28
Parasit. Hung. 3. 51-76.1970 Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarns VI. Cestoda, Nematoda, Acanthocephala, Hirudinea Dr. Kálmán MOLNÁR Veterinärmedizinisches Forschungsinstitut der Ungarischen Akademie der Wissenschaften, Budapest Über die parasitischen Monogenea, Trematoden und Copepoden der ungarischen Fischfauna wurde bereits früher berichtet (MOLNÁR, 1964; 1968; 1969; MOLNÁR und NÉMETH, 1962; PONYI und MOLNÁR, 1969). In der vorliegenden Arbeit werden sonstige, während der vergangenen 9 Jahre gesammelte, bislang methodisch noch nicht beschriebene Fischparasiten dargestellt. In Ungarn befasste sich RATZ (1897) als erster mit Fischparasi- ten (Nematoda, Acanthocephala, Hirudinea). Aus Fischen im Bala- ton beschrieb er 7 Cestoda-Arten (Caryophyllaeus mutabilis Rud., Ichthyotaenia ocellata Rud., I. fillcollis Rud., I. torulosa Batsch., I . longicollis Rud., Llgula simplicissima Crep., Triae- nophorus nodulosus Rud.), 5 Nematoda-Arten (ichthyonema sangui- neum Rud., Cucullanus elegáns Zeder, Agamonema aspii Dies., Ophiostomum sphaerocephalum Rud., Heterakis brevicauda Rátz), 2 Acanthocephala-Arten (Echinorhynchus angustatus Rud., E. glo- bulosus Rud.) sowie eine Hirudinea-Art (ichthyobdella fasciata Dies.). Später berichtete JACZÓ (1941, 1949) über die Larven von Ligula intestinalis und Dilepis unilateralls (Rud.) sowie über die Art Piscicola geometra L.

Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

Parasit. Hung. 3. 51-76.1970

Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarns VI. Cestoda, Nematoda, Acanthocephala, Hirudinea

Dr. Kálmán MOLNÁR

Veterinärmedizinisches Forschungsinstitut der Ungarischen Akademie der Wissenschaften, Budapest

Über die p a r a s i t i s c h e n Monogenea, Trematoden und Copepoden der ungarischen Fischfauna wurde b e r e i t s früher b e r i c h t e t (MOLNÁR, 1964; 1968; 1969; MOLNÁR und NÉMETH, 1962; PONYI und MOLNÁR, 1969). I n der vor l i e g e n d e n A r b e i t werden sonstige, während der vergangenen 9 Jahre gesammelte, b i s l a n g methodisch noch n i c h t beschriebene F i s c h p a r a s i t e n d a r g e s t e l l t .

I n Ungarn befasste s i c h RATZ (1897) a l s e r s t e r m i t F i s c h p a r a s i ­t e n (Nematoda, Acanthocephala, H i r u d i n e a ) . Aus Fischen im Bala­t o n beschrieb er 7 Cestoda-Arten (Caryophyllaeus m u t a b i l i s Rud., Ic h t h y o t a e n i a o c e l l a t a Rud., I . f i l l c o l l i s Rud., I . t o r u l o s a Batsch., I . l o n g i c o l l i s Rud., L l g u l a s i m p l i c i s s i m a Crep., Triae- nophorus nodulosus Rud.), 5 Nematoda-Arten (ichthyonema sangui-neum Rud., Cucullanus elegáns Zeder, Agamonema a s p i i Dies., Ophiostomum sphaerocephalum Rud., Heterakis brevicauda Rátz), 2 Acanthocephala-Arten (Echinorhynchus angustatus Rud., E. g l o - bulosus Rud.) sowie eine H i r u d i n e a - A r t ( i c h t h y o b d e l l a f a s c i a t a D i e s . ) .

Später b e r i c h t e t e JACZÓ (1941, 1949) über d i e Larven von L i g u l a i n t e s t i n a l i s und D i l e p i s u n i l a t e r a l l s (Rud.) sowie über die A r t P i s c i c o l a geometra L.

Page 2: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

I n der l e t z t e n Z e i t wurden e i n i g e den obigen Klassen angehören­den Arten von EDELÉNYI (1963a, b; 1967) aus Eischen im Neusied­l e r s e e , sowie i n der Tisza und von MÉSZÁROS (1967, 1968) und MOLNÁR (1962, 1966, 1968) vor allem aus Balaton-Eischen be­schrieben.

Über das Vorkommen der nachstehend beschriebenen E i s c h p a r a s i t e n im Karpathenbecken b e r i c h t e t e n b i s h e r IVASIK (1963), KULAKOV-SKAJA (1958) und Z*ITNAN (1965). Bei der I d e n t i f i z i e r u n g der Ar­te n berücksichtigte i c h neben den Originalbeschreibungen auch gewisse zusammenfassende A r b e i t e n (BYCHOWSKY und M i t a r b , , 1962; STSCHERBAN, 1965; SKRJABIN, SOBOLJEV, IVASCHKIN, 1965).

M a t e r i a l und Methoden

Das Untersuchungsmaterial wurde i n verschiedenen Gebieten de's Landes gesammelt; aus den Elüssen Donau, Tisza, Zagyva, I p o l y , Körös,sowie e i n i g e n Bächen, aus dem Balaton und Velence-See,so­wie aus E i s c h w i r t s c h a f t e n . I n den meisten Fällen wurde eine vollständige p a r a s i t o l o g i s c h e Sektion durchgeführt. Es wurden insgesamt 1622, 49 verschiedenen Arten angehörlge Eische se­z i e r t , aus denen Cestoden b e i 33 Arten, Nematoden b e i 28 Arten, Acanthocephala b e i 26 Arten und Egel b e i 13 Arten gefunden wur­den.

