Lipidler - biyokimya.vetbiyokimya.vet/documents/biyokimya/Lipidler.pdf · 2019-11-01 · Lipidler, organik moleküller arasında eşsiz bir yere sahiptir. Lipidlerin kimlikleri, içermiş

LİPİDLERYrd. Doç. Dr. Serkan SAYINERYakın Doğu Üniversitesi, Veteriner Fakültesi

Biyokimya Anabilim Dalı

[email protected]

https://neu.edu.tr/akademik/fakulteler/veteriner-fakultesi/?lang=tr


http://www.biyokimya.vet/


mailto:[email protected]

LipidlerKarbonhidratlar ve proteinlerle birlikte doğada ve

organizmada bulunan ve nicel yolla en büyük önemi

taşıyan organik maddelerin bir grubudur.

Genel olarak suda erimeyen, eter ve kloroform gibi

çözücülerde çözülen organik moleküllerdir.

Canlı organizma tarafından kullanılabilirler.

En önemli özellikleri enerji kaynağı olmaları ve

membranların yapılarında bulunmalıdır.

Yağ asitlerinin esteridirler veya esterleşebilirler.





Lipidler, organik moleküller arasında eşsiz bir yere

sahiptir.

Lipidlerin kimlikleri, içermiş oldukları belirli fonksiyonel

grupların varlığına göre değil fiziksel özelliklerine göre

yapılmaktadır.• Bu nedenle, çok geniş ve farklı yapıları bulunur ve herbirinin

çeşitli görevleri vardır.

Lipidler, çok yüksek sayıda nonpolar C—C ve C—H

bağları içerirler.

Lipidler





Ayrıca, Çoğu lipid molekülünde birkaç tane polar bağda bulunur. • Bu polar bağlar çeşitli fonksiyonel gruplar ile yapılmıştır.

Sonuç olarak, Lipidler;• Nonpolar veya zayıf polar,

• C6H14 ve CCl4 gibi organik çözücülerde çözünen,

• Su gibi polar çözücülerde çözünmeyen biyomoleküllerdir.

Lipidler yapı olarak hidrokarbonlar ile birçok yönden ortak özelliklere sahiptirler.

Lipidler





1. Hücre membran bileşenleridir.• Hücre membranı hücreyi çevreleyerek dış etkilerden korur ve

hücre içerisindeki metabolik aktivitenin gerçekleşmesini sağlar.

• Membranlar hücreyi çevreleyen basit bir yapı olmayıp,

yapısında birçok önemli enzimleri ve transport sistemlerini

ihtiva ederler.

• Membranlar, dış yüzeylerinde birçok özel reseptör

bulundurarak hormon ve diğer bazı maddelerin etki etmelerine

yardımcı olurlar.

Lipidlerin Genel Görevleri













2. Enerji deposudurlar (ağırlıklı olarak trigliseritler).• İyi bir enerji deposu olan yağ molekülleri, aynı ağırlıktaki

karbonhidratlardan daha fazla enerji verirler.

• Yağ asitlerinin oksidasyonu ile 9 kcal/g enerji verirler. ◦ Karbonhidratlar ve proteinleri ise 4 kcal/g enerji verirler.






3. Organizmada bazı önemli maddelerin kaynağıdırlar.• Lipoproteinler

• Safra asitleri

• Yağda eriyen vitaminler (A, D, E, K)

• Steroid hormonlar

4. Enfeksiyonlardan korunmada etkilidirler.• Eikozanoidler

◦ Prostaglandinler, Tromboksanlar, Prostasiklinler, Lökotrienler,

Lipoksinler, Resolvinler, Eoksinler






5. Hücresel uyarımda (Cell Signaling) görev alırlar.• Lipid mesajcılar aracılığı ile gerçekleşir.

• Protein yapıda bir hedef reseptöre veya enzime (kinaz,

fosfataz gibi) bağlanmak süretiyle hücre içinde spesifik yanıtın

şekillenmesini sağlarlar.

• Bu mesajcılar;◦ Sfingolipid sekunder mesajcılar (Seramid, sfingozin...),

◦ Fosfatidilinositol sekunder mesajılar,

◦ G-protein eşli reseptör aktivatörleri (Prostaglandinler, lizofosfatidik

asit...) ve,

◦ Nükleer reseptör aktivatörleridir (Steroid hormonlar...).






2. HİDROLİZE EDİLEMEYEN

LİPİDLER

• Su ile hidrolize edildiğinde

daha küçük moleküllere

parçalanamayan lipidlerdir.

Bu tür lipidlerin yapısı daha

fazla çeşitlilik gösterir.1. Steroidler

2. Yağda çözünen vitaminler

3. Eikozanoidler

1. HİDROLİZE EDİLEBİLEN

LİPİDLER

• Su ile hidrolize

edildiklerinde daha küçük

moleküllerine ayrılabilen

lipidlerdir.1. Trigliseritler

2. Fosfolipidler

3. Mumlar

4. Sfingolipidler

Lipidlerin Sınıflandırılması





MEMBRAN LİPİDLERİ (POLAR)

• Fosfolipidler◦ Gliserofosfolipidler

– Gliserol + 2 yağ asidi + P + Alkol

◦ Sfingofosfolipidler

– Sfingozin + yağ asidi + P + Kolin

• Glikolipidler◦ Sfingoglikolipidler

– Sfingozin + yağ asidi + mono veya

oligosakkarit

DEPO LİPİDLERİ (NÖTRAL)

• Trigliseritleritler◦ Gliserol + 3 yağ Asidi






SABUNLAŞMAYAN LİPİDLER

• Terpenler

• Steroidler

• Prostaglandinler

• Alkol ve Keton tipi mumlar

SABUNLAŞABİLEN LİPİDLER

• Gliseritler

• Fosfogliseritler

• Sfingolipidler

• Ester tipi mumlar






Kompleks Yapılı Lipidler• Fosfolipidler

• Sfingolipidler

• Glikolipidler

• Lipoproteinler

• Sülfolipidler

• Aminolipidler

Basit Yapılı Lipidler• Yağ Asitleri

• Nötral yağlar (Trigliseritler)

• Mumlar

Türev Lipidler• Eikozanoidler

• Steroidler

• Ketone cisimcikleri

• Yağda çözünen vitaminler






3. GLİSERİN TAŞIMAYAN LİPİDLERA. Sfingolipidler

i. Seramidler

ii. Sfingomiyelinler

iii. Glikosfingolipidler

B. Alifatik alkoller ve Mumlar

C. Terpenler

D. Steroidler

4. Diğer sınıf bileşiklere bağlı LipidlerA. Lipoproteinler

B. Eikozonoidler

C. Lisofosfogliseridler

D. Lipopolisakkaritler

1. YAĞ ASİTLERİ

2. GLİSERİN TAŞIYAN LİPİDLERA. Nötral Yağlar

i. Mono-, di- ve trigliseritler

ii. Gliserin eterler

iii. Glikozilgliserinler

B. Fosfogliseritler

i. Fosfotidler

ii. Difosfatidilgliserin

iii.Fosfotidilinozitol






Tanımı, İsimlendirilmesi, Numaralandırılması, Sınıflandırılması,

Esansiyel Yağ Asitleri, Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

Yağ Asitleri





Yağ Asitleri Lipidlerin en önemli sınıfını teşkil ederler ve 4-28 karbon

atomuna sahip uzun zincirli organik asitlerdir.

Yapısında bir hidrokarbon kuyruğu ve karboksil grubu bulundurur.

Diğer bir ifade ile «Yağ asitleri hidrokarbon zincirli monokarboksilik organik asitlerdir.»• Ağırlıklı olarak trigliseritlerin hidrolizinden elde edilirler.

Suda çözünmezler ve yağlılık karakteri gösterirler.





Yağ Asitleri Yağ asitleri hücre ve dokularda serbest olarak bulunmaz.

Yağ asitlerinin çoğu diğer lipid moleküleri ile kompleks oluştururlar. • Ör. Trigliseritler ve fosfolipidler için temel yapı maddesidirler.

Dokulardan ya da bulundukları yerlerden enzimatik olarak veya kimyasal hidroliz ile ayrılırlar.

Hücrelerde serbest olarak yağ asitleri çok az düzeyde bulunurlar.





Esterleşmemiş formlarına serbest yağ asidi (SYA / free

fatty acid, FFA / non-esterified fatty acid, NEFA) denir

ve bu form albümine bağlanmak süretiyle plazmada

transport edilir.

Çeşitli bitki, hayvan ve mikroplardan 100 kadar farklı

yağ asidi tespit edilmiştir.

Hayvanlarda bulunan yağ asitlerinin çoğunluğu

dallanmamış, düz-zincir deriveleri şeklinde ve çift

karbon atomu sayısına sahiptirler.

Yağ Asitleri





Yağ Asitleri

Yağ asitleri yapısındaki karbon sayıları veya ihtiva

ettikleri çift bağ yapısına ve zincir uzunluklarına göre

birbirlerinden ayrılırlar.

Tabiatta bulunan yağ asitlerinin hemen hemen hepsi

çift karbon atomuna sahiptir. 16 ve 18 C atomlu

olanları çoğunluktadır. • Palmitik asit yaygın bulunan 16 C’ lu bir yağ asididir.

• Yapısında hem polar hemde nonpolar kısımlar bulunur.

• Bir lipidde hidrofobik kısım her zaman daha büyüktür.









Yağ Asitleri İki farklı yağ asidi tipi bulunmaktadır.• Doymuş (Sature) Yağ Asitleri: Uzun hidrokarbon kuyruğuna

sahip olan ve tek bağ ihtiva eden yağ asitleridir. Ör. Palmitik

asit, Stearik asit◦ Bu grup içinde mikrobiyel karbonhidrat fermentasyon sonucunda elde

edilen kısa zincirli uçucu yağ asitleri yer alır.

◦ Özellikler rumende gerçekleşen bu olay ruminantlar için çok önemlidir.

◦ Asetik asit (C2) en basit uçucu yağ asididir (UYA). – UYA: Asetik asit, Propiyonik asit, Bütirik asit, Valerik asit

◦ Hayvanlarda lipojenezis ile palmitik asit (C16) elde edilir ve bundan da

diğer doymuş-doymamış yağ asitleri sentezlenir.





Yağ Asitleri• Doymamış (Ansature) Yağ Asitleri: Yapılarında bir yada

birden fazla çift bağ bulunur.◦ Yapılarında bir tane çift bağ varsa monoansature yağ asidi adı verilir.

◦ Birden fazla çift bağ varsa poliansature yağ asidi adı verilir.

◦ Özellikle yüksek yapılı bitkiler ve soğuk çevre şartlarında yaşayan

hayvanlarda doymamış yağ asitleri genellikle doymuş yağ asitleri

üzerine hakimdir.

◦ Çift bağların yerleşim çeşitliliği nedeniyle izomerleri bulunur.

◦ Çift bağlara bağlı grupların yönlerine göre geometrik izomeri

görülür (cis- veya trans-).

◦ Aynı tarafda ise cis-, karşı taraflarda ise trans-konfigürasyon olarak

isimlendirilir.





Yağ Asitleri◦ Oleik asitte çift bağ cis-konfigürasyondadır ve çift bağın olduğu

yerden bükülüdür, L-şeklinde görülür.

◦ Elaidik asit ise trans-konfigürasyondadır ve çift bağın olduğu yerde düz formunu korur.

◦ Çoğu doğal uzun zincirli doymamış yağ asitleri cis-konfigürasyona sahiptir. Örneğin Araşidonik asit 4 cis-konfigürasyonda çift bağa sahiptir ve U-şeklindedir.

◦ Trans yağlar doğada az miktarda bulunur. Çoğunlukla gıda endüstrisinde üretilirler; ör. margarin. Özellikle hidrojenlenmiş bitkisel yağlarda en sık bulunanı elaidik asittir. Bunun yanında elaidik asit doğal olarak ruminantlarda bulunur (rumen florası nedeniyle). – Trans yağlar, hiperkolesterolemi, aterosklerozis ve koroner aterosklerozis

oluşumuna yol açabilirler (?) ve esansiyel yağ asitleri metabolizmasında problemlere neden olabilirler.





Trans-

Elaidik

Asit Cis-Araşidonik

Asit

Cis-

Oleik

Asit





Yağ AsitleriMemeli canlılarda en çok bulunan yağ asitleri oleik

asit (18:1), palmitik asit (16:0) ve stearik asit’ tir.

(18:0).• Memelilerde en çok 16-18 C’ liler olmakla birlikte 14-24 C arası

yağ asitleri sentezlenebilir ve depolanabilir.

Doymuş bir yağ asidi

Uzun zincir yapısında çift bağ yokDoymamış bir yağ asidi

Uzun zincir yapısında bir adet cis-çift bağ var.





Yağ AsitleriMemeliler doymuş ve tek çift bağlı doymamış yağ

asitlerini sentez edebilmektedirler.

Hayvansal lipidlerde en çok bulunan doymamış yağ asitleri palmitoleik, oleik, linoleik ve araşidonik asitlerdir.

