› 2018 › 02 › e0b89be0b8b5e0b... · All page NewhsdksddI_cs[sfZFd_Zb 3 1 2 กับการระงับความรู้สึกเป็นผู้ประเมินภาวะคลื่นไส้อาเจียน

วารสารโรงพยาบาลนครพนมNAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ปท 1 ฉบบท 2 เดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2557Volume 1 No. 2 May – August 2014

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------วตถประสงค เผยแพรความรและนวตกรรมทางการแพทย การพยาบาล และสาธารณสข ไปสผสนใจทง บคลากรสาธารณสขและประชาชนทวไปเจาของ โรงพยาบาลนครพนมบรรณาธการทปรกษา นพ.สมคด สรยเลศ พญ.เฟองรกษ รวมเจรญ รศ.นพ.สมศกด เทยมเกา ภก.ผศ.ดร.แสวง วชระธนกจ ภญ.ผศ.ดร.จนทรทพย กาญจนศลป รศ.ดร.สมจตร แดนศรแกว รศ.ดร.มารสา ไกรฤกษ ดร.อญชล เจตะภย อ.นพ.ศภกานต เตชะพงศธร อ.นพ.ณฐพล สนตระกล นายบารเมษฐ ภราล�า นางศรลกษณ ใจชวง บรรณาธการ นพ.พงศธร วงศสวรรค รองบรรณาธการ พญ.สรธนย คสกลวฒนาผชวยบรรณาธการ นางรามย สตรสวรรณ กองบรรณาธการ พญ.นทยา กองเกยรตกมล นพ.ทศพล นตตะรงค พญ.นทวรรณ หนพยนต นพ.ณรงคศกด ราชภกด ทพ.พชรนทร เรองมงคลเลศ ภก.วชต เหลาวฒนาถาวร นางสาวสดใจ ศรสงค นางสาวอรรจจมา ศรชนม นายพชย ทองธราดล คณะท�างาน นายเวชสทธ เหมะธลน นางสาววรรณภรณ ยนนาน นางสาวเดอนฉาย จ�าปานา นางวไล ฤทธธาดา นางสาวศลปะกร อาจวชย นางพรสวรรค สาหลาก�าหนดออก ราย 4 เดอน เดอนมกราคม-เมษายน, พฤษภาคม-สงหาคม, กนยายน-ธนวาคมสงตนฉบบท นางรามย สตรสวรรณ กลมพฒนาระบบบรการสขภาพ โรงพยาบาลนครพนม 270 ถ.อภบาลบญชา ต.ในเมอง อ.เมอง จ.นครพนม 48000 โทรศพท0-4251-1422 ตอ 1016 โทรสาร 0-4252-1349 E-mail [email protected]พมพท บรษท นครหลงเลนส จ�ากด เลขท 327/9 ถ.เฟองนคร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.นครพนม 48000

สวสดครบหลงจากวารสารโรงพยาบาลนครพนม ฉบบท1 ปท 1 ตพมพและถกแจกจายไปตาม

โรงพยาบาลจงหวดทวประเทศ โรงพยาบาลอ�าเภอและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ�าต�าบลทวทงจงหวด

นครพนม หนวยงานตางๆในโรงพยาบาลนครพนม รวมทงหนวยงานนอกโรงพยาบาลทเกยวของกบระบบ

สาธารณสข มกระแสตอบรบทดยง ท�าใหวารสารโรงพยาบาลนครพนมฉบบนม บคคลทงภายนอกโรงพยาบาล

นครพนม และจงหวดใกลเคยงขอรวมลงพมพเปนจ�านวนหลายบทความ ท�าวารสารฉบบนมความหลากหลาย

ในดานเนอหา และขอคดเหนตางๆจากบคคลภายนอกมากมาย

ท�าใหวารสารโรงพยาบาลนครพนมฉบบนมความนาสนใจ นาตดตามอานทกบทความ

บรรณาธการแถลง

นายแพทยพงศธร วงศสวรรค

บรรณาธการวารสารโรงพยาบาลโรงพยาบาลนครพนม

สารบญOriginal Article การศกษาเปรยบเทยบวธระงบความรสกเทคนค Inhalation Anesthesia ดวย Sevoflurane 1

และ Total Intravenous Anesthesia ดวย Propofol ตอภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตด

กอนเตานมในโรงพยาบาลนครพนม

ปทมวรรณ พงศพศ การพฒนาแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในเดก โรงพยาบาลนครพนม 8

เพญจร แสนสรวงศ การพฒนาบคลากรบรรยากาศองคกรและสมรรถนะหลกของบคลากรสงกดส�านกงาน 18

สาธารณสขจงหวดนครพนม

เบญจรตน พอชมภ ผลของการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมกบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง 26

อภชาต สวรรณโส ผลลพธของคลนกโรคหดอยางงายโรงพยาบาลกดบาก จงหวดสกลนคร 34

วาสนา ลมประเสรฐ การเปรยบเทยบการบรจาคเลอดของโรงพยาบาลหนองคาย ในป พ.ศ.2556 43

อภสามารถ คลองขยน ผลการวดความรวมมอในการใชยาของผปวยโรคไตเรอรงโรงพยาบาลนครพนม 49

วชต เหลาวฒนาถาวร และคณะ เปรยบเทยบประสทธผลของยา Domperidone และยาประสะน�านมในการกระตนการหลงของ 55

น�านมมารดาแรกคลอด

สจรา ขวาแซน ประสทธผลของการจดการความปวดในผปวยกระดกหก ตกอบตเหตและฉกเฉน 65

โรงพยาบาลนครพนม

จนทรจรฐธ เสอทอง................................................................................................................................................................................................................................. Topic review Necrotizing Fascitis 72

นทวรรณ หนพยนต.................................................................................................................................................................................................................................

นานาสาระ อบตเหตจราจรกบผปวยโรคชก 76

สมศกด เทยมเกา, สนนาฏ พรานบญ

สาธารณสข สามคค ท�าคณความดเพอประเทศไทย 84 อรรจจมา ศรชนม

1 ว า ร ส า ร โ ร ง พ ย า บ า ล น ค ร พ น ม

NAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL

Volume 1 No. 2

Original article

การศกษาเปรยบเทยบวธระงบความรสกเทคนค Inhalation Anesthesia

ดวย Sevoflurane และ Total Intravenous Anesthesia ดวย

Propofol ตอภาวะคลนไสอาเจยน หลงการผาตดกอนเตานม

ในโรงพยาบาลนครพนม

..................................................................................................................................................................................................................................

Keywords: postoperative nausea and vomiting, PONV, total intravenous anesthesia, propofol, sevoflurane

Comparison the effect of inhalation anesthesia with sevoflurane

to total intravenous anesthesia with Propofol on postoperative

nausea and vomiting after breast mass surgery in

Nakhonphanom hospital.

ปทมวรรณ พงศพศ พบ.,วว. วสญญ* Pongpit Pattamawan M.D *

*Division of anesthesiology, Nakhonphanom hospital

Abstract

Postoperative nausea and vomiting (PONV) is one of the most frequent complications after

general anesthesia in the patient who underwent breast mass surgery. The optimal strategy to prevent

PONV remains unclear. This study is double-blinded randomized controlled trial to compared PONV

of two anesthesia techniques; inhalation anesthesia with sevoflurane and total intravenous aneathesia

with propofol after breast mass surgery in Nakhonphanom hospital.

Method: Eighty four patients ASA physical status I – II who undergoing elective breast mass

surgery were randomly allocated to receive either inhalation anesthesia with sevoflurane (IA group)

and total intravenous aneathesia with propofol (TIVA group).

Result: Patients in TIVA group had lower incidence of PONV comparison to those in IA group

(26.2% vs 38.1%). The cost of anesthesia was significantly lower in TIVA group than IA group (2,666 ฿

vs 2,072 ฿). Sevoflurane was fixed cost at 450 baht per hour.

Conclusion: Total intravenous anesthesia with propofol reduced the incidence of PONV

compared to inhalation anesthesia with sevoflurane.



Volume 1 No. 2

ภาวะคลนไสอาเจยน เปนภาวะแทรกซอนทพบได

บอยหลงการผาตดและใหระงบความรสก ทงระยะในหอง

พกฟนและในหอผปวย อบตการณโดยเฉลยพบประมาณ

รอยละ20 – 301 และอาจพบสงถงรอยละ 70 ในผปวยท

มความเสยงสง2 ภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตดเปนปจจย

หนงทท�าใหเกดความไมพงพอใจในการผาตดและระงบ

ความรสก3 มการวจยเพอศกษาภาวะคลนไสอาเจยนหลง

การผาตด พบวาปจจยเสยงทส�าคญ คอ เพศหญง ไม

สบบหร มประวตคลนไสอาเจยนหลงการผาตด หรอประวต

โรค motion sickness และมการใชยาระงบปวดกลม

opioid หลงการผาตด4-7 ปจจบนการระงบความรสกดวย

เทคนค Total Intravenous Anesthesia (TIVA) พบวา

นอกจากชวยลดปญหาการตกคางของยาดมสลบชนด

ไอระเหยในหองผาตดแลว ยงชวยลดภาวะคลนไสอาเจยน

หลงการผาตดอกดวย8-11 กลมงานวสญญวทยาโรงพยาบาล

นครพนมซงเปนโรงพยาบาลระดบทตยภม ใหการบรการ

ระงบความรสกโดยเฉลยปละ 6,891 ราย เปนการระงบ

ความรสกแบบทวไป (General anesthesia) เฉลยปละ

4,958 ราย ผลการทบทวนภาวะแทรกซอนจากการระงบ

ความรสกแบบทวไปพบวาการเกดภาวะคลนไสอาเจยนหลง

การผาตดเปนภาวะแทรกซอนหนงในสามอนดบแรก ทท�าให

ผปวยเกดความรสกไมสบาย ท�าใหความพงพอใจตอการได

รบบ รการทาง วสญญน อยลงและพบบ อย ร อยละ

18.4,12.6,9.8,4.2 ภายหลงการผาตดเตานม การผาตดทาง

นรเวช การผาตดบรเวณชองทองและการผาตดหคอจมกตาม

ล�าดบ ทางกลมงานวสญญวทยาตระหนกถงความส�าคญของ

ปญหาดงกลาวจงไดท�าการศกษา เพอวจยเปรยบเทยบ

ประสทธภาพของการระงบความร สกโดยใช เทคนค

inhalation anesthesia และเทคนค total intravenous

anesthesia (TIVA) ตออตราการเกดภาวะคลนไสอาเจยน

หลงการผาตด โดยเฉพาะการผาตดกอนในเตานม

วธการศกษา ผศกษาไดท�าการศกษาแบบ double – blinded

randomized controlled trial ในผปวยจ�านวน 84 ราย

ทเขารบการผาตดกอนในเตานมในโรงพยาบาลนครพนมและ

ไดรบการระงบความรสกทวไป ASA status I - II หลงจาก

ไดรบค�าอธบายเกยวกบวธการศกษาแลว ผ ป วยให

การยนยอมเปนลายลกษณอกษรกอนเขารวมการวจย ผปวย

ทไมถกคดเลอกเขารวมการศกษา ไดแกผปวยทมประวต

motion sickness หรอเคยมประวตคลนไสอาเจยนหลงการ

ผาตด ผปวยทมประวตแพยาทใชในการระงบความรสกผปวย

ทมประวตหรอคาดวาจะมปญหาในการใสทอชวยหายใจยาก

มภาวะอวนดชนมวลกายมากกวา 30 หรอเสยงตอการส�าลก

น�ายอยหรอเศษอาหารเขาปอด ผปวยทมประวตโรคตบ

โรคไตและผปวยทสบบหร ผ ปวยทกรายไดรบการระงบ

ความรสกโดยน�าสลบดวย propofol 1 - 2 มก./กก. ระหวาง

การระงบความรสกใช fentanyl เปนยาระงบปวดจากนนจะ

แบงผปวยออกเปน 2 กลม โดยการสมหยบซองทใสรหส

การศกษาไวคอ

1. กลม IA ซงจะเปนกลมผปวยทใชวธการระงบ

ความรสกดวยเทคนค inhalation with mask ventilation

โดยใช Sevoflurane, nitrous oxide และ oxygen

2. กลม TIVA ซงเปนกลมผปวยทใชวธการระงบ

ความรสกดวยเทคนค total intravenous anesthesia โดย

ใช propofol

ทงนการปรบระดบความเขมขนของยาดมสลบ

ไอระเหย sevoflurane (กลม IA ) ปรมาณ propofol

(กลม TIVA) และปรมาณ fentanyl เปนไปตามดลยพนจ

ของวสญญแพทยทดแลผปวยแตละรายระหวางการผาตด

ผ ป วยจะไดรบการเฝาระวงโดยการวดความดนโลหต

คลนไฟฟาหวใจ ชพจร pulse oximetry หลงเสรจสน

การผาตดผปวยทกรายไดรบยา ondansetron 4 มก. ทาง

หลอดเลอดด�า เพอปองกนภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตด

และไดรบการดแลในหองพกฟนตามมาตรฐานการบรการ

ผปวยในหองพกฟนในการคดคาใชจาย ปรมาณยาดมสลบ

ไอระเหย sevoflurane ทางโรงพยาบาลนครพนมคดเหมา

จาย 450 บาท/ชวโมง และปรมาณ propofol ทใช คดราคา

เปน 110 บาท/12 มล. วสญญพยาบาลทไมมสวนเกยวของ



Volume 1 No. 2

กบการระงบความรสกเปนผประเมนภาวะคลนไสอาเจยน

หลงการผาตด ทงในหองพกฟ นและภายใน 24 ชวโมง

หลงการผาตด โดยแบงระดบภาวะคลนไสอาเจยนหลง

การผาตดออกเปน ดงน

ภาวะคลนไส N (no) = ไมคลนไส

Y (yes) = มคลนไส

ภาวะอาเจยน N (no) = ไมอาเจยน

M (mild) = มอาเจยน 1-2 ครง

โดยไมตองใชยารกษา

S (severe) = มการอาเจยน ≥ 3 ครง

หรอตองใชยารกษา และถอวาหากผปวยมภาวะคลนไส และ

มการอาเจยน ≥ 3 หรอตองใชยาในการรกษา มความส�าคญ

ทางคลนกการวเคราะหทางสถต

ค�านวณขนาดกล มตวอยางโดยใชอบตการณ

การเกดภาวะคลนไสอาเจยน หลงการผาตดในกลมผปวยทม

ความเสยงสง (รอยละ 60) และอบตการณในผปวยทไดรบ

การระงบความรสกแบบ total intravenous anesthesia

(รอยละ 30) โดยมอ�านาจการทดสอบรอยละ 80 (beta =

0.2) และยอมรบคา alpha= 0.05 คดเปนผปวย 42 คนตอ

กลมขอมลทเปนตวแปรตอเนอง ไดแก อาย น�าหนกดชนมวล

กาย (BMI) ระยะเวลาทท�าการผาตด ระยะเวลาของการระงบ

ความรสก ปรมาณ fentanyl ทใชระดบของความพงพอใจ

หลงการระงบความรสกโดยใช ระดบคะแนน 0 - 10 รวม

ทงคาใชจายในการระงบความรสกทงหมด แสดงเปนคาเฉลย

และทดสอบความแตกตาง ของขอมลด วย Wilcox-

on-Mann-Whitney test ส�าหรบขอมลทมการกระจายตว

ไม ปกต หรอใช student t test ส�าหรบข อมลทม

การกระจายตวเปนปกตใช Fisher’s exact test หรอ

Chi-square test เพอทดสอบความแตกตางของอตราการ

เกดภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตด โดยถอวามนยส�าคญ

ทางสถต เมอ P <0.05

ผลการศกษา ผปวยทเขารบการศกษาทงหมด 84 คน แบงเปน

กลมละ 42 คน ในแตละกลมมอาย ดชนมวลกายระยะเวลา

การผาตด ระยะเวลาการระงบความรสก ปรมาณ fentanyl

ทใชและความพงพอใจในการบรการวสญญโดยเฉลยไมพบ

ความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต แตพบวา กลม IA

มคาบรการโดยเฉลยสงกวากลม TIVA อยางมนยส�าคญทาง

สถต P=0.037 ดงตารางท 1 (Table 1)

Table 1 Demographic and operative data

IA (N = 42) TIVA (N = 42) P value

Age (yrs) 37.43 39.45 0.903

BMI (kg/m2) 21.37 21.13 0.747

Anesthetic time (min) 51.67 54.64 0.388

Operative time (min) 44.10 46.36 0.466

Satisfaction (0 - 10) 7.86 ± 0.814 8.00 ± 0.826 0.780

Fentanyl (microgram) 67.26 71.43 0.491

Cost (baht) 2,699.76 2,067.62 0.037*



Volume 1 No. 2

ภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตด พบวากลม TIVA เกดนอยกวาทงในหองพกฟนและภายใน 24 ชวโมงหลง

การผาตด แตไมมนยส�าคญทางสถต ดงตารางท 2 (Table 2)

IA (N = 42) TIVA (N = 42) P value

PONV - Recovery room

- Ward3 (7.14%)14 (33.66%)

011 (26.19%)

0.2410.634

Total* 16 (38.10%) 11 (26.19%) 0.350

Table 2 Incidence of PONV at recovery room and ward

* มผปวย 1 รายเกด PONV ทงภายในหองพกฟน และหอผปวย

จ�านวนผปวยแยกตาม ASA status และชนดของการระงบความรสก ดงภาพท 1



Volume 1 No. 2

การวจารณ ภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตด เปนภาวะ

แทรกซอน ซงพบไดบอยและมความส�าคญทางคลนก

อบตการณโดยเฉลยพบประมาณรอยละ 20 - 301 และอาจ

พบสงถงรอยละ 70 ในผปวยทมภาวะเสยงสง2 การศกษาน

พบอบตการณรอยละ 38.1 ในผปวยทไดรบการระงบความ

รสกดวยเทคนค inhalation anesthesia ดวยยาดมสลบ

ไอระเหย sevoflurane และรอยละ 26.2 ในผปวยทไดรบ

การระงบความรสกแบบTIVA ดวย propofol และ fentanyl

ผปวยทง 2 กลมไดรบการประเมนความเสยงตอการเกดภาวะ

คลนไสอาเจยนหลงการผาตด โดย Apfel score แลวพบวา

ม 3 ปจจยเสยงเทากนคอ เพศหญง ไมไดสบบหร และหลง

ผาตดใชยาแกปวดกลม opioid โดยไมไดศกษาในผปวยทเคย

เกด PONV หรอมประวต motion sickness รวมดวย กลม

ผปวยทมความเสยงสง 3 ปจจยมรายงานพบอบตการณภาวะ

PONV ไดประมาณรอยละ 60 และหากมการใชยาเพอปองกน

ภาวะ PONV อาจลดไดประมาณรอยละ 30 ผลการศกษาน

พบอตราการเกดภาวะ PONV ในกลม TIVA ดวย propofol

และ fentanyl คอรอยละ 26.2 ต�ากวากล มทระงบ

ความรสกดวย sevoflurane และ nitrous oxide ทพบ

รอยละ 38.1 ถงแมวา ในกลม TIVA จะมปรมาณการใช

fentanyl สงกวากลม sevoflurane กตาม ซงสอดคลองกบ

การศกษาของ Visser K และคณะ12 ทพบวา propofol-TI-

VA ชวยลดภาวะ PONV อยางมนยส�าคญทางสถตใน 24

ชวโมงแรกหลงการผาตด การระงบความรสกดวยเทคนค

TIVA นอกจากชวยลดภาวะคลนไสอาเจยนหลงการผาตด

แล วพบว ายงช วยลดระดบของ proinflammatory

cytokines (TNF-alpha IL - 6)13 ซงจะชวยลดการ

ตอบสนองตอการอกเสบไดดกวา เมอเทยบกบการระงบ

ความรสกดวยเทคนค inhalation หากเปรยบเทยบชนดของ

opioid ทใชในเทคนคTIVA แลว พบวาการใช remifentanyl

- propofol จะมอบตการณของ PONV ต�ากวาการใช

fentanyl -propofol7-9, 14 ส�าหรบการศกษาน เลอกใช

fentanyl เพราะ เปน opioid กลม short acting ตวเดยว

ทมใชในโรงพยาบาลนครพนม เมอพจารณาคาใชจายโดยรวม

จากการระงบความรสกพบวากลม TIVA มคาใชจายในการ

บรการระงบความรสกต�ากวากลม sevoflurane ซงแตกตาง

จากการศกษากอนหนานของ Visser K และคณะ11 รวมทง

Ozkose Z และคณะ15 ทสรปวาคาใชจายของ TIVA สงกวา

inhalation ปจจยทท�าใหเกดความแตกตาง อาจเปนเพราะ

ราคาของ propofol ซงถกลงเนองจาก มการแขงขนทางการ

ตลาดคอนขางสงในปจจบน จงสงผลใหคาใชจายในกลม TIVA

ซงใช propofol เปนหลก มคาบรการการระงบความรสก

ต�าลงกวาการศกษาอนๆ ซงท�าในชวงแรกๆ ดวยการพจารณา

เลอกใชยาเพอปองกนภาวะPONV พบวาไมมความแตกตาง

กนระหวางการใช dexamethasone, droperidol และ

ondansetron16,17 และยงมการศกษาของ Wang TF และ

คณะ18 พบวาการใหยา haloperidol 1 มก. ทางหลอดเลอด

ด�า มประสทธภาพไมแตกตางจากการให ondansetron 4

มก. ทางหลอดเลอดด�า จากการศกษานพบวาการลดลงของ

ภาวะ PONV ในหองพกฟนอาจเกดจากการใช propofol

เปนยาน�าสลบ และไดรบการปองกนโดยการใชยาondanse-

tron 4 มก. ทางหลอดเลอดด�ากอนเสรจสนการผาตดในผ

ปวยทงสองกลม เนองจากผปวยทงสองกลมมความเสยงเทา

กน ขอจ�ากดของการศกษานประการแรกคอ กลมผปวยท

ศกษามปจจยเสยงตอการเกดภาวะคลนไสอาเจยนหลงการ

ผาตดเพยง 3 ปจจย คอ เพศหญงเปนผทไมสบบหร และ

หลงการผาตดใชยากลม opioid ส�าหรบการระงบปวด ซง

ไมไดศกษาในผปวยทมความเสยงสงมากคอมภาวะ motion

sickness และผทมประวตมภาวะคลนไสอาเจยนหลงการ

ผาตดรวมดวยเนองจาก ตองการควบคมปจจยเสยงใหเทากน

ในผปวยทงสองกลม ขอจ�ากดประการทสองคอ การคดคาใช

จายอตราคาบรการในกลม SEVO เปนลกษณะเหมารวมไม

ไดพจารณา รอยละของความเขมขนของยาดมสลบชนดไอ

ระเหยทใชจรงๆ รวมทงปรมาณของ nitrous oxide ทใช

รวมดวย ภาวะ PONV เปนภาวะแทรกซอนทส�าคญของการ

ผาตดและระงบความรสก การประเมนปจจยเสยงตอการเกด

PONV เปนสงส�าคญซงการใช Apfel score เปนวธการ

ประเมนความเสยงตอการเกดภาวะ PONV ทงายและท�าได

เรว ในกรณทผปวยมหลายปจจยเสยงควรใชหลายวธรวมกน

เพอปองกนและลดภาวะ PONV



Volume 1 No. 2

8. Raftery S, Sherry E. Total intravenous

anesthesia with propofol and alfentanyl

protects against postoperative nausea and

vomiting. Can J Anesth. 1992; 39(1): 37-40.

9. Juckenhofel S, Fcisel C, Schmitt HJ, Biedler A.

TIVA with propofol-remifentanil or balanced

anesthesia with sevoflurane-fentanyl in

laparoscopic operations, hemodynamics,

awakening and adverse effects. Anaesthesist.

1999; 48(11): 807-12.

10. Dershwitz M, Michalouski P, Chang Y, Rosow

CE, Conly LA. Postoperative nausea and vom-

iting after total intravenous anesthesia with

propofol and remifentanil or alfentanil : How

important is the opioids ?. JClin Anesth. 2002;

14 : 275-8.

11. Paech MJ, Lee BH, Evans SF. The effect of

anaesthetic technique on postoperative nausea

and vomiting after day-case gynecological

laparoscopy. Anaesth Intensive Care. 2002;

30(2): 153-9.

12. Visser K, Hassink EA, Bonsel GJ, Moen J, Kalkman

CJ. Randomized controlled trial of total

intravenous anesthesia with propofol versus

inhalation anesthesia with isoflurane- nitrous

oxide: postoperative nausea and vomiting and

economic analysis. Anesthesiology. 2001;

95(3):616-26.

13. Ke JJ, Zhan J, fens XB, Wu Y, Rao Y, Wang YL.

A comparison of the effect of total intravenous

anesthesia with propofol and remifentanil and

inhalation anaesthesia with isoflurane on the

release of pro-and anti-inflammatory cytokines

in patients undergoing open cholecystectomy.

Anaesth Intensive care. 2008; 36(1): 74-8.

สรป การระงบความร สกดวยเทคนค TIVA โดยใช

propofol และ fentanyl มแนวโนมชวยลดภาวะคลนไส

อาเจยนหลงการผาตด เมอเทยบกบเทคนค inhalation

anesthesia โดยใช sevoflurane และfentanyl ในการ

ผาตดกอนเตานม

บรรณานกรม1. Cohen MM, Duncan PG, De Boer DP, TweedWA.

The postoperative interview : assessing risk

factors for nausea and vomiting. Anesth

Analg.1994; 78(1): 7-16.

2. Apfel CC, Laasa E, Koivusanta M, Greim CA,

Rocwer N. A simplified risk score for predicting

postoperative nausea and vomiting: conclusion

from cross-validations between two centers.

Anesthesiology. 1999; 91(3): 693-70.

3. Myles PS, Williams DL, Hendrata M. Anderson

H, Weeks AM. Patients satisfaction after

anesthesia and surgery : results of prospective

survey of 10,811 patients. Br J Anesth. 2000;

84(1): 6-11.

4. Habib AS, Gan TJ. Evidence-based management

of postoperative nausea and vomiting: a review.

Can J Anesth. 2004; 51(4): 326-41.

5. Gan TJ. Risk factors for postoperative nausea

and vomiting. Anesth Analg. 2006; 102(6):

1884-98.

6. Apfel CC ,Kranke P, Piper S, Rusch D ,Kerger

H, Steinfath M, et al. Nausea and vomiting in

the Postoperat ive phase. Expert and

evidence-based recommendat ions for

prophylaxis and therapy. Anaesthesist. 2007;

56(11): 1170-80.

7. Apfel CC, Rocwer N. Postoperative nausea and

vomiting. Anaesthesist. 2004; 53(4): 377-89.



Volume 1 No. 2

14. Rama-Maceiras P, Ferreisa TA, Molins N,

Sanduende Y, Bautista AP, Rey T. Less

postoperative nausea and vomiting after

propofol+remifentanil versus propofol+fentanyl

anaesthesia during plastic surgery. Acta

Anaesthesiol Scand. 2005; 49(3): 305-11.

15. Ozkose Z, Ercan B, Unal Y, Yasdim S, Kaymaz

M, Dogulu F, et al. Inhalation versus total

intravenous anesthesia for lumbar disc

herniation ;comparison of hemodynamic effect,

recovery characteristics, and cost. J Neurosurg

Anesthesiol. 2001; 13(4): 296-302.

16. White H, Black RJ, Jones M, Mar Fan GC.

Randomized comparison of two anti-emetic-

strategics in high-risk patients undergoing

daycase gynecological surgery. Br J Anaesth.

2007;98(3): 616-26.

17. Gupta A. Evidence- based medicine in day

surgery. Curr Opin Anaesthesiol. 2007; 20(6):

520-5.

18. Wang TF, Liu YH, Chu CC, Shich JP, Tzeng JI,

Wang JJ. Low-dose haloperidol prevents post

operat ive nausea and vomit ing af ter

ambulatory laparoscopic surgery. Acta

Anaesthesiol Scand.2008; 52(2): 280-4.



Volume 1 No. 2

Original article

การพฒนาแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในเดก

โรงพยาบาลนครพนมเพญจร แสนสรวงศ พยม.** Penjuree seansuriwong, Master of Science in Nursing

ทมน�าทางคลนก กมารเวชกรรม *** PCT of Pediatric Nakhonphanom hospital

บทคดยอ เปนการศกษาเชงปฏบตการ (Action research) มวตถประสงคเพอศกษาการใชแนวทางการดแลผปวย ไขเลอดออกในเดกของโรงพยาบาลนครพนม หลงการพฒนาระเบยบปฏบตในแตละหนวยงานและแตละสหสาขาวชาชพ ทเกยวของ เพอน�าผลการศกษาไปใชในการวางแนวทางพฒนาทกษะของบคลากรทางการพยาบาลในการดแลผปวย ไขเลอดออกเดกตอไป ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ สหสาขาวชาชพทใหการดแลผปวยเดกไขเลอดออกทเขารบการรกษาในหอผปวยเดก 1 โรงพยาบาลนครพนม ระหวางเดอนมถนายน พ.ศ.2555 ถง เดอนสงหาคม พ.ศ.2555 จ�านวน 20 คน โดยใชแบบประเมนการปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในเดก วเคราะหขอมลทวไปโดยใชสถตรอยละ ผลการศกษาพบวาแตละสหสาขาวชาชพทเกยวของมการปฏบตงานดงน 1. แพทยทตรวจผปวยแรกรบรอยละ 60 เปนแพทยทมประสบการณในการท�างานอยท 1 – 3 ป ผปวยไดรบการตรวจรกษาทหองอบตเหตฉกเฉนมากทสด ศกษาการปฏบตตาม CPG ไขเลอดออก พบวา ชวยในการตรวจจบ (detect) ผปวยไดทนการถงรอยละ 93 2. เมอพจารณาการใหสารน�าทใหผปวยโดยแพทยทประเมนแรกรบ เทยบกบแนวทางปฏบตแลวพบวา ผปวย สวนใหญไดรบสารน�าเหมาะสมคดเปนรอยละ 78 ซงเปนผปวยทไดรบการตรวจจากหองฉกเฉน พบผปวยทมความไม เหมาะสมของการใหสารน�าเปนผปวยทไดรบการตรวจจากแพทยเฉพาะทางสาขาอนๆ โดยไมไดรบค�าปรกษาจากกมารแพทย คดเปนรอยละ 22 ของผปวย 3. การประเมนการรกษาทผปวยไดรบทหองฉกเฉน พบวาการปฏบตงานของพยาบาลหองตรวจอบตเหตฉกเฉน ยงคงมปญหาในการปฏบตตามแผนการรกษาของแพทยในเรองการใหสารน�า ผปวยรอยละ 28 ไดรบสารน�านอยกวาทควรจะเปน (IV less) หรอไดรบสารน�าเกนจากแผนการรกษาของแพทย (IV load) และพบปญหาในการบนทกสญญาณชพของผปวย มการบนทกไมเหมาะสมกบระยะของโรคคดเปนรอยละ 28 และพบวาผปวยรอยละ 7 ยงคงมอาการไมคงทขณะยายเขามายงหอผปวย 4. พยาบาล OPD นอกเวลาราชการ สวนใหญไมปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในการคดกรอง และพบปญหาในการบนทกอาการเปลยนแปลงไมถกตองทกรายคดเปนรอยละ 100 5. พยาบาลประจ�าหอผปวย มการปฏบตตาม CPG และ CNPG โรคไขเลอดออกในผปวยทมอาการชอก เฝาระวงสญญาณชพ ทก 15 – 30 นาท คดเปนรอยละ 95 ทปฏบตไมถกตอง และการรายงานเพอควบคมการระบาดของโรคผปวยไขเลอดออกภายใน 24 ชม. พบวามการรายงานลาชาคดเปนรอยละ 2 เนองจากความเขาใจคลาดเคลอนในการรบรายงาน 6. เจาหนาทเทคนคการแพทย สวนใหญมการตรวจและรายงานผลตรวจทางหองปฏบตการอยางรวดเรว แตยงพบมผปวยรอยละ 11 ทผลการตรวจ CBC ใชเวลามากถง 3 ชม. 45 นาท ในการรายงานคาวกฤตตามแนวทางทก�าหนดไว ยงพบวาไมมการรายงานในผปวยรอยละ 5 7. เภสชกร มการเตรยมเวชภณฑ สารน�าทกประเภท ผงเกลอแร ครบ รอยละ 100

..................................................................................................................................................................................................................................

ค�ำส�ำคญ : ไขเลอดออก แนวทำงกำรดแลผปวยไขเลอดออก สหสำขำวชำชพ



Volume 1 No. 2

................................................................................................................................................................................................. Keywords: Dengue hemorrhagic fever, Clinical practice guidelines to Dengue hemorrhagic fever in children,

Multi-disciplinary teamwork

Abstract

This study was an action research. The purpose of this study was assessed the clinical practice

of health care providers for caring children who were Dengue Hemorrhagic Fever (DHF) in Nakhon

Phanom hospital. This assessing was compared with the clinical practice guideline (CPG) for caring DHF

in Children that developed from multidisciplinary teamwork in hospital. The results of this study will

guide the method to improve the CPG for caring children of DHF in the future. The samples were

multidisciplinary teamwork in hospital who care to be DHF and admitted in Pediatric ward since June

- August 2012. Collecting data used evaluating form of CPG for caring DHF in Children. This study

applied percentage for analysis data.

The results of this study

1. CPG for caring DHF in children could improve early detection 93%. Most of DHF in children

treated at Emergency unit. 60% of physicians who early examination and treatment were physician

intern.

2. Children who were DHF received appropriate intravascular fluid (IV) 78% in early period at

Emergency unit. 22% of patient received inappropriate IV because treatment ordered from other spe-

cialist physicians that losses of consulting pediatrician.

3. Nurses at Emergency unit had a problem about the management of IV for DHF in children

28% that consist of unenough IV, or IV load. In addition, the recording of vital signs was not congruence

with the stage of disease 28%. Besides, 7% of patient had an unstable of sign and symptoms when

patient refer from Emergency unit to Pediatric ward.

4. Nurses at extending OPD were screen which not followed the CPG for DHF in children. In

addition, the recording of progression in signs and symptoms were incorrect 100%.

5. Nurses at Pediatric ward were followed completely of the CPG and CNPG for DHF in children

95% in the period of shock. However, the notifying for Office of Disease Prevention and control in 24

hrs was delayed 2% because misunderstanding of the communication.

6. Most of medical laboratory technician were reported the results of the laboratory on time.

It was only 11% that reported CBC slowly around 3 hrs and 45 minutes. Furthermore, the critical

value of CBC was not reported 5%.