Die vollständige p a r a s i t o l o g i s c h e Untersuchung wurde i n a l l e n Fällen an f r i s c h abgetöteten Eischen vorgenommen; dabei wurden die P a r a s i t e n im Lebenden Zustand eingesammelt. Die Ar t b e s t i m ­mungen wurden zum T e i l an lebenden Schmarotzern, zum T e i l an Präparaten durchgeführt. Bei Totalpräparaten wendete man d i e BLACHIMsche Carmin-Färbung an; e i n i g e Arten konnten aber e r s t nach der h i s t o l o g i s c h e n Untersuchung von m i t Hämatoxylin und Eosin gefärbten S c h n i t t e n i d e n t i f i z i e r t werden. Die Aufhellung der Bandwürmer e r f o l g t e i n Laktophenol, d i e der Acanthocephala i n Milchsäure,

Page 3: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

Die meisten von uns aufgefundenen A r t e n sind wohlbekannte, ge­wöhnliche F i s c h p a r a s i t e n ; deswegen werden s i e nachstehend k a t a ­l o g a r t i g , u n t e r Angabe des Fundortes, des W i r t e s , der L o k a l i s a ­t i o n , sowie der Grenzwerte der Intensität aufgeführt.

Ergennisse

I . Cestodes

Fam i l i e : Amphilinidae Gattung: Amphilina

A. f o l l a c e a (Rud. 1819) Fundort: Donau, Tisza W i r t : Acipenser ruthenus L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle Intensität: 1-9

Familie: Caryophyllaeidae Gattung: Caryophyllaeus

C. l a t i c e p s ( P a l l a s , 1781) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Yelence-See, Kőrös, Zagyva Wirte: Cyprinus c a r p i o , Abramis brama, Abramis b a l l e r u s , Abra­

mis sapa, Vimba vimba, Alburnus alburnus, B l i c c a b j o e r k -na, Leuciscus cephalus, Leuciscus i d u s , Chondrostoma na su s

L o k a l l s a t i o n : Darm Intensität: 1-30

C. b r a c h y c o l l i s Janiszewska, 1951 Fundort: Tisza W i r t : Barbus barbus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 3-5

Page 4: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

Gattung: Caryophyllaeides

C. f e n n i c a (Sehneider, 1902) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See, Kőrös, Zagyva Wir t e : Alburnus alburnus, B l i c c a bjoerkna, Phoxinus phoxinus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-10

Fam i l i e : Triaenophoridae Gattung: Triaenophorus

T. nodulosus ( P a l l a s , 1781) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See W i r t : Esox l u c i u s L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-60

T. nodulosus ( P a l l a s , 1781) p l e r o c e r c o i d Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See, F i s c h w i r t s c h a f t e n , 1

I p o l y , Bäche 3 3

W i r t e : Perca f l u v i a t i l i s , Acerina cernua, Lucioperca l u c i o p e r ­ca, Lucioperca v o l g e n s i s , Esox l u c i u s , Lota I o t a

L o k a l i s a t i o n : Leber Intensität: 1-12

Fa m i l i e : Amphicotylidae Gattung: Bathybothrium

B. rectangulum (Bloch, 1782) Fundort: Bach Kemence W i r t : Barbus m e r i d i o n a l i s Petényi L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 4

1 Der Schmarotzer wurde i n verschiedenen T e i l e n des Landes gelegenen F i s c h w i r t s c h a f t e n , aber wenigstens i n jenen i n Szarvas und Dinnyés gefunden.

1 1 Der Schmarotzer wurde sowohl i n Bergbächen a l s auch i n den Bächen der Grössen Tiefebene gefunden.

Page 5: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

F a m i l i e : Bothriocephalidae Gattung: Bothriocephalus

B. c l a v i c e p s (Goeze, 1782) Fundort: Balaton, Velenee-See W i r t : A n g u i l l a a n g u i l l a L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-300

B. gowkongensis Yeh, 1955 Fundort: F i s c h w i r t s c h a f t e n Wirte: Cyprinus carpio,Ctenopharyngodon i d e l l a , S c a r d i n i u s e r y t h -

rophthalmus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-17

B. p h o x i n l Molnár, 1968 Fundort: Tapolca-See W i r t : Phoxinus phoxinus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-11

Bothriocephalus sp. Fundort: Donau, Tisza, Balaton W i r t e : Gobio gohio, Gohio a l h i p i n n a t u s , Leuciscus l e u c i s c u s ,

Acerina cernua L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-6

Die oben aufgezählten Fische beherbergten o f t Skolexe vom Both-riocephalus-Typ im Darm. Da aber diese Skolexe höchstens nur un e n t w i c k e l t e Segmente e n t h i e l t e n , war i h r e genaue I d e n t i f i z i e-rung unmöglich.

Page 6: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

F a m i l i e : l i g u l i d a e Gattung: l i g u l a

L. i n t e s t i n a l i s ( L . , 1758) p l e r o c e r c o i d Fundoi't: Balaton, Velence-See, Donau, Tisza, Ti s c h w i r t s e h a f t e n Wirte: Abramis brama, E u t i l i s r u t i l u s , Alburnus alburnus, Scar

d i n i u s erythrophthalmus, B l i c c a bjoerkna, Ctenopbaryngo don i d e l l a , Pelecus c u l t r a t u s

L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle Intensität: 1-5

Gattung: Digramma

D. i n t e r r u p t a (Rud., 1810) p l e r o c e r c o i d Fundort: Balaton, Velence-See, Donau, Tisza, F i s c h w i r t s c h a f t e n Wirte: Abramis brama, R u t i l u s r u t i l u s , Carassius carassius, Pe

lecus c u l t r a t u s , Ctenopharyngodon i d e l l a . L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle Intensität: 1-5

Fam i l i e : Proteocephalidae Gattung: Proteocephalus

P. cernuae (Gmelin, 1790) Fundort: Balaton, Donau Wirte: Acerina cernua, Lucioperca l u c i o p e r c a L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-20

P. osculatus (Goeze, 1789) Fundort: Lonau, Tisza, Balaton, Velence-See, Kőrös, F i s c h w i r t ­

schaften W i r t : S i l u r u s g l a n i s L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-30

Page 7: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

P. percae (Müller, 1780) Fundort: Balaton W i r t e : Peírca f l u v i a t i l i s , Lucioperca l u c i o p e r c a , Acerina cernua L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-20 Bei der A r t Acerina cernua wurden nur Skolexe i n der Enddarmre­g i o n gefunden.

