ศาสตราจารยพเศษ วชา มหาคณ

ภาพรวมของการทจรตและประพฤตมชอบและ

Forensic Accounting ของประเทศไทย : สาเหตของ

ปญหา ขอเสนอแนะ และแนวทางการปองกน

“อ ำนำจน ำไปสกำรทจรตคอรรปชน

อ ำนำจสงสดน ำไปสกำรทจรตคอรรปชนอยำงทสด”

(Power tends to corrupt and absolutepower corrupts absolutely.)

-ลอรด แอคตน

ทจรตคอรรปชน ครอบคลมพฤตกรรมทบดเบอนมากมายหลายแบบ เชน

ยกยอก (Embezzlement)ฉอโกง (Fraud)

ใหและรบสนบน (Bribes)เออประโยชนใหพวกพอง (Cronyism)เลนพวก (Nepotism)

หวใจส ำคญของกำรฉอรำษฎรบงหลวง หรอ ทจรตคอรรปชน อยทความเกยวพนของบคคลสามฝาย คอการทบคคลหรอกลมบคคลสองฝายขนไป กระท าการใด ๆ รวมกนเพอผลประโยชนสวนตน โดยท าใหสงคมสวนรวม หรอองคกรไดรบความเสยหาย

สวนฉอโกง (Fraud) หรอ รดไถ (Extortion) เกยวของกบบคคลหรอกลมบคคลฝายเดยวแสวงหาผลประโยชนสวนตน โดยท าใหอกฝายเสยหาย

ในประเทศไทย การทจรตคอรรปชนเปนการกระท าของผหนงผใด เพอแสวงหาประโยชนทมควรไดโดยชอบดวยกฎหมายส าหรบตนเองหรอผอน (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 1 (1) ) รวมทงการปฏบตหรอละเวนการปฏบตอยางหนงอยางใดในพฤตการณทอาจท าใหผอนเชอวามต าแหนงหรอหนาททงทตนมไดมต าแหนงหรอหนาทนน หรอใชอ านาจในต าแหนงหรอหนาท ทงน เพอแสวงหาผลประโยชนทมควรไดโดยชอบส าหรบตนเองหรอผอน (พ.ร.ป. วาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตฯ มาตรา 4) และหามมใหเจาหนาทของรฐด าเนนกจการใดทจะท าใหเกด กำรขดกนระหวำงประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวม (Conflict of Interests) ตามมาตรา 126 และหามเจาหนาทของรฐรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากบคคล นอกจากการรบโดยธรรมจรรยา ตามหลกเกณฑและจ านวนทก าหนด ตามมาตรา 128

กำรทจรตคอรรปชนเปนกำรบดเบอน กำรใชอ ำนำจหรอทรพยำกรของสวนรวม เพอประโยชนสวนตน

Klitgaard

ธรรมาภบาล (Governance)

เปนหลกการบรหารงานองคกรทเนนบทบาทของ ผบรหารใหเปนผมคณภาาสง

และมจรยธรรมาายใตกรอบการบรหารจดการทใหประชาชนมวนรวม

องคประกอบทส าคญ

1. ความรบผดชอบตามหนาท (Accountability)

2. ความโปรงใ (Transparency)

3. การปองกนและการปราบปรามการทณจรต(Anti Corruption)

4. ประชาชนมวนรวมในการปกครอง (Participation)

5. มกฎหมายและกระบวนการยณตธรรมทเขมแขง (Law and Justice)

ธรรมาภบาล (Governance)

ความคาดหวง

1. การบรหารจดการทมประทธาาสและประทธผล

2. การออกรายงานการเงนทเชอถอได

3. ผบรหารมจรยธรรม

4. ผบรหารมความซอตย ณจรต

5. การด าเนนงานโปรงใและยณตธรรม

6. มความรบผดชอบ

7. ปฏบตตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบ

ธรรมาภบาล (Governance)

ความเปนจรง

1. ตองมกระบวนการราง “ความเชอมน” อยางเปนระบบ

2. กตกา“ความเชอมน” ตองมผปฏบตจรงอยางม าเมอ

3. ผปฏบตอาจประสฤตตนในทางลบ หาก :

