Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
16
Lë siala ted lën knu ga, sia tsep tib lo
xkaler win, ga nax nkan tib kwart yu masa
gay meter lë lënnu yu masa tib meter lë
ich̲̲olda lëw yu nol stibu yu masa tson meter
gana xkakga tib meter yu lënnu, lë lën knu
nax tib ita lëidib ita gëts gun uyunnstsin
minn bokla, ga xne minn nak dit uxo̱b gik
minn uyu ga bokla. Ba knu lëkga nonda ita
ña, lën ba knu xluw xi̱k xluw lën lidzgib
nika nkëw nak gana nika mbil nak.
Xka nak nup gun uwiyná or uyaná Mitla,
dit uyu minngol bokla. Diltsa xlanlá tsalá,
tipta ñal ga, iza dze, gun xgixma tedma ga,
nak chop galpchop pes, lë ndoming xkisa
xdedma.
Mitla, dit uyu minngol
bokla
Las ruinas de Mitla
Ditsë gun xne minn San Francisco Ozolotepec
Publicado por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C.Instituto Lingüístico de Verano, A.C.Instituto Lingüístico de Verano, A.C.Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
México, D.F. 2012
Resumen: En este escrito se da una pequeña explicación de cómo son las
ruinas que están en Mitla y de qué material están hechas, sus medidas y
los usos de algunos de sus recintos.
D. Jonatán Córdova Rodríguez, asesor lingüístico Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Apartado postal 22067, 14000 Tlalpan, D.F., México
Tel. 5-573-2024, www.sil.org/mexico
Autor: Luiz F. Pérez Cruz
© 2012 por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Derechos reservados conforme a la ley.
Esta obra puede reproducirse para fines no lucrativos,
siempre y cuando no se altere en forma alguna.
Primera edición
Mitla, diꞌt uyu minngol bokla
Zapoteco de San Francisco Ozolotepec
ztg 12-xxx .5C
México, D.F. 2012
15
Lë gaguwo nonda ita ñep lë dit dzixob
gik ble xo̱bzë ita las, lëd ita las knu xiab gik
ba, ita las knu nak xi̱k nak kun, dzekna xka
nika xni xu̱ xa̱, xa̱ xniw. Lën knu nika mbil
nak, nika dele xkë xni, naku xi̱k nak lën
lidzgib nika nkëw nak gana ch̲̲ak tib neydo lo
dzits kia ndzewu.
Lë lad gia zob stib ba, lëkga lën gitslyu
yu, xkakga siama sëbma lo skaler giab lad xa̱n,
lëkga kë tib yagla win xi̱k nakaga gun kë
ch̲̲ow gun zob lad gët.
14
Xkun nak ich̲̲op ba knu
Ich̲̲op ba gun zob ga, ñada xi̱k ña ba
ch̲̲unnbeyma lo na sinda lë ba knu nak xi̱k
nak yu gun yu lad lën gitslyu.
Or xi̱k idzinnma lad gët ich̲̲olda lëw zob tib
ba, gun yu lad lën gitslyu. X̱ik idzinnma
sëbma lo skaler lë giab lad lën knu kë tib
yagla win, lalo yagla gun ney orn gun ch̲̲ey
ladriy, loxna gunu nkin igitsma or lëma ted,
sanda lë ted lën knu zakla sulima. Ga dzekna
kë skaler tsepma lo, lë dzixob lad gia nak mer
lën ba, naku xi̱k nak kward gun nak kruz
ch̲̲ak lënnu tib metr.
3
Benanlá zaksa xi̱xkwa Mitla, dit uyu
minngol bokla
Mitla, nak tib giedz nax La, ted Tlakolul ga
nak Mitla. Ga giedz knu yu tib lger zaksa nak,
zob ich̲̲ë gun uza minngol bokla, ga xluw xi̱k
nak tib giedz win zob ich̲̲ëw.
Nana lëná ine seker nup gan xkun nak ga,
bekwan nak gun zob ga gana xkun bekwan
ña ich̲̲ë gun uza minn ga bokla.
4
Gun uyunnstsin minn uza minn ich̲̲ë yu
gun zob ga nak: Nonda ita, uyunnstsin minn
itach̲̲o gun nika nlag nak lo, uyunnstsin minn
ita beyga, uyunnstsin minn ita ngud xi̱k nak
ich̲̲ë ita kë Gewnlech, gun nika ngud nak gik
gana uyunnstsin ita las gun nlag nak lo xi̱k
nak ita blow. Gana gun ugu minn chu yu nak
yux ndzal gey dzekna xka uyan wennu. Yu
dit kë nupga pintur gun xne minn nak gun
ugu mixtekos gun nika xna nixnë, ber ich̲̲ësa
gun zob ga nak chen minn zapotekos.
13
Kad yagla knu yu masa tibyas lo, lë lsu yu
masa tibyas ich̲̲ol, kad kwa yagla knu xian
masa tibyas ich̲̲ol lë kwa knu xded stib yagla.
Lë kwa yagla knu ich̲̲olda zaksa xi̱xkwa kë
xa̱la, xa̱la gun zaksa ña, xi̱k nak ch̲̲ow
baygiat or ch̲̲ikxkwa minn zaksa nak. Lë gatix
kwa knu xded snupga gedz, gun nonda xkisa
zob. Xka ña dit zob ba gun zob lad mbeg,
gana dit zob stib ba lad gia gana lad gët,
sanda lë stib kwa bët giend xkisa nak ga. Lo
na nkë minn chop tson bal lambr las ga,
dzekna xka chut gakda tsa ga, lo lë iza yu knu
nika siala ch̲̲unntlo, xlan giab gana dzekna bët
gakdno tsepda minn ga lo giend dit tsep minn
lo neydo skaler.
