IN 'T TORFLAND SCHETS IN 'T GRONINGER DIALECT

DOOR

MEVR. T. K. E. DE HAAS-OKKEN

SCHRlJfSTER VAN "HOPPERSVOLK"

H. H. FONOERS - UlTHUlZEN

IN '� �O�FLANDI

'k Wil joe oet oareghaid ais vertellen, wat 'n Doomnieen zien vrouw beleefd hebben, dou ze veur'n vief en twintigjoar 'n joar drei-vaier in 't torfland woont hebben .

'k Zel joe 't moar op zien Gronnegers vertellen, dunktmie, want dat gait mie makkelk oaf, al zeg ik 't zulf .

Nou dei pastrei dei lag doar den hail stil en vredig . D'rwas 'n groote toen om tou, en verders was d'r altemoalboskoazie en haideland en ook'n beetje gruin- en bouwland .Mensken wassen d'r hoast nait . Joa, zai wassen d'r we!,

moar zai woonden zoo wied oet 'n kander . Hier en doarstop 'n hoes of 'n but en zoodounde leek 't ja akkeroat net,of d'r gain mensken woonden .

In Doomnie's toen wassen ook appels en aander gruingoud genog, moar tweibainde struunders, dei d'r ornoaresoveral al gauw op oafkomen, wassen d'r nait .

2

Moar vaierbainde struunders wassen d'r zoo veuls to meer .I)ei kwaminien nou nait zoo zeer op appels en perm oaf,moan ()Ch man, och man, dei konden aans ook wat ver-nailen, dat zeg 'k sue .�wei mooie rondo berkes, dei Moandags mit bloumen

hepoot wassen, wassen Wonsdag al hailendal verruienaiert .In 't aine zat 'ii hol mit jonge kenienen, en in 't ander

wassen tcael holen groaven .01 toenman gong plat op 't lief liggen, om d'r in to vuilen,

en hoalde acht jonge hoaskes oet 't aine hol, in 't aanderzat niks . Dei hoaskes doe he in 'n lost, hai wol hear op-saaieren, moan inis was 't, aanderdoags wassen ze altemoalvot . Hon ze d'r oet komen wassen, oet zoo'n hooge lost,hinnen ze nooit wies worden . Dat toed-vernailen was nouveer Doomnie spietelk en sneu, moan meer ook niks .

Moar veur zoo'n arme kerel as dei toenman was en asd'r vend sneer wassen, was `t 'n hail lelk ding .

En vangen moggen ze dat good nait . Dat was 't jachtrecht,zooas ze den zeeden van 'n groote meneer, dei d'r hail envan doan woonde, en moan affil of twei nloal in 't joarkwam, oin d'r op to schaiten . Ainmoal barren hoazen enwilde kenienen ol-toennlan zien moms a'moal opvreten .' i1 �tuk of twaalf groote mousplanten bar lie nog overhoilen,doar mos zoad van komen . Mar 'n poar doageri batonwa~zscn dr ;noa vlet sheer van over, an has liar d ' r aans

1110W ka van stamen 0111 tots \lien .)l-ina,i o; o� gain road an zette d'r sdl, 's nachts, 'n

strik hic . 's dins zat d'r ' n dikke boas in, moan ochheden, och h-:den, was 't nait bedruifd ? �eldwachter stopd'r ook al l)ie, en 't persesverboal was ja al kloar . OfCl-man a! zee, dat he gain nlouszoad koopen kon en dat

dzicr nonit ((Cf . want ucnBcun mm`~ z" . .

.hc/ . :nu, u/'t col *!im ^ ." . Want d'r vas,

`n\

3

dat bcnncnjc good horn oaUcna vcnoaUdc, det dce d`r niskaan oaf . `t \�oo strnopen cn, mien !ahc' 't was stclco vanmcnccr Boachman zicn wild, ZOO proattcdcikcrcicn0l-manzicn hidden en smeckcn hulp horn niks .'t Ecstc, wat he dnu dec, dat xus, dat he noarDonmoic

gmg oou zicn nood tc klnagcn .Uoomoiu gong nnar Ofcicr van rcchtbank, en vcrachtcg,

hai pnattcO!-mon wccr ins, hoi liar nok gain ypinncb vcurmnnd, ken 'k Joe zrggcn .

