ejkBh nfyr lkfgR;lq#okr&’kSyh o lektlq#okr&’kSyh o lekt

izLrkouk

• ejkBh nfyr lkfgR;kyk o nfyrkaP;k laLÑfrP;k pGoGhyk ,dksf.klkO;k ‘krdkiklwupk bfrgkl vkgs-,dksf.klkO;k ‘krdkiklwu ejkBh nfyr lkfgR;kyk uopSrU; izkIr >kys vls vkiY;kyk bFks vkotwZu ueqn djkosykxsy- dkj.k MkW- ckcklkgsc vkacsMdj ;kaP;k y<kÅ usr`Rokus lkekftd vkanksyukyk tls oSpkfjd vkf.k Ñfrijvf/k”Bku izkIr >kys rlsp egkjk”Vªkrhy ejkBh lkfgR;kyk lq/nk oSpkfjd vkf.k Ñfrij vf/k”Bku izkIr >kys- nfyrlkghR;ke/kwup ejkBh fonzksgh lkfgR;kph fufeZrh >kyh- R;kuarj nfyr lkfgR;kr dkO;] dknacjh ys[ku] ukVd] ‘kk;jh] iksokMs] dFkk bR;knh lkfgR; izdkjke/kwu nfyr lektkps dyk] lkfgR;] ftou leL;k] LoIus] ‘kSyh lkfgR;ke/kwupckg; yksdkaleksj ;sÅ ykxys- R;kr rqdkjke egkjktkauh vHkaxke/kwu czkEg.koknh fopkjkaoj fVdk dsyh vkgss- rlsp ‘kkghjckg; yksdkaleksj ;sÅ ykxys- R;kr rqdkjke egkjktkauh vHkaxke/kwu czkEg.koknh fopkjkaoj fVdk dsyh vkgss- rlsp ‘kkghjHksxGs] fdlu culksMs] v..kkHkkÅ lkBs] okeu djMd] doh fnuca/kq] ukenso <lkG] y{e.k ekus] n;k iokj] «;acdlidkGs] gsear ukxfnos] Hk- ek- ijlokys ;kaps lkfgR; rj gYyhP;k laHkkth Hkxr ;kaP;k ‘kk;jh dyk vkf.k osxoxG;kfp=dkjkaP;k fp=‘kSyh i;Zar nfyr lkfgR; o fonzksgh lkfgR; gs lkfgR; {ks=kr vkiyh Nki ikMyh vkgs- vk/kqfudHkkjrh; lkfgR;krhy ekuO;kph d{kk fodlhr&fOkLrkjhr dj.;kps o R;kyk oSf‹od izR;;dkjhrk ykHkowu ns.;kps lqIrlkeF;Z ejkBh nfyr lkfgR;kr vkgs- ejkBh nfyr vkf.k fonzksgh lkfgR; ;kaph ekfgrh leksj dkgh fp=‘kSyh e/kwu rjdkO; Lo#ike/kwu vki.k ikg.kkj vkgskr-

xksyfiBk ;k dkO; laxzgkps eq[ki`”V Lor% dfousp Eg.kts ukenso <lkGkuhap js[kkVysys vkgs- ikBeksÚ;k fufnzLrv’kk fooL+= fL=ps fp= R;kauh v’kk dq’kyrsus js[kkVys vkgs] fd rs l`”Vhps izfrd Bjkos( frP;k ;ksuhrwuvorjysY;k Qkanhyk pkj fdjdksG Qqys o ,d ekuoh doVhgh yVdoysyj vkgs- vkyojP;k ekuo laL—frpsfdjdksG lafpr o R;krwu eqM|klkj[kh txfoysyh nfyr O;Drh ;kps lqpd n’kZu <lkGkaps gs NksVs js[kkVu?kMfors-

