1

Διαπανεπιστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών

Σπουδών στην Ιατρική Φυσική – Ακτινοφυσική

Σημειώσεις για το μάθημα της Ανατομικής

υπό του Γεωργίου Θ. Τρουπή

Αναπληρωτή Καθηγητή Περιγραφικής Ανατομικής

Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο όρος Ανθρώπινη Ανατομία αναφέρεται στην επιστημονική μελέτη της

μορφολογίας του ανθρωπίνου σώματος. Χωρίζεται σε δύο κύριους κλάδους:

Τη Μακροσκοπική ή Τοπογραφική Ανατομία (Gross or

Topographical Anatomy) που ασχολείται με τη μελέτη των δομών που

είναι ορατές με γυμνό μάτι και

Την Μικροσκοπική Ανατομία, η οποία είναι η μελέτη των

μικροσκοπικών δομών του σώματος και γίνεται με τη βοήθεια οπτικών

συσκευών όπως τα μικροσκόπια. Στη Μικροσκοπική Ανατομία

περιλαμβάνονται και η Ιστολογία μαζί με την κυτταρολογία

Στο εισαγωγικό αυτό μάθημα θα ασχοληθούμε με τη Μακροσκοπική

Ανατομία και θα δούμε λεπτομερέστερα τα κυριότερα συστήματα οργάνων

που αποτελούν το ανθρώπινο σώμα, καθώς οι γνώσεις Ανατομίας είναι

απαραίτητες σε οποιονδήποτε πρόκειται να εισέλθει επαγγελματικά στο χώρο

των επιστημών υγείας και των εφαρμογών τους στον άνθρωπο.

Θα εξετάσουμε κυρίως τα συστήματα:

Κυκλοφορικό Σύστημα

Αναπνευστικό Σύστημα

Νευρικό Σύστημα

Πεπτικό Σύστημα

Ουροποιητικό Σύστημα

Γεννητικό Σύστημα

3

Το Κυκλοφορικό Σύστημα

Το Κυκλοφορικό Σύστημα αποτελείται από τα Αγγεία (Αρτηρίες, Φλέβες),

που μεταφέρουν το αίμα στα διάφορα σημεία του σώματος, και την Καρδιά η

οποία παίζει το ρόλο της αντλίας.

Η Καρδιά βρίσκεται πίσω από το Στέρνο και η κορυφή της επεκτείνεται

προς τα αριστερά, στο σημείο τομής της αριστερής μεσοκλείδιας καθέτου με

το πέμπτο μεσοπλεύριο διάστημα. Εκεί ψηλαφείται και η ώση της. Είναι ένα

κοίλο μυώδες όργανο που αποτελείται από τις εξής τέσσερις επιμέρους

κοιλότητες:

- Δεξιός Κόλπος

- Δεξιά Κοιλία

- Αριστερός Κόλπος

- Αριστερή Κοιλία

Σχ. 1 Η Ανθρώπινη Καρδιά (Πηγή: WIKIPEDIA)

Δεν υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα στο Δεξιό Κόλπο και τον Αριστερό Κόλπο

ούτε και ανάμεσα στη Δεξιά Κοιλία και την Αριστερή Κοιλία. Ο Δεξιός Κόλπος

επικοινωνεί με τη Δεξιά Κοιλία διαμέσου της Τριγλώχινης Βαλβίδας και ο

4

Αριστερός Κόλπος με την Αριστερή Κοιλία διαμέσου της Διγλώχινης ή

Μιτροειδούς βαλβίδας

Τα Αγγεία του Κυκλοφορικού Συστήματος διακρίνονται σε δύο είδη

κυρίως, τα Απαγωγά ή Αρτηρίες και τα Προσαγωγά ή Φλέβες. Τα Απαγωγά

Αγγεία απομακρύνουν το αίμα από την Καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα, από

το οποίο στη συνέχεια μέσω των Προσαγωγών Αγγείων, επιστρέφει στην

Καρδιά.

Θα περιγράψουμε τη λειτουργία του Κυκλοφορικού Συστήματος

ακολουθώντας την πορεία του αίματος σε έναν κύκλο. Ξεκινάμε από το Δεξιό

Κόλπο ο οποίος περιέχει «ακάθαρτο», μη οξυγονωμένο φλεβικό αίμα. Μέσω

της Τριγλώχινης Βαλβίδας το αίμα περνάει στη Δεξιά Κοιλία. Διαμέσου της

Πνευμονικής Αρτηρίας (παρότι αρτηρία φέρει φλεβικό αίμα), που εκφύεται εκ

της Δεξιάς Κοιλίας, το αίμα κατευθύνεται στους Πνεύμονες όπου και

οξυγονώνεται. Στη συνέχεια μέσω τεσσάρων φλεβών (που φέρουν αρτηριακό

αίμα), το οξυγονωμένο πλέον αίμα επιστρέφει στον Αριστερό Κόλπο της

Καρδιάς. Ο «κύκλος» που μόλις περιγράψαμε αποτελεί τη «Μικρή» ή

Πνευμονική Κυκλοφορία της Καρδιάς. Συνεχίζοντας το ταξίδι του το αίμα

περνά μέσω της Μιτροειδούς βαλβίδας, από τον Αριστερό Κόλπο στην

Αριστερή Κοιλία. Τα τοιχώματα της Αριστερής Κοιλίας έχουν μεγαλύτερο

πάχος από τα τοιχώματα της δεξιάς καθώς επωμίζονται τη «Μεγάλη»