Oleik asit doğada en yaygın bulunan yağ asididir. Bilinen tüm doğal yağların ve fosfolipidlerin hepsinde oleik asit saptanmıştır.





Yağ Asitleri Besin maddelerinde poliansature yağ asitleri (PUFA)

mutlaka olmalıdır. • Bu yağ asitlerinin memeliler tarafından mutlaka dışarıdan

alınması gerekir, çünkü sentez edemezler ve/veya yeteri kadar

sentez edemezler.

Memelilerin sentez edemediği linoleik asit (18:2)

bitkisel yağlarda, linolenik asit (18:3) ise balık yağında

bol miktarda bulunur ve esansiyel yağ asitleridir.





10 veya daha düşük C atomuna sahip doymuş yağ

asitleri hayvansal lipidler arasında nadiren bulunur.

Bakterilerde daha basit doymuş yağ asitleri bulunur.

Bunun yanında monoansature yağ asitleride bulunur.

Poliansature yağ asitleri genellikle çift C atom sayısı

içerir. • Tek C atom sayısı içerenler karada yaşayan canlılarda nadirdir

(eser düzeyde). Fakat deniz canlılarında yüksek miktarlarda

bulunur.

Yağ Asitleri





Her bir yağ asidinin trivial adlandırmaya göre genel

isimleri vardır. Oleik asit, stearik asit vb.

Yağ asitleri IUPAC sistemine göre aynı sayıda karbon

atomu bulunan hidrokarbonlara göre adlandırılabilir.

Bu sistemde hidrokarbonun adındaki son "-e" yerine "-oik

asit" konur.

Yağ Asitlerinin İsimlendirilmesi





Bu nedenle;• Doymuş yağ asitleri "-anoik asit " ile sonlanırlar.

◦ 10 karbonlu doymuş bir yağ asidi; dekanoik asit = kaprik asit veya

◦ 18 karbonlu doymuş bir yağ asidi; oktadekanoik asit = stearik asit gibi.

• Çift bağlı doymamış yağ asitleri de "-enoik asit" ile sonlanırlar.◦ 18 karbonlu, doymamış, bir çift bağlı ve çift bağın yeri zincirde 9. ve

10. karbonlar arasında olan; 9,oktadekaenoik = oleik asit veya

◦ 18 karbonlu, 3 çift bağı bulunan ve çift bağların yeri 9-10, 12-13 ve 15-16 arasında olan; 9,12,15 oktadekatrienoik = α-Linolenik asit.– 9,12,15 oktadekatrienoik yada a -Linolenik asit örneğinde doymamış bağın yerini

göstermek için çift bağın başladığı karbon atomunun numarası ve çift bağın sayısını söylemek için de "en" hecesinin başına sayıyı gösteren terim getirilmiştir. Diğer çok sayıda çift bağ içeren doymamış yağ asitlerinde de dien, trien, tetraen, pentaen, hekzaen, ... yada polien (çok sayıda) takıları getirilir.

Yağ Asitlerinin İsimlendirilmesi





Yağ Asitlerinin İsimlendirilmesi Yağ asitlerinin isimlendirilmesinde Yunan alfabetik sırası

takip edilir. İsimlendirmede; karboksil grubundan (COOH yani 1. C)

sonraki karbon atomuna α (2. C), daha sonra gelenlere

β (3. C) ve γ (4.C) isimleri verilir.

Karboksil grubundan en uzaktaki C atomu (Terminal

grup yani CH3 grubu olan) ise ω ile isimlendirilir.• Eğer birden fazla çift bağ varsa bu çift bağlar konjuge (-

CH=CH-CH=CH-) değildirler, bir metilen grubu ile ayrılmışlardır. Ör: -CH=CH-CH2-CH=CH-





ω αβγδ

ω α

β

γ

δ

16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

16:0





Yağ Asitlerinin NumaralandırılmasıDoymamış yağ asitlerinin numaralandırılması ve

gösterilmesi iki şekilde yapılabilir.1. COOH ucundan başlayarak: Doymamış yağ asitlerinin

çoğunda 9 ve 10. karbon atomları arasında bir çift bağ vardır. ◦ COOH’ daki C’ den başlayarak C atomları numaralandırılır.

◦ Doymamış bağın bulunduğu karbon atomu Δ diye belirtilir ve

üstüne bağın başladığı C atom numarası yazılır (Δ9 gibi).

◦ Birden fazla çift bağ içeriyorsa takip eden çift bağların başladığı C

atom numarası virgül eklenerek yazılır (Δ9,12,15).

◦ Δ belirtmeden yazılacaksa C atom sayısı yazılır, «:» işareti ardına çift

bağ sayısı ve ardına «;» işareti ile çift bağların başladığı C atom

sayıları yazılır (Ör. 18:2;9,12).





Yağ Asitlerinin Numaralandırılması2. Omega-C atomundan başlayarak

◦ Doymamış yağ asitleri bazen omega-n asitler olarak sınıflandırılır.

◦ ω-C veya n-C atomundan başlayarak C atomları numaralandırılır.

◦ İlk çift bağın bulunduğu C atomu numarası yağ asidinin bulunduğu

ω grubunu belirtir. (Ör. ω3’de birinci çift bağ 3 numaralı C

atomunda yer almaktadır veya n-3 şeklinde yazılır.)

◦ Daha sonra sırası ile; toplam C sayısı «:» işareti ardına çift bağ sayısı

ve ardına «;» işareti ile çift bağların başladığı C atom sayıları yazılır

◦ Sonuç olarak bir doymamış yağ asiti omega sınıflandırılmasına

göre yazılacaksa ilk önce omega grubu belirtilir. Daha sonra sırası

ile toplam C sayısı, çift bağ sayısı, çift bağların bulunduğu

pozisyonlar yazılır (Ör. ω6,C18:2;6,9 veya n-6,18:2;6,9).





IUPAC Sayısal Çarpanlar

Yağ Asitlerinin Numaralandırılması

Sayı Çarpan Sayı Çarpan Sayı Çarpan

1 mono- 11 undeka- 21 heneikosa-/henikosa-

2 di- 12 dodeka- 22 dokosa-

3 tri- 13 trideka- 23 trikosa-

4 tetra- 14 tetradeka- 24 tetrakosa-

5 penta- 15 pentadeka- 25 pentakosa-

6 heksa- 16 heksadeka- 26 heksakosa-

7 hepta- 17 heptadeka- 27 heptakosa-

8 okta- 18 oktadeka- 28 oktakosa-

9 nona- 19 nonadeka- 29 nonakosa-

10 deka- 20 eikosa-/ikosa- 30 triakonta-





CH 3CH 2CH 2CH 2CH 2CH CHCH 2CH CHCH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2COOH1

COOH ucundan başlayarak yağ asidini isimlendiriliriz.

2

α

3β

4

γ

91218

ω

• 18 Karbon Atomu.

• 9. ve 12. karbon atomlarında iki adet çift bağ.

• Δ9,1218:2 veya,

• 18:2;9,12.• Yağ asidimiz;

• Linoleik Asit (9,12-Oktadekadienoik asit)





18

CH3 Terminal ucundan başlayarak yağ asidini isimlendiriliriz.

171615961

ω

• 18 Karbon Atomu.

• 6. ve 9. karbon atomlarında iki adet çift bağ.

• Birinci çift bağ 6. C’ da olduğu için ω6 veya n-6 sınıfında.

• ω6,C18:2;6,9 veya,

• n-6,18:2;6,9.• Yağ asidimiz;

• Linoleik Asit (9,12-Oktadekadienoik asit), bir ω6 yağ asidi.

CH 3CH 2CH 2CH 2CH 2CH CHCH 2CH CHCH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2COOH









COOH ucuna göre isimlendirme

• Δ6,9,12,1518:4

• 18:4;6,9,12,15

CH3 terminal ucuna göre

isimlendirme

• ω3,C18:4;3,6,9,12

• n-3,18:4;3,6,9,12

6,9,12,15-oktadekatetraenoik asit

Stearidonik asit






• Δ5,8,11,14,1720:5

• 20:5;5,8,11,14,17


isimlendirme

• ω3,C20:5;3,6,9,12,15

• n-3,20:5;3,6,9,12,15

5,8,11,14,17-eikosapentaenoik asit

Timnodonik Asit






• Δ5,8,11,14 20:4

• 20:4;5,8,11,14


isimlendirme

• ω6,C20:4;6,9,12,15

• n-6,20:4;6,9,12,15

5,8,11,14-eikosatetraenoik asit

Araşidonik Asit

5

8

11

14

6

9

12

15

ω

αβ 1

1

20





Yukarıda adı verilen yağ asidini çiziniz.

all-cis-7,10,13,16,19-dokosapentaenoik asit

Klupanodonik Asit





Yağ Asitlerinin Sınıflandırılması

Asetik Asit (2:0)

Propiyonik Asit (3:0)

Bütirik Asit (4:0)

Valerik Asit (5:0)

Kaproik Asit (6:0)

Kaprilik Asit (8:0)

Kaprik Asit (10:0)

Laurik Asit (12:0)

Miristik Asit (14:0)

Palmitik Asit (16:0)

Stearik Asit (18:0)

Araşidik Asit (20:0)

Behenik Asit (22:0)

Lignoserik Asit (24:0)

Serotik Asit (26:0)

Montanik Asit (28:0)

DOYMUŞ YAĞ ASİTLERİ






Palmitoleik Asit (16:1;9 - ω7)

Oleik Asit (18:1;9 (cis) – ω9)

Elaidik Asit (18:1;9 (trans) – ω9)

Vaksenik Asit (18:1;11 - ω7)

Linoleik Asit (18:2;9,12 – ω6)

γ-Linolenik Asit (18:3;6,9,12 – ω6)

α-Linolenik Asit (18:3;9,12,15 – ω3)

Araşidonik Asit (20:4;5,8,11,14 – ω6)

DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ

Timnodonik Asit (20:5;5,8,11,14,17 – ω3)

Eruadik Asit (22:1;13 – ω9)

Klupanodonik Asit (22:5;7,10,13,16,19 – ω3)

Servonik Asit (22:6;4,7,10,13,16,19 – ω3)

Nervonik Asit (24:1;15 – ω9)






ω3

• α-Linolenik Asit (18:3;9,12,15–ω3)

• Timnodonik Asit (20:5;5,8,11,14,17–ω3)

• Klupanodonik Asit (22:5;7,10,13,16,19–

ω3)

• Servonik Asit (22:6;4,7,10,13,16,19–ω3)

ω6 • Linoleik Asit (18:2;9,12–ω6)

• γ-Linolenik Asit (18:3;6,9,12–ω6)

• Araşidonik Asit (20:4;5,8,11,14–ω6)

DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ – Omega Sınıflandırma

ω7

• Palmitoleik Asit (16:1;9-ω7)

• Vaksenik Asit (18:1;11-ω7)

ω9

• Eruadik Asit (22:1;13–ω9)

• Nervonik Asit (24:1;15–ω9)

• Oleik Asit (18:1;9 (cis)–ω9)

• Elaidik Asit (18:1;9 (trans)–

ω9)






Kısa-Zincirli YA• Asetik asit (2:O)

• Propiyonik asit (3:0)

• Bütirik asit (4:0)

• Valerik asit (5:0)

Orta-Zincirli YA• Kaproik asit (6:0)

• Kaprilik asit (8:0)

• Kaprik asit (10:0

• Lauril asit (12:0)

Uzun-Zincirli YA• Miristoleik asit (14:1)

• Miristik asit (14:0)

• Palmitoleik asit (16:1;9)

• Palmitik asit (16:0)

• Stearik asit (18:0)

• Oleik asit (18:1;9 (cis))

• Linoleik asit (18:2;9,12)

• Linolenik asit (18:3;6,9,12)

• Araşidonik asit (20:4;5,8,11,14)

• Araşidik asit (20:0)

• Lignoserik Asit (24:0)





Kısa Zincirli Doymuş Yağ AsitleriAsetik Asit (2:0)• Simbiotik major son ürünüdür.

Propiyonik Asit (3:0)• Simbiotik mikropların tarafından gerçekleştirilen karbonhidrat

fermentasyonunun glikoneojenetik son ürünüdür.

Bütirik Asit (4:0)• Simbiotik mikropların tarafından gerçekleştirilen karbonhidrat

fermentasyonunun esas son ürünüdür.

Valerik Asit (5:0)• Simbiotik mikropların tarafından gerçekleştirilen karbonhidrat

fermentasyonunun minor son ürünüdür.





Kaproik Asit (6:0)• Simbiotik mikropların tarafından gerçekleştirilen karbonhidrat

fermentasyonunun minor son ürünüdür.

Kaprilik Asit (8:0)• Oktanoik asit olarak da bilinir.

• Bitkisel kökenli yağlarda bulunur.

Laurik Asit (12:0)• Spermde bulunur.