➢ เปนคนไมม นคงในคณภธรรมและจรยธรรม

➢ มเหตณการภกระทบทรณนแรงจนท าใหเกดการทณจรต

➢ มโอกาเปดชองใหกระท าการทณจรตได

จรรยาบรรณแหงวชาชพ (Code of Conduct)

คอ ขอก าหนดทางจรยธรรมของ กลณม

วชาชส ซงไดรบการยอมรบและปฏบต ไดจรง

าายใตกรอบกตกาของ การอยรวมกนอยางเปน

รปธรรมเสอราง “ความเชอมน” ใหแกผปฏบต

และประชาชนทวไป

1. การบรหารจดการ

2. คณะกรรมการตรวจสอบ

3. ระบบควบคมภายใน

4. การตรวจสอบภายใน

5. การตรวจสอบภายนอก

องคประกอบของธรรมาภบาล

การบรหารจดการ

โปรงใ/ยณตธรรม/รบผดชอบ/การควบคณมด/มอระ/

ปฏบตตามกฎหมายและขอบงคบ/มจรยธรรม

คณะกรรมการตรวจสอบ

การคดเลอกรรหาด/ไมมผลประโยชนทบซอน/ไมมอ านาจ

ทางการบรหาร

ระบบควบคมภายใน

เหมาะมรดกณม/รายงานถกตองเชอถอได/

มประทธาาส/ปฏบตตามนโยบายของฝายจดการ/

ปองกนดแลทรสย น/คณมคาใชจาย/มมาตรฐาน

ยอมรบได

การตรวจสอบภายใน

มออาชส/จ านวนเสยงสอเหมาะม/ มความเปนอระ

การตรวจสอบภายนอก

ไมมประวตดางสรอย/ านกงานมคณภาาส/

มออาชส/รายงานการเงนเชอถอได

การก าหนดมาตรการควบคมภายในทเหมาะสม

• การปองกนการให นบนตองเปนนโยบาย าคญจากผบรหารระดบง มการอารทแดงออกถง

เจตนารมภในการตอตานการให นบนเจาหนาทรฐ และมวนรวมในการจดท าและปรบใช

มาตรการควบคณมาายใน

• ก าหนดกระบวนการประเมนความเยงในการให นบนเจาหนาทรฐ ตงแตการจดรรทรสยากร

การรวบรวมและวเคราะหขอมล เสอประเมนความเยง ระบณความเยงในการให นบนเจาหนาท

รฐ ประเมนระดบความเยงทงโอกาทจะเกดและผลกระทบก าหนดมาตรการควบคณมความเยงท

เหมาะม และการรายงานผล

• มาตรการควบคณมกรภมความเยงงในการให นบนเจาหนาทรฐ ตองจดท าเปนลายลกษภอกษร

มรายละเอยดชดเจนและอารใหผเกยวของรบทราบ

• น ามาตรการปองกนการให นบนไปบงคบใชกบผทมความเกยวของบรษท ไดแก ผทรวมท าธณรกจ

หรอ ผกระท าการแทนบรษท หรอบณคคลทบรษทมอ านาจควบคณม โดยบรษทอาจมโอการวมรบผด

หากบณคคลเหลานนให นบนเจาหนาทรฐ เสอประโยชนของบรษท

• ระบบบญชทด ตงแตการบนทกบญชตองมหลกฐานประกอบ หามบนทกรายการนอกบญช ไมน ารายจายทเกดจากการใหสนบนมาหกเปนคาใชจาย และมการตรวจสอบบญชทเปนอสระ

• ก าหนดแนวทางการบรหารทรพยากรบคคลทสอดคลองกบมาตรการปองกนการใหสนบน ตงแตการจางงานไมลงโทษพนกงานทปฏเสธการใหสนบน การฝกอบรมเกยวกบนโยบายตอตานคอรรปชน และควรมทดสอบความรเกยวกบ Code of Conduct

• ก าหนดมาตรการสนบสนนในการรายงานการกระท าความผดหรอกรณมเหตนาสงสย เชน มาตรการคมครองผรองเรยนกระบวนการรบขอรองเรยนและการด าเนนการทเกยวของ ฯลฯ

