a aDISSERTATIO PHILOSOPHICA

De

jT-I bl \Jy &--$ l Jf\. J.IMMORTALITA7IS ANI-

Mi£ HUMAN/£ExRATIONE.

QuamParaturus viaro ad honores Acz6.

Ctnftntiente Ampt.fi. pacult Phtlof. ifiRegtA Acadsmid Abomfi

$US PrjesidioVlßl Admod. RtVtr. atfyO&rif, DOM2NI,

MagJOHANNISHAARTMAN,

Phihf. Theeret. Prtf. Ordin»BoNORUM ExAMfNI SuKM 'iTit

?.** Rije Mjtis AlumnusGABRIEL FORIELIUS g.f.

Biorniburg-nfisLoco confveto, dif tm Junii

MDCCXXVI.ABo^jlmp.E.FtopsTßOM,r, Acad. typ.

$:% R:x Mtis*MAGNS FIDEI VIRO

RIYEI.ENSSISIQ m CHRISIOPJJRI &c DOMINO)

Pn. hermannoWITTE.

S. S.Theologi*Do'CTOßi Kxceuen-tissimo, Diceceleos Aboenfis Episco-po Eminentissimo , Rkgije ibidemAcademiae Pro " Cancellariq Ma-GNIFICENTISSIMO, Venerandi Confi-ftorii Ecclefiaftici Prjeudi Gravis-

simo, Scholarum per DicecefinEphoro Adcuratissimo.

MiECENATI M&XIMO

SSpffiHClute Mfcinas, CtFRtffl||p Celeberrime PrjesulQ_uerro; Helicen feraper,

Afulaqjfaa&acolicAccipe, fed placido, nuoc ha.c mea

munera vulruQuae tibi iub Simam jamrevocan*

da damus.Et nos devoto reddemus pcdore gra»

tes :Pagina fu plaufu noftra fuperba

Tuo,Jic cupimus noftras ad fidera tende-

re palrnas,Ur vigeas falvus, dum pia vota

valenr.REVERENDISSIMI NOMINISTUI

HumiUmtu ClitnsGabriel Fortelius.

ddmtd. Re¥ercndo &AmpliffimDOMINO,

Dn. IACOBD G A R W O LlO,Paftoris EccUfiarum Bidrneburgen*fiuro longe Y.igilantiHimo, Prs-pofiro adjacentis» chftri£lus graviffi*

mo,. nec non Seholae ibidem Tri-viai'S Infpefion Accura»

tiflidio,PATRONO GERTISSIMO.

Aamsdum R/verexdo Ai^ DiTtfifimoDOMINO,

Dn. GRfeOO&iO ARCTOPO-LITANO >

Paftori in Lojo Kferitiffirao,Pr*pofitd;.y rftftrhftusD!gniffimo,Avun<

culo meo oubvis obfwvamias cuS-ru jugiter proiequeado.

/^bfavorero fingularem, & plurima~J -oi vna; roentis refleram, addico o-

t;ium!.uari33 balco pagdlas dat &

Adm. rsverendorum specT. &(jbler\>atUijp

Gabriki»

Spe&Atiffim-t dignit&tiaVI RO,

Dn. JOHANNi SVAHN,Per Provinciam Aboenfem, Biorne»

burgenlem & AlandicarnCAMERARIO SOLLERTISSIMO,

PATRONO & NUTRITIOOPTIMO.

SptßiitifjimQ (fsonfnlti(fiinc>o

Dn, petro stahlfoot,Gonfuli Civ. Biorneburg.

firao, adfini meo honora-tiiTimo.

in me collata beneficia, in gratiffimasmnigens felicitatis voto, exiguas &confecrar,CONS. NOMINUM VESTRORUMmm cultorPoRTELIUS.

AdViruro Juvenem DooTitnueß

CandidatumGABRIELEM FORTELIUM,

7r^itpurniT.i fubitanea eaque amica

vJabriel t(l Vtrttu qute diciiur Affripc»tentit

Nominis ergo memor, tiomint digntreftrs.

JFortelius fertis ftmul idcogmmine prt-

P&lleat tin mentt nom mortnlitttttfua_

Hoc nunc ingenio tu difftru (5 rntiontE'oquto exornanj. j»« didtctffe juVat,

Sit ttbt vol\*eado DoStorum ftrtpttt Vtn»tum

Ir&mia. (tro mtrilit Palndt dantt pa>rtu ;

Aufibtu idcirto ttntis , dtbetur opimaL.ita- (imul(5 mortu mletttfama^ de>

tm.