Orta Zincirli Doymuş Yağ Asitleri





Miristik Asit (14:0) • Bitkisel kökenli yağlarda bulunur.

Palmitik Asit (16:0)• Bitkisel ve hayvansal kökenli yağlarda bulunur.

Stearik Asit (18:0)• Bitkisel ve hayvansal kökenli yağlarda bulunur.

Araşidik Asit (20:0)• Fıstık yağında yüksek miktarda bulunur.

Behenik Asit (22:0) • Tohumlarda yüksek miktarda bulunur.

Uzun Zincirli Doymuş Yağ Asitleri





Palmitoleik Asit (16:1;9-ω7)• Çoğu yağlarda bulunur.

Oleik Asit (18:1;9 (cis)–ω9)• Nötral yağlarda yaygın olarak bulunur.

Elaidik Asit (18:1;9 (trans)–ω9)• Ruminant yağlarıdır.

Vaksenik Asit (18:1;11-ω7)• Bakteriler tarafından oluşturulur.

Linoleik Asit (18:2;9,12–ω6)• Bitki ve hayvanlarda bulunur.

Doymamış Yağ Asitleri





γ-Linolenik Asit (18:3;6,9,12 – ω6)• Bitki ve hayvanlarda bulunur.

• Linoleik asit derivesidir.

α-Linolenik Asit (18:3;9,12,15 – ω3)• Balık yağlarında yaygın olarak bulunur.

Araşidonik Asit (20:4;5,8,11,14 – ω6)• Eikosatetraenoik asit olarakda isimlendirilir.

• Hayvansal fosfolipidlerde bulunur.

Timnodonik Asit (20:5;5,8,11,14,17 – ω3)• Eikosapentaenoik asit olarak da bilinir.

• Balık yağlarında yaygın olarak bulunur.






Eruadik Asit (22:1;13 – ω9)• Hardal tohumu yağında bulunur.

Klupanodonik Asit (22:5;7,10,13,16,19 – ω3)• Dokosapentaenoik asit olarakda isimlendirilir.

• Balık yağı ve beyinde fosfolipidlerde bulunur.

Servonik Asit (22:6;4,7,10,13,16,19 – ω3)• Dokosahekzaenoik asit olarakda isimlendirilir.

• Balık yağı ve beyinde fosfolipidlerde bulunur.

Nervonik Asit (24:1;15 – ω9)• Tetrakosenoik asit olarakda isimlendirilir.

• Serebrositlerde bulunur.






İlk olarak ~60 sene önce tespit edilmiştirler.

Organizma tarafından sentez edilemedikleri için besinlerle dışarıdan alınmaları şart olan yağ asitleridir.

Doymamış yağ asitlerinden olan linoleik asit gerçekesansiyel yağ asidi olarak kabul edilir. Memeliler tarafından sentez edilemez.

Linoleik asit trigliseritler ve gliserofosfolipidlerin yapısında % 10-20 oranında bulunur.

Esansiyel Yağ Asitleri





Linolenik asit, araşidonik asit ve timnodonik asit isememeliler tarafından linoleik asit üzerinden sentez edilebilmektedir.

Ancak bu sentez ihtiyacı karşılayacak düzeyde olmadığı için bu yağ asitleride esansiyel olarak besinlerle birlikte alınmalıdır.

Dolayısı ile linoleik asit, linolenik asit, araşidonik asit ve timnodonik asit esansiyel yağ asitleridir.






Besinlerle beraber yetersiz alınması ya da hiç

alınmaması sonucunda bazı bozukluklar ortaya çıkar.• Bunlar, deride görülen bozukluklar, lezyonlar, ciltte kuruma ve

büyümede görülen gerileme ile karakterizedir.

Esansiyel yağ asitleri eikozanoidlerin

(prostaglandinler, prostasiklinler, tromboksanlar,

lökotrienler, lipoksinler) sentezi için gereklidir. • Bu bileşikler hormon benzeri etki yapmaktadır. Eser

miktarlarda bulunurlar fakat fizyolojik etkileri çok önemlidir.






Yağ asitlerinin hem fiziksel hem de fizyolojik özellikleri karbon zincirinin uzunluğuna ve moleküldeki çift bağların sayısına (yağ asidinin doymamışlık derecesine) bağlıdır. Yağ asitleri amfipatik olup hem hidrofobik hem de

hidofilik bölgeye sahiptirler. Bu ikili yapı genelde suya karşı biyolojik lipidlerin fonksiyonunda anahtar rol oynar.• Su kitlesinin etrafında bir temas yüzeyi oluşturan karboksil

grupları ile minimum bir yüzey oluşturmak için hidrokarbon grupları birleşmeye çalışır.

• Hidrokarbon grubu zincir uzunluğu üstün davranışlarla belirlenir. Hidrofobik yapılar, palmitik asitte çok kuvvetlidir.

Yağ Asitlerinin Fiziksel Özellikleri





Yağ asitleri suda çözünmezler, fakat bunların Na+ ve K+

tuzları (sabunlar) suda çözünürler. Yağ asitlerinin Na+ ve K+ tuzları, yağları ve suda

erimeyen yağlı maddeleri emülsifiye ederler.• Na ve K sabunları suda erir ve temizleyicidir. Diğerleri suda

erimez ve temizleyici değildirler. Ticari sabunlar palmitik, stearik ve oleik asidin Na tuzudur.

Yağ asitlerinin Ca+2 ya da Mg+2 sabunları suda çok zor erirler ve böylece yağlı tabakaları emülsifiye edemezler. Ca ve Mg ihtiva eden sert sularda (kireçli su) K sabunları kullanıldığında suda erimezler ve dibe çökerler.






Sabunda bulunan polar baş, yağlı olan kısmın etrafını

çevreleyerek hidrofilik bir örtü oluşturur ve böylece yağ

damlacıkları daha küçük parçalar haline geçerek yağlı

tabakanın ortadan kalkması sağlanır.

Banyo sabunları ise,yağ asitlerinin potasyum sabunları

ile genel bir karışımından ibarettir. Sodyum ya da

potasyum sabunları amfipatiktirler. İyonize olan

karboksil yani baş kısmı polar, kuyruk kısmı ise

nonpolardır.






Yağ Asitlerinin Fiziksel Özellikleri Karbon sayısı 10'a kadar olan bütün doymuş yağ asitleri öz

ısıda sıvı ve uçucudur. Karbon sayısı 10 dan yukarı olan yağ asitleri ise vücut sıcaklığında katı haldedirler.

Yağ asitlerinin karbon zinciri fazlalaştıkça yağ asidi sertleşmeye ve erime noktası yükselmeye başlar.

Doymamış yağ asitleri ise yapısında bulundurduğu çift bağdan dolayı oda ısısında sıvı haldedirler. Ayrıca çift bağ sayısı arttıkça, erime noktası düşmeye başlar.• Örn. 18:2 doymamış yağ asitleri 0 ° C de sıvıdır. Doymamış yağ

asitleri taşıdıkları çift bağlar sayesinde yüksek reaksiyon yeteneğine sahiptir.









Pratikte doğal açilgliseroller kendilerinin fonksiyonel rollerine uyacak şekilde biçimlenmiş yağ asidi karışımlarını içerirler.

Örneğin bütün çevresel ısılarda sıvı olması gereken membran lipidleri depo lipidlerden daha fazla doymamış yağ asidi içerirler.

Soğukla karşılaşan dokularda, ör. kutuplarda yaşayan veya kış uykusuna yatan hayvanlarda veya hayvanların ekstremitelerinde bulunan lipidler daha fazla doymamıştır. • Yani soğuk bölgelerde yaşayan canlıların membran lipidlerinde,

sıcak bölgelerde yaşayan canlıların membran lipidlerine göre daha fazla miktarda doymamış yağ asitleri bulunur. Doymuş yağ asitleri oranı fazla olan gliseritler ise katıdır.






Doğal olarak bulunan uzun zincirli doymamış yağ

asitlerinin hemen hemen hepsi cis- konfigürasyondadır.

Ancak, doymamış yağ asitlerinde çift bağın yerinin

değişmesiye izomerler türerse de daha çok görünen

izomer şekli, çift bağın etrafındaki dizilişe bağlı olarak

ortaya çıkan cis- ve trans- izomerlerdir. • Örneğin oleik asidin erime noktası +13°C ve cis- şeklindedir.

Oleik asit nitrit asitle muamele edilirse trans- şekli olan elaidik

asit meydana gelir. Bunun ise erime noktası +45°C dir.






Çift bağlı yağ asitleri, ˙OH, O2˙ gibi süper oksit anyon

radikalleri ve hidrojen peroksit (H2O2) benzeri güçlü

okside edici ajanlarla oksitlenirler.

Bu maddeler hücre için toksiktir.

Buna bağlı olarak hücre membranında bulunan lipidlerin

peroksidasyonu membran proteinlerinin yapısının

bozulmasına sebep olur.

Yağ Asitlerinin Kimyasal Özellikleri





Tuz Teşkili• Karbon sayısı 6 dan yukarı olan yağ asitlerinin metallerle

yaptığı tuzlara sabun denir.

• Sabunların iyonize olan baş kısımları polar bir grup oluşturarak

su ile hidrojen bağları yapar.

• Polar olmayan kuyruk kısımları ise bir araya gelerek toplanırlar.

Böylece suda yayılan (disperse olan) sabun molekülleri miseller

oluştururlar.

• Na ve K sabunları suda erir ve temizleyicidir. Diğerleri suda

erimez ve temizleyici değildirler.






• Potasyum sabunları sodyum sabunlarından daha yumuşaktır ve

daha çabuk erirler. Doymamış yağ asitlerinin verdiği sabunlar

doymuş olanlara oranla suda ve alkolde daha fazla erirler.

• Piyasada satılan sabunlar aynı yağ asitlerinin sodyum tuzlarıdır.

Bunlarda suyun sertliğini gidermek için sodyum karbonat ve

sodyum silikat vardır.

• Palmitik, stearik veya oleik asitin potasyum tuzları arap

sabunu olarak bilinir.






• Uzun zincirli yağ asitlerinin kalsiyum sabunları motor yağlarının

katımında bulunur.

• Alüminyum sabunları ise dayanıklı jeller oluşturduklarından

endüstride kullanım alanı bulmuştur.

• Sabunların asit ortamda bozulmaları ve sert sularda

çözünmeyen toprak alkali sabunlarına dönüşmeleri kullanımda

sakıncalar doğurduğundan deterjan adı verilen temizleyiciler

geliştirilmiştir.






Deterjan Oluşumu• Yağ asitlerinin, indirgenme ürünü olan yüksek alkollerinin

sülfürik asit esterlerinin metal (Na, K, Ca, Mg gibi) tuzlarıdır.

• Yağ asidi ilk önce alkole dönüşür, bu işlem yüksek basınç ve ısı ile gerçekleşir.

• Deterjanlar,Ca+2 ve Mg+2 tuzları teşkil ettiğinden sert sularda daha kolayca kullanılabilirler. Temizleme yeteneği daha çoktur.

• Sülfürik asit esterleri oldukları için, bunların tuzlarının asit çözeltilerde parçalanmamaları nedeni ile üstün temizleyici maddelerdir.

• Asitle dahi parçalanmadıkları nedeniyle doğada birikimlere ve dolayısı ile çevre kirliliğine sebeb olurlar.






• Deterjanların bazılarında K+ bulunduğundan bu tip

deterjanların çevreyi kirletici etkisinden dolayı önemi fazladır.

• Çünkü K+ tatlı sularda yaşayan yeşil alklerin çoğalması için iyi

bir büyüme faktörüdür.

• Çevre sularına deterjanların karışması ile birlikte sulardaki

alglerin üremesi de artar, dolayısı ile sulardaki oksijen miktarı

azalır.

• Sulardaki oksijenin azalması, suda yaşayan canlıların bilhassa

balıkların ölmesine ve kirliliğe sebep olacaktır.






Ester teşkili• Yağ asitlerinin karboksil grupları alkollerle reverzibl olarak

birleşirler.

• Esterleşme kendiliğiden yavaş, fakat ısı veya hidrojen iyonu varlığında hızlı olur.

Çift Bağa ait özellikler• Hidrojenlenme: Doymamış yağ asitlerinin yapısında yer alan

etilen bağının (—CH=CH—) hidrojen ile doyurulması olayıdır. Ör. Oleik asit hidrojenlenirse stearik asit oluşur yani doymamış yağ asidi doymuş hale geçer.






• Çift bağa halojen ilavesi: Doymamış yağ asitlerinin çift

bağlarına halojen eklenerek doyurulurlar. Bu işlem yüksek

basınçta Br, Pt, Ni, F, Cl, I ve Cu gibi katalizörler varlığında

gerçekleşir.

• Oksidasyon: Etilen bağın oksitlenmesidir. ◦ Yağ asitlerinin oksitlenmesinde oksitleyici olarak KMNO4 kullanılır.

Oksidasyon işlemi çok kompleks olduğundan oksitlenme esnasında

birçok ara metabolitler de meydana gelebilir.

