vr 25 juni 202120.00 Kamermuziekzaal

SALON LIBEERRondom Bachs

Welgetemperd Klavier

© Is

ab

elle

Fra

nç

aix

Johann Sebastian BachPrelude & fuga in B, BWV868 uit Das wohltemperirte Clavier I

Arnold Schönberg (1874-1951)Sechs kleine Klavierstücke, opus 19 (1911)

Julien Libeer: pianoChris Maene: spreker

— Johann Sebastian Bach (1685-1750)Prelude & fuga in C, BWV846 uit Das wohltemperirte Clavier I (1822)

Ludwig van Beethoven (1770-1827)Bagatelle in c, WoO52 (1797)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in Cis, BWV848 uit Das wohltemperirte Clavier I

Frédéric Chopin (1810-1849) Mazurka in cis, opus 63 (1847)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in D, BWV850 uit Das wohltemperirte Clavier I

Sergey Rachmaninov (1873-1943)Prelude in d, opus 23 nr.3 (1903)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in Es, BWV852 uit Das wohltemperirte Clavier I

Gabriel Fauré (1845-1924)Prelude in es, opus 103 (1909-10)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in E, BWV854 uit Das wohltemperirte Clavier I

Maurice Ravel (1875-1937)Fugue in e uit Le tombeau de Couperin (1914-17)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in F, BWV856 uit Das wohltemperirte Clavier I

Gesprek met Chris Maene

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in Fis, BWV858 uit Das wohltemperirte Clavier I

Johannes Brahms (1833-1897)Capriccio in fis, opus 76 (1871)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in G, BWV860 uit Das wohltemperirte Clavier I

Dmitry Shostakovich (1906-1975)Prelude in g, opus 87 (1950-51)

Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in As, BWV862 uit Das wohltemperirte Clavier I

Ferruccio Busoni (1866-1924)Prelude in gis, opus 37, BV181 (1879-80)

Johann Sebastian BachPrelude & fuga in A, BWV864 uit Das wohltemperirte Clavier I

György Ligeti (1823-2006)I. Sostenuto – Misurato – Prestissimo (A/D) uit Musica ricercata (1951-53)

Johann Sebastian BachPrelude & fuga in Bes, BWV866 uit Das wohltemperirte Clavier I

Max Reger (1873-1916)Two-part canon in bes, WoOIII/4 (1895)

Uitvoerders en programma

Klavieren in soorten en maten Wij zetten de belangrijkste verschillen tussen een hedendaagse Steinway en een rechtsnarige concertvleugel, een innovatief type piano ontwikkeld door de Chris Maene Factory, nog eens op een rijtje.

Steinway• 88 toetsen• gekruiste besnaring• homogene en krachtige

klank in de verschillende registers

• 274 cm lang• dé standaard

concertvleugel

Chris Maene Straight Strung Concert Grand Piano• 90 toetsen• rechte besnaring• de baspartij, het

middenregister en de hogere tonen hebben allemaal een eigen klankkleur

• 284 cm lang• combineert de kracht

van een moderne concertvleugel met de klank van een historisch exemplaar

— 02 — — 03 —

25

JU

NI

20

21

25

JU

NI

20

21

KLAVIER LEZING & DEBAT

Met de steun van

Das wohltemperirte Clavier, boek 1, dat is vierentwintig keer het muzikale koppel prelude en fuga, in alle toonaarden. Twaalf in majeur – die worden vanavond gespeeld – en twaalf in mineur. In de partituur zelf staan de preludes en fuga’s netjes op een rij: de eerste in C, de tweede in c, de volgende in Cis, de vierde in cis, enzovoort. Toen Bach in 1722 de bundel voltooide, had hij wellicht niet kunnen denken dat er twintig jaar later nog een tweede boek met 24 preludes en fuga’s zou volgen.

Zoals aangegeven in de titel van het werk is Das wohltemperirte Clavier in oorsprong een didactisch werk: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen musikalischen Jugend, als auch derer in diesem Studio schon habil seyenden besonderem Zeitvertreib’ (‘Zowel ter lering van de leergierige muzikale jeugd als ter vermaak van zij die in deze materie al onderlegd zijn’). Met de ‘muzikale jeugd’ had Bach allicht zijn eigen zoon Wilhelm Friedemann voor ogen. Toen Bach bij de tiener een uitgesproken muzikale aanleg zag, stelde hij rond 1720 een stapsgewijze klaviermethode samen, het zogenaamde Klavierbüchlein für W.F. Bach. Hij schotelt de klavierleerling eerst enkele eenvoudige preludes en de Tweestemmige Inventies voor. Daarna volgen de Engelse en Franse Suites, en pas dan is de klavierspeler volgens Bach toe aan de preludes en fuga’s van Das wohltemperirte Clavier. Uit deze volgorde blijkt dat Bach aan het fuga-spel de hoogste moeilijkheidsgraad toekent. Het vraagt immers niet alleen vingervaardigheid, maar ook en vooral een groot muzikaal doorzicht om het gelaagde polyfone stemmenweefsel van een fuga transparant tot uitdrukking te brengen. Daarnaast hechtte Bach kennelijk ook veel belang aan het kunnen spelen in verschillende toonaarden. In de Inventies alsook in de Engelse en Franse Suites laat hij de klavierspeler verschillende

