn ban nhô chu không làm viêc trong cac nhà may. Tôi không thây à dây cô sukhàc biêt giüa di CU quôc tê và di CU nôi dia VI trong tnrènq hep này di I~i qua biên

Tac dông cùa di cu toi phat triên và nghèo d6i BD

gi6'i ràt de dàng. uêu chùnq ta c6 thê xem hlnh thïrc di CU dên Lào nhu v~y nhu là rnôtdanq di cu nôi dia trong Viêt Nam?

[Michel Bruneau]NhClngkiêu di CU thê này dôi khi gi6ng v6'i cac hlnh thuc di CU nôi dia. MQt ngubi di

CU Thài Lào tu Islan khi dên Bangkok sê de dàng han trong viêc di lai, tlrn dUÇ1c viêclàm và quay tr6 lai han là ngubi di cu Lào phài chiu kiêrn soàt cùa cành sat và 10 vàndé visa.

[Jacques Ould Aoudia]Tôi thày trong bài trlnh bày này nhClngvàn dé ruônq dât rât quan tronq. Ouà là rnôt

nqhich Iy khi thây ngubi Vièt Nam di CU dên Lào, rnôt ruréc kém phat triên han. N6ichung, c6 rnôt su hâp dân dên tu cac nu6'c giàu c6 han. Tôi da nghi râng diêu này c6liên h~ v6'i nhClng du an t6'n nhu trÔng cây cao su hay do su c6 mât cùa nhiêu côngty ViètNam tai Lào.

[Michel Bruneau]Nêu chùnq ta nhln trong l,ch su thl mol cônq dÔng thuang gia Hoa kiêu tai phân l6'n

cac quôc gia Dông Nam Acüng dêu duçccàu thành nhu v~y. H9 dên nhClng nu6'ckém phàt triên han dé phàt triên cac CO sô CU tru tao viêc làm, dàc biêt là hoat dQngbuôn ban, b6i lé ho c6 rnôt kY nang mà nhCtng ngubi nông dân dia phuonq khôngc6. Diêu xày ra tal Lào cüng chfnh là diêu da dien ra truéc kia v6'i nguè1i Hoa. Tôi nghirâng ho là nhClng nông dan nghèo hay tuang d6i nghèo tlm caen cài thiên !'l6 phàncùa mlnh bânq càch buôn ban nhô 6 Lào. Bên canh d6 cüng c6 nhClng ngubi di CUVi~t Nam c6 trlnh dô cao han. Hinh thal di CU này chfnh là su khai théo tlnh tranq thiêuvang vê dào tao cùa ngubi Lào.

Lê DângBào ChâuNhClng ngubi di CU là nhClng ngubi lac dQng nghèo không c6 tay nghê. Phân l6'n

nam gi6'i dên dé làm the xè, o tung làng, c6 nhClng ngubi giàu c6 mà ngubi ta 99i làông chù. M6i mùa, ho dân theo rnôt nh6m 6 ngubi trong d6 c6 5 nam gi6'i và rnôt phunü chuyên 10 viêc nàu an. H9 vào rnôt cành rùnq, 6 Iai d6 d6n g6. M6i nh6m nhu v~y

làm viêc trong vàng khoàng sau thang rôi sau d6 trô vê Viêt Nam. H9 làm vlêc màkhông c6 hop dÔng hay bào hiêrn.

Nguyén Th! Hà Nhung.Tôi cüng tham gia vào chuang trinh Chartsea, Jonathan Rigg da nghiên cùu tlnh

tranq nghèo d6i 6 cac vùng nông thôn rniên Nam. èJ Thai Lan, tac già cha biêt sl,1 dadi;lng h6a cac hoq.t dQng ngoài nông nghi~p da dây nguè1i nông dân tlm kiêm cac CO

hQi 6 thành ph6. èJ dây tac già da di nguÇ1c li;li v6'i quan diém cùa cac nhà dia Iy h9C,nhClng nguè1i nhân mi;lnh mot quan h~ tY I~ nghich giCla nghèo d6i và quyên s6 hClur~ong dât. Ngày nay, di CU giCl mot vai trà vô cùng quan tr9ng trong quan h~ giCla·ngubi nông dân và dât dai cùa h9. Chung ta c6 thé giài thich quan h~ tY I~ nghjchnày nhu thé nào?

&ml Kh6a hoc Tam Dào 2009

[Michel Bruneau]Dây là rnôtcâu hài co tfnh nên tàng. Song cac nghiên cïru cùa Rigg duçc tièn hành

trong thèi gian và b6i cành hiên thèti không mâu thuân vôi nhCtng gl mà cac nhà diaIy hQC da tLtng phàt biêu trong nhCtng nam 1970-1980. SI! giàu co vê quan hê gânliên vôi dàt dai. Khi do tLtng co chù sô hCtu, ta diên và nông dân không rUQng dàt.Thay d6i là è1 cha dl1è1ng sa dl1Ç1C xây dl!ng, thi trl1ètng rnô cùa, Ngl1è1i ta da tao ra rnôtqua trinh công nqhièp hoa vô cùng quan tronq và dây là nhân tô tao viêc làm ké càè1 khu vl!c nông thôn. NhCtng ngl1èti nông dân co thé tlm dl1Ç1c công viêc ngoài nôngnqhiêp co thu nhàp cao hon so vôi tiên ban sàn pham ho sàn xuàt ra. Câu trà lèti hoàntoàn không mâu thuân, mà no phù hop vai hai thèi kY trong qua trinh phét triên nôngnqhiêp cùa Thài Lan.

Nguyen fJ~ng Minh ThàoTôi rnuôn bô sung rnôt vài diém ra hon vê quan hê cùa ngl1èti nông dân d6i vai

ruônq dât. Chùnq tôi da làm viêc cùng nhCtngngl1èti nông dân vê vièc di Cil cùa ho, HQnêu ra cac Iy do di Cil là thiêu phuonq tiên sàn xuàt, dât it. Cac dôi vÇ1 trông trè rèti khôigia dlnh. HQ tlm rnôt công viêc trong cac lïnh vl!c phi nông nqhiêp, Theo rnôt nghiêncuu vê tac dQng cùa cuôc khùng hoàng thê giai dl1Ç1c tiên hành hôi thang 8/2009,chùnq tôi da nhân thây râng ngl1èti nông dân không con tlm càch dên cac thành phôIon nüa, SI! di Cil diên ra theo nhCtngkhoàng càch ngân. Phu nCt tlm kièrn nhCtngcôngviêc ntur don dep, giup viêc côn nam giai làm phu hô. Chi phi sinh hoat cao da hanchê viêc di dên thành phô,

Trân HoàiTheo cac nghiên cùu diên da t~i Himq Yên, diên tich dât mà ngl1èti nông dân sèlhw

là rât khiêm tôn, Tôi nghï râng cân phài phân bièt quyên sè1 hCtu dât dai vai cac hoatdQng khai thàc dàt dai. Co rnôtxu thê rât ra nét trong thuê nhl1Ç1ng và thâu lal ruônqdât, dàc biêt là è1 trl1ètng hop ngl1ètidi Cil. Co nhCtng trl1ètng hop ngl1èti nông dân vangiCt quyên sô hw ruônq dât song cha thuêdàt trong thol han 5 nam. Han nïra, thunhâp tLt cac hoat dQng nông nqhiêp mang tfnh mùa vu, Trong rnôt nam, ho co théco hai hoàc ba lân thu nhàp theo mùa Vl,J. Ngày nay, nhu câu tiên m~t tang cao, chavi~c hQc hành cùa con cai ho~c trà tiên di~n. vê qua trlnh nCt hoa trong di Cil, chungtôi thây nhCtng ngl1èti vÇ1di Cil dên chÇ1 Long Biên dé làm nghê ganh hàng thuê. Cànngl1èti chông thllàm rUQng, ché;iy xe ôm ho~c làm phl,J hô.

Nguyen Thj VanCüng cân phài ghi nh~n nhCtngd~c thù theo vùng. Ngl1èti Vi~t vùng châu th6 sông

Hông rât gân bo vai rUQngdàt. Theo cach chia chinh thuc, moi nông dân dl1Ç1c hl1è1ng360m2 dât. Song thu ho~ch thl chi theo Vl,J, VI thê ngl1èti ta di Cil dé tlm ki€lm công vi~c

trong nhCtng Vl,J giâp hé;it và sau do I~i quay trèllé;ii vi~c nhà nông. Phl,J nCt khi di Cilco thé làm giup vi~c té;im thèti è1 nhCtng gia dlnh khac nhau. Nguôn thu nh~p co dl1Ç1cdâng ké han nhiêu 50 vai tiên kiêm dl1Ç1C tLt trông lua. à vùng dông bâng sông CùuLong, co nhCtng gia dlnh nông dân co di~n tich dàt lan han nhiêu, càn môt s6 khacthl châng c6 g1. .

Tac aông cùa di eu toi phM triên và nghèo aai lEI!'

Ngày 4, chiêu tha Nam 24/9

Chù lfê âp dVng vào Vi~t Nam

[Andrew Hardy']Dé giài thich hiên tUÇ1ng di CU è:J Viêt Nam; tôi da thire hiên phân doan !!ch su

nhu sau:+ nua dâu thê kY 20;+ giai doan sau nam 1954;+ sau khi Viêt Nam th6ng nhât nam 1975 (thuyén nhân);+ ké tù nam 1986 cùng véli f)ai méi. Truélc thbi diêm này, è:J dàu dâu cüng co cac

tram kiêrn soàt. Di chuyên dèn bât ky noi nào trong ruréc cüng phài trinh bac.~ ,glay ta.

Co thé xàc dinh nhiêu « làn song» di cu. Trong thol kY 1954-1955: ngubi di CU dichuyén tù Hà NÇ>i dèn Sài Gàn. Song dÔng thbi cüng co nhiêu càn bô và bô dôi ViêtMinh è:J rniên Nam ra rniên Bàc (tàp kèt), Diêu 14d cùa Hiêp dinh Genève quy dinhrâng moi công dân Viêt Nam dêu co quyên lua chon nol cu tru. Hiên tUÇ1ng di CU thèlkY 1954-1955 chfnh là chi bac cha su ra di cùa cac thuyén nhân ra nuélc ngoài trongnhOng nam 1970 và 1980.

Tôi xin néi ngoài lê: trong tiênq Viêt, khi noi vê su di CU này, chùnq ta su dunq thuàtngO « di CU n. Tu vl,lng vê di CU ràt khô và da danq: nam 1954 co thuât ngO « di CU n

dé nôi vê di CU tu Bâc vào Nam. Song khi chùnq ta thào luân vê hiên tUÇ1ng di CU nolchung thi phài chang cân phài nôi téli « di dân n, « di chuyên n, « di dÇ>ng n? NhOng tunày càn phài dUÇ1c d~t trong b6i cành chfnh tri cùa chùnq.