ERICUS BORENIUS,Pafi* Ank oAb.

h N. J.

ucmadmodum&. emwa,S(. nulU, temeredl»cmuur demonftrari poC-

fe; ifa refle quad&m demonfirario-nis obje&j efle itamiraus! qusdaravero boc4 Unde duplrx refulrat co-gnitio Pbiiolopbica, aha DtateSliea^aha DetntmfirAti^. Il!a, opmionemduntaxat gtrnerans, tenuis, & proargumenrorum vi ac pendere ma<gis vei minus obfcura, ftmper ra.meracum formidine oppofiu e$ conjun»3a. H*c fcientiam parit & efl ac-curata rerum ipfarum, uti naturafarum poftukt, confideratio; ani-

A. mum

% \mum non dübiranrem, fed firntttl.& ratiOßftfnl evidenna roborarumreddens. In id vero Philofopb.,■quantum unqram fieri poOit , in-_ti_tfben.k)tY. eil, ur fnentis ■oculum,non ad id fdlurn , qudd recepruwfl-, ■quodque muin affirrr.anr, & obtd verofimil. gft ; fed ad res ipics-Ot.ver._r , & invefligaris earusiicertis prlncipiis ejusmodi conqui'rat argumenfa, qur_ vcl apodid.ca .unf, vei proxime ad ea acce-dunr. Dan enim quosdam gradus_**._-J|_«j non n inus, qua _. probi'bilitacifr, exrra dubitanonis alearopofitun) exiflrimamus. Hmc rfiam'non raro deprthendimus muira,pnmo intuiru ulrra probabilitatisterminos fe mon extendere vifa, quflaltius re perpenfa, in claflem apo-di£licorumrutoreferripoflunr»Quo^in nobili nac materia, de immtrufitate Awm-t, quam in praefenti, prcmodulo ingenu, venfi!andam felegimus, nobis contigifle fi dixerinaus

3hihil a veritate quidquarn fh.tuifle deprehtndemur. Eft enim e]us-toodi argumenri genus,cujus apodicli-cam cemsudmem ex pnncipns ra*tionis demonftrari pofle negaruntvirt etiam graviffirru," deqna ra-reidubirare nos non finunr, firmifti-ma arguraentorum, fi obfervenfur,pondera. Cererum priusquarn hoc,innixi Summi Numims tavort\ ag«gredimur, Tuam B. L benign*» nsequamque cenfuram , qua par eftobiervantia, penmus , velis , q iasmmus polira funt, in tndioreir, probumanitate Tua , uiterprttari par-fem.

§.l

f"*um vocabulorum in fronrifpicioapparentium confiderano «*"<*«.

nity.Kt! in Lexicis cumcis, rum Philo(ophicis cuivis fit ob-Via, ad quaftionem j an anma na»

4z ttt-

tura Jua (it immertal&^ nos ftati-iiaccingimus- iVeganti equidem fen-tertiaf, novimos,' plurimos faverires,fus ipfrus' f;6bilsrans pariim vel con-fcios vel cur?o'v?s, rum ex Ethnicis,turn "ex 'Chriftianis-, 'fi taraten hbc<ridmine cenfcncli funfdignf. qui velcinn rafione'infaniimt, velcdrnsptaeratrionis deli'ri'2, gcnuinis cjus di6b»fis s.ntepanuDK Quippe qui, nonfsntum "Epkureos '& Stoicos . 'Kttheosque, nec non raolfcs ex por<tentcfis peripareticis ( de Aviftotele"fes eft dubia ) bbfervavimus» nonira ut decer, de animae immorfali-tafe ferififle, fed alios eriam , quivel dirtße vel indirtßt , flve majgfsfive minus anims imarerialitatemdefendunt, hocque pofiro, pro mor-rali habeanf, necelle eft. Quo re*ftrendos exiftimamus, qni imfnor*tafiratcm menris, phikfophhe negantjquafi vero nihil pro ea ex rariq-ne, mnlta conrra eam proferri pof-finr, volunt taaien videri ihtoUgm

COD'

ftfwoedere, ftatuentes, ve.i per io£Unitam Dei poren'iim, vei per Evan»geiium & baptifmum dono SpirirusS. eam immorra!em reddi. jS\fi%Vnl Ertt. Let/rhert Prten. Ihegl, ($ MttkgrMthw Diff%it immert. anime.