P. s a g i t t u s (Grimm, 1872) Fundort: Bach i n Magyarkút W i r t : Nemachilus harhatulus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 2

P. t o r u l o s u s (Batsch, 1786) Fundort: Balaton, Velence-See, Donau, Tisza, Kőrös Wi r t e : Ahramis sapa, Alburnus alburnus, Leuciscus cephalus, Leu­

ciscus i d u s , Aspius aspius L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-300 (mehr a l s 10 Exemplare wurden nur beim Aspius

aspius aufgefunden)

Gattung: S i l u r o t a e n i a

S. s i l u r l (Batsch, 1786) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, F i s c h w i r t s c h a f t e n W i r t : S i l u r u s g l a n i s L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-30

Skolexe von Cyclopbyllidea-Typ

Cysticercus P a r a d i l e p l s s c o l e c i n a (Rud., 1819) Fundort: Balaton W i r t : B l i c c a bjoerkna L o k a l i s a t i o n : Leber Intensität: 2

Page 8: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

Cysticercus D l l e p i s u n i l a t e r a l i s (Rud., 1819) Fundort: Donau W i r t : Alburnus alburnus L o k a l i s a t i o n : Gallenblase Intensität: 1

Cysticercus Gryporhynchus sp. Fundort: Balaton, Donau, Kőrös, F i s c h w i r t s c h a f t e n W i r t e : Cyprinus c a r p i o , Abramis b a l l e r u s , Carassius c a r a s s i u s ,

Alburnus alburnus, Leuciscus cephalus,Scardinius e r y t h ­ro phthälmus, Misgurnus f o s s i l i s

L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-17

Die an der Darmschleimhaut der F i s c h w i r t e aufgefundenen Z y s t i -zerkuse e r i n n e r n hauptsächlich an jene von Cysticercus Grypo­rhynchus c h e i l a n c r i s t r o t u s (Wedl, 1855), jedoch u n t e r den am Skolex b e f i n d l i c h e n 20 Haken stimmen nur d i e Ausmasse der unte­ren Reihe der Haken (0.036-0.030 mm) m i t jenen der l e t z t e r e n A r t überein (MACKO, I 9 6 0 ) . Die Länge der Haken i n der oberen Reihe beträgt nach meinen Messungen 0.058-0.061 mm, b e i e i n i g e n Exemplaren sogar nur 0.58-0.061 mm, wie es auch von KOZICKA (1959) beschrieben wurde. G l e i c h z e i t i g behaupten MACKO (i96 0 ) sowie JOYEUX und BAER (1936), dass b e i P a r a s i t e n aus Vögeln die Länge der i n Frage stehenden Haken 0.067-0.072, bzw. 0.062-0.072 s e i .

I I . Nematoda

Fa m i l i e : Anisakidae Gattung: Raphidascaris

R. acus (Bloch, 1779) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See W i r t : Esox l u c i u s L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-27

Page 9: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

R. acus (Bloch, 1779), l a r v e Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Yelence-See W i r t e : Cyprinus c a r p i o , Alburnus alburnus, Aspius aspius, Gobio

gobio, Scardinius erythrophthalmus, Aspro stréber, Lota l o t a , Misgurnus f o s s i l i s

l o k a l i s a t i o n : Leber, B a u c h f e l l , Darmwand (Abb. 2) Intensität: 1-500

Gattung: Contracoecum

C. s q u a l i i (Linstow, 1907), Larve Fundort: Balaton W i r t : Abramis brama L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle Intensität: 2-4

Fam i l i e : Rhabdochonidae Gattung: Rhabdochona

R. denudata ( D u j a r d i n , 1845) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See,Ipoly, Bäche, Zagyva W i r t e : Barbus barbus, Gobio gobio, Abramis sapa, Alburnus a l ­

burnus, B l i c c a bjoerkna, Leuciscus l e u c i s c u s , Leuciscus cephalus

L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-13

R. p h o x i n i Moravec, 1968 Fundort: Bäche i n Kemence und Magyarkút W i r t : Phoxinus phoxinus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-4

Gattung: Ascarophis

A. o v o t r i c h u r i a ( S k r j a b i n , 1924) Fundort: Donau

Page 10: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

W i r t : Acipenser mj.th.erms L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 2

Fa m i l i e : Camallanidae Gattung: Camallanus

C. l a c u s t r l s (Zoega, 1776) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See Wi r t e : Perca f l u v i a t i l i s , Lucioperca l u c i o p e r c a , Acerina cernua L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-30

C. t r u n c a t u s (Rud., 1814) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See W i r t e : Lucioperca l u c i o p e r c a , Lucioperca v o l g e n s i s , Esox l u c i u s ,

Acerina cernua, Perca f l u v i a t i l i s , Aspius aspius, Gohio gohio

L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität:"1-300

Gattung: Cucullanus

C. d o g i e l i Krotas, 1959 Fundort: Tisza

Abb. 1: Hakenkranz von Cysticercus Gryporhynchus sp. 1. ábra: Cysticercus Gryporhynchus sp. horogkoszoruja Abb. 2: H i s t o l o g i s c h e r S c h n i t t des Magens von l o t a l o t a . Im Ma­

genlumen b e f i n d e n s i c h durchgeschnittenen Raphidasca-r i s - L a r v e n i n den unt e r dem E p i t h e l entstandenen Höhlen

2. ábra: Menyhal gyomrának szövettani metszete. A gyomor lumené­ben és az e p i t h e l a l a t t képződött üregben átmetszett Raphidascaris acus-lárvák

Abb.10: Agamonema sp. i n Glaskörper des Barsches (Foto: Molnár) 10.ábra:Agamonema sp. lárva sügér üvegtestében (a szerző f e l ­

vételei )

Page 11: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis
Page 12: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis
Page 13: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

W i r t : Barbus barbus l o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1

Fam i l i e : S p i r u r i d a e Gattung: S p i r o x i s

S. c o n t o r t u s (Rud., 1819) Fundort: Sodaboden-Teiche in-Orgovány W i r t : Umbra krameri l o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle, Darmwand Intensität: 1-30

Fa m i l i e : Streptocaridae Gattung: Streptocara

S. crassicauda ( C r e p l i n , 1829), Larve Fundort: Tapolca-See W i r t : Phoxinus phoxinus L o k a l i s a t i o n : Darmserosa Intensität: 5-15