7. Pharmacists were completely prepared medical supplies, many kinds of IV, and ORS 100%.



Volume 1 No. 2

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา ไขเลอดออก เปนปญหาทางสาธารณสขทส�าคญ

ของประเทศไทย โรคนไดแพรกระจายไปในทกพนทและอตรา

ปวยมแนวโนมสงขนอยางมาก ในแตละปจะมผ ป วย

ไขเลอดออกเสยชวตดวยโรคไขเลอดออกโดยเฉพาะในเดกถอ

เปนปญหาสาธารณสขทส�าคญระดบประเทศและมแนวโนม

ทไขเลอดออกจะระบาดหนกมากขนโดยเฉพาะอยางยง

ประเทศในแถบเอเชยซงการระบาดตงแตตนป 2550 มสถต

ผปวยและเสยชวตมากขนเรอยๆเนองจากสภาพอากาศของ

เอเชยเหมาะสมตอการแพรพนธของยงลาย โรคไขเลอดออก

มผปวยทตองเขาโรงพยาบาลเฉลยปละ 50,000 – 100,000

ราย โรคนมลกษณะแปลกทวาหากมการระบาดของโรคในป

น โดยสวนใหญในปตอๆ ไปการระบาดอาจลดลงบาง

หลงจากนนสถตกจะเพมขนไปอก โดยเปรยบเทยบวาหาก

สถตผปวยไตระดบไปถง 100,000 ราย/ป ในปน (2557)

แสดงถงสภาพอากาศรอนเรวกวาทกปทผานมา สงทนาหวง

คอ โรคไขเลอดออกซงมสาเหตจากยงลายเปนปญหาของ

“โลกรอน” ทซบซอนเกยวของกบปจจยหลายอยางตงแต

ความชน ฝนตกการเจรญเตบโตและพฤตกรรมของยง

โรงพยาบาลนครพนมเปนโรงพยาบาลทวไป ขนาด

345 เตยง ใหบรการผปวยในเขตจงหวดนครพนม และ

ใกลเคยงโดยเฉพาะประเทศเพอนบานคอสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว หอผปวยเดก 1 เปนหนวยงาน

ทใหบรการผปวยเดกอายตงแต 1 เดอนจนถงอาย 14 ปเตม

ในดานอายรกรรม ไขเลอดออกเปนอกโรคหนงทพบและม

ผ ปวยเขารบการรกษา โดยเฉพาะในชวงพฤษภาคมถง

กรกฎาคม แตปจจบนตลอดระยะเวลา 3 ปยอนหลง เรา

พบวามผปวยไขเลอดออกเขารบการรกษาในหอผปวยเดก 1

ทกเดอน เดอนละประมาณ 8 - 10 ราย การระบาดของ

โรคไขเลอดออกเดมจะพบมากในฤดฝน โดยมรอบการระบาด

ทก 2 ป แตเนองจากอณหภมของโลกทสงขนจากภาวะโลก

รอนท�าใหรอบการระบาดของโรคนเกดเรวขน สถตหอผปวย

เดก 1 ในป พบวาตงแต เดอนมนาคม 2553 เปนตนมาม

ผปวยไขเลอดออกเดอนละประมาณ 15 – 20 ราย และ

ตลอดป 2553 มผปวยไขเลอดออกทงสน 242 ราย ในป

พ.ศ.2554 มจ�านวนผปวยไขเลอดออกทงสน 56 ราย และ

ในป พ.ศ.2555 มจ�านวนผปวย 32 ราย การตดเชอไขเดงก

หรอไขเลอดออก มอาการและอาการแสดงทแตกตางกน

ความรนแรงกจะแตกตางกน ขนกบการเปลยนแปลงของ

ระบบไหลเวยนจากการรวซมของ พลาสมา ประเดน

ความส�าคญในการดแลผปวยไขเลอดออกคอการดแลผปวย

ใหเหมาะสมกบระยะของโรค ผปวยทมภาวะซอคไดรบ

การรกษาอยางปลอดภย รวมทงการปองกนภาวะน�าเกน แต

จากการปฏบตงานเรายงมผปวยทมภาวะชอค ม Prolonged

shock และภาวะน�าเกนเกดขน รวมไปถงความลาชาใน

การควบคมการระบาดของโรค ดงนนในการดแลผปวยโรค

ไข เลอดออกจงต องอาศยการท�างานรวมกนกบหลาย

หนวยงาน เพอใหการดแลผปวยมประสทธภาพ หากความร

ของทมดแลไมเหมาะสม ศกยภาพของผดแลไมเพยงพอยอม

สงผลกระทบตอการดแลผปวย กลมงาน PCT กมารเวชกรรม

มแนวทางการรกษาผ ปวยไขเลอดออกในเดก (Clinical

practice guideline : CPG) แนวทางการพยาบาลผปวย

ไขเลอดออก (Clinical nursing practice guideline :

CNPG) ทไดเผยแพรใหแตละหนวยงานน�าไปใช แตปจจบน

น เราพบวาการดแลผ ปวยไขเลอดออกยงเปนปญหาใน

ทกหนวยงานทเกยวของการปฏบตการพยาบาลไมเปนไปตาม

แนวทางทมการทบทวนและตกลงกนไว อาจดวยหลายสาเหต

ไมวาจะเปนความชดเจนของแนวทางการดแล ทงแพทย

พยาบาล เจาหนาทวทยาศาสตรการแพทย เภสชกร หรอ

สหสาขาวชาชพอนๆ ทมสวนในการดแลผปวยกลมนซงสงผล

ใหการดแลผปวยไขเลอดออกอาจเกดปญหา เกดภาวะ

แทรกซอนไดมากขน ทงนยงรวมถงแนวทางการรายงาน

การเฝาระวง การปองกนและควบคมโรคดวย ดงนนในฐานะ

ทผ จดท�าเปนพยาบาลประจ�าหอผปวยเดก 1 ไดเลงเหน

ความส�าคญของการดแลผปวยไขเลอดออกในเดก ซงเชอวา

ถาการด�าเนนงานตางๆเปนไปตามขนตอนและแนวทางท

วางไวเชอวาจะสงผลดตอการหายของโรคและปองกนการเกด

ภาวะแทรกซอนทรนแรงได อกทงยงชวยใหการดแลผปวย

ไขเลอดออกในเดก เปนไปตามมาตรฐานวชาชพและสงผลตอ

สขภาพทดขนของผปวย



Volume 1 No. 2

วตถประสงคการศกษา 1. เพอศกษาการใชแนวทางปฏบต เรอง การดแล

ผปวยไขเลอดออกในเดกของสหสาขาวชาชพในโรงพยาบาล

นครพนม

2. เพอศกษาการดแลผปวยภายหลงการพฒนา

ระเบยบปฏบตในแตละหนวยงานและสหสาขาวชาชพ

ทเกยวของ

3. เพอพฒนาทกษะของบคลากรทางการพยาบาล

ในการดแล เฝาระวงและปองกนภาวะแทรกซอนในผปวย

ไขเลอดออก

ขอบเขตการศกษา การดแลการรกษาผปวยไขเลอดออกในเดกทเขารบ

การรกษาในหอผปวยเดก 1 โรงพยาบาลนครพนมโดยด�าเนน

การศกษาตงแตแรกรบจากหนวยงานผปวยนอก หอผปวย

อบตเหตฉกเฉน และหนวยงานทเกยวของ เกบรวบรวมขอมล

เปนระยะเวลา 3 เดอนระหวางเดอนมถนายน - สงหาคม

2555

ค�าจ�ากดความ 1. ผปวยเดกไขเลอดออก หมายถง ผปวยเดกทเขา

รบการรกษาในหอผปวยเดก 1 โรงพยาบาลนครพนม ทได

รบการวนจฉย จากแพทยผท�าการตรวจรกษาแลววาเปนโรค

ไขเลอดออกซงรวมทงไขเลอดออกเดงก (Dengue fever)

ไขเลอดออก (Dengue hemorrhagic fever) และ

ไขเลอดออกทมภาวะซอค (Dengue shock syndrome)

2. การดแลแบบสหสาขาวชาชพ (Multidiscipli-

nary teamwork) หมายถงการดแลทางดานสขภาพทแตละ

วชาชพอาจท�าไดไมครอบคลมตองใชความสามารถของ

วชาชพอนๆเสรมในการดแลผปวยดวย เพอใหมการดแลแบบ

ผสมผสาน (comprehensive care) และองครวม (holistic

care)

3. แนวทางการดแลผ ปวยไขเลอดออกในเดก

หมายถง บทบาทการดแลผปวยไขเลอดออกในแตละสหสาขา

วชาชพตาม CPG และ CNPG ไขเลอดออก

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. น�าปญหาทไดจากการปฏบตตามแนวทางการ

ดแลผปวยไขเลอดออกในเดก ในทกบทบาทของสหสาขา

วชาชพ มาวางแผนจดการหาแนวทางการดแลผปวยไขเลอด

ออกในเดกทเหมาะสมและปรบปรงระบบการดแลผปวยโรค

ไขเลอดออกใหมประสทธภาพมากยงขน

2. น�าแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในเดกไป

ใชในการดแลผปวยเดกไขเลอดออกในหนวยงานอน เชน โรง

พยาบาลชมชน เปนตน

วธด�าเนนการวจย การศกษาครงน เป นการศกษาเชงปฏบตการ

(Action research) เพอศกษาการใชแนวทางปฏบตการดแล

ผปวยไขเลอดออกในเดกของโรงพยาบาลนครพนม ใน

สหสาขาวชาชพทเกยวของ

กลมตวอยาง ทใชในการศกษาครงนคอสหสาขา

วชาชพทใหการดแลผปวยเดกไขเลอดออกทเขารบการรกษา

ในหอผปวยเดก 1 โรงพยาบาลนครพนม ระหวางเดอน

มถนายน – สงหาคม 2555

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาประกอบดวย 2 สวนคอ

เครองมอในการเกบขอมล และเครองมอในการด�าเนนการ

ศกษา

1.1 เครองมอในการเกบขอมล ประกอบดวย

1.1.1 ขอมลทวไป ไดแก HN AN หองตรวจ

การวนจฉย ทอยอาศย

1.1.2 แบบประเมนการปฏบตงานตามแนวทาง

การดแลผปวยไขเลอดออกในเดก

1.2 เครองมอในการด�าเนนงาน

ในการศกษาครงนผศกษาไดพฒนาแนวทางการ

ดแลผปวยไขเลอดออกในเดก ตาม CPG ทมอย โดยม

ความมงหวงเพอปรบปรงบทบาทและแผนการด�าเนนงานให

ชดเจนขนในแตละสหสาขาวชาชพ



Volume 1 No. 2

การหาคณภาพเครองมอ 1) การหาความตรงตามเนอหา (Content Valid-

ity) ผศกษาน�าแบบประเมนการปฏบตตามแนวทางการดแล

ผปวยไขเลอดออกในเดกทสรางขนไปตรวจสอบความตรงตาม

เนอหาโดยผทรงคณวฒ

จ�านวน 5 ทานดงน

กมารแพทย จ�านวน 1 ทาน

อาจารยพยาบาลดานการพยาบาลเดก

จ�านวน 1 ทาน

พยาบาลวชาชพช�านาญการ จ�านวน 2 ทาน

พยาบาลวชาชพช�านาญการ ผปฏบตการพยาบาล

ขนสง(APN) จ�านวน 1 ทาน

ขนตอนการประเมน 1. ประเมนวธการปฏบตตามแนวทางการพฒนา

การดแลผปวยไขเลอดออกในเดกในแตละหนวยงาน และ

สหสาขาวชาชพทเกยวของโดยมการประเมนยอนกลบ

2. วเคราะหขอมลทวไป โดยใชสถตรอยละ

ผลการศกษา ผปวยเดกไขเลอดออก สวนใหญตรวจรกษาท ER

ถงรอยละ 55 การวนจฉยโรคเปนไขเลอดออก (DHF)

มากทสดถงรอยละ 65 เปนไขเลอดออกเดงกรอยละ 35

ผปวยสวนใหญอาศยอยนอกเขตอ�าเภอเมองมากถงรอยละ

80 ในการตรวจรกษาเปนแพทยใชทนปท 1 ถงรอยละ 60

ซงมประสบการณในการท�างานอยระหวาง1-3 ป ตามตาราง

ท 1

ขอมล จ�านวน (ราย) รอยละ

1.หองตรวจ

- ER

- OPD กมารเวชกรรม

- OPD นอกเวลาราชการ

11

6

3

55

30

15

2. การวนจฉยโรค

- DF

- DHF

7

13

35

65

3. ทอยอาศย

- เขตอ�าเภอเมอง

- นอกเขตอ�าเภอเมอง

- ตางชาต

2

16

2

10

80

10

4. แพทยตรวจรกษา

- แพทยใชทนป 1

- แพทยใชทนป 2

- แพทยเฉพาะทางสาขาอนนอกจากกมารแพทย

- กมารแพทย

12

0

2

6

60

0

10

30

5. ประสบการณการท�างาน

- 1 - 3 ป

- 3 – 5 ป

- 5 - 10 ป

- > 10 ป

12

0

0

8

60

0

0

40

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของผปวย การวนจฉย ทอยอาศย แพทยผตรวจรกษา ประสบการณของแพทยผตรวจรกษา



Volume 1 No. 2

จากตารางท 2 จะเหนวาผปวยสวนใหญไดรบการตรวจรกษาจากตกอบตเหตฉกเฉนมากทสด และแพทยทท�า

การตรวจเปนแพทยใชทนปท1 ผปวยสวนใหญไดรบสารน�าเหมาะสมคดเปนรอยละ 78 และเมอผปวยมอาการไมคงท ไดม

การรายงานกมารแพทยรบทราบคดเปนรอยละ 86 สวนกมารแพทยทท�าการตรวจรกษามการปฏบตถกตองตามแนวทาง

ปฏบตครบ รอยละ 100 พยาบาลหองตรวจอบตเหตฉกเฉน ยงคงมปญหาในการปฏบตตามแผนการรกษาของแพทยในเรอง

การใหสารน�า ผปวยรอยละ 28 ไดรบสารน�านอยกวาทควรจะเปน (IV less) หรอไดรบสารน�าเกนจากแผนการรกษาของ

แพทย (IV load) และพบปญหาในการบนทกสญญาณชพของผปวย มการบนทกไมเหมาะสมกบระยะของโรคคดเปน

รอยละ 28 และพบวาผปวยรอยละ 7 ยงคงมอาการไมคงทขณะยายเขามายงหอผปวยพยาบาลหองตรวจกมารเวชกรรมและ

หองตรวจนอกเวลา ในการตรวจจบอาการเปลยนแปลงของผปวยใหทนการณพบวารอยละ 33.33 ปฏบตไมถกตอง

ตารางท 2 จ�านวนครงและรอยละของการปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในเดก

ผปฏบต กจกรรม/การปฏบตปฏบตถกตอง

(รอยละ)

ปฏบตไมถกตอง

(รอยละ)

1. แพทย ER/แพทย OPD

นอกเวลา (n=14)

สารน�าทใหผปวยเหมาะสมกบระยะและการด�าเนน

โรค

11 (78) 3 (22)

รายงานกมารแพทยเมอพบผปวยมอาการไมคงทและ

รบสงตอจากโรงพยาบาลชมชน

12 (86) 2 (14)

สามารถตรวจจบ (detect) ผปวยไดทนการณและ

การใหการรกษาอยางทนทวงทจะชวยใหผปวยผาน

พนภาวะชอค

13 (93) 1 (7)

2. แพทย OPD

กมารเวชกรรม (n=6)

แผนการรกษาสารน�าทใหผปวยเหมาะสมกบระยะ

และการด�าเนนโรค

6 (100) 0 (0)

3. พยาบาลER

(n=11)

ปฏบตตามแผนการรกษาของแพทย อยางเครงครด

ผปวยไดรบสารน�าอยางเพยงพอ

7 (71.42) 4 (28.57)

บนทกสญญาณชพ ในผปวยทมอาการไมคงท และ

บนทกในแบบบนทกผปวยไขเลอดออก

7 (71.42) 4 (28.57)

เฝาระวงผปวยทมภาวะชอค และมสญญาณชพ

เปลยนแปลง จนคงท กอนยายเขาหอผปวย

10 (92.87) 1 (7.14)

ประสานพยาบาลประจ�าหอผปวยรบทราบ 11 (100) -

4. พยาบาลOPD

กมารเวชกรรม/ นอก

เวลาราชการ

(n=9)

การตรวจจบ(detect) อาการทเปลยนแปลงไปของ

ผปวยไดทนการณ และ รายงานอาการเปลยนแปลง

การบนทกสญญาณชพในแบบบนทกไขเลอดออก

6 (66.67) 3 (33.33)

ประสานพยาบาลประจ�าหอผปวยรบทราบ 6 (66.67) 3 (33.33)



Volume 1 No. 2

ตารางท 2 จ�านวนครงและรอยละของการปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกในเดก (ตอ)

ผปฏบต กจกรรม/การปฏบตปฏบตถกตอง

(รอยละ)

ปฏบตไมถกตอง

(รอยละ)

5. พยาบาลประจ�าหอผปวย

(n=20)

ปฏบตตาม CPG,CNPG ไขเลอดออก ในผปวยทม

ภาวะชอค เฝาระวงสญญาณชพผปวยทก 15 – 30

นาทหรอทก 1 – 2 ชวโมง ตามสภาพผปวย จนคงท

19 (95) 1 (5)

บนทก เนนสญญาณชพ ในผปวยทมอาการไมคงท

และบนทกในแบบบนทก ผปวยไขเลอดออก 20 (100) -

การตรวจจบ (detect) อาการทเปลยน แปลงไปของ

ผปวยไดทนการณ และ รายงานอาการ19 (95) 1 (5)

เปลยนแปลง รวมถงผลการตรวจทางหองปฏบตการ

ใหแพทยทราบ19 (95) 1 (5)

6. เจาหนาทเทคนค

การแพทย

ใหการตรวจและรายงานผลตรวจทางหองปฏบตการ

ไดอยางรวดเรวโดยผปวยไขเลอดออกทสงตรวจ :

CBC ขอผลดวนผลการตรวจทจะสามารถรายงานได

ไมควรเกน 30 นาท และ ผปวยไขเลอดออกทสง

ตรวจ CBC สามารถรายงานผลไดไมเกน 2 ชวโมง

18 (89) 2 (11)

ความถกตองในการรายงานผลใหมความถกตอง

มากกวา 95%

19 (94.76) 1 (5.26)

การรายงานคาวกฤต 19 (94.76) 1 (5.26)

7. เภสชกร เวชภณฑ สารน�าทกประเภท ส�าหรบพรอมใชในการ

ดแลผปวยไขเลอดออก เชนสารน�าประเภท Colloid

,ยา , เกลอแร

20 (100) -

8. เวชกรรมสงคม รายงานผปวยและหนวยงานทเกยวของ ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดภายใน 24 ชม.

18 (89) 2 (11)



Volume 1 No. 2

อภปรายผล 1.ขอมลทวไปจากการศกษาพบวาผ ป วยเดก ไขเลอดออกทเขามารบบรการในโรงพยาบาลนครพนม สวนใหญตรวจรกษาทตกอบตเหตฉกเฉนมากทสดถงรอยละ 52 เปนผ ป วยนอกเขตอ�าเภอเมองคดเปนรอยละ 84 สวนใหญเปนผปวยทถกสงตอมาจากโรงพยาบาลชมชน และแพทยทตรวจรกษา ER สวนใหญแลวจะเปนแพทยใชทน เปนหลก ดงเชนในการศกษาครงนจงเปนแพทยใชทนป 1 ถงรอยละ 60 และประสบการณในการท�างานยงอยในชวง 1 ปแรก มากทสด และแพทยใชทนเหลานไดมการปรกษาแผนการรกษากบกมารแพทย สวนการตรวจรกษาท OPD กมารเวชกรรม จะเปนกมารแพทยตรวจรกษาเอง 2. การปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกของสหสาขาวชาชพ 2.1 แพทยใชทนป 1 สวนใหญสงสารน�าให ผปวยเหมาะสมกบระยะและการด�าเนนโรคมากถงรอยละ 78 สารน�าทใหไมเหมาะสมนน พบวารายแรกเปนผปวยทสงตอมาจากโรงพยาบาลชมชนมภาวะน�าเกนแตสารน�าทใหยงมแผนการรกษาโดยไมไดประเมนวาผปวยมภาวะน�าเกนแลว และอก 1 รายพบการใหสารน�าไมเหมาะสมมการรายงานกมารแพทยเมอพบผ ป วยมอาการไม คงททกราย ใน การประเมนผปวยไดทนการณและการใหการรกษาอยางทนทวงท พบวาสามารถจะประเมนภาวะชอคของผปวยไดและใหการชวยเหลอทน มเพยง 1 รายคดเปนรอยละ 7 ทม การชอคตอเนองมาจนถงหอผปวยเดก 1 2.2 แพทยหองตรวจกมารเวชกรรม แผนการรกษา สารน�าทใหผปวยเหมาะสมกบระยะและการด�าเนนโรค 2.3 พยาบาลปฏบตงานหองฉกเฉนมการดแลใหผปวยไดรบสารน�าอยางเพยงพอตามแผนการรกษาเปนสวนใหญ มผปวยเพยงรอยละ 28 ทไดสารน�าไมเปนไปตามแผนการรกษา ทงนอยกวาทควรไดและมาก เกนทแพทยสง การบนทกสญญาณชพในผปวยทมอาการไมคงท พบวาม การบนทกทยงไมเหมาะสม มการบนทกหางมากเกน 30 นาทหรอ 1 ชม. ทงยงพบวาผปวยรอยละ 7 ทมอาการไมคงทแลวยายเขามายงหอผปวย เมอผปวยมาถงหอผปวยแลวทมภาวะชอคเมอแรกรบทหอผปวย ดวยการประเมนสภาพผปวยทยงเปนปญหาโดยเฉพาะการวดความดนโลหตทหองฉกเฉน

ใชเครองวดความดนโลหตแบบอตโนมต ซงคาทไดจะไมแนนอนเทากบการวดความดนโลหตดวยตนเอง (manual)

จงไดมการสะทอนกลบไปใหหนวยงานนนรบทราบปญหาในการประเมนผปวยเดก ซงไดมการน�าเขาสทประชมของ งาน PCT กมารเวชกรรมแลวเพอชแจงรบทราบรวมกน ในการประสานผปวยกอนเขาหอผปวยมการประสานทกราย 2.4 พยาบาลหองตรวจผปวยนอก แผนก กมารเวชกรรม สงเกตอาการทเปลยนแปลงไปของผปวยไดทนการณและรายงานอาการเปลยนแปลง การบนทกสญญาณชพในแบบบนทกไขเลอดออกสวนพยาบาลนอกเวลาราชการ ไมมการประเมนผ ปวยทมอาการทเปลยนแปลงและไมม การลงบนทกในแบบบนทกผปวยไขเลอดออก ทงนเนองจากพยาบาลทหองตรวจนอกเวลาราชการจะมการหมนเวยนมาเรอยๆและสวนใหญไมทราบถงแนวทางการดแลผ ปวย ไขเลอดออกและไมมการใชแบบบนทกไขเลอดออก 2.5 พยาบาลประจ�าหอผปวย พบวาสวนใหญรอยละ 95 ปฏบตตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอด และยงพบผปวย 1 รายคดเปนรอยละ 5 ทไมไดรบการดแลตามแนวทางการปฏบตทวางไว ในเรองสญญาณชพ ผปวยยงมอาการไมคงท ในการบนทกสญญาณชพบนทกหางเกนไป คอ 2 ชม.ในรายทควรเฝาระวงทก 1 ชม. ในการตรวจจบอาการเปลยนแปลงรวมถงการรายงานแพทยปฏบตไดครบถวน ทกรายคดเปนรอยละ 100 2.6 เจาหนาทเทคนคการแพทย สวนใหญ รอยละ 89 ไดมการตรวจและรายงานผลตรวจทางหอง ปฏบตการอยางรวดเรว แตยงพบมผปวยอก 2 รายหรอ รอยละ 11 ทผลการตรวจ CBC ใชเวลามากถง 3 ชม. 45 นาท ในการรายงานคาวกฤต มเพยง 1 ราย หรอ รอยละ 5 ทไมมการรายงาน 2.7 เภสชกร มการเตรยมเวชภณฑ สารน�า ทกประเภท ผงเกลอแร ไดมการประสานงานกนอยางตอเนอง ในเรองของยา เวชภณฑ ความพรอมใชในการดแลผปวย ไขเลอดออก เชนสารน�าประเภท Colloid ,ยา, เกลอแร ครบรอยละ 100 2.8 เวชกรรมสงคม หนวยรบรายงานโรครายงานผปวยและหนวยงานทเกยวของ พบวาผปวย 2 รายไดรบรายงานชากวา 24 ชม.ดวยเหตผลการสอสารระหวางหนวยงานและเวชกรรมสงคมคลาดเคลอน ในการรายงานโรคท ตรงวนหยดราชการ



Volume 1 No. 2

ในการศกษาครงน เปนการศกษาเชงปฏบตการ

ขนตอนการประเมนการปฏบตตามแนวทาง การดแลผปวย

ไขเลอดออกในเดก ไดมการวเคราะหปญหา หาจดออน

จดทพบอปสรรคในการปฏบตรวมกน โดยชแจงในทประชม

ในการประชมทมน�าทางคลนก (PCT กมารเวชกรรม) หรอ

ในบางจดทพบความเสยงชดเจน มการสะทอนกลบไปยง

หนวยงานนนทนท เชน ในกรณผปวยทมอาการไมคงทไดแจง

ใหหนวยงานนนรบทราบทนทวามการคลาดเคลอนของ

การบนทกและดแลผปวย เปนตน

ขอเสนอแนะ ควรแนะน�าชแจงใหชดเจนวาแตละสหสาขาวชาชพ

มบทบาทในการดแลผปวยไขเลอดออกอยางไร และสะทอน

กลบในจดทไม เข าใจ และทมน�าทางคล นก (PCT)

กมารเวชกรรม ควรทบทวนความรแกบคลากรโดยการจด

ประชมวชาการเรองไขเลอดออกอยางตอเนองเปนประจ�า

ทกป ในสวนแพทยใชทน ทพบวามการผลดเปลยนกนเขามา

ในแตละป จ�าเปนตองไดรบความร และรบทราบ แนวทาง

การดแลผปวยไขเลอดออกในเดก (CPG) ใหเขาใจ เนนการ

ใชระบบปรกษา (consult) กบกมารแพทยทมความเชยวชาญ

และเขารวมรบฟงปญหาและอปสรรคทท�าใหแนวทางการ

ดแลผปวยไขเลอดออกไมเปนไปตามแนวทางทวางไว

ในสวนพยาบาลทกหนวยงานทเกยวของกบการ

ดแลผปวยเดกไขเลอดออกตองเขาใจในบทบาทการดแล

ผปวยในแตละระยะของโรค มการเฝาระวงทเหมาะสม รบร

สญญาณอนตรายทจะเกดกบผปวย และรายงานใหแพทย

ทท�าการรกษารบทราบอยางทนทวงท ดงนนพยาบาล

ทเกยวของทกคน ควรไดมโอกาสเขารวมรบฟงวชาการ

ไขเลอดออก และเขารวมรบฟงปญหาอปสรรคในการปฏบต

ตามแนวทางการดแลผปวยไขเลอดออกทกครง ขอเสนอแนะ

ในการศกษาครงตอไปควรมการศกษาเพมเตมเนนการปฏบต

ทางการพยาบาล ในเรองการพยาบาลผปวยไขเลอดออก

ในเดก ปองกนภาวะแทรกซอนตางๆ เนนการน�า best

practice มารวมในดแลผปวยมากขน

บรรณานกรม1. จามร ธรตกลพศาลและคณะ.(บรรณาธการ).(2551).

กมารเวชศาสตรวกฤต : แนวปฏบตตามหลกฐาน

เชงประจกษ.ขอนแกน: คลงนานาวทยา

2. จ�าเรยง พรมมา.(2554).การพฒนาแนวปฏบตการ

พยาบาลผ ป วยเดกโรคไข เลอดออกโรงพยาบาล

ขอนแกน. รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย.มหาวทยาลย

ขอนแกน

3. เจษฏา โทนสน.ปจจยเสยงการเกดไขเลอดออกชอก ใน

ผปวยเดกโรงพยาบาลสรรพสทธประสงค. ยโสธร

เวชสาร. 2551;มกราคม – เมษายน10(1):247-256

4. บญใจ ศรสถตยนรานกร.(2550).ระเบยบวธวจยทางการ

พยาบาลศาสตร.พมพครงท 4.กรงเทพฯ: ยแอนไอ

อนเตอรมเดย

5. บญชย ธนบตรชย.(2550).การประเมนความรและการ

ปฏบตการดแลรกษาและสงตอผปวยไขเลอดออกเดงก

ของบคลากรสาธารณสขอ�าเภอโนนไทยนครราชสมา.

วารสารวจยระบบสาธารณสข2 (1ม.ค-ม.ค)

6. พรทพย ศรบรณพพฒนา.(บรรณาธการ).(2544).การ

พยาบาลเดกเลม 2.นนทบร: ยทธรนทรการพมพ

7. สภางค จนทวานช. (2554). วธการวจยเชงคณภาพ.

กรงเทพฯ: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย

8. ศรเพญ กลยาณจและสจตรา นมมานนตย.(บรรณาธการ).

(2551).แนวทางการวนจฉยและรกษาโรคไขเลอดออก.

ฉบบแก ไขปรบปร งค ร งท 2 .นนทบ ร : กระทรวง

สาธารณสข

9. กตมา กจประเสรฐ.การศกษาการเกดการกระจายและ

ปจจยการเกดโรคไขเลอดออกในพนทจงหวดระยอง ป

พ.ศ. 2545-2547.เขาถงจาก http://www.npo.moph.

go.th/research/s2547.pdf สบคนเมอ พฤษภาคม

2555

10. กฤตยตวฒน ฉตรทอง(2554).การพฒนารปแบบการ

ปองกนโรคไขเลอดออกในชมชนนาชะองจงหวดชมพร.

วารสารพฤตกรรมศาสตรVol 17, No 1 (2011)เขาถง

จากhttp://ejournals.swu.ac.th/index.php/jbst/

article/view/1484 สบคนเมอ พฤษภาคม 2555



Volume 1 No. 2

11. การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

แบบบรณาการเปรยบเทยบชมชนทปลอดการระบาดกบ

ชมชนทมการระบาดซ�าซากจงหวดหนองบวล�าภป

2547.วารสารควบคมโรคปท 32 ฉบบท 1 ม.ค. - ม.ค.

2549

12. เฟนวธ สไขเลอดออก สยบยงลาย งานทาทายของนก

วจย. เข าถงจากhttp://www.healthcorners.

com/2007/news สบคนเมอ พฤษภาคม 2555

13. สธ.ท�า “แผนทไขเลอดออก” .ไทยโพสท.เขาถงจาก

http://www.a4sthai.com/mcontents/marticle.

php สบคนเมอ เมษายน 2555

14. ส�านกโรคตดตอน�าโดยแมลง.(2555).สถานการณโรค

ไขเลอดออก.เขาถงจากhttp://www.thaivbd.org/

content. สบคนเมอ กรกฎาคม 2555

15. Abeysinghe.m.r.n et al.(2009).Guidelines on

Clinical Management of Dengue fever/

D e n g u e H e m o r r h a g i c F e v e r . D e n g u e

hemorrhagic fever.(2009).Medline Plus Medical

Encyclopedia.mht update 2009.

16. Kemmis, S. and McTaggart, R. (1988). The Action

Research Planner . Melbourne: Deakin

University Press.

17. WHO media centre.(2009).CPG Dengue and

dengue hemorrhagic fever.Geneva:WHO



Volume 1 No. 2

Original article

การพฒนาบคลากร บรรยากาศองคกร และสมรรถนะหลกของบคลากร

สงกดส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

เบญจรตน พอชมภ

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงค 1) เพอศกษาการพฒนาบคลากร บรรยากาศองคกรและสมรรถนะหลกของบคลากร

2) เพอเปรยบเทยบความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลกทเปนจรงและสมรรถนะหลกทพงประสงคของบคลากร กลมตวอยาง

ทใชในการศกษาครงน ไดแก ขาราชการทปฏบตงานในสถานบรการสาธารณสข ไดแก โรงพยาบาลชมชน และโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล สงกดส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม จ�านวน 319 คน คดเลอกกลมตวอยางโดยใชวธการสม

อยางงาย (Simple random Sampling) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในครงน คอ แบบสอบถาม วเคราะห

ขอมลโดยใชสถตคารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

ผลการศกษา พบวา 1) การพฒนาบคลากร สวนใหญเคยไดรบความชวยเหลอจากผบงคบบญชาและ เคยม

สวนรวมก�าหนดวธการด�าเนนงาน รอยละ 88.40 เคยไดรบการสอนงานจากผบงคบบญชารอยละ 84.01 เคยไดรบการฝก

อบรม รอยละ 73.93 เคยไดรบการมอบหมายงานทมความส�าคญ รอยละ 59.25 ไมเคยยายสบเปลยนหนาทรบผดชอบ

รอยละ 81.5 2) บรรยากาศขององคกรภาพรวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.56) พจารณารายดานพบวาดานทม

คาเฉลยสงสดคอความสมพนธระหวางสมาชกในหนวยงาน ระดบมาก (X = 3.98) รองลงมาคอดานนโยบายการพฒนา

บคลากร ระดบมาก (X = 3.96) ดานทมคาเฉลยต�าสดคอภาวะผน�าและรปแบบการบรหารงาน ระดบปานกลาง

(X = 3.13) 3) ความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลกทเปนจรง ภาพรวม ระดบมาก (X = 3.96) พจารณาเปนรายสมรรถนะ

พบวา สมรรถนะทมคาเฉลยสงสดคอจรยธรรม (X = 4.19) ต�าสดคอการมงผลสมฤทธ (X = 3.74) สมรรถนะหลกทพง

ประสงค ภาพรวม ระดบมาก (X = 3.87 ) เมอพจารณาเปนรายสมรรถนะพบวาคาเฉลยสงสดคอจรยธรรม (X = 3.99)

ต�าสดคอการมงผลสมฤทธและการสงสมความเชยวชาญในงานอาชพ (X = 3.77) 4) การเปรยบเทยบสมรรถนะหลกทเปน

จรงและสมรรถนะหลกทพงประสงค คาเฉลยความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลกทเปนจรงในภาพรวม (X = 3.96)

สงกวาสมรรถนะหลกทพงประสงคในภาพรวม (X = 3.87) เมอพจารณารายสมรรถนะพบวาสวนใหญสมรรถนะหลกทเปน

จรงมคาเฉลยสงกวาสมรรถนะหลกทพงประสงค ยกเวนการมงผลสมฤทธ สมรรถนะหลกทเปนจรงมคาเฉลย (X = 3.74)

ต�ากวาสมรรถนะหลกทพงประสงค (X = 3.77)

..................................................................................................................................................................................................................................

ค�ำส�ำคญ : กำรพฒนำบคลำกร บรรยำกำศองคกร สมรรถนะหลก



Volume 1 No. 2

บทน�า การพฒนาบคลากรขององคกรนนถอว าเป น

สงส�าคญตอการสนบสนนประสทธภาพการปฏบตงาน

เ นองจากในปจจบนมการเปลยนแปลงอย างรวดเรว

ดานสภาพแวดลอมในการด�าเนนงาน ไดแก สภาพทางสงคม

เศรษฐกจ การเมอง การแขงขน ความเจรญของเทคโนโลย

ความคาดหวงของประชาชนทเพมสงขนเรอย ๆ และ

ความกาวหนาของวทยาการจดการ เปนตน สงตาง ๆ

เหลานลวนสงผลกระทบไมมากกนอยตอการด�าเนนงานของ

องคกรทงสน การเปลยนแปลงดงกลาวท�าใหองคกรจ�าเปน

ตองปรบเปลยนกลยทธในการด�าเนนงานของตนอยาง

เหมาะสมและสอดคลองกบสภาพความเปนจรงทองคกรก�าลง

เ ผชญอย ส ง ท ต ามมาค อ สมรรถนะการท� า ง าน

(Competency) ของบคลากรแตละต�าแหนงอาจเปลยนแปลง

ไป องคกรจงตองใหความสนใจตอการพฒนาสมรรถนะ

การท�างานของบคลากร เพอรกษาไวซงผลการด�าเนนงานท

องคกรพงประสงคการพฒนาสมรรถนะการท�างานของ

บคลากรยงเปนปจจยส�าคญตอการพฒนาความกาวหนาใน

อาชพของบคลากรอกดวย

การพฒนาบคลากรควรตงอยบนพนฐานของการน�า

สมรรถนะการท�างานมาใชเปนแนวทางในการพฒนาเพอ

ตอบสนองเปาหมายการด�าเนนงานขององคกร และเพอความ

กาวหนาของแตละบคคล1 และในปจจบนกมองคกรหลายๆ

องคกรทไดน�าสมรรถนะเขามาใชในการพฒนาบคลากรซงได

ผลเปนทนาพอใจ2 ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

ตระหนกและใหความส�าคญกบกระบวนการบรหารทรพยากร

บคคล โดยมนโยบายน�าหลกการสมรรถนะ (Competency)

เขามาจดการกบความสามารถของบคลากร3 เพอน�ามาเปน

กรอบและแนวทางในการพฒนาบคลากรทเหมาะสมตาม

ลกษณะงานและมพฤตกรรมการท�างานตามทองคกรคาดหวง

(Expected Work Behaviors) อนจะน�าไปสการปฏบตงาน

ทดทสด (Best Performance) สมฤทธผลตามเปาหมาย

และสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ และเปนไปตามเกณฑท

ก�าหนด ดงนนเพอใหการพฒนาบคลากรของส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดนครพนม เปนไปอยางมประสทธภาพและ

ตรงกบความตองการขององคกรอยางแทจรง การศกษาครง

นจะเปนแนวทางใหผบรหารและผมหนาทเกยวของไดทราบ

และน�าขอมลทไดไปใชในการพฒนาสมรรถนะของขาราชการ

ในสงกดส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม ซงจะสงผล

ตอประสทธผลขององคกรตอไป

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาการพฒนาบคลากร บรรยากาศองคกร

และสมรรถนะหลกของบคลากร สงกดส�านกงานสาธารณสข

จงหวดนครพนม

2. เพอเปรยบเทยบความคดเหนเกยวกบสมรรถนะ

หลกทเปนจรงและสมรรถนะหลกทพงประสงคของบคลากร

สงกดส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

วธการศกษา รปแบบการศกษา

การศกษาครงน เป นการส�ารวจแบบตดขวาง

(Cross Sectional Survey Research)

ขอบเขตของการศกษา ประกอบดวย

ขอบเขตดานเนอหา การศกษาครงน เปนการศกษา

การพฒนาบคลากร บรรยากาศองคกร และสมรรถนะหลก

ของบคลากร สงกดส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

โดยมขอบเขตการศกษา ดงน

1. การพฒนาบคลากร ประกอบดวย 1) การฝก

อบรม 2) การยายสบเปลยนหนาทรบผดชอบ

3) การสอนงานจากผบงคบบญชา 4) การใหความชวยเหลอ

จากผบงคบบญชา 5) การมอบหมายงานทมความส�าคญ

6) การมสวนรวมก�าหนดวธการด�าเนนงาน

2. บรรยากาศองคกร ประกอบดวย 1) ดาน

นโยบายการพฒนาบคลากร 2) ภาวะผน�าและรปแบบการ

บรหารงาน 3) ดานความสมพนธระหวางสมาชกในหนวย

งาน

3. สมรรถนะหลก4 ประกอบดวย 1) การมงผล

สมฤทธ 2) การบรการทด 3) การสงสมความเชยวชาญ

ในงานอาชพ 4) จรยธรรม 5) ความรวมแรงรวมใจ



Volume 1 No. 2

ขอบเขตด านประชากรและกล มตวอย าง

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ขาราชการทปฏบตงาน

ในสถานบรการสาธารณสข ไดแก โรงพยาบาลชมชน และ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล สงกดส�านกงานสาธารณสข

จงหวดนครพนม จ�านวนทงสน 1,224 คน ก�าหนดขนาด

กลมตวอยางไดมาจากการค�านวณโดยใชสตรของยามาเน

จ�านวนกลมตวอยางทค�านวณไดจากสตรเทากบ 302 คน

การคดเลอกกลมตวอยางโดยใชวธการสมอยางงาย (Simple

random Sampling) ดวยการสงแบบสอบถามไปใหกลม

ตวอยางตอบแบบสอบถามดวยตนเองและสงกลบคนให

ผศกษา จ�านวนแบบสอบถามทสงใหกลมตวอยาง ทงหมด

350 ฉบบ ผศกษาไดรบแบบสอบถามกลบคนมา จ�านวน

319 ฉบบ (รอยละ 91.14)

เครองมอ ทใช ในการศกษาและคณภาพของ

เครองมอ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในครงน คอ

แบบสอบถาม (Questionnaires) ซงผศกษาไดสรางขนเอง

โดยใชแนวคดทไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยท

เกยวของ แบงเปน 4 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบ

การศกษา ต�าแหนง ประสบการณปฏบตงาน และสถานท

ปฏบตงาน มลกษณะเปนแบบเลอกตอบ

สวนท 2 การพฒนาบคลากร ไดแก การฝกอบรม

การยายสบเปลยนหนาทรบผดชอบ การสอนงานจากผบงคบ

บญชา การใหความชวยเหลอจากผบงคบบญชา การมอบ

หมายงานทมความส�าคญ และการมสวนรวมก�าหนดวธการ

ด�า เนนงาน มลกษณะเป นแบบตรวจสอบรายการ

(check list)