nfyr Lokra«; o ‘kCnczºe

nfyr lektkyk Lokra«; feG.;kps Hkku T;kosGh vkys] R;kposGh R;kyk Lora= Hkk”ksps lkeF;Zgh izkIr >kys- ‘kCn o Lokra«; gs nksUgh usgehp gkrkr gkr ?kkywu okVpky djhr vlrkr- nfyr lekt ;qxkuq;qxs ikjra«;kr f[krir gksrk Eg.kwu R;kyk Hkk”kspsLokra«; ykHkys ukgh- ,dk rFkkdFkhr izxr laLÑrhP;k [kVkÚ;kekxs eqD;k tukojklkaj[kk rks j[kMr gksrk- R;kyk ek.klklkj[khthHk gksrh] Üoklufydk gksrh] daB gksrk vkf.k R;kph gh Hkk”ksph bafnz;s fudkeh d:u Bsoyh gksrh- R;kyk laosnuk gksr] lq[knq%[ksgksrh] vk’kk&vkdka’kk gksR;k( i.k R;kauk vfHkO;Drh ns.kkjh Hkk”kk ukdkjyh gksrh- gh ifjfLFkrh tsOgk cnyyh] rsOgk Lokra«; uh gksrh] vk’kk&vkdka’kk gksR;k( i.k R;kauk vfHkO;Drh ns.kkjh Hkk”kk ukdkjyh gksrh- gh ifjfLFkrh tsOgk cnyyh] rsOgk Lokra«; uh

Hkk”kk ;k nksUgh xks”Vh ,d:i gksÅup R;k leksj vkY;k- nfyr lkfgR;kpk tUe nfyr Lokra«;kP;k xHkkZrqup >kyk-

ukenso <lkGkauh ,dk dforsr EgVys vkgs %

ßeh rqyk f’kO;k nsrks] rqÖ;k xzaFkkyk f’O;k nsrks]

rqÖ;k laLÑrhyk f’kO;k nsrks]

rqÖ;k ik[kaMhi.kkyk f’kO;k nsrkseh gs lkja dkgh cksy.kkj uOgrks i.k ek>s gkr tkxs >kys---Þ

^csachpk nsB vksY;k gks.;kP;k o;kr*&^xksyfiBk*

nfrrsrjkafo”k;h [kq’kh fu [kan n’kZfo.kkjh nqgsjh fo.khph tkf.ko «;acd lidkGs ;kaP;k nfyrdkO;krwu :iklvkysyh vkgs-

^^ vkRek ijekRek vu~ ijczºe;k rhu [kqV;kaoj ekaMysyk rq>k ikyk

vk;q”;Hkj rq jkfgyhl ckbZ>kyhp ukghl rq d/kh vkbZ

Hkqd rq>h ekr`RokphHkkxow ‘kdsu ehgks’khy dk rq vkbZ

eh nRrd ;k;kykr;kj vkgs-**laLÑfrps ekr`Ro ekuko;kl r;kj vlysys nfyr eu bFks ,dk eaxy ukR;kP;k cka/k.khlkBh vklqlysys fnlrs-laLÑfrps ekr`Ro ekuko;kl r;kj vlysys nfyr eu bFks ,dk eaxy ukR;kP;k cka/k.khlkBh vklqlysys fnlrs-toGhd uh nqjkok ;kaps ukV;kRe laosnu [kkl nfyr eukps vkgs-

nfyrnfyrnfyrnfyr dkO;laosnudkO;laosnudkO;laosnudkO;laosnu % % % % dksaMokMkdksaMokMkdksaMokMkdksaMokMkdohdohdohdoh% % % % n;kn;kn;kn;k iokjiokjiokjiokj