Der P a r a s i t wurde an der Darmschleimhaut f r e i , manchmal i n m i t ­t e n e i n e r Zyste aufgefunden, länge: 3.5-4.6 mm, B r e i t e : 0.10-0..12 mm. Die K u t i k u l a i s t sowohl i n der Länge a l s auch i n Quer­d i r e k t i o n s t a r k g e r i f f e l t . Der Larvenkörper verengt s i c h sowohl nach dem Kopfende a l s auch nach dem Schwanzendel h i n . Am Kopf­t e i l befinden s i c h v i e r hervorragende s p i t z i g e Lippen, sowie v i e r kaum B i c h t b a r e g e s t i e l t e P a p i l l e n (Abb. 3 ) . Das Schwanzen­de i s t von konischer Form, d o r s a l a b g e s t u t z t , m i t e i n e r k l e i n e n kutikulären Protuberanz am Ende des Konus. Der Anus b e f i n d e t s i c h im m i t t l e r e n T e i l der V e n t r a l s e i t e des t e r m i n a l e n Konus. Die Anus-Öffnung w i r d von e i n e r k l e i n e n , s i c h t e r m i n a l h i n z i e ­henden K u t i k u l a - P a l t e bedeckt (Abb. 4 ) . Der Ösophagus besteht aus d r e i T e i l e n : auf das 0.030-0.0,35 mm lange Vestibulum f o l g t e i n 0.30 mm langer muskeliger T e i l , der am Terminalende allmäh­l i c h d i c k e r w i r d . Im m i t t l e r e n T e i l i s t der muskelige Ösophagus

Page 14: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

0.015 mm b r e i t . Der glanduläre Ösophagusteil i s t 1.05 mm l a n g , 0.044 mm b r e i t und von gleichmässiger Dicke. Im e r s t e n V i e r t e l des muskulären Ösophagus b e f i n d e t s i c h e i n d e u t l i c h e r Nerven­r i n g (Abb. 5 ) . Der Darmkanal I s t u n d e u t l i c h und w i r d nach dem Ösophagus dünner.

Fa m i l i e : Philometridae Gattung: Philometra

Ph. obturans (Prenant, 1886) Fundort: Tisza W i r t : Esox l u c i u s l o k a l i s a t i o n : Kiemenadern Intensität: 1-6

Gattung: Philometroides

Ph. sanguinea (Rud., 1819) Fundort: Balaton, Tisza, Kőrös, F i s c h w i r t s c h a f t e n , Velence-See W i r t : Carassius carassius L o k a l i s a t i o n : Flossen, Schwimmblase Intensität: 1-14

Gattung: Thwaitia

T. abdominalis ( N y b e l i n , 1928) Fundort: Bäche i n Kemence und Magyarkút, Bach Tápió W i r t e : Phoxinus phoxinus, Gobio gobio, Gobio a l b i p i n n a t u s , Leu­

ciscus cephalus, Leuciscus l e u c i s c u s L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle, Schwimmblase Intensität: 1-7

T. k o t l a n i Molnár, 1969 Fundort: Tisza, Balaton W i r t : Aspius aspius L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle, Schwimmblase

Page 15: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

A~bb. 3: Kopfende e i n e r Streptocara crassicauda-Larve i n dorso­l a t e r a l er Lage

3. ábra: Streptocara crassicauda-lárva f e j i vége dorzé-laterális helyeződésben

ALL. 4: Schwanzende einer Streptocara crassicauda-Larve i n l a ­t e r a l e r Lage

4. ábra: Streptocara crassicauda-lárva f a r k i vége laterális he-lyeződésben

Abb. 5: Kopfende e i n e r Streptocara crassicauda-Larve i n l a t e r a ­l e r Lage

5. ábra: Streptocara crassicauda-lárva f e j i vége laterális he-lyeződésben

(3 . -5 . Abb. O r i g i n a l ) ( 3 . - 5 . ábra e r e d e t i )

Page 16: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

T. ovata (Zeder, 1803) Fundort: Balaton, Donau, Tisza, Kőrös, Velence-See Wi r t e : Abramis brama, Abramis b a l l e r u s , R u t i l u s r u t i l u s L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle, Schwimmblase Intensität: 1-300

T. r i s c h t a ( S k r j a b i n , 1917) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See, Kőrös Wirt e : Alburnus alburnus, Abramis brama, B l i c c a bjoerkna, Scar-

d i n i u s erythrophthalmus L o k a l i s a t i o n : Kiemendeckel, Kopfhaut, Flossen, Schwimmblase Intensität: 1-30

Fa m i l i e : S k r j a b i l l a n i d a e Gattung: S k r j a b i l l a n u s

S. erythophthalmi Molnár, 1966 Fundort: Balaton, Tisza, F i s c h w i r t s c h a f t e n W i r t : Scardinius erythrophthalmus L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle, Darmserosa Intensität: 1-40

S. s c a r d i n l i Molnár, 1966 Fundort: Balaton, Tisza, F i s c h w i r t s c h a f t e n W i r t : S c a rdinius erythrophthalmus L o k a l i s a t i o n : Flossenserosa Intensität: 1-40

Fam i l i e : C a p i l l a r i d a e Gattung: C a p i l l a r i a

C. petruschewskii (Schulman, 1948) Fundort: Balaton, Tapolca-See, Tata-See, Zagyva, Tisza Wi r t e : Phoxinus phoxinus, Cyprinus c a r p i o , Abramis brama L o k a l i s a t i o n : Leber Intensität: 1-40

Page 17: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

C a p i l l a r i a sp. Fundort: Tisza, Donau, I p o l y W i r t e : Barbus barbus, Gobio gobio L o k a l i s a t i o n : Daim Intensität: 1-4

Familie: Dioctophymidae Gattung: E u s t r o n g y l i d e s

E. excisus (JägerskiÖld, 1909), Larve Fund o r t : Baiaton W i r t : Acerina cernua L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle Intensität: 3

Nic h t näher bestimmte Nematoden-Larven

Agamospirura sp., Larve Fundort: Tisza W i r t : Leuciscus idus l o k a l i s a t i o n : Darmserosa Intensität: 4-6