toonaarden doorlopen. Maar een echt systematisch traject door alle majeur en mineur toonsoorten komt er pas in Das wohltemperirte Clavier. Dat zoiets überhaupt mogelijk was, is te danken aan de experimenten met alternatieve stemmingen van klavierinstrumenten die toen opgang maakten. Tot aan het begin van de 18e eeuw was het immers de gewoonte om voor toetsinstrumenten de natuurlijke (reine) stemming te gebruiken. Dat bracht echter één aanzienlijk nadeel met zich mee: niet alle toonsoorten klinken in deze stemming even zuiver. Eenvoudig gezegd komt het erop neer dat alleen toonaarden die dicht bij C liggen, zuiver klonken. Hoe verder van C verwijderd, hoe onzuiverder de muziek klonk. Dit verklaart waarom je in de klaviermuziek uit de late renaissance en de vroege barok bepaalde toonsoorten wel, en andere helemaal niet zult aantreffen. Nu waren deze stemmingssystemen al sinds de antieke oudheid een bron van controverse, maar op het einde van de 17e eeuw bereikte de ontevredenheid over de beperkingen van de oudere stemmingen zowat het kookpunt. Duitse muziektheoretici zoals Andreas Werckmeister experimenteerden met alternatieven en

• Das wohltemperirte Clavier was oorspronkelijk een didactisch werk, met twaalf preludes en fuga’s, in alle toonaarden.

• Julien Libeer speelt ze allemaal, telkens geflankeerd door een klavierstuk in de gelijknamige mineurtoonaard uit een andere tijd.

Rondom Bachs Welgetemperd Klavier

publiceerden hun bevindingen in geleerde traktaten. Rond 1690 beval Werckmeister de ‘gelijkzwevende stemming’ aan, waarbij de onzuiverheden eigen aan de natuurlijke stemming ‘getemperd’ worden door ze bij wijze van spreken gelijkmatig te verspreiden over alle toonaarden. Voor een klavecimbel of clavichord in deze nieuwe getemperde stemming schreef Bach zijn Wohltemperirte Clavier.

Julien Libeer speelt uit het eerste boek de twaalf preludes en fuga’s in majeur. Elke prelude en fuga wordt geflankeerd door een klavierstuk in de gelijknamige mineurtoonaard dat uit een andere tijd dateert. Deze schaduwstukken zijn onderling heel verschillend: van Brahms tot Ligeti, van Beethoven tot Shostakovich, van Chopin tot Schönberg. De combinatie van latere klankwerelden met Bachs rigoureuze rechtlijnigheid opent echter onvermoede perspectieven. Bovenal biedt het verrassende opzet van dit concert een gelegenheid om de affectieve en emotionele bijklank van elke toonsoort – een register dat Bach meesterlijk wist te bespelen – opnieuw te leren smaken. Nagenoeg alle componisten van de schaduwstukken studeerden ook orgel (G. Fauré en G. Ligeti) of piano (alle anderen, behalve A. Schönberg), een opleiding

waarin Bachs klaviermuziek van oudsher een belangrijke pijler vormt. Elk van hen ontwikkelde als componist een of ander aspect van Bachs erfenis verder. Beethoven en Brahms vonden voornamelijk aanknopingspunten in het doorgedreven constructivisme van Bach, terwijl Chopin en Rachmaninov voortbouwen op Bachs genie om een muzikaal idee of een gemoedsstemming volmaakt te ontvouwen binnen het bestek van een korte prelude. Busoni en Reger zijn elk op hun eigen manier een soort Bach van de vroege 20e eeuw: Busoni door Bachs muziek te verzoenen met de virtuoze pianistiek van de 19e eeuw, Reger door strenge vormpatronen uit de barok, zoals de canon, nieuw leven in te blazen. Misschien is Arnold Schönberg nog het verst gegaan in het doordenken van tendensen uit Bachs muziek. In zijn atonale Sechs kleine Klavierstücke, opus 19 liet het constructief werken met kleine muzikale motieven – helemaal in de geest van Bach – hem zelfs toe om uiteindelijk het houvast van de tonaliteit los te laten.

— Jan Christiaens

‘Het verrassende opzet van dit concert biedt een gelegenheid om de affectieve en emotionele bijklank van elke toonsoort opnieuw te leren smaken.’

— 04 — — 05 —

25

JU

NI

20

21

25

JU

NI

20

21

ZA 22 MEI – ZO 29 AUG 2021

Vincen Beeckman & Kasper DemeulemeesterThe Invisible Cowboy

In de fotografische installatie The Invisible Cowboy volgen we het spoor van Vincen Beeckman en Kasper Demeulemeester door het mythische Wilde Westen. Vincen toont een reeks beelden die hij maakte tijdens zijn tochten door de Verenigde Staten. Op een van die reizen kreeg hij in een motel aan Lake Mead (Arizona) een reeks notitieboekjes in handen die er meer dan tien jaar geleden door een onbekende schrijver werd achtergelaten. Geïntrigeerd door die boekjes vroeg Vincen aan Kasper Demeulemeester om ze te lezen en te herwerken tot een tekst die samen met de foto’s wordt gepresenteerd.