◦ Oksidasyon etkeni ozon (O3) ise çift bağlara ilave edilmesi ile ozonoid

teşekkül eder.

• Bu reaksiyonlar yağ asitlerindeki doymamış bağların hangi

karbonlar arasında olduğunu saptamaya yarar.






• Peroksidasyon: İn vivo olarak şekillenen ve lipid

peroksidasyonu olarak adlandırılan çoklu doymamış yağ

asitlerinin peroksidasyonu ise bir zincir reaksiyonu şeklindedir.

◦ Reaksiyon sırasında eşlenmemiş elektronlar içeren, çok reaktif

olan serbest radikaller oluşur.

◦ Serbest radikaller canlı organizmada geniş çaplı reaksiyonlara

girerler.

◦ Ancak organizmada bulunan savunma sistemi antioksidatif

etkileri ile bu bileşiklerin zararlı etkilerini önler veya kontrol

altında tutar.






Gliserin

Nötral Yağlar (Mono-, di- ve trigliseritler, Gliserin eterler, Glikozilgliserinler)

Fosfogliseridler (Fosfotidler, Difosfatidilgliserin ve Fosfotidilinozitoller)

Gliserin Taşıyan Lipidler





GliserinGliserol olarak da bilinir. Tatlı, kıvamlı, renksiz,

kokusuz ve sıvı karakterde üç değerli bir polialkoldür.Gliserolipidlerin omurgasını oluşturur.• Su ve etil alkolle her oranda karışabilir. Eter, kloroform ve

benzolde erimez.

• Hafif alkalik ortamda demir tuzlarının katalitik etkisi altında hidrojen peroksit ile oksitlenirse gliseraldehit vedihidroksiaseton karışımı meydana gelir.

• Su çekici ve nemlendirici özelliği nedeniyle kozmotik ve ilaç yapımında aranılan bir maddedir. Bazı patlayıcı maddelerin (nitrogliserin) üretiminde de kullanılır.

• Hayvanlar tarafından kolaylıkla kullanılır.





Gliserol(1,2,3-propantriol)

Dihidroksiaseton Gliseraldehit

1

2

3

1

2

3

sn-1

sn-2

sn-3

Kiralite?





Nötral Yağlar yağ asitlerinin gliserol ile yaptıkları

esterlerdir. Lipidlerin en yaygın sınıfını oluştururlar.

Bitkisel yağlar arasında zeytin yağı, pamuk tohumu,

keten tohumu yağı, hindistan cevizi, yer fıstığı, soya

fasülyes, ve haşhaş yağları en önemlileridir.

Tüm hayvansal dokularda, az veya çok miktarda bulunur.

Nötral Yağlar





Yağ depoları üç önemli fonksiyona sahiptirler.1. Yedek besin maddesidirler.

2. Vücuttan ısı kaybına karşı izolatör olarak görev alırlar.

3. İç organların dışarıya karşı korunmasında yastık görevi görürler.

Sınıflandırma;• Mono-, di- ve trigliseritler

◦ Katı (hayvansal) ve Sıvı Yağlar (bitkisel) (Fats and Oils)

• Gliserin eterler

• Glikozilgliserinler

Nötral Yağlar





Gliserinin;• Bir alkol grubu bir molekül yağ asidi ile esterleşirse

monogliserit meydana gelir.

• İki alkol grubu iki yağ asidi ile esterleşirse digliserit meydana

gelir.

• Üç alkol grubu üç yağ asiti ile esterleşirse trigliserit meydana

gelir.

Mono-, Di- ve Trigliseritler





Trigliseroller (Triaçilgliserol) veya trigliseritler

(Triaçilgliserin), gliserol ve 3 molekül yağ asitlerinin

esterleşmesi ile oluşan triesterlerdir.

Genelde yağların yapısı trigliserit biçimindedir. Çoğu

kez de yağlar için trigliserit terimi kullanılır.• Hayvansal ve bitkisel yağlardaki lipidler çoğunlukla

trigliseritlerden meydana gelir.

• Bunlar, 9 kcal/g’ lık konsantre metabolik enerji kaynağıdırlar.










Palmitik Asit

Oleik Asit

α-Linolenik Asit

Glise

rin

C55H98O6

Triaçilgliserol (TAG-TG)(1-palmitoil-2-oleil-3-α-linolenoil-gliserol / POL)





Gerek hayvansal yağlar, gerekse bitkisel yağlar, yağ asitlerinin gliserin ile oluşturdukları oldukça kompleks esterlerdir. Bu esterlere gliserit adı verilir. Gliseritlerdeki yağ asitleri de birbirinin aynı veya farklı

olabilirler. • Esterleşen yağ asitlerinin üçü de aynı ise basit (homojen)

gliseritler meydana gelir. Örneğin üç mol stearik asit gliserole bağlanmışsa buna stearin/tristearin denir. 3 mol oleik asit bağlanmış ise olein denir.

• Gliserit oluşturmak üzere gliserol’e esterleşen yağ asitleri birbirinden farklı ise, karışık (heterojen) gliseritler meydana gelir. Yağ asitlerinin sadece ikisinin farklı olması yeterlidir.






Trigliseritlerin Fiziksel Özellikleri

Trigliseritlerin yapısındaki yağ asitleri doymuş ve/veya

doymamış olabilir. Hayvansal yağlar (Fats) ve bitkisel

yağlar (oils) farklı fiziksel özelliklere sahip

trigliseritlerdir.

Hayvansal yağların erime noktası yüksektir. Oda

sıcaklığında katıdırlar.

Bitkisel yağların erime noktası düşüktür. Oda

sıcaklığında sıvıdırlar.





Bir trigliseridin hayvansal mı yoksa bitkisel yağ mı

olduğunu anlamak için yapısında yer alan yağ asitlerine

bakılır.

Yağ asidi zincirindeki çift bağ sayısı arttıkça trigliseridin

erime noktası düşer.

Hayvansal yağlar düşük çift bağ sayılı yağ asitlerinden

oluşurken, bitkisel yağlar yüksek çift bağ sayılı yağ

asitlerinden oluşur.






Katı yağlar, nispeten yüksek oranda doymuş yağ asitleri bulundurur ve genellikle hayvansal kökenlidir.• Domuz yağı, tereyağı ve balina kabuğu yüksek oranda doymuş yağ

içerir.

• Çift bağ olmadan, doymuş lipidin üç yan zinciri birbirine paralel uzanır ve yüksek bir erime noktasına sahip olur.

Sıvı yağların doymamış yağ asitleri yüzdesi daha yüksektir ve genellikle bitkisel kökenlidir. • Mısır, soya fasulyesi ve zeytinlerden elde edilen yağlar daha fazla

doymamış lipidleri içerir.

• Doymamış lipitte, bir cis çiftli bağ yan zincirde bir bükülme yeri oluşturur ve katı halde verimli bir şekilde paketlenmesini daha zor hale getirir. Böylece daha düşük bir erime noktasına yol açar.







Erime noktaları taşıdıkları yağ asidinin erime

noktasından daha yüksektir.

Kısa zincirli yağ asitleri suda bariz olarak erimesine

rağmen, uzun zincirliler erimez, organik çözücülerde

çözünürler.

Hidroksilli yağ asitlerinin yağları hariç, diğer yağlar

kaynar petrol eterde erirler.






Yağların özgül ağırlıkları suyunkinden düşüktür.

Saf gliseridler renksiz, kokusuz, tatsızdır. Bir gliseridde

renk, koku ve tat varsa bunlar gliseride karışmış yabancı

maddelerden ileri gelir.

Tereyağının sarı rengi karotin ve ksantofil denen bitkisel

pigmentlerin varlığından ileri gelir.

Sıvı yağların doymamış yağ asitleri hidrojenle

doyurularak katılaştırılabilir. Hidrojenleştirilerek

katılaştırılan yaplara margarin adı verilir.

















Hidroliz• Trigliseritler, yüksek basınç altında su ile normal basınçta

asitlerle veya bazlarla kaynatılarak veya belirli enzimlerin

(lipaz) katalitik etkisiyle hidrolize olurlar.

• Acılaşma olarak bilinen yağlardaki hoş olmayan koku ve tat

oluşumu, kısmen hidroliz sonucu yağ asitlerinin serbest

kalmasından kaynaklanır.

• Trigliseritlerin hidrolizi ile 1 mol gliserol ve 3 mol yağ asidi

elde edilir.

Trigliseritlerin Kimyasal Özellikleri





Hidroliz, karbonil karbonlar ile esterlerin oksijen atomları

arasındaki üç tek bağı kesmektedir. Tristearin, karbonil

karbonlar üzerinde üç özdeş R grubu içerdiğinden, üç yağlı

asit, stearik asit molekülü oluşturulur.









Sabunlaşma• Yağlar kuvvetli bazlarla kaynatılırsa sabunlar ile gliserine

parçalanır. Bu olayı sabunlaşma denir. ◦ Sabunlar yağ asitlerinin metal tuzlarıdır veya Yağ asitleri ile alkalilerin

yaptığı tuzlara sabun denir.

• Sabunlaşma Sayısı: 1 gram yağın sabunlaşması için gerekli

olan mg cinsinden KOH miktarına denir.◦ Sabunlaşma sayısı yağ asitlerinin molekül ağırlığını ortalama olarak

gösteren bir indeks olarak değerlendirilir.

◦ Bazı sabunlar özellikle Na ve K sabunları suda kolay erirler çünkü

karboksilik gruplarının dissosiye olması daha çabuktur.






Sodyum stearat, 18-karbonlu doymuş bir yağ asidi

olan stearik asidin sodyum tuzudur.










Yağ asitlerinin ayrılması• Bir yağdaki yağ asitlerini tespit ederek ayırma olayıdır.

• Bu reaksiyon ile bir yağdaki yağ asitleri serbest halde

ayrılabilmesi mümkün olur.

Hidrojenlenme• Yağlarda bulunan doymamış bağların, hidrojen ile doyurulması

olayıdır.

• Yağlardaki, yağ asitlerinin doymamış bağları hidrojen ile

doyurularak margarinler elde edilir.






Halojenlenme• Yağlardaki, yağ asitlerinin doymamış bağlarının Cl, Br, I gibi

halojenlerle doyurulması olayıdır.

• İyot Sayısı: 100 g yağ tarafından absorbe edilen g cinsinden iyot miktarına denir.

• İyot sayısı yağların nisbi doymamışlıklarının göstergesidir.

Oksidasyon• Yağlardaki doymamış yağ asitlerinin çift asitlerinin çift

bağlarına O3 ya da O2 eklenmesi ile olur. Yağların acılaşması kısmen hidroliz sonucu, kısmende oksidasyon sonucu meydana gelir.





Trigliseritlerin Kimyasal Özellikleri Asetillenme• Hidroksil gruplu yağ asidi taşıyan yağların asetik anhidrit ile

asetilleştirilmesi olayıdır.

• Asetil Sayısı: 1 g asetilleşmiş yağın sabunlaşmasından açığa

çıkan asetik asiti bağlamak için gerekli olan KOH’ın mg

cinsiden miktarına asetil sayısı denir.

• Asetil sayısı yağdaki oksi-asitlerin ortalama miktarını verir.





Trigliseritlerin Kimyasal Özellikleri Yağların Acılaşması• Doğal yağlarda oluşan hoş olmayan koku ve lezzete verilen

addır.

• Asit Sayısı◦ 1 g yağda mevcut serbest yağ asitlerinin nötralize edilmesi için

gereken KOH’in mg cinsinden miktarına asit sayısı denir. Serbest yağ

asitlerinden ileri gelen acılaşmanın bir indeksi olarak kabul edilir.

• Uçucu Yağ Asiti Sayısı (Reichert-Meissl-Wollny Sayısı)◦ 5 g yağdan sabunlaştırma, asitleşme ve bunlarla damıtma suretiyle

elde edilen uçucu yağ asidinin nötralize edilmesi için gerekli olan 0,1

N alkalinin ml cinsinden miktarına uçucu yağ asiti sayısı veya

Reichert-Meissl-Wollny Sayısı denir.





Trigliseritlerin Kimyasal Özellikleri Acılaşmanın Nedenleri;1. Bir yağdaki gliseritlerin serbest yağ asitleri ile gliserine ya da

serbest yağ asitleri ile mono ve digliseritlere hidrolize

olmasından ileri gelebilir.

2. Çeşitli oksidasyon olaylarından ileri gelebilir.

3. Serbest doymuş yağ asitlerinin beta-oksidasyonundan ileri

gelebilir.





Gliserin Eterler: Gliserin’in α-OH grubunun alifatik

yapıda doymuş veya doymamış bir alkolle eter tipi bir

bağ ile birleşmesiyle oluşmuş lipidlerdir. Bunlar çimil

alkol, batil alkol ve selaçil alkoldur. Hayvansal dokularda

bulunur (Köpek balığı ve balina yağı).

Glikozilgliserinler: Bitkilerde kloroplast lipidleri

içerisinde bulunan mono ve diglikozildiasilgliserinlerdir.