Κυκλοφορία της Καρδιάς. Όταν η Αριστερή Κοιλία συσπασθεί το αίμα με

ορμή περνάει στην Αορτή. Η Αορτή είναι ένα αγγείο με διάμετρο 4 εκατοστά

του μέτρου και από εκεί περνάει όλος ο όγκος του αίματος που πρόκειται να

διοχετευθεί στο σώμα και μάλιστα με μεγάλη αρχική πίεση ώστε να μπορέσει

να φθάσει σε κάθε άκρη του αγγειακού συστήματος. Η Αορτή σε μήκος 6

εκατοστών από την έκφυσή της δημιουργεί τόξο 180 περίπου μοιρών και

κατευθύνεται προς το κάτω μέρος του σώματος. Η μεγάλη ταχύτητα με την

οποία το αίμα που βγαίνει από την Αριστερή Κοιλία, συναντά τα τοιχώματα

του Αορτικού Τόξου μπορεί να προκαλέσει διεύρυνση και λέπτυνση τους

(Ανεύρυσμα). Πιθανή ρήξη του τοιχώματος μπορεί να προκαλέσει το θάνατο.

Κατά την κατιούσα πορεία της Αορτής διακρίνουμε τα μέρη της ως:

- Τη Θωρακική Αορτή (διελαύνει το Θώρακα)

- Την Κοιλιακή Αορτή (διελαύνει την Κοιλιακή Χώρα)

5

Η Κοιλιακή Αορτή χωρίζεται σε Δεξιά και Αριστερή Κοινή Λαγόνια Αρτηρία,

καθεμία από τις οποίες αφού εισέλθει στην Οσφυϊκή περιοχή διαιρείται στην

αντίστοιχη Εσωλαγόνια Αρτηρία η οποία αρδεύει την περιοχή της Λεκάνης και

στην αντίστοιχη Εξωλαγόνια Αρτηρία που μεταπίπτει στην αντίστοιχη Μηριαία

Αρτηρία. Με τη σειρά της η Μηριαία Αρτηρία δίδει την Ιγνυακή Αρτηρία που

χωρίζεται σε Πρόσθια και Οπίσθια Κνημιαία Αρτηρία. Συνεχίζοντας, το αίμα,

με τη βοήθεια των μικρότερων Αγγείων και τελικά των Τριχοειδών Αγγείων

περνάει στο Φλεβικό Σύστημα και με όμοιο αλλά αντίστροφο τρόπο καταλήγει

στην Άνω Κοίλη Φλέβα και ξανά στο Δεξιό Κόλπο της Καρδιάς από όπου και

ξεκίνησε. Στο Σχήμα που ακολουθεί φαίνονται το Φλεβικό και το Αρτηριακό

Σύστημα.

Σχ. 2 Αρτηριακό και Φλεβικό Σύστημα του Ανθρώπου (http://www.fa3.gr)

Για να ακολουθήσουμε την πορεία του αίματος προς το άνω μέρος του

κορμού θα ξεκινήσουμε από το Αορτικό Τόξο από όπου εκφύονται η Δεξιά και

Αριστερή Κοινή Καρωτίδα Αρτηρία (Carotid Arteries) και η Δεξιά και Αριστερή

Υποκλείδια Αρτηρία (Subclavian Arteries). Το Αορτικό Τόξο εικονίζεται στο

Σχήμα 3 που ακολουθεί. Καθεμιά από τις Καρωτίδες διαιρείται σε Έσω και

Έξω Καρωτίδα. Η Έξω Καρωτίδα μεταφέρει το αίμα εξωκρανιακά και η Έσω

Καρωτίδα μεταφέρει το αίμα στον Εγκέφαλο.

6

Σχ. 3 Το Αορτικό Τόξο και οι Αρτηρίες που εκφύονται από αυτό (Πηγή:

WIKIPEDIA)

Επίσης κάθε Υποκλείδια Αρτηρία μεταπίπτει κατά την πορεία της σε

Μασχαλιαία Αρτηρία και Βραχιόνια Αρτηρία η οποία χωρίζεται με τη σειρά της

σε Κερκιδική και Ωλένια Αρτηρία. Ενδιαφέρον είναι να σημειωθεί ότι

«παίρνουμε» το σφυγμό από την Κερκιδική Αρτηρία. Τελικά και όπως

αναμέναμε το αίμα διαμέσου των Τριχοειδών καταλήγει στη Φλεβική

Κυκλοφορία και στην Καρδιά με τη βοήθεια της Κάτω Κοίλης Φλέβας. Στο

Σχήμα 3 φαίνονται και οι Στεφανιαίες Αρτηρίες (Coronary Arteries) οι οποίες

συμμετέχουν στην Στεφανιαία Κυκλοφορία της Καρδιάς. Για τη Στεφανιαία

Κυκλοφορία θα αναφέρουμε απλώς ότι υπάρχει για να εξυπηρετεί το

Μυοκάρδιο.

Το Αναπνευστικό Σύστημα

Γενικά το ανθρώπινο Αναπνευστικό Σύστημα, όπως και των

περισσοτέρων θηλαστικών, αποτελείται από τους Αεραγωγούς, τους

Πνεύμονες και τους Μυς που προκαλούν τη μεταβολή του όγκου των

πνευμόνων ώστε να κινείται ο αέρας από και προς το εσωτερικό των

7

πνευμόνων. Έτσι με την παθητική διαδικασία της διάχυσης, από το αέριο

ατμοσφαιρικό περιβάλλον στο αίμα και αντιστρόφως, γίνεται η ανταλλαγή

μορίων Οξυγόνου και Διοξειδίου του Άνθρακα.

