1

ระบบประสาท (The Nervous System)

ผศ.น.สพ.ปรชา มลสาร

2

ระบบประสาท (The Nervous System)

สงทควรศกษาเกยวกบระบบประสาท ไดแก

1. เซลลประสาท

2. พฒนาการของระบบประสาท

3. ระบบประสาทสวนกลางและสวนปลาย

3

เซลลประสาท (neurons) เซลลประสาทมลกษณะยาว รปรางกลม กลมรปไข รปปรามด รปกระสวย รปดาว หรอรป

ครงวงกลม เซลลประสาท ประกอบดวยสวนตางๆ ดงน 1. เซลลประสาท (Neurons) 1.1 Cell organelles เชน นวเคลยส (Nucleus) เรยกวา เพอรคารออน (Perikaryon) ตวเซลล (Cell body) 1.2 แขนงเซลลประสาท (process) ยนออกจากตวเซลลประสาทอาจมหนงหรอหลายอน เชน Axons และ Dendrites 1.3 จดประสานประสาท (Synapse) 2. เซลลค าจน (Supportive cells) 2.1 Lemocytes (Schwann cells) 2.2 Glia cells ; Astrocyte, Oligodendroglia Microglia และ Ependyma 3. เนอเยอผกพนของประสาทสวนปลาย (Connective tissue of periphearal nerve) 4. เยอหมสมอง (Meninges)

4

เซลลประสาท

o เซลลประสาทแบงตามจ านวนแขนงทยนออกจากตวเซลลประสาท ได 3 กลมใหญ ๆ คอ (ภาพท 4.1)

1. Multipolar มแขนงเดนไดรตหลายอนแตมแขนงแอคซอน 1 อนยนออกจากตวเซลลประสาท

2. Bipolar มแขนงเดนไดรต 1 อน และแขนงแอคซอน 1 อน ยนออกจากตวเซลลประสาทในทศตรงขามกน

3. Unipolar หรอ Pseudounipolar มแขนงอนเดยวยนออกจากตวเซลลประสาท ท าหนาทเปนทงเดนไดรตและแอคซอน

5

ภาพท 4.1 ลกษณะของเซลประสาท (A)Bipolar, (B) Pseudounipolar, (C) Multipolar neurons

ทมา : (type of neuron, www.memrise.com, 2011)

6

แขนงของเซลลประสาท แขนงของเซลลประสาทมอย 2 ชนด คอ (ภาพท 4.2)

1. เดนไดรต (Dendrite) ท าหนาทรบกระแสประสาทเขาสนวเคลยสแลวสงกระแสประสาทออกไปยงเซลลประสาทอนๆ

2. แอคซอน (Axon) ท าหนาทน ากระแสประสาทออกจากเซลลประสาทเพอไปสงการตามอวยวะตางๆ ซงพบไดเปนสวนมาก

เซลลประสาททมเดนไดรตจ านวนมาก จะท าหนาทรบความรสกไดด

ต าแหนงทอยของเซลลประสาทมความสมพนธกบการท าหนาทของเซลลประสาทนนๆ

7

ภาพท 4.2 โครงสรางของเซลลประสาท ทมา : (structure of neuron, www.kshitij-pmt.com, 2011)

8

เซลลประสาท

เซลลประสาทแบงตามความยาวของแขนงประสาท เปน 2 ชนด ดงน

1. Golgi type I คอ เซลลประสาททมแขนงประสาทยาวตงแต 1 มลลเมตร

ถง 1 เมตร

2. Golgi type II คอ เซลลประสาททมแขนงประสาทยาวตงแตหลายๆ ไมครอน

ถง 1 มลลเมตร

9

การตดตอกนระหวางเซลลประสาท (synapes)

การตดตอสอสารของเซลลประสาท ม 3 วธ ไดแก (ภาพท 4.3)

1. อะโซโสเมตค ไซแนป (Axosomatic Synapes) เปนการเชอมตอระหวางแขนงแอค ซอนกบตวเซลลประสาท (cell body)

2. อะโซเดนไดรตค ไซแนป (Axodendritic Synapes) เปนการเชอมตอระหวางแขนงแอคซอนกบตวเดนไดรตโดยตรง

3. อะโซอะโซนค ไซแนป (Axoaxonic Synapes) เปนการเชอมตอระหวางแขนงแอค ซอนกบแขนงแอคซอน