Mk`er oa dat zoo west har .dcnliar hcnnk'ugain Dnornuicwczcn kcnt .

&8uor ocb, och, och, was was dci 8!-benmao b\iedc en't was net 'f hoazcn en kcnicnen van dci hoUchaikcnazic`n schdk krcAcn harncu. Want zai Ncvcn tc minoeu van0\-man dcn vid mousstommds oaf .Noo bai bar 't boctundcs uok al stocr gcnog . 8oi har ` n

ink lopku gn/od ` mua, door nm ton was `t alLcmod haide,

etmckcn cn suzvcUco .

hJ"u is haidc, as 't bhh^ `n bicabr mnoi gczicht, moarvan ii muoi gcdcht ,m`rdt men 'a najt zat [n op dat\uklapkc grond wnl niks wasscn zundo mis .

En doorvcuc om me t, kricgcn dcn, har 8l-mao 'n knoop srn\ sb`xo. [� `n 'n bokic dcn ain!ick, cn doar kwam ` t

mb 'o wcg .znnc kcn\ te mjn*cn ong `nk'o

ga^o »ruco xm`rdut daicr . Bai krccg `n hccdc bcoi nou. Cn den wa rocg1cvan bnomb!ounzn` 'n s1uk 'f vat moumb)oarcn en zoo woihen . En 'icn vcunnuomste vruteo was amuck haide .

Dni `t mdkgcvcn nah vcu} tc bcduudcn liar, huif 'k non'u vast ins oaji nicer zcggcn . Mosr dot Jaicrwuir zoo zwuk

4

en onoouzc[ da1 bc `s winters nait stoan koo . Zcker vmarcur, ik dnu d'r niks bic .

Den nooakte 0)-man zec)cn aan zoldcr en doarkvvamkouin tc bangcn ` want stnan was 't nait ' en as he aalticd lag,boodcn zc mclk 'a nah kricgcn . Moar d'r was nog wat,endat vvua `t aaNcmlimstc .

01-man har 'n wicf, zdd smcrcg, d,t ze vast bokt ' asm'n bcur togen wand aan gpoidc . Mit gain tang zo) m'nheur aantastcn ' zoo mmcreg vom zc Amn kind hanen zc 'dot vvaa a} 'o gronhc 'onQ .As dci aim mit zicn voadcr in Doomuiem focn kwam en

Mcvrau `n proatc moakte, den zee 01-man :,�ou, tou. Luudc` doe most ook van dag Mcvrau

zcggen",,Nee, 'k duur no[Dou 'ong \0tten mom, mom Mockc mit, en bai har hcur

sticf vast bic nok of bic hand . BUc geluk of bic onQc)uk,!dttc bui zuk v '

&loar dat wicf! 'Ii Mcroakcl was 't, buu smerig dat dciwas. 8cur achoct kon aUcnncg vvc) ytuou ' zoo onnuur was't` 't was d'r glad van .

En in beur koamcr laggcn in oin horn ccnzppc)o en aanoandcr kaaot zat tdrf . ZOO was `tua)deonakkc)ate ' dugthcur.

!a, ja, manluu roaggco van gcluk mprckcn ` as zc 'n knapnovcr wicfkc hcbbcn ' want 't ken oob oans octvaUcn .Mour nuu hcb 'k nog haUcoda} oait vcrtc!d ' bou bicstur

gnodkoup dat tOrf doar was .Duomnic har ' a `n nooa) t8rf knzgcu cn 'm oavundmkomm

d'r 'o kcrc) ' dci ook gcero t8rf vcrboopcn wol . Dnu hehconjc, dat hc te }oat kwam ' vruig he :

,&\ag 'k we! even vvadcovvotDoomniud'rvcurgcvoobct9"

5

En dou he roles wulr, dat Doomnie twee gulden geven liarveur 't doezend baggels, ruip he„()r', .nmes Doomnie, wat heb le joe bedraigen loaten .

Oafs t it is 't en niks aans . ik liar Joe ze geern leverenwilt vein 'ii doalder de doezend" .