Ειδικότερα το ανθρώπινο αναπνευστικό σύστημα αποτελείται από:

Τη Ρίνα (κοινώς Μύτη)

Τη Στοματική Κοιλότητα

Το Φάρυγγα

Το Λάρυγγα

Την Τραχεία

Τους Πνεύμονες

Σχ. 4 Το Αναπνευστικό Σύστημα (Πηγή: WIKIPEDIA)

8

Η Ρίνα έχει απιοειδές σχήμα και με το Ρινικό Διάφραγμα χωρίζεται σε

δεξιά και αριστερή Θαλάμη (ρουθούνι). Μέσω των Ρινικών Χοανών

επικοινωνεί με το Ρινοφάρυγγα (μέρος του Φάρυγγα).

Η Στοματική κοιλότητα είναι κοινό όργανο του Αναπνευστικού και του

Πεπτικού Συστήματος. Εμφανίζει Έδαφος (που φέρει και τη Γλώσσα) και

Οροφή, η οποία σχηματίζεται από τη Σκληρή και τη Μαλακή Υπερώα.

Χωρίζεται από το φραγμό των δοντιών στο Προστόμιο όπου εκβάλλει η

Παρωτίδα και στο Κύριον Κοίλο του Στόματος όπου εκβάλλουν ο

Υπογλώσσιος και ο Υπογνάθιος Αδένας.

Ο Φάρυγγας είναι κοινό όργανο του αναπνευστικού και του Πεπτικού

συστήματος και εξυπηρετεί και τις δύο οδούς. Χωρίζεται στο Ρινοφάρυγγα, το

Στοματοφάρυγγα και το Λαρυγγοφάρυγγα. Φέρει την Επιγλωττίδα η οποία

κατά την κατάποση κλείνει την αναπνευστική οδό και την αφήνει ανοικτή κατά

την αναπνοή.

Ο Λάρυγγας είναι ένα χόνδρινο κέλυφος που καταλαμβάνει έκταση

τεσσάρων σπονδύλων (από το δεύτερο Αυχενικό Σπόνδυλο έως και τον έκτο).

Περικλείει τα πολύτιμα εργαλεία της φώνησης, τις Γνήσιες και Νόθες

Φωνητικές Χορδές. Νευρώνεται από το Άνω και Κάτω Λαρυγγικό Νεύρο τα

οποία είναι κλάδοι του Πνευμονογαστρικού Νεύρου και αιματούται από τις

Άνω και Κάτω Θυρεοειδικές Αρτηρίες που αποτελούν κλάδους τις

Καρωτιδικής Αρτηρίας. Βρίσκεται έμπροσθεν του φάρυγγα και αποτελείται

από εννέα χόνδρους:

α) τρεις μονοφυείς

- Θυρεοειδής Χόνδρος. Στις πλάγιες επιφάνειές του κατασκηνεί ο

Θυρεοειδής αδένας, επίσης η μορφή του είναι δευτερεύον

χαρακτηριστικό Ανδρός – Γυναικός.

- Κρικοειδής Χόνδρος. Αποτελεί τη βάση του Λάρυγγα.

- Επιγλωττής Χόνδρος. Φέρει την Επιγλωττίδα η οποία όπως είπαμε

ανάλογα με τη θέση της εξυπηρετεί την πεπτική η την αναπνευστική

οδό.

Και β) τρία είδη διφυών χόνδρων

- Δύο (2) Αρυτενοειδείς Χόνδροι

- Δύο (2) Σφηνοειδείς Χόνδροι

- Δύο (2) Κερατοειδείς Χόνδροι

9

Η Τραχεία βρίσκεται μπροστά από τον οισοφάγο και αποτελείται από

δεκατέσσερα έως δεκαεπτά χόνδρινα ημικρίκια. Εμφανίζει Τραχηλική και

Θωρακική Μοίρα. Στο ύψος του τετάρτου θωρακικού σπονδύλου χωρίζει σε

Δεξιό και Αριστερό Στελεχιαίο Βρόγχο οι οποίοι στη συνέχεια από τις Πύλες

εισέρχονται στους Πνεύμονες. Στο σημείο διαχωρισμού των Βρόγχων υπάρχει

μια μηνοειδής ενδομή που καλείται Τρόπις και αποκλίνει αριστερά. Έτσι ο

Δεξιός Βρόγχος είναι πιο κάθετος από τον αριστερό, με αποτέλεσμα αν

κάποιο ξένο σώμα περάσει στο Αναπνευστικό, να καταλήγει στο Δεξιό

Πνεύμονα συνήθως.

Οι Πνεύμονες (δύο τον αριθμό) εμφανίζουν βάση, κορυφή, πρόσθια,

οπίσθια, έσω και έξω επιφάνεια. Αποτελούνται από δέκα ανεξάρτητα

Βρογχοπνευμονικά Τμήματα (ο αριστερός έχει εννέα), το καθένα με δική του

νεύρωση, αιμάτωση και αέρωση. Οι Πύλες των Πνευμόνων βρίσκονται

περίπου στο μέσο του ύψους τους και στο χώρο που σχηματίζουν οι

Πνεύμονες ανάμεσά τους. Από τις Πύλες εισέρχονται και εξέρχονται Αγγεία,

νεύρα και αεραγωγοί.