10

ภาพท 4.3 จดเชอมตอเซลลประสาท (synapses) ชนดตางๆ ทมา : (kind of synapses, www. instruct.uwo.ca, 2011)

11

การสงกระแสประสาทของเซลลประสาท

เซลลประสาทมขนตอนการสงกระแสประสาทไดดงน

1. เซลลประสาทตวหนงสงกระแสประสาทผาน Presynapstic part ของแอคซอน

กระแสประสาททสงมาจะกระตนใหเกดการหลงสารเคมทเรยกวา สารสอประสาท (Transmitter substance) ออกจากปลายแขนงเซลลประสาท (ภาพท 4.3)

สารสอประสาทเขาสตวรบ (Receptor) ทมความจ าเพาะ ตรงบรเวณ Postsynapstic part ของเซลลประสาทอกเซลลหนงทมาตอเชอมกน

12

การสงกระแสประสาทของเซลลประสาท (ตอ)

สารสอประสาท มหนาท 2 ประการ คอ

1. ท าใหเกดมการปลอยกระแสประสาทผานไปสเซลลประสาทเซลลอน

2. ท าใหเกดเยอบผวเมมเบรนขดขวางการสงกระแสประสาทไปสเซลลประสาทอน

สารสอประสาททคนเคยด คอ อะซตลโคลน (Acetylcholine)

เซลลประสาท 1 เซลล มความสามารถดงน

1. สามารถเชอมตอกบเซลลประสาทอนๆ ไดหลายต าแหนง

2. ไมสามารถสงกระแสประสาทไปสเซลลประสาทอนโดยตรงได

13

เซลลค าจน

เซลลค าจน หรอ เซลลพเลยง หรอ นวโรเกลย (Neuroglia) เปนเซลลประสาทหรอเนอเยอค าจนบางชนดทชวยค าจนเซลลประสาทอนๆ

เซลลค าจนมหนาทดงน

1. น าสารอาหารมาสงใหเซลลประสาท

2. ผลตเสนใยประสาท (Nerve fibers) ทอยภายในสมองและไขสนหลง

เสนใยประสาททอยภายในสมองและไขสนหลง มเยอหอหมเสนใยประสาท เรยกวา เยอ ไมอลน (Myelin)

เสนใยประสาทสวนทอยนอกสมองและไขสนหลง (Peripheral) ถกหอหมดวยเซลลทมาสนบสนนอกชนดหนง เรยกวา เซลล ชวานน (Schwann cell, neurolemmocytus) (ภาพท 4.2)

14

ระบบประสาท (Nervous system) ระบบประสาทแบงเปน 2 ระบบใหญๆ ไดแก 1. ระบบประสาทสวนกลาง ( central nervous system ; CNS ) ประกอบดวย สมอง (brain), ไขสนหลง (spinal cord), และเซลลค าจน (Supporting cell) ของระบบประสาทสวนปลาย (PNS) เรยกวา เลมโมไซต (Lemmocytes) 2. ระบบประสาทสวนปลาย ( peripheral nervous system ; PNS ) ประกอบดวย เสนประสาทสมอง ( cranial nerve ), เสนประสาทไขสนหลง (spinal nerve), ปลายประสาท (nerve ending), ปมประสาท (ganglia) ระบบประสาทอตโนมต (autonomic nervous system ; ANS) และเซลลค าจนของระบบประสาท- สวนกลาง (CNS) เรยกวา นวโรเกย (Neuroglia)

15

ระบบประสาทสวนกลาง (Central Nervous System) ระบบประสาทสวนกลาง แบงออกเปน 2 สวน ไดแก (ภาพท 4.4)

1. สมอง ( brain )

2. ไขสนหลง ( spinal cord )

สมองและไขสนหลงมลกษณะดงน

1. มลกษณะกงแขง

2. ถกปกคลมดวยเนอเยอเกยวพนเรยงตวกนอย 3 ชน เรยกวา เยอหมสมองและไขสนหลง ( meninges)

16

ภาพท 4.4 กายวภาคของระบบประสาทสวนกลาง ทมา : (Colville, 2008, p. 324)

17

ระบบประสาทสวนกลาง • ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวย 2 สวน ไดแก