Moar d'r wassen ook ja aander mensken, dat 's ja vanzulf, en doar zel 'k joe ook nog 'n beetje van vertellen .

Doomnie en Mevrau kwamnlen 's 'n ilioal ble 'n boer.J oa-oa, dat was nait zoo'n hoer as d'r op 't Hoogeland enzoo woven . 't Amn paste doar bie 't aander en aallens pastebie dei arme grond. Moar Doomnie's kwammen den ja bie�oenhofsvolk .

Don ze hoeshollen en kinder zoo wat bie �angs proatharren, vruig Mevrau ook noar boerderij en zoo

„Och Mevrau", zee vrou �oenhof „dat scheelt aans zooveul nait moar ons of-mot het 'n bigtje to veul kregen" .Mevrouw was slim verwonderd, want zai docht, dat d'r

benoam bie 'n boer - nait gauw to veul kwam, as 'tteminsen wat gouds was, en dat was 'n bigtje toch ook zeker .

„le begriepen mie nait" zee vrau �oenhof. „Dat zit zooMevrau ! Ol mot het 'n big to veur, moar as ie laiver zeggenwillen, dat he 'n tit to min het, komt 't op 't aigenste oet" .Mevrau was d'r nou ja achter, en vruig wat dat nine

lutje bigtje nou mos, verhongern dat kon toch nait best .„0! gommes nee, dat veur gain geld" zee 'twief. „Moar

ik heb 't al veur 'n kander. Kiek ais hier, ons jongtje, onslutje Harm, dei is groot genog, en ik heb 'n haile bultborst, en 't zwientje ken fiks zoegen, en nou bin wie jaaltemoal mit 'n kander hulpen . Want luj-jong ken d'rbest oaf" .

't Wief wuir karat helleg, dou Mevrau zee, dat ze 't vreeselk

6

�Oll 0111 init 'n big Op schoot to zltten, last stoan den nogDoomnic kwam ' s ' n nloai

zo0'n luk steekc woonde .„'k wol dat Doomnic ais

bie 'ii man, dei allennig op

'n piepke bie mie smookenwol", zee dei mail . „Kick, flier heb 'k horn, 'k snlook d'rzuif aaltiek oct en 'k heb ouk 'n punt vol tebak, 't spin ishailendal veer 'n kander. Moar och och, man mainde 't jabest, moar wat bar he in handen ? 'n Pier) mit'n dikke nattedoilt van lappen d'r boveilaan 't en olntou. Don he zag, datDoomnic vat onrustig op stool hen en weer begunde toschontjen zee he

„Zoo'n kwast is zoo zacht in mood Doomnic, steekt hornnon moar gauw aan" .

Doomnic zee, dat hum 't net in 't zin kwam, dat he deisnort van tebak trait smooken kon, doar wuir hai aaltiedbenauwd van . l�soar ooldat he toch zoo geern smooken mog,wol he den affil wail zien aigen segoaren opsteken, den kon111an zien pier) ja zulf holleil en zoo gong 't ook aan .

1\)1r Doomnic kon d'r aaltied trait Zoo nlakkelk veerweg komen .

Hai kwam uok 's ' il 111oal iii 'ii but op liaide .„wat biil 'k doar ja blie de om", zee dci vrau, dei allennig

ill hoes was . „I\/iieil i11an is �ut oln spurrie to zaaien . Moarwat zol inie 't non aailstoan, as ie 'H kop vol ,koffie bieflue drinker wolleo'

Doomnic zee, dat he dat wel geern hebben woi, omdathe zoo'n en loopen liar over liaide, en durst kregen liar .

„Joa" zee vrau Pit „wie zain joe wel gauw's over liaideloopen, ook nog we!, as 't al duuster wordt.'Doomnickeek hail verwonderd en vruig, woarom dat dat trait good was .�rau Put begunde weer, „non" zee ze „ie waiters nog

7

van elks, Doomnie, as ie trait waiters, dat 't benoam 's oavendsin duustern op haide Zoo) spoukt . En benoam, as joe deneerst 'n told wief tegenkomen is, en dat is joe verledenweek overkomen . wie wissen aanderdoags trait, wat wieheurden, dat ie levendig weerom komen wassen .Moar 't woater was order ' proaten begunt to koken en

och, och, och!D'r kwam 'n puutje mit k«ifieboonen oet kast en 'n bak-

stain. �rau Put trok heur nuts van kop oaf, die doar 'nhandje vol kOffiebooneii in, en sluig ze mit stain stukkend,ZOO Lien as zal ze ZOO kriegen kon .