Στο χώρο του Θώρακα βρίσκεται επίσης και ένας ορογόνος υμένας

ονόματι Υπεζωκότας. Ο υμένας αυτός δεν έχει αρχή ή τέλος. Υποτεθίστω ότι

αρχίζει από την κορυφή των Πνευμόνων, ντύνει εσωτερικά το θωρακικό

τοίχωμα των Πλευρών και αυτό το τμήμα του ονομάζεται Τοιχικός ή Πλευρικός

Υπεζωκότας ή Περίτονο πέταλο του Υπεζωκότα. Κατεβαίνει ως το Διάφραγμα

και εκεί ανακάμπτει σχηματίζοντας το Διαφραγματικό Υπεζωκότα. Συνεχίζει

καλύπτοντας ολόκληρους τους Πνεύμονες πλην των Πυλών τους και

σχηματίζει το Περισπλάχνιο πέταλο του Υπεζωκότα. Ανάμεσα στους

Πνεύμονες ο Υπεζωκότας αναδιπλώνεται και δημιουργεί τα Μεσοπνευμόνια

πέταλα του Υπεζωκότα. Ανάμεσα στα πέταλα αυτά του Υπεζωκότα υπάρχει ο

Μεσοπνευμόνιος Χώρος ή Μεσοθωράκιο, όπου βρίσκεται η Καρδιά με τα

μεγάλα αγγεία της. Επίσης ανάμεσα στον Τοιχικό και τον Περισπλάχνιο

Υπεζωκότα δημιουργείται η Υπεζωκοτική κοιλότητα η οποία είναι ένας χώρος

όπου επικρατεί αρνητική πίεση και υπάρχει επίσης μια μικρή ποσότητα

ορώδους υγρού για λόγους λίπανσης. Αλλοίωση αυτής της πίεσης προκαλεί

ελάττωση του φυσιολογικού όγκου των Πνευμόνων και κατά συνέπεια

10

αναπνευστικά προβλήματα. Τέτοιου είδους αλλοίωση ονομάζεται

Πνευμοθώρακας και μπορεί να συμβεί είτε για λόγους κληρονομικότητας

(Αυτόματος Πνευμοθώρακας), είτε λόγω τραυματισμού (Τραυματικός

Πνευμοθώρακας). Στο Σχήμα 5 φαίνεται μια τομή του Κορμού όπου μπορεί

κανείς να παρατηρήσει τον τρόπο αναδίπλωσης του Υπεζωκότα και τις

κοιλότητες που σχηματίζονται.

Σχ. 5 Τομή του κορμού όπoυ φαίνονται τα χαρακτηριστικά του Υπεζωκότα.

Από το κλασικό σύγγραμμα Gray’s Anatomy. (Πηγή: WIKIPEDIA)

Το Νευρικό Σύστημα

Το Νευρικό Σύστημα διακρίνεται σε:

- Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ) το οποίο συμπεριλαμβάνει τον

Εγκέφαλο και το Νωτιαίο Μυελό

11

- Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Π.Ν.Σ) που περιλαμβάνει τα Νεύρα

που εκφύονται κατά μήκος του Νωτιαίου Μυελού.

Σχ. 5 Το Νευρικό Σύστημα του ανθρώπου (Πηγή: WIKIPEDIA)

Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ)

Το Κ.Ν.Σ αποτελείται από τον Εγκέφαλο και το Νωτιαίο Μυελό. Από τον

Εγκέφαλο εκφύονται οι 12 Εγκεφαλικές Συζυγίες η Εγκεφαλικά Νεύρα, που

έχουν διεθνή αρίθμηση και ονοματολογία:

I. Οσφρητικό Νεύρο (Αισθητικό)

II. Οπτικό Νεύρο (Αισθητικό)

12

III. Κοινό Κινητικό Νεύρο (Κινητικό)

IV. Τροχιλιακό Νεύρο (Κινητικό)

V. Τρίδυμο Νεύρο (Μικτό)

VI. Απαγωγό Νεύρο (Κινητικό)

VII. Προσωπικό Νεύρο (Μικτό)

VIII. Στατικοακουστικό Νεύρο (Αισθητικό)

IX. Γλωσσοφαρυγγικό Νεύρο (Μικτό)

X. Πνευμονογαστρικό Νεύρο (Μικτό)

XI. Παραπληρωματικό Νεύρο (Κινητικό)

XII. Υπογλώσσιο Νεύρο (Κινητικό)

Όπως βλέπουμε τα Νεύρα διακρίνονται σε Κινητικά σε Αισθητικά και σε

Μικτά ανάλογα με το είδος των Νευρικών Ινών που περιλαμβάνουν. Τα

κινητικά έχουν αμιγώς κινητικές ίνες, τα Αισθητικά αμιγώς αισθητικές και τα

Μικτά έχουν ίνες και των δύο ειδών.

Το Στατικοακουστικό Νεύρο διαιρείται στο Κοχλιακό Νεύρο, που είναι

υπεύθυνο για την Ακοή και στο Αιθουσαίο Νεύρο που αφορά στη διατήρηση

της ισορροπίας.

Το Τρίδυμο Νεύρο χωρίζεται στα εξής:

- Οφθαλμικό Νεύρο (περιέχει αισθητικές ίνες)

- Άνω Γναθικό (περιέχει αισθητικές ίνες)

- Κάτω Γναθικό (περιέχει και κινητικές και αισθητικές ίνες)

Ο Εγκέφαλος είναι το κύριο όργανο του Νευρικού Συστήματος. Βρίσκεται

στο οστέινο κέλυφος του Κρανίου της Κεφαλής και εξωτερικά φέρει Έλικες και

Αύλακες. Περικλείεται από τρεις προστατευτικούς υμένες που ονομάζονται

(από το εξωτερικό προς το εσωτερικό), Σκληρά Μήνιγγα, Αραχνοειδής

Μήνιγγα και Χοριοειδής Μήνιγγα. Ανάμεσα στην Αραχνοειδή και τη Χοριοειδή

Μήνιγγα υπάρχει ο Υπαραχνοειδής Χώρος όπου Βρίσκεται και ο

Αιματοεγκεφαλικός Φραγμός. Ο Αιματοεγκεφαλικός Φραγμός είναι ένας

υμένας που διαχωρίζει το αίμα από το Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό (Ε.Ν.Υ).