;k vdjk vksGhP;k dforsr fo”kknkpk froz Lojfuuknr vkgs gk fo”kkn eueukpk csM;kokxfo.;kpk] xkGkr :rysY;k gRrh izek.ks i’kworft.;kr :rysY;k /;;kdk{kkapk vkgsr- R;krrxexysY;k lgu’khyrspk gacjMk vkgs-tUekstUehP;k dksaMokM;krhy dSnhph euLoh Vksp.khvkgsr- dSn;klkj[ks ifjR;kRd ft.ks txr vlY;kphckspd [kar vkgs- Li’kkZlLi’kkZP;k xgtckph vksjMvkgs- ;k ifjfLFkrhr vf/kdp va/kkj ektfo.kkjs uosvkgs- ;k ifjfLFkrhr vf/kdp va/kkj ektfo.kkjs uosiz’u dfoyk HksMlkor vkgs- vki.k dks.k\ vkyksdksBwu\ vkiyk xqUgk dk;\ ;k iz’ukauh =Lr >kysyseu ! gs iz’u mdyw igkos rj iqUgk v’e;qxkpk?kunkV dkGks[k! iz’u ifjfLFkrh ldV vf/kdkf/kdva/kkjkr tkr vkgs- Eg.kqup doh ‘ksoVh frozoSQY;kus Eg.krks dh] iqLrdkaph vksG[k >kyh ulrho xkoph xqjs oGyh vlrh] rjfo”kknkP;k&oSQY;kP;k baxG;k MlY;k ulR;k! dohus lektkdMwu nfyrkauk gks.kkjh vU;k;kphHkkouk ;k dkO;krwu fo”kn dsyh vkgs-

uos nfyr doh

• uO;k nfyr dohauk MkW- ckcklkgsc vkacsMdjkaP;k fopkjiz.kkyhpk okjlk toGwu ykHkyk fu dkO;iz.kkyhpk ifjp; ejkBhdohaP;k Bjkfod ijaijspk izkIr >kyk- R;kr iqoksZDr nfyr dohauk LFkkup uOgrs- R;keqGs vkiY;k Lora= Hkk”ksps] Lora= ‘kCnkps ;k dohaps Hkku vHkqriqoZ gksrs- vls Hkku okeu fuackGdjkauh vpqdi.ks O;Dr dsysys vkgs- R;kaP;k ^‘kCn* ;k dforsr rs Eg.krkr]

^^ ‘kCnkauhp isVrkr ?kjs nkjs ns’k

vkf.k ekuls lq/nk ‘kCn fotorkr vkxgh

‘kCnkauhp isVysY;k ek.klkaph-

MksG;krwu vkxhP;k fB.kX;k]

Okkghys ulrs egkiwj vklokaps]

vkys ulrs toG dq.kh

xsys ulrs nwj &

‘kCn ulrs rj &**

;k dforsrhy ‘kCnkps] Hkk”ksps rRoKku gs [kkl nfyr rRoKku vkgs- gh dfork dsoG vyadkfjd ukgh] ?kks”k.kkckt ukgh- rhfeekUld vkgs] rkfRod vkgs-

,d ,d ,d ,d foyfoyfoyfoy{{{{k.kk.kk.kk.k tkf.kotkf.kotkf.kotkf.ko fpfpfpfp= % = % = % = % vfLerkn’kZvfLerkn’kZvfLerkn’kZvfLerkn’kZ 1976197619761976

vfLerkn’kZP;k 1976 P;kfnokGh vadkojhy Hk- ek- ijlokys ;kapseq[ki`”Bkojhy fp= oSf’k”V;iw.kZ vkgs- ;kaojnksu dkGh dca/ks ckgw mHkk:u ykyHkMdlq;Zfcac isy.;kpk iz;Ru djhr vkgs- tfeuhr:rwu clysY;k fcupsgÚ;kP;k ;k ekuonsgkaPkkm/oZxkeh mekGk] R;kaP;k ik;kr eukeukP;kcsG;k ?kkrY;kpk izR;;] lxGk tho vksrwu mHksjkg.;kph /kGiG bR;knh Hkko ;k fp=krwujkg.;kph /kGiG bR;knh Hkko ;k fp=krwutk.korkr- gs fp= ikgrkauk R;krhy tkGekaM;k o ik; ;kaph Hkwxr:)rk vkf.kvxfrdrk ;kph izfprh ;srs vk/kqfud bafXy’kf’kYidkj tsdc ,ILVkbuP;k vWMe ¼1939½ ;k xktysY;k f’kYikph gs fp= vkBo.k d:u nsrs-nfyr tkf.kokaps ,d foy{k.k dykRedvfHkO;Drh ;k fp=krwu izHkkohi.ks lwfpr gksrs-ijlokY;kaP;k ;k fp=kr dkG;k dca/kkauknfyrRpkpk [kkl vFkZ izkIr >kysyk fnlrks-

nfyrnfyrnfyrnfyr dykdykdykdyk{{{{ksksksks====kphkphkphkph chtschtschtschts % % % % fudkfudkfudkfudk;;;;