Cac kiêu di eu thirènq gân liên véli cac su kiên chfnh tri. nhu trubng hop cac nam1954-1955. Song lich su chfnh tri cùa Viêt Nam không dù dé giài thfch tàt cà.

Hay xem tnrènq hop di dân co tô chue (di dân chu không côn làdi cu) tù vùng dÔngbânq lên cac vùng rniên nui trong nua sau thé kY 20. Sl,1 di chuyên sau nam 1976 truôchêt nhàrn vào viêc khai hoang rung và dât vùng cao Tây Nguyên: dây là môt su didân co tô chue cùa chfnh phù cùng véli nhOng mue tiêu chfnh tri r6 ràng. Song trongnhOng nam 1980-1990 co hàng trlêu nguè:1i viêt Nam da tl,1 nquyèn rbi vùng trung dudé dén vùng cao nguyên trÔng cây cà phê. Mue tiêu và dÇ>ng co cùa ho chù yêu làkinh tê. Sàn xuât nông nqhièp d6i véli ho không càn là rnôt nguÔn thu nhâp dànq quantâm, côn trônq cà phê phuc vu xuàt khâu thl dàp ung dUÇ1C khat vonq làm giàu. Cacrnanq luéli da dUÇ1C thiêt lâp - trong tiéng Viêt ngubi ta qoi là « CO sô n mà theo nghiaden là « càn CU », Dé ra di, cân phài co rnôtm~ng luéli cac quan h~ quen biêt. nhOngngubi cùng g6c gac, dôi khi là nhOng ngubi g~p nhau trên dubng rÔi trè:J thành thànhviên cùa mÇ>t m~ng luéli. Ngubi ta ra di trang niêm hy vQng nh<;in dUÇ1c sl,1 giup db. Nêum~ng luéli không co thi ngubi ta không di.

Quay trè:J I~i vf dl) Tây Nguyên. Trang nhOng nam 1980, ngubi dân Thai Binh, NamDinh và Binh Djnh da phat trién nhOng m~ng luéli trang cac tinh vùng Tây Nguyên,dUÇ1c t~o ra tu cà chl)c nam duéli sl,1 thuc ép cùa Nhà nuélc trong khuôn kh6 chfnhsach khai hoang. Chfnh sach này da dUÇ1C trién khai è:J miên Bâc trong nhOng nam

1 Andrew Hardy trlnh bày bbng liêng Vi~t.

.-:m Kh6a hoc Tam Dào 2009

1960, bi tarn dùng nam 1965 cùng vai nhling dot ném bam lên cac tinh rniên Bâc,và sau do lan rônq ra Tây Nguyên tù nam 1976. Nhling ngL/ài ra di da làp ra cac heptac xà nông nqhiêp hay nông tnrènq Nhà rurôc, Chfnh sàch này c6 tham vonq là càithiên rrurc sông cùa ngL/ài di CL/ dÔng thèi tang cL/àng bào v~ cac vùng biên giai. HiêntL/Qng cac « vùng kinh tè mai » trong nhling nam 1970-1980 và di CL/ tl,1 phàt dên dâycha phép xem xét nhling quan hê gilia cac tac nhân kinh tê, xà hôl và chfnh tri. NhlingdQ't di dân do Nhà nuée ta chire cha phép tao dl,1ng nhling rnanq IL/aic6 IQi cha di CL/Wphal. Cac dQ't di dân nhling nam 1970-1980 tnréc hêt mang tfnh chfnh tri, tù nhlingnam 1980-1990 chùnq mang tinh kinh tê.

Vi du thu ha; là ngL/ài Viêt Nam di CL/ dèn Làa và Thài Lan.Câu chuyèn bât dâu tù thài kY thuôc dia. Tôi vàn côn nha c6 rnôt hô sa tài liêu IL/U

trû thuôc dia cùa ngL/ài dung dâu tinh Viêng-chân dâu thê kY 20. Viên quan cai tringL/ài Phàp này khi d6 muôn rnôrnôtcon dL/àng song vlêc huy dÔng ngL/ài laa dÔngLàa g~p nhiêu kh6 khan. Môt thông bào chfnh thùc da dL/QC gùi toi Hà NÔi nhârn tuyêndunq công nhân ngL/ài Viêt.DL/àng sa và thành phô cùa Làa duce xây dl,1ng bâi ngL/àiVlèt, 65% dân sô cùa Vlênq-chàn luc d6 là ngL/ài vlêt, Dây là rnôt ll,1a chon chinh tricùa ngL/ài Phàp muôn sù dunq ngL/ài Viêt Nam tai cha dé thuc hiên cac công trinhxây dl,1ng cüng nhu làm viêc cha chinh quyên cùa Làa. V$y là ngL/ài Phàp da tao racac rnanq IL/ai di CL/: cac viên chire ngL/ài Vièt cùa chè dô thuôc dia, cüng nhu nhlingngL/ài công nhân xây dl,1ng dL/àng sa và thành phô, tât cà da dua ngL/ài nhà, ngL/àithân, ngL/âi quen dèn Làa. Chfnh diêu này da tao ra rnôt phang tràa di CL/ Wphàt kh6c6 thé kiêrn soàt duce.

Sl,1 « cânq thâng ,; gilia cac nhân tô chfnh tri và kinh tè-xâ hôl dem I~i cha chùnqta rnôt khuôn kho giài thich cha hiên tL/Qng di CL/. Dlêu này da qiùp tôi hiêu vê hièntL/Qng này han rât nhlèu sa vai rnôtvài IVthuyêt vôn thuènq dL/Qc gân vôl cac nghiênCUu vê di CL/ (II/e hUt-â~y).

DÔng thài cüng phài dành gia cà vàn dê dia IV. Dôi vai ngL/ài di cu, cac thành viêncùa rnanq IL/aithL/àng là c6 chung nguÔn gôc dia IV- cùng tinh, huyên, xà.

Nam 1946, cùng vai vlêc ngL/ài Phap chiêm I~i Làa, gân 50.000 ngL/ài Vi~t Nam daVL/Q't sông Mê-kông dên ty n~n â Thai Lan. Ngày nay, bên tà ng~n cùa con sông, âNang Khai chung ta g~p nhling ngL/ài gôc Nam Dinh và Hà Tinh, â Nakhon Phanamlà nhling ngL/ài gôc Hà Tinh và Ngh~ An, càn â Mukdahan là nhling ngL/ài quê QuàngBinh. Hành trinh cùa nhungngL/ài di CL/ Vi~t Nam phl,l thuQc vàa khaàng cach vai. . ~

que gac.TrL/àng hQp cùa nhung ngL/ài quê Nam Dinh (ngL/ài di CL/ dên Viêng-chan rÔi sau

d6 toi Nang Khai) c6 thé dL/Qc xem nhL/ là mQt trL/àng hQp bât thL/àng. Song trên thl,1ctê diêu này I~i khâng dinh quy lu$t mà chung ta vùa xem xét liên quan dên vai trà

. quan tr9ng cùa cac m~ng IL/ai. NgL/ài Phap tùng tuyén mQ rât nhiêu ngL/ài laa dQngt~i tlnh Nam Dinh vôn là vùng dât c6 truyên thông di CL/ m~nh. Môt khi da toi noi,nhung ngL/ài sông à Viêng-chan duy tri quan h~ vai làng quê gôc â Nam Dinh. MQtsô khac sau d6 toi nh$p hQi cùng h9. M9i chuyên ra di dêu gân liên vai cac m~ng IL/ai

.da dL/QC t~a dl,1ng. ,Cüng thu vi khi dÔng thài thây râng cac tlnh Vi~t Nam c6 mQt truyên thông di CL/. à

Nam Dinh và Thai Binh, ngL/ài dân ch9n ll,1a di CL/ t~m thài dé làm cac công vi~c câyhaï, phl,l hô hay nhling công vi~c khâc mang tfnh mùa Vl,l. Nhiêu ngL/ài trang sô h9 1àm

Tac dông cùa di CU t6i phat triên và nghèo d6i lm

nhCtng công viêc dlch vu trong rnôt thoi gian ngân và a rnôt khoàng céch gân. Cüngda c6 nhCtng nguoi ra di dé làm viêc tai cac khu khai thàc gÔ à Lào và ViètNam.

Truôc thai ky thuôc dia, thanh niên thuôc moi giai tâng xâ hôl cùa cac tinh Hà Tinh,Ngh~ An, Quàng Blnh da dèn Lào và Thài Lan: dôi khi ho è11<;lÎ d6 hai hoàc ba nâmrÔi sau d6 quay trô vê làng quê. Cüng nhu nhCtng nguoi Nam Dinh, dây là nhCtng kiêudi CU tarn thèl vôi nhCtng khoàng thoi gian cu tru dài chùkhônq hê c6 ydÔ djnh cu"vinh vien.

Bây gio, tôtxin dê càp dèn khia canh chinh tri cùa xà hôl làng xàViêt Nam. Dé minhhoa cha phàt biéu cùa tôi vê cac tac nhân chinh tri-xâ hôi à càp dQ vi mô, tôi sê trichdân Georges Boudarel, nhà SÙ h9C ngubi Phàp, nguoi da thuc hièn mot giôi thiêu tongthuât tac pham cùa nhà vàn-nhà bào Ngô Tât Té>. Georges Boudarel giôi thiêu rnôtsôtruong hep quy dao cuôc doi cùa nhûng nguoi tlm kiêrn rnôtvi thè chinh tri cao hantrong nôl bô cong dÔng làng xâ,

> Chuyên cùa gia dinh nhà Mâu, vôn là kè tiêu hoang, da làm moi vièc dé tên cùay duqc vièt và niêm yèt ngoài dlnh làng; rnôt ngubi khac thl tlm càch mang giàydù dau chân; mot nguoi dàn ông không ruônq dât khi nhân duqc rnôt mau dâtthl ban di dé mua chue Ly è1làng; rnôt bà g6a làm vièc dé mua cho duqc sàu

. mâu dât, sau d6 bà ta ban lai dé trà thành su bà ngoài chùa; câu chuyên cùa bônnguoi nông dân phài chiu trach nhiêrncung ung g~o chuan b] làm le vu mùa môivà da phà sàn VI chinh trâch nhiêm này; câu chuyên cùa rnôtnguoi cha trong giadînh da phài vay nç dé c6 duqc rnôt chô trong hôi dÔng làng xâ: rnôt nhà buôngÔ ban nhà cùa mlnh dé cùnq giàng cho chùa dèn nÔibô d6i gia dînh cùa chinhmlnh; rnôtnguoi dàn ông da rùa 1'1 truè1ng và phài moi cà làng dèn dé ta tôi dènrrurc bi phà sàn, v.v.