Bitkisel kaynaklıdır. Yüksek oranda linoleik asit ihtiva

ederler.

Nötral Yağlar





Fosfolipidler: Yağ asitleri ve fosfat içeren bileşiklerin

alkoller ile yaptıkları bileşiklerdir. İkiye ayrılırlar.

• Fosfogliseritler (Gliserofosfolipitler): Gliserinle

esterleşmiş halde fosforik asit taşıyan

gliseritlerdir (gliserofosfolipidler).

• Sfingofosfolipidler: Sfingozin alkol ile esterleşmiş halde

fosforik asit taşıyan gliseritlerdir.

Fosfolipidler





Fosfolipidler hem yapısal hem de fonksiyonel olarak

önemlidirler. • Hücre membranlarının temel yapı taşlarıdır.

• Lipoproteinlerin önemli bileşenleridir.

• Hücre içi sinyal iletim yolaklarında görev alırlar; Lipid signaling

(LPA, S1P, PAF, PIP...).

• Kanın pıhtılaşmasında görev alırlar (fosfotidilserin).

• Safra salgısının içeriğinde bulunurlar (fosfotidilkolin).

• Pulmoner surfaktanların yapısında yer alır (fosfolipoprotein).

Fosfolipidler





Fosfogliseritler, sfingolipidlerden çok daha fazladır ve değişik yapılara sahip bir aileyi oluştururlar.Gliserolün C1 ve C2 pozisyonlarında yağ asidi bulunur.

Genellikle;• C1’deki yağ asidi doymuş,

• C2’deki yağ asidi doymamış yağ asididir.

• En çok bulunan yağ asitleri palmitik, stearik, oleik, linoleik ve araşidonik asitlerlerdir.

C3 pozisyonunda ise fosfat esteri yer alır ve buda İnozitolün hidroksi grubu ile veya 3 azotlu bazdan birinin hidroksi grubu ile esterleşir; Kolin, Serin veya Etanolamin.

Fosfogliseritler (Gliserofosfolipidler)





Tüm hayvan ve bitki hücrelerinde yaygın olarak

bulunurlar.

En çok yumurta, beyin, karaciğer, böbrek, pankreas,

akciğer ve kalp kasında yer alırlar.

Asetonda çözünmemeleri ile diğer lipidlerden ayrılırlar.

Fosfotidler, Difosfatidilgliserin (Kardiolipin) ve

Fosfoinozitidler olarak 3 gruba ayrılır.

Fosfogliseritler (Gliserofosfolipidler)









Doğada yaygın olara bulunun fosfogliseridlerdir.

Yapılarındaki gliserin sadece 2 yağ asidi ile

esterleşmiştir.

Gliserinin 3. -OH grubu bir fosfodiesterin parçasıdır.

Bu fosfodiester düşük molekül ağırlıklı bir alkolden

derive olmuş bir alkil grubuna (R) bağlıdır.

Gliserinfosfat türevi olup çoğu kez azotlu bir baz

taşırlar. Bu grupta lesitin, sefalin, fosfatidilserin,

plazmalojenler ve platelet aktive edici faktör (PAF)

bulunur.

Fosfatidler





Fosfatidler Lesitin (Fosfatidilkolin)• Gliserofosfat türevidirler. Azotlu bir bazdır.

• Lesitinin yapısındaki kolin hariç geri kalan kısma fosfatidik asit adı verilir.

• Bundan dolayı lesitine fosfatidilkolinde denir.

• Yapısındaki yağ asitleri genellikle biri doymuş, diğeri doymamıştır.

1 mol Gliserin + 2 mol Yağ asidi + 1 mol H3PO4 + 1 mol Kolin

LESİTİN





Fosfatidler• Yapısındaki kolin bazı yazarlarca vitamin olarark kabul edilir.

• Yetersizliğinde karaciğerde yağlanma, böbreklerde kanamalar

gibi önemli bozukluklar görülür.

• Fosforilaz A enzimi Lesitini kısmi olarak hidrolize edebilirler.

Bu enzim yılan zehirinde, eşek arısı zehirinde ve bazı

mikroorganizmalarda bulunabilir. ◦ Fosforilaz A enzimi ile hidrolize olunca 1 mol yağ asidi ayrılır ve kalan

kısmına lizolesitin veya lizofosfatidilkolin denir. Bu molekül kuvvetli

hemoliz yapıcı etkiye sahiptir.

• Suda erimezler, fakat suya karşı büyük ilgileri vardır.

Protoplazmanın en önemli maddelerinden biri olması belki

de bundan dolayıdır.





Fosfatidler Sefalin (Fosfatidiletanolamin) • Yapıca lesitinlere benzerler.

• Aralarındaki tek fark fosforik asitle esterleşmiş halde bulunan

kolin’in yerine, sefalin’lerde kolamin (etanolamin)

bulunmasıdır.

1 mol Gliserin + 2 mol Yağ asidi + 1 mol H3PO4 + 1 mol Kolamin

SEFALİN





Fosfatidler• Yapısındaki yağ asitleri genellikle biri doymuş, diğeri

doymamıştır.

• Lesitinlerde ise iki yağ asitide doymuş veya doymamış olabilir.

Buda ikisi arasındaki değişik bir farklılıktır.

• Organizmada başta beyinde olmak üzere, tüm vücut

dokularında bulunur.

• Özellikle hücre zarlarının yapısında yer alırlar.

• Sefalinler, lesitinlere göre alkolde daha az çözünürler.













FosfatidlerFosfatidilserin• Yapıca lesitinlere benzerler.

• Aralarındaki tek fark fosforik asitle esterleşmiş halde bulunan

kolin’in yerine, serin bulunmasıdır.

• Hücre membranlarının yapısında yer alır.

• Hücre sinyal yolaklarında ve koagülasyonda görev alır.

1 mol Gliserin + 2 mol Yağ asidi + 1 mol H3PO4 + 1 mol Serin

FOSFOTİDİLSERİN





FosfatidlerPlazmalojenler• Sefalinlere benzerler ancak gliserinin birinci karbonuna (C1)

yağ açil grubu eter bağı ile bağlanmıştır. Bir eter fosfolipittir.

• En çok beyin-sinir hücresi (myelin) ve kas (kardiyak) dokuda

bulunur. ◦ Kanser hücrelerinin plazma membranında fazla miktarda olduğu tespit

edilmiştir. Metastaz olayında rol aldığı düşünülmektedir.

1 mol Gliserin + 1 mol Yüksek Yağ asidi aldehidi (palmitaldehit veya stearilaldehit) +

1 mol Yağ asidi + 1 mol H3PO4 + 1 mol Kolamin / Kolin

PLAZMALOJEN





FosfatidlerPlatelet Aktive Edici Faktör (PAF)• Bir eter fosfolipittir. Yapısında C1 pozisyonda eter bağlı uzun

alkil zinciri, C2 pozisyonunda ise ester bağlı asetil kalıntısı

vardır. Lökositler tarafından sentezlenir.

• Bir çok dokuda çeşitli etkileri vardır. Ör. Platelet agregasyonu

ve vasküler düz kasların gevşemesinde rol alır. Yangı ve

bağışıklık sisteminde görev alır.

1 mol Gliserin + 1 mol Yağ Asidi alkil grubu (16C) + 1 mol Asetil kalıntısı +

1 mol H3PO4 + 1 mol Kolin

PAF





2 molekül fosfatidik asidin bir gliserin vasıtasıyla

birbirine bağlanmasından oluşur.

Tüm bitki ve hayvanlarda bulunur.• Bakteriyel membranlarda ve memelilerin inner mitokondrial

membranında bulunur. Bilinen tek antijenik fosfolipid

molekülüdür.

İlk defa kalp kasından izole edilmiştir.

Proteinlerin kuarterner yapısının oluşmasına yardımcı

olur.

Oksidatif fosforilasyon için proton tuzağı görevi görür.

Difosfatidilgliserin (Kardiolipin)





Yapısındaki fosfatidik asit, azotlu bazlar yerine inozitolgrubu içerir. • İnozitol bir polioldür ve şeker alkolüdür (glikoz).

• İnozitolun myo-konformeri olan myo-İnozitol bu grup lipidlerin yapısında yer alır.

Hücre membranlarının sitozolik tarafında bulunan minor bir bileşendir. Ancak rolleri büyüktür.

Fosfotidilinozitolun fosforlanmış formlarına Fosfoinozitidler denir.

Fosfotidilinozitoller





Fosfoinozitidler;• 1 mol gliserin + 1 mol myo-İnozitol + 2 mol yağ asidi + 1-3

arasında değişen fosforik asitten kuruludur.

• Doğada yaygın olarak bulunurlar.

• Lipid sinyali, Hücre uyarımı ve membran trafiğinde görev

alırlar.◦ Fosfotidilinositol-3-fosfat, Fosfotidilinositol-4-fosfat, Fosfotidilinositol-

5-fosfat

◦ Fosfotidilinositol-3,4-bifosfat, Fosfotidilinositol-3,5-bifosfat,

Fosfotidilinositol-4,5-bifosfat

◦ Fosfotidilinositol-3,4,5-trifosfat

Fosfotidilinozitol





Sfingolipidler (Seramidler, Sfingomiyelinler, Glikosfingolipidler [Serebrositler,

Sülfatidler, Globositler/Seramid Oligosakkaritler, Gangliositler]),

Alifatik alkoller ve Mumlar, Terpenler, Steroidler

Gliserin Taşımayan

Lipidler





Gliserin taşımayan lipidlerin birinci grubunu sfingolipidleroluşturur.

Bu grup maddelerde gliserin taşıyan lipidlerdeki gliserinin yerini sfingozin alkol alır.• Gliserinleri taşıyan lipidlerde, gliserin’ in 3 alkol grubuna yağ

asitleri bağlanıyordu.

Sfingolipidler hayvan ve bitki hücrelerinin membranlarında yapısal ve fonksiyonel komponent olarak önemli görevleri vardır. • Özellikle fazla miktarda beyin ve sinir dokuda bulunmaktadır. Bunun

yanında adipoz dokuda eser miktarda depolanmaktadır.

• Hücre yüzeylerinde biyolojik tanınırlık alanlarını oluştururlar.

Sfingolipidler





Sfingozin alkol 18 C’ lu, bir çift bağ ve bir amino grubu

taşıyan alkoldür, yani bir uzun zincirli amino alkoldür.

Bu bileşikler, sfingozin bazının (4-sfingenin) veya

dihidrosfingozin’ in (sfinganin) türevleri olarak kabul

edilirler.• Yağ asitleri, sfingozin alkollerin amin grupları ile asit amid

bağı oluşturmak suretiyle bağlanırlar.

• Sfingozinin -OH grubuna farklı maddeler bağlanmak

suretiyle değişik sfingolipidler meydana gelir.

Sfingolipidler





Gliserol





Seramidler• Sfingozin’ in N-açil türevidirler; N-açilsfingozin.

• Sfingozinin amino grubuna 18 veya 26 karbonlu doymuş

veya monoansature yağ asidinin amid bağı ile bağlanması ile

seramidler meydana gelmektedir. ◦ Endoplazmik retikulumda sentezlenir.

• Seramidler, tüm sfingolipidlerin temel yapısını oluşturur.

• Hidrolize edildiklerine 1 mol sfingozin, 1 mol yağ asidi

verirler.

• Hayvansal ve bitkisel dokularda bol miktarda bulunurlar.

Sfingolipidler





* 1 ve 3 numaralı karbon atomlarında 2 tane –OH grubu bulunur.

* Özellikle 1 numaralı –OH grubu sfingomyelinler ve

glikosfingolipidlerin oluşumuna katılır.

* Yapısındaki yağ asitleri karakteristik olarak çok uzun zincirli

olanlarıdır. Ör. Özellikle beyin dokuda nervonik asit (24:1;15).

Sfingolipidler

R: Yağ Asidinin bağlandığı bölge veya yağ

asidinin alkil grubu.

Sfingozin Alkol





Seramidlerin Önemi• Apoptozis, hücre büyümesi ve farklılaşması, yaşlanması, hücre

göçü ve hücre adhezyonunda rol üstlenirler.

• Epidermisde, stratum corneum bölümünün ana bileşenidir.◦ Kolesterol ve doymuş yağ asitleri ile birlikte su geçirmezliği sağlarlar.

◦ Mikroorganizmalar için bariyer oluşturur.

◦ Evaporasyon ile aşırı su kaybınıda önler.

◦ Yaşlanma ile birlikte stratum corneumdaki seramid ve kolesterol miktarı azalır.

• Kanser, nörodejenerasyon, diabetes mellitus (insulin direnci), mikrobiyal patojenezis, obezite (leptin direnci) ve inflamasyon gibi patolojik durumların ortayta çıkmasında seramid veya metabolitlerinin rol aldığı düşünülmektedir.

Sfingolipidler





Sfingomyelinler• Seramidlerin fosfokolin veya fosfoetanolamin türevidirler.