สวนท 3 บรรยากาศองคกร ไดแก ดานนโยบาย

การพฒนาบคลากร ภาวะผน�าและรปแบบการบรหารงาน

ดานความสมพนธระหวางสมาชกในหนวยงาน มลกษณะ

เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale)

สวนท 4 สมรรถนะหลก ไดแก การมงผลสมฤทธ

การบรการทด การสงสมความเชยวชาญในงานอาชพ

จรยธรรม ความรวมแรงรวมใจ มลกษณะเปนแบบมาตราสวน

ประมาณคา (Rating Scale)

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการเกบ

รวบรวมขอมล โดยการน�าแบบสอบถามทสรางขนไปปรกษา

ผเชยวชาญ จ�านวน 3 ทาน เพอพจารณาตรวจสอบความถก

ตองความตรงในเนอหา (Content validity) ความชดเจน

ของการใชภาษา แลวน�ามาปรบปรงแกไข หลงจากนนน�า

แบบสอบถามไปท�าการทดสอบคณภาพของเครองมอ (Try

out) กบเจาหนาทสาธารณสขซงไมใชกลมตวอยาง จ�านวน

50 คน หลงจากนนน�าไปวเคราะหคณภาพของเครองมอ หา

คาความเทยง (Reliability) โดยวธของ Cronbach ’ s

Alpha Coefficient ไดเทากบ 0.71

การเกบรวบรวมขอมลและการพทกษสทธกล ม

ตวอยาง เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมนาคมถงเดอน

พฤษภาคม พ.ศ.2557 ดวยการสงแบบสอบถามไปให

กลมตวอยางตอบแบบสอบถามดวยตนเองและสงกลบคนให

ผศกษา ผศกษาไดมค�าชแจงในแบบสอบถามใหกลมตวอยาง

ทราบเกยวกบวตถประสงคของการศกษา และการรกษา

ความลบของกลมตวอยาง

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในการศกษาครงน ผศกษาได

ด�าเนนการวเคราะหขอมล โดยใชคาความถ รอยละ คาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การแปรผลขอมลบรรยากาศองคกร ความหมาย

ของคาเฉลย ก�าหนดเกณฑการใหคะแนนดงน

X = 1.00 – 2.33 บรรยากาศองคกร อยในระดบนอย

X = 2.34 – 3.66 บรรยากาศองคกร อยในระดบปาน

กลาง

X = 3.67 – 5.00 บรรยากาศองคกร อยในระดบมาก

การแปรผลขอมลสมรรถนะหลก ความหมายของ

คาเฉลย ก�าหนดเกณฑการใหคะแนนดงน

X = 1.00 – 1.80 สมรรถนะหลก อยในระดบนอยทสด

X = 1.81 – 2.60 สมรรถนะหลก อยในระดบนอย

X = 2.61 – 3.40 สมรรถนะหลก อยในระดบปานกลาง

X = 3.41 – 4.00 สมรรถนะหลก อยในระดบมาก

X = 4.01 – 5.00 สมรรถนะหลก อยในระดบมากทสด



Volume 1 No. 2

ผลการศกษา ผลการศกษาแบงเปน 5 สวน ดงน

1. ขอมลสวนบคคล กลมตวอยางสวนใหญเปน

เพศหญงรอยละ 77.4 เพศชายรอยละ 22.6 มอายระหวาง

30–39 ป ร อยละ 37.6 รองลงมาคออาย 20-29 ป

รอยละ 28.2 มระดบการศกษาปรญญาตร รอยละ 85.6

รองลงมาคออนปรญญา รอยละ 8.5 ต�าแหนงพยาบาลวชาชพ

37.0 รองลงมาคอนกวชาการสาธารณสข รอยละ 29.5

ประสบการณปฏบตงานระหวาง 6–10 ป รอยละ 32.6

รองลงมาคอ 1–5 ป รอยละ 22.9 ปฏบตงานในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล รอยละ 54.2 โรงพยาบาลชมชน

รอยละ 45.8 ดงตารางท 1

2. การพฒนาบคลากร กลมตวอยางสวนใหญเคย

ไดรบการฝกอบรมรอยละ 73.93 ไมเคยยายสบเปลยนหนาท

รบผดชอบ รอยละ 81.5 เคยไดรบการสอนงานจากผบงคบ

บญชารอยละ 84.01 เคยไดรบความชวยเหลอจากผบงคบ

บญชา รอยละ 88.40 เคยไดรบการมอบหมายงานทม

ความส�าคญ รอยละ 59.25 เคยมสวนรวมก�าหนดวธการ

ด�าเนนงาน รอยละ 88.4 ดงตารางท 2

3. บรรยากาศขององคกร โดยภาพรวมอยในระดบ

ปานกลาง (X = 3.56) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา

ดานทมคาเฉลยสงสด คอ ความสมพนธระหวางสมาชกใน

หนวยงาน อย ในระดบมาก (X = 3.98) รองลงมาคอ

ด านนโยบายการพฒนาบคลากร อย ในระดบมาก

(X = 3.96) สวนดานทมคาเฉลยต�าสด คอ ภาวะผน�าและ

รปแบบการบรหารงานอยในระดบปานกลาง (X = 3.13 )

ดงตารางท 3

4. ความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลก

4.1 สมรรถนะหลกทเปนจรง

กล มตวอยางมความคดเหนเกยวกบ

สมรรถนะหลก ท เป นจรง ภาพรวมอย ในระดบมาก

(X = 3.96 ) เมอพจารณาเปนรายสมรรถนะ พบวา สมรรถนะ

ทมคาเฉลยสงสด คอ จรยธรรม (X = 4.19) รองลงมาคอ

บรการทด (X = 4.09) คาเฉลยต�าสด คอ การมงผลสมฤทธ

(X = 3.74) ดงตารางท 4

4.2 สมรรถนะทพงประสงค

กลมต�าแหนงทมความคดเหนเกยวกบ

สมรรถนะหลกทพงประสงค ภาพรวมอยในระดบมาก (X =

3.87) เมอพจารณาเปนรายสมรรถนะพบวาสมรรถนะทมคา

เฉลยสงสด คอ จรยธรรม (X = 3.99) รองลงมาคอบรการ

ทด (X = 3.92) คาเฉลยต�าสดคอการมงผลสมฤทธและการ

สงสมความเชยวชาญในงานอาชพ (X = 3.77)ดงตารางท 4

5. การเปรยบเทยบสมรรถนะหลกทเปนจรงและ

สมรรถนะหลกทพงประสงค

คาเฉลยความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลกทเปน

จรงในภาพรวม (X = 3.96) สงกวาสมรรถนะหลกทพง

ประสงคในภาพรวม (X = 3.87) เมอพจารณารายสมรรถนะ

พบวาสวนใหญสมรรถนะหลกทเปนจรงมคาเฉลยสงกวา

สมรรถนะหลกทพงประสงค ยกเวน การมงผลสมฤทธ

สมรรถนะหลกทเปนจรงมคาเฉลย (X = 3.74) ต�ากวา

สมรรถนะหลกทพงประสงค (X = 3.77) ดงแผนภมท 1



Volume 1 No. 2

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จ�าแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษา ต�าแหนง

ประสบการณปฏบตงาน และสถานทปฏบตงาน (n = 319)

ขอมลสวนบคคล จ�านวน (คน) รอยละ

เพศ

ชาย 72 22.6

หญง 247 77.4

อาย

20 - 29 ป 90 28.2

30 - 39 ป 120 37.6

40 - 49 ป 67 21.0

50 ปขนไป 42 13.2

ระดบการศกษา

อนปรญญา 27 8.5

ปรญญาตร 273 85.6

ปรญญาโท 19 5.9

ต�าแหนง

พยาบาลวชาชพ 118 37.0

นกวชาการสาธารณสข 94 29.5

เจาพนกงานสาธารณสข 78 24.5

เจาหนาทอนๆ 29 9.0

ประสบการณการปฏบตงาน

1 - 5 ป 73 22.9

6 - 10 ป 104 32.6

11 - 15 ป 33 10.3

16 - 20 ป 41 12.9

21 - 25 ป 21 6.6

26 ปขนไป 47 14.7

สถานทปฏบตงาน

โรงพยาบาลชมชน 146 45.8

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล 173 54.2



Volume 1 No. 2

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของการพฒนาบคลากร ( n = 319)

ดานเคย ไมเคย

จ�านวน รอยละ จ�านวน รอยละ

การฝกอบรม 236 73.98 83 26.02

การยายสบเปลยนหนาทรบผดชอบ 59 18.50 260 81.50

การสอนงานจากผบงคบบญชา 268 84.01 51 15.99

การใหความชวยเหลอจากผบงคบบญชา 282 88.40 37 11.60

การมอบหมายงานทมความส�าคญ 189 59.25 130 40.75

การมสวนรวมก�าหนดวธการด�าเนนงาน 282 88.40 37 11.60

ตารางท 3 คาเฉลย (X) ความคดเหนเกยวกบบรรยากาศขององคกร

คาเฉลย

(X)

สวนเบยงเบน

มาตรฐาน (S.D.)ระดบความคดเหน

ดานนโยบายการพฒนาบคลากร 3.96 0.54 มาก

ภาวะผน�าและรปแบบการบรหารงาน 3.13 0.55 ปานกลาง

ดานความสมพนธระหวางสมาชกในหนวยงาน 3.98 0.68 มาก

ภาพรวม 3.56 0.41 ปานกลาง

ตารางท 4 คาเฉลย (X) ระดบความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลกทเปนจรงและสมรรถนะหลกทพงประสงค

สมรรถนะหลกสมรรถนะหลกทเปนจรง สมรรถนะหลกทพงประสงค

X S.D. ระดบ X S.D. ระดบ

การมงผลสมฤทธ 3.74 0.52 มาก 3.77 0.73 มาก

บรการทด 4.09 0.51 มาก 3.92 0.78 มาก

การสงสมความเชยวชาญในงานอาชพ 3.78 0.57 มาก 3.77 0.74 มาก

จรยธรรม 4.19 0.54 มาก 3.99 0.81 มาก

ความรวมแรงรวมใจ 4.00 0.51 มาก 3.90 0.77 มาก

ภาพรวม 3.96 0.45 มาก 3.87 0.71 มาก



Volume 1 No. 2

แผนภมท 1 เปรยบเทยบคาเฉลย (X) ระหวางระดบความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลกทเปนจรงและสมรรถนะหลกท

พงประสงค

อภปรายผล การพฒนาบคลากร นอกจากจะท�าไดโดยวธการ

ฝกอบรม แลวกอาจจะท�าไดโดยการศกษาตอ การสอนงาน

การฝกปฏบตงาน การโยกยายสบเปลยน สงเหลานสามารถ

ท�าไดโดยอาศยกระบวนการบรหารงานบคคล ซงผบรหาร

หนวยงานควรตระหนกถงความจ�าเปนในการพฒนาบคลากร

ทเปนปจจยส�าคญทไมอาจหลกเลยงได การพฒนาบคลากร

ใหมประสทธภาพสงสดนน โดยน�าแนวคดเรองสมรรถนะ

(Competency) มาใชพฒนาศกยภาพทนมนษยในองคกร5

เปนสงทาทายความสามารถของผ บรหารเปนอยางยง

เนองจากการพฒนาบคลากรขององคกรนนถอวาเปน

สงส�าคญตอการสนบสนนประสทธภาพการปฏบตงาน และ

บคลากรทมความร ความเขาใจในงานจะสงผลตอความส�าเรจ

ของงานและบรรลเปาหมายขององคกร ดงนน การพฒนา

บคลากรจงจ�าเปนตองอาศยการบรหารจดการทรพยากร

บคคลในดานความรอนเปนหวใจส�าคญในการพฒนาองคกร

องคกรทมความร และสามารถใชความร นนได อยางม

ประสทธภาพมากทสด จงจะเปนองคกรทประสบความส�าเรจ

ดวยเหตน การพฒนาบคลากรโดยการท�าความเขาใจและให

ความส�าคญเกยวกบความรทมอย ในตวบคคล ถอไดวา

เปนการพฒนาศกยภาพขององคกรอยางยงยน

บรรยากาศขององคกร จากการศกษาพบวา

ความสมพนธระหวางสมาชกในหนวยงานและนโยบายการ

พฒนาบคลากรอยในระดบมาก ทงนอาจเนองจาก สภาพ

สงคมและสงแวดลอมและวฒนธรรมขององคกรเปนสงคม

ชนบท ลกษณะสงคมยงมความเอออาทร ดแลชวยเหลอ

เกอกลซงกนและกน รวมทงนโยบายของผบรหารระดบสงสด

ของหนวยงานคอ นายแพทยสาธารณสขจงหวด ทเนน

การพฒนาบคลากรและสรางแรงจงใจใหบคลากรทมผลงาน

เชงประจกษใหไดรบการพจารณาเงนเดอนเพมพเศษ

สมรรถนะหลกของบคลากร การพฒนาบคลากร

จ�าเปนตองพฒนาสมรรถนะหลก6 คอ การมงผลสมฤทธ

บรการทด จรยธรรม การสงสมความเชยวชาญในงาน และ

ความรวมแรงรวมใจ จากการศกษาพบวา สมรรถนะหลกท

เปนจรงและทพงประสงคภาพรวมอยในระดบมาก แตเมอ

เปรยบเทยบแลวจะพบวาความคดเหนเกยวกบสมรรถนะหลก

ทเปนจรงสงกวาสมรรถนะหลกทพงประสงคในภาพรวม

ยกเวนการมงผลสมฤทธ สมรรถนะหลกทเปนจรงต�ากวา

สมรรถนะหลกทพงประสงค ทงนอาจเนองมาจากการมง

ผลสมฤทธ เปนสมรรถนะทสามารถก�าหนดตวชวด คาเปา

หมายเปนเชงปรมาณทสามารถวดและประเมนคาได ในขณะ

ทสมรรถนะอน เปนการวดเชงนามธรรม ผบงคบบญชาและ

ผปฏบตควรใหความส�าคญเพอพฒนาสมรรถนะหลก ทง



Volume 1 No. 2

5 ดาน ดานการมงผลสมฤทธ ผบงคบบญชาและผปฏบต จะตองรวมกนก�าหนดมาตรฐานหรอเปาหมายในการท�างานเพอใหเกดผลทดกบองคกร และมความมงมนทจะปฏบตตามภารกจดวยความตงใจ พรอมหาแนวทางพฒนางานใหม ความโดดเดน เปนทประจกษอยางตอเนอง ผบงคบบญชาสรางสภาพแวดลอมทสงเสรมและเปดโอกาสใหผปฏบตม การลองเสยงกระท�าการตางๆ ดวยตนเอง รวมถงการไดรบขอเสนอแนะทสรางสรรค และตรงไปตรงมา ดานการบรการทด ผบงคบบญชาควรสงเสรม พฒนาระบบการตดตอสอสาร ขอมลสารสนเทศ เพอการบรการทมประสทธภาพ ปฏบตตนเปนแบบอยาง สงเสรมใหบคลากรเปนผมความยมแยมแจมใส มสขภาพจตทด พดจาไพเราะ ทกทายดวยมตรไมตร ยกยอง ชมเชย และใหรางวลกบผทปฏบตตนสม�าเสมอ จนเกดเปนคานยม และวฒนธรรมองคกร ดานการสงสมความเชยวชาญในงานอาชพ ผ บงคบบญชาและผ ปฏบตควรเป นผ ม ความกระตอรอรนในการศกษาหาความรสนใจเทคโนโลยในสาขาอาชพ และงานทเกยวของ และก�าหนดใหมจดการฝกอบรมภายในและภายนอกหนวยงาน เนนการสรางองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร (Learning Organization) ฝกอบรมสมมนาภายในและภายนอกองคกร การจดนทรรศการเผยแพรผลงานทางวชาการ และการแลกเปลยนเรยนร ดานจรยธรรม ผบงคบบญชาจะตองยดมนและปฏบตตนเปนแบบอยาง ยดหลกธรรมาภบาล และผปฏบตควรปฏบตตนใหเป นผ มสจจะ รกษาค�าพดและเชอถอได กลาทจะ รบผดชอบ ปฏบตหนาทดวยความซอสตย สจรต โปรงใส ยนหยดเพอความถกตอง มจตส�านกในความเปนขาราชการ ยดมนในหลกการ จรรยาบรรณแหงวชาชพ และจรรยาบรรณขาราชการ ไมเบยงเบนดวยอคตหรอผลประโยชน นอกจากนน การประเมนสมรรถนะอาจจะใชเป นสวนหนงใน การบรหารคาตอบแทน ดงนน ขาราชการทกคนจงควรท�าความเขาใจกบสมรรถนะประจ�าต�าแหนงของตน และพยายามปรบปรงพฤตกรรมการท�างานของตนเองใหสอดคลองกบสมรรถนะนน ๆ ซงจะน�าไปสผลการปฏบตงานเฉพาะตวบคคลทดขนและผลสมฤทธขององคกร7

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการก�าหนดนโยบายการพฒนาบคลากรอยางตอเนอง เพอเพมความร ทกษะ ศกยภาพของบคลากรใหสามารถปฏบตงานในหนาททเกยวของไดหลากหลายอยางมคณภาพ และเมอบคลากรไดรบการพฒนาแลวควรจะมการด�าเนนการเพอใชประโยชนจากความร ประสบการณของบคลากรอยางเตมท 2. ควรมการพฒนาภาวะผน�าของผบงคบบญชาในหนวยงานยอย และปรบปรงรปแบบการบรหารงาน โดยอาศยบคลากรใหหนวยงานเปดโอกาสใหแสดงศกยภาพ พรอมพงยอมรบความคดเหนรวมกนตดสนใจและแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนภายในหนวยงาน เพอใหการปฏบตงานเปนไปตาม เปาหมายขององคกร

บรรณานกรม1. คณะกรรมการขาราชการพลเรอน, ส�านกงาน. การ

พฒนาสมรรถนะการบรหารทรพยากรบคคล. กรงเทพฯ: พ.เอ.ลฟวง. ; 2548.

2. เรชา ชสวรรณ และผองศร วาณชยศภวงศ. รปแบบความสมพนธเชงสาเหตของสมรรถนะบคคลทสงผลตอประสทธผลของส�านกงานเขตพนทการศกษา ในสามจงหวดชายแดนภาคใต. สงขลานครนทร ฉบบสงคมศาสตรและมนษยศาสตร 2552 ; 15 (5) : 845-856.

3. การปรบใชสมรรถนะในการบรหารทรพยากรมนษย. เอกสารประกอบการสมมนาเรองสมรรถนะของขาราชการ เมอวนท 31 มกราคม 2548. นนทบร : สถาบนพฒนาขาราชการพลเรอน.

4. ค มอสมรรถนะราชการพลเรอนไทย. กรงเทพฯ : ส�านกงาน ก.พ. ; 2548.

5. แนวทางพฒนาศกยภาพมนษยดวย Competency Based Learning. กรงเทพฯ: รรวฒนา อนเตอรพรนท. ; 2549.

6. สกญญา รศมธรรมโชต. การจดการทรพยากรมนษยดวย Competency-Based HRM. กรงเทพฯ : สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. ; 2550.

7. รชนวรรณ วนชยถนอม. สมรรถนะในระบบขาราชการพลเรอนไทย (Competency). (อางเมอ 22 มกราคม 2557) จาก http://www.training.prd.go.th.



Volume 1 No. 2

Original article

ผลของการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมกบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง

อภชาต สวรรณโส, พ.บ.

โรงพยาบาลบานแพง จงหวดนครพนม

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบผลการด�าเนนงานระหวางการใชปฏทนก�ากบการกนยาของผปวย

วณโรครวมกบการรกษาแบบมพเลยงกบการรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว ใชวธการวจยเชงปฏบตการ (Action Research)

ระยะเวลาตงแต 1 ตลาคม 2554 -30 กนยายน 2555 กลมตวอยางเปนผปวยวณโรคทงหมดทขนทะเบยนรบการรกษาใน

คลนกวณโรคโรงพยาบาลบานแพง จ�านวน 21 ราย เครองมอทใชในการวจยคอ ปฏทนก�ากบการกนยาวณโรค แบบประเมน

ความพงพอใจ แบบสรประยะเวลาในการรอรบยาและแบบประเมนการรกษาวณโรค สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก

รอยละ คาเฉลย (µ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (σ) ทดสอบสถตดวยการวเคราะห t - test (Independent Sample) และ

Fisher Exact test ผลการวจย พบวา

1. ผปวยทใชปฏทนก�ากบการกนยารวมกบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง มคะแนนความพงพอใจเฉลย สงกวา

ผปวยทใชการรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05)

2. ผปวยทใชปฏทนก�ากบการกนยารวมกบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง มระยะเวลาเฉลยในการรอรบยา ต�ากวา

ผปวยทใชการรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05)

3. การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมกบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง มอตราการรกษาวณโรคส�าเรจ สงกวา

การใชการรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05)



Volume 1 No. 2

Effect of used drugs calendar work together with directly observed

treatment short-course for Tuberculosis Treatment

Apichat Suwanso, M.D.

Banphaeng Hospital Nakhon Phanom Province

Abstract The purposes of this research were to compare results of tuberculosis treatment between

used drugs calendar work together with directly observed treatment short-course and only directly

observed treatment short-course. It was the action research, during October 1, 2011 - September

30, 2012. Samples were 21 of all treated tuberculosis patients in Banphaeng hospital. The instrument

used in research were drugs calendar, satisfaction assessment, summary form of waiting to drug receive

and tuberculosis treatment assessment. Data were statistically analyzed by determining percentages,

means, standard deviations, test statistics by t - test (Independent Sample) and fisher exact test.

The results of study were as follows:

1. The patients used drugs calendar work together with directly observed treatment

short-course had average of satisfaction score higher than the only directly observed treatment

short-course statistically significant. (p < 0.05)

2. The patients used drugs calendar work together with directly observed treatment

short-course had average of waiting period to drug receive lower than the only directly observed

treatment short-course statistically significant. (p < 0.05)

3. Used drugs calendar work together with directly observed treatment short-course had

success rate of tuberculosis treatment higher than the only directly observed treatment short-course

statistically significant. (p < 0.05)



Volume 1 No. 2

บทน�า สถานการณวณโรคของโลกปจจบน องคการอนามย

โลกรายงานวา 1 ใน 3 ของประชากรทวโลกตดเชอวณโรค

แลว ความชก (Prevalence) ของผปวยวณโรคมประมาณ

16-20 ลานคน ประมาณ 8-10 ลานคน เปนกลมทก�าลง

แพรเชอ (Highly infection) และในแตละปมผปวยรายใหม

(Incidence) ประมาณ 8.4 ลานคน โดยรอยละ 95 อยใน

ประเทศทก�าลงพฒนา มผปวยวณโรคเสยชวตปละประมาณ

1.9 ลานคน (รอยละ 98 อยในประเทศยากจน) ประเทศท

มปญหาวณโรคสงสด 3 อนดบคอ อนเดย จน และอนโดนเซย

ตามล�าดบ1 ส�าหรบประเทศไทยอยในอนดบท 18 จาก 22

ประเทศ ทมปญหาวณโรคมากทสดในโลก ในแตละป

ประเทศไทยจะมผปวยวณโรคประมาณ 130,000 ราย เปน

ผปวยรายใหม 94,000 ราย และมผเสยชวตจากวณโรคปละ

11,000 ราย ในจ�านวนผ ป วยทงหมด เปนผ ทตดเชอ

เอชไอวรวมดวย รอยละ 11 ผปวยประมาณ 50,000 ราย

หรอครงหนงเปนผปวยทอยในระยะแพรเชอ โดยผปวยใหม

ทขนทะเบยนรกษาในป 2550-2553 มอตราการรกษาส�าเรจ

รอยละ 82.7, 83.0, 85.0 และ 85.8 ตามล�าดบ2

ส�าหรบสถานการณวณโรคของอ�าเภอบานแพง พบ

วา อตราปวยวณโรคป 2551-2554 เทากบ 68.38, 62.37,

80.09 และ 79.99 ตอแสนประชากรตามล�าดบ3 ซงถอวา

ยงเปนปญหาสาธารณสขของอ�าเภอบานแพง ถงแมวาจะม

การน�าเอากลยทธการรกษาวณโรคดวยระบบยาระยะสน

ภายใตการสงเกตโดยตรง (DOTS : Directly Observed

Treatment Short-Course) มาใช แตผลการรกษาในป

2551-2554 มอตราการรกษาส�าเรจ รอยละ 73.91, 85.71,

81.48 และ 85.19 ตามล�าดบ ซงบางปยงไมเปนไป

ตามเกณฑทก�าหนด เกดจากปจจยหลายประการ ทงจาก

พยาธสภาพของโรคทท�าให ร างกายผ ป วยอ อนแอลง

ภาพลกษณเปลยนแปลง สงผลกระทบตอการด�าเนนชวต

ประจ�าวน การยอมรบของสงคม และยงเปนอปสรรคใน

การประกอบอาชพ ท�าใหผปวยมปญหาเศรษฐกจตามมา

อกทงความยงยากจากแผนการรกษาเนองจากการรกษาท

ตองใชยาหลายชนด แตละชนดมโอกาสเกดการแพยาได

ตลอดระยะเวลาในการรกษา การรอคอยในการรบยาทนาน

เกดความไมพงพอใจในการรบบรการ ปญหาเหลานท�าให

ผปวยสวนหนงไมใหความรวมมอในการปฏบตตามแผนการ

รกษา ซงท�าใหเชอทรกษาไมหายขาด มโอกาสเปนวณโรค

กลบซ�า และวณโรคดอยาเมอเรมการรกษาใหม ดงนน ผวจย

จงสนใจทจะศกษาการรกษาวณโรคแบบมพเลยงรวมกบการ

ใชปฏทนก�ากบการกนยา เพอเพมอตราความส�าเรจในการ

รกษาวณโรคใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ

วตถประสงคของการวจย 1. เพอพฒนาการใชปฏทนก�ากบการกนยาของ

ผปวยวณโรคในการรกษาแบบมพเลยง

2. เพอเปรยบเทยบผลการด�าเนนงานระหวาง

การใชปฏทนก�ากบการกนยาของผปวยวณโรคในการรกษา

แบบมพเลยง กบการรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว

วธด�าเนนการวจย การวจยครงน เปนการวจยเชงปฏบตการ (Action

Research) ใชระยะเวลาในการวจย 1 ป (1 ตลาคม 2554

- 30 กนยายน 2555) มขนตอนในการด�าเนนงานดงน

ขนตอนท 1 การพฒนาปฏทนก�ากบการกนยาของ

ผปวยวณโรคในการรกษาแบบมพเลยง โดยมขนตอนในการ

เตรยมปฏทนก�ากบการกนยาวณโรค ดงน

1.1 จดการบรรจยาวณโรคแบบ Daily Pack

กอนวนนดประมาณ 1 สปดาห

1.2 น�าสตกเกอร วน เดอน ป มาตดใส

ซองยา

1.3 น�าซองยาทไดมาตดใสแผนฟวเจอรบอรด

ขนาด 2 X 2 ฟต 1 แผน โดยเรมตดจากวนนด จากดาน

ลางสดของแผนฟวเจอรบอรดเรอยมาจนถงซองสดทายซงจะ

ตดอยแถวบนสดของปฏทน

1.4 พมพสตกเกอรลอตยา วนหมดอายของยา

แตละชนด ตดไวดานบนของปฏทนพรอมบอกวธหยบจาก

ซายไปขวา

1.5 ดานหลงปฏทนตดขอมลผปวย วธกนยา

พรอมวนนดรบยา ดงภาพท 1



Volume 1 No. 2

ขนตอนท 2 ทดลองใชปฏทนก�ากบการกนยากบผปวยวณโรค 1 คน เปนระยะเวลา 1 เดอน เพอหาปญหาและปรบปรงปฏทนใหเหมาะสมกบผปวย ขนตอนท 3 น�าปฏทนก�ากบการกนยาของผปวยวณโรคในการรกษาแบบมพเลยง ไปใชกบกลมตวอยางจรง มขนตอน ดงน 3.1 ใหบรการแบบ One Stop Service โดยเจาหนาทกลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค น�าปฏทนก�ากบการกนยาทจดท�าสมบรณแลวมาจายใหกบผปวยทคลนกวณโรคเพอลดการแพรกระจายเชอ และลดระยะเวลาการรอคอย 3.2 ตดตามเยยมผปวยวณโรค เพอใหค�าแนะน�าผปวยและพเลยงใหฝกปฏบตการใชปฏทนก�ากบการกนยาวณโรค ตงแตนอนรกษาตวในโรงพยาบาล 3.3 ตดตามการกนยาของผปวยและการ ควบคมก�ากบของพเลยงในการกนยาของผปวยโดยการเยยมบาน ขนตอนท 4 ประเมนผลการด�าเนนงาน โดยการเปรยบเทยบผลระหวางการใชปฏทนก�ากบการกนยาของ ผปวยวณโรคในการรกษาแบบมพเลยง กบรปแบบเดมคอ การรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว ในดาน 4.1 อตราความส�าเรจในการรกษาวณโรค 4.2 ความพงพอใจของผปวยและพเลยงในการรบบรการ 4.3 ระยะเวลาในการรอรบยา

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร เปนผปวยวณโรคทงหมดทขนทะเบยนรบการรกษาในคลนกวณโรค โรงพยาบาลบานแพง ในปงบประมาณ 2555 จ�านวน 21 ราย ใชประชากรทงหมดเปนกลมตวอยาง

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 2 ประเภท คอ

1. เครองมอทใชในการด�าเนนการ ไดแก OPD Card, โปรแกรม HOSxP และปฏทนก�ากบการกนยาวณโรคทพฒนาขน

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ม 3 ชด ประกอบดวย 2.1 แบบประเมนความพงพอใจ มลกษณะเปนมาตรประเมนคา 5 ระดบ 2.2 แบบสรประยะเวลาในการรอรบยา 2.3 แบบประเมนการรกษาวณโรค

การเกบรวบรวมขอมล เกบรวบรวมขอมลโดยเจาหนาทคลนกวณโรคและเภสชกร จากผปวยและพเลยงทมารกษาทโรงพยาบาล และจากการเยยมบาน โดยการสงเกต บนทก สอบถามและ

การสมภาษณ

ภำพท 1 ปฏทนก�ำกบกำรกนยำของผปวยวณโรค



Volume 1 No. 2

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในการวจยครงน ใชโปรแกรม

คอมพวเตอร ดงน

1. วเคราะหอตราการรกษาส�าเรจ (Success Rate)

ระดบความพงพอใจของผปวยวณโรค และระยะเวลารอคอย

ในการรบบรการ วเคราะหโดยใชการแจกแจงความถ รอยละ

คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหขอมลเพอเปรยบเทยบความแตกตาง

ของผลการด�าเนนงาน การรกษาแบบมพเลยงอยางเดยว

ระหวาง ในป 2554 กบการใชปฏทนก�ากบการกนยาของผ

ปวยวณโรครวมกบการรกษาแบบมพเลยง ในป 2555 ดงน

2.1 ระดบความพงพอใจของผปวยวณโรค

และระยะเวลารอคอยในการรบบรการ วเคราะหโดยใชสถต

Independent t-test

2.2 อตราการรกษาส�าเรจ (Success Rate)

วเคราะหโดยใชสถต Fisher Exact test

ผลการวจย 1. ความพงพอใจของผปวยวณโรคตอการรกษา

1.1 ระดบความพงพอใจของผปวยวณโรคตอ

การรกษา

จากตารางท 1 ระดบความพงพอใจของผปวย

วณโรคตอการรกษา พบวา จากการใชการกนยาแบบมพ

เลยงอยางเดยว ในปงบประมาณ 2554 มระดบความพง

พอใจในระดบปานกลางมากทสด รอยละ 62.96 รองลงมา

อยในระดบสง รอยละ 25.93 โดยมคาเฉลยความพงพอใจ

(µ) เทากบ 3.07 (σ= 0.87 ) สวนการใชปฏทนก�ากบการ

กนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 มระดบความพงพอใจ

ในระดบสงมากทสด รอยละ 71.43 รองลงมาอยในระดบ

ปานกลาง รอยละ 28.57 โดยมคาเฉลยความพงพอใจ(µ)

เทากบ 4.05 (σ= 0.74 )

1.2 การเปรยบเทยบความพงพอใจของผปวย

วณโรคตอการรกษา

ตารางท 1 ระดบความพงพอใจของผปวยวณโรคตอการรกษา

ตวแปรปงบประมาณ 2554 ปงบประมาณ 2555


ระดบความพงพอใจของผปวยวณโรค

1. ระดบสง 7 25.93 15 71.43

2. ระดบปานกลาง 17 62.96 6 28.57

3. ระดบต�า 3 11.11 0 0

รวม 27 100 21 100

(ปงบประมำณ 2554 µ= 3.07 , σ = 0.87 ; ปงบประมำณ 2555 µ = 4.05 , σ = 0.74)



Volume 1 No. 2

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของผปวยวณโรคตอการรกษา

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน t

การใชการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยว 3.07 0.87 4.09*

การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย 4.05 0.74

* มนยส�ำคญทระดบ 0.05

จากตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของผปวยวณโรคตอการรกษา ระหวางการกนยาแบบมพเลยง

อยางเดยวในปงบประมาณ 2554 กบการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 พบวา ผปวยมคะแนน

เฉลยความพงพอใจจากการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 สงกวาคะแนนเฉลยความพงพอใจ

จากการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยวในปงบประมาณ 2554 อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05)

2. ระยะเวลาในการรอรบยา

2.1 ระยะเวลาเฉลยในการรอรบยา

ตารางท 3 ระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรค

ตวแปรปงบประมาณ

ลดลงรอยละ2554 2555

ระยะเวลาเฉลยในการรอรบยา (นาท) 25.07 11.29 54.99

คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.54 1.74

จากตารางท 3 ระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรค พบวา จากการใชการกนยาแบบมพเลยงอยาง

เดยว ในปงบประมาณ 2554 ผปวยวณโรคมระยะเวลาเฉลยในการรอรบยา (µ) เทากบ 25.07 นาท (σ = 1.54 ) สวน

การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 ผปวยวณโรคมระยะเวลาเฉลยในการรอรบยา (µ) เทากบ

11.29 นาท (σ = 1.74) ระยะเวลารอรบยาลดลงรอยละ 54.99

2.2 การเปรยบเทยบระยะเวลาเฉลยในการรอรบยา

ตารางท 4 ผลการเปรยบเทยบระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรค

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน t

การใชการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยว 25.07 1.54 29.08*

การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย 11.29 1.74

* มนยส�ำคญทระดบ 0.05



Volume 1 No. 2

จากตารางท 4 ผลการเปรยบเทยบระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรค ระหวางการกนยาแบบมพ

เลยงอยางเดยวในปงบประมาณ 2554 กบการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 พบวา ระยะ

เวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรคทใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 ต�ากวาระยะเวลา

เฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรคทกนยาแบบมพเลยงอยางเดยวในปงบประมาณ 2554 อยางมนยส�าคญทางสถต (p

< 0.05)

3. อตราการรกษาส�าเรจ (Success Rate)

ตารางท 5 ผลการเปรยบเทยบอตราการรกษาส�าเรจ (Success Rate)

ตวแปร

ผลการรกษา

ส�าเรจ ไมส�าเรจ รวม

จ�านวน

รอยละ

จ�านวน

รอยละ

จ�านวน

รอยละ

จ�านวน

รอยละ

จ�านวน

รอยละ

จ�านวน

รอยละ

การใชการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยว 23 85 4 14 27 10

การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย 21 10 0 0 21 10

χ² = 3.39 , df = 1, p < 0.05

จากตารางท 5 ผลการรกษาผปวยวณโรค พบวา จากการใชการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยว ในปงบประมาณ 2554 มอตราการรกษาส�าเรจ รอยละ 85.19 สวนการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 พบวามอตราการรกษาส�าเรจ รอยละ 100 สวนผลการเปรยบเทยบการรกษาส�าเรจ (Success Rate) ระหว างการกนยาแบบมพ เลยงอย างเดยวในปงบประมาณ 2554 กบการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 โดยใช Fisher Exact test พบวา การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวยในปงบประมาณ 2555 มการรกษาวณโรคส�าเรจสงกวาการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยวในปงบประมาณ 2554 อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05)

อภปรายผล จากผลการวจยครงน อภปรายผลไดดงน 1. ความพงพอใจของผปวยวณโรคตอการรกษา ในปงบประมาณ 2554 มคาเฉลยความพงพอใจในระดบปานกลาง คาเฉลย (µ) =3.07 (σ = 0.87 ) สวนการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555

มคาเฉลยความพงพอใจในระดบสง คาเฉลย (µ) = 4.05 (σ = 0.74 ) ซงพบวามคาเฉลยสงขน และผปวยมคะแนนเฉลยความพงพอใจจากการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวยในป งบประมาณ 2555 สงกวาคะแนนเฉลยความพงพอใจจากการกนยาแบบมพเลยงอยางเดยวในปงบประมาณ 2554 อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05) ทงนเนองจาก เมอมการใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ท�าใหผปวยเกดความสะดวกและงายตอการกนยา สวนพเลยงกงายตอการก�ากบเนองจากมลกษณะคลายกบปฏทนทใชทวไป อกทงใชระยะเวลาในการรอรบยาลดลงมาก จงท�าให ผ ป วยเกด ความพงพอใจเพมขน 2. ระยะเวลาในการรอรบยา ในปงบประมาณ 2555 ผปวยวณโรคมระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาลดลงจากปงบประมาณ 2554 รอยละ 54.99 และระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรคทใชปฏทนก�ากบการกนยา

รวมดวย ในปงบประมาณ 2555 ต�ากวาระยะเวลาเฉลยในการรอรบยาของผปวยวณโรคทกนยาแบบมพเลยงอยางเดยวในปงบประมาณ 2554 อยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05)

เน องจากในใช ปฏ ทนก�ากบการกนยาร วมด วย ใน



Volume 1 No. 2

ปงบประมาณ 2555 ไดจดระบบการรกษาวณโรคแบบ One

Stop Service เพอปองกนการแพรกระจายเชอและท�าให

เกดความสะดวกตอผรบบรการ โดยเจาหนาทกลมงาน

เภสชกรรมฯ มการจดยาในปฏทนลวงหนากอนวนทผปวย

มารบยา สวนในวนทมารบยาเจาหนาทกลมงานเภสชกรรมฯ

น�ายามาจายใหผปวยและแนะน�าผปวยทคลนกวณโรค ท�าให

ลดระยะเวลาในการรอรบยาของผปวยลงไดมาก

3. อตราการรกษาส�าเรจ (Success Rate) จาก

การใชปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555

พบวามอตราการรกษาส�าเรจ รอยละ 100 และผลการใช

ปฏทนก�ากบการกนยารวมดวย ในปงบประมาณ 2555 ม

การรกษาวณโรคส�าเรจสงกวาการกนยาแบบมพเลยงอยาง

เดยวในปงบประมาณ 2554 อยางมนยส�าคญทางสถต

(p < 0.05) เนองจากการจดระบบการรกษาแบบ One

Stop Service ท�าใหผปวยและพเลยงเกดความสะดวกใน

การรบการรกษา ลดระยะเวลาในการรอรบยา และการใช

ปฏทนก�ากบการกนยายงท�าใหผ ปวยกนยาไดงาย และ

ถกตอง ไมมปญหาในการกนยาผด และพเลยงเกด

ความงายและสะดวกในการก�ากบการกนยา เพราะเปนรป

แบบทคนเคย คลายกบการดปฏทน สามารถมองเหนไดเลย

วาผปวยกนยาหรอไม และกนยาถงวนใดแลว จงท�าให

ผลการรกษาเพมขนกวาเดม

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช

1. ผลจากการวจยในครงน พบวา การใชปฏทน

ก�ากบการกนยารวมกบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง ท�าให

เกดความพงพอใจตอผปวย ลดระยะเวลาในการรอรบยา และ

มอตราการรกษาส�าเรจเพมขน ดงนน ผ บรหารจงควร

สงเสรมใหมการใชแนวทางดงกลาวในการรกษาผปวยวณโรค

ตอไป

2. ผเกยวของในการรกษาวณโรคหรอคลนกวณโรค

ของโรงพยาบาลชมชน สามารถน�าไปปรบใชกบผปวยพน

ของตนเองไดตามความเหมาะสม

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรท�าการวจยการใชปฏทนก�ากบการกนยารวม

กบการรกษาวณโรคแบบมพเลยงในผปวยโรคเรอรงกลมอน

เชน ผตดเชอเอดส ผปวยเบาหวาน เปนตน

2. ควรท�าการวจยการใชปฏทนก�ากบการกนยารวม

กบการรกษาวณโรคแบบมพเลยง ในตวแปรอนๆ เชน ตนทน


บรรณานกรม1. ส�านกวณโรค. คมออบรม แนวทางมาตรฐานการด�าเนน

งานควบคมวณโรคส�าหรบคลนกวณโรค. ส�านกวณโรค

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข; 2552.