Te bezoeken op Foyer balkon 2 tijdens Concertgebouw Circuit of voor of na een voorstelling.

Geniet voor de voorstelling van een verfrissend drankje of een heerlijk lentegerecht in het Concertgebouwcafé.

concertgebouw.be/cafe

ER ZIT EEN VLEUGJE CONCERT IN ONZE KOFFIE

© P

ete

r D

e B

ruy

ne

© Y

aq

ine

Ha

mza

ou

i

Biografieën

Sinds hij op twintigjarige leeftijd de prestigieuze Juventusprijs ontving, werd Julien Libeer (BE) door binnen- en buitenlandse pers geprezen als een van de meest markante muzikale persoonlijkheden van de jonge generatie. Na verschillende masterclasses vervolmaakte Libeer in 2014 zijn pianostudies aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth, eerst onder de leiding van Abdel Rahman El Bacha, daarna bij Maria João Pires. Hij kreeg geregeld advies van Dmitri Bashkirov en volgde masterclasses bij onder meer Alfred Brendel, András Schiff en Andrej Jasinski. Libeer was de afgelopen jaren te gast in verschillende grote concertzalen, en is een veelgevraagde kamermuzikant. Daarnaast trad hij ook al op met verschillende orkesten, waaronder de Deutsche Kammerphilharmonie Bremen, Brussels Philharmonic en Belgian National Orchestra. Begin dit jaar kwam zijn nieuwste soloalbum uit met muziek van Bach en Bartók (bij harmonia mundi). In 2013 won hij de Klara Muziekprijs. Ook presenteerde hij de Canvasreeks Studio Flagey Klassiek, waarvoor hij verschillende collega-musici bijeenbracht en interviewde.

Chris Maene (BE) leerde de kunst van het instrumenten maken in het pianoatelier van zijn ouders, opgericht in 1938. Van jongs af aan werd het een passie en op zijn zestiende maakte hij zijn eerste instrument. Sindsdien bouwde, restaureerde en verzamelde Maene gretig unieke instrumenten. Momenteel bezit hij een collectie van meer dan 300 unieke piano’s en pianofortes, met een voorkeur voor concertpiano’s. Vele ervan zijn unieke stukken en worden bespeeld op cd-opnames of concerten. Door het maken van replica’s geniet Maene een groot respect; zo bouwde hij de Steinway N°1 ‘Kitchen’ fortepiano uit 1936 (2006), de Ignaz Pleyel concert grand uit 1943 (2010), de fortepiano van John Broadwood uit 1817 voor Ludwig van Beethoven (2013), en veel meer. Sinds 2004 vervoegden zijn twee zonen (Dominique en Frederic) het bedrijf, en staan zo garant voor de toekomst ervan. Zijn uitgebreide kennis van historische instrumenten en moderne instrumenten in combinatie met het atelier met meer dan 10 vakmannen met elk hun eigen specialiteit is uniek in de wereld. Sinds 2015 bouwt hij de Chris Maene Straight Strung Concert Grand, een moderne rechtsnarige concertvleugel, die eerder voor Daniel Barenboim werd gemaakt onder de naam Barenboim Concert Grand.

Seizoen 21-22 wacht op jou.Ontdek het nu op concertgebouw.be

— 06 — — 07 —

BIO

GR

AF

IEË

N

25

JU

NI

20

21

ConcertgebouwBrugge

@concertgebouwbr

info & tickets +32 70 22 12 12 — In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge concertgebouw.be

V.U

. Ka

trie

n V

an

Ee

ck

ho

utt

e, '

t Z

an

d 3

4, B

rug

ge

Laat weten wat je van het concert vond op

ConcertgebouwBrugge

@concertgebouwbr

In de kijker

Deborah Cachet & Sofie Vanden EyndeLa Chambre Bleue. ‘Musique précieuse’ in de Parijse salons

WOENSDAG

20.00 Concertzaal

30 JUN 2021

Luitiste Sofie Vanden Eynde en sopraan Deborah Cachet – winnares van de Klaraprijs voor Belofte van het Jaar in 2020 – herscheppen de kleuren van gracieuze 17e-eeuwse salons in geraffineerde airs de cour. Nestel je in klanken die net als woorden de waarheid met zachtblauw satijn omhullen.

© D

an

ny

Will

em

s

Piano Works DebussyLisbeth Gruwez / Voetvolk & Claire Chevallier

VRIJDAG

20.00 Concertzaal

02 JUL 2021

De nieuwste creatie van choreografe Lisbeth Gruwez, Piano Works Debussy, is een fysiek duet tussen haarzelf en pianiste Claire Chevallier. Samen zoeken ze de ruimte tussen de noten in de composities van Claude Debussy, rebel en uitdager onder de vormvaste componisten.