Der P a r a s i t b e f i n d e t s i c h an der Darmserosa, zusammengewickelt i n e i n e r g e l b l i c h e n , Stecknadelkopfgrossen Zyste. Länge: 2.8-3.0 mm; B r e i t e : 0.085-0.090 mm. Die K u t i k u l a i s t g l a t t oder höchstens u n d e u t l i c h g e r i f f e l t . Am Kopfende s i n d zwei g e s p i t z t e Lippen und zu I h r e n beiden S e i t e n befinden s i c h j e zwei hervor­ragende, lobuläre P a p i l l e n (Abb. 6 und 7 ) . Der Ösophagus fängt i n der Nähe der Lippen an und w i r d i n der Richtung des Darmes allmählich b r e i t e r . Muskuläre und glanduläre Ösophagusteile lassen s i c h n i c h t unterscheiden. Die Länge des Ösophagus i s t 0.90-0.95 mm, seine B r e i t e beträgt i n der M i t t e 0.040-0.060 mm. Der Darm i s t schmaler a l s der Ösophagus und i h r e S t r u k t u r i s t schwer zu erkennen. Das Schwanzende verengt s i c h konisch und seine S p i t z e trägt zwei p a p i l l e n a r t i g e d o r s o l a t e r a l e Protube-

Page 18: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

ranzen. Der Anus i s t beim Anfang der Verengung geöffnet (Abb. 7 und 8 ) .

Agamonema sp., Larve Fundort: Velence-See W i r t e : Perca f l u v i a t i l i s , Lucioperca l u c i o p e r c a L o k a l i s a t i o n : Glaskörper Intensität: 10-60

Die 0.530-0.580 mm langen, 0.008-0.011 mm b r e i t e n Larven bewe­gen s i c h f r e i im Glaskörper. Der Larvenkörper i s t von g l e i c h -massiger Dicke und das Kopfende rundet s i c h nach e i n e r geringen Verengung ab. Das Schwanzende i s t ungefähr 0.080 mm lang und a u s s e r o r d e n t l i c h schmal (Abb. 1 0 ) .

Abb. 6: Kopfende e i n e r Agamospirura sp.-Larve i n dorso-ven-t r a l e r Lage

6.ábra: Agamospirura sp.-lárva f e j i vége dorzo-ventrális h e l y e ­ződé sb en

Abb. 7: Kopfende e i n e r Agamospirura sp.-Larve i n l a t e r a l e r La­ge

7«ábra: Agamospirura sp.-lárva f e j i vége laterális helyeződés-ben

Abb. 8: Schwanzende einer Agamospirura sp.-Larve i n dorso-ven-t r a l e r Lage

8. ábra: Agamospirura sp.-lárva f a r k i vége dorzo-ventrális he-lyeződésben

Abb. 9: Schwanzende e i n e r Agamospirura sp.-Larve i n l a t e r a l e r Lage

9 . ábra: Agamospirura sp.-lárva f a r k i vége laterális helyeződés-ben

( 6 . - 9 . Abb. O r i g i n a l ) ( 6 . - 9 . ábra e r e d e t i )

Page 19: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

7

Page 20: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

I I I . Acanthocephala

F a m i l i e : Neoechinorhynchidae Gattung: Neoechinorhynchus

N. r u t i l l (Müller, 1780) Fundort: Donau, Tisza, Zagyva, Balaton W i r t e : Ahramis brama, Aspius aspius, C o b i t i s t a e n i a L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-8

Fa m i l i e : Echinorhynchidae Gattung: Acanthocephalus

A. a n g u i l l a e (Müller, 1780) Fundort: Donau, I p o l y W i r t e : Barbus barbus, Leuciscus cephalus, Leuciscus l e u c i s c u s ,

Leuciscus i d u s , Lota l o t a L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-8

A. l u c i i (Müller, 1776) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See, Zagyva, I p o l y W i r t e : Cyprinus c a r p i o , Tinea t i n c a , Abramis brama, Vimba vim­

ba, Aspius aspius, Perca f l u v i a t i l i s , Acerina cernua, Lucioperca l u c i o p e r c a , S i l u r u s g l a n i s , Esox l u c i u s , Lota l o t a , Lepomis gibbosus, A n g u i l l a a n g u i l l a

L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-30

Gattung: Leptorhynchoides

L. plagicephalus (Westrumb, 1821) Fundort: Donau, Tisza W i r t : Acipenser ruthenus L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-40

Page 21: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

F a m i l i e : Pomphorhynchidae Gattung: Pomphorhynchus

P. l a e v i s (Müller, 1776) Pundort: Donau, Tisza, Bäche, Kőrös, Bódva, Tata-See W i r t e : Barbus barbus, Vimba vimba, Alburnus alburnus, Leuciscus

cephalus, Leuciscus i d u s , Aspius aspius, S i l u r u s g l a n i s L o k a l i s a t i o n : Darm Intensität: 1-300

P. l a e v i s (Müller, 1776), Larve Pundort: Bäche i n Magyarkút und Kemence, Zagyva W i r t e : Gobio gobio, Barbus m e r i d i o n a l i s Petényi, Pelecus c u l ­

t r a t u s , Phoxinus phoxinus, Leuciscus cephalus, Leuciscus l e u c i s c u s , Aspro stréber, Lota l o t a , Misgurnus f o s s i l i s

L o k a l i s a t i o n : Bauchhöhle Intensität: 1-8

IY. Hirudinea

F a m i l i e : Glossiphonidae Gattung: Hemiclepis

H, marginata (O.F. Müller, 1774) Fundort: F i s c h w i r t s c h a f t e n W i r t : Cyprinus carpio L o k a l i s a t i o n : Körperfläche Intensität: 1-3

Fam i l i e : P i s c i c o l i d a e Gattung: P i s c i c o l a

P. geometra ( L . , 1761) Fundort: Donau, Tisza, Balaton, Velence-See, F i s c h w i r t s c h a f t e n ,

Zagyva, Kőrös Wi r t e : Cyprinus c a r p i o , Barbus barbus, Tinea t i n c a , Abramis bra-

Page 22: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

ma, Pelecus c u l t r a t u s , Alburnus alburnus, B l i c c a b j o e r k -na, Phoxinus phoxinus, Leuciscus i d u s , Esox l u c i u s , Le-pomis gibbosus, C o b i t i s t a e n i a , Misgurnus f o s s i l i s

L o k a l i s a t i o n : Körperfläche, Mundhöhle, Kiemen Intensität: 1-40

Disku s s i o n

Trotz der hohen Anzahl der s e z i e r t e n Pische und der gefundenen P a r a s i t e n r e i c h e n d i e v o r l i e g e n d e n Untersuchungen n i c h t für allgemeine Polgerungen h i n s i c h t l i c h der Parasitenfauna der i n Ungarn heimischen P i s c h a r t e n aus. Demgemäss beschränken w i r uns auf e i n i g e w i c h t i g e Beobachtungen über d i e aufgezählten Schma­r o t z e r a r t e n .