S. n

Quibus ex hiftoria phiiofophicacommenris recenfttis, quid \<nn

reponendum foret, haud difficileefler obfervaru, fi modo temporis,reique famiiiaris ratio permitteret;quippe plurimorum ea eft ratio, utvel recitafie fit refutafle, vel **T«v-B^tfcv difputando in fumum ab-eanf» Quocirca fi ad ea tanrumhac vice attenderimus argumenra,qu« «sroAiK^***? afferri vel folentvel debent, pro ftabilienda animsitDmortalkate ex principiis rarionis,fperamus nos noftro officio conve-nienter fatisfecifle.

$. 111.

6

IJxcellenriffimus »11«' LtihtitiHt.rfftm.*-'fU» human* immorrautatcrr , e<principns rationis, demonftraturus,argumenra iua pettr tx iis, qoacilentiam illius proxime refpiciunr,eamque eflenriahrer confequunmr.'Sorites ejus cor.tinuaferiehicconfpi*citur in Ackeri Scrutinit (atntt* p.m.ng,

i. Mens humaoa eft ens , cu«jus aliqua a&io tft cogiratio» n,£:""$, cujus aliqua aftio eft cogifa*.tio, fjus aliqua a<_lio eft res imcne-,dw fenfibilis Hne imaginationepanium. in. Cujus aliqua asio eftres jrrmediate frsifihiiis flne imap.i-natione psrtiorr. , tjus aliqua ssßioeft res fme parnbus. iv. Cujus a-liqua afiio eft res line parcibus»ejus siiqua aetio non eft rr-otus«v. Cujus aliqua atHo non eft motus.illud non tft corpus. vi. Quicquidmon eft corpus, non tft in fpanoivii. Qiiicquid ron eft rn fpafio, noneft mobile. vui. Quicquid non efi

mo-

itiobiie efl indiflbiubile. ix. Ornneindiflolubile eft incorruptibi'e. x. 0«mne incorruptibile eft immorrale.Ergo mens humana eftimmorralis,;

$.. IVcA lii anim© immortaHfarem demon-*** ex rjus mirs permmtAtkdtfideno (f tnfimfix ad eandem cut-„ vis homsn. tffmtuli. Ur enim Ds«„um efte pr^cipue ex impreflo„nartir* inftm<ft>i & cnlu-^.one ab„eff*ftu crears mundi ad cauflam„ forrtflime colligitur, cui lnftin^ui„rantum tnbuunt Theoiog.(immo et-„jamPh«iofophi) ur ideo negent,dari„ Arheos fpeculative raies, cum ne«

mo prorius eradicare poflit tilum„narur* pulfum in^vitabilem, qui

», hominem perpetuo monear, Deum„e(Te: ita cur non idem robur tri-„ buam illi natune inftin&ui . quo„ teror in mei exiftenriam poft mor-„tem & qoo fpero prsemia virru-

tum

8„rum mesnira, fi ea.dem in hac vi«„ta non recepi, fed inique porius,_ excruciatus fum , ifemque nietuo„ pceaae, fi in vitiis viram tranfegi?f..nt verba ConiummarifiimiD Fech*<ii ex Lt-d. in Syli. Contr. p, 01.167..v.hi! enim Dgixs atque natura fru-fira fecerunt, quod omnino fequscretur, fi dcculrum ifturn infra ho-m.jnetn larenrem pejrpetuitaris in-ftin&urn veiis dicere fruftraneum.ElTentiaJ,em tnfjuam inftin&um quodexindc concludo, quooiam eo o-rrities inftiganrur; neque enkn ex-titft ulfus unqusm populus, aucadhuc dum exiftic, tam barbarus,quin verbis expreffis id ipfum faf-fus fir, vel fakem fuo idolorumculru, rebttsque aliis ad fururamanimae felicitstem perfitjentibus, i-dcm luculenter fignificarit. Quodvero eflentiale eft, id a caufla ei-ncieme prima ftt oporrtrt; h«c au-tem prima cauffa uti non poruif de»pendere ab alia; ita poruir et>

jarn

9jzm facc defiderium dare & non da-re; fi potuiflet dare, quae rafioroovir, ut fruftra daret, hoc eft:fine certa ratione & coniilio, &. ita,uc ejus obje&um obtineri non pof^fit. An.non ssque potuiflet non da-re. Ur taceam, quod imperfe&iornis fit argumentum : fruftra quid"5*1 u>

y. V "