Επιτρέπει μόνο σε ουσίες με μικρό μοριακό βάρος να εισέλθουν και αποκλείει

13

τοξίνες και μικροοργανισμούς που βρίσκονται στο αίμα και θα μπορούσαν να

βλάψουν τον Εγκέφαλο, καθώς εκείνος στερείται Λεμφικού Συστήματος.

Ο Εγκέφαλος έχει τέσσερις Λοβούς:

- Μετωπιαίος Λοβός

- Ιγνυακός Λοβός

- Διάμεσος Λοβός

- Προμήκης Λοβός

Και τέσσερις Κοιλίες. Δύο Πλάγιες στο μπροστινό μέρος του Εγκεφάλου όπου

παράγεται και το Ε.Ν.Υ. Η τρίτη είναι η Μέση Κοιλία η οποία Επικοινωνεί με

τις δύο πλάγιες μέσω της οπής του Monroe. Η τελευταία κοιλία βρίσκεται στο

πίσω μέρος του Εγκεφάλου και επικοινωνεί με τη μέση κοιλία μέσω του

Υδραγωγού του Sylvius.

Tο Ε.Ν.Υ κινείται στις κοιλίες και γύρω από τον Εγκέφαλο. στον

Υπαραχνοειδή Χώρο, όπου μέσω του Αιματοεγκεφαλικού Φραγμού

ανταλλάσει ουσίες με το αίμα.

Το υγρό αυτό είναι ένα άχρωμο, άοσμο, ισότονο διάλυμα και παράγεται σε

ποσότητα περίπου 500 ml την ημέρα. Χρησιμεύει για τη μηχανική προστασία

του Εγκεφάλου καθώς επίσης και την για την ανοσολογική προστασία του,

αφού όπως προείπαμε ο Εγκέφαλος δεν έχει Λεμφικό Σύστημα. Με τις

αυξομειώσεις στην ποσότητα του το Ε.Ν.Υ προστατεύει τον Εγκέφαλο και από

τις απότομες αλλαγές της πίεσης του αίματος. Είναι λοιπόν προφανές ότι η

σωστή κυκλοφορία και η σωστή παροχέτευση του στο Φλεβικό Σύστημα

μέσω του Αιματοεγκεφαλικού Φραγμού, έχει μεγάλη σημασία για την

ενδοκράνια πίεση. Παραδείγματος χάριν μη παροχέτευση του Ε.Ν.Υ μπορεί

να προκαλέσει συγκέντρωση του και να έχει σαν συνέπεια τον

Υδροκεφαλισμό. Μεγάλη είναι η σημασία του Ε.Ν.Υ και στη διαγνωστική γιατί

από τη μελέτη του μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για την υγεία του

οργανισμού. Στο παράρτημα παρατίθενται περαιτέρω πληροφορίες για το

Ε.Ν.Υ.

Ο Νωτιαίος Μυελός αποτελεί προέκταση του Εγκεφάλου και ανήκει

επίσης στο Κ.Ν.Σ. Βρίσκεται έγκλειστος στην «αλυσίδα» σπονδύλων της

Σπονδυλικής Στήλης για να προστατεύεται από τραυματισμούς καθόσον είναι

14

πολύ ευαίσθητος και φτάνει μέχρι το κάτω άκρο της. Από το Νωτιαίο Μυελό

εκφύονται τα Νεύρα που αποτελούν το Π.Ν.Σ.

Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Π.Ν.Σ)

Όπως είπαμε το Π.Ν.Σ αποτελείται από τα Νεύρα που εκφύονται από το

Νωτιαίο Σωλήνα. Ακολουθώντας τη Σειρά των μοιρών της Σπονδυλικής

Στήλης έχουμε τα:

- Αυχενικά Νωτιαία Νεύρα

- Θωρακικά Νωτιαία Νεύρα

- Οσφυϊκά Νωτιαία Νεύρα

- Ιερά ή Ισχιακά Νωτιαία Νεύρα

Όλα τα Νεύρα εκτός των Θωρακικών αναστομώνονται μεταξύ τους και

δημιουργούν πλέγματα νευρώνοντας αισθητικά και κινητικά το σώμα.

Τα Αυχενικά Νεύρα σχηματίζουν τα:

Αυχενικό Πλέγμα

Έχει αισθητικούς Κλάδους όπου περιλαμβάνονται τα:

- Υποκλείδια Νεύρα

- Μεγάλα Νεύρα του Αυτιού

- Μικρά Ινιακά Νεύρα

- Υποδερμάτια Νεύρα του Τραχήλου

Έχει κινητικούς κλάδους που περιλαμβάνουν τα:

- Φρενικό Νεύρο (νευρώνει το Διάφραγμα)

- Αυχενική Αγκύλη

Έχει αναστομωτικούς κλάδους προς τις παρακάτω Εγκεφαλικές Συζυγίες:

- Υπογλώσσιο Νεύρο

15

- Παραπληρωματικό Νεύρο

- Γλωσσοφαρυγγικό Νεύρο

Στο Αυχενικό Πλέγμα ανήκει και το Βραχιόνιο Πλέγμα που

περιλαμβάνει σημαντικά νεύρα όπως τα παρακάτω:

- Μυοδερματικό Νεύρο

- Μέσο Νεύρο

- Ωλένιο Νεύρο

- Κερκιδικό Νεύρο

- Μασχαλιαίο Νεύρο

- Εσωδερματικό Νεύρο του Πήχη

- Εσωδερματικό Νεύρο του Βραχίονα

Τα Θωρακικά Νεύρα δεν κάνουν πλέγματα και δεν καταλήγουν να

αναστομωθούν με κάποια από τις Εγκεφαλικές Συζυγίες, αλλά νευρώνουν

τα τοιχώματα του Θώρακα.