2. ส�านกงานปองกนและควบคมโรคท 7. เอกสารประกอบ

การประชมบรณาการพฒนาเครอขายปองกนควบคม

วณโรค. วนท 30 พฤษภาคม-1 มถนายน 2555 ณ

โรงแรมลายทอง จงหวดอบลราชธาน; 2555.

3. ศนยระบาดวทยาอ�าเภอบานแพง. สรปผลการเฝาระวง

โรคทางระบาดวทยา. คณะกรรมการประสานงาน

สาธารณสขระดบอ�าเภอ อ�าเภอบานแพง; 2556.



Volume 1 No. 2

Original article

ผลลพธของคลนกโรคหดอยางงายโรงพยาบาลกดบาก จงหวดสกลนคร

นางสาววาสนา ลมประเสรฐ

พยาบาลวชาชพช�านาญการ

บทคดยอ การศกษาครงนเปนการวจยเชงพรรณนาแบบยอนหลง มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของการจดตงคลนก

โรคหดอยางงายในโรงพยาบาลกดบาก โดยศกษาขอมลยอนหลงเปรยบเทยบผลลพธกอนและหลงของผปวยโรคหดทเขารบ

การรกษาทคลนกโรคหด กลมตวอยาง ไดแก ผปวยโรคหดทขนทะเบยนเขารบการรกษาทคลนกโรคหดอยางงายโรงพยาบาล

กดบาก ระหวางวนท 1 กมภาพนธ 2553 ถงวนท 31 ธนวาคม 2554 โดยเขารบการรกษาตอเนองอยางนอย 4 ครง

ภายใน 12 เดอน และมการบนทกขอมลครบถวน สามารถตดตามผลการรกษาได มจ�านวนทงสน 65 ราย วธการ

เกบขอมล เกบรวบรวมขอมลจากบนทกการรกษาในเวชระเบยนผปวย (OPD card) ขอมลประวตผปวยเมอเรมการศกษา

แบบประเมนผลการรกษาโรคหด การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลยอนหลง ตงแต 1 กมภาพนธ 2552 ถง ถงวนท 31

ธนวาคม 2555 โดยใชโปรแกรม SPSS for Window สถตทใช ไดแก ความถ รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน paired

t-test และ The Wilcoxon Rank Sum Test ผลการวจยพบวา คาเฉลยของคาสมรรถภาพของปอดวนแรกกอนเขาคลนก

กบคาเฉลยของคาสมรรถภาพของปอดในเดอนท 12 แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05 (P<.01) คาเฉลย

การเขารบการรกษาทหองฉกเฉน กอนและหลงเขาคลนกในเดอนท 12 แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.05

(P<.005) คาเฉลยการเขาพกรกษาในโรงพยาบาล กอนและหลงเขาคลนกในเดอนท 12 แตกตางกนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ.05 (P<.005) ผลการควบคมโรค ระดบควบคมโรคได เพมขนจาก รอยละ 16.92 เปน รอยละ 32.31

หลงจากไดรบการรกษาในคลนกโรคหด

..................................................................................................................................................................................................................................

ค�ำส�ำคญ : คลนกโรคหดอยำงงำย โรงพยำบำลกดบำก



Volume 1 No. 2

Outcome of the Easy Asthma Clinic at Kutbak Hospital, Sakhon Nakhon

Wassana Limprasert,

Registered Nurse, Professional Level

Abstract In this retrospective, descriptive study, outcome of the Easy Asthma Clinic at Kutbak Hospital,

Sakon Nakhon, Thailand was studied. Sixty-five patients who registered at the Easy Asthma clinic from

February 1, 2010 to December 31, 2011, visited the clinic more than four times in twelve months and

got complete medical records were included. Data was collected from patient notes and asthma

assessment forms before and twelve months after initiation of the Easy Asthma Clinic. All the

collected data was statistically analyzed using SPSS for Windows by performing frequencies,

percentages, standard deviations paired t-tests and The Wilcoxon Rank Sum Test. The analysis

demonstrated statistically significant differences between pre- and twelve months post- Easy Asthma

clinic implementation in terms of the average peak flow rates (p < 0.01), the numbers of ER visits

(p < 0.005) and the numbers of admissions (p < 0.005). In addition, the level of control was increased

from 16.92 % to 32.31% after twelve months of the Easy Asthma Clinic

..................................................................................................................................................................................................................................

Keywords : Easy asthma clinic, Kutbak Hospital



Volume 1 No. 2

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา โรคหดเปนโรคเรอรงทพบบอยและพบไดตงแตเดก

จนถงผสงอาย และยงเปนโรคทเปนปญหาทางสาธารณสข

ของประเทศไทยทส�าคญโรคหนง จากสถตขององคการ

อนามยโลกพบวา มผปวยทวโลกประมาณ 235 ลานคน

ทไดรบความทกขทรมานจากโรคหด1 ซงเปนโรคเรอรงทม

ผลกระทบตอผปวยมาก ลกษณะส�าคญของโรคหด คอ

การทหลอดลมตบเปนๆ หายๆ ท�าใหผปวยเกดอาการไอ

หายใจล�าบาก หายใจมเสยงวด จากการส�ารวจพบวา ผปวย

โรคหดในประเทศไทยมากกวาครงไมสามารถท�ากจกรรมได

เชนคนปกต2 ส�าหรบประเทศไทยมรายงานในป 2545

ผปวยโรคหดทตองเขารบการรกษาทแผนกฉกเฉน ไมต�ากวา

1,000,000 ราย และเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ดวย

อาการหอบรนแรง มากถง 102,245 ราย และในป 2546

พบวาผปวยโรคหดรอยละ 21 ยงตองเขารบการรกษาดวย

อาการหอบรนแรงทหองฉกเฉน อยางนอย 1 ครง ในรอบ 1

ปทผ านมา และรอยละ 14 ต องเข ารบการรกษาใน

โรงพยาบาล3

ในป พ.ศ.2536 สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย4

ไดน�า The Global Initiative for Asthma (GINA) มา

พฒนาจดท�าแนวทางการวนจฉย การรกษาโรคหดใน

ประเทศไทย (ส�าหรบผใหญ) โดยมหลกความส�าคญ ใน

แนวทางการรกษาโรคนคอ ตองใหความรกบผปวยใหเขาใจ

ในแนวทางการรกษา ตองสอนวธใชยาสดพน รจกหลกเลยง

สงกระตน ประเมนความรนแรงของโรคโดยการตรวจวด

สมรรถภาพปอด จดยารกษาตามความรนแรงของโรค

วางแผนใหผ ปวยดแลตนเองอยางตอเนอง ให inhaled

corticosteroid เพอลดการอกเสบเรอรงของหลอดลม

เปนการควบคมและปองกนมใหโรคมความรนแรงมากขน

ตอมาในป พ.ศ. 2547 วชรา บญสวสด5,6 ไดพฒนาแนวทาง

การจดตงคลนกโรคหอบหดอยางงาย Easy Asthma Clinic

(EAC) ในโรงพยาบาลขน โดยมลกษณะส�าคญคอการจด

บรการอยางเปนระบบ มการดแลดวยทมสหสาขาวชาชพ

อยางตอเนอง การวนจฉยและรกษาโดยแพทยเวชปฏบต

ทวไป การสงจายยาตามมาตรฐาน การใหความรเรองโรค

และสาเหตทเปนปจจยกระตน การปองกน การใชยาพนและ

การปฏบตตวทถกตอง จากผลการศกษา ของอารย ดวงด7

ชาญชย จนทรวรชยกล8 และ เกษม ภทรฤทธกล9 พบวา

ผลการรกษาโรคหดดขน ลดอตราการพกรกษาในโรงพยาบาล

ลดการเขารบการรกษาทหองฉกเฉน และสนบสนนใหม

การน�ามาใชโดยเฉพาะอยางยงโรงพยาบาลชมชน

จากสถตผปวยนอกโรงพยาบาลกดบาก มผโรคหด

มารบบรการทแผนกผปวยนอก 237 ครง และ 328 ครง ใน

ป 2552 และ 2553 ตามล�าดบ ซงมแนวโนมเพมขน ทาง

โรงพยาบาลกดบากจงไดน�าแนวทาง EAC มาจดตงคลนกโรค

หดอยางงาย ใชเปนแนวทางการดแลผปวย แตยงไมมการ

ศกษาผลการดแลรกษาอยางเปนระบบ ในการศกษาครงน

จงตองการทราบผลลพธของคลนกโรคหดอยางงายโรง

พยาบาลกดบาก เพอเปนขอมลในการพฒนาการจดการ

คลนกโรคหดตอไป

วตถประสงคของการศกษา เพอศกษาผลลพธการจดตงคลนกโรคหดอยางงาย

ในโรงพยาบาลกดบาก

นยามศพท ระดบการควบคมโรคหด (Levels of Asthma

control) หมายถง การประเมนอาการของผปวย ตาม GINA

guideline 2006 โดยดจากความถของการเกดอาการชวง

กลางวน อาการชวงกลางคน การใชยาขยายหลอดลมบรรเทา

อาการ การก�าเรบของโรคหด รวมทงการวดสมรรถภาพของ

ปอด และการประเมนความสามารถในการท�ากจวตรตางๆได

เช นคนปกต แบ งเป น 3 ระดบ คอ ควบคมโรคได

(controlled), ควบคมโรคไดบางสวน (partly controlled)

และควบคมโรคไมได (uncontrolled) ดงในรปภาพท 1



Volume 1 No. 2

ลกษณะทางคลนก ควบคมโรคได

(ตองมทกขอตอไปน)

ควบคมโรคไดบางสวน

(มอยางนอย 1 ขอ)

ควบคมโรคไมได

อาการชวงกลางวน ไมม

หรอนอยกวา 2 ครง/สปดาห)

มากกวา 2 ครง/สปดาห

มอาการในหมวด

ควบคมโรคไดบางสวน

อยางนอย 3 ขอ

มขอจ�ากดของการออกก�าลง

กาย

ไมม ม

อาการชวงกลางคนจนรบกวน

การนอนหลบ

ไมม ม

ตองใช reliever/

rescue treatment

ไมม

(หรอนอยกวา 2 ครง/สปดาห)

มากกวา 2 ครง/สปดาห

สมรรถภาพของปอด

(PEF/FEV1)

ปกต (>80%) < 80% predict

การจบหดเฉยบพลน

(exacerbation)

ไมม อยางนอย 1 ครง/ป 1 ครงในชวงเวลาไหนกได

รปภาพท 1 ระดบการควบคมโรคหด3

รปแบบการศกษา เปนการศกษาแบบยอนหลง (retro-spective

descriptive study)

วธการศกษา ประชากรและกลมตวอยาง กลมตวอยางทใชใน

การศกษาครงน เปนผปวยทโรคหดทขนทะเบยนเขารบการ

รกษาทคลนกโรคหดโรงพยาบาลกดบาก ระหวางวนท 1

กมภาพนธ 2553 ถงวนท 31 ธนวาคม 2554 (ชวงแรกท

จดตงคลนกโรคหด) ทเขารบการรกษาตอเนองอยางนอย

4 ครง ใน 12 เดอน มจ�านวนทงสน 65 ราย

การเกบรวบรวมขอมล การศกษาครงนใชการเกบ

รวบรวมขอมลจากบนทกการรกษาในเวชระเบยนผปวย(OPD

card) ขอมลประวตผปวยเมอเรมการศกษา(appendix1)

แบบประเมนผลการรกษาโรคหด (appendix 2) โดยศกษา

ขอมลยอนหลง ตงแต 1 กมภาพนธ 2552 ถง ถงวนท 31

ธนวาคม 2555

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป SPSS

for window สถตทใช ไดแก ความถ รอยละ สวนเบยง

เบนมาตรฐาน paired t-test และ The Wilcoxon Rank

Sum Test

ผลการศกษา สวนท 1 ขอมลสวนบคล



Volume 1 No. 2

ตารางท 1 แสดงขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง (n=65)

ขอมลสวนบคคล จ�านวน(ราย) รอยละ

เพศ

- ชาย

- หญง

27

38

41.54

58.46

อาย (ป)

- ต�ากวา 20

- 20 – 29

- 30 - 39

- 40 – 49

- 50 - 59

- 60 ป ขนไป

3

4

9

15

19

15

4.62

6.15

13.85

23.08

29.22

23.08

อายทเรมมอาการหอบ (ป)

- ต�ากวา 20

- 20 – 29

- 30 - 39

- 40 – 49

- 50 - 59


7

13

15

12

11

7

10.77

20.00

23.08

18.46

16.92

10.77

รบการรกษาทโรงพยาบาลกดบากมาแลว (ป)

- นอยกวา 10

- 11 - 20


11

50

4

16.92

76.93

6.15

ประวตการสบบหร (ราย)

- เคยสบ

- ไมเคยสบ

19

46

29.23

70.77

การสบบหรในปจจบน (ราย)

- สบ

- ไมสบ

4

61

6.15

93.85



Volume 1 No. 2

จากตารางท 1 จ�านวนกลมตวอยางทศกษาทงสน 65 ราย เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย โดยเพศหญงมจ�านวน 38 ราย (รอยละ 58.46) เพศชายจ�านวน 27 ราย (รอยละ 41.54) สวนใหญอยในชวงอายมากกวา 50-59 ป จ�านวน 19 ราย (รอยละ29.23) รองลงมาชวงอาย 41-49 ป จ�านวน 15 ราย (รอยละ23.08) อายเฉลยผปวย48.40 ป อายนอยทสด 8 ป อายเฉลยทเรมเปนโรคหด 38.25 ป โดยมากอยระหวาง 30-39ป จ�านวน 15 ราย (รอยละ 23.08) ระยะเวลาทเปนโรคหดมาเฉลย 10.03 ป มประวตเคยสบบหร รอยละ 29.23 (19ราย) เฉลยสบวนละ 20 มวน/วน ยงคงสบบหรจ�านวน 4 ราย (รอยละ6.15) และผปวยรบการรกษาทโรงพยาบาลกดบาก เฉลย 6.82 ป สวนท 2 ผลการรกษาตามแนวทางคลนกโรคหดอยางงาย

ตารางท 2 แสดงผลการรกษาตามอาการและอาการแสดง เปรยบเทยบกอนและหลงเขาคลนกในเดอนท 12 (n=65)

อาการและอาการแสดงกอนเขาคลนก หลงเขาคลนก

จ�านวน(ราย) รอยละ จ�านวน(ราย) รอยละ

1. มไอ หายใจไมอม หายใจหอบชวงกลางวน

1.1 ไมมอาการ

1.2 มอาการนอยกวา 1 ครง/สปดาห

1.3 มอาการมากกวาหรอเทากบ 1 ครง/สปดาห

1.4 มอาการทกวน

1.5 มอาการเกอบตลอดเวลา

30

14

13

8

-

46.2

21.5

20

12.3

-

44

11

7

3

-

67.7

16.9

10.8

4.6

-

2. มไอ แนนหนาอก หายใจหอบ ชวงกลางคน

2.1 ไมมอาการ

2.2 มนอยกวาหรอเทากบ 2 ครง/เดอน

2.3 มอาการมากกวา 2 ครง/เดอน

2.4 มอาการมากกวา 1 ครง/สปดาห

2.5 มอาการเกอบทกวน

22

12

11

11

9

33.8

18.5

16.9

16.9

13.8

44

7

7

4

3

67.7

10.8

10.8

6.2

4.6

3. การใชยาขยายหลอดลม

3.1 ไมใช

3.2 ใชนอยกวา 1 ครง/สปดาห

3.3 ใชเกอบทกวน

3.4 ใชทกวน

3.5 ใชมากกวา 4 ครง/วน ตดตอกน 2 วนขนไป

20

19

20

5

1

30.8

29.2

30.8

7.7

1.5

38

15

11

1

-

58.5

23.1

16.9

1.5

-

4. มอาการหอบมารกษาทหองฉกเฉน 38 58.5 27 41.5

5. มอาการหอบนอนรกษาในโรงพยาบาล 22 33.8 9 13.8

6. ระดบคาสมรรถภาพของปอด

(รอยละคา predicted PEFR)

6.1 ไมด (ไมเกนรอยละ 59)

6.2 ปานกลาง (รอยละ60-80)

6.3 ด (ตงแตรอยละ 81 ขนไป)

25

19

21

38.5

29.2

32.3

18

20

27

27.7

30.8

41.5



Volume 1 No. 2

จากตารางท 2 ผลการรกษาตามอาการและอาการ

แสดง เปรยบเทยบกอนและหลงเขาคลนกในเดอนท 12

พบวา อาการหายใจหอบชวงกลางวน กอนเขาคลนก สวน

ใหญไมมอาการ รอยละ 46.2 มอาการนอยกวา 1 ครง/

สปดาห รอยละ 21.5 และมอาการทกวน รอยละ 12.3 หลง

เขาคลนก สวนใหญ ไมมอาการ รอยละ 67 มอาการ

นอยกวา 1 ครง/สปดาห รอยละ 16.9 และมอาการ

ทกวน รอยละ 4.6 อาการไอ แนนหนาอก หายใจหอบชวง

กลางคน พบวากอนเขาคลนกสวนใหญ ไมมอาการ รอยละ

33.8 มนอยกวาหรอเทากบ 2 ครง/เดอน รอยละ 18.5 ม

อาการเกอบทกวน รอยละ 13.8 หลงเขาคลนก สวนใหญ

ไมมอาการ รอยละ 67.7 มนอยกวาหรอเทากบ 2 ครง/

เดอนและมอาการมากกวา 2 ครง/เดอน รอยละ 10.8 สวน

มอาการเกอบทกวน รอยละ 4.6 การใชยาขยายหลอดลม

พบวา กอนเขาคลนก ไมใช และใชเกอบทกวน รอยละ

30.8 ใชนอยกวา 1 ครง/สปดาห รอยละ 29.2 ใชทกวน

รอยละ 7.7 ใชมากกวา 4 ครง/วน ตดตอกน 2 วนขนไป

รอยละ 1.5 หลงเขาคลนก สวนใหญ ไมใช รอยละ 58.5 ใช

นอยกวา 1 ครง/สปดาห รอยละ 23.1 และใชทกวน

รอยละ 1.5 มอาการหอบมารกษาทหองฉกเฉน พบวากอน

เขาคลนก 1 ป ยอนหลง รอยละ 58.5 หลงเขาคลนก

เดอนท 12 รอยละ 41.5 มอาการหอบนอนพกรกษาใน

โรงพยาบาล พบวา กอนเขาคลนก รอยละ 33.8 หลงเขา

คลนก รอยละ 13.8 ระดบคาสมรรถภาพของปอด พบวา

กอนเขาคลนกสวนใหญ ระดบไมด รอยละ 38.5 ระดบด

และปานกลาง รอยละ 32.5 และ 29.2 ตามล�าดบ หลงเขา

คลนกสวนใหญ ระดบด รอยละ 41.5 ระดบปานกลาง

รอยละ 30.8 และ ระดบไมด รอยละ 27.7

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยของคาสมรรถภาพของปอด (PEFR) กอนและหลงเขาคลนกในเดอนท 12 (n=65)

คาสมรรถภาพของปอด X SD t p-value

วนแรกทเขาคลนก 69.52 25.54-2.942 .005

หลงเขาคลนก 12 เดอน 76.71 25.18

จากตารางท 3 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยของสมรรถภาพของปอด (PEFR) ของผปวยโรคหดกอนและหลงเขา

คลนกในเดอนท 12 พบวาคาเฉลยของคาสมรรถภาพของปอดวนแรกกอนเขาคลนก กบคาเฉลยของคาสมรรถภาพของปอด

ในเดอนท 12 แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.05 (P<.01)

ตารางท 4 เปรยบเทยบจ�านวนครงการเขารบการรกษาทหองฉกเฉน และจ�านวนครงการเขาพกรกษาในโรงพยาบาล

กอนและหลงเขาคลนกในเดอนท 12

คาสมรรถภาพของปอดกอนเขาคลนก หลงเขาคลนก

n Z p-valueX SD X SD

รบการรกษาทหองฉกเฉน 4.05 3.98 1.58 2.15 38

พกรกษาในโรงพยาบาล 1.95 1.09 0.73 1.45 22 3.227 .001

จากตารางท 4 การเปรยบเทยบจ�านวนครงการเขารบการรกษาทหองฉกเฉน พบวา การเขารบการรกษาทหอง

ฉกเฉนกอนและหลงเขาคลนก แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (P<.001) สวนการเปรยบเทยบจ�านวนครง

การเขาพกรกษาในโรงพยาบาลกอนและหลงเขาคลนก แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (P<.005)

เชนเดยวกน



Volume 1 No. 2

ตารางท 5 ผลการควบคมโรคหด เปรยบเทยบกอนและหลงเขาคลนก (n=45)

ระดบการควบคมโรคหดวนแรกทเขาคลนก เดอนท 12


ควบคมโรคไมได (uncontrolled) 30 46.16 11 16.92

ควบคมโรคไดบางสวน (partly controlled) 24 36.92 33 50.77

ควบคมโรคได (controlled) 11 16.92 21 32.31

จากตารางท 5 ระดบผลการควบคมโรคหดของ

ผปวย พบวา วนแรกทเขาคลนกสวนใหญอยระดบควบคม

โรคไมได รอยละ 46.16 และควบคมโรคไดบางสวน รอยละ

36.92 ควบคมโรคได นอยทสดรอยละ 16.92 สวนระดบ

ผลการควบคมโรคหลงเดอนท 12 สวนใหญอยระดบ ควบคม

โรคไดบางสวน รอยละ 50.77 ควบคมโรคได รอยละ 32.31

อภปรายผล จากการศกษาครงน กลมตวอยางจ�านวน 65 ราย

สวนใหญเปนเพศหญงอยในวยท�างาน อายเฉลย 48.40 ป

อายเฉลยทเปนโรคหด 38.25 ป ผลการรกษาตามอาการ

และอาการแสดง พบวาอาการหอบชวงกลางวนและอาการ

หอบชวงกลางคน สวนใหญหลงเขาคลนก ผปวยทไมมอาการ

มจ�านวนเพมขน ผปวยทมอาการทกวนลดลง การใชยาขยาย

หลอดลมกเชนเดยวกน ภายหลงเขาคลนกผปวยทไมใชยาม

จ�านวนเพมขน และผทใชยาทกวนมจ�านวนลดลง เมอเปรยบ

เทยบจ�านวนครงการเขารบการรกษาทหองฉกเฉน และ

จ�านวนครงการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลกอนและหลง

เขาคลนกพบวา หลงเขาคลนกกลมตวอยางสวนใหญลดลง

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (P<.001) และ

(P<.005) ตามล�าดบ ส�าหรบคาเฉลยค าสมรรถภาพ

สมรรถภาพของปอดภายหลงเขาคลนกเพมขนอยางมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 (P<.01) เชนเดยวกบผลการ

ควบคมโรค ภายหลงเขาคลนกระดบควบคมโรคไดเพมขน

ระดบควบคมโรคไมไดลดลง สอดคลองกบผลการศกษาของ

โสมมนส โกยสวสด10 วนทนย มามล11 ประพทธ ลลา

พฤทธ12 และสบศร บณฑตภรมย13 จากการทจดตงคลนก

โรคหด ท�าใหมการพฒนาขนตอนบรการทชดเจน มการ

รวมมอกนของสหสาขาวชาชพ พยาบาลมการใหความรเรอง

โรค การดแลตนเอง การสงเกตและบนทกอาการตนเองใน

สมดประจ�าตว เภสชกรใหความรเรองยา เทคนคการใชยา

ชนดสดดม แพทยผรกษาใหการรกษาตามแนวทาง สงผล

ใหกลมตวอยางมอาการดขนเปนสวนใหญ แตยงมกลม

ตวอยางบางสวนทผลการรกษาไมไดสอดคลองตามผลการ

ศกษาอาจเนองจากปจจยสวนบคคลและสาเหตอนของกลม

ตวอยางเอง จงควรมการศกษาสาเหตตอไป เพอจะได

วางแผนการดแลใหเหมาะสม ชวยใหผปวยสามารถดแล

ตนเองได ผลการควบคมโรคทดขน

สรป การจดตงคลนกโรคหดอยางงาย โดยเฉพาะใน

โรงพยาบาลชมชน เปนการพฒนารปแบบการดแลผปวย

โรคหดใหมคณภาพมากขน ชวยใหการรกษาไดมาตรฐาน ม

การรวมมอกนของสหสาขาวชาชพในการจดท�าแนวทาง

การดแลขนตอนการรบบรการ ก�าหนดบทบาทหนาทอยาง

ชดเจน สงผลใหบคลากรทเกยวของท�างานงายขน ผปวยได

รบความรเกยวกบโรค การดแลตนเอง การใชยาทถกตองมาก

ขน จากผลการศกษาครงน กลมตวอยางมคาเฉลยการเขารบ

การรกษาทหองฉกเฉนลดลง คาเฉลยการเขาพกรกษาตวใน

โรงพยาบาลลดลง ผปวยมคาสมรรถภาพของปอดและระดบ

การควบคมโรคดขนดวย แตยงตองมการพฒนารปแบบตอไป

เนนการศกษาในกลมผปวยทผลการรกษายงไมด เพมการ

ตดตามผปวยขาดนด การตดตามเยยมตอเนองทบาน และ

การสรางเครอขายการดแลผ ปวยโรคหดในโรงพยาบาล



Volume 1 No. 2

สงเสรมสขภาพต�าบล และในชมชน เพอเปาหมายใหผปวย

โรคหดสามารถควบคมโรคได ด�ารงชวตไดอยางปกต

มคณภาพชวตดขน

ขอเสนอแนะ ควรมการศกษาเรองถงปจจยทมผลตอการควบคม

โรคหด เพอน�าผลทไดใชเปนแนวทางในการวางแผนการดแล

ผปวยใหดยงขน

บรรณานกรม1. World Health Organization. 10 facts on asthma.

[online]2011. [cited 2014 Mar 25]. Available

from : http://www.who.int/features/factfiles/

asthma/en/

2. วชรา บญสวสด. SMART Implementation from

Asthma Guidelines to Clinical practice .วารสาร

วณโรค โรคทรวงอกและเวชบ�าบดวกฤต 2552; 30(1):

25-31.

3. อภชาต คณตทรพย, มกดา หวงวรวงศ, บรรณาธการ.

แนวทางการวนจฉยและรกษาโรคหดในประเทศไทย

ส�าหรบผใหญและเดก พ.ศ.2555. กรงเทพมหานคร :

สมาคมสภาองคกรโรคหดแหงประเทศไทย; 2555.

4. สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย. แนวทางการวนจฉย

และรกษาโรคหดในประเทศไทย (ส�าหรบผปวยผใหญ

พ.ศ. 2547). กรงเทพมหานคร: สมาคมอรเวชชแหง

ประเทศไทย; 2547.

5. วชรา บญสวสด. โครงการพฒนาระบบการใหบรการผ

ปวยโรคหดตามรปแบบโปรแกรม Easy Asthma Clin-

ic ส�าหรบหนวยบรการในระบบหลกประกนสขภาพแหง

ชาต. [ออนไลน]25 ตลาคม 2553. [อางเมอ 1 มนาคม

2557] จาก http://eac2.easyasthma.com/md-

btemplate/mytemplate/ template.php?com-

ponent=view_article&read=1&qid=102&n_an-

swer=9

6. คณะกรรมการปรบปรงแนวทางการวนจฉยและรกษา

โรคหด พ.ศ.2551. แนวปฏบตบรการสาธารณาสข การ

ดแลผปวยโรคหด พ.ศ.2551. กรงเทพมหานคร:

ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต; 2552.

7. อารย ดวงด. ผลลพธของการจดตงคลนกโรคหดแบบ

งายในโรงพยาบาลบานไผ จงหวดขอนแกน. วารสาร

วจยระบบสาธารณสข 2550; 3(2): 45-50.8. ชาญชย จนทรวรชยกล. ผลลพธของการจดตงคลนก

โรคหดแบบงายในโรงพยาบาลยางตลาด จงหวด

กาฬสนธ. ศรนครนทรเวชสาร 2550; 22(4): 449-

58.

9. เกษม ภทรฤทธกล. ผลการดแลรกษาผปวยในคลนก

โรคหดอยางงายโรงพยาบาลหนองสองหอง. ขอนแกน

เวชสาร 2550; 31(3): 261-8.

10. โสมนส โกยสวสด. ผลสมฤทธของคลนกโรคหดโรง

พยาบาลกระสง จงหวดบรรมย. วารสารการแพทย

โรงพยาบาลศรษะเกษ สรนทร บรรมย 2555; 27(1):

33-42.

11. วนทนย มามล. ผลสมฤทธของคลนกโรคหดโรพยาบาล

ปราสาท จงหวดสรนทร. วารสารการแพทยโรงพยาบาล

ศรษะเกษ สรนทร บรรมย 2553; 25(3): 377-86.

12. ประพทธ ลลาพฤทธ. ผลการรกษาผปวยในคลนกโรค

หดในโรงพยาบาลบางบวทอง. วารสารวชาการ

สาธารณสข 2551; 17(5เพมเตม): SV1411-8.

13. สบศร บณฑตภรมย. ผลลพธของการจดคลนกโรคหด

อยางงายในโรงพยาบาลหนองแสง จงหวดอดรธาน.

วารสารการแพทยโรงพยาบาลอดรธาน 2554; 19(1):

1-9.