• ตรวจสอบและประเมนผลการใชมาตรการปองกนการใหสนบนอยางตอเนอง และรายงานผลการตรวจสอบตอคณะกรรมการบรษทหรอเทยบเทา หรออาจมการเปดเผยใหผมสวนไดเสยรบทราบ

การก าหนดมาตรการควบคมภายในทเหมาะสม

การวเคราะหจากโครงสรางทางการเงน

1) ฐานะทางการเงน

* พจารณางบดล เบองตนบางธรกจ น าหนรวมเทยบกบสวนของผถอหน ถาบรษทไหนหนสนมาก เมอเทยบกบทน ใหเพมการวเคราะหสภาพคลอง ดทกระแสเงนสดจากการด าเนนงาน (Operating Cash flow) ใหเปนบวกไวกอน ถากระแสเงนสดจากการด าเนนงานตดลบ อาจสะทอนไดวา บรษทอาจตองกเพม เพมทนหรอ ขายทรพยสนบางอยาง เพอรกษาสภาพคลอง

2) ความสามารถในการท าก าไร

* พจารณางบก าไรขาดทน บรษททดควรมรายไดและก าไรเพมขนในอตราสม าเสมอก าไร หรอ ผลขาดทนทเกดขนเปนเหตชวคราวหรอไม (การวเคราะหแนวโนม Trend analysis และโครงสรางของก าไร Common size

อาจท าใหมองเหนไดโดยงาย)

3) สภาพคลองของกจการ

* งบกระแสเงนสด ตองใหความส าคญกบกระแสเงนสดจากการด าเนนงาน (OCF) ควรเปนบวก

* กระแสเงนสดจากการลงทน (ICF) ควรมคาเปนลบ แสดงถงบรษทมการลงทนขยายกจการอยางตอเนอง

* กระแสเงนสดจากการจดหาเงน (FCF) ควรมคาเปนลบเชนกน เพราะแสดงวาบรษทเอาเงนไปจายหน เงนตน หรอจายปนผล

Financial Statements

Company’s Financial Health

Report and Relationships

Among Financial Statements

การวเคราะหจากโครงสรางทางการเงน

Financial Report Analysis

กระบวนการคนหาขอเทจจรงเกยวกบ• ฐานะทางการเงน• ผลการด าเนนงานโดยการใชเครองมอในการวเคราะห พยากรณ วนจฉยปญหา ผวเคราะห ตองมความร และความช านาญดานการเงน

• กลมบคคลทใชประโยชนจากการวเคราะหงบการเงน ไดแก❖ ผเปนเจาของ – ความสามารถในการท าก าไร❖ ผบรหาร – ปรบปรงและวางแผนการบรหารงาน❖ นกลงทน – อตราผลตอบแทน และความเสยง❖ เจาหน – ความสามารถในการช าระหน

❖ ผสนใจอน

ภายใน

ภายนอก

Financial Reporting Problems and Warning Signs

ตวอยาง จดอนตรายทตองระวง

• การบนทกบญชไมเปนไปตามหลกการบญชทรบรองท วไป หรอมาตรฐานการรายงานทางการเงน เชน เงนสด

ตดลบ ลกหนอยดาน Cr. เจาหนอยดาน Dr. ฯลฯ

• ตวเลขในบญชคมยอด (บญชแยกประเภทท วไป : GL) ไมตรงกบยอดรวมในบญชยอยรายตว หรอทะเบยน

หรอหลกฐานของธนาคาร

• บญชพก อาจเกดจากการบนทกบญชไมถกตองหรอไมครบถวน หรออาจเกดจากการทจรต โดยตงเปนบญช

พกไวคราว เพอรอจงหวะการลางบญชในภายหลง

• กระแสเงนสดจากการด าเนนงานตดลบ

• ก าไรจากการด าเนนงาน (Operating Profit Margin) ไมใกลเคยง หรอ หางจากกระแสเงนสดจากการ

ด าเนนงาน เปนอยางมาก (ส าหรบบางธรกจ อาจเปนเรองปกต เชน ธรกจรถยนตใหเชา ฯลฯ)

