14
LUNARI PAL 2004 cu la colaborasion dal Circul Culturâl “NAVARCA” Disens di BRUNO FRITSCH DAÈL AI SOI EMIGRANS Sot dal Tôr Pujûi a Daèl

LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

LUNARI

PAL 2004

cu la colaborasion dal Circul Culturâl “NAVARCA”

Disens di BRUNO FRITSCH

DAÈL AI SOI EMIGRANSSot dal Tôr

Pujûi a Daèl

Page 2: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

Pujûi a Daèl

Ciacarâ di pujûi al ûl dî ciacarâ di alc che no dutili’ ciasis andan, parse che domo cualchiduna untimp a veva chist element che siguramenti a dava ala ciasa chel “no sai se” in plui. In dut chist lunaria si ciacarâ di chei pujûi di siôrs, se cussì a podinclamaju, no dai vecios pujûi in len che corevin alprin plan da vecis ciasis dai contadîns. Chist, parseche di pujûi cussì a son restâs pôs a Daèl, par dî laveretât, e ancia parse che si à urût dâ valôr a untoc di bieli’ ciasis dal paîs che forsit tanti’ voltis asi piart tal insiema da fassadis. Cuasi duc’ chisc’pujûi a no vegnin e nancia no son stâs tant doprâs,forsit la lôr funsion a je propi che di rindî elegantae plui fina ‘na ciasa. No son fàs par passâ oris su dilôr a leî o a fâ cualchi pisul lavorut, a si varessinmassa voi intôr; par chist cuant ca si va fûr a si vapar cialâ e fasi cialâ. Soradut in tal câs di cualchiaviniment, fiesta o pal passas di alc di insolit,naturalmenti mai par una pursission parse che inchel câs ca a si ritigniva che a si vares fat miôr ajessi part da pursission che no a cialala dal alt. Atricompit che andan i pujûi al è chel di vê inta fiestis e ocasiôns li’ bandierispiciadis, cumò, bisugna dilu, manculdi un timp, cuant che par fuarsa opar amôr a si doveva piciâ labandiera; i mûs e sintimens forsit

son cambiâs come che a son cambiadis li’ bandierische i pujûi andan vût piciadis.I pujûi a si presentin cun formis diferentis, materiaie finiduris che fasin sì che ogni dun al sedi unic, nosi ciatarà mai un compain di chel altri, quasi un alcdi famea e che al superedi li’ generasiônsmantignût come alc che al rapresenta li’ lidrîs daciasa.Tal fâ chist lunari al pinsîr al va a duc’ i daèlossperant che lu piciedin in ciasa, cussì di podêcialalu ogni dì, vivint li’ ‘sornadis savint di jessiognidun part di Daèl e che al nestri timp al passacun chel dal paîs. Al lunari come Sot dal Tôr al èsoradut par lôr, i emigrans, che al paîs a lu ansiguramenti tal cûr e pai lôr fîs e nevôs che se forsitno lu an cognossût ben, chist a je una dimostrasionche Daèl a no ûl dismenteasi di lôr come che sperìncal sedi tignût di gust di duc’ chei che gi à rivadi inta mâns e di chei che an cognossût Daèl.Par cui che tal piciâ chist lunari al giavarà chel suipuartôns dal 2003 nol coventares dilu, dovaressin

cognossi ‘sa la man di Bruno Fritsch cheandà fat i dodis disêns di chist 2004; fas

su len, brusanlu cun t’una pontacialda. Bruno à savût rindî i“nestris” pujûi biei, in chisc’cuadrus che us presentin.

Rea

lizz

azio

ne e

sta

mpa

: A

rti G

rafi

che

Friu

lane

S.p

.A. -

Udi

ne

In ta prima pagina Vila Parisi.In chista pagina ciasa di “Ciucia” in Uànis.

Al lunari pal 2004 e i numars di Sot dal Tôr si podin ciatâ ancia sul sito internet: www.ilpaesedellemeridiane.com

Page 3: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

’senârPujûl di ciasa Ranut.

Su la ciasa di Ranut ipujûi a son doi e duc’ i doi in fiar, cu li’ gotis in piera. In tal disen, a sampa a viodìn San ‘Suan che dal 1754 al è in ta vila par protesi Daèlsoradut da montanis e da aga.

Proverbi dal mês: A fâ ben si va in Paradîs.