Volume 1 No. 2

Original article

การเปรยบเทยบการบรจาคเลอดของโรงพยาบาลหนองคาย

ในป พ.ศ. 2556อภสามารถ คลองขยน

การบรจาคโลหต คอการเกบโลหตจากผมความ

ประสงคจะบรจาค เลอดนนน�าไปใชส�าหรบการถายเลอด

และ/หรอการเยยวยาทางชวเภสชวทยาโดยกระบวนการท

เรยกวา การแยกสวน (การแยกองคประกอบของเลอดครบ)

การบรจาคอาจบรจาคเลอดครบ หรอเฉพาะองคประกอบ

หนงของเลอดโดยตรง (apheresis) กได ธนาคารเลอดมก

เปนผด�าเนนการเกบเลอดและกระบวนการตอจากนน2,3,4

ผประสงคบรจาคโลหตจะไดรบค�าแนะน�าและการ

ประเมนปจจยตาง ๆ ซงอาจท�าใหเลอดไมปลอดภย ขนตอน

การคดกรองมการทดสอบโรคทสามารถสงตอไดทางการถาย

เลอด เชน ไวรสเอชไอว และ ไวรสตบอกเสบ เชอซฟลส

ผบรจาคตองตอบค�าถามเกยวกบประวตทางการแพทยและ

รบการทดสอบทางกายภาพสนๆ เพอใหแนใจวาการบรจาค

โลหตไมสงผลอนตรายตอสขภาพของผบรจาค ความถของ

การบรจาคโลหตนนขนอยกบองคประกอบของเลอดทบรจาค

และกฎหมายของประเทศนนๆ ตวอยางเชน ในสหรฐอเมรกา

ผบรจาคสามารถบรจาคเลอดครบไดทก 8 สปดาห (56 วน)

และบรจาคเฉพาะเกลดเลอดไดทก 3 วน3,4,5

การบรจาค เมอถงหนวยรบบรจาคโลหต จะมผเชยวชาญหรอ

เจาหนาทปฏบตงาน น�าใบกรอกเพอเขยนประวตของผ

บรจาคและเซนชอยนยอม และยอมรบวาขอมลทงหมดเปน

ความจรง1,2,3 เมอกรอกเรยบรอยจะถงขนตอนการวดความ

ดนโลหต และตรวจหมโลหต วดความเขมขนโลหต เพอให

ไดโลหตทมคณภาพและความปลอดภยทงผปวยทจะรบโลหต

ของผบรจาคและตวผบรจาคเอง1 หลงจากนนผบรจาคโลหต

จะถกพามานอนบนเตยงบรจาคเพอเจาะเกบโลหตจาก

เสนเลอดด�า ถายสถงโลหต เปนจ�านวน 350 - 450 มลลลตร

ตามเกณฑ (15% ของปรมาณโลหตในรางกาย) เจาหนาทน�า

เขมเจาะออกพรอมจดเกบตวอยางเลอดส�าหรบตรวจยนยน

ความปลอดภยกอนน�าไปใหคนไข ผบรจาคโลหตควรนอนพก

เพอปรบสภาพสกคร (5-10นาท)2,3 เมอลกออกจากเตยง ควร

รบอาหารวาง ททางหนวยบรการจดเตรยมไวและควรทาน

น�าเปลาชดเชยมากกวาปกต 2-3 เทา ไดแก น�าหวาน (น�า

แดง) ขนมและนมทมธาตเหลก พรอมทงรบยาบ�ารงธาตเหลก

กลบไปรบประทาน (30-50 เมด)2,3

ขนตอนการบรจาคโลหต เพอความสะดวกรวดเรวแกผบรจาคโลหตในการ

รอบรจาค ผบรจาคควรส�ารวจตนเองวา มคณสมบตพรอม

ส�าหรบการบรจาคหรอไม ซงผบรจาค ควรมคณสมบตตางๆ

ดงน2,3

1. เปนผมอายระหวาง 17 - 60 ป

2. มสขภาพรางกายแขงแรง น�าหนกตงแต 45

กโลกรมขนไป

3. ไมมประวตการเปนโรคมาลาเรย ในระยะ 3 ป

4. ไมมประวตเปนโรคตบอกเสบ หรอดซาน

ตวเหลอง ตาเหลอง

5. ผหญง ไมอยในระหวางมประจ�าเดอน หรอ

มครรภ

6. ไมควรบรจาคหลงท�าการผาตด ในระยะ 6 เดอน

(โดยเฉพาะถาตองรบเลอดขณะผาตด)

7. ผเคยรบโลหตงดบรจาค 1 ป

8. งดสบบหรกอนบรจาค 12 ชวโมง

9. ไมทานยาแกอกเสบกอนบรจาค 1 สปดาห

10. ไมไดรบเลอดจากผอนมาระยะ 6 เดอน



Volume 1 No. 2

11. ไมไดรบวคซนภายใน 14 วน เซรมภายใน

1 ป (ขนกบชนดของวคซน)

12. ไมไดมเพศสมพนธกบบคคลอนทมใชคสมรส

13. นอนพกผอน (หลบสนท) ไมต�ากวา 6 ชวโมง

14. ไมมโรคประจ�าตวทเสยงตอความปลอดภยจาก

การบรจาคโลหต เชน กามโรค โรคตดเชอตาง ๆ ไอเรอรง

ไอมโลหต โลหตออกงายผดปกต หยดยาก โรคเลอดชนด

ตาง ๆ โรคหอบหด โรคภมแพ โรคลมชก โรคผวหนงเรอรง

โรคหวใจ โรคไต โรคเบาหวาน โรคธยรอยด มะเรง หรอ

โรคอนๆ

15. ไมมพฤตกรรมเสยงทางเพศสมพนธ หรอ

ส�าสอนทางเพศ ไดแก ทานหรอคสมรสของทาน เคยมเพศ

สมพนธกบหญงหรอชาย ทขายบรการทางเพศ หรอ มเพศ

สมพนธแบบชายรกชาย

16. ไมท�าการเจาะห สก ลบรอยสก ฝงเขมในชวง

เวลา 1 ปทผานมา

17. ไมมประวตตดยาเสพตด หรอเคยเปนผ ท

เสพยาเสพตดโดยใชเขมฉดยาเขาเสนเลอด

18. ไมเปนผตดเชอเอดส

19. สตรไมอยในระหวางมประจ�าเดอน ตงครรภ

หรอ ใหนมบตร และไมมการคลอดบตรหรอแทงบตรภายใน

6 เดอนทผานมา

การปฏบตตวหลงการบรจาค หลงจากการบรจาคโลหตแลว ผบรจาคควรปฏบต

ตนตามค�าแนะน�า เพอประโยชนของผบรจาคเอง ดงน

• ดมน�ามากกวาปกตหลงบรจาคเปนเวลา 2 วน

• งดออกก�าลงกายทตองเสยเหงอหลงการบรจาค

หลกเลยงการท�าซาวนา

• ผบรจาคโลหตทท�างานใชแรง หรอใชก�าลงมาก

หรอตองท�างานกลางแจง ควรหยดพกหนงวน

• รบประทานยาเขาธาตเหลกทไดรบวนละ 1 เมด

เพอปองกนภาวะการขาดธาตเหลก

• หลกเลยงการใชก�าลงแขนขางทเจาะ เปนเวลา

12 ชวโมง

สรปสาระและขนตอนการด�าเนนการ 1. ศกษาคนควาขอมลทางวชาการเกยวกบการ

บรจาคโลหต ของโรงพยาบาลหนองคาย

2. เกบขอมลจากป พ.ศ.2554-2556 โดยรวบรวม

ขอมลจากผมาบรจาคโลหต และท�าการศกษาวเคราะหเปรยบ

เทยบขอมลทเกยวของ

3. น�าขอมลทรวบรวมไดมาจดท�าและเสนอโครง

รางการวจย ด�าเนนการวจย วเคราะหขอมล รวมถงรายงาน

ผลงาน และจดท�าเปนเอกสารทางวชาการ น�าไปปรกษา

ผทรงคณวฒเพอชแนะแนวทางและตรวจสอบความถกตอง

ของผลงาน

4. การเผยแพรเอกสารทางวชาการทไดจดท�าขอมล

ทางวชาการแกหนวยงานทเกยวของ

ผรวมด�าเนนการ “ไมม”

สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต เปนการการศกษาเชงพรรณา (Descriptive study)

โดยศกษายอนหลง (Retrospective study) วจยหาอบต

การณ เพอเพมจ�านวนผบรจาคโลหตภายในกลมงานธนาคาร

เลอดโรงพยาบาลหนองคาย ใหไดอยางนอยรอยละ 10 ตอ

การใชของผปวยภายในโรงพยาบาล ปจจยน�าเขากระบวนการ

ด�าเนนการและผลลพธทเกดขน

เอกสารทางวชาการชดน คงเปนประโยชนส�าหรบ

กลมงานพยาธวทยาคลนก และผทสนใจ จดท�าเปนเอกสาร

ทางวชาการน�าไปปรกษาผทรงคณวฒเพอชแนะแนวทางและ

ตรวจสอบความถกตองของผลงาน รวมทงการเผยแพร

เอกสารทางวชาการทไดจดท�าขนแกหนวยงานทเกยวของ

ตอไป



Volume 1 No. 2

บทน�า จากสถานการณการขาดแคลนโลหต (ความไม

เพยงพอของโลหตบรจาค) ท�าใหตองจดหาโลหตอยางฉกเฉน

บอยครงจากการรบบรจาคทวไป หรอ จากญาตคนไขเพอ

ทดแทน เกดความเสยงสงตอผปวยทจ�าเปนตองรอโลหตใน

การรกษา กลมงานธนาคารเลอดโรงพยาบาลหนองคาย ม

ภารกจหลกในการจดหาโลหตทพอเพยงและปลอดภยเพอ

สนบสนนการรกษาพยาบาลของแพทย แมวาความกาวหนา

ทางวทยาศาสตร ดานดเอนเอและยนจะพฒนาไปมากจน

สามารถสรางโปรตนชนดตางๆนอกรางกายมนษยได แตกยง

ไมสามารถสรางเมดโลหตนอกรางกายได จงจ�าเปนตองอาศย

เมดโลหตทสรางในรางกายมนษยเทานน

แมปรมาณการจดหาโลหตจะเพมขนทกป มการ

ออกหนวยรบบรจาคเคลอนทและการรบบรจาคโลหตโดยตรง

พบวาการจดหาโลหตของสวนกลางทสภากาชาดไทยเปน

องคกรทมศกยภาพการ จดหาไดปรมาณเกนกวาเปาหมาย

ขนต�า ขณะทการจดหาโลหตในตางจงหวดหลายแหงได

ต�ากวาเปาหมาย (3 % จ�านวนประชากร)1,3 จากขอมลการ

จดหาเลอด ป พ.ศ. 2554 ถงป พ.ศ. 2556 ถาหาก

เป าหมายการจดหาโลหตของกาชาดจงหวดร วมกบ

โรงพยาบาลหนองคายอยท 3% ของจ�านวนประชากรจะตอง

จดหาโลหตใหได 15,000 ถง/ป จงพอเพยงกบปรมาณ

การใชเฉลย 12,020 ถง/ป จงไดท�าการพฒนาบรการการ

จดหาโลหตอยางตอเนอง โดยเนนการประชาสมพนธเชงรก

เพอใหไดผ บรจาคโลหตทไมหวงสงตอบแทน และพฒนา

กระบวนการภายในกลมงานธนาคารเลอดใหไดคณภาพม

ประสทธภาพ ดวยทมงานทเขมแขง งบประมาณเพยงพอ

และอปกรณเครองมอถกหลกวชาการทางเวชศาสตรธนาคาร

เลอด

วธการศกษา เกบรวบรวมขอมลจากผมาบรจาคเลอด และท�าการ

ศกษาวเคราะหเปรยบเทยบ โดยไดเกบรวบรวม จากขอมล

การจดหาเลอดพบวา ในป พ.ศ.2554 มผบรจาคเลอดภายใน

โรงพยาบาล จ�านวน 2,407 ราย ป พ.ศ. 2555 จ�านวน

2,660 ราย และ ในป พ.ศ. 2556 จ�านวน 2,931 ราย สวน

ผบรจาคเลอดภายนอกโรงพยาบาล ป พ.ศ.2554 มจ�านวน

11,570 ราย ป พ.ศ. 2555 จ�านวน 9,766 ราย และ ในป

พ.ศ. 2556 จ�านวน 11,069 ราย ศกษาเปรยบเทยบตวแปร

และท�าการรวบรวมขอมลจากการบรจาคเลอด

ขนตอนการด�าเนนการ • รวมรวมขอมล

• เสนอโครงราง

• ด�าเนนการศกษา

• วเคราะหขอมล

• รายงานผลงาน

ผลการศกษา

ขอมลการจดหาเลอด 3 ป ยอนหลง (2554-2556)

ของจงหวดหนองคาย (จากตาราง 1)

ตารางท 1 ขอมลการจดหาเลอด 3 ป (ยอนหลง)

ป 2554 2555 2556

ผบรจาคภายใน 2,407 2,660 2,931

ผบรจาคภายนอก 9163 7,106 8,138

รวม 11,570 9,766 11,069



Volume 1 No. 2

การจดหาโลหตเพอส�ารองไวใชสนบสนนการรกษา

ของแพทยภายในจงหวดหนองคายนนสามารถด�าเนนการได

2 แนวทางใหญๆ คอ

1. การจดทมออกหนวยเชงรกรวมกบเหลากาชาด

จงหวดหนองคาย

2. การจดใหมการรบบรจาคภายในทงานธนาคาร

เลอด

การออกหนวยรบบรจาคเชงรกจะจดแผนออก

หนวยตามอ�าเภอตางๆภายในจงหวดหนองคายโดยสถานท

หรออ�าเภอทออกหนวยจะพจารณาตามขนาดของประชากร

เปนหลกมแผนออกรบบรจาคอยางนอย 4 ครง/ป ถาภายใน

อ�าเภอนนมสถาบนการศกษาทงภาครฐและเอกชนจะแยกจด

ใหมการรบบรจาคเพมขน เพอเพมการเขาถง เชน อ�าเภอ

โพนพสยเฉพาะทจดออกรบบรจาคโลหตทหอประชมทวาการ

อ�าเภอจะเพมการแยกจดเฉพาะทโรงเรยนชมพลโพนพสย

โรงเรยนปากสวยวทยาคาร โรงเรยนกดบงวทยาคม โรงเรยน

ราชประชานเคราะห 27 โรงเรยนเทคโนโลยโพนพสย โรง

เรยนเซมวทยาคม โรงเรยนรมธรรมพทยาสรรค เปนตน

ตารางท 2 การจดหาโลหตไมพอเพยง

ป 2553 2554 2555 2556

จ�านวนโลหตท cross match 18,798 20,494 18,995 17,499

จ�านวนโลหตทใช (ถง) 10,280 11,827 12,797 13,157

จ�านวนการใชทเพมขน 1,347 1,547 970 360

ตารางท 3 ขอมลความถหมเลอดทพบในผบรจาคโลหตจงหวดหนองคาย

ป 2554 2555 2556

ผบรจาค A B O AB A B O AB A B O AB

ภายใน 391 533 648 140 611 828 1,003 218 673 913 1,105 240

ภายนอก 1,862 3,547 3,550 736 1,367 2,605 2,594 540 1,565 2,983 2,971 619

ผลการประเมนประสทธภาพ กระบวนการ การ

จดหาโลหต จากการทบทวนกระบวนการการจดหาโลหตของ

งานธนาคารเลอดโรงพยาบาลหนองคาย ดานองคความรการ

บรจาคโลหต ไดพฒนาปรบปรงความรทางวชาการโดยอาศย

คมอการปฏบตการงานธนาคารเลอดของสภากาชาดไทยมา

จดท�าสอแผนพบ โปสเตอร จลสาร ท�าการประชาสมพนธ

เชงรก ตามสอทงภายในและภายนอกโรงพยาบาล ซงภายใน

โรงพยาบาลอาศยช องทางของศนย สอสารสขศกษา

ประชาสมพนธ ใหความรเสยงตามสาย แกบคลากรและญาต

ผปวยทวโรงพยาบาล

เพมการกระจายสอแผนพบตามจดตางๆ จดวาง

โปสเตอรตามบอรดประชาสมพนธ จดท�าสอไวนลวางตรงจด

ผปวยนอก งานอบตเหตและฉกเฉน

ประสานกบงานโสตทศนปกรณจดท�าปายเสรม

ประชาสมพนธเชญชวนใหบรจาคโลหตตามเสนทางภายใน

โรงพยาบาลหนองคาย แนะน�าเสนทางสงานธนาคารเลอด

เนนใหสอสารเขาใจงายส�าหรบผสนใจตองการมาบรจาค

โลหต

ดานบคลากรไดเนนทบทวนพฤตกรรมบรการโดย

จดใหมโครงการ ESB เพอใหม service mind ในการบรการ

ดจญาตมตร และมการอบรมฟนฟองคความรและทกษะการ

เจาะเกบเลอดจากทมวทยากรจากสภากาชาดไทย บคลากร

ทมาบรการเนนการแตงกายทสะอาดนาเชอถอ



Volume 1 No. 2

เพมการจดหาสถานทจอดรถเฉพาะผบรจาคโลหต

ทตองการมาบรจาคโลหต

จดท�าบญชรายชอผบรจาคโลหตทมสทธรบเขมท

ระลกตามสทธสภากาชาดไทย

เพมบรการการแจงผลตรวจทางเลอดหลงบรจาค

โลหต พรอมบรการรกษา ใหค�าปรกษาแนะน�าโดยประสาน

พบแพทยทรบผดชอบโดยเฉพาะใหมวนพเศษบรการ

การบรการภายในไดลดขนตอนดานเอกสารโดยน�าเทคโนโลย

สารสนเทศมาปรบใชในการลงทะเบยน ลงขอมลในสมคร การ

ตอบค�าถาม การคดกรองตนเองของผบรจาค นอกจากนได

ทบทวนบญชรายชอผบรจาคภายในแยกตามหมเลอดพรอม

เปดบรการตรวจหมเลอดเพอเพมผบรจาครายใหม (เนนระดบ

ผบรหารมาเปนแบบอยางน�าเสนอทางสอตางๆภายหลง)

มการทบทวนขอมลเบอรโทรศพท เบอรมอถอ

พรอมทอย ในการใชตดตอประสานกรณทใกลครบเวลา

บรจาค 3 เดอนตามเกณฑการบรจาคโลหตเพอกระตนเตอน

ความจ�าและใหความส�าคญแกผบรจาคโลหตไดสามารถทราบ

ขอมลการบรจาค

มการทบทวนกระบวนการสรางแรงจงใจแก

ผบรจาคโลหต บรการตรวจสขภาพ ตรวจสารเคมในเลอด

เชน น�าตาล การท�างานของตบ ไต ตรวจไขมนในเลอดและ

อนๆ

มการทบทวนสทธประโยชนแกผบรจาคโลหตใน

การเขารบบรการกรณเจบปวยหรอตองเขาพกรกษาใน

โรงพยาบาล โดยท�าบตร VIP ส�าหรบผทมอปการคณทใหการ

สนบสนนบรจาคทนทรพย ครภณฑการแพทยรวมถงสงของ

ตางๆแกกจการธนาคารเลอด จดหาของทระลกมอบแก

ผบรจาคโลหตในวาระตางๆเชนวนผบรจาคโลหตโลกหรอ

วาระครบรอบวนเกด เปนตน

มการขอรบการสนบสนนจากองค กรเอกชน

รานคาทมชอเสยงของจงหวด โดยเสนอปรบปรงสถานท

ภมทศน เชน สนบสนนเตยงรบบรจาคโลหต เครองโทรทศน

จอแบน ขนาด 46 นว เครองท�าน�ารอน เยน ส�าหรบผบรจาค

โลหต ปรบปรงเคานเตอรรบบรจาคเลอด ลงทะเบยน

ชดคอมพวเตอรพรอมเชอมอนเตอรเนต โทรศพทสายตรง

ชดโซฟา เกาอรบแขกส�าหรบพกผอนหลงการบรจาคโลหต

รวมทงการปรบปรงภมทศนภายในหองบรจาคเพอใหเกด

บรรยากาศทผอนคลายไมมกลนไอของโรงพยาบาล สวนการ

บรการหลงบรจาคเน นการบรการตนเองในการรบ

เครองดมอาหารว างแบบไม จ�ากดมการเปลยนขนม

อาหารวาง เครองดม เปนระยะไมใหซ�าเดมลดความจ�าเจ

ซงจากการรวบรวมขอมลผบรจาคภายในของงาน

ธนาคารเลอด พบวามจ�านวนเพมขนทกปตงแตป 2554, 2555

และ 2556 คดเปนรอยละ 10.2, 10.5 และ10.1 ตามล�าดบ

โดยมผบรจาครายใหมเพมขนอยางมนยส�าคญ และ

เปนกลมทมาบรจาคโดยไมหวงผลตอบแทน มงเนนทตองการ

ท�าบญดวยการบรจาคโลหตเทานน

ผลส�าเรจของงาน จากการรวบรวมปรมาณของผ รบบรจาคโลหต

ระหวางป 2553-2555 เปรยบเทยบปรมาณเลอดทรบบรจาค

ไดระหวางการออกหนวยเคลอนทกบการรบบรจาคภายในโรง

พยาบาล ดงน ผรบบรจาคโลหตภายใน ป 2553 จ�านวน

2,024 ราย ป 2554 จ�านวน 2,407 ราย และในป 2555

จ�านวน 2,660 ราย สวนผบรจาคโลหตภายนอก ป 2553 ม

จ�านวน 9,409 ราย ป 2554 จ�านวน 9,163 ราย และในป

2555 จ�านวน 7,106 ราย (อตราสวนของผบรจาคภายในตอ

ผ บรจาคภายนอกเฉลยเปน 1:4.6 ,1:3.8`และ1:2.7

ตามล�าดบ) จะเหนวาการรบบรจาคโลหตหลกยงคงเปนการ

ออกรบบรจาคโลหตเคลอนท ซงจะมปรมาณโลหตสงเกอบ

4 เทาของการรบบรจาคภายใน ถาวเคราะหคาใชจาย จ�านวน

ครงทออกหนวยเคลอนท พบวามคาใชจายรวมทงหมดสงกวา

การรบบรจาคภายในตอครงประมาณ 100 เทา ถาการออก

หนวยเคลอนทมผบรจาคโลหตจ�านวนนอย ยงท�าใหตนทน

การบรจาคสงมากขนดวย

ดงนนถาการออกหนวยครงใดทมขอมลการบรจาค

นอยอาจแกไขโดยน�าผ รบบรจาคโลหตเข ามาเจาะท

โรงพยาบาล แทนการน�าทมออกไปใหบรการ หรอไปรวม

กบสถานทใกลเคยงแทน หรอเพมกลยทธในการจดหาเพอ

เพมยอดผบรจาคโลหตภายในแทน โดยอาศยกลยทธและ

กระบวนการตางๆ ดงน

• ประชาสมพนธทกสอทกแขนงเชงรก

• ใหความรเกยวกบการบรจาคโลหต

• ปรบปรงการบรการรบบรจาคโลหต (พฤตกรรม

บรการ) สนบสนนอาหารวางและเครองดม



Volume 1 No. 2

• การแจงเตอนเมอใกลครบก�าหนด • อ�านวยความสะดวกในการจอดรถผบรจาคโลหต • ปรบปรงการเขาถงบรการ • จดหาสนบสนนสงจงใจบางโอกาส • สนบสนนสทธพเศษการบรการดแลสขภาพและรกษาพยาบาล • การใหบรการตรวจสขภาพ

การน�าไปใชประโยชน การจดหาโลหตหลกๆยงคงเปนการออกรบบรจาคโลหตเคลอนท ซงจะมปรมาณโลหตสงเกอบ 4 เทาของ การรบบรจาคภายใน ซงถาวเคราะหคาใชจาย จ�านวนครงทออกหนวยเคลอนท เพอเพมจ�านวนผบรจาคโลหตภายใน โดยการทบทวนระบบใหม ลดภาระคาใชจายกรณออกหนวยเคลอนทแตมผบรจาคโลหตจ�านวนนอย และการปรบปรงพฒนาระบบการใหบรการบรจาคโลหต ซงหากผลการด�าเนนการไดจ�านวนผรบบรจาคโลหตภายในเพมขน ไมนอยกวารอยละ 10 ลดตนทนคาใชจายการบรจาคโลหต และมปรมาณเลอดส�ารองเพมขน (ทงยงสามารถเตรยมสวนประกอบโลหตทมคณภาพมากกวา) ลดจ�านวนการออกหนวยภายนอกโดยเฉพาะทมผบรจาคโลหตนอย ประหยดคาใชจายใหองคกร เพมคณภาพของโลหตทรบบรจาคภายใน สงเสรมภาพลกษณใหกบองคกร และเพมความพงพอใจแกผใชบรการ

ความยงยาก ปญหา อปสรรคในการด�าเนนการ การจดหาโลหตดวยการรบบรจาคโลหตภายในสถานทภายหลงการทบทวนประเมนประสทธภาพและประสทธผลสามารถเพมยอดจ�านวนผบรจาคโลหตไดรอยละ 10.8 ซงเปนผบรจาคซ�าภายเกา 271 ราย (รอยละ 10.2) รายใหมรอยละ 0.6 ส�าหรบผบรจาคโลหตรายเกาสามารถลดความเสยงในการบรจาคโลหตได ทงยงน�าโลหตไปเตรยมสวนประกอบโลหตไดอยางปลอดภยโดยยงไมมผลตรวจกรองทเปนปญหาตรวจพบการตดเชอทตดตอจากการใหเลอด ณ ปจจบนเลย ซงการเนนรบบรจาคโลหตภายในถาหากไดมการด�าเนนการอย างต อเ นองสม� า เสมอในผ เ กยวข องในกระบวนการบรการสามารถจะเพมยอดผบรจาคโลหตตรงตามเปาหมายได และสามารถชดเชยการออกหนวยเคลอนทในแหลงทมผ บรจาคจ�านวนนอยได อนเปนการประหยด งบประมาณใหองคกรได ซงการออกหนวยรบบรจาคโลหตเคลอนทจะมตนทนสงกวาการรบบรจาคโลหตภายใน รวมทง

ลดปญหาดานอตราก�าลงในการจดทมไปยงแหลงทมยอด ผบรจาคจ�านวนมากดวย

ขอเสนอแนะ งานบรการโลหตโดยเฉพาะในสวนของการรบ

บรจาคโลหต เปนงานทเกยวของกบมวลชน เพอโนมนาวใหเกดความประทบใจในการมาบรจาคโลหตซ�า ไม หวง สงตอบแทน ดงนนผ ใหบรการตองม SERVICE MIND มพฤตกรรมบรการทดเออเฟ อเผอแผยดผ บรจาคเปนศนยกลางดวยความเตมใจในการใหบรการ การบรการในขนตอนตางๆของการรบบรจาคโลหต ตองเปนการบรการทมประสทธภาพ มคณภาพและสรางความน าเชอถอศรทธาแก ผ มาใช บรการโดยเฉพาะ กลมผบรจาคโลหต ความตอเนอง อยางเขมแขงของทมบคลากรงานธนาคารเลอด สามารถจะบรรลเปาหมายใหการบรการธนาคารเลอดประสบความส�าเรจไดในอนาคต ทความทาทายอตราสวนผบรจาคโลหตภายในตอผบรจาคโลหตภายนอก เปน 1:1 (หรอไมเกน 1:2)

บรรณานกรม1. จร ไววนชกล,กฤศธร องคตลานนท และวาสน จวานนท

วฒน,บรรณาธการ.ค มอการคดเลอกผบรจาคโลหต. พมพครงท 2,ฉบบแกไขปรบปรง.กรงเทพฯ: บรษทธรรมสารจ�ากด, 2547

2. สรอยสอางค พกลสด,วฒพนธ ศภจตรสและจร ไววนชกล,บรรณาธการ.คมอมาตรฐานการเจาะเกบโลหต .กรงเทพฯ:บรษทธรรมสารจ�ากด,2546.

3. ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย. มาตรฐานธนาคารเลอดและงานบรการโลหตStandards for blood banks and transfusion services/ ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย.พมพครงท 3กรงเทพฯ : พมพดการพมพ, 2555.

4. American Association of Blood Banks Standard for Blood Banks and Transfusion Services. 18THed ethesda,MD:1997.

5. American Association of Blood Banks Standard for Blood Banks and Transfusion Services. 21TH ed Bethesda,MD:2002.



Volume 1 No. 2

Original article

ผลการวดความรวมมอในการใชยาของผปวยโรคไตเรอรง

โรงพยาบาลนครพนมวชต เหลาวฒนาถาวร ภ.บ.*, จราวรรณ สนตเสว ภ.ม.*, อาทตยา นวลอนทร ภ.บ.*, วราวธ วงศโพนทอง ภ.บ.*,

กมลรตน เอยมส�าราญ ป.พ.ส.**, อรวรรณ แสนลง ป.พ.ส.**

* กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลนครพนม

** กลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครพนม

บทคดยอ ทางกลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลนครพนม มความสนใจศกษาการใชยาทไมเหมาะสมในผปวยโรคไตเรอรง

เนองจากอบตการณโรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease : CKD) มอตราเพมสงขนอยางรวดเรว ซงเปนปญหาสาธารณสข

ทส�าคญและกระทบตอเศรษฐกจของประเทศไทยเปนอยางมาก ตลอดจนการใหความรเกยวกบการใชยาและความรเกยวกบ

โรค กอนและหลงเภสชกรไดใหความรดานยาและโรคของผปวยไตเรอรง วตถประสงคเพอศกษาความรวมมอในการใชยาของ

ผปวยโรคไตเรอรง ความรเกยวกบโรค ความรในการดแลตนเองของผปวยไตเรอรง เพอทจะเปนแนวทางในการแกไขพฤตกรรม

ทไมถกตองและใหค�าแนะน�าเกยวกบการใชยา ตลอดจนวางแผนและหาวธปองกนปญหาอนเกดจากการใชยาในผปวยโรคไต

เรอรงตอไป จากผลการศกษามผปวยโรคไตเรอรงทเขารวมโครงการจ�านวน 53 ราย โดยวดความรวมมอในการใชยา 3 ครง

คดเปนรอยละ 71.90 ± 24.56, 87.54 ± 13.82, 94.71 ± 5.95 ตามล�าดบ ซงความรวมมอเพมขนหลงการให

ความร ดานโรคไต อยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.01) และเมอวดผลความแตกตางของคะแนนกอนและหลงให

ความร พบวาหลงจากทเภสชกรไดใหความรทางดานยาแกผปวยโรคไตเรอรง คะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต

(P<0.01) ผลการศกษาครงนแสดงใหเหนวา การใหความรดานยาโดยเภสชกรสามารถเพมความรวมมอดานการใชยาและ

ความรทางดานยาของผปวยโรคไตเรอรง ทส�าคญทสดคอ อาจจะเปนสวนชวยใหระดบผลการรกษาและอาการทมผลตอ

การด�าเนนชวตของผปวยดขน แตทงนกตองมความรวมมอจากแพทยและพยาบาลหนวยไตเทยมทใหความรวมมอในการดแล

ผปวยไตเรอรง

..................................................................................................................................................................................................................................

ค�ำส�ำคญ : ไตเรอรง, ควำมรวมมอกำรใชยำ



Volume 1 No. 2

บทน�า อบตการณโรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease

: CKD) มอตราเพมสงขนอยางรวดเรว ซงเปนปญหา

สาธารณสขทส�าคญและกระทบตอเศรษฐกจของประเทศไทย

เปนอยางมาก ตองรกษาตอเนอง มคาใชจายดานการรกษา

สงมาก ซ งจ�า เป นต องรกษาโดยการฟอกเลอดด วย

เครองไตเทยม (Hemodialysis: HD) คาใชจายเฉลย

250,000 บาทตอคนตอป หรอการลางไตทางหนาทองแบบ

ตอเนอง (Continuous Ambulatory Peritoneal

Dialysis: CAPD) โดยใหการดแลรกษาตงแตระยะเรมตน

และพบวา ผทเปนโรคเบาหวานกอนอาย 20 ป จะมอาการ

ไตวายไดมากถงรอยละ 45-50 และผทเปนเบาหวานชนดท

2 ซงพบมากถงรอยละ 95 ของโรคเบาหวาน จะท�าใหเปน

โรคไตวายไดรอยละ 6 โรคทเปนสาเหตไตวายรองลงมาไดแก

โรคความดนโลหตสงเนองจากทง 2 โรคน1 จะมผลท�าให

หลอดเลอดทมาเลยงไตเกดการตบแขง มผลใหการท�างาน

ของไตเสอมลงอยางถาวร

โรคไตวายเรอรงมหลายระยะ ถาหากไมไดรบ

การรกษาอยางถกตอง อาการจะไปถงไตวายระยะสดทาย

อยางรวดเรว โดยการรกษาโรคไตวายเรอรงระยะสดทายนน

นอกจากผปวยจะไดรบความทกขทรมานแลว จ�านวนยาท

ผปวยทตองรบประทานยงมจ�านวนมาก ทงยาฉด ยากน และ

ยงเสยคาใชจายสงมาก2

ผปวยโรคไตเรอรงมกไดรบยาหลายขนาน และตอง

ใชยาในการรกษาเปนระยะเวลายาวนาน ทงนอาจท�าใหผปวย

โรคไตวายเรอรงมกจะใหความรวมมอในการใชยาไมเพยงพอ

ซงยาทใชเพอรกษาภาวะแทรกซอนตางๆ เชน ภาวะฟอสเฟต

ในเลอดสงภาวะเลอดเปนกรด ภาวะน�าคงในรางกาย ภาวะ

โลหตจาง ภาวะความดนโลหตสง เปนตน หากไมรบประทาน

อยางตอเนองอาจมโอกาสกอใหเกดอนตรายจากยาหรอภาวะ

โรครนแรงมากกวาเดม3

โรงพยาบาลนครพนมมผปวยโรคไตเรอรงเขามารบ

บรการจ�านวนมากและมแผนกไตเทยมซงใหบรการในการ

ฟอกไตส�าหรบผปวยทเปนโรคไตระยะสดทาย แตอยางไร

กตามยงไมมขอมลในการตดตามผลการใหความรวมมอใน

การใชยาของผปวยโรคไตอยางชดเจน

ดงนน ทางกล มงานเภสชกรรมโรงพยาบาล

นครพนม มความสนใจทจะศกษาพฤตกรรมการใชยา

ทไมเหมาะสมในผปวยโรคไตเรอรง ตลอดจนการใหความร

เกยวกบการใชยา และความรเกยวกบโรค เพอทจะเปน

แนวทางในการแกไขพฤตกรรมทไมถกตองและใหค�าแนะน�า

เกยวกบการใชยา ตลอดจนวางแผนและหาวธปองกนปญหา

อนเกดจากการใชยาในผปวยโรคไตเรอรงตอไป

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาความรวมมอในการใชยาของผปวย

โรคไตเรอรง

2. เพอศกษาความรเกยวกบยาของผปวยไตเรอรง

ขอบเขตการวจย เกบขอมลกบผปวยทมารบบรการทหนวยไตเทยม

โรงพยาบาลนครพนม จงหวดนครพนม โดยใชแบบเกบขอมล

ทวไปกบผปวยและใหความรแกผปวย และไดท�าการทดสอบ

วดความร ดานยาของผปวยโรคไตเรอรงออกมาเปนชวง

คะแนน ซงเปนการศกษาในชวงระยะเวลาสนๆเปนเวลา

3 เดอน ตงแตเดอนธนวาคม 2555 – ตลาคม 2556

เครองมอทใช แบบฟอรมในการเกบขอมลประกอบ 3 สวน

(ซงดดแปลงมาจากงานวจยของวรรณ มานะกจศรสทธ)4

สวนท 1 แบบประเมนความรวมมอโดยการนบเมด

ยาทคงเหลอ ซงจะวดความรวมมอของการใชยาของผปวย

เปนรอยละ โดยแบงเปน 4 ระดบ โดยและคามความหมาย

ดงนคอ

รอยละ 80-100 = ดมาก

รอยละ 70 – 79 = ด

รอยละ 60-69 = พอใช

รอยละ < 50 = ควรปรบปรง

สวนท 2 แบบกรอกขอมลทวไปของผปวย และจะ

มแบบทดสอบความรการใชยาทวไปจ�านวน 10 ขอ โดยให

ผปวยเลอกตอบ √ ถก X ผด

สวนท 3 แบบทดสอบเกบขอมลความรเรองยา

โรคไต จ�านวน 18 ขอ โดยใหเลอกตอบ 4 ตวเลอก



Volume 1 No. 2

กลมเปาหมาย/ผไดรบประโยชน โดยคดเลอกผปวยเขารวมโครงการ โดยใชเกณฑ

ตอไปน

- ผปวยโรคไต ทมารบการรกษาทหนวยไตเทยม


- ผปวยทสามารถฟงภาษาไทยรเรอง สมครใจให

ความรวมมอทจะสมภาษณในการเขารวมการศกษาครงน

การค�านวณหากลมตวอยาง

อางองจากชนากานต บญนช และคณะ5

n = ขนาดตวอยางทตองการ

α = type I error ผวจยก�าหนด ณ ระดบนยส�าคญ 0.05

ดงนนคา Z α/2 จากการเปดตาราง two –tailed = 1.96,

ถา Z αคอ One–tailed = 1.645

β = type II error ผวจยก�าหนดความคลาดเคลอน5 %

หรอ β = 0.05

(ดงนน Power = 1- β = 95% )

ดงนน คา Zβ จากการเปดตาราง = 1.645

[หมายเหต ถาβ = 0.20 (Power = 80 % คา Zβ =

0.84), ถา β= 0.10 (Power = 90% คา Zβ = 1.28]

Δ (delta หรอ σ ) = µ2 - µ1 (mean difference)หรอ

x1 - x2 = ความแตกตางของคาเฉลย ทง คาเฉลยจาก Pre

test และคาเฉลยจาก Post test

σ = standard deviation of mean difference

จากการศกษาครงนผวจยพจารณาจาก Standard

Deviation ตวทมากทสด จากการทบทวนงานวจย ทใช แต

ทงนจ�านวนคะแนนความรทางดานยาและดานโรคคะแนนขอ

ค�าถามไมเทากน ดงนนผวจยจงมการปรบเปลยนงานวจยท

ศกษานใหใกลเคยงกบงานวจยทไดอางองมา

ค�านวณ จากสตรดงกลาว โดยใชคาตางๆดงน

คาเฉลย Pre test = 24.69 คาเฉลย Post test

= 27.59 ค�านวณ ขนาดตวอยางทตองการโดยใชคาสวนเบยง

เบนมาตรฐาน = 3.97 ได n = 25 คน

สถตและการวเคราะหขอมล 1 .วเคราะหขอมลทวไปของกลมตวอยางผปวยโรค

ไตในงานวจย โดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statis-

tics) ใชคาน�ามาหาความถรอยละ (percentage) คาเฉลย

(mean) และ คาเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation)

2. การวเคราะหขอมลความแตกตางของคะแนน

กอนและหลงการใหความรชดท 1 เรองประเมนความรดาน

การใชยาทวไป ซงขอมลไมเปนอสระตอกน โดยใชสถต wil-

coxon signed rank test

3. รอยละความรวมมอในการใชยาทง 3 ครงและ

การวเคราะหขอมลความแตกตางของคะแนน 3 ครงใหความ

รชดท 2 เรองการประเมนความรดานยาของผปวยไตเรอรง

ทไมเปนอสระตอกน โดยใชสถต Friedman Test

สถานทท�าวจย หนวยไตเทยม โรงพยาบาลนครพนม จงหวด

นครพนม

ผลทคาดวาจะไดรบ ผปวยโรคไตเรอรงใหความรวมมอในการใชยาและ

มความรดานยาโรคไตเรอรงเพมขน

ผลการศกษา จากการศกษาน มผปวยทเขารวมจ�านวน 53 ราย

โดยแบงเปนผปวยไตเรอรงโดยการฟอกเลอดดวยเครองไต

เทยม (Hemodialysis: HD) จ�านวน 22 ราย อายเฉลย

คดเปน 51.5+14.07 ป และการลางไตทางหนาทองแบบ

ตอเนอง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis:

CAPD) จ�านวน 31 ราย อายเฉลยคดเปน 56.04 ± 14.96

ป



Volume 1 No. 2

ตารางท 1 ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง

ขอมลผปวยกลม hemodialysis

จ�านวน (รอยละ)

กลม CAPD

จ�านวน (รอยละ)รวม

เพศ

ชาย

หญง

12 (22.64)

10 (18.88)

12 (22.64)

19 (35.84)

53

อายเฉลย (ป) ± สวนเบยงเบนมาตรฐาน 51.5+14.07 56.04+ 14.96 -

ระดบการศกษา

ต�ากวาหรอเทากบประถมศกษา

มธยมศกษา

ปรญญาตรขนไป

ไมไดรบการศกษา

24 (45.28)

4 (7.54)

1 (1.88)

3 (5.66)

13 (24.52)

8 (15.09)

0 (0)

0 (0)

-

การประกอบอาชพ

เกษตรกร

รบจาง

ขาราชการ

ไมไดประกอบอาชพ

21 (39.62)

2 (3.77)

0

9 (16.98)

4 (7.54)

3 (5.66)

1 (1.88)

13 (24.52)

-

รายไดเฉลยตอเดอน

ไมมรายได

มรายได

22 (41.50)

10 (18.86)

4 (7.54)

17 (32.07)

-

ประวตการมโรครวม

(โรคความดนโลหตสง, โรคหวใจ, โรคเบา

หวาน, โรคไขมนในโลหตสง)

มโรครวม 1 โรค

มโรครวม 2 โรคขนไป

ไมมโรครวม

13 (24.52)

12 (22.64)

7 (13.20)

11 (20.75)

5 (9.43)

5 (9.43)

-

การสบบหร

ไมสบ

สบ

2 (3.77)

30 (56.66)

1 (1.88)

20 (37.73)

-

การดมแอลกอฮอล

ไมเคย

เคย

1 (1.88)

31 (58.49)

2 (3.77)

19 (35.84)

-



Volume 1 No. 2

จากการประเมนการใหความรวมมอในการใชยาของผปวยไตเรอรง โดยนบจ�านวนเมดยา ตามสตร

รอยละการใหความรวมมอในการใชยา = จ�านวนเมดยาทรบ – จ�านวนเมดยาคงเหลอ

จ�านวนเมดยาทไดรบ

โดยประเมนรอยละของความรวมมอการใชยาของผปวยไตเรอรง 3 ครง พบวา รอยละความรวมมอหลงจากการ

ใหความรดานยา คดเปน 71.90 ± 24.56, 87.54 ± 13.82, 94.71 ± 5.95 ตามล�าดบ พบวารอยละความรวมมอในการ

ใชยาเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.01) ดงตารางท 2

ตารางท 2 ขอมลประเมนรอยละความรวมมอในการใชยาของผปวยโรคไตเรอรง

รอยละความรวมมอ

จ�านวนผเขารวมการวจย 47 คน significant

ครงท 1

รอยละ ± สวนเบยง

เบนมาตรฐาน

ครงท 2


เบนมาตรฐาน

ครงท 3


เบนมาตรฐานP< 0.01

71.90 ± 24.56 87.54 ± 13.82 94.71 ± 5.95

จากตารางท 3 วดความรวมมอโดยนบการนบเมดยาทคงเหลอ โดยแบงเปน 4 ระดบ พบวาผ ปวยทให

ความรวมมอในการใชยาอยในระดบ ดมาก คดเปนรอยละ 76.60 ระดบ ด คดเปนรอยละ 10.64 ระดบพอใช คดเปน

รอยละ 8.51 และควรปรบปรง คดเปนรอยละ 4.26

ตารางท 3 วดความรวมมอของการใชยาของผปวยไตเรอรง โดยแบงเปน 4 ระดบ

ระดบ/รอยละความรวมมอ จ�านวน (ราย) รอยละ

ดมาก/ (80-100) 36 76.60

ด/ (70-79) 5 10.64

พอใช/ (60-69) 4 8.51

ควรปรบปรง/ (<50) 2 4.26

เมอวดผลคะแนนเฉลยกอนและหลงใหความรดานยาทวไป พบวาคะแนนเฉลยมแนวโนมเพมขน 8.36 ± 1.16

และ 9.37 ± 0.71 อยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.01) จากตารางท 4

ตารางท 4 แบบสอบถามชดท 1 ขอมลประเมนความรดานการใชยาทวไป (คะแนนเตม 10)

คะแนนกอนใหความร

รอยละ ± สวนเบยงเบนมาตรฐาน

คะแนนหลงใหความร

รอยละ ± สวนเบยงเบนมาตรฐานsignificant

8.36 ± 1.16 9.37 ± 0.71 P< 0.01



Volume 1 No. 2

สวนการใหความรดานยาของผปวยไตเรอรง มการวดความร 3 ครง โดยคดเปนคะแนนเฉลย 3 ครง 15.52

± 1.88, 16.52 ± 1.60 และ 17.71 ± 0.63 ตามล�าดบ พบวาคะแนนเฉลยมแนวโนมเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต

(P<0.01) ดงแสดงในตารางท 5

ตารางท 5 แบบทดสอบชดท 2 ขอมลคะแนนการประเมนความรดานยาของผปวยไตเรอรง (คะแนนเตม 18)

คะแนนทดสอบครงท 1

รอยละ ± สวนเบยงเบน

มาตรฐาน



มาตรฐาน



มาตรฐานsignificant

15.52 ± 1.88 16.52 ± 1.60 17.71 ± 0.63 P< 0.01

สรปผลการศกษา จากการศกษาในครงน พบวา ผปวยโรคไตเรอรง ทพบเภสชกรนน มความรวมมอในการรบประทานยาอยในระดบดมาก คดเปนรอยละ 76.60 อยางไรกตามไดพบวาปญหาความรวมมอในการใชยาทพบบอยมากทสด ไดแก ไมทราบขอบงใช รองลงมา คอ การลมกนยา เชน ยาทตองกนพรอมอาหาร ไดแก ยาทจบกบฟอสเฟต และยาทกนในมอเทยง เชน ยาขบปสสาวะ นอกจากนนผปวยบางรายมกลมกนยา เนองจากลมพกพายาระหวางเดนทางไปท�างาน ซงสอดคลองกบงานวจยของสกร บษปวช6 จากปญหาดงกลาว คณะผวจยจงไดใหค�าปรกษา และความรดานการรบประทานยาทถกตอง โดยวดคะแนนการใหความรแกผปวยทมารบการรกษาโดยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis : HD) หรอการลางไตทางหนาทองแบบตอเนอง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis : CAPD) โดยวดผลคะแนนความรความเขาใจดานยาของผปวยโรคไต กอนและหลงจากทเภสชกรใหความร ผลทไดพบวาคะแนนความรนนมแนวโนมทเพมขน การศกษานยงมขอจ�ากด เรองเครองมอในการวดความรดานยาของผปวยโรคไตเรอรง ซงดดแปลงมาจากงานวจยของวรรณ มานะกจศรสทธ ทงนเพอแบบทดสอบเขาใจงายขนและใหสอดคลองกบผปวยทเขารบการรกษาโรคไตเรอรง ทโรงพยาบาลนครพนม นอกจากนนการศกษานไมไดตดตามผลลพธในรปแบบเชงประจกษ คอ คา Electrolyte หรอน�าหนกตวทเพมขนของผปวย หลงจากการไดรบความรจากเภสชกร รวมไปถงการวดคณภาพชวตของผปวยโรคไต ซงทางผวจยและคณะ มแนวทางพฒนางานดานการรกษา ผปวยโรคไตเรอรงของโรงพยาบาลตอไป

บรรณานกรม1. ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวง

สาธารณสข. โรคไตวายมแนวโนมเพมขนกวา 2เทาตว. สาระสขภาพ. 2552; 2(14).