Ced nec probabile tanrum eft proanima; immorralicate argumen-

tu.m, quod ex ctnfaenttvs homimm Cft.gitatitnibus fe invictm AtcHfmttbusvit dtftnitntibus furnitur. N.ifi enimsnima poft mortem luperftes exi*fireret, eccur de jfurnris pcenis ho-mines male fibi confcii vei rentif-lum formidarent ? nec enim aiiun-de id oriri plane imelSiges, nifiquod iidem natura duce fentianr,adrfle judicem , qui etiam poft o-bitum in anima fuperftite, deli&a

A 5 fit

10fir ukuru*. fmrro, qnia interna.auimar vis. urpore fu* immorrali.tatis fibi confcia euam fcelerans &fecuris ejusmodi tormidmern incu-tere fvevir, ideo eam cum corposre non exfpirare,, longe tft cerrif-fimum, doc**nre enam illud D. Mtch.W-tUbtro Diif). de mm. *mmt^>. m, m»Huc perrmet quse habet Stntcd E^%oz & 117. alibs<|.

$■ VI.

Qu» ex artributis a&ibusque Di-vinis pro anim» immortalitate

coliigunrur argumenta non miiio-ris lunt pondens. Sumamus exem*pium ex ipfius Dci providenna:cum minima finr, quorum ex re-bus cre&tis habeamus notitiam, ma-xima vero, quar in hac vita igno>remus „ cui ufui omnia creara ef.fent, cur hoc vel iilo modo difpo*fira, fi neque poft hanc viram eavd fcire nobis datum efler. An

glo.

11gforisK dsvinae manHeftandae inhvv!-*gt , quod perpetto «it in cbicuro.

J. VII.jnprimis vero pecefium eft, ut att* tendamus ad Dd tu/litijm. Hinc

enim omnium forrdlimum validif-fimumque defurmrur argumenrum,cui fana rano non invenic, quc-d ju-re obvertat; quare eriam Fxceilen-idEmus D.ns D. ftthutu hoc iripri-mis, ur maxin e aptdißitum agr.o-fcir, Extritt. cap. i.p.m 41$, Quippequain cerrum eft, Deum effc, tamcerrurn eft, & juftum eflc, qua iuajt ftifia per naturam ad boinm.re*numerandum & maium vindtean*di m fertur. Unde enam nobis o-ruur conceprus Jufliti* Dn natura-lis, ahus rstnuner.ttivA^ alius \>indt<**titt. inde rft, quod btne fafla com-pitnfet. hinc autem» quod dthc"tapunisr. & quidem , a rarione , ut©nr.ntna fimul cauflam , dc n juna

illa»

12iliara, jure conquirendi, adirnar. Ne*que earaen anirnadvertimus id fem-per fieri in hac vita* quin poriusejus conrrarium fisepius videmuscoutingere. Qui enim. vhtutem af-iidue (eftantur, cslamitatibus affii»guntur & coSEuvie maiorum ira ob«ruunrur, ur exirus pJerumque ii*dem fordancur fuaeftos. Ex adver-fo fcelerari <Sc variis vitiorum for-«Jibus irife&i felicem tranfigur.t vi-eam &. omnibus ex vor© irui f«-tent. Oporret it2que vitam aliarafuperefte, in qua bonis prsmia %nitlis fuppticta di&ribuanfur, quisfcus quisque dignum it in hac v*-€a praebueriu

$.. VIII;

tlifce obfervatis, per divinam grs«** tiam, videmur nobis nunc per-venifle, quo volurous, ut absqueulteriori demonftrationis apparatuaudeanatts ftatuere animam realirer

a

% corpore diftiqctattii , r.sn modotiatura fua immonslero 3 verum er«pm apodiHice demowftrabileiii , nefic ioquar 9 ex principiis rarionisconflsre. Nec dubitandum, urvsr-BiS Mdgni FethtU ex l%&. in Syli, Conr,0.0^165 utamur, negatam animseifrunorralifatem proximoei rneritogrsdum ad sucgandam quoque Deitexiftentidm, providentiamque con-fbruere. QuoCirca prudenfis eftbmni providere modo, ur oon pro-babiliter ranrum, fed piane & cer-to fciat fe efle immortalem. Si t-nim oos ipfos intuerites adrende-rirnus ad anfmi noftri pr*ftaritiam>iinguSare illud roenfis noftrat acu»rnen, cogitandi pernicirarero, df-vinam ratiocinandi facultatem, ar=fiurn fcsentiarumque invenfa, con-"ceptus fubtihflitnos, nullique mate«rfae proxime immerfos, ipfum de-nique mentis noftrae defiderium,aullura efle dubium poterit, quina marcria Hbrrum fit illud princi-