1. เกร แมทเทอร (Gray matter) หรอ ซบสแตนเทย กรเซย (substantia grisea)

2. ไวท แมทเทอร (White matter) หรอ ฟอรเมชน เรตคลารส (formation - reticularis )

18

เกร แมทเทอรของสมอง เกร แมทเทอรเกดจากการรวมกลมของเซลลประสาทในระบบประสาทสวนกลาง

(ภาพท 4.5)

เกร แมทเทอรของสมองสวนซรเบลลม (Cerebellum) และสมองสวนซรบรม (Cerebrum) จะอยทผว เรยกวา ซรเบลลล คอรเทก (Cerebellaral cortex) และ ซรบรล คอรเทกซ (Cerebral cortex) ตามล าดบ

เกร แมทเทอรของไขสนหลงรวมตวกนอยตรงกลางและถกแทรกดวยไวท แมทเทอร

กลมของเซลลประสาททอยในระบบประสาทสวนกลาง เรยกวา นวเคลยส(nucleus)

19

ไวท แมทเทอรของสมอง

ไวท แมทเทอรประกอบดวยกลมเสนประสาททมไมอลน ชท (myeline sheeth) หม เปนสวนใหญ เรยกวา tract หรอ fasciculus ( fasciculi พหพจน) (ภาพท 4.5)

ไวท แมทเทอรท าหนาท ดงน

1. ตดตอกบสมองสวนอนๆ

2. ควบคมระดบความรสกตว

3. ควบคมระดบการตนตวของสมอง

4. ควบคมระบบประสาทอตโนมต

20

ภาพท 4.5 องคประกอบของเยอหมสมองและไขสนหลง

ทมา : (Colville, 2008)

21

เยอหมสมองและไขสนหลง (Meninges) เยอหมสมองและไขสนหลง เปนเนอเยอเกยวพนทหอหมสมองไว

เยอหมสมองและไขสนหลง แบงเปน 3 ชน ไดแก (ภาพท 4.5-4.6)

1. ชนนอกสด เรยกวา ดรา แมทเทอร (Dura mater) หรอ พาไคเมนง(pachymeninx)

2. ชนกลาง เรยกวา อะราชนอยด แมทเทอร (Arachnoid mater)

3. ชนในสด เรยกวา เพย แมทเทอร (Pia mater)

22

ดรา แมทเทอร

เปนชนทมความหนาและเหนยวมากทสด และอยดานนอกสด (ภาพท 4.5-4.6)

ปกคลมสมองและไขสนหลงทงหมด

ดราแมทเทอร ประกอบดวยเนอเยอ 2 ชน ไดแก

1. เอาเตอ เพอรออสเตยล เลเยอ (outer periosteal layer) เปนเนอเยอชนนอกเกาะตดแนนกบดานในของหวกะโหลก

2. อนเนอ เพอรออสเตยล เลเยอ (inner periosteal layer) เปนเนอเยอชนใน มแองเลอดด า (venous sinus) และแผนเนอเยอกนแยกสวนตางๆ ของสมอง เชน falk cerebri เปนแผนสนพบของดราแมทเทอรทกนระหวางสมองสวนซรบรมซกซายและซกขวา

23

อะราชนอยด แมทเทอร

• อะราชนอยด แมทเทอรมลกษณะดงน (ภาพท 4.5-4.6) 1. อยตรงกลางระหวางดราแมทเทอร และเพย แมทเทอร 2. เปนแผนเนอเยอทไมมเสนเลอด 3. มลกษณะบางและใส 4. ปกคลมและผานรองตางๆ ของสมองและไขสนหลง

24

อะราชนอยด แมทเทอร (ตอ)

• ชองวางระหวางอะราชนอยด แมทเทอรและเพย แมทเทอร เรยกวา ซบอะราชนอยด สเปซ (Subarachnoid space) และบรเวณชองวางนอาจมน าไขสนหลง ( Cerebrospinal fluid ; CSF ) บรรจอย

• ถาซบอะราชนอยด สเปซ มขนาดกวาง เรยกวา ซบอะราชนอยด คซ เทรน (Subarachnoid cistern)

• ซบอะราชนอยด คซ เทรนทมขนาดใหญทสด คอ ซรเบลโลเมดลลาร คซ เทรน (Cerebellomedullary cistern) ซงอยระหวางสมองสวนเมดลลา (Medulla) กบ สมองสวนซรเบลลม (Cerebellum)