2. Long JM, Kee CC, Graham MV, Saethang TB, Dames FD. Medication compliance and the older hemodialysis patient. ANNA J 1998;1:43-9.

3. ชลวนท ศรสนทร, พารชา ชรประชา, มนาดา ลอดง. ผลของการใหค�าปรกษาดานการใชยาตอความรวมมอในการใชยาและความรดานการใชยาตอความรวมมอในการใชยาและความรของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาโยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. รายงานการวจยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2546.

4. วรรณ มานะกจศรสทธ. วทยานพนธ ปญหาทเกยวของกบการใชยาและผลการใหค�าปรกษาในผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. คณะเภสชศาสตร ภาควชาเภสชกรรมคลนก มหาวทยาลยเชยงใหม 2545.

5. ชนากานต บญนช, ยวด เกตสมพนธ, สทธพล อดมพนธรก . และคณะ. เอกสารชมชนนกปฏบต คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล กรงเทพมหานคร: โรงพยาบาลศรราช.

6. สกร บษปวช, พงศศกด ดานเดชา. พฤตกรรมการใชยาไมเหมาะสมของผปวยโรคไตเรอรง. สงขลานครนทรเวชสาร 2549; 24(4): 281-287.



Volume 1 No. 2

Original article

เปรยบเทยบประสทธผลของยา Domperidone และยาประสะน�านม

ในการกระตนการหลงของน�านมมารดาแรกคลอดสจรา ขวาแซน

นายแพทยช�านาญการสาขาสตนรเวช โรงพยาบาลเสลภม จงหวดรอยเอด

บทคดยอ การวจยครงน เปนการวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experiment) เพอศกษาเปรยบเทยบประสทธผลของยา

Domperidone และยาประสะน�านม ในการกระตนการหลงของน�านมของมารดาแรกคลอด ทคลอดในโรงพยาบาลเสลภม

ตงแตเดอนมนาคม – เดอนกรกฎาคม 2557 จ�านวน 90 คน โดยแบงเปนกล มควบคม 30 คน กล มทไดรบยา

Domperidone 30 คน และกลมทไดรบยาประสะน�านม 30 คน วเคราะหเปรยบเทยบขอมลทวไปดวยสถตรอยละ

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน Independent t test และ Fisher Exact test วเคราะหระยะเวลาการไหลของน�านม

และปรมาณน�านมท 48 ชวโมงหลงคลอดในแตละกลม โดยใชคาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และ ANOVA

ผลการศกษา พบวาทง 3 กลม ไมมความแตกตางกนในดานอาย อาชพ การศกษา รายไดครอบครวเฉลย จ�านวน

ครงการตงครรภ วธการคลอด ไมมภาวะการคลอดยาวนาน น�าหนกตวและ BMI มารดาหลงคลอด น�าหนกทารก รวมทง

คะแนนแลช สวนผลคาเฉลยระยะเวลาทน�านมเรมไหล พบวากลมควบคม กลมทไดรบยา Domperidone และยาประสะ

น�านม เปน 27.23, 22.03 และ 18.70 ชวโมง ตามล�าดบ โดยกลมทไดรบยาประสะน�านมแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถต

กบกลมควบคม สวนปรมาณน�านมท 48 ชวโมงหลงคลอด มคาเฉลยเปน 19.02, 11.93 และ 15.90 มลลลตร ตามล�าดบ

โดยกลมควบคมและกลมทไดรบยา Domperidone มความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต

..................................................................................................................................................................................................................................

ค�ำส�ำคญ : ยำ Domperidone, ยำประสะน�ำนม, ระยะเวลำทน�ำนมเรมไหล, ปรมำณน�ำนม



Volume 1 No. 2

THE COMPARISON OF THE EFFECTIVENESS OF DOMPERIDONE AND

YA-PRA-SA-NAM-N0M IN BREASTMILK PRODUCTION AUGMENTATION IN

POSTPARTUM WOMEN

Surijira Khwasen

Abstract This quasi-experimental study purpose to comparison of the effectiveness of Domperidone

and Ya-pra-sa-nam-nom in breastmilk production augmentation in postpartum women. This study

enrolled 90 postpartum women who attend labored and delivered at Selaphum hospital from 1 March

to 15 July, 2014. Devided into thirty women for placebo group, thirty women were in Domperidone

group and thirty were in Ya-pra-sa-nam-nom group. Statistical analysis used Mean, Standard deviation,

Independent T test, Fischer Extract test. Analyzed the results of lactation time and amout of

breastmilk at 48 hours after delivered in each group by Mean, Standard deviation and ANOVA method.

In conclusion all three groups no different in age, career, education, incomes, number of

pregnancy, route of delivery, no prolong labor period, body weight and BMI of postpartum women,

fetal birth weight and Latch score. Mean of lactation onset in control group, Domperidone group and

Ya-pra-sa-nam-nom group were 27.23, 22.03 and 18.70 hours respectively, Statistically significant

between Ya-pra-sa-nam-nom group and control group. According to amout of breastmilk at 48 hours

after delivered showed Mean were 19.02, 11.93 and 15.90 milliliter respectively. There were statistical

significant different between control group and Domperidone group.

..................................................................................................................................................................................................................................

Keywords : Domperidone, Ya-pra-sa-nam-nom, lactation onset, breastmilk amout.



Volume 1 No. 2

บทน�า ปจจบน ไดมการศกษาและเปนทยอมรบกนอยาง

กวางขวางวา นมแม เปนอาหารทดทสดและเหมาะสมทสด

ของทารก นมแมมประโยชนมากมาย ให ผลดทงต อ

สขภาพกายและสขภาพใจ มสารอาหารทมความจ�าเพาะตอ

ทารกมากกวา 200 ชนด ซงไมสามารถหาไดจากนมชนดอนๆ

เปนแหลงสารอาหารทมความจ�าเพาะและเหมาะสมส�าหรบ

ลก ในนมแมมสารอาหารส�าคญหลายชนด ซงมบทบาทมาก

ในการพฒนาสมองชวยสงเสรมระบบภมคมกน ลดการตดเชอ

ในลก ทารกทกนนมแมมโอกาสเจบปวยนอยกวาทารกทกน

นมผสม และกอใหเกดสายสมพนธแหงรกทแนนแฟน

ยงขน1-6

กระทรวงสาธารณสขจงไดก�าหนดนโยบายการ

สงเสรมการเลยงลกดวยนมแมทชดเจน แตอตราการเลยงลก

ดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน ยงต�ามากอย จากการส�ารวจ

ของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ป 2552 พบวาอตรา

การเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนทงประเทศ มเพยง

รอยละ15.17 ขณะทเปาหมายตงไวไมนอยกวารอยละ 30

ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบปจจบน คอ

ฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559) ไดก�าหนดเกณฑในการเลยง

ลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน รอยละ 508 ในสวนของ

โรงพยาบาลเสลภม ในป พ.ศ.2556 กยงมอตราการเลยงลก

ดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน เพยงแครอยละ 46.949 จาก

สถานการณการเลยงลกดวยนมแมดงกลาว จงมเดกจ�านวน

มากขาดโอกาสไดรบนมแมทมประโยชนตอการสรางเสรมสข

ภาพระยะยาว

จากเหตผลดงกลาว จงไดเกดการศกษากนอยาง

กวางขวาง วามปจจยใดบางทสงผลกระทบตอการเลยงลก

ดวยนมแม Gatti L. (2008 : 355-363)10 ไดท�าการศกษา

พบวา มารดาหลงคลอดรอยละ 35 หยดเลยงลกดวยนมแม

ในชวงสปดาหแรกหลงคลอด ดวยสาเหตวา รสกวาตนเอง

น�านมนอย ไมเพยงพอส�าหรบการเลยงลกซงสอดคลองกบ

การศกษาในไทย11-12 จากปญหาน�านมไหลชา ไหลนอย หรอ

ไมไหล ดงกลาว กอใหเกดความกงวลอยางมากตอมารดา

หลงคลอดและญาต น�าไปสการใหนมผสมเสรมแกทารก ท�าให

การสรางน�านมยงลดนอยลง และเปนเหตใหการเลยงลกดวย

นมมารดาไมประสบผลส�าเรจในทสดดวยเหตน จงไดม

การศกษากนอยางกวางขวาง ถงวธการตางๆ ทจะชวยกระตน

ใหน�านมมารดาแรกคลอดไหลไดเรวขนและมปรมาณมากขน

ไมวาจะเปนการนวด ประคบรอนเตานมดวยวสดตางๆ กน13

ไปจนถงการใชยากระตนน�านม14-15 ซงมทงยาแผนปจจบน

และยาแผนโบราณหรอยาสมนไพร

ปจจบน ยา Domperidone ไดถกน�ามาใชกระตน

น�านมกนอยางแพรหลาย16- 19 ทงทความจรงเปนยาแกคลนไส

อาเจยน เปนยาทท�าจากสารเคม มผลขางเคยงบางประการ

แตพบไดนอย ในขณะทยาสมนไพรไทยรวมทงยาประสะ

น�านม20-22 กไดมการใชกนมาเนนนานและแพรหลาย โดยท

ยงไมเคยมรายงานอาการไมพงประสงคจากยา ผวจยจง

ตองการศกษาและเปรยบเทยบผลของยาทงสองชนด ในการ

กระต นการไหลของน�านมมารดาแรกคลอดเพอน�ามาใช

ประโยชนกบมารดาหลงคลอดตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาผลของยา Domperidone และยา

ประสะน�านม ตอการกระตนการหลงน�านม

2. เพอศกษาเปรยบเทยบประสทธผลของยาแตละ

ชนด

นยามค�าศพท - มารดาแรกคลอด หมายถง มารดาทอายครรภ

ครบก�าหนด (37-42 สปดาห) ทคลอดทางชองคลอด ไมนบ

การผาตดคลอด

- Domperidone หมายถง ยาแผนปจจบนทใชใน

ทางการแพทย เพอลดอาการคลนไสอาเจยน

- ยาประสะน�านม หมายถง ยาแผนโบราณทปรง

ขนจากสมนไพร โดยเลอกใชยหอพาราแมเลอน ซงใชกนมา

นานอยางแพรหลายและปลอดภย และไดขนทะเบยนยา

ถกตอง เลขททะเบยนยาแผนโบราณ G149/43 มสวน

ประกอบคอ ดอกบนนาค กระล�าพกสลดได ดปล อบเชย

ชะลด

- ระยะเวลาการเรมไหลของน�านม หมายถง ระยะ

เวลานบเปนชวโมงเตมจากแรกคลอด ไปจนถงเวลาทเรมม

น�านมไหลออกจากหวนม จากการบบดวยมอ ไดปรมาณ 1

มลลลตร



Volume 1 No. 2

- ปรมาณของน�านม หมายถง ปรมาณของน�านม

มารดาทไดจากการบบดวยมอ จากเตาทงสองขางจนเกลยง

เตา หรอนาน 10-20 นาท โดยวดเปนมลลลตร และวดหลง

จากทารกดดไมนอยกวา 1 ชวโมง

วธวจย

การวจยคร ง น เป นการวจยแบบกงทดลอง

(Quasi-experiment) ชนด 3 กลม

กลมประชากร

มารดาแรกคลอด ทคลอดบตรในโรงพยาบาล

เสลภม ในชวงเวลา 1 มนาคม 2557 - 15 กรกฎาคม 2557

โดยมเกณฑคดเขาดงน

1. หวนมและเตานมปกตทง 2 ขาง

2. คลอดบตรทางชองคลอด

3. ตงครรภครบก�าหนด คออายครรภ 37 – 42

สปดาหเตม

4. ทารกแรกเกดปกต ดดนมมารดาได

5. ไมมน�านมไหลตงแตแรกคลอด หรอกอนคลอด

6. ไมมขอหามในการใชยา Domperidone และ

ยาประสะน�านม รวมทงไมเคยแพยาดงกลาว

กลมตวอยาง ขนาดตวอยาง ใชกล มละ 30 คน ตามทฤษฎ

ขดจ�ากดกลาง (Bartz, 1999)23กลมตวอยางเปนการเลอก

แบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) จ�านวน 90 ราย

โดยแบ งเป นกล มควบคม 30 ราย กล มท ได รบยา

Domperidone30 ราย และกลมทไดรบยาประสะน�านม

จ�านวน 30 ราย

ท�าการศกษาโดยเรมในกลมควบคม ซงเปนกลมท

ไดรบการดแลปกต จากเจาหนาทของโรงพยาบาลจนครบตาม

จ�านวนเสยกอน แลวจงเรมการศกษาในกลมทดลองทละกลม

เพอปองกนไมใหกลมควบคมและกลมทดลองพดคยแลก

เปลยนความคดเหน และปองกนความคลาดเคลอนของผล

การวจย โดยมารดาหลงคลอดทกราย ไดรบค�าแนะน�าเกยว

กบการเลยงลกดวยนมแมตามวธมาตรฐานอยางเครงครด

ตงแตตอนฝากครรภและทหองคลอด หญงหลงคลอดทกคน

ไดรบการสงเสรมใหเลยงลกดวยนมแมดวยหลก 3 ดด คอ

ดดเรว ภายใน 30 นาทหลงคลอด ดดบอย ทก 2-3 ชวโมง

และดดถกวธ ไดรบประทานอาหารทมคณคาเพยงพอ ไดรบ

การพกผอนเตมท มเจาหนาทคอยใหค�าปรกษาและชวยดแล

ใหสามารถใหนมลกไดอยางถกตองตลอดเวลา นอกจากน ยง

สงเสรมและใหก�าลงใจ ตดตามประเมนการเลยงลกดวย

นมแมเปนระยะอยางตอเนอง เพอใหสรางความเชอมนตอ

การมน�านมเพยงพอเลยงทารกได กลมทดลองทไดรบยา Domperidone จะไดรบ

ยาในขนาด 2 เมด กอนอาหาร 3 เวลา ตงแตแรกคลอด

กลมทไดรบยาประสะน�านม ไดรบยาขนาด 5 เมด หลงอาหาร

2 เวลา คอเชากบเยน โดยไดรบยาเปนเวลา 5 วน ในแตละ

กลม ผเขารวมวจยทกราย จะไดรบการประเมนเปนระยะ

ทก 2-3 ชวโมงตงแตแรกคลอด วามน�านมไหลแลวหรอยง

โดยเจาหนาทหองคลอด บนทกเวลาทน�านมเรมไหลเปน

ชวโมงเตม เมอครบ 48 ชวโมงหลงคลอด บบน�านมมารดา

จากทง 2 เตาจนเกลยงเตา หรอ 15-25 นาท โดยบบหลง

จากลกดดอยางนอย 1 ชวโมง บนทกปรมาณทได เปน

มลลลตร

เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 2 ประเภท ไดแก

1. เครองมอในการด�าเนนการวจย ประกอบดวย

ยา Domperidoneขนาด 10 มลลกรมตอเมด และยาประสะ

น�านมตราพารา-แมเลอน ซงบรรจซอง ซองละ 25 เมด

2. เปนแบบบนทกขอมล ประกอบดวยขอมลสวน

บคคล ขอมลการคลอด เวลาทน�านมเรมไหล และปรมาณ

น�านมทเกบได

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ การหาความเทยงตรงของเครองมอ (Validity)

ผวจยน�าแบบบนทกขอมลการคลอดและบนทกการไหลของ

น�านม ใหผทรงคณวฒ 5 ทาน ตรวจสอบดความเหมาะสม

และความชดเจนของเนอหา หลงจากนนผวจยน�าไปปรบปรง

แกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ



Volume 1 No. 2

ผลการศกษา 1. ขอมลสวนบคคลและขอมลทวไป อายเฉลยของมารดาหลงคลอด ในกลมควบคม 23.8 (±1.00) ป กลมทได

รบยา Domperidone 26.6 (±1.16) ป กลมทไดรบยาประสะน�านม 25.9 (±1.15) ป โดยมคา P-value = 0.170 ซง

ไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต สวนการศกษา อาชพ และรายไดเฉลยตอเดอนของครอบครว ทกกลมไมแตกตาง

กน ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 แสดงขอมลทวไป

กลมควบคม

(n=30)

กลมไดรบยา

Domperidone

(n=30)


ประสะน�านม

(n=30)

P-value

อาย (ป) 23.8(±1.00) 26.6(±1.16) 25.9(±1.15) 0.170

ศาสนาพทธ 30(100%) 30(100%) 30(100%) -

อาชพ

- คาขาย

- เกษตรกร

- แมบาน

- รบจาง

- ไมไดท�างาน

- อนๆ

2(6.7%)

2(6.7%)

12(40%)

9(30%)

4(13.3%)

1(3.3%)

1(1.3%)

6(20%)

11(36.7%)

7(23.3%)

4(13.3%)

1(3.3%)

1(3.3%)

6(20%)

15(50%)

6(20%)

2(6.7%)

0

0.808

การศกษา

- ประถมศกษา

- มธยมตน

- มธยมปลาย

- ปวช./ปวส.

- อนปรญญา/เทยบเทา

- ปรญญาตร/เทยบเทา

- ไมไดศกษา

0

4(13.3%)

13(43.3%)

9(30%)

2(6.7%)

1(3.3%)

1(3.3%)

1(3.3%)

6(20%)

10(33.3%)

10(33.3%)

3(10%)

1(3.3%)

0

1(3.3%)

6(20%)

9(30%)

11(36.7%)

1(3.3%)

1(3.3%)

1(3.3%)

0.962

รายไดครอบครว/เดอน(บาท) 8816(±5687) 10317(±6114) 9333(±4801) 0.571



Volume 1 No. 2

2. ประวตการตงครรภและการคลอด

กลมตวอยางทง 3 กลม ไมมความแตกตางกนในดาน การตงครรภเปนครรภแรกหรอครรภหลง อายครรภท

ฝากครรภครงแรก มารดาทกคนไมมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ และคลอดดวยวธคลอดทางชองคลอด มารดาไมม

ภาวะแทรกซอนใดระหวางคลอดและหลงคลอด ไมมภาวะการคลอดยาวนาน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญใน

ระยะเวลาตงแตปากมดลกเปดหมดจนกระทงคลอด, น�าหนกมารดาหลงคลอดรวมถง BMI มารดา, น�าหนกทารกแรกคลอด,

เพศทารก, ภาวะตวเหลองในทารกหลงคลอดรวมถงคะแนนแลช ไมแตกตางกน ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 แสดงประวตการตงครรภและการคลอด

กลมควบคม

(n=30)


Domperidone

(n=30)


ประสะน�านม

(n=30)

P-value

ครรภแรก(คน) 16(53.3%) 14(46.7%) 13(43.3%) 0.936

อายครรภฝากครรภครงแรก(สปดาห) 14.1(±6.9) 12.4(±4.9) 13.6(±4.4) 0.453

ฝากครรภครบ 4 ครงคณภาพ (คน) 16(53.3%) 16(53.3%) 17(56.7%) 0.956

เวลาตงแตปากมดลกเปดหมดจนคลอด

(นาท)

21.5(±14.2) 18.8(±9.04) 20.6(±13.2) 0.685

เพศทารกหญง/ชาย(คน) 15/15 16/14 17/13 0.875

น�าหนกทารกเฉลย(กรม) 3008(±376) 2999(±333) 3073(±362) 0.665

น�าหนกมารดาหลงคลอด (กโลกรม) 59.1(±6.2) 62.1(±9.2) 59.8(±8.5) 0.321

BMI มารดาหลงคลอด 23.8(±2.5) 25.1(±4.1) 23.7(±3.4) 0.227

ภาวะตวเหลองในทารก(คน) 13(43.3%) 13(43.3%) 12(40%) 0.873

คะแนนแลชเมอน�านมเรมไหล 9.27(±0.83) 9.33(±0.88) 9.27(±0.78) 0.938

คะแนนแลช 48 ชวโมงหลงคลอด 9.90(±0.31) 9.93(±0.25) 9.87(±0.25) 0.698



Volume 1 No. 2

3.ขอมลระยะเวลาการเรมไหลของน�านมครงแรกและปรมาณน�านมท 48 ชวโมงหลงคลอด

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทไดรบยากระตนน�านมแตกตางกน มระยะเวลาการเรมไหลของน�านมครงแรก

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตอยางนอย 1 ค และเมอเปรยบเทยบความแตกตางรายค พบวา กลมทไดรบยาประสะ

น�านม มระยะเวลาการเรมไหลของน�านมเรวกวากลมควบคมซงไมไดรบยาใดเลยอยางมนยส�าคญทางสถต ดงแสดงในตาราง

ท 3

ตารางท 3 แสดงการวเคราะหความแปรปรวนของระยะเวลาการเรมไหลของน�านมครงแรกในกลมตวอยางทไมไดรบยา และ

กลมทไดรบยาแตกตางกน

กลม คาเฉลย(ชวโมง) สวนเบยงเบนมาตรฐาน F คทแตกตางกน

1. กลมควบคม 27.23 12.11 4.57*

1,32. กลมไดรบยา Domperoidone 22.03 11.21

3. กลมไดรบยาประสะน�านม 18.70 9.55

*P<0.05

กลมตวอยางทไดรบยากระตนน�านมแตกตางกน มปรมาณน�านมท 48 ชวโมงหลงคลอดแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตอยางนอย 1 ค และเมอเปรยบเทยบความแตกตางรายค พบวากลมควบคมทไมไดรบยาอะไรเลย มปรมาณน�านม

มากกวากลมทไดรบยา Domperidone อยางมนยส�าคญทางสถต ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 แสดงการวเคราะหความแปรปรวนของปรมาณน�านมท 48 ชวโมงหลงคลอด ในกลมตวอยางทไมไดรบยา และ

กลมทไดรบยาแตกตางกน

กลม คาเฉลย(ชวโมง) สวนเบยงเบนมาตรฐาน F คทแตกตางกน

1. กลมควบคม 19.01 13.52 3.54* 1,2

2. กลมไดรบยา Domperidone 11.92 5.46

3. กลมไดรบยาประสะน�านม 15.90 10.47

*P<0.05



Volume 1 No. 2

สรปและอภปรายผล ในการกระต นน� านมให หล ง เร วข นด วยยา

Domperidone และยาประสะน�านม ยาทง 2 ชนด ท�าให

น�านมไหลเรวขนกวากลมควบคม โดยระยะเวลาทน�านม

เรมไหลของกลมควบคม กลมยา Domperidone และยา

ประสะน�านม มคาเฉลย 27.23, 22.03 และ 18.70 ชวโมง

ตามล�าดบ แตกลมทมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทาง

สถต คอกลมทไดรบยาประสะน�านมน�านมจะไหลเรวกวา

กลมควบคม เมอเปรยบเทยบกลมทไดรบยา Domperidone

และยาประสะน�านม พบวา ยาประสะน�านมท�าใหน�านมไหล

ไดเรวกวา แตไมมนยส�าคญทางสถต

ปรมาณน� านมท 48 ชวโมงหลงคลอดของ

กลมควบคม กลมยา Domperidone และยาประสะน�านม

มคาเฉลย 19.02, 11.93 และ 15.90 มลลลตร ตามล�าดบ

แตในกลมยาประสะน�านมจ�านวน 30 คนน ม 5 คน ทม

อาการเตานมคดตงอยางมาก จนบบน�านมออกมาไดนอยมาก

ถาสามารถบบออกมาไดทงหมด จะมปรมาณน�านมเยอะมาก

แตในกลมควบคมและกลมทไดรบยา Domperidone ไมม

ใครทมอาการเตานมคดตงเลย จากการวเคราะหขอมลทาง

สถตพบวากล มทไมไดรบยาใด มปรมาณน�านมมากกวา

กลมทไดรบยา Domperidone อยางมนยส�าคญทางสถต

สวนกลมทไดรบยาประสะน�านม จะมปรมาณน�านมมากกวา

กลมยา Domperidone แตไมมนยส�าคญทางสถต

อภปรายผล ผลจากการวจยคร ง น เ มอเปรยบเทยบกบ

การทบทวนวรรณกรรมทผานมา พบวา การใชยาประสะ

น�านม ซงเปนยาแผนโบราณปรงขนจากสมนไพร ใหผลใน

การกระตนน�านมใหไหลไดเรวกวาการไมใชยาอยางมนย

ส�าคญทางสถต และด เหมอนจะกระต นได ดกว ายา

Domperidone ซงเปนยาทสงเคราะหขนจากสารเคม อกทง

ยงพบรายงานผลขางเคยงจากยาไดบางแมจะพบไดนอย แต

ไมมนยส�าคญทางสถต สอดคลองกบการศกษาของกฤษณา

จอดนอก (2009 : 96)21 ซงศกษาเปรยบเทยบการใชยา

Domperidone และน�าสมนไพรทโรงพยาบาลปรงเองเพอ

กระตนน�านม พบวา น�าสมนไพรกระตนการหลงของน�านม

ไดดกวา สอดคลองกบ ศกณตลา อนถา (2009 : 246-247)22

ไดน�าน�าหวปลใหมารดาหลงคลอดทน�านมมาชาหรอไหล

นอยเกน พบวากระตนการไหลของน�านมไดดขนกวาเดม

อยางไรกตามผลการศกษาน พบวาไมสอดคลองกบการศกษา

ของ Hernandez,Jr. (2002)24 ซงพบวายา Domperidone

กระต นการไหลของน�านมไดมากกวาชาสมนไพร สวน

การศกษาของ Atchara Srisuwaphan. (2012:243-250)12

พบวา การใหมารดาแรกคลอดดมน�าขง ไมไดกระตนใหน�านม

ไหลเรวกวากลมควบคมเลย

ในดานการเพมปรมาณน�านม ในการศกษาครงน

กลบพบวา กลมทไมไดรบยาอะไรเลย มปรมาณน�านมท 48

ชวโมงมากทสด แตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตกบยา

Domperidone ไมสอดคลองกบการศกษาทเคยไดม

ผรายงานไว เชน สชวา ราชโส (2009 : 168-172)25 ได

ท�าการศกษามารดาทไดรบการผาตดคลอดทโรงพยาบาล

บงกาฬ พบวากลมทไดรบยา Domperidone มปรมาณน�านม

มากกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต สวนปรมาณ

น�านมในกลมทไดรบยาประสะน�านม มปรมาณน�านมนอยกวา

กลมควบคม แตมมารดาทมอาการคดตงเตานมอยางมาก จน

ท�าใหบบน�านมไดนอยมากอย 5 คน ซงทกคนไดรบการ

ประคบน�าอน นวด คลง เพอชวยบรรเทาอาการเตานมคด

แตใชเวลานานหลายชวโมง กวาจะหายจากอาการคดตงมาก

ปรมาณน�านมทไดในภายหลง จงไมไดน�ามาบวกเขากบ

ปรมาณน�านมท 48 ชวโมง

เมอเปรยบเทยบผลของการกระตนน�านมของยา

Domperidone และยาประสะน�านม พบวา ยาประสะน�านม

ดเหมอนจะใหผลดกวาทงในดานการกระตนใหน�านมไหลเรว

และในดานการเพมปรมาณ แตไมมนยส�าคญทางสถต และ

ในการศกษาครงน ไมมมารดาคนใดทมอาการขางเคยงหรอ

ภาวะแทรกซอนจากยาใดเลย

ขอเสนอแนะ 1. เนองจากในการศกษาครงน มมารดาทมอาการ

คดตงเตานมอยางมาก 5 คน ท�าใหบบน�านมไดปรมาณนอย

กวาทควรจะเปน สงผลใหผลการศกษามความคลาดเคลอน

ได ในการศกษาครงตอไป ควรมวธการชวยลดอาการคดตง

เตานมไดดกวาน เชน การใชถงสมนไพรหรอถงถวเขยว หรอ

ถงถวแดงประคบเตานม



Volume 1 No. 2

2. การศกษาน ตองถกจ�ากดเวลาในการเกบขอมล

อยท 48 ชวโมง เพราะมารดาหลงคลอดสวนใหญจะอย

โรงพยาบาลนาน 48 ชวโมงหลงคลอด แตหากท�าการศกษา

ไปใหนานกวาน อาจจะไดผลการศกษาทเปลยนแปลงไปได

ดงเชน การศกษาของ Hernandez,Jr. (2002) ซงใชเวลา

เกบขอมลนาน 14 วน พบวายา Domperidone ใหผลดใน

การเพมปรมาณน�านมท 7 และ 14 วน การศกษานใชเวลา

เพยง 2 วน จงอาจยงไมนานพอทยาจะกระตนน�านมไดด

ดงนน หากมการศกษาครงตอไป ควรเกบขอมลใหนานกวา

น

3. ควรมการศกษาในกลมทมารดามน�านมนอย

หลงจากกลบบานไปแลว หรออยในชวง lactogenesis III

เพอศกษาวา ยาแตละตว ใหประสทธผลแตกตางจากชวงแรก

คลอดหรอไม อยางไร

4. การใชยากระตนน�านม เปนทางเลอกหนงทชวย

ในการเพมน�านม เปนทางเลอกทชวยใหมารดามความมนใจ

และลดความวตกกงวลในการเลยงดทารก การจะเลอกใชยา

ตวใด ทจะปลอดภย และใหผลดทสด ควรจะมการศกษาให

หลากหลายกวาน และกลมประชากรมากกวาน เนองจาก

ปจจบน ยาสมนไพรทชวยเพมน�านมแม ไดเรมเปนทนยม

อยางมาก และไดมผลตออกมาจ�าหนายหลายรปแบบ หลาย

ยหอ แตยงมผท�าการศกษาวจยนอยมาก รวมไปถงรปแบบ

การดแลมารดาแรกคลอดโดยไมใชยา เชน การประคบ

สมนไพร หรอธญพชชนดตางๆ ตลอดจนอาหารสมนไพรท

ปรงขนเพอบ�ารงน�านมโดยเฉพาะ

5. ในการกระตนใหน�านมไหลเรวและไหลมากเพยง

พอกบความตองการของทารก ขนอยกบหลายปจจย ไมได

อยทการใชยากระตนเทานน ตงแตการเตรยมความพรอมและ

ความมงมนของมารดาในการเลยงลกดวยนมแม การไดโอบ

กอดทารกทนทหลงคลอด การใหทารกไดดดนมเรว ดดบอย

ดดถกวธ มารดาไมเครยด มสขภาพแขงแรงทงรางกายและ

จตใจ ไดรบสารอาหารพอเพยง เหลาน ลวนเปนสงส�าคญใน

การ กระตนการหลงน�านม การทน�านมมาเรว ท�าใหมารดา

ไดมความมนใจ ลดความเครยดในการเลยงดทารก สงผลให

เพมความส�าเรจในการเลยงลกดวยนมแมตอไป

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ ดร.สมหมาย คชนาม อาจารยทปรกษา

ทชวยใหงานวจยนลลวงไปดวยด ขอบคณทมงานหองคลอด

โรงพยาบาลเสลภม และมารดาหลงคลอดทเขารวมวจย

ครงนทกทาน ทใหความรวมมอเปนอยางด

บรรณานกรม1. ศราภรณ สวสดวร. (2550). มอะไรในน�านมแม. พมพ

ครงท 1. กรงเทพ: พมพท พมพด

2. ศราภรณ สวสดวร. (2553). Why Breastfeeding:

Past to Present. เอกสารประกอบการประชม Breast

is best. สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน ประจ�า

ป พ.ศ.2553.

3. ศนยนมแมแหงประเทศไทย.(2553). นมแม 50 ค�าถาม

ยอดฮต. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: พมพท บรษท

สามเจรญพาณชย.

4. ศนยนมแมแหงประเทศไทย. (2551). เลยงลกดวยนม

แมวนนกบโอกาสสขภาพทดกวาในอนาคต. พมพครงท

1. กรงเทพมหานคร: พมพท กรงเทพเวชสาร.

5. สมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย. (2547). เลยงลก

ดวยนมแม. พมพครงท 1: พมพท บรษท แปลน พบลช

ชง จ�ากด.

6. สาหร จตตนนท. (2546). เลยงลกดวยนมแม ความร

ปฏบต. พมพครงท 1. กรงเทพ: พมพทกรงเทพเวชสาร.

7. กลมบรหารยทธศาสตรและการวจย.(2555). เอกสาร

เผยแพรความร เพอนสขภาพ ศนยอนามยท5. 6(9)

(กนยายน):2.

8. คมอรายละเอยดตวชวดการด�าเนนงานพฒนาสขภาพ

ตามค�ารบรองการปฏบตราชการ กระทรวงสาธารณสข

ประจ�าปงบประมาณ 2556:19.

9. โรงพยาบาลเสลภม. สถตการเลยงลกดวยนมแมอยาง

เดยว 6 เดอนแรก. (2552-2556). เอกสารไมตพมพ

เผยแพร.

10. Gatti L. Maternal perceptions of insufficient

milk supply in breastfeeding. Journal of

nursing scholarship 2008;40:4:355-63.



Volume 1 No. 2

11. ชตมาพร ไตรนภากล. และคณะ (2010). ผลของการ

ไหลของน�านมในหญงหลงคลอดทถกนวด-ประคบ

เตานมดวยกระเปาน�ารอนและลกประคบสมนไพร.

วารสารการพยาบาลและการศกษา ; 3(3):75-91.

12. Atchara Srisuwaphan. (2012). Effect of Ginger

Drink on the Starting of Lactation Period in

Postpartum Women. วารสารการแพทยโรงพยาบาล

ศรสะเกษ สรนทร บรรมย.27(3): 243-250.

13. วารณ สงขวด. (2554). ความพงพอใจของมารดาหลง

คลอดตอการใชถงถวเพมความรอนทเตานม. การประชม

วชาการนมแมแหงชาต ครงท 3:104.

14. ยร ยานาเซะ. (2004) สตศาสตรนรเวชวทยาสาร

(Obstetric and Gynaecological Bulletin);

12( 2):1-7.

15. สธรา เออไพโรจนกจ. (2550). การเรยกน�านมแมกลบ

คน. กรงเทพมหานคร: ส�านกพมพ พมพดสาร.