piumj>

14pium, a qno tor rantique egtfegiiefftfdus proficiicuntur, adeoque perefTentiam eriam immortale. Exu«let iraque a nobis df morrahrafeanim^ bpinio, quae Societatis hu«'mansr. jugulum pent , quae otnnt-bus flagifus immunitarero ptormr.nr, divma p^nrer ac humana juraperverrif; tyumiotjuidttn nemo tunifwt , tjut »ort tndn^ce fkit tuptditi-t.httt. tjuam le Adflrmgsre ftvtnonbushmftatts h^.bus , attjte tftud tdto _>i.

ta gtntts (ttjut maht , tjuo frtunattffi»mot cjuosque nul certe pieroftjut torunv,t\>tMu (Afts pro(pero utt ttrnttt\ Uf Opfi-meargunentatur Oarifl. Don«tut mInjiit. Pneum. parf. Hf. c, 5. p. 497,Quas nobiscuro bemgniflime coro«n.unicavif , fumrous Luerarum pro«motor * R^verendiffimus nofter E-pifcopus Dm# Do&or HermannusWitte.

§.\x.VTec vero glon» divinar, ad quam"^- ejttoliendam creati lumus im-

moft

«fa mortales, convenit 5 nec ulla fup*„peric rario, quamobrem />eus, übi„ aliquandiu viram anim« poft roor-„rem horoinis conceflerit, eadem„ipfam poftmodum rurfus fit pri-"„vaturust Quin nec ielices adeo„ea; antm« poftea efle poflenr,„qu« viram bene ohm tranfegiflenr,„nifi certas omnino de perperuira-■„ te vira, ftatusque fui efle valerent;„cum utique triftari ipfas, vehe-„mentcrque angi oporterer, quones„de fine beauruJmis prarlentis, fui-„que inrerifus, olim fururo, cogtta»„rent. Idem lbidem» Proinde fa-xit DEUS O. Mdximus, ne iufquedeque habita amm* nofttae imrnor-taiuatc, eo demum loco eandemdifcamus efle immorfalem, übi fe*

ro noftri nosmer cujusve ma*li pceniret inftiruti.

TantimSOLI DEO GLORIA.

Moftfieuf■f*H\f eft a prefeht que je he doute

poinr de vofre favoir, 5c que j'ai iieu de me vaoter du bonheur que3» sii d'erre vorrediciple. Erant dansle no.mbre deceux qui admirent a que!degre de fcience vous eres monre, parvo? (bins, & par vos veilles , e' eft cequi fair, que j' en fuis transporre dejoue. Nt fachant de quel rer.roe rnelervir pour pouvoir expriroer votretres profonde fcience, c'eft ce quinroblige, de me contenter, de vbus fou-hairer le recompenfe qui vouseftdtie.Mais, que dis je,elle ne peur efre piusgrande que celle que vous allez rece-voir,rnns que, c' eft une couronne delaurier, je finis Monfieur en vous s(-lurant que je fuis,

%_Monfttur

Vorristr<!shamb!e & tr««obciflfant ierviteur

JEANHENRISVAHN

'CUrifmo PhikfophittCandidato,

D. . GABR.IELI FORTELIO,Egregie atque erudite

fce IMMORTALITATE ANIM&Difputaturo.

Quura concerno, xe, Clariffime Do-mine Candidate , prsemium fo»

re quam primum confecuturumvigiharura, quas fludiis lirerarumimpendifli; mihi temperare nonpoHum, quin lineis hifce, nitorelicet deftitutis, gaudium , quo in-de fura affe&us, fignificeoi» D»berero quoque in laudes jam ireTuas; fed , quia in viribus m?isid non pofitum eft , & pmrereain aperto quoque Diflertarionemhanc tuam , in lucem editam, lau-de.a apud alios, qui rnelius hacde re judicare poffunt, Tibi ma-

xi«

yimam.fbre comparafuram, \4dt*co ea opera fuperfedere cogor»Jolum uno verbo grarulor Tibi,CSarifiime Dornine Candidate, cutiierudirionem Tuam, tum lauream,qua Te propediem decorarurus tftApollo. De cetero, iutnmum vfe«neror Numen , velit. Te omni ge«nere felicitatfs beare , cuncbqueTua tam honefta incepta profpe^rare ! Suro & ero

Tui

dbferleAHtifllifflMMartinui Svahn.