Doomnie begunde al boast to ~;peleu, moat of he hoog sprongof leeg, hai mos d'r ja wel 'n kopke vol van npdrinken .

En non liuif ie imit denkeii dat ik aan 't foabelen roaktbin, 't is allemoal eerlicks woar gebeurd curt . [)oar ken iedriest op aan Moar 'k zel joe nog meet vertellen .Mevrau kwam 's 'i1 moal in loopen bie noabers, dei 'n

lutje van 'n week of drei barren . Nou en dei vrau dei wasdoii aan 't deei a anvegen, en heur pftje lag in waig, moat't reerde zoo hard as 't moat kon .Mevrau vruig of 't kind E,vat scheelde .Och nee zee t wief, hai is, zoo zond as wat . Moar hai

bet zien liar oet t niondje verroren, en 't is al 'n zetje leden .Nou is dei ool{ drcu worden, as Mevrau dci non even innlon,_1 hollers evil, dat he 'vat rat wordt van spei, eii houdeal 't lutje wccr iii 't mond c dut, den is hai weer stil enik hcb 't deel aanvegen den ook doar, dell goan wie bie'n kinder zitten to proaten . Op toafel stop 'n spoulkom volschoon woater zoo as 't leek . Mevrau vruig of dat schoonwoatcr was, en don stak le doar 't pOtje zien liar even in,en gat horn ' t lute wk.`cr in mood .

8

D'r over proaten dat zuks zoo verkeerd is veur kinder,dat ze aaltied wat in mond hebben, dat hulp niks .Moar, och och wat kwam d'r wat over dat instippen in

't woater. Dat was veul to rei, as d'r nou nog 'n rezienin zat, den har 't niks west .Moar zai har d'r twaibakkrommels mit sukker in en dat

smolt ja op slag weg as 't in 't woater kwam en sukkerwas zoo duur en zai harren nou net kroamtied achter rug,en dat har ook zoo'n butt kost .

Moar dou ze 'n kwartje kreeg om sukker veur to koopen,was 't altemoal weer best . Dou stop 't d'r veur luj-jongbraid veur .

'n Ander moat kwam Mevrau 's bie luu, en zee tegen amnvan de groote wfchter, dat ze heurt har dat ze trauwen zolen dat ze heur doar mit filsetaiern wol .

„Godjes doagen zee 't wicht wait ie dat al mevrau, denhet bakker's knecht mie verklapt, ans ken 't nooit wezen" .

En begriept nou 's aan dou stop 't wicht al onder geboden .Zai har niks, ze kreeg van heur olders vaier zak eerap-

pels mit en 'n beetje torf . Dei jong har 'n beetje, want haihar horn verkoft veur rampelsant, dat kon destieds ja nog .

En veur dat geld dat he doar van over liar, bauwden zezuk 'n but van plaggen mit 'n pannen dak d'r over, en zekoften er 'ii luk beetje hoesg'road . �an laiverloa kon d'rden ja wet wat meer komen dugt heur .

Moar nou hol'k eerst op, loater vertel 'k joe ligtschainnog wet 's weer wat .

Bij den Uitgever dezes zijn mede verschenen in het Groninger dialect:

"H 0 P PER S VOL K" door Mevr. T. K. E. DE HAAS-OK.~EN

met een voorwoord van Dr. G. W. S. L1NGBEEK

Prijs In keurig omslag f 1.90. Gecartonneerd f 2.00.

In prachtband f 2.40.

Vereerd met de inteekening van H. M. de Koningin.

"MIT ONZ' LEUJONGS NOAR STAD TOU"

door B. H. DE GRAAFF (GEERT BLAs)

Schrijver van ,,0 e t }<I a i we r d", enz.

Fraai geillustreerd door ALB. H A H N

Prijs f 0.90.

Bovenstaande werken zijn zeer gunstig beoordeeld en worden franco verzonden na ontvangst van postwissel.