Τα Οσφυϊκά Νεύρα σχηματίζουν το Οσφυϊκό Πλέγμα το οποίο φέρει τα

παρακάτω σημαντικά νεύρα:

- Λαγονοβουβωνικό Νεύρο

- Λαγονοϋπογάστριο Νεύρο

- Μηριαίο Νεύρο

- Εξωμηροδερματικό Νεύρο

- Αιδιομηρικό Νεύρο

- Θυροειδές Νεύρο

Τα Ιερά Νεύρα δημιουργούν το Ιερό ή Ισχιακό Πλέγμα που σαν

γνωστότερα νεύρα του αναφέρουμε τα εξής:

- Άνω Γλουτιαίο Νεύρο

- Κάτω Γλουτιαίο Νεύρο

- Ισχιακό Νεύρο (το μεγαλύτερο σε πάχος νεύρο του σώματος)

- Οπίσθιο Μηροδερματικό Νεύρο

16

Πεπτικό Σύστημα

Τα κύρια μέρη του Πεπτικού Συστήματος είναι

Η Στοματική Κοιλότητα

Ο Φάρυγγας

Ο Οισοφάγος

Ο Στόμαχος

Το Λεπτό Έντερο

Το Παχύ Έντερο

Η Στοματική κοιλότητα είναι κοινό όργανο του Αναπνευστικού και του

Πεπτικού Συστήματος. Εμφανίζει Έδαφος (που φέρει και τη Γλώσσα) και

Οροφή, η οποία σχηματίζεται από τη Σκληρή και τη Μαλακή Υπερώα.

Χωρίζεται στο Προσθόμιο όπου εκβάλλει η Παρωτίδα και στο Κύριο Κοίλον

του Στόματος όπου εκβάλλουν ο Υπογλώσσιος και ο Υπογνάθιος Αδένας.

Ο Φάρυγγας είναι κοινό όργανο του Αναπνευστικού και του Πεπτικού

Συστήματος και εξυπηρετεί και τις δύο οδούς. Χωρίζεται στο Ρινοφάρυγγα, το

Στοματοφάρυγγα και το Λαρυγγοφάρυγγα. Φέρει την Επιγλωττίδα η οποία

κατά την κατάποση κλείνει την αναπνευστική οδό και την αφήνει ανοικτή κατά

την αναπνοή.

Ο Οισοφάγος αποτελεί συνέχεια του Φάρυγγα. Έχει μήκος 40 έως 42

εκατοστά και πορεύεται καθοδικά στο Θώρακα πίσω από το Λάρυγγα. Κατά

το μήκος του χωρίζεται σε τέσσερις μοίρες:

- Τραχηλική Μοίρα

- Θωρακική Μοίρα

- Διαφραγματική Μοίρα

- Κοιλιακή Μοίρα

Επιπλέον δεν έχει το ίδιο εύρος καθ’όλο το μήκος του αλλά παρουσιάζει

τέσσερις στενώσεις λόγω επαφής με τις διάφορες ανατομικές δομές με τις

οποίες γειτνιάζει:

- Κρικοειδής Στένωση

- Βρογχική Στένωση

- Αορτική Στένωση

17

- Διαφραγματική ή Υπερφρενική Στένωση

Ο Στόμαχος είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο στην άνω κοιλιακή χώρα, στο

οποίο καταλήγει ο Οισοφάγος και κατά συνέπεια οι τροφές που

καταναλώνουμε. Παρουσιάζει Θόλο (το πάνω μέρος του), Σώμα και Πυλωρικό

Άντρο (το κάτω μέρος του). Επίσης έχει δύο στόμια (Οισοφαγικό και

Πυλωρικό Στόμιο), πρόσθια, οπίσθια, εσωτερική και εξωτερική επιφάνεια.

Στην άνω πλευρά του σχηματίζει το Άνω Χείλος ή Ελάσσον Τόξο και στην

κάτω πλευρά το Κάτω Χείλος ή Μεγάλο Τόξο. Με δικούς του αδένες

(Γαστρικοί Αδένες) και με τη βοήθεια της Χολής, παράγει γαστρικά υγρά και

βοηθά στην πέψη των τροφών. Στηρίζεται στη θέση του με επαφή στα

γειτονικά του όργανα καθώς και με τους συνδέσμους που δημιουργεί με το

Περιτόναιο

Το Λεπτό Έντερο Έχει μήκος περίπου έξι μέτρων. Το πρώτο τμήμα του

ονομάζεται Δωδεκαδάκτυλο γιατί έχει μήκος 12 δακτύλων. Το δεύτερο τμήμα

του ονομάζεται Ελικώδες Έντερο και στο αρχικό του μέρος καλείται Νήστις

ενώ το τελικό του μέρος λέγεται Ειλεός. Ο Ειλεός εκβάλλει μέσω της

Ειλεοκολικής Βαλβίδας στο Παχύ Έντερο. Το Λεπτό Έντερο διαιρείται σε

τέσσερις μοίρες η πρώτη λέγεται Βολβός και στη δεύτερη εκβάλλει η

Χοληδόχος Κύστη.

