m>-^^ i¥J^>m-'^w^^ m^\ ^, ^^- .: -^

m,/-v.:-«^^jj-i,^

' der Schfller

ymnaslnnfrs « Tirleir-.'. >

den 29. und 30. Augusl

-fiO'^

{m.-«?:.*'.-

. »>?

,

und zu der

/••,^^^iv^^^;_v'C

./."'ff.^--^.- r1^

Scynssfeierliehkeil-*^--i0^-:^-

^*t-

cfeii 3i. Augml iS48

ergebenst einladet

Director des Gymnasiums und Kdnigl. Professor.

-^- ; -

:

-••^i^^C -i^

r'.-* •: -t'^•^o.

^^^'.'•:*-^^1'fj'

c^ •«

=*' :-^..--

;t ID De Cyctope Earipidis. Von Hrn. Gymoasiallehrer Lohmar.

.^d^^JF^^^^ "''/ 2) Schulnachrichten. Vom Director.

9^^iHt^

-»* *" «^ -• •• --". ^;.J- Js«>^^ *v •^'-

BUCHDIIUCKEIISI VOW P». KMTZ. .-''•"-''irlCi^-

''"">

'

" •'

TRIER. im.

...^Jg-v

t--^

4

.

"- M- ^«•.>;*-^T>'>yi^j^>-

#v- ?-^#;^i ••%|^ ^, ^%-''^iif^

./iij' .L>'i' "•'-^''At'^ .--'i>' ''..•*

- - ;^>-%*/>

*^^l"''':^-5f;1- .Vif>

/

-^', i?

\

t

«• ^

/>

^

.5^'*.

.^

^^^^;:->J^i>^"^;^' ? '^; ' ' V^'

"^"''' '"-";-#- ^-"'

.^.-''^fjt

«%v

f«

.-;'*"

; n

De Cyclope Eorlpidis.

Inter prmcipes tragoediae Graecae Euripidem maxime in deliciis fuisse aequalibus

quum politioris humauitatis expertibus tum doctis intelligentibusque multis ex rebus concludere

licet Quanti enim Athenienses eum yulgo fecerint, ut alia omittam, iam ex eo apparet, quod,

quum Pellae acerbo fato periisset, legatos ad Archelaum regem miserunt, qui ossa eius re-

portarent Quae res quum esset negata, iUxta viam Piraeam excitarunt ei tumulum honora-

rium, cuitts inscriptio, aut a Thucydide, praeclarissimo rerum scriptore, aut a Timotheo poeta

facta, haec erat:

Mvrj[.ia fiiv '^EkXag ccTuxa EvQinidov, oarsa d^axsi

yrj Maxedav rj yaq di^aro TtQfxa ^iov

TUXTQlg d' '^Ekkadog '^EU.ag, ^^&rjvai' ulelaTa da Movaag

TBQipag, ix 7ioU.(Jijv xal tov STiaivov txu.

cf. primam et secundam vitam Euripidis editioni Bothii praefixas. Yiris autem intelligentibus,

Aristophane nimirum excepto, fabulas eius admodum placuisse, ei rei est indicio, quod So-

crates, Aeliano auctore, quanquam alias raro ludos spectatum ibat, semper aderat, quum

Euripidis fabulae ederentur. cf. Ael. Var. hist. II, 13. (J dh SojxQazr^g anaviov /uev btk-

g)oiza zolg d^saxQotg, e^inore ds EvQinidr^g 6 zrjg zQayqtdiag noirjx^g rjyorvi^eTO xaivolg

iQayii>do7g, tots ye acpLxveiTo. Neque minus posteri fabuhs Euripideis summopere obie-

ctabantur; id enim iure ex eo eflQcere posse mihi videor, quod plures eius tragoediae, quam

duorum rehquorum poetarum, quorum tragoediae adhuc supersunt, Aeschyli et Sophoclis,

aetatem tulerunt. Cuius mirae rei causam optime signiflcare Sophoclem arbitror dicentem, se

homines describere, quales esse debeant, Euripidem, quales sint. cf. Aristot poet. 25. Ita

enim natura comparatum est, ut homines fere magis oblectentur tragoediis, quibns ingenia et

mores hominum verissime describuntur, quam consummatis quidem fabulis, sed a rerum veri-

tate recedentibus, quales sunt Aeschyli et Sophoclis. Eadem certe de causa solius Euripidis fa-

bula satyrica adhuc superest, quanquam et Aeschylus et Sophocles non soluro eiusmodi fabulas

condiderunt, sed etiam, quod et de Pratina constat, in hoc genere excelluerunt. Quae autem vir-

tutes aut vitia tragoediis Euripidis insint,- de ea re iudices artis scenicae peritissimi et antiquae

et recentioris aetatis passim exposuerunt. Sed de Cyclope eius nemo eorum, quod sciam,