Ancak genel özellikleri fosfotidilkolinlere benzer.◦ Sentezinde endoplazmik retikulum, golgi aparatı ve plazma

membranı görev alır.

• Hidrolize edildiklerinde;◦ 1 mol sfingozin alkol, 1 mol yağ asidi, 1 mol kolin/etanolamin ve 1

mol fosforik asit verirler.

◦ Yapılarında fosforik asit olduğu için aynı zamada fosfolipidtirler.

Sfingofosfolipid olarak da sınıflandırılırlar ve gliserol omurgası

içermeyen fosfolipidlerdir.

Sfingolipidler





Etanolamin Kolin





• Sfingomyelinler özellikle membranlarda (eritrositler gibi) ve

belirli sinir hücrelerinin etraflarını saran myelin kılıfta

oldukça çok miktarlarda olarak bulunurlar. ◦ Myelin kılıf normal sinir uyarımı için hayati rol oynar. Örneğin MS

hastalığında myelin kılıfın bozulmasına bağlı olarak nörolojik

problemleri doğurur.

• Sfingomyelinlerin yapısındaki yağ asidi türleri,

sfingomyelinin bulunduğu yere göre değişiklik gösterir.◦ Ör.; Santral sinir sisteminde bulununan sfingomyelindeki yağ asitleri

stearik asit, lignoserik asit, nervonik asittir; dalak sfingomyelinindeki

yağ asitleri ise palmitik asit ve lignoserik asittir.

◦ Sfingomyelinler, çoğu kez yağ asidi olarak lignoserik asit içerirler.

Sfingolipidler









Trigliserit

•3 adet nonpolar yan

zincir içerir.

•Gliserinin 3 OH grubu 3

yağ asidi ile esterleşir.

Fosfogliserit

•2 adet nonpolar yan zincir ve

1 adet iyonik baş içerir.

•Gliserinin 2 adet OH grubu

yağ asitleri ile esterleşmiştir.

•Terminal C atomunda bir adet

fosfodiester bağı vardır.

Sfingomyelin

•2 adet nonpolar yan zincir ve

1 adet iyonik baş içerir.

•Gliserin yerine sfingozin alkol

vardır.

•Nonpolar kuyruklardan biri

amiddir.

•Terminal C atomunda bir adet

fosfodiester bağı vardır.





Glikosfingolipidler• Seramidlerin karbonhidratlı türevleridir.

• Yapılarında fosforik asit ve kolin taşımazlar. Bunların yerine

galaktoz, glikoz gibi heksozları ve/veya onların N-asetil

türevlerini taşırlar. Gliko ismi de burdan gelmektedir.

• Glikosfingolipidlerin birikmesine bağlı olarak metabolik

bozukluklar ortaya çıkar.

• Karbonhidratların değişmesine bağlı olarak 4 sınıfa ayrılırlar. ◦ Serebrositler

◦ Sülfatidler

◦ Globositler (Seramid oligosakkaritler)

◦ Gangliositler

Sfingolipidler





Sfingolipidler• Serebrositler

◦ Hidrolize edildiklerinde 1 mol

sfingozin + 1 mol yağ asidi + 1

mol galaktoz veya glikoz

verirler. Çoğunlukla galaktoz.

◦ Karbonhidratlar sfingozinin C1

pozisyonuna bağlanır.

◦ Galaktoserebrositler, beyinde ve sinirlerin myelin kılıflarında, nöronal

membranlarda bol miktarda bulunurlar.

◦ Glikoserebrositler ise daha çok ekstranöronal membranlarda bulunur

ve kompleks glikolipidlerin sentezinde ara madde alarak görev alır.





Sfingolipidler◦ Serebrositlerde bulunan yağ asitleri 24 karbonludur ve yağ asidi türüne

göre farklılaşma olur. – Yapı olarak sfingomyelinlere benzerler. Farkı fosfokolin yerine karbonhidrat

içerirler.

◦ Yağ asidi;– Lignoserik asit ise kerasin,

– Serebronik asit ise serebron (frenosin),

– Nervonik asit ise nervon,

– Hidroksinervonik asit ise hidroksinervon adını alır.

◦ Yavrularda sinir sisteminin gelişmesi için gerekli olan serebrosit

sentezi karbonhidratların bilhassa galaktozun bulunması ile

mümkündür. Bunun için, süt emen yavrularda süt şekeri olan laktozun

alınmasının ne kadar önemli olduğu ortadadır.





• Sülfatidler◦ Sülfatlanmış galaktoserebrositlerdir.

◦ Serebrositte bulunan galaktozun 3. karbon atomuna bir sülfat kalıntısı (SO4

-) bağlanmasıyla oluşmuşlardır.

◦ Multifonksiyonel moleküllerdir.

◦ Beyinde bulunan serebrositlerin yaklaşık olarak %25’ini sülfatidler oluşturmaktadır.

◦ Hücre membran bileşeni olarak; Protein trafiği, hücre agregasyonu ve adhezyonu, nöral plastisite, hafıza gibi görevlerde rol alır.

◦ Sinir sistemi, bağışıklık sistemi, insulin sekresyonu, kanın pıhtılaşması, viral ve bakteriyel infeksiyonlarda rol alır.

◦ Bir çok bilinen metabolik hastalıklarda da anormal metabolizması görülür ve bu patolojiler ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.– Alzheimer, Parkinson, Diabetes mellitus, gibi.

Sfingolipidler





Sülfatid

Sfingozin

Yağ asidi

Galaktoz

Sülfat





Sfingolipidler• Globositler (Seramid Oligosakkaritler)

◦ Seramide bağlı iki yada daha fazla sayıda karbonhidrat ünitesi içeren sfingolipidlerdir.– Genellikle D-glikoz (Glc), D-galaktoz (Gal) veya N-asetil-D-galaktozamin (GalNAc).

– Serebrositler ve globositler nötral glikolipidler olarak da isimlendirilir. pH 7’de nötrdürler.

◦ Seramid disakkarit, seramid trisakkarit gibi, seramide bağlı olan şeker ünitesi sayısına göre isimlendirilirler.

◦ Eritrosit membranlarının önemli bileşenleridir ve kan gruplarının farklılaşmasını belirlerler.– İnsan kan grupları A, B ve O’nun belirleyicileri, bazı glikolipidlerdeki şeker gruplarıdır.

◦ Sitolipin H: Sfingozin alkol + Yağ Asidi + Laktoz (Glikoz + Galaktoz)• Sitolipin H, immunolojik etkiye sahip bir seramid disakkarittir.

◦ Sitolipin K: Sfingozin alkol + Yağ Asidi + Laktoz + N-asetil galaktozamin• Sitolipin K, insan eritrosit stromasında bulunan globosit maddesiyle büyük benzerlik

gösteren, böbreklerden elde edilmiş bir seramid trisakkarittir.





Kaynak: Nelson ve Cox, 2012





Sfingolipidler• Gangliositler

◦ Seramide bağlı çok sayıda şeker ünitesi içeren kompleks

sfingolipidlerdir.

◦ Serebrositlerdeki heksoza ilave olarak birkaç molekül daha

karbonhidrat ihtiva ederler.

◦ Bu karbonhidrat en az bir mol N-asetil-galaktozamin veya N-asetil

glukozamin-ile en az 1 mol N-asetil-nöyraminik asit (sialik asit)

olabilir.

◦ Hidrolize edildiklerinde 1 mol sfingozin + 1 mol yağ asidi + 1 mol

heksoz + 1 mol N-asetil galaktozamin/glikozamin + 1 mol N-asetil

nöyraminik asit (NANA-sialik asit) verirler.

◦ İçerdikleri karbonhidrat ve/veya karbonhidrat türevi tipi ve sayısına

göre (özellikle NANA) farklı tip gangliositler bulunmaktadır.









Sfingolipidler◦ Sinirlerde ve dalak dokusunda bol miktarda bulunurlar. Beyinnin gri

maddesinde çok fazla miktarda bulunur.– Beyindeki toplam lipidlerin %6’sını oluşturur.

◦ Hücre zarlarında reseptörlerin (hormon) yapısında görev alarak uyarıların iletilmesinde etkilidirler.

◦ Hücrelerin ayrılığını ve birbirleri ile olan ilişkilerini yani haberleşmenin oluşmasını sağlayan maddelerdir (cell-to-cell communication).

◦ Sinir sonlarında bulunurlar ve neurotransmitter moleküllere bağlanarak impulsun kimyasal transmisyon ile bir sinirden diğer bir sinire geçmesinde rol oynarlar.

◦ Karsinojenezisde hücre büyümesi ve farklılaşması ile ilgili olarak da ilişkileri vardır. – Tumoral hücreler farklı tip bir gangliosit sentezini yaparak hücrelerin

farklılaşmasını tetikleyebilir.





Sfingolipidler• Membranların yapısal bütünlüğüne katkıda bulunmanın yanı

sıra, glikosfingolipidler hücre yüzeyi seviyesinde meydana

birçok hücresel işlevle ilişkilendirilir.◦ Hücreler için antijenik kimyasal belirteçleri sağlarlar.

◦ Hücre farklılaşmasının çeşitli basamaklarını tanımlayan kimyasal

belirteçler gibi davranırlar.

◦ Hücrelerin normal büyüme düzenini regüle ederler.

◦ Hücrelerin, bakteriyel toksinler (GM1'i bağlar), glikoprotein yapıdaki

hormonlar, interferonlar ve virüsler gibi diğer biyoaktif maddelerle

reaksiyona girmesine izin verirler.





Sfingozin İskelet

Sfingozin Seramid Sfingomyelin Sfingomyelin Serebrosit Ganglosit

Fosfokolin

Grubu

Fosfoetanolamin

Grubu

Tek bir şeker rezidüsü Oligosakkarit Rezidüsü

Sialik Asit





Alifatik Alkoller ve Mumlar Bir çok lipid kaynaklarından önemli miktarlarda alifatik

alkoller elde edilebilir. • Bunun nedeni de yağ asitleriyle esterleşmiş şekilde

bulunmalarıdır.

Mumlar, genellikle uzun zincirli yağ asitlerinin, yine

uzun zincirli, bir hidroksilli yani bir değerli alkollerle

meydana getirdikleri esterlerdir.

Bu asit ve alkollerin uzunluğu C16-C30 olabilir.





Mumların genel formülü tamamen basit esterlerin genel

formülü (R-CO-O-R) gibidir.

Birçok bitki ve hayvanın vücudu mum tabakaları ile

örtülmüştür.

Mum tabakaları bir taraftan suların nüfuzuna, diğer

taraftan da kuruluğa engel olur. Oldukça hidrofobik

moleküllerdir.

Hem bitkiler ve hem de hayvanlar doğal mumlar

meydana getirirler.

Alifatik Alkoller ve Mumlar









Geniş bir sıcaklık aralığında erirler (35-100°C) Suda

hemen hemen hiç çözünmezler. Organik çözücülerde çok

iyi çözünürler.

Mumlarda en çok bulunan;• Alkoller; lauril alkol (C12), setil alkol (16C), seril alkol (26C)

ve mirisil alkoldür (30C).

• Yağ asitleri; miristik asit (14:0), palmitik asit (16:0), serotik

asit (26:0) ve melissik asittir (30:0).






Alifatik Alkoller ve MumlarMumlar doğada yaygın olarak bulunurlar. • Böceklerin salgılarında,

• Hayvanların deri, kıl ve tüylerinde koruyucu tabaka halinde,

• Bitkilerin yapraklarında, meyve ve kabuklarda bulunur.

Önemli Mumlar;• Arı Mumu (Balmumu) Arının salgısında

• Karnauba Muma Bitkilerde

• Spermeçet Mumu Balinada

• Lanolin Yünde





Balmumu• Palmitik asidin C26-C34 karbonlu yağ alkolleri ile verdiği esterlerin

bir karışımıdır.

• Balmumu büyük oranda miristat ile serotik asidin, bazı esterleri ve az miktar da hidrokarbondan meydana gelmiştir.

• 62-65°C’ de erir.

• Ayakkabı cilası, mum ve mumlu kağıt yapımında kullanılır.

Karnauba Mumu• Brezilya hurmasınını lifleri üzerinde (kaplamış halde) bulunan

bitkisel bir mum olup ana maddesi mirisil serotatdır.

• 80-87° C’de erir.

• Cilacılıkta (ayakkabı cilası, yer cilası), vernik, mum ve mumlu teksir kağıdı yapmakta kullanılır.






Balina Mumu (Spermeçet Mumu)• Başlıca setil palmitat ile bir miktar serbest setil alkolden meydana

gelmiştir. • Erkek balinaların kafa boşluğundan elde edilir. 42-45°C’ de erir. • En çok merhemlerde ve kozmetiklerde yumuşatıcı olarak kullanılır.