Το Παχύ Έντερο βρίσκεται αμέσως μετά το Λεπτό Έντερο. Περιβάλλει τον

όγκο του Λεπτού Εντέρου και έχει μορφή (Π). Χωρίζεται σε δυο κυρίως μέρη:

I. Κόλον το οποίο διαιρείται με τη σειρά του στα εξής επιμέρους

τμήματα:

- Τυφλό Κόλον (εκεί βρίσκεται και η Σκωληκοειδής Απόφυση)

- Ανιόν Κόλον

- Εγκάρσιον Κόλον

- Κατιόν Κόλον

- Σιγμοειδές Κόλον

- Ορθόν ή Απευθυσμένο Κόλον

II. Πρωκτός

Με 18 περιστάλσεις το λεπτό το Παχύ Έντερο προωθεί το κοπρανώδες

περιεχόμενο του προς τον Πρωκτό. Περισσότερες από 18 Περιστάλσεις το

λεπτό είναι δείγμα μη φυσιολογικής λειτουργίας (π.χ. Σπαστική Κολίτιδα).

18

Σχ. 6 Το Πεπτικό Σύστημα του ανθρώπου (Πηγή: WIKIPEDIA)

Στο Πεπτικό Σύστημα ανήκουν και τρεις μεγάλοι αδένες, το Ήπαρ, κάτω

από το οποίο υπάρχει η Χοληδόχος Κύστη, ο Σπλήνας και το Πάγκρεας, οι

οποίοι εκτός από τις άλλες τους λειτουργίες παράγουν και ουσίες που είναι

χρήσιμες στην πέψη.

Το Περιτόναιο

Το Περιτόναιο είναι ένας ορογόνος υμένας (αντίστοιχος του Υπεζωκότα)

στην Κοιλιακή Χώρα. Όπως και ο Υπεζωκότας παρέχει λίπανση προστασία

και στήριξη. Με το Τοιχικό του Πέταλο, καλύπτει από μέσα τα τοιχώματα της

Κοιλιάς και κάνει διάφορες ανακάμψεις επί των σπλάχνων δημιουργώντας

συνδέσεις με αυτά. Το Περισπλάχνιο Πέταλο του καλύπτει ολικά ή μερικά

κάποια από τα όργανα. Τα όργανα που καλύπτονται πλήρως από το

Περιτόναιο λέγονται Ενδοπεριτοναϊκά. Άλλα όργανα τα οποία δεν καλύπτονται

από το Περιτόναιο λέγονται Εξωπεριτοναϊκα. Τέτοια όργανα είναι οι Νεφροί.

19

Ο χώρος που βρίσκεται ανάμεσα στα δύο Πέταλα του Περιτοναίου λέγεται

Περιτοναϊκή Κοιλότητα και φυσιολογικά περιέχει μια μικρή ποσότητα ορώδους

υγρού. Αν όμως για κάποιο λόγο ραγεί (σπάσει) κάποιο κοίλο όργανο τότε η

κοιλότητα αυτή γεμίζει με το περιεχόμενο των οργάνων αυτών και αν δεν

θεραπευτεί υπάρχει ο κίνδυνος να εκδηλωθεί Περιτονίτιδα και να προκληθεί

θάνατος.

Ουροποιητικό Συστημα

Το Ουροποιητικό Σύστημα είναι ένα σύστημα οργάνων το οποίο παράγει,

αποθηκεύει και αποχετεύει τα ούρα. Συνίσταται από:

Τους Νεφρούς

Τους Ουρητήρες

Την Ουροδόχο Κύστη

Την Ουρήθρα

Οι Νεφροί είναι όργανα Εξωπεριτοναϊκά στο ύψος της Οσφυϊκής Μοίρας

της Σπονδυλικής Στήλης. Αιματώνονται από τις Νεφρικές Αρτηρίες οι οποίες

είναι παρακλάδια της Κοιλιακής Αορτής και μάλιστα χρησιμοποιούν το 25%

της Καρδιακής Παροχής. Ο κύριος ρόλος τους είναι να φιλτράρουν το αίμα και

να απομακρύνουν τις διάφορες προς αποβολή ουσίες. Παράγουν έτσι

ημερησίως περί τα 1.5 lit ούρων.

Οι Ουρητήρες είναι σωλήνες που εκφύονται από τους Νεφρούς και

καταλήγουν στην Ουροδόχο Κύστη, μεταφέροντας τα ούρα.

Η Ουροδόχος Κύστη είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο που μοιάζει με

μπαλόνι και στον άνδρα βρίσκεται ακριβώς πίσω από την Ηβική Σύμφυση και

μπροστά από το Ορθόν. Στη γυναίκα, μπροστά έχει την Ηβική Σύμφυση και

πίσω τη Μήτρα. Η υγιής Κύστη μπορεί να κρατήσει μέχρι 500 ml από 2 έως 5

ώρες. Υπό κανονικές συνθήκες η Κύστη είναι αποστειρωμένη.

Η Ουρήθρα είναι το τελευταίο μέρος του Ουροποιητικού Συστήματος. Στη

γυναίκα έχει μήκος 3 έως 4 εκατοστά και είναι αμιγής σωλήνας που

χρησιμοποιείται μόνο για την ούρηση. Στον άνδρα έχει μήκος περίπου 17

20

εκατοστά και είναι μικτός σωλήνας, καθώς χρησιμοποιείται και από το

Γεννητικό Σύστημα για την Εκσπερμάτιση.