1234 56789

10111213141516171819202122232425262728293031

JVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVS

Prin da l’anS. BasìliS. Genovefa S. ErmisS. Melia Di sera s’impia la cabossaPifaniaS. LusianS. SeverinS. ‘SulianS. AldoS. Paulin di AquileaBatisin di Nestri SignôrS. IlariS. FelìsS. MaurS. Marcel PapaS. Antoni Abat Si benidisin i nemaiS. Pris’caS. MarioSS. Fabian e BastianS. Gnesa Fiesta in Uànis S. VinsensS. RaimontS. Fransesc di SalesS. DemetriSS. Timoteu e TitoS. Ansula MericiS TomâsS. Aquilin S. MartinaS. ‘Suan Bosc

’senâr

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

Page 4: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

fevrârPujûl di Vila Attems.

Al pujûl di Attems in fiar batût al è intonâtcu li’ fereadis dai barcônsche dan impuartansa al palas. Chist al è plui o mancul dal 1795 e li’ robis che lu rindinparticolâr a son propit al pujûl, i barcôns tal miese i stemis da fameaincornisâs in alt.

Proverbi dal mês: Al è un brut mistîr chel di fâ ridî.

123456789

1011121314151617181920212223242526272829

DLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSD

S. SevêrMadona CandeloraS. Blâs Fiesta a UrturisS. GilbertS. AgataS. ArmantS. RomualtS. Jovensi di AquileaS. Polonia S. SilvanLa Madona di LourdesS. LailaSS. Anselm e Fus’cia VerginaS. Valantin Fiesta a CiavensanS. FaustinS. ‘SulianaSiet Sans FondadôrsS. SimeonS. Corano Joiba GrassaS. EluteriS. NoraS. Margarita di C.S. LivioS. Edilbert Ultin di CarnavâlLa Sinisa Si mangia la rengaS. RomeoS. LeandriS. Roman I di Coresima

Fevrâr

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

Page 5: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

marsPujûl di ciasa Tonutti in Uànis.

Un timp chist pujûl al erasiarât cun lastris di veri,forsi par jessi doprât anciad’unviar e dopo al è stâtfat cun picoi in piera.Chista palassina a je da lafin dal Sietsent, fata su diun siôr: Giulio Comelli ela stela che je sul puartonal è al stema da famea;biela a je ancia la musa sula volta da l’arc da puartasota dal pujûl.

Proverbi dal mês: A robâ ai laris no ‘l è peciât.

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

LMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMM

S. AlbinS. QuintS. MarìnS. MiroS. Virgili VesculS. EzioII di CoresimaS. ‘Suan di DiuS. Franses’cia RomanaS. Simplissi PapaS. CostatinS. MassimilianS. RugeroIII di CoresimaS. LuisaSS. Ilari e Tassian Patrons di GurissaSan Patrisi VesculS. SalvadôrS. Josef Si mangia al salampS. SandraIV di CoresimaS. TavianS. TuribiS. RomulNunsiasion dal SignôrS. ManuelS. GustaV di Coresima - domenia da’ animisS. Secont S. MedeoS. Beniamin

Mars

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

Page 6: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

avrilS’cialinada dal Museo Formentini.

Chistis a son do s’cialische coventavin par la sutal ciast che al era parsoradal grant foledôr dai deFin. Un timp chisc’ spassisa vignivin dâs in afit atanc’ contadîns dal paîsche no vevin a vondapuest a ciasa e scugnivinfitâ un toc, par podê partâfen e dopralu come cesa.Cumò chist al è al bearsda meridianis cun tanc’particolârs orlois di sorelie drenti invesi al è alMuseo da siviltât contadinadal Friûl Imperiâl.

Proverbi dal mês: O fasarai al è fradi di no fâ mai.

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

JVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJV

S. Ugo MartarS. Fransesc di PaolaS. RicartDomenia UlivaS. VinsensS. SelestinS. VirginiaS. Redent Joiba SantaS. Maria di Cleofe Vinars SantS. Terensio Sabida SantaPascaPascuta Mirinda la da Ancona di Colorêt S. GildoS. LiduinaS. NastasiaS. BernardetaS. ElìaOtava di PascaS. EmaS. AdalgisaS. AnselmS. LeonildaS. ‘SorsS. FedêlS. Marc RogasiônsS. Marcelin PapaS. ‘Sita S. ValeriaS. Catarina S. Pio V

Avrîl

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

Page 7: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

majPujûl di Vila Parisi.

Al pujûl di Parisi al fâspart di una fassadaemplada di tanc’ elemens:la s’cialinada, i barcôns,chisc’ cun t’una musa,che pâr tignî di voli cuiche al ven fûr sul pujûl e un pisul fronton… dutchist a fâs che chista vila a sedi la plui eleganta e impuartanta dal Pascut.La vila a je stada fata parurê dal cont GiulioCesare Strassoldo che tal1672 à lassât di testamentdi fâ la vila lant daûr daldisen fat di so pari.

Proverbi dal mês: No si à di murî par lavorâ, si à di lavorâ par no murî.