12
Lë konde ch̲̲ixob lo knu, ga lë minn uted
nonda ita gun ngud nak, xi̱k nak ita yu
Gewnlech, ulep minn ita knu masa tib meter
ich̲̲ol lë xi̱d knu uyustse minn meskl, ber
nakdo xi̱k nak gun xlep minn gedz lo na,
gana nlepda minn gedz knu derech sinda nika
ch̲̲unn-nëwu lad lën nup. Konde ch̲̲ixob lo
knu, ga nax nol tib yu, gun ña lëkga nonda
lë ita, yu knu yu masa tib tsin meter xkil nol,
lë lad ch̲̲ow kë tson yagla nch̲̲ob gun zeñal.
5
X̱ik idzinnñazma
Ga xi̱k idzinnñazma lad gia tedma ga lad
mbeg kë tib yagla, lë ted lën knu, ga zobzë yu
gagu lë lëw yu tib ze xkisa, lalo ich̲̲ol kancha.
Lë gagu knu zobzë yu, ich̲̲ësa yu knu ña
nonda lë ita gana lë idib axta gia këzë
belkwan, xa̱la, xa̱la ña. Chutnanda xkun
uyunn minn uza minn gunu zaksa ña. Lë lad
gik yagla gun kë ga uxob minn tibga itach̲̲o
gun ntse idib gik yagla.
6
Dit zob kolumnas
Lë sietlaga xded lad gët, ga nak dit zob
kolumnas. X̱ik idzinnñaz nax tib zech̲̲o nch̲̲ob,
gun lal chop kancha. Lën ze knu yu pis, gun
xne minn uyu ga nak, yux uyots gey. Gunu
nak gun ugu minn ga. Lë gagu gunu ñep gedz
ita, dit ch̲̲uslo axta xa̱n uxob minn nonda ita
nch̲̲ob, gun wen nak gunu uyu simiend. Lë
xded lo knu, lë minn uyuslo ulep nonda ita
ngud, xi̱k nak ita kë Gewnlech ota xi̱k nak
ita blow gun ngud.
11
Lë lad gagu zech̲̲o knu xi̱xkwa kë gedz,
gun nonda ita ña, ber nakdo xi̱k ña gedz
gun xkë minn neg. Or ch̲̲uslo axta xa̱n ulëp
minn nonda ita wen nak, ber ich̲̲ë ita knu
nakdo xkala naku. Sinda minn ukë uzib lëdu
loxna lëw xka uyan. Chutnanda bekwan
uyunnstsin minn uxi̱xkwa minn ita knu nak
xi̱k nak tabik, yu gun mbe gana yu gun
beyga. Gunu dzekna ulep minn balal mer tib
meter, uyak simiend.
10
Lë lad gët ich̲̲olda lëw lad kwa, lad mbeg
zob tib gech̲̲ ga nak dit nak ch̲̲owba, naku
xi̱k nak gik yu dit stsan minn sdzeb skaler,
gana lad gia zob stibu xkakga nak.
Lë lad skin axta gët zob stib gech̲̲, ga xne
minn nak dit sdzeb nis xch̲̲e.
7
Lë lad gia be ñep snup, ga gichla ugu minn
nup pintur gun nixne, xka xna pintur gun ugu
minn bokla. Ga dzekna sia tsep lo skaler
dzixob axta gia. Ga kë tson yagla nch̲̲ob lë
idib ch̲̲ow yagla knu zaksa xi̱xkwa belkwan.
Lë ted lën knu zob xop gunu ndzeb xna lal
ldowo, xi̱k ldo tib yag gech̲̲ gun pen kuñama
ldo. Gana ñaso masa gay metr gana nonda ita
nak gun ñawu.
8
Lë ted lad lën dit zob kolumnas ga nak dit
zobzë sebalal yu lad lën, ga xne minn uyu
minn nch̲̲ob nak. Iza yu knu lëkga nonda ita
ña gunu, idib chu knu kë gun xa̱la, xa̱la nak.
Yu dit ulep gedz minn ita las gun nlag nak
xi̱k nak ita blow, ber xkwa xkwa uyepu
zaksa xi̱xkwaw. Sanda lë gun xo̱b giku
uloxla, gichla uxob minn yag giku gana pxil,
xka naku bokla. Kad skin yu knu ukidlsa minn
ita, loxna gunu dzits zobu nika xni xu̱ xiabdu.
9
Xkun nak dit zob ba
Lë lad gët snup nax stib lëtsch̲̲o ch̲̲aku lal
chop kancha, ga nak dit zob chop ba.
Lëts knu yu pis lo, ber gun uyunnstsin
minn ugu minn pis knu nak: gey, yux gana yu
stib gun uyunnstsin minn-na, chutnanda be lë
gunu, xka uxi̱xkwa minn gunu loxna gunu
ndip naku. Lo pis knu yu dit bal bal kë snupga
pintur gun ugu minn ga bokla, gunu nika xna
nixne. Lo na nika idib lo pis knu nika sia ch̲̲ak
pchog ngow lo bokla naku.