16. ศนยนมแมแหงประเทศไทย.. (ออนไลน). : http://

www.breastfeedingthai.com/ปญหาเรองนมแม/ยา

เพมน�านม-Domperidone.html

17. ศนยนมแมแหงประเทศไทย. (motilium). (ออนไลน).

: http://www.breastfeedingthai.com/ยาเพม

น�านม-domperidone-motilium.html

18. American Academy of Pedriatrics. (2001).

Committee on Drugs.The transfer of drugs and

other chemicals into human milk. Pedriatrics

.108(3):776-789.Gatti L. (2008).

19. Jack Newman. (2005) . Handout #19a.

Domperidone. (ออนไลน). :http//webcache.

goog leuuse r con ten t . com/sea r ch?q= -

cache:ZaOzKOckP7UJ: www.bfar.org/domperi-

done-newman-print.html+&cd=3&hl=th&ct=-

clnk&gl=th.

20. ศนยนมแมแหงประเทศไทย. ยาประสะน�านม. (ออนไลน).

: http://www.breastfeedingthai.com/ยาประสระ

น�านม.html

21. กฤษณา จอดนอก. (2552). เปรยบเทยบการใชยา

สมนไพรและยา Motilium กระตนน�านมในมารดาหลงค

ลอด หอผปวยสตกรรมสามญ โรงพยาบาลมหาสารคาม.

เรยนรจากบทเรยนของผรวมเสนทาง : รวมบทคดยอ

ผลงาน R2R เลมท 2 ในการประชมแลกเปลยนเรยนร

จากงานประจ�า

22. ส งานวจย. พมพครงท 1. นนทบร: ส�านกพมพ

สหมตรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด: 96.

22. ศกณตลา อนถา. (2552). น�าสมนไพรเพมสายใยรก.

เรยนรจากบทเรยนของผรวมเสนทาง : รวมบทคดยอ

ผลงาน R2R เลมท 2 ในการประชมแลกเปลยนเรยนร

จากงานประจ�าสงานวจย. พมพครงท 1. นนทบร: ส�านก

พมพ สหมตรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด: 246.

23. Bartz, Albert E. (1999). Basic Statistical Concept.

New Jersey : Prentice-Hall, Inc.

24. Hernandes Jr. (2002). A Comparative Study on

the Efficacy of the Different galactogogues

among Mothers with Lactational Insuficiency.

sec t ion on b reas t feed ing educa t ion

program,University of Santo TomasHospital,

Manila, Philippines.

25. สชวา ราชโส. และคณะ (2009). ประสทธผลของยา

Domperidone ในการกระต นการสรางน�านมใน

มารดาหลงผาคลอด. พทธชนราชเวชสาร. 26(2).

(May-August):168-172.



Volume 1 No. 2

Original article

ประสทธผลของการจดการความปวดในผปวยกระดกหก

ตกอบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม

จนทรจรฐธ เสอทอง พยม.*

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงค เพอศกษาประสทธผลของการจดการความปวดโดยใชวธการประคบเยนในผปวยกระดกหก

ทมารบการรกษาทแผนกอบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม ในกลมตวอยาง 30 ราย ชวงวนท 1 มนาคม

พ.ศ. 2557 – วนท 31 พฤษภาคม 2557 เครองมอทใชวจยไดแก แบบสอบถามซงประกอบดวยขอมล 2 สวน คอขอมล

สวนทวไป การประเมนความเจบปวดและแบบประเมนความพงพอใจ ซงผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผเชยวชาญ

ลกษณะค�าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) ใชมาตราวดแบบลเคต (Likert Scale) วเคราะหขอมลโดย

ใชสถตพรรณนาไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และใชสถตวเคราะห (Analytical statistic) ไดแก t-test

ในการศกษาครงนพบวา

1) ผปวยกระดกหกหลงประคบดวยความเยนมความปวดลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต

2) ผปวยกระดกหกมความพงพอใจตอการจดการความปวดอยในระดบมากจนถงมากทสด (คาเฉลย = 4.27)

จากผลการศกษาสามารถน�ามาจดท�าเปนแนวทางการปฏบตในการดแลผปวยกระดกหกในแผนกอบตเหตและฉกเฉน

เพอการบรการทมประสทธภาพและผปวยมความพงพอใจสงสด

..................................................................................................................................................................................................................................

ค�ำส�ำคญ : กำรจดกำรควำมปวด กำรประคบเยน กระดกหก

* พยำบำลวชำชพช�ำนำญกำร โรงพยำบำลนครพนม



Volume 1 No. 2

Effectiveness of Pain Management of Fracture Patients

in Emergency Department At Nakhon Phanom Hospital

Junjirust Suathong ,MSN.*

Abstract The purposes of this study to investigate the effectiveness of pain management of fracture

patients by cold compression in Emergency Department at Nakhon Phanom hospital. The sample was

30 in fracture patients in Emergency Department at Nakhon Phanom hospital during 1 March 2014

-31 May 2014 by pain scale and effectiveness of nursing care evaluate form ,level of pain and

patients’satisfactions evaluate.

The result of the study found

1) Fracture patients after used cold compression, the level of pain significantly

decrease ( p< .05) and

2) Fracture patients were satisfactions with the overall at the high level to highest

level ( X= 4.27).

The study should be developed to clinical practice guideline of Fracture patients care.

It also suggested that in pain management of Fracture patients should be offered for nurses.

..................................................................................................................................................................................................................................

Keywords : Pain management ,cold compression , Fracture

*Registered Nurse ,Professional Level , Nakhon Phanom hospital



Volume 1 No. 2

ความเปนมาและความส�าคญ ผปวยกระดกหก เปนกลมบคคลอกกลมหนงทได

รบความทกขทรมานจากความเจบปวด

โดยตรง ความเจบปวดทเกดขนไมไดถอวาเปนภาวะ

แทรกซอน แตเปนสงทจะตองเกดขนจรงเสมอและหลกเลยง

ไมได “ความปวด” เปนประสบการณทางความรสกทไมสข

สบาย ซงรไดดวยตนเอง เกดจาก สงเราทคกคาม ความ

ปวดเปนอาการทชวยเตอนใหรวามความผดปกตของรางกาย

และ เปนอาการส�าคญทพบไดบอยมากในทกๆสวนของ

รางกายทน�าผปวยมาพบแพทย และ มารบบรการทแผนก

ฉกเฉน1 ความปวดสงผลใหผปวยเกดความทกขทรมานและ

ถาเปนมากๆจะมผลกระทบตอรเฟลกซตางๆของรางกาย

อาจท�าใหเกดการขยายหลอดเลอดสวนปลาย (peripheral

vasodilation) เกดอาการหนามดเปนลม หรอชอก จนกระทง

เกดภาวะการไหลเวยนลมเหลว (cardiac collapse) และ

เสยชวตได

ความร สกเจบปวดเปนปฏกรยาตอบสนองท

แตกตางกนออกไปขนอยกบปจจยฉพาะบคคล ไดแก เพศ

อาย สถานภาพสมรส ศาสนา จ�านวนพนอง ล�าดบทเกด

การเลยงด ระดบการศกษา อาชพ รายได จ�านวนบตร

การไดรบการเตรยมความพรอมประสบการณความเจบปวด

ในอดต ดงนนการบรรเทาอาการเจบปวดในผปวยกระดกหก

นน พยาบาลตองใหความส�าคญและด�าเนนการอยางรวดเรว

และเหมาะสมกบผปวยแตละบคคล

ในป 2556 ทแผนกอบตเหตและฉกเฉน โรง

พยาบาลนครพนม มผปวยกระดกหกทเขารบการตรวจรกษา

มจ�านวนมากถง 658 คน3 พบวามาดวยอบตเหตทางการ

จราจรมากถง 90% สวนอก 10% มาดวยอบตเหตอนๆเชน

หกลม ตกจากทสง ตกบนได เปนตน การจดการกบความ

ปวดทแผนกฉกเฉน เปนบทบาทส�าคญของพยาบาลอบตเหต

ฉกเฉน หากละเลยบทบาทอสระในการจดการกบความปวด

ยอมเกดผลเสยตอผปวยทตองทนทกขทรมานจากความปวด

มผลตอระบบส�าคญของรางกาย เชน ระบบหายใจเกดภาวะ

หายใจลมเหลว ระบบหวใจเกดภาวะหวใจเตนเรว ความดน

โลหตสง เกดกลามเนอหวใจขาดเลอด ระบบทางเดนอาหาร

เกดคลนไสอาเจยน เกดผลกระทบดานจตใจ เกดความกลว

และ วตกกงวล ซมเศรา ดงนนการประเมนความปวด

มประโยชนท�าใหพยาบาลไดรบรถงความปวด และ เปนการ

สอสารใหพยาบาลไดเขาใจความปวดของผปวย เกดแนวทาง

จดการกบความปวดทมคณภาพเปนผลดตอผปวย ท�าให

ผปวยเกดความพงพอใจในการไดรบบรการ

ผศกษาจงเลงเหนความส�าคญของการจดการกบ

ความเจบปวดในกลมผปวยกระดกหก จงตองการศกษาถง

ประสทธผลการจดการกบความเจบปวดในผปวยกระดกหก

ทแผนกอบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม โดยใชวธ

การประคบเยน ประเมนความเจบปวดกอนและหลงการ

ประคบเยน และประเมนจากความพงพอใจของผรบบรการ

เพอน�าไปปรบใชเปนแนวทางในการปฏบตการพยาบาลและ

ประกนคณภาพการพยาบาลดานการจดการความเจบปวด

ตอไป

2

4

วตถประสงคของการศกษา เพอศกษาถงประสทธผลของการจดการกบ

ความเจบปวดในผ ปวยกระดกหก ทแผนกอบตเหตและ

ฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม

ขอบเขตของการศกษา เปนการศกษาแบบเฉพาะเจาะจงในผ ปวย

กระดกหก ทแผนกอบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาล

นครพนม ในชวงวนท 1 มนาคม พ.ศ.2557 จนถงวนท

31 พฤษภาคม พ.ศ.2557

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.ผปวยกระดกหกทแผนกอบตเหตและฉกเฉน

โรงพยาบาลนครพนมทกรายไดรบการจดการความเจบปวด

อยางมคณภาพ

2 . ผป วยมความพงพอใจในคณภาพบรการ

พยาบาล

3.มแนวทางในการดแลผปวยกระดกหกและ

การประกนคณภาพการพยาบาลดานการจดการความเจบ

ปวดในผปวยกระดกหก ทแผนกอบตเหตและฉกเฉน โรง

พยาบาลนครพนม



Volume 1 No. 2

กรอบแนวคดในการศกษา

ความเจบปวดทเกดขนหลงกระดกหกเปนความ

เจบปวดทเกดขนอยางเฉยบพลน ซงเกดจากการทเนอเยอ

ไดรบการบาดเจบและอาจมความชอกช�าจากการทถก

ทมแทงในกรณทมการหกของกระดก ผศกษาจงไดน�าเอา

การประคบเยนมาใชในการจดการกบความเจบปวด

ในผปวยกระดกหกและในการศกษาครงนไดศกษาถง

ประสทธผลของการจดการกบความเจบปวดในผปวย

กระดกหก ใชวธการประคบเยน ประเมนความเจบปวดกอน

และหลงการประคบเยน และประเมนจากความพงพอใจ

ของผรบบรการ ในการศกษาคร งน ใชแนวความคดของ

ทฤษฎระบบโดยมผปวยกระดกหก เครองมอประเมนความ

เจบปวด แบบประเมนความพงพอใจ เปนปจจยน�าเขา โดย

ผานการประเมนความเจบปวด การจดการกบความเจบปวด

ประเมนความพงพอใจ มระดบความเจบปวดทลดลงและ

มความพงพอใจเปนผลผลตของระบบ ซ งความพงพอใจ

เปนความรสกในทางบวกของบคคลตอสงใดสงหนงเมอ

ไดรบการตอบสนองตามความตองการตามจดมงหมายทได

คาดหวงไวและตนเองมความสขโดยสรปเปนกรอบแนวคด

ของการศกษาไดดงน

1. ปจจยน�าเขา ( Input ) ศกษาถงประสทธผล

ของการจดการกบความเจ บปวดในผ ป วยกระดกหก

ประกอบดวย ผปวยกระดกหก เครองมอประเมนความ

เจบปวด แบบประเมนความพงพอใจ

2. กระบวนการ (Process ) เปนการด�าเนนการ

ใชเครองมอประเมนความเจบปวด การจดการกบความ

เจบปวดโดยวธการประคบเยน และประเมนความพงพอใจ

3. ผลลพธหรอผลผลต ( Output )เปนผลจาก

การจดการกบความเจบปวดซงกคอความความเจบปวดลด

ลง สงผลใหมพงพอใจมากขน

กรอบแนวคดในการศกษา

Input Process Output

วธด�าเนนการวจย

ในการศกษาวจยครงนเปนการศกษาถง ประสทธผล

ของการจดการกบความเจบปวดในผปวยกระดกหก ทแผนก

อบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม โดยใชการ

ประเมนความเจบปวด การจดการกบความเจบปวด และ

ประเมนความพงพอใจ

กลมตวอยาง

ผปวยกระดกหกทมารบการรกษาทแผนกอบตเหต

และฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม ในกลมตวอยาง 30 ราย

ชวงวนท 1 มนาคม พ.ศ. 2557 – วนท 31 พฤษภาคม 2557

5

- ผปวยโรคกระดกหกทเขารบการตรวจรกษา - เครองมอประเมนความเจบปวด - แบบประเมนความพงพอใจ

- ประเมนความเจบปวด

- การจดการกบความ

เจบปวด

- ประเมนความพงพอใจ

- ความเจบปวดลดลง

- ผปวยพงพอใจ

เครองมอทใชในการวจย

ได แก แบบประเม นท ผ านการตรวจสอบจาก

ผ เช ยวชาญจ�านวน 3 ทาน เปนผ ตรวจสอบแลวน�ามา

ปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะจากนนจงเรมเกบขอมลใน

ผปวยกระดกหก ทมารบการรกษาทแผนกอบตเหตและ

ฉกเฉน โรงพยาบาลนครพนม ในกลมตวอยาง 30 ราย ชวง

วนท 1 มนาคม พ.ศ. 2557 – วนท 31 พฤษภาคม 2557



Volume 1 No. 2

แบบประเมน ประกอบดวย 3 สวนสวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ประกอบไปดวย เพศ อาย การศกษา อาชพ สาเหต โดยเปนลกษณะแบบ

กาเครองหมายลงในชองวาง

สวนท 2 แบบประเมนความเจบปวด

สวนท 3 แบบประเมนความพงพอใจ

สถตทใชในการวจย ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และใชสถตวเคราะห(Analytical statistic) ไดแก t-test

การเกบรวบรวมขอมล 1. ประชมชแจงวตถประสงค วธการเกบขอมลแกพยาบาลวชาชพภายในแผนกอบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาล

นครพนม

2. ผศกษาด�าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามแบบบนทกขอมล

3. ผศกษาลงรหสขอมลบนทกในแผนบนทกขอมล

การวเคราะหขอมล

น�าขอมลทงหมดมาประมวลผล แลวท�าการวเคราะหขอมลโดยใช รอยละ คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การแจกแจงความถ และใชสถตวเคราะหไดแก t-test

ผลการวจยและอภปรายผล

จากการศกษาผปวยกระดกหก จ�านวน 30 รายโดยใชแบบประเมนความเจบปวดและแบบประเมนความพงพอใจ

กบกลมตวอยาง ในชวงวนท 1 มนาคม พ.ศ. 2557 – วนท 31 พฤษภาคม 2557 นน สรปผลการศกษา ไดดงตอไปน

ตารางท 1. จ�านวนและรอยละของผปวยกระดกหกทมความเจบปวด จ�าแนกลกษณะของประชากร

ลกษณะทวไป จ�านวน รอยละ

อาย ต�ากวา 25 ป 12 40

26-59 ป 10 33.3

60 ปขนไป 8 26.7

เพศ ชาย 22 73.3

หญง 8 26.7

อาชพ นกเรยน/นกศกษา 8 26.7

รบจาง/เกษตรกรรม 11 36.7

รบราชการ/รฐวสาหกจ 4 13.3

อนๆ เชนแมบาน พอบาน นกบวช 7 23.3

สาเหต อบตเหตทเกดขนเอง เชน พลดตก หกลม ฯลฯ 16 53.3

อบตเหตทางการจราจร 14 46.7



Volume 1 No. 2

ขอมลทวไป

อายของผปวยสวนใหญอยในชวง ต�ากวา 25 ป จ�านวน 12 ราย คดเปน รอยละ 40 และรองลงมา คอ อาย 26-

59 ป จ�านวน 10 ราย คดเปนรอยละ 33.3 สวนมากพบวาเพศชายมากกวาเพศหญง โดยเปนเพศชายถง 22 รายคดเปน

รอยละ 73.3 สวนใหญประกอบอาชพรบจางและเกษตรกรรม จ�านวน 11 รายคดเปนรอยละ 36.7 รองลงมาเปนนกเรยน

นกศกษาจ�านวน 8 รายคดเปนรอยละ 26.7 สวนทเปนสาเหตทท�าใหกระดกหกในชวงทศกษานนพบวาเกดจากการพลดตก

หกลมมากถง 16 รายคดเปนรอยละ 53.3 ทเหลอเปนอบตเหตทางการจราจรจ�านวน 14 รายคดเปนรอยละ 46.7

ตารางท 2.การเปรยบเทยบคะแนนความเจบปวดกอนและหลงการประคบเยน

ความเจบปวด คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน t p

กอนประคบเยน 7.43 .817 16.442 .000

หลงประคบเยน 4.03 1.139

จากตารางทสอง พบวาคาคะแนนเฉลยของความเจบปวดกอนการประคบเยน อยในเกณฑทสง คอ 7.43 แตเมอ

ไดท�าการประคบเยนใหกบผปวยแลว พบวาคะแนนของความเจบปวดลดลงแลว

ตารางท 3 จ�านวนและรอยละของระดบคะแนนความพงพอใจของผปวยทมตอการประคบเยน

กจกรรมการพยาบาลระดบความพงพอใจ ระดบความ

พงพอใจ1 2 3 4 5

1. พยาบาลอธบายใหความรเกยวกบ

ภาวะเจบปวยทเปนอย

3

(10)

17

(56.7)

10

(33.3) 4.2

2. พยาบาลแนะน�าเกยวกบการรกษา

ของแพทย

3

(10)

18

(60)

9

(30) 4.2

3. พยาบาลอธบายใหความรเกยวกบ


1

(3.3)16

(53.3)

13

(43.4) 4.2

4. พยาบาลแนะน�าเกยวกบการดแล

ตนเองตามแผนการรกษาของแพทย2

(6.7)

20

(66.7)

8

(26.6)4.2

5. พยาบาลมการตดตามและสอบถาม

เกยวกบความเจบปวดอยางตอเนอง

3

(10)

15

(50)

12

(40) 4.3



Volume 1 No. 2

พบวาผปวยมความพงพอใจในระดบตงแตมากจนถงมากทสด(คาเฉลย=4.27) อาจเปนเพราะพยาบาลเขาไป

ประเมน ใหค�าแนะน�ารวมถงการจดการความปวดใหโดยการประคบเยน อาจสงผลถงปญหาทางดานจตใจไดรบการแกไข

เกดความผอนคลาย จงท�าใหเกดความพงพอใจมากถงมากทสด

ขอเสนอแนะจากผลการศกษา

1. การน�าไปใชประโยชนทางดานการปฏบตการพยาบาล ตองจดการความเจบปวด โดยยดผปวยเปนศนยกลาง

ครอบคลมทงทางรางกาย จตใจ อารมณและสงคม

2. การน�าไปใชประโยชนทางดานการศกษา การจดการเรยนการสอนควรเนนใหบรการอยางครอบคลมทงทาง

รางกาย จตใจ อารมณและสงคม และใหตระหนกถงการประเมนความเจบปวด โดยการใชเครองมอชวยในการประเมน ซง

จะท�าใหสามารถรถงความเจบปวดทแทจรงอยในระดบใด สามารถใหบรการไดอยางถกตองตรงความตองการของผปวย

เอกสารอางอง1. Tanabe, P.& Buschmann M.B. (2000). Emergency nurses knowledge of

paimanagement principles. Journal of Emergency Nursing, 26(4), 299-305.

2. สรศกด นลกานวงศ. (2534). The Principle of pain : Diagnosis and Management.

กรงเทพฯ:ภาพพมพ.

3. โรงพยาบาลนครพนม (2556). สถตแผนกอบตเหตและฉกเฉน

4. Newberry, L. (2003). Pain management ; Emergency nursing principle and

practice. St.Louis: Mosby.

5. สปราณ เสนาดสย.(2543).การพยาบาลพนฐาน:แนวคดและการปฏบต.พมพครงท 10.

กรงเทพฯ:บรษทจดทองจ�ากด.



Volume 1 No. 2

Topic review

Necrotizing Fasciitis พญ. นทวรรณ หนพยนต พบ. วว. ศลยศาสตร

ภาควชาศลยกรรม โรงพยาบาลนครพนม

การตดเชอเนอเยอ เปนโรคทพบไดบอยและมความ

ชกมากในพนททท�าการเกษตร โดยเฉพาะในฤดฝนซง

ประชากรจะมโอกาสสมผสกบปจจยทกอใหเกดการตดเชอ

มากขน เชน การสมผสกบน�าขงในพนทการเกษตร เปนตน

การตดเชอเนอเยอมหลายประเภท บางชนดกอใหเกดอาการ

ทรนแรง คอ Necrotizing fasciitis (NF) หรอทคนทวไป

เรยกวา “โรคหนงเนา” เปนภาวะเรงดวนทางศลยกรรม หาก

ไดรบการวนจฉยหรอการรกษาทลาชา จะท�าใหผปวยมอาการ

รนแรง เกดการตดเชอในกระแสเลอด ท�าใหการรกษามความ

ยงยากซบซอน และมโอกาสสญเสยอวยวะหรอเสยชวตได

โดยตามกายวภาคแลว ผวหนง เปนอวยวะทใหญ

ทสดของรางกาย ประกอบดวย 3 ชน ไดแก epidermis,

basement membrane และ dermis ในชน dermis จะ

ม ไขมน (Fat), ตอมเหงอ (Sweat gland), ตอมขน (Hair

follicle), เสนประสาท (Nerve) และ หลอดเลอด (Blood

supply) ใตชนผวหนงลงมา จะมพงผดทคลมกลามเนอ

(Fascia) และชนกลามเนอ (Muscle) ตามล�าดบ ซงการ

ตดเชอของแตละชน จะมชอเรยกทแตกตางกน ตลอดจนม

ความรนแรงและวธการรกษาทแตกตางกนไปดวย(1)

ภาพท 1 : แสดงกำยวภำคของชนผวหนง และกำรตดเชอเนอเยอทระดบควำมลกทตำงกน

จะมชอเรยกแตกตำงกนไปดวย(1)



Volume 1 No. 2

Necrotizing fasciitis คอ การตดเชอในระดบ skin

and soft tissue เชอโรคจะลกลามท�าลายเนอเยอผวหนง

ทกสวน ทง ผวหนง ชนใตผวหนง พงผด และกลามเนอ

ผปวยจะมไขสง ตรวจรางกายบรเวณผวหนงทตดเชอ อาจ

เกดรอยพพอง เปน bleb, blister, hemorrhagic bleb

บางรายอาจคล�าไดเสยงกรอบแกรบ (Crepitation) ผปวยจะ

มอาการของ sepsis ไดแก ไขสง ชพจรเตนเรว กระสบ

กระสาย และความดนโลหตต�า(3), (4), (5)

ตารางสรป Clinical signs ทบ งบอกว า อาจเป น

Necrotizing fasciitis(2), (3), (5)

Etiology Necrotizing fasciitis นน มพยาธสภาพกอก�าเนด

เปน 4 สาเหต(3) ดงน

1. Post-traumatic necrotizing fasciitis เปน

บาดแผลทเกดจากอบตเหตตางๆ แลวมการปนเปอนของ

Bacteria เชน ดน น�าสกปรก มลสตว เชอกอโรค มกเปน

แบบ Polymicrobial infections

2. Post-operative necrotizing fasciitis เปนการ

ตดเชอทเกดหลงการผาตด อนเนองมากจาก มการปนเปอน

ของ อจจาระ เศษอาหาร ในระหวางผาตด มกพบในการ

ผาตดไสตง และการผาตดล�าไสใหญทไมไดมการปกปองการ

ปนเป อนทดพอ ท�าให เกดการตดเชอจนลกลามเป น

Necrotizing fasciitis of abdominal wall เชอกอโรคใน

กลมน มกเปน polymicrobial infections เชนกน

3. Idiopathic or spontaneous necrotizing

fasciitis เปน NF ทเกดขนเอง มกจะเกดกบผปวยทมโรค

เรอรงบางอยาง หรอเปน immunocompromised host

เชน liver cirrhosis ผปวยเบาหวาน ผทมประวตกนยา

steroid ซงเชอโรคจะเดนทางมาท แขน หรอ ขา ผปวยกลม

น ม อ ต ร า ก า ร เ ส ย ช ว ต ท ส ง ก ล ม น ม ก เ ป น เ ช อ

Monomicrobial infections ไดแก Streptococcus py-

ogenous แตอาจพบเชอ Halophilic marine vibrio ได

ในผปวยทมประวตรบประทานอาหารทะเลทไมไดปรงใหสก

4. Necrotizing fasciitis by complication of

inadequate treatment of cutaneous infection เชน

เกดในผปวยทเปน Diabetic ulcer หรอ Diabetic foot

with ulcer อยกอนแลวไมไดรบการรกษาทถกตอง จนเกด

การตดเชอรนแรงตามมา

Pain disproportion to physical examination

Bullae, Skin ecchymosis, Skin necrosis

Gas in tissue (Crepitation)

Edema extend beyond of the area of erythema

Cutaneous anesthesia

Systemic toxicity

Progression of infection despite antibiotic therapy

ภาพท 2 : ผปวยชำย อำย 55 ป ไมมโรคประจ�ำตว 1 สปดำหกอน

มำโรงพยำบำล ลม มรอยช�ำทตำตม ภำพแสดงใหเหน ผวหนงท

มสคล�ำ จำกกำรตรวจ



Volume 1 No. 2

ภาพท 3 : หญง อำย 80ป โรคประจ�ำตวเบำหวำน มแผลเรอรงท

เทำมำนำน 2 วนกอนมำโรงพยำบำล มบวมแดงรอนมำกขน

Management of necrotizing fasciitis การดแลรกษาผ ป วย necrotizing fasciitis

ประกอบดวย 3 หลก คอ การ resuscitation, empirical

antibiotics และทส�าคญคอ extensive debridement

เนองจากผปวยมกมาพบแพทยดวยอาการของ septicemia

การใหสารน�าทเพยงพอ รวมกบการแกไขภาวะ electrolyte

imbalance จงเปนการดแลรกษาเบอตนทส�าคญ นอกจาก

น ควรใหยาฆาเชอทครอบคลมเชอทจะเปนสาเหตของการ

ตดเชอ แลวรบน�าผปวยไปผาตด(3)

การท�า extensive debridement นน การลงมด

ควรกรดไปใหถงชน subcutaneous tissue แลวใชนวมอ

เซาะไปตามชนของ subcutaneous tissue ถาศลยแพทย

พบวานวมอสามารถเซาะไปได ใหน�าเนอเยอสวนนนออกดวย

เพราะหมายความวาการตดเชอไดลกลามไปถงบรเวณนนๆ

ในสวนของชนกลามเนอ หากกลามเนอไมไดมสซด พบวายง

มเลอดออกจากกลามเนอ หรอใชเครองจไฟฟาจดแลวยงพบ

ลกษณะ muscle contraction แสดงวากลามเนอยงไมตาย

จงยงไมมความจ�าเปนตองตดกลามเนอสวนนนออก(3)

ภาพท 4 : แผลของผปวยชำยรำยเดยวกบภำพท 2 หลงกำรท�ำ

extensive debridement พบวำลกษณะของ ชนกลำมเนอแดงด

ผปวยหำยจำกภำวะ sepsis และมอำกำรทคงท



Volume 1 No. 2

ตารางแสดงยาฆาเชอทควรใช ในผปวย Necrotizing fasciitis(3), (4), (5), (6)

Polymicrobial infection

ไดแก Post-operative NF

Post-traumatic NF

- Ampicillin-sulbactam plus

Clindamycin plus ciprofloxacin

- Imipenam/Cilastin

- Cefotaxime plus Metronidazole

Monomicrobial infection

ไดแก Streptococcus pyogenes

Clostridium perfringen

Marine vibrio

- High dose Penicillin plus Clindamycin

- High dose Penicillin plus Clindamycin

- Third generation cephalosporin plus

Ciprofloxacin

แมวาผปวย necrotizing fasciitis จะมโอกาสเสย

ชวตและมโอกาสเกดภาวะแทรกซอนตางๆ สง แตการดแล

แบบสหวชาชพ ทงในดานการดแลแผล การปดผวหนง การ

ฟนฟสมรรถภาพรางกายดวยการท�ากายภาพบ�าบด ตลอดจน

การดแลดานโภชนาการ และควบคมโรคประจ�าตวของผปวย

ใหอยในระดบด จะท�าใหผปวยมโอกาสรอดชวต โดยทไมสญ

เสยอวยวะ และสามารถกลบไปใชชวตในสงคมไดอยาง

รวดเรวอกดวย

Reference 1. Addison K . May, et a l . Treatment of

complication skin and soft tissue infection.

Surgical infection society guidelines. 2009; 10(5):

467-490.

2. Morgan MS. J Hosp infection. 2010; 75: 249-257.

3. ชาญเวช ศรทธาพทธ. Severe soft tissue infection.

ศลยศาสตรทวไป vol.9. กรงเทพ; 2553.

4. Danabhand Phiboonbanakit. From basic to

practice, Surgical infectin: Focus on skin and

soft tissue infection; 2010.

5. Ell iott D C, Kufera J A, Myers R A M.

Necrotizing soft tissue infection: risk factor for

mortality and strategies for management. Ann

Surg. 1996; 224: 672-683.

6. Elko L, et al. Curr Infect Dis Rep. 2003; 5:

398-406.



Volume 1 No. 2

นานาสาระ

อบตเหตจราจรกบผปวยโรคลมชก

สมศกด เทยมเกา1,3 สนนาฏ พรานบญ2,3

1สาขาวชาประสาทวทยา ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน2หนวยตรวจคลนไฟฟาสมอง งานบรการพยาบาล โรงพยาบาลศรนครนทร3กลมวจยโรคลมชกแบบบรณาการ มหาวทยาลยขอนแกน

ชวงสายๆของวนพธท 11 มถนายน 2557 ทผาน

มานน ผมเชอวาทกคนตกใจกบเหตการณทครทานหนงขบ

รถยนตชนเดกเสยชวต 4 คน ทจงหวดหนองบวล�าภ เพราะ

มอาการชกขณะขบรถ จงหมดสตและสญเสยความสามารถ

การควบคมรถ กอใหเกดอบตเหต ขาวเศรา และเปนอทาหรณ

ส�าหรบผปวยโรคลมชกและสงคมไทย ถงเวลาแลวหรอยงท

จะปรบเปลยนแนวทางการท�าใบอนญาตขบข ควรเพมการ

ประเมนปญหาสขภาพส�าหรบการขอใบอนญาตขบข เชน โรค

ลมชกหรอยง เปนทมาของการเขยนบทความน เพอใหทกคน

เขาใจเรอง “ชกไมขบ” โดยพจารณาจากหลกฐานเชง

ประจกษผลการศกษาในประเทศไทยเปนหลก

ปจจบน การศกษาเกยวกบอบตเหตทเกดจากการ

ชกมแนวโนมมากขน เนองจากผปวยโรคลมชกมโอกาสเสยง

ตอการเกดอบตเหตและเสยชวตสงกวาคนปกตทวไป โดย

เฉพาะอยางยงผปวยโรคลมชกทไมสามารถควบคมอาการชก

ได และผปวยทมอาการชกแบบเกรงกระตกทงตว มอาการ

หมดสต ลมลงทนท โดยไมมอาการเตอน อาการชกแบบ

เหมอลอย ท�าอะไรโดยไมรตว ท�าใหผปวยไมสามารถปองกน

อนตรายทจะเกดขนได1,2 นอกจากน ผลขางเคยงจากยากน

ชกท�าใหผปวยมอาการมอสน เดนเซ เหนภาพซอน ท�าให

ผปวยเสยงตอการเกดอบตเหตมากขน โดยอบตเหตทเกด

จากการชกทพบบอยและสงผลกระทบทรนแรงถงขนพการ

หรอเสยชวต คอ การเกดอบตเหตทางจราจร ซงเปนสาเหต

ทพบบอยเปนอนดบตนๆของการเสยชวตในประเทศไทย

อบตเหตทางการจราจรเป นป ญหาส�าคญในผ ป วย

โรคลมชก จรงหรอไม?