25

เพย แมทเทอร เพย แมทเทอร มลกษณะ ดงน (ภาพท 4.5-4.6) 1. เปนสวนทอยชนในสด มเสนเลอดอยเปนจ านวนมาก 2. เปนชนทยดตดกบผวและปกคลมไปตามรองตางๆ ของสมองและไขสนหลง 3. มเสนเลอดเขาและออกจากระบบประสาทสวนกลางแทรกอยในเพย แมทเทอรตรงบรเวณทงสองขางของไขสนหลง เพย แมทเทอรทรวมกนเปนเสนเอนเดนตคเลท (Denticulate ligament) จะขง

ผานซบอะราชนอยด สเปซ ไปยดตดกบดานในของดรา แมทเทอร

26

เพย แมทเทอร (ตอ) เสนเอนเดนตคเลท มหนาท 1. ชวยยดไขสนหลงใหอยกบท 2. แยกกลมเสนใยประสาทของไขสนหลงทอยทางดานบน (Dorsal rootlet) กบทางดานลาง (Ventral rootlet) ออกจากกน โดยเสนเอนนแทรกอยตรงกลาง เพย แมทเทอรอยชดตดกบอะราชนอยด แมทเทอร บางครงเรยกวา เลปโตเมน

นงส (Leptomeninges)

27

ภาพท 4.6 เยอหมสมองและไขสนหลง ทมา : (meninges, www.uchospitals.edu, 2011)

28

การพฒนาของสมอง (Development of Brain) ทอประสาท ม 2 สวน คอ ทอประสาทสวนหนา และ ทอประสาทสวนหลง

ทอประสาทสวนหนาสดเจรญมากกวาทอประสาทสวนทาย

ทอประสาทสวนหนาเจรญเปนสมอง

ทอประสาทสวนหลงเจรญเปนไขสนหลง

สมองเปนอวยวะส าคญ ท าหนาทควบคมกจกรรมตางๆ ทอยภายในและภายนอกอ านาจจตใจ

สมอง ม 2 สวน : สมองสวนหนา (Fore brain) และ กานสมอง (Brain stem)

ดงภาพท 4.7-4.8

29

สมองสวนหนา หรอ โปรเซนเซฟาลอน (Procencephalon) แบงเปน เทเลนเซฟาลอน (Telencephalon) และไดเอนเซฟาลอน (Diencephalon)

กานสมองพฒนาเปนสมอง 2 สวน คอ

1. สมองสวนกลาง (Mid brain) หรอ มเซนเซฟาลอน (Mesencephalon)

2. สมองสวนทาย (Hind brain) หรอ รอมเบนเซฟาลอน (Rhombencephalon)

Cranial flexure คอ สวนของ Midbrain ทมการโคงงอลงมา

Caudal flexure คอ สวนปลายสดของ Hind brain ทมการโคงงอ

Pontine flexure คอ สวนหนาของ Hind brain ทมการโคงงอ

การพฒนาของสมอง (ตอ)

30

สมองสวนซรบรม (Cerebrum)

สมองสวนซรบรมเจรญมาจากสมองสวนเทเลนซฟาลอนในระยะคพภะ

สมองสวนซรบรม แบงเปน 2 สวนเทา ๆ กน ดวยรอง 2 รอง ไดแก

1. รองตามแนวยาวของสมองซรบรม (Longitudinal cerebral fissure) แบงสมองซรบรมออกเปนขางซายและขางขวา เรยกแตละขางวา ซรบรอล เฮมสเฟย (cerebral hemisphere) (ภาพท 4.7)

2. รองตามแนวขวางของสมองซรบรม (Transverse cerebral fissure) แบงสมองซรบรอล เฮมสเฟย ออกจากสมองสวนซรเบลลม (Cerebellum) (ภาพท 4.8)

31

ภาพท 4.7 พนผวดานบนของสมองซกซายและซกขวา

ทมา : (Colville, 2008, p. 325)

32

ภาพท 4.8 สวนประกอบของสมองสวนหนาและสวนหลง

ทมา : (Colville, 2008, p. 325)