Σχ. 6 Το Πεπτικό Σύστημα του ανθρώπου (Πηγή: WIKIPEDIA)

Γεννητικό Σύστημα

Το Γεννητικό Σύστημα του Ανθρώπου είναι μια ομάδα οργάνων που

επιτελεί το σκοπό της αναπαραγωγής. Εν γένει το Γεννητικό Σύστημα

αποτελείται από τα εξωτερικά Γεννητικά Μόρια όπως το Πέος και ο Κόλπος,

καθώς και από κάποια εσωτερικά όργανα που είναι υπεύθυνα για την

παραγωγή των Γαμετών (Ωάρια, Σπερματοζωάρια). Τέτοια είναι οι Ωοθήκες

και οι Όρχεις. Λόγω της ύπαρξης διαφορετικών ανατομικών χαρακτηριστικών

των δύο φύλων, τα Γεννητικά Συστήματα ανδρός και γυναικός διαφέρουν.

Το Γυναικείο Γεννητικό Σύστημα

Αποτελείται από:

- Τη Δεξιά και Αριστερή Ωοθήκη

- Τη Δεξιά και Αριστερή Σάλπιγγα

21

- Τη Μήτρα και τον Τράχηλο της Μήτρας

- Τον Κόλπο

Αξίζει να σημειωθεί ότι και τα Στήθη περιλαμβάνονται στο Γεννητικό

Σύστημα της Γυναίκας αφού χρειάζονται στο γονεϊκό στάδιο της

αναπαραγωγής.

Οι Ωοθήκες είναι οι Γεννητικοί αδένες της γυναίκας και εκεί βρίσκονται τα

Ωάρια από όταν γεννιέται η γυναίκα. Κάθε 28 ημέρες ένα Ωάριο εξέρχεται από

τις Ωοθήκες.

Οι Σάλπιγγες ή Ωαγωγοί είναι όπως λέει και το όνομά τους οι αγωγοί

μέσα στους οποίους κινούνται τα Ωάρια για να φθάσουν στη Μήτρα. Το

σημαντικό τμήμα των Σαλπιγγών είναι το ευρύχωρο τμήμα τους που

ονομάζεται Λύκηθος. Στη Λύκηθο γίνεται η γονιμοποίηση του Ωαρίου από το

Σπερματοζωάριο. Κατόπιν το γονιμοποιημένο Ωάριο εμφυτεύεται στη Μήτρα.

Η Μήτρα είναι ο «σάκος» που φιλοξενεί το αναπτυσσόμενο Έμβρυο από

τη στιγμή της εμφύτευσης του γονιμοποιημένου Ωαρίου μέχρι τη γέννηση του.

Χρησιμεύει επίσης και για την Έμμηνο Ρύση.

Ο Κόλπος ή Κολεός έχει έσω στόμιο που αντιστοιχεί στον Τράχηλο της

Μήτρας και εξωτερικό στόμιο που αποφράσσεται από τον Παρθενικό Υμένα.

Χρησιμεύει σαν υποδοχέας του σπέρματος του ανδρός.

Σχ. 7 Το Γεννητικό Σύστημα της Γυναίκας (Πηγή: WIKIPEDIA)

22

Σχ. 8 Το Γεννητικό Σύστημα της Γυναίκας σε τομή (Πηγή: WIKIPEDIA)

Το Ανδρικό Γεννητικό Σύστημα

Το Ανδρικό Γεννητικό Σύστημα βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του

στο εξωτερικό του σώματος. Αποτελείται από:

- Τους Όρχεις

- Την Επιδιδυμίδα

- Τον Σπερματικό Πόρο

- Τον Εκσπερματικό Πόρο

- Τον Προστάτη

- Το Πέος και την Ουρήθρα

Οι Όρχεις είναι οι Ανδρικοί Γεννητικοί Αδένες όπου παράγονται τα

Σπερματοζωάρια. Βρίσκονται μέσα στο Όσχεο, το οποίο φροντίζει η

θερμοκρασία τους να είναι λίγο πιο χαμηλή από τη θερμοκρασία του

υπολοίπου σώματος, ώστε να διατηρούνται τα Σπερματοζωάρια.

Η Επιδιδυμίδα Χρησιμεύει σαν αποθηκευτικός χώρος και χώρος

ωρίμανσης για τα Σπερματοζωάρια που παράγονται στους Όρχεις.

23

Ο Σπερματικός Πόρος είναι η συνέχεια της Επιδιδυμίδας. Είναι ένας

σωλήνας στον οποίο ταξιδεύει το σπέρμα που ωρίμασε για να καταλήξει στην

Εκσπερματική Κύστη.

Ο Εκσπερματικός Πόρος είναι το τελικό τμήμα του Σπερματικού Πόρου

που καταλήγει στην Εκσπερματική Κύστη.

Ο Προστάτης είναι ένας ανδρικός αδένας ο οποίος παράγει υγρό που

εμπλουτίζει την έκκριση των Όρχεων.

Τέλος το Πέος που Περιλαμβάνει και την Ουρήθρα είναι το τμήμα του

Γεννητικού Συστήματος που εισάγει το ανδρικό σπέρμα στο γυναικείο σώμα

με σκοπό να πλησιάσει και να γονιμοποιήσει το Ωάριο.

Σχ. 9 Το Γεννητικό Σύστημα του Άνδρα (Πηγή: WIKIPEDIA)

24

Σχ. 10 Το Γεννητικό Σύστημα του Άνδρα σε τομή (Πηγή: WIKIPEDIA)

25

Παράρτημα