NhCtng câu chuyên này không c6 loi giài thich mang tinh kinh tè: dây tnréc hèt làhê thônq kinh tè-chfnh tri làng xâ,

Bài d9C vê vân h6a làng xâ giup chûnq ta h9Cduqc rEmgchi c6 mot cach duy nhàtdé thoàt khôi tinh hlnh này, dôi diên vôi su thât bat vê rnàt chinh tri é1làng xâ, d6 làbiên mât. Vi~c vinh vien roi bô làng quê thubng co dong ca là do mot sl,l thât b~i vêm~t chinh tri-xa hQi.Dây là mQt giài thich phân nào cha hi~n tuqng này.

Chung ta cüng cân ghi nh~n rang nhCtng chuyèn di xa làng quê mang tinh t~m thoidôi khi chuyén thành dinh cu vinh vien. Tôi xin n6i vê truong hqp nhCtng nguoi ViêtNam thoi Phap dèn Lào chi cho mot chuyèn di ngân song gio vân é1 d6 cùng vai giadinh cùa h9, hay nhCtng nguoi Vi~t Nam dèn Thaï Lan sau cac bièn cô nâm 1946.

à Thai Lan vào cuôi nhCtng nâm 1940, mQt chinh phù thân My da thè chân chachinh phù ùng hQ HÔ Chi Minh. Tât cà nhûng nguoi ty n~n Vi~t Nam bUQc phài dèndinh cU t~i nam tinh nam è1 duong biên giôi vai Lào. MQt « Hi~p hQi nhCtng nguoi Vi~tNam yêu nuôc » da quy tl,l h9 t~i dây: chinh quyên Thai Lan e ng~i hiêp hQithân cQngsàn này. Không c6 giây tb can cuac, nhCtng nguoi Vi~t Nam è1 Thâi Lan lâm vào tlnhthè cl,lc kY de ton thuang: h9 không c6 quyên công dân; nèu h9 ra khôi thành phô cutru, h9 sé bi bât. Trong nhCtng nâm 1960, 40.000 nguoi trong 56 h9 da hôi huang vêVi~t Nam, song chinh sach hÔi huang da bi dinh I~i vào nam 1964 cùng vai sl,l ki~nv!nh Bâc BQ. Truong hqp nguoi Vi~t Nam è1 Thai Lan là mQt trubng hqp d~c bi~t théhiên cha kh6 khan mà nguoi di cu g~p phài và cho hiên tuqng di CU t~m thoi chuyénh6a thành dinh CU vinh vien.

lm Khôa hocTam Dào2009

[Janques Ould Aoudia] .Tôi muôn liên hê giùa bài trlnh bày này cùa anh vê târn quan tronq cùa cac manq 1LIai

trong cac tac nhân di cu vaj bài trlnh bày cùa chùnq tôi trong phiên toàn thé à Hà NQimà trong d6 chunq tôi da dinh nghia ngLlài nqhèo là ngLlài không c6 ban bè, không c6rnanq hrôi, Chùnq ta dang à nhùng xâ hQi mà su giàu c6 cùa rnôt ca nhân dLlqc tinhbànq viêc gân kèt vaj rnôt rnanq ILlai. C6 ngLlài nhàp cu à Viêt Nam không?

[Andrew Hardy]C6 rnôt câu nqan ngù cc giàu VI ban, sang VI vq », Câu nqan ngù này phàn ành ràt

ra vê târn quan tronq cùa cac rnanq ILIa; và nguÔn hrc mà ngLlài di cu nhân dLlqc. Càndôi vai nhâp CLl, c6 thé nhân ra trong lich su rnôt luÔng vân dQng nhâp cu cùa ngLlàiHoa rât quan tronq. Chùnq ta cüng c6 thé nhân danq nhùng khàc blêt giùa van h6axuât cu cùa ngLlài Hoa và ngLlài Viêt. Song trên thire tè thl cac diém tuonq dÔng c6nhiêu han là cac su khâc biêt.

Benoît Massuyeau (AFD)Tham gia vào rnôt rnanq 1LIai dem Iç.i nhiêu Iqi thè song cüng c6 nhùng bât Iqi.

NguÔn qôc co thé là chinh tri. kinh tê. Tôi muôn biêt dâu là Iqi thè cùa ngLlài tièp nhânngLlài di cLl? NgLlài này c6thu lài không?

[Andrew Hardy]Dé trà lài cha câu hài này, tôi sé n6i vê tùauë huang. Tu này qân liênvôicà rnôtban

sàc, vôl xu sô nai ngLlài ta sinh ra, toi chôn quê nhà (home trong tiêng Anh). NgLlài tachi n6i nhiêu vê quê huang rnôt khi à xa càch n6 chu không phài khi dang à tç.i na;này. à dây c6 rnôt yèu tô hoài nièrn, nhûng rnôi liên hè hièn thire hay mang tinh tLlàngtLlqng bôi lé ngLlài ta n6i vê môt quê hLlang mà dôi khi chinh bàn thân cüng khôngbiêt ra. Chinh van h6a này da làrn này sinh ra cac bài tho, bài hat nhu « Quê huang làchùm khê nçot» - dây rnàt khàc cüng là rnôt vi du ky thû bài lé tôi nghi râng dôi vélphân dông ngLlài Vièt th] quà khê hel.chat mai tuyêt, chu khê da chin nqot thl khônghân là ngon ! Song bài hat Iç.i dLlqc mà dâu nhLl v~y. Và n6 dLlqc kèt thùc bôi rnôt giàthiêt con dang nqal han nùa: nam hay nù, ai d6 không c6 hoài niêrn vê xu sè sinh ramlnh thl së không thé trô thành rnôt ngLlài tôt.

SI! tham thàu sâu sàc cac yêu tô van h6a và bàn sàc này khiên rnanq ILlaimang mQtphLlang di~n tLl tLlàng h~. Diêu này tç.o ra mQt dç.ng không gian xa hQi c6 suc cadQngcao. Nèu càn à trong tinh nhà, thl quê huang c6 nghia là làng [cùa mlnh]. NhLlng dadi ra khài tinh nhà thl quê huang Iç.i là tinh. SI! gân kêt c6 thé hoàn toàn dLlqc tLlàngtLlqng ra song yèu tô cam xuc cùa q~ê huang hàm nghia râng khi mQt ngLlài toi naith] dLlang nhiên sé dLlqc trq giup. Diêu hién nhiên nùa là ngLlài dèn và ngLlài nh~n sI!giup da thl phài bièt an. Dây it nhiêu là diêu chung ta thây Iç.i dLlqc à làng dLlai dç.ngdoi công (xây nhà, ta chuc hôn lé).

Lê Thu HlIo'ngTrong cac nghiên cuu cùa tôi vê ngLlài Vi~t tç.iMalaysia, tôi da nh~n thây râng sI! ky

th! là mQt cach dé tç.o ra gân kêt xa hQivà sâc tQc trong phç.m vi lanh tho. NgLlài Vi~t an

Tac âông cùa di CU toi phat triên và nghèo â6i mthit cha và chàt cây, ngLlèti Hoa th11àm gai ban hoa, ngLlèti Indonesia thl lai ILlèti biênq.Song tôi không thây hiên tLlqng này trong nhüng vùng ngLlèti Kinh I~p nqhièp,

[Andrew Hardy]Nhüng quan hè giüa ngLlèti Kinh và ngLlèti dân tôc rât da dé;lng. à tinh Binh Dinh,

tôi da qàp rnôt ông cu ngLlèti Kinh, trong thèti gian chiên tranh chang My, da tham giavân dQng ngLlèti dân tôc dé ho ùng hô cha phe cônq san. Tronq vàng 5 nam, ônq dat1m càch dé cônq d6ng chàp nhàn, 6ng nôi véti tôi rang ông da thây cac nhà truyênqiâo ngLlèti Phâp xây dl,1ng dLlqc t1nh bang hüu và su trung thành cùa ngLlèti dân tôcdai véti ho, Ônq tl,1 nhù là m1nh cüng co thé làm dLlc;1c nhu v~y; Sau ba nam, mot phunü da nol véti ông rang « anh là rnôt ngLlèti Vièt ràt la fùnq, khàc thLlètng » bè1i lé anhchi co rnôt trong « 4 thol xàu » cùa ngLlbi Viêt (an càp, nol dai, chim chuôt, và tât cuôicùng không con nhét è1 dây). Vào ngày hôm do, ông hiéu rang m1nh da hoàn thànhsu rnênh, Vf du này cha thây rnôt diêu: dây không phài là mot quan hê dua trên sudai dau mang tfnh nên tàng, su dai lâp vê sàc tôc. Cân phài d~t trong bai cành llch SLtrnôi quan hê và nghiên cùu hành vi cùa bên này véti bên kia.

Dai véti ngLlèti di cu Viêt Nam dên Malaysia thi t1nh h1nh lé;li khàc, Nh1n chung, nèuban ra ruroc ngoài, ban së g~p phài thire tê là ngLlbi ban dia 10 ngé;li ngLlèti ngoé;li quôc.Trong tnrènq hop Vi~t Nam và Dông NamA, trong nhüng nàrn 1975-1980, ta co thédoc trên bac chf cùa cac rurôc liên quan nôi so tnréc cc hiêrn hoa dé » tal Dông NamA, curn tLtnày không dùng dé chi Liên Xô hay Khmer dé ma chi cac thuyên nhân ViêtNam cho dù Iy do cu thé khièn ho ra di Ié;lÎ là chay trôn khôi chê dô cônq san.

[Michel Bruneau]MQt trong nhüng Iy do chfnh dôi véJi ngLlbi Ma lai khi dé ngLlbi Viêt Nam dèn

chinh là nhârn tao ra rnôt tinh da danq vê sàc tôc trong sô nhüng ngLlèti di CLl, nhât làngLlèti Indonesia.

Di cu theo kiêu Nam tiên hay kiêu ngLlbi Hoa là rnôt su di CLl co kèm theo suc ép vênhân khâu và chiêm dât [territorialisation], rnôt su di cu nhàrn vào mue dfch lành thôft nhiêu dLlqc tô chire bè1i Nhà nuée cùng véti nhùng hiên tLlqng fu phàt,

[Andrew Hardy]Tôi không châc rang Nam tiên là kêt qua cùa mQt suc ép vê dân so. Theo tôi, can

phai xem xét nhllng cang thang giüa chinh sach cùa Nhà nLlétc và cac phong trào tl,1phat. Tôi nghi rang hi~n dang co cac tiên trinh khac.

Nguyen Th! Hà NhungTôi không g~p nhiêu ngLlbi Vi~t è1 Khon, Kean là noi tôi sông trong khi hoc thé;lc si.