Bei e i n i g e n A r t e n (Triaenophorus, Raphldascaris,Pomphorhynchus) wurden d i e Imago- und Larvenformen gesondert aufgeführt. Die Ursache hierfür war, da'ss im allgemeinen d i e Larven und Imagos; i n verschiedenem W i r t e n und L o k a l i s a t i o n e n vorkamen; d i e l o k a ­l i s a t i o n der Larven und der v o l l e n t w i c k e l t e n Exemplare war so­gar im g l e i c h e n W i r t u n t e r s c h i e d l i c h .

Zur Entwicklung von Pomphorhynchus l a e v i s ' w i r d e i n Zwischenwirt (Gammarus) benötigt; dies w i r d auch von dem höheren Grad der I n f e c t i o n im Barbus barbus bekräftigt, der k e i n Raubfisch i s t . Es wurden o f t Pomphorhynchus-Exemplare aufgefunden, d i e s i c h . i m Acanthella-Stadium i n der Bauchhöhle von gewissen P i s c h a r t e n e i n k a p s e l t e n und n i c h t w e i t e r e n t w i c k e l t e n . I n diesen W i r t e n bestanden die Bedingungen für d i e Weiterentwicklung der Larven o f f e n b a r n i c h t und deshalb b l i e b e n d i e P a r a s i t e n i n einem ge­wissen Wachstums-Stadium stecken. I n der Regel sin d d i e n i c h t ­s p e z i f i s c h e n W i r t e k l e i n d i m e n s i o n i e r t e Pische, wie z.B. Phoxi­nus, Gobio, usw. Wenn dann d i e rückständigen l a r v e n i n einem s p e z i f i s c h e n W i r t , d.h. i n den entsprechenden Raubfisch gelan­gen, können s i e i h r e n Entwicklungsprozess beenden, wie das auch von der hochgradigen I n f e k t i o n der Leuciscus cephalus-Eische

Page 23: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

angezeigt wird.Demgemäss können d i e k l e i n d i m e n s i o n i e r t e n Pische a l s Träger (R e s e r v o i r - W i r t e ) von Pomphorhynchus l a e v i 3 angese­hen werden. Der Umstand oh s i c h das angesiedelte Pomphorhynchus-Acanthella-Exemplar i n einem gegebenen W i r t e n t w i c k e l t oder aber im Rückstand b l e i b t , w i r d also vielmehr von den Körperaus­massen a l s von der A r t des Wirtes bestimmt; z.B. werden b e i der Leuciscus-Brut o f t rückständige Larven aufgefunden, wogegen die mehr e n t w i c k e l t e n Exemplare derselben A r t ausschliesslictí im Darm angesiedelte, i n Entwicklung b e g r i f f e n e P a r a s i t e n beher­bergen.

Ähnliche Beobachtungen wurden auch b e i Triaenophorus nodulosus gemacht: e i n i g e der k l e i n e r e n Esox-Wirte beherbergten neben den i n dem Darm angesiedelten P a r a s i t e n auch eingekapselte P l e r o z e r -koide i n der Leber.

H i n s i c h t l i c h der L o k a l i s a t i o n zeigen d i e Larven vom Raphidasca- r i s acus e i n rech t vielfältiges Verh a l t e n . I n den meisten Fäl­l e n wurden d i e Larven i n der Bauchhöhle, u n t e r der Darmserose aufgefunden. Bei einem s t a r k b e f a l l e n e n Cyprinus-Wirt jedoch befanden s i c h d i e Larven i n dem Leberparenchym. Eine e i g e n a r t i ­ge Form der L o k a l i s a t i o n wurde b e i Lota l o t a beobachtet. I n diesem W i r t b e s i e d e l t e n d i e Raphidascaris-Larven d i e Höhlen zwischen der Darmmukosa und den Darm u n t e r l i e g e n d e n Muskel­s c h i c h t e n , I n den einzelnen Höhlen wurden j e 5 b i s 10 P a r a s i t e n aufgefunden. Die Larven zerstörten die Pr o p r i a - S c h i c h t e n der Schleimhaut, sowie d i e Submukosa, wobei i n i h r e r Umgebung m i t Gewebetrümmern, B l u t z e l l e n und entzündlichen Zellelementen aus­gefüllte Höhlen von 0.5 b i s 0.7 mm Durchmesser entstanden (Abb. 2 ) . Die Höhlen waren von zerfasertem Bindegewebe umgeben. Über den Höhlen z e i g t e das Darmepithel nur geringe Beschädigung; Öffnungen v o n l mm Durchmesser entstanden i n der E p i t h e l s c h i c h t , durch d i e k l e i n e r e oder grössere Körperabschnitte der Larven i n das Darmlumen h i n e i n h i n g e n . Die t e i l w e i s e am Gewehe, t e i l w e i s e im Darmlumen schmarotzende Lebensweise der Larven kann v i e l ­l e i c h t m i t dem L i t e r a t u r b e r i c h t i n Zusammenhang gebracht wer­den, dass im W i r t Lota l o t a g e l e g e n t l i c h eine vollständige

Page 24: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

Entwicklung von Raphidascaris acus s t a t t f i n d e t .