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

SDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDL

Maj

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

S. Josef Lavoradôr Fiesta dal LavôrS. Stanasi Fiesta tal NauacSS. Filip e JacunS. FloriànS. AgnulS. GiuditaS. StanislaoS. VitôrS. DuiliS. TuninS. FabioS. PancrasiS. BertoS. MatiaS. SofiaS. UbaltS Pascâl RogasiônsS. Venansi RogasiônsS. Ivo Rogasiôns LA SENSAS. GiselaS. RitaS. DesidêriLa Madona dal AjûtS. GragoriS. Filip NeriS. Fidrì S. MilioS. MassiminLi’ Pentecostis Benidision da machinisVisitasion da Madona

Page 8: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

’suinPujûl dal palas dal cont Frangipane in Uànis.

Chist al è al pujûl dalpalas dal cont, cussì al venclamât in Uànis al palasStrassoldo – Frangipane,un palas imponent cheal rapresenta una fameache par cuasi cuatrisentains andà mantignût unfuart rapuart cul paîs.Al palas che no viodìn uèal è stât fat, su di unaciasa furtificada dal ’400che era stada fata su,come che ûl la tradision,par difindisi dai Turcs.

Proverbi dal mês: A voltis, plui si è e mancul si fâs.

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

MMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMM

S. JustinS. MarcelinS. LiviaS. QuirinS. BonifasiSS. TrinitâtS. NorbertS. SeverinS. EfremCORPUS DOMINIS. BarnabaS. NofrioS. Antoni di Padua Su la mont di MigeaS. Prôt di AquileaSS. Vît e ModestS. AurelianS. RanîrS. MarinaSS. Gervâs e ProtâsS. EtoreS. Luis GonzagaS. NicetaS. VinisioS. TitaS. GielmoS. VigiliS. Sirîl di AlessandriaS. TilioSS. Pieri e PauliS. Lusina

’Suin

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

Page 9: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

lujConvent.

Chist, par dî la veretât nolè propi un pujûl, ma dopuartis che fasin dibarcôns e andan unparapet in piera che lissiara. La forma che an a jeche di doi vols che a tornaancia su li’ arcadis dal tôr.Al convet in tal Borc daiFraris al è stât fat sugrassis a la volontât dalsiôr BartolomeoFormentini che al vevalassât i soi avês par fâ suun convent di Domenicânsa Daèl in tal 1698, cun t’una glesia dedicadaa la Madona dal Rosari.

Proverbi dal mês: Invidâs a gustâ, no si fasisi preâ.

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

JVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVS

S. EsterS. OtonS. Tomâs ApuestulS. Durì Patron di DaèlS. FilumenaS. Maria GorettiS. ClaudioS. GuidoS. VeronicaS. Pio I di AquileaS. OlgaS. Ermacura e FurtunâtS. Rico Imp.SS. Camîl e Indrì S. BunaventuraLa Madona dal CarmeloS. LessioS. FidrìS. RinaS. Elia ProfetaS. DanêlS. Maria MadalenaS. BrigidaS. CristinaS. Jacun Antiga sagra di Daèl SS. Ana e JoachinS. PantaleonSS. Nasar e Cels S. MartaS. PoldoS. Ignasi di Lojola

Luj

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

Page 10: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

avostPujûl di Vila Perinello.

Chist forsit al è al pluibiel pujûl dal paîs, chegranda pansa, i ghirigorossui ciantôns e al blanc dalfiar a lu rindin elegant suche pisula fassada che fâspart da vila Perinello e alera anciamò plui ninincuant che un timp a la findal ’800 la puarta che siviars su di lui a era cunt’un volt in piera.

Proverbi dal mês: Cui che va a durmî sensa senaduta la gnot si ramena.

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

DLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLM

Avost

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

S. FonsoPerdon di AssisiS. LidiaS. IdaMadona da NêfTrasfigurasion dal SignôrS. GaetanS. Domeni Fiesta tal Borc dai FrarisS. RomanS. LurinsS. ClaraS. RufinS. Filis e Furtunât di AquileaS. Massimilian KolbeMadona d’avostS. Roc Fiesta a Ciamplunc S. JasintS. ElenaS. MarianS. BernardS. Pio X PapaS. Maria RiginaS. Rosa di LimaS. Bortolomìo Si va a BarbanaS. LuduìS. SandriS. MonicaS. UstinS. DolfoS. Faustina S. Aristide

Page 11: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

setembarPujûl di Vila Ines in Uànis.

Un pôc fûr da vila diUànis, su la strada parDaèl a je una vila, platadadai arbui di un ‘sardin chela rint siarada cuasi par nofassi viodi di cui cal passa.Al non a lu a ciapât tal1899 da femina dal paron:Pietro Lazzari; ma no eradi tant che la vila erastada fata su di PietroLanza che la vevascomensada tal 1870.