Cac sinh viên Vi~t Nam không dông lâm. HO hQc t~p trung b khoa Nông hoc và nh~n

hoc b6ng tù chinh phù Thai Lan. HO không not hO là ngLlbi Vi~t Nam. Luc dau, hO dacoi tôi là ngLlbi Nh~t và sau do thi thai dQ da thay d6i. Tôi da không hiéu dLlqc té;li sacngLlbi ta noi 'không thfch ngLlbi Vi~t Nam. Nhùng ngLlèti di CLl nhüng nâm 1940-1950vân càn noi dLlqc tièng Vi~t song cac thê h~ sau này th1 không. Cach dây 12 nâm,quyên công dân da dLlqc trao cha ngLlbi Vi~t è1 Thai Lan song sl,1 thùa nh~n cùa cQngd6ng vân càn d~t ra nhiêu vân dê. NgLlbi ta hoc tièng Vi~t rât nhiêu è1 cac trLlbng dé;li

m Kh6a hoc Tam Dào 2009

hoc cùa Thài Lan. Nhiêu ban bè cùa tôi là con lai n6i râng ho rnuôn quay trô I~i và timhiêu Vièt Nam. Sl,1 phân biêt dÔi xù vân tôn tai song da c6 nhOng dâu hiêu tich eue,

Ngày 5, sang Iha Sau 25/9

« Bltà'ng 161 BO' R~1 »

[Andrew Hardy]Trang buôi sang ngày hômnay, chùnq ta së thào luân vê bài viêt « Duàng toi Bà

R~ » và sau d6 mo rônq thào luàn da bât dâu tù hôm qua vê chù dê di cu. Nghiên cuudiên da cùa tôi à Bà R~ da bât dâu và kêt thùc vào thang 10 nam 1996. Tôi vièt bàiviêtnày rnôtnam sau d6. Luc d6 tôi 31 tuôivà dang là nghiên cùu sinh. Dây là bài bâokhoa hoc thù hai cùa tôi, Sau khi hoàn thành, tôi thày không c6 gi mang tinh khoa hoctrong bài vièt này. Mue dich dê ra luc dâu chi là làm cha vui, Sau khi da biên tàp lai, tôitl,1 hôi minh së làm gi voi bài viêt này. Ban bè cùa tôi là nhOng dQc già dâu tiên. Songthât là nqhich Iy vi chfnh ho I~i hiêu ra lÇ1i fch cùa van bàn hem là bàn thân tôl,

Ph~m Thi Hông HoaDÔi vôi tôi, bài viêt này rât thù vi vi cac dia diêm dêu quen thuôc voi tôi. Tôi sinh ra

và sÔng à vùng này. Lànguài gÔc Nàm Dinh song tôi lai dUÇ1c sinh ra à Dai Tù,Tôi biêthô Nui CÔc là noi c6 Bà R~. Tôi da tùng quay lai d6. MQt nguài ban cùa tôi là giàngviên t~i Dai hoc Thài Nguyên c6 n6i voi tôi râng à làng h6 con c6 cac công trlnh xâydl,lng và chùa chiên, Liêu c6 phài van bàn này da dUÇ1C anh viêt duoi lang kinh l,chsu, nhân hoc và xà hôi hoc kêt hop? Bài viêt ràt mang tinh liên ngành. C6 lé nên dêxuât lây dây làm tài liêu doc cha cac thành viên cùa lép chuyên dê Nhân hoc xâ hQicùa Kh6a hoc.

[Andrew Hardy]Tôi là nhà su hoc. Lân dâu tiên toi Viêt Nam tôi da tl,1 nhù vOi minh là cOng cân phài

tiên hành nghiên cuu diên da tai cac dia diêm lich su. Tôi rnuôn dÔi chùnq cac ngu6ntài liêu viêt va; cac ngu6n truyén khâu, Khia canh thù hai này chinh là môi truàng: cànhquan n6i lên ràt nhiêu diêu vê lich su cùa n6. NhOng thông tin thu thâp dUÇ1c tù caccUQC ph6ng vàn dân tôc hoc, tù vièc khào sàt cành quan, tù kêt quà khai quàt khàocô hoc, tù nghiên cùu tin nguë1ng dân gian, tàt cà dêu c6 thê dUÇ1c xem xét duoi rnôt

. khia canh llch su.

[Michel Bruneau]Tôi da dQC cuôn sàch này và rât quan tâm. Là rnôt nhà dia Iy hoc, tôi rut ra tù dây

càrn nhàn là bên canh nhOng nhOngcâu chuyên vê cac ca nhân, chê dQ thuQc diada tim cach khai thac gia tri. tÔ chuc cac d6n diên mà thành công chi d~t mQt phân.Chung ta thây râng vào nam 1945 c6 rât nhiêu rùng, dân CU thua thOt. Khi cac cUQCchiên tranh giành dQc I$p dien ra, lân dâu tiên da c6 mQt IUÇ1ng dân cu dông dào dUÇ1chuy dQng, d6 là dân CU dên dinh CU t~i cac vùng Kinh tê moi này.

1 «DL1èlng téli Bèl RÇ\ » dL1çJc dùng làm tài li$u dQc tham khào.

Tac dông cùa di cLJ téJi phat trién và nçjhèo d6i lEm

[Andrew Hardy]Tôi dong yv6'i. anh rang chfnh séch di dân cùa nguài Phap da không thành công.

MQt trong nhüng Iy do cùa thât b<;li này và cüng là Iy do thành côngcùa cac chfnhsach [di dân] sau narT)1945 là chièn luqc mang tfnh chi dao cùa chfnh phù Vi$t Nam.Sau nam 1954, do không côn là rnôt chfnh sàch khuyên khfch mà nguàj ta càp chonhüng nguài khân thuc tièrn nang ruônq dât mién phi dé doi lai viêc thiêu rnôt chfnhsàch tuyên rnô thl,lc su ,

Hay lây rnôt vl du cu thé. Trong nhüng nam thire niên chè dô khan hoang bàn dia(1925-1940), Alfred Échinard là công su tinh Thài Nguyên. Trong khuôn kho du annày, nhüng nguài nông dân di, cu duqc nhân 5 ha.dàt rùng. Trong tlnhnày lùcdôchûnq tôi nhân ,thây ça nhiêu truàng hop nqoai 1$ so véti su vân hành thông thuàngcùa chfnh quyên thuôc d!à. Vf du, EChinard da tal chïrc trong vông 12 nam trong khiblnh thuàng thl rnôt viên quan cal tri chi làm viêc à ~ây 3,.ho~c 6 nàrn: Tlnh này cungcàp nhüng sô li$u tôt nhât vê chè dQ khan hoang ban dia cùa cac tinh rniên Bac. Sau8 nam, da co rnôt bâç cao thanh tra gui lên BQ ThuQC dia và, sau khi viên công sura di, rnôt bac cao thl! hai da làmrô vân dê: cùng .véti!sl,l qiùp do cùa cac viên chuedia chfnh cùa tinh, Échinard dà.câp dât khân hoang song nhüng nguài" khai khan»thuàng l<;li là nguài nhà cùa cac viên chue nguài Viêt: thârn .chi côn co nhüng cai tênbia d~t. Nhüng nguài,,, khai khân » này chi buôn go chu không trônq trot. D6i vétiÉchinard cüng nhu cac dong nqhièp cùa ông ta, chfnh sàch khan hoang là rnôt phiVl,J béo bè, côn chfnh bàn thân su khan hoang thi nguqc lai, chànq hê nhùc nhfch.

[Michel Bruneau] ... .• 'Cac chUng bênh s6~ rét co vè da là rnôt trô ng~i d6i véti viêc dinh cu cùa CU dân dên

tU vùng châu tho. ft nh,ât t,hi:do cünq là quan diém cùaGourou. Xin anh cho bièt vàndê này da duqc, giài q!Jyêt nhu thê nào sau thôi kY thuôc dia? .

[Andrew Hardy]Tôi nghï rang sôt rét không phài là yêu tô dLJY nhât, Co cà quanniêrn " rung thiêng

nuée dôc », Dé cho su di CU này thành công, cân phài giai quyêt dong thèl hai thàchthire: bênh tât.cûnq nhu tâm IY.

CUQc chièn tranh Dông Duang da dong rnôt vai trè quan tronq. Nam 1945, càchrnanq no ra tu nhüng i,vùng,rung nui này. Cac ban dêu biêt vê " Tiêng hat giüa rungPac Ba » nai mà tu dOj" lan tàa » cach m<;lng tu vùng nui téti t~n Hà NQi. MQt nam saudo, Cach m<;lng da dién ra theo duàng nguqc l<;li. Vùng Tuyên Quang trà thành tonghành dinh cùa Cach r:n<;lng. Trong 8 nam, quân dQi nhân dân da s6ng trong vùngrung nui này. Da co nhüng chi th! " cân phâi tiêu di~t muai nhu th~ tiêu .d,i~t kè thù » !Ra ràng là da co mQt sl,l tuyên truyên giao dl,Jc rQngrai nhât là trong quârtdQi d6i v6'ican b$nh này. :. '

CUQc cach m<;lng và chiên tranh cüng da chi ra cha nuétc Vi$t Nam:dQc I~ptâmquan trQng chiên luqc·cùa vùng rung nui. Trang mQt thung lüng gânTam Dao, tôi vancôn nh6' da g~p mQt Cl,J già noi véti tôi rang nêu Ho Chf Minh phài quayl<;li dé an minhnhu tru6'c kia thJ hàn là chàng côn chut rung nào dé bào v~ Cl,J.

Eœ Kh6a hocTam Dào2009

Dé cho di cu thành công, da phài khuyên khlch ngubi di cu ra di. Tùng c6 viêcthuyêt phuc mà tôi dùng èJ dây tù « vân dQng » dé chi n6: èJ vùng châu thé, ngubi tachon ra cac gia dînh rÔi càn bô dia phu(mg dên tham h6i ho dé khuyên khich ho kYvào môt tèt t1nh nquyên ra di. Nguèti ta n6i véti ho vê di cu nhu rnôt hành dQng yêunuée, cha phép ho xây dl,lng dât rnréc và chù nghia xâ hôi, rnôt hành dQng hy sinhnhârn nuôi duélng cac thê hê sau.