33

สมองสวนซรบรม (ตอ) สมองสวนซรบรมมลกษณะและหนาทดงน

1. อยทางดานหนาสดของสมองทงหมด

2. เปนสวนทมขนาดใหญทสดของสมองสวนหนา

3. เกยวของกบการคด ความทรงจ า 4. ดานนอกเปน เกรย แมทเทอร เรยกวา ซรบรอล คอรเทกซ (Cerebral cortex) ถอเปนสมองทเกดใหมตามววฒนาการ เรยกวา นโอพอลเลยม (Neopallium) ซงจะมรอยนน (Fold) และรอง (Groove) เกดขนในขณะทสมองมการเจรญเตบโต 5. ดานในเปนไวท แมทเทอร เรยกวา เมดลลาร คอร (Medullary core)

มสมองเกาบรเวณไรเอนซฟาลอน (Rhiencephalon) อยทฐานของสมองสวนน

34

6. ซรบรอล เฮมสเฟยรแตละขางมชองวางแลทเทอรอล เวนตรเคล (Lateral ventricle) อยภายใน และมคอรปส คอลโลซม (Corpus callosum) เชอมซรบรอล เฮมสเฟยรทงสองขางใหอยดวยกน

7. ซรบรอล คอรเทกซมรอยนนอยบนผว เรยกวา ไจรส (Gyrus) และมรองอยบนผว เรยกวา ซลคส (Sulcus) (ภาพท 4.7)

8. สตวแตละชนดมแบบแผนของไจรสและซลคส ทแนนอนเพอเพมพนทผวของซรบรอล คอรเทกซ สตวแตละชนดมระยะเวลาของการเกด ไจรสและซลคสไมแนนอน แตปกตหลงคลอด 1 เดอน จะเหนไจรสและซลคสชดเจนขน

9. สตวแตละตวมไจรสและซลคสทแตกตางกน

สมองสวนซรบรม (ตอ)

35

ไวท แมทเทอร

ไวท แมทเทอรของสมองสวนซรบรม ประกอบดวย

1. เสนใยคอรตโคคอรตคอล (Corticocortical fiber) เปนเสนใยทเชอมตดตอกนเฉพาะภายในซรบรอล คอรเทก

2. เสนใยโปรเจคชน (Projection fiber) เปนเสนใยทเชอมระหวางซรบรอล คอรเทกซกบสวนอนๆ ของสมอง

36

ไรเอนซฟาลอน เปนสมองสวนทเกาทสดของววฒนาการและยงคงเหลออยจนกระทงสตวโต

เตมท

ไรเอนซฟาลอน สวนอลแฟคตอร (Olfactory part) ของสมองแยกออกจากเทเลนซฟาลอนดวยรองไรนอลดานขาง (Lateral rhinal sulcus) และรองไรนอลดานใน (Medial rhinal sulcus)

อลแฟคตอร (Olfactory part) ของสมอง แบงเปน 3 สวน ไดแก 1. Basal part 2. Septal part 3. Limbic part

37

อลแฟคตอร (Olfactory part) ของสมองแตละสวนประกอบดวย 1. Basal part แบงประกอบดวย - Olfactory bulb - Olfactory peduncle - Lateral & Medial olfactory tract - Rostral perforated substance - Piriform lobe - Parahippocampal gyrus - Amygdaloid nucleus 2. Septal part ประกอบดวย - Subcalosal area - Septal nuclei - Telencephalic septum (septum pellucidum) 3. Limbic part ประกอบดวย - Hippocampus - Fornix

ไรเอนซฟาลอน (ตอ)

38

• อลแฟคตอร บลบ (Olfactory bulb) อยบรเวณสวนหนาดานลางของซรบรอล เฮมสเฟย (ภาพท 4.9)

• อลแฟคตอร บลบมการพฒนาเปนอยางดในพวกปศสตว

• ตวรบสญญาณประสาท (Receptors) ของเสนประสาทอลแฟคตอร (Olfactory nerve) จะพาดผานกระดกเอทมอยด (Ethmoid bone) เขาไปในชองจมก

• สมองสวนฮปโปแคมปส (Hippocampus) เปนสมองสวนทเกาแกทสดในววฒนาการและ เปนสวนของซรบรอล คอรเทกทมวนเขาไปอยในสมองกลบขมบ (Temporal horn) ของโพรงสมองขาง (Lateral ventricle)