Ukos nfyr dyk{ks= ;kaph chts ,dks.kfolkO;k‘krdkrp :tw ykxysyh gksrh- mnk-vfLerkn’kZ] fudk; ;klkaj[;k nfyrkaP;kfu;rdkfydkrwu nfyr fp=dyk osxGs :i?ksrkauk vk<Grs- Hk- ek- ijlokys] gsear ukxnsos] HkkÅ leFkZ] izdk’k dkehrdj] fnyhi lq;Zoa’kh] HkkathckbZ ikV.kdj] izdk’k ikVhy ;klkaj[ksr:.k fp=dkj nfyr tkf.kokapk jaxjs[kkRedvfo”dkj lk/kw igkr gksrs- fudk; vfo”dkj lk/kw igkr gksrs- fudk; }S;ekfldkP;k 1976 P;k fnokGh vadkP;keq[ki`”Bkoj gsear ukxfnO;kaps osnd fp= vkgs % fQD;k ‘ksanjh ok:Gk[kkyh QqRdkj.kkÚ;kukxjkT;kP;k nksu ftHkk foLrk:u ,fdr ys[k.kho nqqljhr fdYyh nk[kfoysyh fnlr vkgs( vkuan Lrfer ;qod&psgÚ;kP;k ekF;koj likZpkoy; eq[kqV vkgs] R;kP;k [kkan;koj] ,ftVsV] vkWxZukbt o ,T;qdsV gs iqT; ckck lkgsckapsopu fnlr vkgs- ;k fp=krhy nfyr tk.khoizfrd :ikus Li”V gksrs-

fonzksgkP;k fojkV O;Drhps izHkkoh dkO;fp=Lkexz fonzksg ejkBh lkfgR;kRkp uOgs] rj Hkkjrh; lkfgR;krgh v’kk :ikr izdV >kysY;k vkgs dk;\ xkSre cq)] pkokZd] egkRek Qqys ;kaph ijaijk gh foosdoknh fonzksgkph vkgs- mRFkkuxqaQspk fonzksgokn Hkkoukf’ky dohizÑrhph vkgs- Hkkouspkvar ykxr ulrks Eg.kwu foosdoknh fonzksgkP;k e;kZnk >ikV;kus vksykaMwu tk.kkjk vkosx] mRFkkuxqaQsP;k ^fu”ks/kukE;kr* vkgs-;k lexz fonzksgkP;k fojkV O;Drhps izHkkoh fp= utj QkMwu Vkd.kkjh vkgs- doh Eg.krks &

ßthoukph uXurk >saM;klkj[kh gkrh ?ksÅuvktojps oanuh; fg’ksc ukdkjkos ykxrhy

Hkkjrh; ijekRE;kus fMDyvj dsysY;k xqykeklkj[khthoukph loZ “ka< rRoKkus iqlkoh ykxrhy

loZp csjtk d’kk gksÅ ‘kdrkrdVq Hkkxkdkjgh djkos ykxrhydVq Hkkxkdkjgh djkos ykxrhy

vMk.kh ik;koj mHks loZp ‘krdkaps vka/kGs etysvktP;k vkxhr iwtsiwohZ tkGwu ikgkos ykxrhy

mxhp nh?kkZ;w Bjysys lUekuhr vk’k;vktP;k mtsMkr pkGkos ykxrhyEksanw yqckM.kkÚ;kaoj eu%iwoZd FkqadrkuklarkikP;k brjgh tkxk ekaMkO;k ykxrhy

thouklkBh ftoukps vk/kkj ukdkjkos ykxrhylkÚ;k thoarkauk esysY;kaps ‘kstkj ukdkjkos ykxrhyÞ