Chûnq ta Ié;}i thây èJ dây su tài-xuàt hlên cùa tù quê huang, duqc sù dl,mg trongtruètng hep này bèJi chinh quyên. Tù này da trèJ thành rnôt trong nhüng khâu hlêu cùachiên dich vàn dQng. Tuy v~y, trong cac h1nh ành cô dQng và tuyên truyên, tù nàykhQng àp dl,lng cha làng quê mà là cha dât nuée: cà nuée phài trè thành quê nuonç.à càp dô làng xâ, nguèti ta cüng n6i vê quê cû và quê mai, quê 1 và quê 2. Toàn bôvôn tù VlJng này da duqc Nhà rnréc sù dl,lng. DÔng thèl Nhà rurôc côn sù dl,lng chünçdé phà tan hàm nghia cü vê vùng rùng nùl, luc này trô thành quê huang cécti mçlng,câi nôi cùa câch rnanq, rnôt nquôn tl,l hào dân tôc chu không côn là nguÔn con gâysq hâl hay bênh tât,

Tù 1961 dên 1965, khoàng rnôt triêu nguèti chuyén dèn vùng rùng nui phia Bâc.Song càn bênh sôt rét vàn không duqc giài quyèt trlêtdé. Làm sac dé nguèti ta di cu làrnôtchuyên, nhung làm cho ho èJ Ié;}i là rnôtchuyên khâc, Cac con s6 th6ng kê khôngdang tin cho lârn, song tY I~ quay trèJ vê là trên 50%. Dây cüng là tiên tr1nh da dièn ratrong vùng dÔi nui Tây Nguyên haï muai nam sau d6.

Nguyén Thj VanTnréc kia nguèti ta di tù rnlên xuôi lên rniên nguqc. Côn ngày nay th1 chünç ta Ié;}i

quan sàt thây hành trinh nguqc Ié;}i do vlêc xây dl,lng cac d~p thùy diên, Cac anh chidêu bièt râng công tr1nh thùy di~n Hàa Blnh duqc xây dl,lng dâu nhüng nam 1980cùng véti su giup dél cùa Liên Xô. Luc d6 nguèti ta da phài di chuyén nhiêu làng dân tôcthiêu sô xuônq rnlên xuôi. Nhiêu ngubi già cho biêt tnrôc kia c6 rât nhlêu công trlnh,dên chùa song gib dây dêu èJ duéti nuétc cà. NhCti1g truètng hqp tuang tl,l cüng xày raèJ cac tinh San La (Té;} Vu) hay Ngh~ An.

Chung tôi da nghiên cuu vân dê này trong nhüng nâm 2004-2005 té;}i làng Kim Da.Nguèti dân cho chung tôi biêt xa này sé không côn nÜa và hQ phài dinh CUduéti miênxuôi. Nam ngoéi, nâm 2008, chung tôi da thào lu~n Ié;}i vê vân dê này vai hQ. ToànbQ xa này da duqc d!ch chuyén xuÔng duai miên xuôi huy~n Thanh Chuang. Chungtôi nghi râng nhCJng làn s6ng di cu này không xuât phat tù Iy do kinh tê mà là tù cacquyêt djnh chfnh tri. Dân làng èJ cac vùng c6 dl,l an thùy di~n này không hê muOn radi. Véti tu cach là nhüng nhà xa hQi hoc, chung tôi luôn d~t ra câu hôi vê nhüng h~u

quà, nhüng tac dQng cùa di cu. à xa Kim,.Da, nhLmg nguèti thuQc Kim Da cü da dl,lngra mQt thôn mai trong làng tiêp nh~n song hQvân mong muOn quay trèJ vê vùng rùngnui. HQg~p nhiêu kh6 khan trong vi~c hQi nh~p.

Té;}i dây, chung tôi da quan sat thây sl,l gia tang vê nGln nghi~n hut và mé;}i dâm:nguèti dân Thanh Chuang n6i râng d6 là dân Kim Da. Ai ai èJ dây cüng biêt dên tù dânngl,J cu. Cha m~ cùa mQt cô gai dja phuang không bac giètdÔng ycho con gai m1nhkêt hôn voi mQt thanh niên di cu tù nai khéc.

Tâc dông cua di cu tâi phât triên và nghèo doi lEm

[Andrew Hardy]Trong blnh luàn cùa mlnh vê bài ccDuàng tâi Bà Ha ", ch! da dành cha tôi nhOng lài

khen ngqi. Tuy nhiên tôi không xung vâi nhOng lài này. Tôi không hê chu ythl,!c hiênnhOng nghiên cïru vê rnôtd!a diêm da không con. Luc do tôi con ràt trè, nôi tiênq Viêtcon chua gi6i cho lam. Diêu chù chôt dôi vâi rnôt nhàkhoa hoc là tinh thân cêti rnè,mà diêu này thl không duce dào tao. Chùnq ta co thé SU dunq cc xùc càrn " (feeling) décàrn nhân vê I!chsu. Khi khàrn phà ra rnôtdiêu gl do hièu kY, thl chùnq ta quan tâm tâilich SU cùa no, do chfnh là khôi dâu cùa công viêc nghiên cuu, Cân phàicô rnôt conmat và rnôtcai rnûi, do chinh là nhOng gi da dua tôi dèn vôi Bà Hal

Tôi xin cam an chi da nôivê cc giài phénq long hô ", vê viêc di dân cùa rnôtvùng vànhOng hâu quà cùa rnôt du an thùy diên, Rât nhiêu hô gia dlnh da phài di chuyén déphuc Vl,J cha viêc xâydl,!ng nhOng du an nhu v~y. Che Bà da tUng là trung târn kinh têcùa cà rnôt vùnq, da co nhiêu nghiên cïru duqc tiên hành tç.i do dé hiêu duçc nhOngtac nhân kinh tê tu sv biên mât cùa no. Dôi vâi cac nghiên cuu vê phàt triên.thùy diên,cài gia phài trà co thé dirçc tfnh bâng con s6 hàng tY dô la. Song nhOng cài gia phikinh tè thl khô xac dlnh han rât nhiêu.

[Jacques OuId Aoudia] .Tôi muôn rut ra rnôt diêm Iiên quan dên phuonq phàp tU bài thuyêt trlnh sang nay.

Dôl khi rât thù vi khi nhân ra nhOng luëtng Il,!cùa cac qiâo su. Andrew da luëtng Il,!trangcàch qol tên chfnh sàch cùa Nhà nuée liên quan dên nhOng su di chuyén, anh dadùng tu vân dQng. Nguài ta di tu su bat buôc, Viêc phàt hiên ra nhOng nqâp ngungtrong rnôt diên van, dù nguài nôi là rnôt chfnh tri gia hay rnôt giao su, luôn luôn bôfch và quan tronq.

vàn dê co tinh phtronq phap êt dây là vàn dê quan diêm: êtchâu Âu, khi nguài tanêu ra y tuêtng vê tlnh càrn dân tôc hay Iqi [ch quôc gia, nguài ta huy dQng vân dê.chùnghïa dân tôc. Cac kY lIC thé hiên tlnh càrn dân tôc d6i vâi chùnq tôi là hai cuôc chiêntranh thê giâi. Con quan diêm vê tlnh càm dân tôc cùa cac ban, mà tôi cûng co théco duqc vâi tu cach là mQt nguài co g6c gac tU mQt nuâc thuQc dia, thllç.i hoàn toànkhac. èJ châu Âu luôn co mQt thai dQ chung ml,!c, mQt 10 ngç.i tlnh càm dân tQc chùnghïa, trong khi tç.iVi~t Nam, tlnh càm này Iç.i duqc huy dQng dé dâu tranh giành dQcI~p. Khi nguài ta té chuc di chuyén cac cQng d6ng VI Iqi fch qu6c gia, thl cân phài ythuc duqc râng êtchâu Âu, nguài ta sé co mQt cai nhln khac vê Iqi fch qu6c gia, trongdo bac hàm cà vi~c loç.i b6 nhOng nguài nuâc ngoài da tung duqc huy dQng dé giàiquyêt vân dê bàn sac qu6c gia. Cac bç.n dang êt.trong mQt thài kY tai xây dl,!ng quôcgia sau khi giành dQc I~p. èJ châu Âu, thai dQ bi dQng rât khac k~i liên quan dên vân~n~ .

[Michel Bruneau]Trang bài trlnh bày, chung ta noi dên mQt dân tQc thiéu s6 là nguài San DIu. Chung

ta thây co mQt quan h~ tôt d~p giOa haï nhom nguài. Co môt sl,! hqp tac trong vi~ckhai hoang vùng này. Tç.i sac êtvùng Tây Nguyên, dôi khi·xày ra cac vân dê giOa nguàiKinh và nguài thiêu s6 trong khi dôi luc Iç.i không hê co?

lEm Kh6a hocTam Dào2009

[Andrew Hardy]Chùnq ta co thê viêt hân rnôt cuôn sàch vê vàn dê này. Tôi chi nêu ra rnôt diêm:

trang tiên tr1nh di cu nhüng nam 1960 à rniên Bâc và nhüng nam 1970-80 à rniênTrung, da không c6 dù nhüng viên chïrc co nang hrc và nhiêt huyêt vai công vlêc.Dây là vân dê rnà chùnq tadang g~p I~i à câp dô huyên và tinh. Trang thài kY chiêntranh thl nguqc 19i, chùnq ta thày à Tây Nguyên rnôt sÔ viên chire, bô dôl hay nhüngdal diên khàc cùa chfnh quyên Hà NQi co nang hIc, ho da hoc ngôn ngü và phongtuc dia phuang dê t90 ra rnôtco sà càch rnanq trong long cac dân tôc thiêu sÔvùngnui - chung ta nol toi « ba cùng " : làm viêc cùng, an cùng và à cùng (vai d6ng bàodân tôc thiêu sô). Sau khi chiên tranh kêt thùc th1 mô h1nh da thay dôi, Nguài ta bâtdau tuyên dl,lng cac dal diên nguài dân tôc dào t90 và gùi ho toi làm vlêc trang chfnhquyên dia phuonq. Chfnh mô h1nh thù nhât tùng sù dunq trong chiên tranh 19i hiêuquà han..

Tôi da tùng luétng h! nhung sau nhüng diêu Jacques da nôi thl tôi không ng~p

ngùng nüa: tôi buôc phài nôi toi su bo buôc, Song thuc su do không phài là su luétngIl,t. vân dê là làm sac IQttà duqc hêt moi sàc thaï cùa phong trào vàn dQng thôi kY do.Sl,t nqàp ngùng cùa tôi không phài là do tôi cÔ tlnh không nôi toi diêu do, rnà là bèl létù « bô buôc " không phài ânh hêt moi sàc thaï cùa hiên tuqng duqc gÇli tên là « vândQng ", rnôt phong trào vân dQng quàn chûnq hêt suc tinh vi à moi càp dQ..

Lê Hoàng NgQc VènCuôn DÔi do - Red Hills duqc biêt dèn rât nhiêu. Tal sac 19i co tiêu dê nhu v~y?

[Andrew Hardy]Màu do co nhlêu y nghïa. Dê nêu ra tôi chi dua ra rnôt nghïa duy nhàt cha tù do

bâng càch sù dunq câu n6i « rùng xanh nui do "dièn dat cha su so hàl cùa nguài Viêtvùng d6ng bâng. Dau thê kY 20, câu nôl này rât co ynghïa, già th1 co lé không connhu thê nïra, M~t khàc, « rùng xanh " cüng không con t6n t~i nüa.