ไรเอนซฟาลอน (ตอ)

39

• ผวของฮปโปแคมปสม white matter บางๆ คลมอย เรยกวา อลวอส (Alveus)

• อลวอสสวนหนงจะยนออกมาแบงเปนกระพง (Fornix) และอลวอสอกสวนจะกลายเปนสนหรอขอบ (Frimbria) โดยสวนทเปนสนนจะตอเนองไปเปนกระพงและไปสนสดทตวรบความจ า (Mammillary body)

• ไรเอนซฟาลอนมความสมพนธกบระบบอลแฟคตอร (Olfactory system) ซงเกยวของกบการดมกลน และระบบลมบค (Limbic system) ซงเกยวของกบอารมณ ความจ า และการตอบสนองของอวยวะตออารมณตางๆ

ไรเอนซฟาลอน (ตอ)

40

มเทนซฟาลอน (Metencephalon)

• มเทนซฟาลอนเปนสวนของสมองทอยระหวางมเซนเซฟาลอนกบ ไมอเลนซฟาลอน (Myelencephalon)

• มเทนซฟาลอน ประกอบดวย 2 สวน คอ

1. มเทนซฟาลอนดานบน (Dorsal metencephalon) คอ สมองสวนซรเบลลม

2. มเทนซฟาลอนดานลาง (Ventral metencephalon) คอ สมองสวนพอนส (Pons) ตอเนองถง trapezoid body (ภาพท 4.9)

• บางต าราจดมเทนซฟาลอนดานลางเปนสวนของกานสมอง

41

ภาพท 4.9 ภาพดานขางของสมองแกะ ทมา : (Diagram of sheep brain -Lateral view, www.droualb.faculty.mjc.edu, 2011)

42

สมองสวนซรเบลลม (Cerebellum)

• ซรเบลลมเปนสมองสวนทรบกระแสประสาทเกยวกบความรสก (sensory system) เขามาเปนจ านวนมากและควบคมการท างานของระบบประสาทสงการ (motor system) โดยประสานการท างานรวมกบสมองสวนอนๆ

• ซรเบลลม คอ สมองมเทนซฟาลอนดานบน ทวางตวอยทางตอนทายของสมองสวนกลาง และสมองซรบรมสวนกลบออกซพตอล (Occipital lobe)

• ซรเบลลมมสวนดานนอกเปนเกร แมทเทอรทมสเทาและสวนตรงกลางเปนไวท แมทเทอรทมสขาว

• ซรเบลลมมกลมนวเคลยส (cerebellar nuclei) ท าหนาทรบกระแสประสาทจากซรบมชนนอกและสงไปยงระบบประสาทสวนตางๆ

43

กานสมอง (Brain Stem)

• กานสมองหรอแกนสมอง เปนสมองสวนทเลกทสด และเปนสวนหนงของสมองสวนไดเอนซฟาลอน

• เปนสวนเชอมตอระหวางสมองซรบรม (สมองใหญ) และสมองซรเบลลม (สมองนอย) เขากบไขสนหลง

• เ ปนเสนทางใหค า สงจากสมองซ รบรม และสมองซร เบลลม ผานไปสเสนประสาทสมองและเสนประสาทไขสนหลงทงหมด

44

กานสมอง (ตอ)

• เปนทอยของศนยควบคมการหายใจ ศนยควบคมหวใจ และระบบไหลเวยนเลอด • กานสมองมความส าคญมากส าหรบการด ารงชวต เพราะ ถากานสมองถกกระทบ

กระแทกหรอถกกด ผปวยจะหยดหายใจ หวใจและระบบไหลเวยนเลอดลมเหลว รมานตาไมตอบสนองตอแสง เมอหมนศรษะไป-มา พบวา ลกตาจะไมกลอกไป-มา เปนตน

• ในทางการแพทยถอวา ผปวยกานสมองตายหรอท างานไมได เปนผปวยทเสยชวตแลว เนองจากระบบหายใจ ระบบไหลเวยนเลอดและหวใจของผปวยไมท างาน จงตองใชเครองชวยหายใจ เครองกระตนหวใจและระบบไหลเวยนเลอดใหท างานแทน

45

ไฮโปธาลามส (Hypothalamus)