Angesichts der w i r t s c h a f t l i c h e n Bedeutung der Bothriocephalose s c h e i n t es n i c h t gleichgültig zu s e i n , dass Bo t h r i o c ephalus-Skolexe im Darm von z a h l r e i c h e n natürlichen E i s c h w i r t e n aufge­funden wurden. Da keine e n t w i c k e l t e n Segmente vorla g e n , konnte auch keine Artbestimmung durchgeführt werden; d i e Identität der Skolexe mit Bothriocephalus gowkongensis konnte jedoch ausge­schlossen werden, da d i e i n Erage stehenden Skolexe b e r e i t s v o r der Einbürgerung der pflanzenfressenden P i s c h a r t e n , d.h. v o r der Einschleppung des P a r a s i t e n Bothriocephalus gowkongensis nachzuweisen waren. Höchstwahrscheinlich dürften die b i s h e r u n i d e n t i f i z i e r b a r e n Skolexe die A r t Bothriocephalus p h o x i n i oder aber eine b i s h e r n i c h t beschriebene Bothriocephalus-Art d a r s t e l l e n ; es kann jedoch n i c h t ausgeschlossen werden, dass s i e der A r t Bothriocephalus c l a v i c e p s entsprechen, für d i e d i e beschriebenen P i s c h a r t e n a l s Träger d i e n t e n . Diese Annahme f i n ­det einen Anhaltspunkt i n der Tatsache, dass d i e Skolexe von sonstigen Bandwurm-Schmarotzern der Wasservögel und Raubfische im Darm oder sonstigen Organen der Pische eine längere Z e i t h i n d u r c h lebensfähig b l e i b e n können, wie z.B. Cysticercus d i - l e p i s i n der Gallenblase des Wirtes Alburnus alburnus oder d i e Skolexe von Proteocephalus percae im Darm des Wirt e s Acerina cernua (MOLNÁR, 1966).

Das Vorkommen der A r t e n Camallanus truneatus und C. l a c u s t r i s s c h e i n t i n t e r e s s a n t zu s e i n ; obwohl beide Schmarotzer i n den vorangehend aufgezählten Wirten vorkommen, kann C. l a c u s t r i s a l s t y p i s c h e r P a r a s i t des Barsches und C. t r u n c a t u s a l s solcher des Zanders angesehen werden. Bei Acérina-, sowie sonstigen k l e i n d i m e n s i o n i e r t e n F i s c h w i r t e n kommen zumeist nur geschlecht­l i c h u n r e i f e Exemplare der i n Frage stehenden P a r a s i t e n v o r ; wie es b e r e i t s i n Zusammenhang mit den Bandwurmarten und dem Pomphorhynchus-Parasiten beschrieben wurde, s p i e l e n d i e k l e i n e n Pische auch i n H i n s i c h t auf Camallanus-Arten d i e R o l l e des Trä­gers .

Page 25: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

Bei der Mehrzahl der Arten, d i e der Fa m i l i e Philometridae ange­hören, haben w i r neben der i n der F a c h l i t e r a t u r a k z e p t i e r t e n l o k a l i s a t i o n auch d i e Schwimmblase angeführt, da diese P a r a s i ­t e n i n einem gewissen Stadium i h r e s Lebens, i h r e k l e i n e n Männ­chen o f t sogar lebenslänglich, unt e r der Serosa der Schwimm­blase schmarotzen (MOLNÁR, 1966, 1968a, 1969).

Vom w i r t s c h a f t l i c h e n Gesichtspunkt aus s p i e l e n i n den Fisch­w i r t s c h a f t e n nur d i e Schädlichkeiten der Arte n P i s c i o l a geomet- r a und Bothriocephalus gowkongensis eine bedeutendere R o l l e . Der l e t z t e r e P a r a s i t , d e r von i m p o r t i e r t e n Fischen eingeschleppt wurde»verbreitete s i c h 1969 a u s s e r o r d e n t l i c h u n t e r den Karpfen-und Graskarpfenbeständen.

I n den natürlichen Gewässern werden d i e grössten Schäden von der L i g u l o s e herbeigeführt, d i e durch M i s c h i n f e k t i o n m i t Thwai- t i a ovata bedeutende V e r l u s t e u n t e r den Abramis brama- und Ru­t i l u s r u t i l u s - B e s t a n d e n verursachen kann (MOLNÁR, 1966). Ohne konkrete Beobachtungen über d i e krankheitserregende Wirkung ge­macht zu haben, kann auf Grund der hohen Anzahl der besiedeln­den P a r a s i t e n f e s t g e s t e l l t werden, dass i n den natürlichen Ge­wässern Ungarns d i e grössten Schäden von den F i s c h p a r a s i t e n Bothriocephalus c l a v i c e p s , Raphidascaris acus-Larven, Pompho­ rhynchus l a e v i s und Leptorhynchoides plagicephalus herbeige­führt werden.

Zusammenfassung

Auf Grund der p a r a s i t o l o g i s c h e n Sektion von 49 Arte n angehören­den, insgesamt 1622 Fischen w i r d über das Vorkommen von 21 Ce-stoden-, 23 Nematoden-, 5 Acanthocephala- und 2 Hirudinea-Arten u n t e r der Fi s c h p o p u l a t i o n von verschiedenen natürlichen Gewäs­sern und K u l t u r t e i c h e n Ungarns b e r i c h t e t .

E i n i g e i n der F a c h l i t e r a t u r weniger bekannte (Gryporchynchus sp..Streptocara crassicauda) oder unbekannte larvenformen (Aga-

Page 26: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

mospirura sp., Agamonema sp.) werden ausführlich beschrieben.

Gewisse Ar t e n von Nematoden, Cestoden sowie Acanthocephala schmarotzen i n Fischen b e r e i t s im Imago- und larvenstadium. Von diesen P a r a s i t e n e r r e i c h e n Triaenophorus nodulosus, Proteo- cephalus percae, Raphidascaris acus sowie Pomphorhynchus lae-vis d i e G e s c h l e c h t s r e i f e nur i n W i r t e n von gegebener A r t und gege­benen Körperausmassen, wogegen s i e i n n i c h t s p e z i f i s c h e n Wirten oder aber i n jungen Pischen von ger i n g e r Körpergrösse im Lar­venstadium p e r s i s t i e r e n .

MOLNÁR, K . : Adatok Magyarország halai parazitafaunájának vizsgálatához VI . Cestoda, Nematoda. Acanthocephala, Hirudinea

A szerző j e l e n munka keretében 49 f a j h o z tartozó 1622 h a l bon­colása során gyűjtött 21 Cestoda, 23 Nematoda, 5 Acanthocephala és 2 Hirudinea f a j előfordulását i s m e r t e t i Magyarország külön­böző természetes vizeiből és" tógazdaságaiból.

A dolgozatban f e l s o r o l t élősködők közül néhány a szakirodalom­ban kevésbé ismert (Gryporhynchus sp., Steptocara crassicauda) vagy i s m e r e t l e n (Agamospirura sp., Agamonema sp.) lárvaalak esetében részletes leirás található.