Nguyen Th! VanDÔi nui già da thành d6i nui trQc, chi con 19i màu cua dât. Liên quan dên sl,t« khan

hoang ", tù này co nghïa là mà ra nhüng vùng dât mai. Vào giai do~n do, nguài dândÔt .nuang làm rây. Nguè1i ta không noi dên vi~c bào v~ và quàn 1'1 cac ngu6n tàinguyên thiên nhiên, nguài ta chi quan tâm toi phat triên kinh tê. à Lai Châu co câun6i « Thai den, Thaï trâng, Thai Binh, cà ba Thai dây d6ng tâm pha rùng ". Dây chfnhlà h~ quà tiêu ci,tc cùa di cu. Sl,t pha hùy cac canh rùng da bUQC chung ta phài nghïtoi vi~c tr6ng 19i rùng. Chfnh vi 1'1 do này nià chung ta da phài dê ra chiJong tr1nh 135giài quyêt n~n du canh du cu cùa cac dân tQc thiêu sÔvà chuang tr1nh312 phù xanhdât trÔng d6i trÇlc. .

Nguyen Th! Thanh TâmTôi da dQC cuÔn sach này cach dây mQt nam và tôi dÇlcdi dÇlc I~i no nhiêu lan. Luc

dau tôi không thl,tc sl,t hiêu lâm Bà R~ nhung sau khi da tiên hành nhüng nghiên CLtu

Tac dông cùa di CU toi phat triên và nghèo d6i mdiên da dâu tiên cùa minh thl tôi hiêu dUÇ1c râng phuonq phàp luân lich sù không thôilà không dù. Cân phài biêt càch kêt hop.

[Michel Bruneau]Tôi rnuôn phàt blêu vê vàn dê rùng. Tôi co càrn giac là nên nông nqhiêp d6t nuang

làm ray da tùng dUÇ1C xem nhu là rnôtsu tàn phà môi truàng và do v~y cân phài triêttiêu no dé thay vào do là cac phuonq phâp trÔng cây khâc. Tù kinh nqhiêrn cùa tôià rniên Bâc Thal Lan, tôi co thé nhàn thày râng su di CU tù rnièn xuôi lên cac vùngrùng nui là nai ngubidân dÔt nuang làm ray thire su là thàm hoa. Nguài di CU thuchành nhling kY thuàt canh tac mang tfnh tàn phà, ho quay vàng khai thàc rât nhanhhoàc thàrn chi là không hê quay vonq, Không hê co dât dUÇ1c bô hoa và do d6 nguàita di toi chô làm kièt què dât dai. Trang khi do, nghiên cùu cùa cac nhà nông hoc vàdân tôc hoc cha thày râng rnôt 56 dân tôc thiêu 56 sù dunq chê dô bô hoa rùng màkhông hê gây tôn h~i và thàrn chi là côn bào tôn môi truàng. Co qua nhiêu dinh kiên

A ~ dA ,ve van e nay..

Ngày 5, sang thU' Sau 25/9

Cac thành viên trong léJp âua ra nhùng lài binh luên vê gia trj cùa tuên âào teo- xem âanh gia cùa hoc vtèn. Ngày làm viêc này âuqc dành cha viêc chul1n bj thu .hoech t6ng kêt trong ngày thu Bày

[Jacques Ould Aoudia]Tôi rnuôn kêt thùc su tham gia cùa mlnh tal lôp hoc này v6'i lài càrn an toi tàt cà

nhiing ngubi tham gia bài lê tôi da hQC h6i dUÇ1c rât nhtêu, Co ba diêu tôi rnuôn nôi:+ ViêtNam minh hoa cha quan diém phàt triên là rnôttièn trinh nôl sinh. Xâ hôl tao

ra cac công cu phàt trién cùa no ngay cà khi no cüng phài vay mUÇ1n cac quandiêm tù bên ngoài;

+ Cac khài nlèrn dên tù bên ngàai dem I~i nhling chuân mue co thê là công cu chasu th6ng tri. Tôi chi xin dua ra vài tù ngii là nhiing khài nièrn rât rônq mang cacchuân mue: nghèo, giai, quàn tri, phàt triên, dân chù, quôc gia. Dây là nhiing tùmang trong bàn thân chùnq cac chuân mue và cân phài dién dich I~i chùnq tùnhiing nguÔn nôi sinh. Cac ruréc phuonq Bâc thuàng sù dunq hàng tY dô là tiênvièn tro dé chuyên giao cac chuân mue, Co thé co rnôt khia canh xàu xa trongtiên tro giup;

+ TÔi hôm qua chung ta da dUÇ1C nghe mQt trinh bày vê Ngân hàng Thê gioi vàVi~t Nam'. Tù 40 nam nay, mQichinh sach phat trién cùa Ngân hàng thê giaidêuthât b~i. Do là cà mQt câu chuy~n dài mà hân cac b~n da biêt: cài cach cacâu,Wdo hoa làm suy yêu cac Nhà nuac, quàn tri di theo sl,l suyyêu do, và gib dâylà khai ni~m thbi thuÇ1ng mai nhât: « cUQc chiên chÔng nghèo doi ". Nhiing yêu

1 Bu6i gi6i thi$u vê cu6n sach cùa LIP Cling, M. Razafindrakoto và F. Roubaud: Ngfm hàng Thé giéADi am mô hinh phat trién và trUang hçJp Vi~t Nam, xuSt bàn 2009, NXBTri Thuc

:ml Kh6a hoc Tam Dào 2009

câu này thât b~i bèti lê, theo ytôi, chùnq không xuàt phàt tù nhu câu cùa nguèlidân và cùa cac biên phàp mang tfnh nôi sinh. NgUçtc lai, nhüng nuée da càt cànhdêu da di theo rnôt con duèlng khàc. Diêm này.dà duçtc nghiên cuu chi tiét dâcbiêt bèti nhà kinh té Dani Rodrik cùa D~i hoc Harvard. Trong lich SÙ, Singapour,Hong Kong, Dà] Loan, Hàn Quôc, Malaysia, Indonesia, Thài Lan, Trung Quôcvà Vi~t Nam dèu da di theo nhClng chinh sàch khàc vé1i yêu câu cùa Ngân hàngThé gié1i, mà chùnq ta co thé tom luoc I~i là rnôt chinh sàch phàt triên dua trênrnôt su kêt hop giClaNhà rurôc và Th] truèlng, theo rnôt phironq thïrc quàn tri dôcdoàn. Con duèlng khàc này là cal mà chùnq tôi da cùng Nicolas Meisel tlrn càchhiêu thàu và gQi tên là « târn nhln chièn 1uçtc, su diêu phôl cùa cac chù thé» tùphia rnôt Nhà ruréc chiên luoc,

Tôi xin kêt thùc phân phàt biêu vé1i càrn tuètng cùa minh vê dât nuée Viêt Nam mà

tôi da khàrn phé, Viêt Nam trong khuôn kho phàt triên dQC doàn này, theo con duèlng

riêng cùa mlnh. Viêt Nam không bê nguyên xi con duèlng Trung Quôc, Dài Loan hayNhât Bàn. Dât ruréc này làm chù chiên luce cùà mlnh và co khà nâng nôi « không "vôi Ngân hàng Thê gié1i. Dây là dàu hiêu cha thây su tl,1 chù, dâu hiêu cha thây rângsu phàt triên cùa dât ruréc này dén tù cac nguÔn hrc tri tuê nQi sinh. Rât it quôc giaco khà nâng này.

[Michel Bruneau]Tôi da hoc hôi duce ràt nhiêu trong tuân vùa qua tù quan diêm cùa cac dÔng

nqhiêp là nhà kinh té hoc, fJuèlng té1i BèI RÇl cha phép nhln ra duçtc râng nguèli ta cothé truètng thành nhu thé nào trong qua trlnh tiên hành rnôt nghiên cùu, Cuôi cùng,tôi d~c blêt dành gia cao nhüng dong gap cùa cac anh chi hoc viên qua nhClng vi ducüng nhu trài nqhièrn cùa ho vê Viêt Nam.

[Flore Gubert]Tôi thây ràt thù vi khi dôi chièu bài thuyèt trlnh vê Ngân hàng Thê gié1i tôi hôm qua

véi nhClng phat biêu cùa Jacques Ould Audia bèti lê cuôi cùng thl tàt cà dêu co phândi dên cùng rnôt kêt luàn là:

+ dé phàt triên, truôc hét cân phài co rnôt ychi di tù chinh bên trong;+ dôi vôi nhüng nguèli di cu là nhüng chù thé tac dQng tù bên ngoài thl cüng cân

phài nhu v~y. Néu hQ ap d~t mQt diêu gl do mà thiêu mQt sl,1 tiêp nh~n cùa cQngdÔng quê huang thi dl,1 an së không thl,1c hi~n duçtc, së không thich ung ho~c

së thât bai.Cân phài ch'u ydên tfnh phuc t~p trong quan h~ giüa di cU và phat trién. Khi nghien

CLtu truèlng hçtp cùa Mali, chung tôi co thé co càm tuètng ngây tha râng dât nué1cchâng mây phat trién này làm này nèt làn song di CU té1i nhüng nué1c phat trién nhât.Con khi xem xét truèlng hçtp cùa Vi~t Nam, chung ta thây ètdây tlnh hinh phuc t~p hemnhiêu: nguèli di CU dén nhüng nué1c kém phat trién hem. Sl,1 phat trién cùa Vi~t Nam làmQt nguÔn mé1i t~o ra di cu. Quan diém cha râng phat trién h~n chê hay dlnh I~i tiêntrlnh di CU ra ràng chi là mQt huyên tho~i.

Tacdông cùa di cUtôi phat triên và nghèo d6i lm

Tong kèt cùa 16'p chuyên dé

(Npi dung gùbang)

[Flore Gubert]Ml,Ic dich cùa lép chuyên dê này là cunqcàp cha cac hoc viên rnôt sô cônq cu khâi

niêrn và phuClng phàp luân cùng véli quan diêm nhin nhân cùa hai chuyên gia kinh tè,rnôtnhà nghiên cuu I!ch sù và rnôt nhà d!a Iy hoc. Tiêp cân rât mang tlnh liên ngành.Cac nghiên cuu truàng hep vê châu Phi cân Sahara,Bàc Phi và Dong Nam Ada duqcgiéli thlêu cùng véli su nhàn rnanh vê tfnh chât vô cùng phùc tap cùa hiên tuqng di cu.MÔi quan tâm cùa chùnq toi là chi ra cha cac hoc viên thây duqc rârÎg. khônq phài lucnào cüng d~ dàng dÔi véli nguài di CU trong viêc giû vai trè nhûng !1guài [tao sl,l] phàttriên. Khéc voi cac lop chuyên dê khàc, cac hQC viên không bât buôcphài thuc hànhâp dunq ngay tuc th] nhûng tri thùc ho dâ nârn duqç; trong tuân qua. Tuy nhiên, theoyêu câu cùa chùnq toi, ho da dUÇ1c huy dQngtfch eue dé tham gia dÔichlêu rnôt câchh~ thÔng cac truàng hop duqc I1ghe giéli thiêu véli kinh nqhièrn cùa Vi~t Nam. Theohuélng này, tri thïrc tiêp thu duoc co tfnh bô tro cha nhau rât nhiêu, Toi xin nhân d!pnày dê bày tô lài càm on toi ho.