• ไฮโปธาลามสเปนสวนทเกยวของกบกระบวนการปรบสมดลยของรางกาย (homeostatic maintenance) เชน การควบคมอณหภมรางกาย การเตนของหวใจ ความดนเลอด เปนตน

• ไฮโปธาลามสอยทฐานแนวกงกลางสมองสวนไดเอนซฟาลอนแบงเปน 3 สวน คอ 1. สวนหนาตรงกบ ออปตค ไคแอสมา (Optic chiasma) 2. สวนกลางตรงกบทเบอ ซเนอเรยม (Tuber cinereum) 3. สวนทายตรงกบตวรบความจ า (Mammillary body)

46

ไฮโปธาลามส (ตอ)

• ออปตค ไคแอสมาอยภายในมเสนประสาทสมองคท 2 (optic nerve) และท าหนาทเกยวของกบการมองเหน

• ทเบอ ซเนอเรยมอยระหวางออปตค ไคแอสมากบตวรบความจ า • ตวรบความจ ามลกษณะกลม-นน มจ านวน 2 อน อยระหวางขอบ (crus cerebri)

ทง 2 ขางของสมองสวนซรบม และท าหนาทเกยวกบระบบลมบค เชน อารมณ ความจ า และการตอบสนองของอวยวะตางๆ

• ตอนลางของทเบอ ซเนอเรยมมลกษณะเรยวเลกลงเปนรปกรวย เรยกวา อนฟนดบลม (infundibulum) และอยตดกบตอมใตสมอง (pituitary gland)

47

เสนประสาทสมอง ( cranial nerve ) cranial nerve 1 ชอ อลแฟคตอร เนรฟ (olfactory nerve) cranial nerve 2 ชอ ออปตค เนรฟ (optic nerve) cranial nerve 3 ชอ ออคคโลมอเตอร เนรฟ (oculomotor nerve) cranial nerve 4 ชอ โทรเคลยร เนรฟ (trochlear nerve) cranial nerve 5 ชอ ไตรเจอมนอล เนรฟ (trigeminal nerve) cranial nerve 6 ชอ แอบดเซนต เนรฟ (abducent nerve) cranial nerve 7 ชอ เฟเชยล เนรฟ (facial nerve) cranial nerve 8 ชอ เวสตบโลคอคเคยร เนรฟ (vestibulocochlear nerve) cranial nerve 9 ชอ กลอสโสฟาเลงเจยล เนรฟ (glossophalyngeal nerve) cranial nerve 10 ชอ วากส เนรฟ (vagus nerve) cranial nerve 11 ชอ แอคเซสซอร เนรฟ (accessory nerve) cranial nerve 12 ชอ ไฮโปกลอสซอล เนรฟ (hypoglossal nerve) ดงตารางท 4.1 และ ภาพท 4.10

48 ทมา : (Colville, 2008)

ตารางท 4.1 ชอ ชนดและหนาทของเสนประสาทสมอง

49

ภาพท 4.10 ภาพดานลางของสมอง ทมา : (ventral view of brain, www.jacusers.johnabbott.qc.ca, 2011)

50

การพฒนาของไขสนหลง (Development of spinal cord)

ไขสนหลงเจรญมาจากทอประสาท (Neural tube) สวนหลง

ผนงทอประสาทมการเจรญและหนาตวมากขน แบงเปน 3 สวน ไดแก

1. อเพนไดมอล เลเยอร (Ependymal layer) อยตอนในสดของทอประสาท เปนเซลลทรงสง เรยงตวเปนเซลลแถวเดยวและบอยตรงผนงชนในของทอประสาท

2. เมนทอล เลเยอร (Mental layer) เปนชนทอยตรงกลางของทอประสาท มเซลลอยอยางหนาแนน และเจรญตอไปเปนเซลลประสาท คอ เกร แมทเทอรและ ไวท แมทเทอรของสมองและไขสนหลง

3. มารจนอล เลเยอร (Marginal layer) อยชนนอกสดของทอประสาท มเซลลอยนอยและจะเจรญตอไปเปนเสนใยประสาทตอ เชน ไวท แมทเทอรของสมองและไขสนหลง

51

ไขสนหลง (Spinal cord)