A Nematodák, Cestodák és Acanthocephalák közül egyaránt előfor­dulnak f a j o k , melyek mind imágó, - mind pedig lárvastádiumban halélősködők. Ezek közül a Triaenophorus nodulosus, Proteoce- phalus percae, a Raphidascaris acus és a Pomphorhynchus l a e v i s csak bizonyos fajú és méretű gazdában tesz s z e r t ivarérettség­r e , mig nem s p e c i f i k u s vagy f i a t a l halakban változatos l o k a l i ­zációban perzisztáló lárvákká válnak.

Page 27: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

L i t e r a t u r

BYCHOWSKIJ, B.E. und M i t a r b . : O p r e d e l i t e l p a r a s i t o v presnovod-nych ryb SSSR Moskva i Leningrad. 1962.

EDELÉNYI, B.: Belső élősködő laposférgek hazai halainkhói.- Eg­r i Tanárképző Eőisk. Tud. Közi., 9- 301-322. 1963a.

EDELÉNYI, B.: Belső élősködő férgek a Fertő-tó halaiból. - Deb­r e c e n i Agrártud. Főisk. Tud. Közi., 253-259. 1963b.

EDELÉNYI, B.: Data t o the Knowledge of P i s c i c o l o u s P a r a s i t e s i n the River Tisza. - Opusc. Zool., 6. 267-281. 1967-

IVASIK, V.M.: K voprosu o parazitofaune karpovych ryb verhnevo t e t s c h e n i j a r e k i T i s y ( z a k a r p a t y e ) . - Acta Vet. Hung., 13. 363-367. 1963.

JACZÓ, I . : Parazitológiai je g y z e t e k : B a l a t o n i halak néhány élős­ködőjéről. - Magy. B i o l . Kut. Münk., 13. 102-108. 1941.

JACZÓ, I . : Parazitológiai jegyzetek, I I I . - Hídról. Közi., 29. 100-102. 1949.

KOZICKA, I . : P a r a s i t e s o f f i s h e s of Druzno Lake. - Acta Paras. Polon., 7 . 1-72. 1959.

KULAKOVSKAJA, O.P.: Osobennosti Fauny p a r a z i t o v r y b karpatskych u p r i k a r p a t s k y c h vodoemov. F l o r a i Fauna Karpat. 2. 208-211. 1963.

MACKO, I.E.: K faune p l a t h e l m i n t o v volavky popolajev (Ardea c i ­nerea L.) na vychodnom Slovensku. - Sb. Vychodnoslovenského Muzea., I.A. 91-109. I960.

MÉSZÁROS, F.: H e l m l n t h o l o g i c a l i v e s t i g a t i o n s o f f i s h i n lake Balaton I . Nematodes. - Annal. B i o l . Tihany, 34. 157-161. 1967.

MOLNÁR, K.: Halparaziták a Balatonból és tógazdaságokból. -Annal. B i o l . Tihany, 29. 117-127. 1962.

MOLNÁR, K.: Über d i e Parasitenfauna der Pische i n Ungarn. I I . -Acta Vet. Acad. S e i . Hung., 14. 455-467- 1964.

MOLNÁR, K.: Untersuchungen über d i e j a h r e s z e i t l i c h e n Schwarikun-gen i n der Parasitenfauna des Kaulbarsches und des Zanders im Balaton m i t besonderer Berücksichtigung der Gattung Pro-teocephalus. - Angew. P a r a s i t . , J _ . 65 - 7 7 . 1966.

Page 28: Beiträge zur Kenntnis der Fischparasitenfauna Ungarn VI. s ...publication.nhmus.hu/pdf/parhung/Parasit_Hung_1970_Vol_3_51.pdf · Parasit. Hung 3. 51-76.197 0 Beiträge zur Kenntnis

MOLNÁR, K.: Beiträge zur Kenntnis der Bi s c h p a r a s i t e n i n Ungarn. I I I . - Acta Vet. Acad. Sei. Hung., 18. 295-331. 1968a.

MOLNÁR, K.: Bothriocephalus p h o x i n i sp.n. (Cestoda, Pseudophyl-l i d e a ) from Phoxinus phoxinus L, - P o l i a P a r a s i t . , 14. 83-86. 1968h.

MOLNÁR, K.: Beiträge zur Kenntnis der Pischparasitenfauna Un­garns IV. Trematoden. - P a r a s i t . Hung., 2. 119-136. 1969.

MOLNÁR, K. - NÉMETH, I . : Über d i e Parasitenfauna der Pische i n Ungarn I . - Acta Vet. Acad. Sei. Hung., 12. 249-255. 1962.

MORAVEC, E.: Species o f the Genus Rhabdochona R a i l l e t , 1 9 l 6 (Ne­matoda: Rhabdochonidae) from Eishes o f Czechoslovakia. - Fo­l i a P a r a s i t o l . (Praha), 15.. 29-40. 1968.

PONYI, J. - MOLNÁR, K.: Studies on the P a r a s i t e Fauna o f Fish i n Hungary V. P a r a s i t i c Copepods. - P a r a s i t . Hung., 2, 137-148. 1969.

RATZ, I . : A halakban élősködő férgek. - A Balaton tudományos t a ­nulmányozásának eredményei I I . , 1. 141-150. 1897«

STSCHERBAN, N.I.: Cestodozy karpov. - Kiev. 1965. SKRJABIN, K . I . - A.A. SOBOIEV - V.M. IVASCHKIN: Osnovy nemato-

l o g i i XIV. - Moskva. 1965. YEH, L.S.: On a tapeworm Bothriocephalus gowkongensis n. sp.

(Cestoda: Bothriocephalidae) from freshwater f i s h i n China. - Acta Zool. S i n i c a , 7. 7 3 - 7 4 . 1955.

ZITNAN, R.: Vysledky dotera;] sicho vyskumu helmintofauny r yb La-t o r i c e . - Sb. Vychodoslovenského Muzea, 6 B. 35-44. 1965.

Ankunft: 17-3.1970. Dr. K. MOLNÁR Vet.-Med. F o r s c h u n g s i n s t i t u t der Ung. Akad. der Wissenschaften Budapest, XIV. Hungária k r t . 21.