BaD cao viên (1)Trinh bày cùa chùnq toi gÔm ba phân giéli thiêu nhûng nQi durïq chfnh cùa Iélp

chuyên dê: khuôn khô Iy thuyêt, nhûng tac dQngcùa di cu dÔi véli phét triên và nghèodol, truàng hop cùa Vlêt Nam.

Chùnq tôi rnuôn nhân rnanh dên khài nlêrn « cQng dÔng xuyên quôc gia », Dây làrnôt khâl nièrn méli, co liên h~ trl,lctiêp véli nhûng xu huong thê giéli hôa-toàn câu hoangày nay.Nhu câu vê nhân Il,lc quôc tê c6 trlnh dô ngày càng tâng và nhûng diêu kiênthuân Iqi trong di lal ngày nay da cha phép nguài lac dQng, khi di cônq tac hay làmviêc theo hÇ1p dÔng à nuélc ngoài, luôn duy tri duoc rnôt rnôi liên hê càng ngày càngchât ché véli quê hUClng cùa mlnh - su tôn té;li xuyên quôc gia. Phân tfch vê nhûng tacdônqcùa di CU dÔi véli nghèo doi và phât triên duqc thuc hiên à ba càp: vi mo - cacNhà nuélc, dàc blêt là cac nuocxuàt CU -, trung mô - cac té chue, vi du trong giao duchoàc trong y tê -, và vi mô. Sa huélng di da duçc chon Il,la: (1) chuyén tiên, (2) chuyêngiao tri thuc và khai thac chât xam, (3) phat triên thuClng mé;li quÔctê.

Trong nghiên CLtu vê cac nguÔn tiên dUÇ1c chuyên, chung toi da ghi IGli nhûng tacdç,ngco thê biên dç,ngtù nuélc này téli nuélc khac, tù mç,tvùng này téli mQt vùng khac.Li~u chung co nhûng tac dQng dôi véli tâng truàng? Co hô trqcha tang tru6'ng? Li~u

chung co tang nêu nhu mUctâng truàng suy giàm? Do là nhûng câu hai nghiên CLtuchfnh cùa chung tôi. à câp phân tfch trung mo, chung tôi da nghiên cuu mÔi Iiên h~

giûa chuyên tiên và sàn xuât. Tù vf dl,! à Maroc, té chuc NGO cc Di cu và phat triên ..(M&D),chung tôi da quay trà lé;li xem xét tlnh hlnh à Vi~t Nam. Mç,t trong nhCtng thànhcong cùa NGO này là dl,l an sàn xuât ngh~ tây. Dl,I an này da giup nhCtng nguài sànxuât nong nghi~p tâng gia ngh~ tây gâp ba lân và quàng ba sàn pham trên toàn thêgiéli. Chia khoa cùa sl,l thành công này là nguyên tâc tham gia cQngdÔng giCt vai tràdàm bào cha hOé;lt dQngcùa dl,lan. M&D là mQt trung gian, càn nguài Maroc ra quyêt

Emil Kh6a hoc Tam Dào 2009

dinh và quàn Iy cac hành dQng. Môi quan hê giCla M&D v6'i cônq d6ng nguè'i Maroc cothé dôi sành v6'i quan hê giClaNgân hàng Thê gi6'i v6'i Vi~t Nam, nêu giClnguyên cackhfa canh d6i chung. Dé dl! an thành công, cân phài nhàn thùc và két hop duQ'C cacsuc manh nôi tai: dl! an không thé nào bi àp d~t tù bên ngoài. à càp do phân tich thùba, chùnq tôi da nghiên cùu vê rnôi liên hê giCla cac khoàn tiên chuyén vê và cac hogia dinh, cùng v6'i mot nghiên cuu truè'ng hop vê Mali. Tlnh hlnh co vè dàc biêt phirctap. Tù nghiên cùu vê tac dong cùa tiên chuyén vêv6'i giao duc, chûnq tôi da nhânthày râng su gia tang cùa cac khoàn tiên chuyên vê không hê kéo theo su cài thiêntronggiao duc cüng nhu trong hành vi mua sam cùa cac ho gia dinh. Chùnq tôi cüngda thào luân vê nan chày mau chât xàrn- su ra di cùa nhCtng nguè'i lac dong co trlnhdô không thé làrn viêc à nu6'c cùa mlnh. vê vàn dê này co rnôt quan diém nhln nhântfch circ, Do là nguè'i di cu co trlnh dQ dong qôp vào su phàt triên cùa dât nu6'c m1nhthông qua viêc chuyên vê nu6'c tiên bac và tri thïrc công nqhê. HQ tao ra rnôtm~nglu6'i xuyên quôc gia và tâp hep thành doàn thé dé ùng hô cha dât rurécquê hUO'ng.

BaD cao viên (2)Ành huàng chfnh séch cùa Nhà nuée là rnôt tronq nhClng d~c diém chfnh tronq

lich sù di cu cùa ViêtNam trong thé kY 20. Di CU à vlêt Nam bac g6m nhClng làn songdi CU nôi dia, di CU quôc tê, cac phong trào tl! do hay su di chuyén do Nhà nu6'ckiêrn soàt,

L6'p chuyên dê này da cung càp cha chùnq tôi nhClng công Cl,J liên ngành dé co théhiéu rô.hon hièn tUQ'ng di CU nôi chung và di CU à Vlêt Nam nôi riênq, Nêu nhu nhClnglàn song di CU à Maroc và Mali mang tfnh chàt W phàt th1 di cu à Viêt Nam thuè'ng làkêt quà cùa cac chfnh sâch Nhà nu6'c. fJuàngvêBà Réjl cung càp cha chùnq tôi nhCtngyêu t6 giup hiêu duoc hiên tuqng di dân co té chue à Viêt Nam. Nam 1960, HQi nghitoàn thé lân thù 3 cùa Dàng da dê xuàt rnôt chiên dich di dân tù vùng châu thé lênnhClng vùng kinh té m6'i phfa Bac dé"giàm b6't finh tranq bô buôc trong sàn xuàt nôngnghi~p cüng nhu nhân khâu, NhClng dQng CO' cùa su di chuyên lên vùng thuQ'ng du,cüng nhu cùa vi~c h6i huO'ng, phuc t~p hO'n nhiêu và cân phài duQ'c nghiên Cltu trongnhCtng d~c thù Ijch sù và van hoa cùa Vi~t Nam.

TF~~n9o is .Ro~baUdh· th~ ~ l' h • d~ , d- h' h' h d' l' b01 rat VUi mung n ~n ay rang O'p c uyen e nay a t an cong cou uc an

dâu no co vê d~c bi~t tham vQng, bài lé cac giàng viên dên tù cac lînh VI!C chuyênmôn khac nhau. Xin chung mùng cac b~n da té chuc xung quanh mQt chù dé chungnhClngtiép c~n khu bi~t. Tôi co hai câu hai liên quan dên Vi~t Nam. Hi~n tUQ'ng chuyéntiên kha phuc t~p dé nghiên cuu. Co mQt câu hai tôi mu6n d~t ra d6i v6'i truè'ng hQ'pcùa Vi~t Kiêu. Co thé co haî dong cO' khi nguè'i ta t~o ra mQt m6i liên h~ giCla ho~tdQng chuyén giao và tang truàng: mQt mang tinh chât vi tha - dât nu6'c co vân dê vàtôi dong gop giup da trong luc khùng hoàng -, và mQt mang tfnh cO' hOi chù nghîaà cha nhâm vào vi~c dâu tu bài lé co thé thu duQ'c lQ'i nhu~n. D6i v6'i truè'ng hQ'p cùaVi~t Nam, tlnh h1nh cùa hai thành t6 này là nhu thé nào? Tôi càm thây cac b~n t~p

trung d~c bi~t vào di CU qu6c té. Tôi không biét là cac b~n co noi vê di CU nQi dia haykhông. Ngàynay à Vi~t Nam, dây là vân dê quan trQng. Chung ta thây râng chinh

Tac Gông cùa di CU tai phM triên và nghèo G6i mnhüng phong trào di CU nôi dia dang d~t ra nhiêu vàn dê - vi du nhu vàn dê cac dântôc thiêu 56. Cac ban nghi gl vê diêu này?

Bao cao viên (1)Liên quan dên su chuyén giao và tang truàng, kêt luân cùa chùnq tôi là cac tac

dQng cùa chuyén giao ràt da danq, Khô co thé kêt luân rànq nhüng su chuyén giaotac dÔng dên tang truàng hay tang truàng ành huàng dèn cac luÔng chuyén giao.

Bao cao viên (2)Cac dân tôc thiêu 56 là môt rnôiquan tâm lôn à ViêtNam. Xin lây vi du cac chuonq

trinh 134 và 135 ho trq vê nhà à và phàt triên lâm nqhiêp à vùng nui. Tôi rnuôn chiasè véti ông rnôt trài nqhiêrn cùa bàn.thân khi nghiên cùu thire dia à rniên Trung Vi~t

Nam. Cac cân bô dia pluronq sù dunq lé;li khâu hi~u « an cùng, s6ng cùng, làm cùngvà hoc ngôn ngü cùng ».-Ré ràng là à dây co su quan tâm.

Nguyen Th! VanTrang phân tong kêt này, di CU nôi dia da duqc nôi dên rât il. Sé là sai lârn khi nôi

râng cac dân tôc thiéu 56 chiu su phân biêt d6i xù 50 véti nguài Kinh. C6 nhiêu chinhsàch phàt triên ho tro cùa cac vùng này, cac du an rùng, phàt triên kinh tê và hànhdQng xâ hÔL

Mât hoc viênTôi da'tham gia vào lép chuyên dê 4. Cac anh chi cônôi dên cac phong trào di cu

cùa nguèti Côrïq giao tù Bac vào Nam trang lich sù di CUcùa Vlêt Nam không? Nhiêulàng di chuyén vào Nam và cac làng méti da duqc làp ra. Sau do nhüng nguèti di CU

này lal di ra ruréc ngoài và da chuyén tièn vê quê huetng.