• ไขสนหลงจะอยในชองกระดกสนหลง (Vertebral canal) ตงแตระดบฟอราเมนแมกนม (Foramen magnum) จนถงกระดกเอวทอนท ท 6 หรอ 7 (Lumbar vertebrae 6 or 7) (ภาพท 4.11)

• ไขสนหลง มลกษณะเปนรปกรวย (Cone shape) ปลายลางของไขสนหลงสนสดทระดบกระดกสนหลงตางๆ กน

• ไขสนหลง มสวนในหรอแกนตรงกลางเปนเกรแมทเทอรสเทา ลกษณะเหมอนรปผเสอ (Butterfly shape) และมรอยตรงกลาง (Central canal) โดยดานนอกของไขสนหลงเปนไวทแมทเทอรสขาว ซงลอมรอบเกรแมทเทอรเอาไว

• เสนประสาทออกจากไขสนหลงทางดานบน เรยกวา ดอรซอลรท (Dorsal root) (ภาพท 4.13)

• เสนประสาทออกจากไขสนหลงทางดานลาง เรยกวา เวนทรล รท (Ventral root) (ภาพท 4.13)

52

ภาพท 4.11 ฟอราเมน แมกนม ทมา : (foramen magnum, www.clt.astate.edu, www.pixshark.com,

www.cham.org, 2011)

53

ไขสนหลง (ตอ)

ดอรซอลรทของไขสนหลงมลกษณะขยายใหญขนและเปนทรวมของเซลลประสาท เรยกวา ดอรซอลรท แกงเกลยน (Dorsal root ganglion) หรอ สไปนอล แกงเกลยน (Spinal ganglion) ไขสนหลงตรงเสนประสาทคอคท 1 (Cervical nerve) เทานน จะทะลออกจาก ชองกระดกสนหลงดานลาง (Ventral canal) ทางรของกระดกสนหลงทางดานขาง (Lateral vertebral foramen) เ สนประสาทเสนอนๆ จะทะลผานชองวางระหวางกระดกสนหลง

(Intervertebral foramen) (ภาพท 4.12)

54

ภาพท 4. 12 ไขสนหลง ทมา : (spinal cord, www.geek.com, 2011)

55

เซลลประสาทสเทาของไขสนหลง

เซลลประสาทสเทา (Gray mater) ของไขสนหลง ประกอบดวย เซลลประสาทและเสนใยประสาท

เซลลประสาทสเทา แบงเปน 4 สวน คอ (ภาพท 4.13)

1. ดอรซอล ฮอรน (Dorsal horn) ประกอบดวยกลมเซลลประสาททท าหนารบกระแสประสาทเขามาส ไขสนหลง (Sensory neuron) โดยผานทางดอรซอล รท (Dorsal root)

2. เวนทรล ฮอรน (Ventral horn) ประกอบดวยกลมเซลลประสาททท าหนาทน ากระแสประสาทออกจากไขสนหลง (Motor neuron) โดยผานทางเวนทรล รท (Ventral root)

56

เซลลประสาทสเทาของไขสนหลง (ตอ)

3. อนเตอมเดยท โซน (Intermediate zone) ประกอบดวย กลมเซลลประสาททเกยวของกบการท างานของอวยวะภายใน (Visceral function) ตงแตระดบอกจนถงระดบเอวสวนตน

4. แลตเตอรอล ฮอรน (Lateral horn ) ประกอบดวย กลมเซลลประสาททท าหนาทเกยวกบระบบประสาทอตโนมตสวนซมพาเธตค (Sympathetic) ซงอยทางดานขางของอนเตอมเดยท โซน

57

ภาพท 4.13 ภาพตดตามขวางของไขสนหลง ทมา : (Colville, 2008, p. 328)

58

เซลลประสาทสขาวของไขสนหลง (White mater)

เซลลประสาทสขาว ของไขสนหลง ประกอบดวย 2 สวน ไดแก (ภาพท 4.13)

1. เสนใยประสาททน าขอมลไปสสมองสวนอนๆ

2. เสนใยประสาททน าขอมลจากสวนอนๆ มาสไขสนหลง

59

ควอดา อไควนา (Cauda equina)

ควอดา อไควนาเปนไขสนหลงสวนทายสด

ควอดา อไควนามลกษณะเรยวเลกลงมารวมกบเสนประสาทไขสนหลง และวางตวเรยงขนานกนเปนกลมคลายหางมา

60

The end