Lanolin• Lanosterolün bir yağ asidi esteridir. Serbest ve esterleşmiş kolestrol

ihtiva eder. • Yün telciklerinin üzerinde koruyucu bir tabaka teşkil eder ve yağ

olmaktan ziyade bir mumdur. • Çok kompleks bir yapıya sahiptir(Uzun zincirli esterler, hidroksi

esterler, diesterler, lanolin alkolleri ve lanolin asitleri). • Lanolin kendisi erimeden çok miktarda su alıp tutma özelliğine

sahiptir. Bu nedenle merhemlerin ve değişik kozmetik ürünlerin hazırlanmasında kullanılır.






Alifatik Alkoller ve MumlarMumların yararlanıldığı yerler.• Arı mumu (Balmumu), petek yapımında kullanılır.

• Lanolin, çeşitli merhem ve kremlerin yapımında, kozmetiklerin hazırlanmasında kullanılır.

• Saçlardaki ve yüzdeki tüyler üzerindeki yağ tabakaları ile yaprakların üzerindeki parlaklık veren yağlı tabaka da mumlardan oluşmaktadır.

• Spermeçet mumu, mum yapımında kullanılmıştır.

• Karnauba mumu, ayakkabı cilası, yer cilası, vernik ve mum yapımında kullanılır.

• Denizlerdeki planktonlar da önemli ölçüde mum depo ederler ve enerji kaynağı olarak kullanırlar.

• Bazı kuşların kuyruk kısımlarında bulunan bezlerden salgılanan mumlar sayesinde tüylerin sudan ıslanmadıkları görülür.





5 C’ lu izopren birimlerinin birbirine bağlanmasıyla

kurulan bileşiklere Terpenler denir.• Molekülde konjge çift bağlar vardır.

◦ Yani iki çift bağ arasında tek bağ bulunur. Böylece yüksek reaksiyon

yeteneğine sahiptirler.

• Aynı maddenin moleküllerinin birbirileriyle birleşmesi olayına

polimerizasyon adı verilir.

• İzopren birimleri polimerize olmadan önce dehidre olmalıdır.

• Dehidre olmuş 5 C’lu izopren molekülleri polimerize

olduklarında terpenler adı verilen bileşikler meydana gelir.

Terpenler





(C5H8)n

Izopren Birimi Izopren Birimi





Terpenlerin çoğu hidrokarbon, diğerleri alkol, eter,

aldehit, keton ve asittir.

Büyük bir kısmı güzel kokar.

Hafifçe ısıtılarak yada su buharı damıtımıyla diğer

bitkisel maddelerden ayrılabilir.

Terpenlerin bazıları parfümlerde, tat vermede ve tıpta

kullanılır.

Likopin, Karotin, Vitamin A ve Squalen biyolojik

yönden önemli bazı terpenlere örnek verilebilir.

Terpenler





Terpenlerin en önemli grubu karotinoidlerdir.• Açık sarıdan kırmızı menekşeye kadar değişen renktedirler.

• Bazıları asiklik yani halkasız, zincir yapısında, bazıları ise

zincirin iki ucunda hidroaromatik halkalar taşır yapıdadır.

Hidroaromatik halka taşıyan karotinoidlere karotinler

denir. • Bir çok doğal yağa sarı rengini veren maddeler karotinoidlerdir.

Çift bağ taşıdıklarından, havanın oksijeni ve ultraviyole

ışınlarla kolaylıkla ve hızla oksitlenirler.

Terpenler





Terpenler

Alifatik yapıda olan karotinoidler• Likopin: 8 izopren biriminin zincir şeklinde birleşmesiyle

oluşmuştur. Domatese kırmızı rengini veren maddedir.

• Squalen: 6 izopren biriminin polimerize olmasıyla oluşur. Hayvan ve insanlarda kolesterol sentezinde bir ara madde olarak meydana gelir. Sterollerin (kolestrol, steroid hormonlar, vitamin D, safra asitleri) ön maddesidir.

Alkol Gruplu alifatik yapıda olan karotinoidler• Fitol: Dört izopren biriminin polimerizasyonu ile meydana

gelmiş 20 C’ lu bir yapıya sahiptir. Zincirin sonunda bir alkol grubu taşır. Klorofile bağlı olarak yeşil bitkilerde bulunur.





TerpenlerKarboksil gruplu alifatik yapıda olan karotinoidler• α-Krosetin: 4 izopren biriminden oluşur. Zincirin her iki ucunda

birer karboksil grubu yer alır. Safraya sarı rengini veren maddedir.

Hidroaromatik halkaya sahip karotinoidler• Yapıda olan maddelere karotinler adı verilir. Hidroaromatik

halkalar dört izopren molekülün iki ucunda yer alır.

• Hidroaromatik halkalara iyonon halkaları denir ve 3 adet vardır. α-iyonon, β-iyonon ve pseudoiyonon halkalarıdır. ◦ α- ve β-iyonon halkaları, kapalı halkalar olup bir çift bağ taşırlar. Çift

bağın yeri farklıdır.

◦ Pseudoiyonon halkası ise açıktır ve 2 çift bağ taşır.

◦ Doğada 3 çeşit karotin vardır. α-, β- ve γ-karotin.





α-İyonon Halkası β-İyonon Halkası Pseudöiyonon Halkası





Terpenler Hidroaromatik halkaya sahip karotinoidler-Karotinler;• α-Karotin: α-iyonon + 4 izopren birimi + β-iyonon halkasından

oluşur. Yarıya bölünmesi ile 1 molekül Vitamin A oluşur.

• β-Karotin: β-iyonon + 4 izopren birimi + β-iyonon halkasından oluşur. Yarıya bölünmesi ile 2 molekül Vitamin A sentezlenebilir.

• γ-karotin: β-iyonon + 4 izopren birimi + pseudoiyonon halkasından oluşur. Yarıya bölünmesi ile 1 molekül Vitamin A sentezlenebilir.

Karotinler özellikle yeşil bitkilerde bulunur. Ör. Havuç β-Karotin yönünden zengindir.





Izopren Birimi Izopren Birimiβ-iyonun halkası

β-iyonun halkası









Alkol gruplu hidroaromatik yapıya sahip karotinoidler• Ksantofiller (Lutein): Dihidroksi α-karotindir.

◦ Her iki iyonon halkası da hidroksil grubu taşır.

◦ Tavuk yağına, yumurta sarısına ve civcivlerin tüylerine renk veren

maddelerdir.

• Kriptoksantin: İyonon halkalarının birinde OH grubu bulunur.

Monohidroksi β-karotindir. ◦ Mısır tanelerinde ve kırmızı biberde bulunur.

◦ β-iyonon halkasına sahip olduğu için 1 molekül Vitamin A

sentezlenebilir.

Terpenler





Hayvansal ve bitsikel dokularda çok yaygın olarak

bulunan maddelerdir.

Fizyolojik aktiviteleri çok fazla olduğundan, her zaman

dikkat çeken bileşiklerdir.

Tüm steroidler daima steran halkası

(siklopentanoperhidrofenantren halkası) taşırlar.

Steran halkasındaki numaralandırma ve harflendirme

çok önemlidir. Çünkü bu karbonlara grupların girmesi ve

çıkması ile değişik steroidler meydana gelir

Steroidler





Steran halkası

(siklopentanoperhidrofenantren halkası)

A B

C D

• Fenantren halkası 3 benzen

halkasından ibarettir.

• Bu halka hidrojenle doyurulursa

çift bağ açılır ve

perhidrofenantren halkası

meydana gelir.

• Perhidrofenantren halkasına da

bir siklopentan halkası eklenirse

siklopentanoperhidrofenantren

(steran) halkası oluşur.





Steroidlerin oluşmasında en çok değişen 17 nolu C

atomuna bağlanan yan zincirdir. • Yan zincirin değişmesiyle yeni steroidler şekillenir.

• Steroidler steran halkasının karbonlu yan zincir, alkol, aldehit,

keton, çift bağ şeklinde bazı fonksiyonlu grup taşıyan

türevleridir.

Steran halkası taşıyan, biyolojik yönden önemi olan

maddeler;

Steroidler

• Sterinler/Steroller

• Safra asitleri

• Cinsiyet hormonları

• Adrenal korteks hormonlar

• Vitamin D grubu maddeler





Sterinler/Steroller

• Bir steran halkası ile bir yan zincir taşırlar. Tamamında

3 numaralı karbonda alkolik bir hidroksil grubu

bulunur. Kendi aralarında 3 grup oluşturular.

1. Zoosterinler/Zoosteroller

2. Mikosteroller

3. Fitosteroller

Steroidler





1. Zoosterinler/Zoosteroller• Sadece hayvansal dokularda bulunur ve en önemli üyesi

kolesterol’dür.

• Kolesterol bütün hayvansal dokularda, pek çok hayvansal

hücrenin membranlarında, kan plazmasının lipoproteinlerinde

bulur ve karaciğerde sentezlenir. ◦ En çok beyin, sinir dokusu, adrenal bezler ve yumurta sarısında

bulunur.

• Bitkilerde bulunmaz.

• Antihemolitik etkiye sahiptir. Bu özelliğinden dolayı bakteri

toksinlerinin, yılan zehirlerinin, safra tuzlarının ve diğer

hemolitik maddelerin hemolitik etkilerine karşı etkilidir.

Steroidler





Kolesterol

(Kolesterin)Kolesterolde Steran halkası;

• 3 nolu karbon atomunda 1

mol OH grubu,

• 5 ve 6. karbonlar arasında

bir çift bağ,

• 10 ve 13. karbonlarda birer

metil grubu ve

• 17 nolu karbonda 8 karbonlu

bir yan zincir taşımaktadır.





• Kolesterolün özellikleri;◦ Sadece hayvansal dokularda bulunur, bitkilerde bulunmaz.

◦ Tatsız ve kokusuzdur.

◦ Havanın ve ışığın etkisinde kalırsa oksitlenir.

◦ Oksitlenirse 7-hidrokolesterol oluşur, buda Vitamin D3 ön maddesidir.

◦ Adrenal korteks hormonlarının, cinsiyet hormonlarının ve safradaki

kolik asidin ön maddesidir.

• Kolesterol dokularda serbest ve ester şeklinde olmak üzere 2

halde bulunmaktadır.

• Dokulardaki kolesterol miktarı geniş hudutlar içerisindedir.

Steroidler





• Beynin beyaz maddesinin kurutulmuş şekli % 14 kolesterol ihtiva eder.

• Kolesterolün lipid metabolizmasında, özellikle lipidlerintaşınmasında önemli rolü vardır.

• Safra asitleri, cinsel hormonlar ve diğer steroidlerin sentezinde prekürsördür.

• Lipid metabolizması bozukluklarında ve yaşlılıkta kolesterol yağ asidi esterleri damar çeperlerine çökelip yapışarak arteroskleroza neden olur.

• Vücuttaki mevcut kolesterolün % 90'ı safra asitlerinin ve % 10'unun da steroid hormonların sentezinde kullanıldığı kabul edilmektedir.

Steroidler





• Kolesterole kimyasal özelliğini veren faktörler, taşıdıkları

sekunder alkol grubu ve çift bağdır. 3. C atomundaki hidroksil

grubu aracılığı ile yağ asitleri ve diğer asitlerle esterleşir. Bu

esterler kanda ve dokularda yaygındır. ◦ Yine bu hidroksil grubundan oksidanlarla ketonlaşır, mesela

kolestenon'u verir.

• Zoosterollerin diğer bir molekülüde koyunların yapağısında bol

miktarda bulunan lanosteroldür. ◦ Lanosterol yapı olarak kolesterola benzer. Yan zincirinde bir çift bağ

bulunur. 4. karbonda iki molekül metil grubu var. 5-6. değilde 8-9. C

arası çift bağ var.

Steroidler





2. Mikosteroller• Maya ve mantarlarda bulunan sterollerdir.

• En önemli üyesi ergosteroldür. UV ışığı altında ergokalsiferol’e dönüşür. Bu da Vitamin D2’ dir.

• Ergokalsiferol hayvansal dokuda bulunmaz ama kolekalsiferol yerine kullanılabileceği belirtilir.

3. Fitosteroller• Bitkisel kaynaklı steroller olup iki önemli üyesi vardır.

Stigmasterol ve sitosterol. Stigmasterin progesteronun ön maddesidir. Sitosterol özellikle tahıl tanelerinde bol miktarda bulunur.

Steroidler





Safra Asitleri• Steran halkası taşıyan maddelerdir. 24 C’ lu steroidlerdir.

• Ön madde olarak kolesterolden yararlanılarak insan ve

hayvanlar tarafından sentez edilir. ◦ Yapılan araştırmalar vücuda enjekte edilen kolesterolün % 85’inin

karaciğer tarafından safra asitlerine çevrildiğini göstermiştir.

• Kolesterolün yan zincirindeki son üç karbon atomu

oksidasyona uğrayarak parçalanır ve karboksil grubu

oluşarak safra asitleri meydana gelir.

• Safra asitleri başlıca karaciğer tarafından sentezlenirler.