ขอสงเกตในการปดงบสนปและการปดงบรายเดอน

• ปดงบการเงนเสรจลาชา อยางผดปกต

• ตวเลขในงบการเงนไมสมพนธกบปลายงวด กบ ยกมา หรอ หมายเหตกบรายละเอยดประกอบงบการเงน

• ตวเลขในงบการเงนไมสมพนธกบเอกสารหลกฐานประกอบ

Investigation

Remediation

Prevention

Preparation

ผน ำองคกรและทมงำนก ำกบดแล (COMPLIANCE TEAM)ตองมความรอบร และผนกก าลงสมาชกองคกรในการตอตานการโกง และการทจรต 4 ประการ

1. การปองกน (Prevention)

2. การเตรยมการ (Preparation)

3. การสอบสวนหาความจรง (Investigation)

4. กำรแกไขใหถกตอง (Remediation)

การปองกน (PREVENTION)

1.1 สงเสรมนโยบำยดแลองคกรใหเปนไปตำมกฎเกณฑ1.2 ก ำหนดใหมกำรปฏบตจรง เพอใหเกดผลบงคบ

ตอบคคลทกฝำย ซงตองปฏบตตำมนโยบำยตอตำนกำรทจรต กำรใหและรบสนบน

1.3 กำรบรณำกำรท ำงำนใหบรรลวตถประสงค1.4 ก ำหนดยทธศำสตรกำรปองกนและปรำบปรำมกำรทจรต

1.

การเตรยมการ (PREPARATION)

2.1 เตรยมกำรสมำชกขององคกรใหพรอมอยเสมอในโลก

แหงควำมเสยงทเปนจรง (the real-world risks)

2.2 พฒนำเครองมอทใชในกำรฝกฝนอบรมเพอใหสมำชก

เกดแรงกระตนทำงจรยธรรม

2.3 ชวยใหสมำชกสำมำรถเขำถงกำรตดสนใจทำง

จรยธรรมไดดวยตนเอง

2.

การสอบสวนหาความจรง (INVESTIGATION)

3.1 สมตวอยำงกำรท ำธรกรรมทกรปแบบวำม กำรท ำธรกรรมทผดปกตเกดขนหรอไม

3.2 สอบสวนหำควำมจรงวำมใครเปนผกระท ำผด3.3 เลกใชวธกำรระงบเรองดวยกำรตกลงกนเอง

เปนกำรภำยใน

3.

การแกไขใหถกตอง (REMEDIATION)

4.1 เมอมปญหำเกดขนตองรบประชมปรกษำหำรอกนเปนกำรดวน

4.2 ตองมกำรอภปรำยถงประเดนปญหำอยำงเปดเผย ระหวำง

สมำชกในองคกรอยำงทวถง

4.3 ท ำควำมเขำใจใหถองแทในประเดนปญหำ

4.4 แบงปนควำมรทไดมำจำกกำรอภปรำย และสรปผลใหสมำชกทกฝำยและทกระดบชน เพอมใหกรณเชนนนเกดขนอกในอนำคต

4.

วฒนธรรม และ ยทธศำสตร ( Culture & Strategy )

• วฒนธรรม กลนกน ยณทธศาตร เปนอาหารเชา อาหารกลางวน

และอาหารเยน

Peter Drucker

O O

Culture Strategy

• ยณทธศาตรขบเคลอนเปาหมาย (focus) และ

ทศทาง (direction) ในขภะทวฒนธรรม เปน

อารมภ (emotion) และวถทางการด าเนนชวต

(life stile) ซงก าหนดผลของยณทธศาตรองคกร

วฒนธรรม คอ จรยธรรม (Culture is Ethics)

• วฒนธรรมในทางจรยธรรมขององคกร คอ การรางาาสแวดลอม

ใหทณกคนรวา งใดถก งใดผด (what is right and what is wrong)

• ปราศจากวฒนธรรมของ ความซอตรง (integrity) องคกรกด

เหมอนจะมองเหนจรยธรรม และโครงการปฏบตตามกฎหมาย

(compliance programs) เปนดงเครองปดกนหนทาง (roadblocks)

ไปจณดประงคขององคกร

ขอบคณ