Bao cao viên (2)vAn dê nguèti di CU tù Bac vào Nam sau nam 1954 da duqc bàn dên. Song chùnq

tôi cüng da nôi tôi cà su di chuyén tù Nam ra Bac, duqc biêt téti duéti tên gçi cùa phongtrào « tâp kêt ».

Mât hoc viên.câc anh chi co thire hiên tlêp càn 50 sành giüa Viêt Nam, Marac và Mali không,

hay chi là theo tièp càn ngang vê cac dân tôc thiêu 56. Trung tâm cùa chùnq tôi datiên hành nhiêu nghiên CUu vê cac dân tôc thiêu 56. Tôi rât rnuôn duce chia sè rnôtvài suy nghi vê di CU tù Bac vào nam trong nhüng nam 60 cüng nhu su di chuyén tùrniên Bac vào vùng Tây Nguyên giai doan 1986-1990.

Benoît MassuyeauTôi co rnôt câu hèi vê nhüng m6i quan hè giüa cônq dÔng Vi~t Kiêu véti quyèn hrc

chinh tri. Ouyèn hrc chinh tri co kiêrn soàt duqc'cac nguÔn chuyén giao không?

ID Kh6a hocTam Dào 2009

Mât hoc viênM6t 56 ou an phàt triên du Ijch hiên nay da tai khu tru cac nh6m cu dân. Cac anh

chi c6 xem xét khia canh phân tich này không?

Lê Thu HLtol1gChùnq tôi da tlrn càch 50 sânh môt càch hê thông cac ruréc dUÇ1c xem xét trong

khi tâp trung vào truàng hçp Vlêt Nam. Chung tôi nghi râng da xem xét mol hlnh thécdi cu.

Christophe VigneTôi dang tiên hành rnôt nghiên CVu vê chfnh sâch cùa Vièt Nam dôi véi nguài Viêt

Nam à rurôcngoài tù 1975 tai nay. Dây là rnôtcQng dÔng cu dân vô cùng da dé;lng, xétcà vê g6c dQ dQng ca ra di - thuQc dia Phâp, chiên tranh, v.v. - cüng nhu xét vê cac Iydo chinh tri hay kinh tê, Ngày nay, cac chinh sach huémg tai viêc huy dQng Il,fc IUÇ1ngtri trurc sông à nuée ngoài, dàc biêt tal Hoa Ky là not c6 trinh dQ công ngh~ rât cao.

Bao cao viên (1)Trong buôi làm vlêc mrôc, moi thành viên cùa lôp hoc da dua ra quan diém cùa

cùa minh vê kh6a dào tao, NhClng d6ng g6p chinh cùa lop gÔm c6: phuang phàpnghiên cou liên quan toi di cu, cac tiêp càn dinh luçmg và dinh tinh, phuonq phàpliên ngành.

Mât hoc viênTr~ng ~hClng nam qua, d~c blêt là ké tù f)6i mai d~n nay, chinh phù Vi~t Nam thire

thi môt chinh sàch tao diêu kiên cha su d6ng g6p cùa cQng dÔng nguài Viêt Nam ànuée ngoài dôi voi su phàt triên cùa dât rurôc: di lai, sà hw, v.v. Chung tôi không nghirâng nhât thiêt phài quay trà lé;li Vièt Nam moi là rnôt diêu kiên giup da cha su phâttriên cùa dât nuée rnà su d6ng g6p c6 thé là trl,fc tlêp hoàc gian tiêp.

[Flore Gubert]Cac câu hôi d~t ra làrn nôi bât tfnh phïrc tap cùa hiên tUÇ1ng di cu hiên vân dang

trang qua trinh biên dei liên iuc và diêu này d~c biêt dung vai truàng hçp cùa Vi~t

Nam. à nhClng rnréc rnàchûnq tôi da cùng làm viêc, Jacques Ould Aoudia và tôl, cacluÔng di cu chù y~u là mang tinh tl,f phàt và vi th~ ành huàng cùa quyêt târn di cu trônên kh6 xâc dinh han.

Tôi tin râng: môt trong nhClng k~t luân chinh cùa kh6a dào tao này là cân d~t cactiêp cân vào trong bôi cành. Trang cuôc thào lu~n bàn tràn lân truéc cùa lop, cac hocviên da nhân mi;lnh dèn vai trà cùa phuang phap lu~n và tinh thân phê phan dUÇ1c dêc~p dèn trang tuân. Bàn thân tôi rât hài làng vê diêu này. Xin cam an.

Tac dông cùa di cU toi phat triên và nghèo d6i El! .

Tài Ii~u tham khao (www.tamdaoconf.com)

- Nghiên cuu truànghçp à 2 ngôi /àng miên EJông -BAcTbëi Lan, Jonathan Rigg (2009)

- Di cu cùe thanh niên Lào cJ§n Théi Lan d9C theo biên giôisôngMê-kông, Keith Barney (2009).

- Andrew Hardy, EJuàng tôi BàR?, tù sach Duàng màn Ijchsù, Vi$n Vién dông Bac cô Ph'ap, Hà NQi, 2008.

ml Kh6ahoc Tarn Dào2009

Danh seich hQc viên 16'p chuyên dé 2

HO và tên INOicông tac ICh~Yên !ChÙclê nghiên cùu IEmailnganh

Chù Dinh Viènnghiên cùu Trung SÙ hoc Thuc tranq và m6i phucdonganh@Phùc Ouôc quan hê giOa céc yahoo.com

dân tôcvùng biêngiéli Viêt -Trung

Dào Quang Vièn phàt trién bèn vOng Xa hQi hoc Vândê viêc làm, dô binhdig@yahoo,Blnh vùng Nam bô thi h6avà tek dQng com

xà hQi cùa kinh têvùng Nam bô

Dinh Th! Hoa Trung tâm nghiên cûu Dân tôchoc Dô th! h6a dinhthihoa292@dô th] và phàt triên TP HÔ Dông phuong gmail.comChf Minh hoc

LêDang Bào Khoa xà hQi hoc- DH Xà hôi hoc Xuâtkhâu lac dQng lebaochaui3@Châu t6ng hop Huê lac dQng yahoo.com

Lê Hoàng Dai hoc KHXHvà nhân Châu Àhoc Xuàt kh~u lac dQng lehoangngocy-NgocYên va'n TPHÔ Chf Minh và phét triên kinh tê en@gmail.com

xé hQi

Lê Th] Hanh Khoaxâ hôi hoc -DH mà Phât triên Xuât khâu lac dQng, hannahle2000@TP HÔ ChfMinh hoc buôn ban phu nO và yahoo.com

trè em, ành huàngcùa toàn câu h6adèn phu nO vàtrè em

Lê Th!Huang vlën ngliiên cûu phat Dja Iy kinh tê Di dân, nghèo d6i và lehuongloc@trién TP HÔ Chf Minh rnôi tnJàng dô th]: hotmail.com

Hà NQi vàTPHÔ ChfMinh

LêViêtThuân EFEO SÙ hoc Di cu và nhOng thay lethuan49su@d6i vêkinh tê vàxa gmail.comhôi

Nguyên D~ng EFEO l.ich s~ Dông l.ich sù di cu và nguyendan-Anh Minh Nam A nhOng ành huàng ganhminh@

dèn kinh tê quôc gia . yahoo.com

Nguyên D~ng Viên chat triên bèn vOng Xàhôi hoc Khfacanh giéli trong minhthao24@Minh Thào vùng Nam bô vàn dê hôi nhàp vào gmail.com

. th! truàng lac dQngcùa nhOng nguàinhàp cu tçlÎ TPHÔChfMinh

Nguyên HÔng Vlèn kinh tê chfnh tri thè Kinh tê thê Di fhuyên lac dong thukttg@yahoo.Thu giéli giéli quocte com

Quan hê kinhtê quôc 'tê

Tac dông cùa di cu téJi phat triên và nghèodei EID

HÇl và tên 1Nai công tac ICh~IYên IChl! dè nghiên cïru 1Emailnganh

Nguyên Th! OH Khon Kaen . Thâi Quàn Iyvà Quàn Iytài nguyên nguyenhan-Hà Nhung Lan phéttriên thiên nhiên dua vào hung85@gmail.

nôngthôn cQng d6ng:truàng comhopcùa môtxàvenbiên Rhfa bâcViêtNam i

1

Nguyên Th! OH KHXHvà nhânvan XàhQi hoc XàhQi, hoc dân 56, kimhoaxhh@Kim Hoa Hà NQi gia dlQh, giéli, rnôi yahoo.corn

truènq

Nguyên Th! Vièn Viên OôngBac C61

l.ich su Lichsu di sanvan tamnJamn@Thanh Iârn Phapté;li H~ NQi hoarriiènTrung Vi~t yahoo.com

Nam 1

Nguyên Xuân KhoaXHH,'OH KHXH ' Xâ hôl hoc Chàt IUÇlng ngu6r xuananh@hcm"Anh và nhân vanTPH6 Chf . nhân luc, tlnh tré;ln9 fpt.vn,

Minh di cu vàsu nhàt trien

PhamMinh Vi~n nghiêncûu kinh Kinh tê chat Di dân và rnùc s6ng phamtien411 @Tiê~ tê chat triên TPH6 Chf triên gmail.com

Minh

PhamThi Dai hoc KHXH vànhân Xà hQi hoc Oôth! h6avàvàn dê hoaha1986@H6~g Ho~ vanTPH6ChfMinh nghèod6i yahoo.com

PhuClng Th! Trung tâm thông tin và Phân tîch Di CU vàchàt IUÇlng huongp99@Thu HUClng tu lièu dân 56-T6ng Cl,JC thông tin s6ngcùa nguài dân yahoo.com

dân 56- kê hoachhoagia dlnh

Trân Hoài EFEO Nhânhoc Di CU và kinh t~ hQ tranhoai_vn@gia dlnh yahoo.com

Trân Thanh viên phàt triên bênvOng Xa hQi hoc Vândê giaoduc d6i tranthanhhonq-H6ng Lan vùng Nam bô voi trè em vàvândê lan@yahoo.com

:nghèo d6i; dij,c biêtcuar. tâm tro:ng hoàn

. cành di cu

Ldpchuyêndé: Tac dçmg cùedi cuIdi phal Irién và nghèod6i

Bruneau M., Gubert Flore, Hardy A., Ould

Aoudia J.

Tac dông cua di cu toi phat triên va ngheo doi.

In : Lagrée S. (ed.), Cling J.P. (ed.),

Razafindrakoto Mireille (ed.), Roubaud

François (ed.). Chiên luoc giam ngheo : cac

cach tiêp cân phuong phap luân va liên nganh.

Hanoi : Tri Thuc, 2010, p. 257-366.

Khoa Hoc Tam Dao : Khoa Hoc Mua He Vê

Khoa Hoc Xa Hôi 2009, 2009/09/18-26, Hanoi