ผปวยโรคลมชกมโอกาสเสยงตอการเกดอบตเหต

และเสยชวตสงกวาคนปกตทวไป โดยเฉพาะอยางยงผปวย

โรคลมชกทไมสามารถควบคมอาการชกได จากการศกษาของ

Lings พบวาผปวยโรคลมชกมความเสยงตอการเกดอบตเหต

จราจรมากกวาคนปกตทวไปถง 7 เทา3 ซงปจจยเสยงของ

การเกดอบตเหตในผ ปวยโรคลมชกพบวา การชกชนด

generalized tonic-clonic seizures (GTCs) เปนปจจย

เสยงของการเกดอบตเหตในผปวยโรคลมชก4-8 นอกจากน ม

รายงานพบวาการชกชนด myoclonic seizures และ

atonic seizures กเปนปจจยเสยงดวยเชนกน9,10 ทงน

เนองจากการเกดอาการชกดงกลาวมกไมมอาการเตอน

(aura) ผปวยไมสามารถปองกนอบตเหตทเกดขนได บางครง

อาจท�าใหเกดการบาดเจบหรออบตเหตทรนแรงถงขนพการ

หรอเสยชวตได โดยเฉพาะอยางยงอบตเหตทเกดจากการชก

ในขณะทผปวยโรคลมชกก�าลงขบขรถยนต รถจกรยานยนต

ซงไมเพยงแตผปวยโรคลมชกเทานนทไดรบอบตเหต แตรวม

ถงประชาชนทวไปทอาจจะไดรบผลกระทบดงกลาวดวย จาก

การสมภาษณผปวยโรคลมชกผใหญอายตงแต 15 ปขนไป

พบวาผปวยโรคลมชกเกอบรอยละ 75 ขบรถ รอยละ 30

เคยเกดอาการชกขณะขบรถ รอยละ 60 ของการชกเกด

อบตเหต และรอยละ 20 ตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล



Volume 1 No. 2

โดยสวนใหญผปวยโรคลมชกจะถกหามขบรถอยาง

นอย 6 เดอน หลงจากไมมอาการชก และทดทสดคอ ตอง

ไมมอาการชกอยางนอย 2 ป แตเนองจากปจจบนประเทศไทย

ยงไมมกฎหมายบงคบหามมใหผปวยโรคลมชกขบรถ แตกตาง

จากประเทศซกโลกฝงตะวนตก เชน ประเทศสหรฐอเมรกา

ประเทศแคนาดา มกฎหมายบงคบ ผปวยโรคลมชกตองไมม

อาการชก (seizure-free) อยางนอย 3-12 เดอน จงจะ

สามารถขบรถได11 สวนในประเทศองกฤษ กฎหมายระบวา

ผปวยโรคลมชกตองไมมอาการชก (seizure-free) อยางนอย

12 เดอน และดทสดคอไมมอาการชกในเวลา 2 ป12

ดงนน จงยงพบวาผปวยโรคลมชกในประเทศไทยเกดอบตเหต

ทางรถยนตเนองจากมอาการชกขณะขบรถ จากการศกษา

ของสมศกด เทยมเกาและคณะ พบวาผปวยมอาการชกขณะ

ขบรถถงรอยละ 57 โดยรอยละ 20 ของผปวยทเกดอบตเหต

ตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล13 และการศกษาของ

เจยมจต แสงสวรรณและคณะ ศกษาการเกดอบตเหตจราจร

ในผปวยโรคลมชก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวารอยละ

43.3 เกดอบตเหตจากการชก โดยเกดจากยานพาหนะชนด

รถจกรยานยนตรอยละ 81.8 รถยนตรอยละ 25.0 และ

รถจกรยานรอยละ 6.8 รอยละ 13.6 ตองเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาล (hospitalization) และรอยละ 28.4 ไดรบ

บาดเจบรนแรงปานกลาง14 (รายละเอยดดงตารางท 1)

ตารางท 1 Injury and vehicular crashes resulting from seizures (Saengsuwan et al)14

Variables n %

Accidents from seizures (n=203)

Ever

Never

88

115

43.3

56.7

Types of incidents (a patients could have more

than one incident) (n=88)

Vehicle crash

Falling

44

52

50.0

59.1

Types of vehicle (a patients could have more than

one incident) (n=44)

Motorcycle

Car

Bicycle

36

11

3

81.8

25.0

6.8

Injuries (patients listed their most worst case)

(n=88)

Mild

Moderate (outpatient)

Severe (hospitalization)

51

25

12

58.0

28.4

13.6



Volume 1 No. 2

จากการศกษาขอมลของผปวยสทธการรกษาหลกประกนสขภาพถวนหนา (universal coverage :UC) ทเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลระหวางป 2547-2556 พบรายละเอยดดงตารางท 2

ชนดยานพาหนะ จ�านวน(ราย) รอยละ

มอเตอรไซด 283/86,829 0.32

รถเกง 15/87,097 0.02

รถปคอพ 11/87,101 0.01

รถบรรทก 1/87,111 0.00001

รถบสโดยสาร 2/87,110 0.00002

นอกจากน การศกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภม

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผปวยโรคลมชกจ�านวน 300

ราย พบวามอาการชกจ�านวน 8,525 ครงในระยะเวลา 1 ป

สวนใหญมอาการชกชนด GTCs รอยละ 2615 และการ

ศกษาแบบตดขวาง (cross-sectional) โรงพยาบาลชมชน

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอในผปวยโรคลมชกจ�านวน 316

คน พบวาเกดอบตเหตขณะชกจ�านวน 122 ราย (รอยละ

38.6) โดยเกดอบตเหตจราจรรอยละ 28.98 การศกษาสม

ศกด เทยมเกาและคณะ ทโรงพยาบาลระดบตตยภมใน

ประเทศองกฤษ พบวาผปวย 27 รายจาก 100 ราย เกด

อบตเหตจากการชก 222 ครง โดยทง 27 รายนนมอาการ

ชกทงหมด 4,459 ครงใน 1 ป โดย 1,094 ครงทชกแลวม

การลมลง (รอยละ 24.5)16 สอดคลองกบการศกษาอนๆ

ไดแกประเทศเนเธอรแลนด ศกษาการเกดอบตเหตจราจร

จ�านวน 203 ครง พบวา 155 ครง เกดจากมอาการชกขณะ

ขบรถ โดยรอยละ 80 ขบรถยนต17 และในประเทศ

สหรฐอเมรกา พบวา relative risk ของการเกดอบตเหตจาก

การชกมคาเทากบ 8.6/100,000 เมอเปรยบเทยบพบวา

ผปวยโรคลมชกมโอกาสเกดอบตเหตมากกวาผปวยโรคทาง

อายรกรรมอนๆ18 ซงอบตเหตทเกดจากการชกและการเสย

ชวตในผปวยโรคลมชกมความสมพนธกบความรนแรงของ

โรค19

อบตเหตจราจรในผปวยโรคลมชกรนแรงเพยงใด? โดยทวไปแลวการเกดอบตเหตในผปวยโรคลมชก

จะมความรนแรงนอยกวาคนทวไป เพราะสวนใหญจะมความ

ระมดระวงอยแลว และไมขบรถเรว จากการศกษาขอมลของ

ผปวยสทธการรกษาหลกประกนสขภาพถวนหนาทเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาลระหวางป 2547-2556 พบรายละเอยด

ดงตารางท 3-5

อนตรายตอรางกาย จ�านวน รอยละ

Traumatic cerebral edema 2/87,110 0.00002

Diffuse brain injury 56/87,056 0.06

Focal brain injury 19/87,093 0.02

Epidural hematoma 15/87,097 0.02

Subdural hematoma 43/87,069 0.05

Subarachnoid hematoma 5/87,107 0.01

Traumatic pneumothorax 2/87,110 0.00002

ตารางท 3 รายละเอยดการบาดเจบทางสมอง

ตารางท 2 รายละเอยดชนดยานพาหนะของผปวยทรบการรกษา



Volume 1 No. 2

กระดกหก ขอตอเคลอน จมน�า จ�านวน รอยละ

Fracture shoulder/upper arm 94/87,018 0.11

Farcture forearm 42/87,070 0.05

Fracture femor 27/87,085 0.03

Fracture lower leg/amkle 11/87,101 0.01

Accidental downing 42/87,070 0.05

ตารางท 4 รายละเอยดการบาดเจบกระดกหกและขอเลอนหลด

Falls จ�านวน รอยละ

Falls 3,265/83,847 3.75

Falls from step/stairs 138/86,974 0.16

Falls from ladder 10/87,102 0.01

Falls from scaffolding 18/87,094 0.02

Falls from building 62/87,050 0.07

Falls from tree 17/87,095 0.02

Falls : unspecified 402/86,710 0.46

ตารางท 5 รายละเอยดการบาดเจบแบบลมลงกบพน

ใครมโอกาสเกดอบตเหตจราจรไดบอย? 1. ชนดของการชก การศกษาพบวาการชกชนด

GTCs เปนปจจยเสยงของการเกดอบตเหตในผปวยโรคลม

ชก4-8 นอกจากนมรายงานพบวาการชกชนด myoclonic

seizures และ atonic seizures กเปนปจจยเสยงดวยเชน

กน9,10 ทงนเนองจากการเกดอาการชกดงกลาวมกไมมอาการ

เตอน และมกมการลมลงกบพนถาเกดในขณะท�ากจกรรมใน

ทายนหรอนงกตาม ดงนนผปวยไมสามารถปองกนอบตเหต

ทเกดขนได เนองจากไมมสตในการควบคมตนเองได บางครง

อาจท�าใหเกดการบาดเจบหรออบตเหตทรนแรงถงขนพการ

หรอเสยชวตได โดยเฉพาะอยางยงอบตเหตทเกดจากการชก

ในขณะทผปวยโรคลมชกก�าลงขบขรถยนต รถจกรยานยนต

หรออยใกลแหลงน�า เตาไฟ กองไฟ ซงไมเพยงแตผปวยโรค

ลมชกเทานนทไดรบอบตเหต แตรวมถงประชาชนทวไปทอาจ

จะไดรบผลกระทบดงกลาวดวย

2. ความถของการชก ผปวยทมการชกมากกวา 1

ครงตอเดอน มโอกาสสงทจะเกดอบตเหตจากการชก5,15,20,21

เนองจากมโอกาสเสยงบอยครงมากกวากลมผปวยทมอาการ

ชกนอยครง

3. ผลขางเคยงของยากนชก ผลขางเคยงจากยากน

ชกท�าใหผปวยมอาการมอสน เดนเซ เหนภาพซอน ท�าใหผ

ปวยเสยงตอการเกดอบตเหตตางๆมากขน การศกษาพบวา

ผปวยโรคลมชกทไดรบยากนชกมากกวา 3 ชนดขนไปมโอกาส

เกดผลขางเคยงดงกลาวขางตนไดสง จงเปนปจจยเสยงหนง

ทท�าใหเกดอบตเหตจากการชกไดมากกวาการทานยากนชก

นอยชนด และไมเกดผลแทรกซอน5,9

4. ระยะเวลาทไมมอาการชก ถาไมมอาการชก

ตดตอกนนานมากกวา 6 เดอน โอกาสการเกดอบตเหตลด

ลงไดรอยละ 85 และถาไมชกตดตอกนนานมากกวา 12 เดอน

โอกาสเกดอบตเหตลดลงไดถงรอยละ 9319



Volume 1 No. 2

5. ผปวยทมชวงอาย 18-25 ป มโอกาสเกดอบตเหต

ทางจราจรเปน 3-4 เทาของกลมอายอน เนองจากการขบข

ยานพาหนะทเรว การควบคมการชกไดผลไมคอยด เนองจาก

ความสม�าเสมอในการทานยากนชกไมด และพบวาผปวย

โรคลมชกทเกดอบตเหตไมสวมหมวกนรภยถงรอยละ 4122

6. การชกครงแรก พบวารอยละ 18 ของการเกด

อบตเหตในผปวยโรคลมชก เกดในการชกครงแรก เนองจาก

ไมเคยทราบมากอนและขาดความระมดระวงในการขบขยาน

พาหนะ

7. ผชายพบบอยกวาผหญง เนองจากการใชยาน

พาหนะบอยกวาและมความเสยงในการเกดอบตเหตสงกวา

ผหญง

8. ประวตอบตเหตจากการชกกอนหนาน พบวา

รอยละ 28 ของผปวยโรคลมชกเกดอบตเหตมากกวา 1 ครง

ปองกนการเกดอบตเหตไดหรอไม อยางไร? 1. ใหการรกษาโรคลมชกอยางด หลกการดแลรกษา

ผปวยโรคลมชก นอกจากการรกษาดวยยากนชกแลว แพทย

ผดแลจะแนะน�าผปวยโรคลมชกทกรายใหหลกเลยงกจกรรม

ทอาจกอใหเกดอบตเหต และนอกจากน สมศกด เทยมเกา

และคณะ21 ไดพฒนาเครองมอในการชวยท�านายโอกาสการ

เกดอบตเหตจากการชก โดยศกษาในโรงพยาบาลระดบ

ตตยภมทงในประเทศไทยและองกฤษ ซงผานการทดสอบ

พบวามความไว (sensitivity) มากถงรอยละ 90.3 มความ

เฉพาะ (specificity) รอยละ 46.7 และไดท�าการก�าหนด

สตรเพอใชท�านายโอกาสในการเกดภยนตรายทเกดจาก

โรคลมชก ไวในสอทางอนเตอรเนต http://sribykku.webs.

com รายละเอยด ดงภาพท 1

ภาพท 1 : พฒนำเครองมอในกำรชวยท�ำนำยโอกำสกำรเกดอบตเหตจำกกำรชก



Volume 1 No. 2

เมอมาศกษาซ�าในโรงพยาบาลชมชน ประเทศไทย

พบวาคา sensitivity และ specificity ได 93.44% และ

43.30% ตามล�าดบ23 จะเหนไดว าสตรดงกลาวนนม

ความนาเชอถอและมความไวเพยงพอทจะสามารถน�ามาใช

พยากรณโอกาสการเกดอบตเหตของผปวยโรคลมชกทรกษา

ในโรงพยาบาลระดบตตยภมและโรงพยาบาลทตยภม ซงเปน

สถานพยาบาลทใหการดแลรกษาผปวยโรคลมชกเปนสวน

ใหญของประเทศไทย จงท�าใหแพทยผดแลผปวยโรคลมชก

สามารถน�าไปใชเปนแนวทางในการดแลรกษาและให

ค�าแนะน�าแกผ ปวยไดอยางเหมาะสมในผปวยแตละราย

เนองจากสตรการท�านายโอกาสการเกดอบตเหตจากการชก

นนไดเผยแพรใน website ท�าใหผปวย ครอบครวและคน

อนๆทสนใจสามารถเขาถงและสามารถใชสตรการท�านายนน

ไดงาย จงเปนสงทเปนประโยชนอยางยงตอการดแลผปวย

โรคลมชก

2. การใหความรแกผปวยโรคลมชกและผดแล

เกยวกบการปองกนอบตเหตทเกดจากการชก เพอลดอตรา

การเขารบการรกษาในโรงพยาบาล โดยเฉพาะอยางยงอาการ

ชกขณะขบรถแลวเกดอบตเหต (traffic accidents)

กลาวคอ ควรหยดขบรถอยางนอย 3 ป ถามอาการชกเฉพาะ

กลางคน แตถามอาการชกชวงกลางวนรวมดวย ควรควบคม

อาการชกไดอยางนอย 1 ปหลงจากการชกครงสดทาย24 แต

ถาจ�าเปนตองขบรถจรงๆ เชน จ�าเปนตองขบรถไปท�างาน

เพราะไมมรถโดยสาร อาจพจารณาเปนกรณได แตควรขบ

รถเปนระยะทางใกลๆ และควรควบคมอาการชกไดอยางนอย

เปนระยะเวลา 6 เดอน ควรขบรถในชองจราจรซายสด

ใชความเรวต�า ระยะทางสนทสดเทาทจ�าเปน ไมควรขบทาง

ไกล และเมอมอาการเตอนใหรบหยดรถทนท ถงแมวาใกล

จะถงจดหมายปลายทางกตาม ทส�าคญคอ ในวนทลมทานยา

กนชกไมควรขบรถในชวงดงกลาว นอกจากนพบวาผปวยโรค

ลมชกทเกดอบตเหตไมสวมหมวกนรภยถงรอยละ 4122

ดงนน ควรรณรงคใหผปวยสวมหมวกนรภย เพอปองกนและ

ลดความรนแรงการเกดอบตเหตจากการชก

3. หลกเลยงยากนชกทมอาการขางเคยงมาก เชน

มอสน ซม เดนเซ เหนภาพซอน เปนตน หากมอาการ

ดงกลาว ควรแจงใหแพทย หรอเภสชกรทราบเพอปรบเปลยน

การรกษาทเหมาะสม

4. ระหวางทมการปรบเปลยนขนาดของยา ผปวย

ไมควรขบรถ

5. ควรทานยาสม�าเสมอ ถาวนใดลมทานยา ควร

งดขบรถวนนน

6. ผปวยทมอาการเตอนน�ามากอนการชก ควรหยด

รถทนททมอาการเตอนเกดขน ไมควรรบขบรถเพอใหถง

จดหมายปลายทางเพราะจะเกดอบตเหตกอนถงได

7. ไมควรขบรถในททมการจราจรตดขดมากๆและ

ควรขบในชองจราจรทสามารถหยดรถไดทนทหรอในชวงเวลา

ทรถไมมาก

8. กรณผปวยหญงทมอาการชกในชวงมรอบประจ�า

เดอนเปนประจ�า ไมควรขบรถในชวงดงกลาว

9. ควรใหขอมลทเปนจรงกบแพทยผรกษา เพอ

ปองกนอนตรายทจะเกดกบผอนและตนเอง

10. แพทยตองท�าการประเมนผลการรกษาอยาง

ละเอยดถถวน เพราะบางครงการสอบถามอาการเพยงสนๆ

วามอาการชกหรอไม อาจไมไดทราบผลการรกษาทถกตอง

เพราะผปวยบางรายอาจไมเขาใจวาอาการชกคออะไรบาง

เขาใจเพยงแคอาการชกแบบ GTCs เทานน ดงนนตองม

การสอบถามอาการชกในทกรปแบบทเกดขนได และควรใช

สมดคมอบนทกอาการชกใหสม�าเสมอ เพอความแมนย�าใน

การประเมนผลการรกษา

สรป ผปวยโรคลมชกมความเสยงในการเกดอบตเหต

จราจรทเกดจากการชก สงผลใหเกดความพการหรอรนแรง

ถงขนเสยชวต ดงนน จงควรมมาตรการในการปองกนการ

เกดอบตเหตจากการชก โดยเนนการใหค�าแนะน�าใหผปวย

ปฏบตตวอยางเครงครด หากไมสามารถควบคมอาการชกได

ไมควรขบรถ รวมทงหนวยงานทเกยวของกบการพจารณา

ออกใบอนญาตขบขรถ นอกจากน การพฒนาระบบขนสง

มวลชนกเปนสงส�าคญ ทงนเพอใหผปวยสามารถมชองทางใน

การเดนทางทสะดวก ปลอดภยและมคณภาพชวตทด



Volume 1 No. 2

บรรณานกรม1. Beghi E, Cornaggia C, for the RESt-1 Group.

Morbidity and accidents in patients with epilepsy: results of a European cohort study. Epilepsia 2002;43:1076–83.

2. Wirrell EC. Epilepsy-related injuries. Epilep-sia 2006;47:79-86.

3. Lings S. Increased driving accident frequency in Danish patients with epilepsy. Neurology 2001:57;435-9.

4. Tiamkao S, Shorvon SD. Seizure-related injury in an adult tertiary epilepsy clinic. Hong Kong Med J 2006; 12:260–3.

5. Lawn ND, Bamlet WR, Radhakrishman K, O, Brien PC, So EL. Injuries due to seizures in persons with epilepsy: a population-based study. Neurology 2004; 63:1565– 70.

6. Tiamkao S, Sawanyawisuth K, Towanabut S, Visudhipun P. Seizure attacks while driving: Quality of life in persons with epilepsy. Can J Neurol Sci 2009; 36: 475-9.

7. Asadi-Pooya AA, Nikseresht A, Yaghoubi E, Nei M. Physical injuries in patients with epilepsy and their associated risk factors. Seizure 2012;21:165–8.

8. สกญญา ทองด, สมศกด เทยมเกา. การบาดเจบทสมพนธกบการชกในโรงพยาบาลชมชน. ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 2555.

9. Bellon M, Walker C, Peterson C. Seizure-re-lated injuries and hospitalization:Self-report data from the 2010 Australian Epilepsy Longi-tudinal survey. Epilepsy & Behavior 2013;26:7-10.

10. Friedman DE, Chiang S, Tobias RS. Do re-current seizure-related head injuries affects seizures in people with epilepsy?. Epilepsy & Behavior 2012;23:159-61.

11. Nguyen R, Tellez Zenteno JF. Injuries in epi-lepsy: a review of its prevalence, risk factors, type of injuries and prevention Neurology In-ternational 2009;1:72-8.

12 Beghi E, Sander JW. Epilepsy and driving. BMJ 2005;331:60-1.

13 Tiamkao S, Sawanyawisuth K, Towanabut S, et al. Seizure attacks while driving: quality of life in persons with epilepsy. Can J Neurol Sci 2009;36:475-9.

14 Saengsuwan J, Laohasiriwong W, Boonyaleepan S, et al. Seizure-related vehicular crashes and falls with injuries for people with epilep-sy in northeastern Thailand. Epilepsy Behav 2014 ;32:49-54.

15 Tiamkao S, Amornsin O, Pongchaiyakul C, Asa-wavichienjinda T, Yaudnopakao P,Jitpimolmard S, et al. Seizure-related injuries in Northeast Thailand. J Med Assoc Thai 2006; 89:608–13.

16 Tiamkao S, Shorvon SD. Seizure-related injury in an adult tertiary epilepsy clinic. Hong Kong Med J 2006; 12:260–3.

17 van der Lugt PJ. Traffic accidents caused by epilepsy. Epilepsia 1975;16:747-51.

18 Sheth SG, Krauss G, Krumholz A, Li G. Mortality in epilepsy: driving fatalities vs other causes of death in patients with epilepsy. Neurology 2004;63:1002-7.

19 Nei M, Bagla R. Seizure- related injury and death. Current Neurology AND Neuroscience Reports 2007;7:335-41.

20 Buck D, Baker GA, Jacobey A, Smith DF, Chad-wick DW. Patients’ experiences of injury as a result of epilepsy. Epilepsia 1997; 38: 439-44.



Volume 1 No. 2

21. Tiamkao S, Sawanyawisuth K, Asawavichienjin-

da T, et al. Predictive risk factors of seizure-re-

late injury in persons with epilepsy. Journal

of the Neurological Sciences 2009;285:59-61.

22. Deekollu D, Besag FMC, Aylett SE. Seizure-re-

lated injuries in a group of young people with

epilepsy wearing protective helmets: Incidence,

types and circumstance. Seizure 2005;14:347-

53.

23. Tiamkao S, Kaewkiow N, Pranbul S, Sawanyaw-

isuth K, on behalf of Integrated Epilepsy Re-

search group. Validation of a seizure-related

injury model. Journal of the Neurological

Sciences 2014:15;113-5.

24. Tiamkao S. Seizure-related injuries. Srinagarind

Med J 2001;111-4.



Volume 1 No. 2

นานาสาระ

“สาธารณสข สามคค ท�าคณความดเพอประเทศไทย”

พว.อรรจจมา ศรชนม ตกศลยกรรมหญง

กลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครพนม

“กำรท�ำงำนใหส�ำเรจขนอยกบควำมสำมำรถสองอยำงเปนส�ำคญ คอสำมำรถใชวชำควำมรอยำงหนงสำมำรถใน

กำรประสำนสมพนธกบผอนอยำงหนง ทงสองประกำรนตองด�ำเนนคกนและจ�ำเปนตองกระท�ำดวยควำมสจรตกำย สจรตใจ

ดวยควำมคดควำมเหนทเปนอสระ ปรำศจำกอคต และดวยควำมถกตอง ตำมเหตตำมผลดวย จงจะชวยใหงำนบรรลจดหมำย

และประโยชนทพงประสงคโดยครบถวน”

พระบรมรา โชวาทของพระบาทสม เ ด จ

พระเจาอยหว ขอความนคอสตรส�าเรจหรอสตรพเศษท

บคคลและองคกรน�าไปใชในการท�างาน โดยเฉพาะงาน

สาธารณะ งานทเกยวของกบประโยชนสขของคนสวนใหญ

งานสาธารณสขคองานทเกยวกบอนามยประชาชนและ

การดแลอภบาลเพอใหรางกายและจตใจมสขภาพและอนามย

ทด ซงเปนงานสาธารณะจงตองอาศยความร ความช�านาญ

ของบคคล การประสานสมพนธความรวมมอรวมใจและ

ความสามคคของผ มส วนเกยวข อง โดยมเปาหมายท

ความส�าเรจของงาน เพอประโยชนสขของประชาชน

ทโรงพยาบาลนครพนม ดฉนปฏบตงานเปน

พยาบาลประจ�าการในแผนกศลยกรรมมเรองจรงจาก

ประสบการณการท�างานรวมกนของทมงานศลยกรรม เพอ

เปนการเผยแพรถงการท�างานททกฝายในโรงพยาบาล

นครพนมดวยความรวมมอรวมแรงรวมใจกน เพอชวยเหลอ

กนทงดานการดแลรกษา การพยาบาล ตลอดจนการ

ประสานความเกยวของกบทกฝายใหกบหลายๆทานไดทราบ

เพยง หนงตวอยางดงน

ในวนท 6 เมษายน 2557 ตกศลยกรรมหญงไดรบ

ผปวยหญงอาย 23 ป เปนผปวยจากประเทศลาว ถกสงตว

มาเพอรบการรกษาจากการประสบอบตเหตรถจกรยานยนต

ชนกบรถยนต ผปวยมอาการสาหสมากแพทยทแผนกฉกเฉน

วนจฉยเบองตนเรองการบาดเจบหลายระบบพรอมใหขอมล

กบญาตวาโอกาสทจะเยยวยาใหดขนมเปอรเซนตนอยมาก

ท�าใหบดา มารดาของผปวยหมดสนความหวงวาผปวยจะรอด

ชวต เพราะผปวยบาดเจบรนแรงหลายระบบดงกลาวแพทย

หญงนทวรรณ หนพยนต STAFF ศลยกรรมท�าการผาตด

ทางหนาทองเพอแกไข ปญหาบาดเจบในชองทอง (Blunt

Trauma) รวมกบนายแพทยทศพล นตตะรงค STAFF

ศลยกรรมกระดก รวมท�าการผาตดคราวเดยวกนท�า External

Fixation เนองจากมการแตกหกของกระดกองเชงกรานอยาง

รนแรง การท�าผาตด 2 ระบบในเวลาเดยวกนสงผลใหผปวย

ตองไดรบการดแลหลงผาตดทแผนกหอผปวยหนกศลยกรรม

อยางใกลชดเปนกรณพเศษ หลงผาตดวนท 2 พบความผด

ปกตทางดานระบบทางเดนปสสาวะจากการฉกขาดของ

อวยวะเพศ แพทยเจาของไขไดปรกษาแผนกทางเดนปสสาวะ

ท�าใหผปวยตองไดรบการผาตดอยางเรงดวนเพอแกไขท�าการ

เยบซอมแซมและใสสายระบายปสสาวะออกทางหนาทอง

การดแลผปวยรายนประกอบดวยบคลากรทางการแพทย ท

มความสามารถ คอ แพทยผเชยวชาญดานศลยกรรมทวไป

(General Surgery) แพทยเชยวชาญดานศลยกรรมกระดก

(Orthopaedic) และแพทยผเชยวชาญศลยกรรมระบบทาง

เดนปสสาวะ (Urology )ตลอดจนทมพยาบาลและผเกยวของ

ในรปสหสาขาวชาชพ โดยการใหการดแล รกษาพยาบาล

ดวยความระมดระวงใสใจ ดแลอยางใกลชดยดหลก

“ Patient Safety and Patient Center ” เพอใหผปวย



Volume 1 No. 2

ปลอดภย ยดผปวยเปนศนยกลางใหการพยาบาลดวยหวใจ

ความเปนมนษยโดยมไดค�านงถงจ�านวนเงนมหาศาลส�าหรบ

ครอบครวทยากล�าบากรายน

วนเวลาผานไปผปวยมอาการทเลาดขนเปนล�าดบ

แพทยจงใหยายผปวยจากแผนกผปวยหนกศลยกรรม มารบ

การดแลตอเนองทแผนกศลยกรรมหญง การดแลแบบสห

สาขาวชาชพ (Multidisciplinary team) ไดถกก�าหนดไว

ตงแตเรมตน แมวาผปวยรายนจะเปนผปวยจากประเทศลาว

แตการดแลของทมงานกใหความส�าคญ มงหวงในการดแล

รกษาใหผปวยปลอดภย โดยไมค�านงถงความแตกตางดาน

เชอชาต การดแลดานจตใจของผปวยและญาตไดรบจากทม

งานดวยความเมตตา เอออาทร ค�านงถงสทธผปวย ชวยเหลอ

ในทกๆ ดานจนถงระยะปลอดภย แพทยใหขอมลการรกษา

และวางแผนจ�าหนายเพอใหไดรบการดแลทบานแบบ

Continuing of Care ใหครอบครวมสวนรวมในการดแลและ

นดมารบการรกษาอกครงใน 6 สปดาห การเขารบการรกษา

ครงท 2 ของผปวยรายนมา Admitted ใหมในวนท 13

พฤษภาคม 2557 อยในการดแลของแพทยหญงนทวรรณ

ห นพยนต เปนแพทยเจาของคนไข โดยดแลรวมกบ

นายแพทยทศพล นตตะวงค แพทยศลยกรรมกระดก และ

นายแพทยไพรตน กตตศรวรพนธ แพทยผเชยวชาญระบบ

ทางเดนปสสาวะปญหาดานการขบถายในปสสาวะออกทาง

หนาทองผานสาย Cystostomy Tube เปนปญหาหลก

รวมกบมภาวะแทรกซอนเกดแผลรอบสาย Cystostomy

Tube แผลอกเสบลกลาม ในเรอง wound care ดฉนไดใช

ความร จาก ET Nurse ดแลรกษา ถงแมดฉนจะม

ประสบการณเกยวกบการท�าแผลมากมายเพยงใด ดฉนกตอง

อาศยการท�างานเปนทมทมความสามคค มความมงมนยอม

มความส�าคญกวาการท�าเพยงล�าพง ดฉนไดใชความร

ความสามารถในการดแลแผลแบบ Advance wound

dressing พรอมทมงานจนอาการดขนเปนล�าดบและดแล

บาดแผลรวมกบสหสาขาวชาชพผเกยวของทกสาขา ทงแพทย

พยาบาล นกกายภาพบ�าบด เภสชกร โภชนาการ นกจตวทยา

และ นกสงคมสงเคราะหรวมกบชมชน ทคอยดแลในเรอง

คารกษาพยาบาลเพราะผปวยรายนเปนครอบครวทยากไร

ทกคนในครอบครวไมมอาชพและรายไดอะไรตงแตผปวยมา

รบการรกษาทโรงพยาบาลของเรา ทมงานศลยกรรมไดน�า

เรองทงหมด เรยนใหทานผอ�านวยการ โรงพยาบาลนครพนม

นายแพทยสมคดสรยเลศ ไดรบการทราบตลอด การดแล

ผปวยรายนมการวางแผนในการรกษาในเรองความซบซอน

ของปญหาทางเดนปสสาวะ ถงแมการรกษาอาจจะไมสนสด

“อนควำมกรณำปรำณ จะมใครบงคบกหำไม หลง

มำเองเหมอนฝนอนชนใจ จำกฟำกฟำสรำลยสแดนดน”

พระรำชนพนธ ร.6 จำกเรอง เวนชวำณช

ในทสดครอบครวผปวยไดรบความเมตตาจาก

พระอาจารยบญอม อาภสสโร เจาอาวาสวดปาโนนแพง

อ.บานแพง จ.นครพนม ไดประสานงานรวมกบนายแพทย

ณรงคเดช บตรวร แพทยประจ�าโรงพยาบาลบานแพง

ท�าหนงสอสงตอผปวยใหมารกษาทโรงพยาบาลนครพนมโดย

ทานพระอาจารยบญอมเปนผรบผดชอบคาใชจายแทนผปวย

ซงตวพระอาจารยเองทานเปนผมอปการคณ ตอโรงพยาบาล

นครพนม ของเราเสมอมาเกยวกบคาใชจายซอเครองมอ

แพทยและอนๆ อนท�าใหครอบครวผ ปวยมก�าลงใจใน

การตอสกบความเจบปวยอยางดยง นอกเหนอจากความปต

ยนดดงกลาว ครอบครวผปวยและทางโรงพยาบาลนครพนม

ยงรสกปลาบปลมปตยนดเพมขนอกเปนเทาทว เมอไดทราบ

วามผหลกผใหญคอยหวงใย และตดตามการรกษาผปวย

รายนมาตลอด โดยทางโรงพยาบาลไดรบหนงสอจาก พลเอก

หญง ทานผหญงอภรด ยงเจรญ ขาหลวงในพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวรชกาลปจจบน ทานไดรบทราบความยาก

ล�าบากความยากไรของผปวยรายนจากพระอาจารยบญอม

อาภสสโร จงไดพระเมตตาใหอย ในความอปถมภของ

ทานพลเอกหญง ทานผหญงอภรด ยงเจรญ เมอผปวยม

อาการดขนเปนล�าดบ ทานไดมอบหมายใหผแทนของทานคอ

คณสภตรา ยงเจรญ มาเยยมผปวยถงโรงพยาบาล เมอ

วนท 18 มถนายน 2557 พรอมพระราชทานหนงสอจ�านวน

2 กลองใหญ พรอมซ ด ทเกยวกบพระราชกรณยกจของ

ในหลวง เพอเปนสมบตของโรงพยาบาล ทานผหญงแจงวา

หนวยงานทจะไดรบพระราชทานสงของมคาเชนนตองไดรบ

การพจารณาคดเลอกแล วว า เป นหน วยงานท ได ท�า

คณประโยชนตอสงคมและแผนดน นอกจากน พลเอกหญง

ทานผหญงอภรด ยงเจรญ ยงไดประทานหนงสอ ขอบคณ



Volume 1 No. 2

คณะแพทย พยาบาล ตลอดจนบคลากรทางการแพทยรวม

ทงผเกยวของใหมขวญก�าลงใจในการปฏบตหนาทของตนเอง

เพอประโยชนสขของประชาชนสบไป นบเปนสรมงคล

อยางสงยงของโรงพยาบาลนครพนมของเรา

พระเมตตาของทานพลเอกหญง ทานผหญงอภรด

ยงเจรญ ทมตอผปวยและครอบครวรายน ยงความปลมปต

ยนดและซาบซงในพระกรณาของทานเปนทยง คณะแพทย

พยาบาลตลอดจนบคลากรทางการแพทยรวมทงผเกยวของ

กปลมปตยนดรวมกบครอบครวของผปวยเชนเดยวกน นบวา

พระเมตตาของทานน�ามาซงเกยรตภมอนยงใหญของ


การดแลผปวยทกรายมอาจท�าไดเพยงล�าพงคน

เดยวแตตองอาศยความรวมมอรวมแรงรวมใจ ของทมงานใน

รปแบบสหวชาชพ ทตองใชความรตลอดจนการประสาน

สมพนธกบทกฝายเพอใหผ ป วยไดรบการดแล ทงจาก

ครอบครว ชมชน วด อยางเชน การดแลผปวยจากสปป.ลาว

ขางตน จนพนขดอนตรายมาไดในระดบทนาพงพอใจน

สงหนงทดฉนมความภาคภมใจทนาจะเปนสงทด ในการเปน

ผดแลรกษาผปวยและไดมสวนรวมรกษาผปวยและไดมสวน

รวมสรางสมพนธภาพอนดงาม ระหวางประเทศเพอนบาน

ใหเจรญงอกงามแนนแฟนยงขน ผปวยและญาตจะชวยขยาย

ความบอกตอๆ กนไปถงการดแล การเอาใจใสจากทาง

โรงพยาบาลนคพนมของเรา โดยเนนการสาธารณสขสามคค

ท�าคณความดเพอประเทศไทย สมดงพระบรมราโชวาทของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานในการประชม

ใหญสามคคสมาคม วนท 26 กรกฎาคม 2543 ความวา

“ควำมสำมคค เปนคณสมบตประจ�ำตวของคนไทย ทไดอบรม

สบทอดกนมำ แตบรรพบรษโดยไมขำดสำย ทงนเพรำะ

คนไทยทรำบตระหนกวำหมคณะทมควำมสำมคคแนนแฟน

สมบรณ ยอมมก�ำลงทกลำหำญ ทงในกำรคด และ

กำรปฏบต ”



Volume 1 No. 2

วารสารโรงพยาบาลนครพนมจดท�าขนเพอ วตถประสงคทจะเปนสอกลางเพอเผยแพรความรทางการแพทยใน

ดานตางๆ ไปสบคลากรดานสาธารณสข และประชาชนทวไป เพอทจะน�าความรนนไปประยกตใชในการดแลผปวย หรอ

ดแลตนเอง ไดอยางมคณภาพมากขน

ประเภทของบทความ 1. บทบรรณาธการ (Editorial) เปนบทความสนๆ ทบรรณาธการหรอผทรงคณวฒทกองบรรณาธการเหนสมควร

เขยนแสดงความคดเหนในแงมมตางๆ

2. บทความทบทวนความร (Topic review) คอบทความทมลกษณะการทบทวนวรรณกรรมตางๆ อยางสมบรณ

ในเรองนน ควรเปนเรองทพบบอย มผลตอการดแลรกษามากหรอเปนเรองทก�าลงอยในความสนใจในขณะนน เพอเปน

การทบทวนองคความรทมอยใหดขน

3. นพนธตนฉบบ (Original article) คองานวจยของแพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล หรอเจาหนาท

สาธารณสขดานอนๆ จดท�าขน เพอเผยแพรองคความรใหมในงานวจยนน

4. รายงานคนไขนาสนใจ (Interesting case) คอรายงานผปวยทมความนาสนใจในดานตางๆ ซงอาจเปนผปวย

พบบอย หรอผปวยทพบไมบอยแตมความนาสนใจ เพอทจะใหผอานไดเหนตวอยางและน�าไปปรบปรงการดแลคนไขให

ดยงขน

5. นวตกรรม คอผลงานหรอวธการทคดคนขนใหม เพอน�าไปใชประโยชนใหการดแลคนไข รวดเรว และมคณภาพ

มากขน

6. เกรดความร คอความรดานตางๆ อาจไมใชเรองทางการแพทยโดยตรง แตเปนเรองทนาสนใจในขณะนน เพอ

ทจะท�าใหผอานไดรบรเหตการณส�าคญๆ ในชวงเวลานน

7. กจกรรมการประชมวชาการ ทงทจดขนโดยโรงพยาบาลนครพนม หรอจากผเชยวชาญภายนอก

8. บทความหรอรายงานเหตการณส�าคญ ทกองบรรณาธการเหนวาควรน�ามาเผยแพรเพอเปนประโยชนแตบคคล

โดยรวม

ค�าแนะน�าส�าหรบผนพนธ



Volume 1 No. 2

การเตรยมตนฉบบ 1. ตนฉบบใหพมพดวยโปรแกรม microsoft word คอลมนเดยว ในกระดาษขาวขนาด A4 (8.5 x 11 นว) เหลอขอบกระดาษแตละดาน 1 นว พมพหนาเดยว ใสเลขหนาก�ากบทกหนา โดยใชตวอกษร TH SarabunPSK ขนาด 16 นว จ�านวนไมเกน 10 หนา 2. หนาแรกประกอบดวย ชอเรอง ชอผเขยน สถานทท�างาน ภาษาไทยและภาษาองกฤษ (บางกรณอาจใชรปถายรวมดวย) เบอรโทรตดตอ, E.mail 3. การใชภาษาไทยใหยดหลกพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานและควรใชภาษาไทยมากทสด เวนแตไมมค�าแปลภาษาไทย ใหใชภาษาองกฤษได 4. รปภาพและตาราง ใหพมพแยกตางหาก หนาละ 1 รายการ โดยเขยนหวเรองก�ากบไวเสมอ 5. เอกสารอางองใชตามระบบ Vancouver’s International Committee of Medical Journal 6. สงตนฉบบ 1 ชด พรอมเขยนขอมลลง CD 1 แผน สงไปยงงานศกษาอบรม โรงพยาบาลนครพนม อ�าเภอเมอง จงหวดนครพนม 48000 โทร. (042) 521349, (042) 511422 หรอ 511424 ตอ 1016 โทรสาร (042) 521349 E-mail : training 1016 @hotmail.com

ตวอยางการเขยนเอกสารอางอง1. วารสารทวไป ชอผเขยนบทความ. ชอบทความ. ชอวารสาร ปพมพ; ปท(ฉบบท): หนาแรก–หนาสดทาย. พลสข จนทรโคตร. การพฒนารปแบบการวางแผนจ�าหนายผปวยบาดเจบศรษะ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2556; 31(3): 186-194. Leelarasamee A. AIDS control: who is missing. J Infect Dis Antimicrob Agents 1996 Sep-Dec; 13Z3): 123-52. หนงสอ ชอผแตง. ชอหนงสอ. สถานทพมพ: ส�านกพมพ; ปทพมพ. ประเสรฐ ทองเจรญ. เอดส: กลมอาการภมคมกนเสอม กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมย; 2531. Lane NE. AIDS allergy and rhueumatology. Totowa(NJ): Humana Press; 1997.3. จากอนเตอรเนต ชอผแตง. ชอเรอง[ออนไลน]ปพมพ[cited วนเดอนปทอาง]. Available from: URL ครรชต มาลยวงศ. ความรทวไปเกยวกบการจดการมาตรฐานไอซท. [ออนไลน]10 มนาคม 2546. [อางเมอ 6 กรกกฎาคม 2550] จาก http;//www.drkanchit.com/ictstandard/ict_content/ introict.pdf. Gordon CH, Simmons P, Wynn G. Plagiarism: what it is, and how to avoid it [online] 2001 [cited 2001 Jul 24]. Available from: http://www.zoology.ubc.ca/ bpg/plagiarism.htm

เงอนไขในการลงตพมพ 1. เรองทสงมาพมพตองไมเคยตพมพหรอก�าลงรอตพมพในวารสารอน 2. ขอความหรอขอคดเหนตางๆ เปนของผเขยนบทความนนๆ ไมใชความเหนของกองบรรณาธการ 3. บทความทน�ามาตพมพลงใน “วารสารโรงพยาบาลนครพนม” ไวแลว ถามความประสงคจะน�าไป ตพมพทอนตองผานความเหนชอบของเจาของบทความ และกองบรรณาธการกอน

Documents

› 2018 › 02 › e0b89be0b8b5e0b... · All page NewhsdksddI_cs[sfZFd_Zb 3 1 2 กับการระงับความรู้สึกเป็นผู้ประเมินภาวะคลื่นไส้อาเจียน