Proverbi dal mês: A tratâ cui gias si restâ sgrifignâs.

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

MJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJ

setèmbar

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

S. GidioS. ElpidiS. Grivôr al GrantS. RosaliaS. RomulS. PetroniS. RiginaMadona di setèmbarS. SergioS. PulcheriaS. DiomedeNon di MariaS. ‘Suan CrisostomiLa Santa CrôsLa Madona DoloradaSS. Cornèli e CiprianS. RobertS. SofiaMadona di BarbanaS. FaustaS. MateoS. MaurisiS. Lino PapaS. PacificS. AureliaSS. Cosma e DamianS. Vinsens de’ PaoliS. Venceslau SS. Michêl, Gabriêl e RafaelS. Jaroni

Page 12: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

otobarPujûl di ciasa Degenhartd.

Al pujûl al fâs ancia dilinda a la puarta arcada edi lì parsora a si pol butâal voli su la plasa da glesiapar cialâ la vita dal paîssensa jessi partdiretamenti. In t’unacartulina dai prîns dalNûfsent a si viôt unabandiera ‘sala e nera su diun len cal ven fûr di chistpujûl e sul standart labandiera a je a miesis parlut; chista funsion di ve li’bandieris piciadis a jestada una carateristica diduc’ i pujûi.

Proverbi dal mês: La prudensa je di cui ca la dopra.

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

VSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSD

Otòbar

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

S. TaresinaSS. Agnui CustodisS. Edmont Perdon dal RosariS. Fransesc di AssisiS. PlacitS. BrunoMadona dal RosariS. DemetriS. NisioS. Danêl ProfetaS. FirminS. SerafinS. DoardoS. Calist PapaS. TaresiaS. GhitaS. Ignasi di AntiòchiaS. LucaS. Pauli da CrôsS. IreneS. UrsulaS. DonâtS. ManlioS. EnzoS. CrispinS. Varist PapaS. SabinaSS. Simon e Tadeo S. ErmelindaS. GermanS. Quintin

Page 13: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

novembarI doi pujûi dal Castelo.

Par chei plui viei chist alera al Clomp dulà che ifrus a lavin a l’asilo. AlCastelo in ta so storiaandà passadis tantis,soradut in tal ‘900 cuantche al è stât primagendarmaria, dopoospedâl, caserma, fabricadi ciadreis, butega dimarangon… e anciamò aldì di uè al è dividût inplui parôns cun pluifunsiôn. Probabilmenti alè stât fat su tal Sissent dai cons Rabatta di Gurissa che a vevin inman la gastaldia dal paîs.

Proverbi dal mês: I pôi no fasin milus.

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

LMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLM

Novèmbar

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

I SansI MuarsS. JustS. CarloSS. Martars di AquileaS. LenartS. Nesto Marciât a DaèlS. GofrêtS. OresteS. Leon S. MartinS. RenatoS. DiegoS. GiocontS. Berto Marciât a SarvignanS. MargaritaS. Lisabeta d’OngiariaS. FredianS. FaustS. TavioMadona da Salût Marciât a RomansS. CeciliaS. Clement PapaCristo ReS. CatarinaS. LenartS. Valerian di AquileaI di Avent Marciât a GurissaS. GiraltS. Andrea

Page 14: LUNARI PAL 2004 - Il Paese delle Meridiane

disembarPujûl di Vila Miceli (Michieli).

Al blanc dal pujûl als’intona cul blanc daiscûrs, colôr chist checiatìn soradut tai barcônsda ciasis da nestris sitâs esitadinis e la vila di Micelia fâs part ancia je dalPascul che, forsit, plui un timp che uè, a gidava al paîs un pocia di signorilitât. La vila jestada fata a mies Votsent e andà ciapât cun sèancia la glesiuta da SS. Trinitât che a era dai Strassoldo.

Proverbi dal mês: La nêf prima di Nadâl je duta di regâl.

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

MJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJVSDLMMJV

Disèmbar

SOT DAL TÔR - DAÈL AI SOI EMIGRANS

S. EligioS. Cromassi di AquileaS. Fransesc SaveriS. BarbaraII di AventS. NicolòS. AmbrôsMadona di disèmbarS. SîrMadona di LoretoS. DamâsIII di AventS. LussiaS. ‘Suan da CrôsS. ValerianS. AlbinaS. LazzarS. GrassianIV di AventS. LiberâtS. RemoS. FlavianS. VitoriaS. DelfinNADAL di Nestri SignôrS. S’ciefinS. ‘Suan EvanselistSS. NossensS. TomâsS. GenioS. Silvestri Veglion