Steroidler





• Safra asitleri kolanik asitin oksi türevleridirler.◦ Kolik Asit--------------------------3,7,12-trihidroksikolanik asit

◦ Dezoksikolik Asit--------------------3,12-dihidroksikolanik asit

◦ Litokolik Asit-------------------------------3-hidroksikolanik asit

◦ Hiyodezoksikolik Asit----------------3,6-dihidroksikolanik asit

◦ Kenodezoksikolik Asit---------------3,7-dihidroksikolanik asit

• Safrada en çok bulunan safra asitleri, kolik asit ve

kenodezoksikolik asittir.

• Safra asitleri serbest halde bulunmaz. Hepsi birleşmiş

haldedir. Buna birleşik safra asitleri denir ve karboksil

grupları aracılığı ile glisin ve taurin ile birleşirler.

Steroidler





Kolik Asit

Karaciğerde

eklenmesi ile

CA ve DxCA oluşur.

Konjugasyon bölgesi

Barsak bakterileri tarafından

uzaklaştırılır.CA DxCA

ChDxCA LiCA

CA: Kolik Asit

DxCA: Deoksikolik Asit

LiCA: Litokolik Asit

ChDxCA: Kenodeoksikolik Asit





• Safra asitlerinin başlıca özellikler ve fonksiyonları◦ Yüzey gerilimini azaltıcı, emülsiye yapıcı özelliğe sahiptirler.

◦ Barsaklardan yağ asitlerinin rezorpsiyonunda önemli rol oynarlar.

◦ Yağların yüzeylerini genişleterek lipaz gibi enzimlerin yağlara daha iyi

etki yapmalarını sağlarlar.

◦ Bu özellikleri dolayısıyla safra asitleri tuzları (kolatlar), suda erimeyen

kolesterolü, yağları, yağda eriyen vitaminleri ve fosfatidleri emülsiyon

haline getirerek emilmelerini kolaylaştırırlar.

◦ Günde 5-10 gram kadar safra bağırsaklara geçerek sindirime karışır.

◦ Bağırsaklardaki safranın bir kısmı emilerek vena porta ile tekrar

karaciğere gelir ve oradan da yine bağırsaklara geçer. Bu olaya

enterohepatik dolaşım adı verilir.

Steroidler





Lipoproteinler, Eikozonoidler, Lisofosfogliseridler, Lipopolisakkaritler

Diğer sınıf bileşiklere

bağlı Lipidler





Plazmada fosfolipid, kolesterol ve trigliseridlerin

taşınmasında önemli rol oynar.

Bazı lipidler, spesifik proteinlerle birleşerek

lipoproteinleri oluştururlar.

Kan plazma lipoproteinleri ihtiva ettikleri lipidlerin

parçacıklarına ve onların yoğunluklarına göre

sınıflandırılırlar.

Başlıca 4 grup (+1 ara) lipoprotein vardır ve bunlar

%50-90 oranında lipid ihtiva ederler.

Lipoproteinler





Şilomikronlar (CM):Triaçilgliserolleri dokulara taşırlar

Çok Düşük Dansiteli Lipoproteinler (VLDL): Yapılarında

karaciğerde sentez edilen triaçilgliserolleri ihtiva edeler.

Intermediate Dansiteli Lipoproteinler (IDL): Ara geçiş

lipoproteinleridir.

Düşük Dansiteli Lipoproteinler (LDL): Kolesterolün karaciğer

dışındaki dokulara taşınmasını sağlarlar ve yapısında en fazla

kolesterol bulunduran lipoproteindir.

Yüksek Dansiteli Lipoproteinler (HDL): Yapılarında protein ve

fosfolipit fazla miktarda bulunur. Kolesterolün çeşitli dokulardan

karaciğere taşınmasını sağlar.

Lipoproteinler





Kaynak: Engelgink, 2014





Lipoproteinler Lipoproteinlerin yapısında yer alan proteinlere

apolipoprotein veya apoprotein denir.

Bunlar Apo-A, Apo-B, Apo-C ve Apo-E olarak

sınıflandırılır. Herbirinin alt fraksiyonlarıda mevcuttur.

Bu apoproteinlerin sentezlendiği ve bulundukları

lipoproteinler farklılık gösterir.• Bu yapıların protein komponentleri, spesifik yerlere

partiküler lipidlerin girmesini ve çıkmasını organize ederler.





Lipoprotein Yapısı

Kaynak: Engelgink, 2014 Kaynak: Uni.Wisconsin





http://www4.uwsp.edu/chemistry/tzamis/ch260/lipoprotein.jpg



Eikozanoidler Eikozonoidler, Araşidonik asit türevi 20 karbonlu

biyolojik olarak aktif moleküllerin oluşturduğu bir gruptur.

Hücre içinde çok düşük konsantrasyonlarda bulunan buna rağmen oldukça güçlü etkileri olan moleküllerdir.

Prostanoidler (Prostaglandinler, Tromboksanlar, Prostasiklinler), Lökotrienler ve Lipoksinler örnek olarak verilebilir.





Eikozanoidler

Hormonlara benzer etki gösterirler. Fakat hormonlar

gibi önceden sentezlenerek kan yoluyla hedef dokulara

gönderilmez.

Dış uyarımlara bağlı olarak ihtiyaç oldukça sentezlenirler

ve sentezlendikleri dokularda etki gösterirler.

Hücre içinde depo edilmezler.

Eikozanoidler üreme, yangı, yara, ateş, kan

pıhtılaşmasının indüksiyonu ve kan basıncının

düzenlenmesi gibi olaylarda etkilidirler.





Prostaglandinler (PG)• Araşidonik asidin bir türevi olan ve siklik yapıya sahip

prostanoik asitten meydana gelmişlerdir.

• Prostaglandinlerin, asit karakterde olan PGA, bazik karakterde olan PGB, eter ile ekstrakte edilen PGE, fosfat tampon ile ekstrakte edilen PGF gibi tipleri vardır. Her tipe ait alt tipler de tanımlanmıştır.◦ Prostaglandin sembolündeki A, B, D, E, F, G, H, I büyük harfleri,

moleküldeki halka tipini göstermektedir.

◦ Prostaglandin sembolünde büyük harften sonra gelen ve alta yazılan küçük rakam, moleküldeki doymamış bağ sayısını göstermektedir.

◦ F serisi için C9’daki –OH grubunun durumunu gösteren α yunan harfi de kullanılmaktadır.

Eikozanoidler





• Prostaglandinler, otokrin ve parakrin düzenleyici işlevlere

aracılık ederler.

• Prostaglandinlerin sayısız işlevi vardır. Bunların bazıları

birbirlerinin zıddı izlenimi verir.

• Prostaglandinler, hücre ve doku fonksiyonlarının geniş bir

bölümünü etkilerler. Bir hücre, doku veya sistem üzerine farklı

prostaglandin tipleri farklı etkiler gösterebilir;

Gastrointestinal, Ağrı, Ateş, Vasküler, Solunum, Reprodüksiyon.◦ PGF2α, uterusdan oksitosinin uyarımı ile salınır ve corpus luteumun lize

olmasına neden olur.

◦ PGF2α ve PGD2 trakea ve bronşların düz kaslarında konstraktör etki yaparken, PGE2 ve PGI2 ise gevşetici etki yapar.

Eikozanoidler





Prostasiklinler (PGI2)• Prostasiklin, damar endoteli tarafından sentezlenen temel

prostaglandindir.

• Prostasiklin, bir vazodilatördür. Damar düz kasını gevşetir.

• Prostasiklin, trombositlerin agregasyonunu ve endotel yüzeyine tutunmalarını engeller.

Tromboksanlar (TX)• Prostaglandinlerle ilişkili, altılı halkada eter grubu içeren

eikozanoidlerdir; Tromboksan A2 ve B2.

• Tromboksanlar, trombosit içinde bulunan araşidonik asitten sentezlenirler; kan pıhtılarının oluşmasında ve pıhtı yerine kan akımının azaltılmasında etkilidirler.

Eikozanoidler









Lökotrienler (LT)• Molekül yapılarında üç adet konjuge çift bağ içeren, halkalı

yapı içermeyen eikozanoidlerdir.

• Lökotrienler, akciğerlerin hava yollarındaki kaslarda

kontraksiyona ve sonuçta astmatik krize neden olabilirler;

lökotrienlerin sisteinil tipleri, anafilaksinin yavaş etkili

maddesi (SRS-A) olarak bilinir.

• Lökotrienler yerel vazodilatasyon yaparlar, kapiller

permeabiliteyi artırırlar, kimyasal mediatörlerin etkilerini

artırırlar ve sonuçta ağrı ve ödeme neden olabilirler. Diğer bir

ifade ile kemotaksisi, inflamasyonu ve allerjik tepkimeyi

kolaylaştırırlar.

Eikozanoidler





• Dört tipi vardır1. Sisteinil Lökotrienler (LTC4, LTD4, LTE4, LTF4)

2. LTB4

3. LTG4

4. LTB5

• LTC4 ve LTD4, düz kas kasılmasına neden olurlar ve akciğer

hava yollarını daraltmada histaminin 1000 katı etki gösterirler.

• Aynı zamanda küçük kan damarlarından sıvı sızmasını artırırlar

ve koroner arterleri daraltırlar.

• LTB4, inflamasyon yerine nötrofilleri ve eozinofilleri çeker.

Eikozanoidler





Lipoksinler (LX)• Lipoksinler, araşidonik asidin trihidroksi türevleridirler.

• İki tip identifiye edilmiştir; Lipoksin A4 (LXA4) ve B4 (LXB4).

• Lipoksinler çok az miktarlarda sentezlenmelerine karşın güçlü

inflamasyon mediyatörlerdir ve inflamasyonun rezolusyonunda

önemli görev alırlar.◦ İnflamasyon bölgesine polimorfonükleer lökosit (PMN) infiltrasyonunu

inhibe ederek, vasküler permeabilitenin normal seviyeye dönmesini

sağlarlar. Mononükleer hücrelerin non-inflamatuvar göçünü artırırlar

ve apoptotik PMN’lerin makrofajlarca toplanmasını sağlayarak

rezolüsyonu hızlandırırlar.

Eikozanoidler





Lisofosfogliseritler• Membran ve hücre içinde bulunurlar. Gliserofosfolipidlerin iki

yağ asidinden birinin hidrolitik uzaklaştırılması ile meydana

gelirler. Ara metabolitler olarak hizmet verirler.

Lipopolisakkaritler• Gram-negatif bakterilerin dış membranlarında bulunurlar. Ana

yapı bileşenidir.

• Lipoglikanlar ve endotoksinler olarak da bilinir.

• Hayvanlarda, güçlü immun yanıta neden olurlar.

Diğerleri





Görsel Kaynak: WikiMedia





https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cell_membrane_detailed_diagram_en.svg



Altınışık M. Ders Notları. İnternet Erişim: http://www.mustafaaltinisik.org.uk/89-1-08.pdf

Ası. T. 1999. Tablolarla Biyokimya, Cilt 1

Engelking LR. 2014. Textbook of Veterinary Physiological Chemistry. 3rd edn. Academic

Press.

Fidancı UR. Ders Notları. İnternet Erişim:

http://80.251.40.59/veterinary.ankara.edu.tr/fidanci/

King M. İnterner Erişim: http://themedicalbiochemistrypage.org/#nogo

Nelson DL, Cox MM. Lehninger Princeples of Biochemistry. 2012, 6th Edition, W.H.

Freeman, Macmillan Pub. UK

Smith JG (2010). Organic Chemistry, 3rd Edition, McGraw-Hill.

Smith JG (2012). General, Organic, & Biological Chemistry 2nd Edition, McGraw-Hill.

Sözbilir Bayşu N, Bayşu N. 2008. Biyokimya. Güneş Tıp Kitapevleri, Ankara

Kaynaklar





http://www.mustafaaltinisik.org.uk/89-1-08.pdf

http://80.251.40.59/veterinary.ankara.edu.tr/fidanci/

http://themedicalbiochemistrypage.org/#nogo

Soru 1

Cevap: a

1. ................ hidrokarbon zincirli monokarboksilik

organik asitlerdir.

a. Yağ asitleri

b. Terpenler

c. Safra Asitleri

d. Hidroklorik asit

e. Fosforik asit





Soru 2

Cevap: c

2. Aşağıdakilerden hangisi esansiyel yağ asididir ?

a. Palmitik asit

b. Stearik asit

c. Linoleik asit

d. Lignoserik asit

e. Miristik asit





Soru 3

Cevap: d

3. Aşağıdaki terpenlerden hangisi Vitamin A’ nın ön

maddesidir ?

a. Ksantofil

b. Kriptoksantin

c. α-krosetin

d. β-karotin

e. Likopin





Sorularınız ?





Bir sonraki konu;

Amino Asitler, Peptidler

ve Proteinler





Documents

Lipidler - biyokimya.vetbiyokimya.vet/documents/biyokimya/Lipidler.pdf · 2019-11-01 · Lipidler, organik moleküller arasında eşsiz bir yere sahiptir. Lipidlerin kimlikleri, içermiş