1

'^^^*&L,

^> .-»'.-1 ;•'

• ' - «

,:^^s;fi^ -^^:^j^%«^3^f

--•;' >"v "c-^^

?'-'; *?^:^%^:P^^I^'-#|^'|^^^!^^

1 .-?'

oe 2 Qc cc» .

adhao iadiciain feoit; operae igitar pretium esse ceoseo, hanc fabalam, qaa accoratioiie ac

diligentia possam, omnibos aliis rebas omissis, philosophis rationibos examinare. Disputatio-

nem aatem meam ita institaam, at primam paaca de fabula satyrioa, deinde fasias atque

uberias de ipso Gyctope, denique, qaa re fore spero ut maior lux disputationi meae affera-

tnr, de fabula Homerica de Polyphemo paacala dioam.

De fabula salyrica multa proferre neqae ad rem nostram pertinet et, qaum Welckeri egre-

gia de ea disputatio in addilamentis ad trilogiam exstet, prorsus est supervacaneum. Id igitar

de hoc genere fabalanim generatim alque aniverse disseram, unde norma eruatur, qna de

nostra fabula iudicetur. Multis autem iisque idoneis testimoniis constat, Pratina aactore fa-

bulam satyricam a tragoedia esse seiunctam. Tragoedia enim, ex carminibus chori Bacchi

orta, primo Satyrorum, quos Arion induxisse creditur, chorum retinebat; sed quum decursu

temporis maior gravitas ac dignitas ei acc«ssisset, lascivis et petulantibus Satyris in tragoe-

diis locus non iam erat. Graeci autem, quod erat eorum ingeaium, Satyros non omisenint,

sed eorum fabulam quum retinebani, tum excolebant, unde mos est ortus, ut, ternis tragoe-

diis actis, quo animi tragico metu et miseratione commoti quodammodo remitterentar, (abula

satyrica ederetur. In qua quum et heroes, qui in tragoediis prodibant, et Satyri simul partes

agerent, fieri non potuit, quin commercio et concursu utrorumque, qoorum alteri qaanquam

non tragica illa, sed satis magna gravitate ac dignitate ornati, alteri lascivi et petulantes

essent, si sciens po^ta ad eiusmodi fabulam condendam se accinxerat, multae occasiones fa-

cetiarum iocorumque praeberentur. (cf. Welck. 1. 1. p. 326 ss.) Yis igitur alque natura fabnlae

satyricae in eo posita est, ut animantes diversi generis, diversi ingenii, diversorum monim

eiusdem actionis sint participes. Qua e\ re iudicare licet, actionem in universum tragicam

vel epicam fuisse, ita ut mores personarum ex tragoedia vel poemate epico desumtarum pau-

lum tantum immutarentur. Scena autem, ad Satyros accommodata, specubus, montibus sil-

visque, in quibus libentissime versarentur, erat ornata. „Satyricae scenae omantur arbori-

bus, speluncis, montibus, reliquisque agrestibus rebus, in topiarii operis speciem deformatis."

Yitruv. 5, 8. At tragoedia igitur Satyrorum choro, cui soli in ea erat locus, fabula satyrica

differebat. lam vero luce clarius est, et a comoedia et ab hilarotragoedia, quam Graeci

vocant, longe eam discrepare, sed merito nui^ovaav TQay(i>6iav a Demetrio nomioari. (cf.

mHex, ©efc^. bcr grict^. ^ittx. 11, p. 38. «um. 3).

lam vero ad Cyclopem transeamus atque singulas res huius fabulae quam diligentissime

ponderemus et examinemus, eas maxime spectantes, in quibus Euripides suum, non Homeri

ingenium est secutus. £x Homero enim, cuius epularum frustuia ipse Aeschylus fabulas suas

appellare solebat, et huius fabulae argumentum est sumtum.

Scena ipsa litus, in posteriore parte specum Cyclopis, circum montes rupesque ante

oculos proponit. Silenus solus in scenam progressus, harpagone instructus (v. 33. ed. Dind.),

prologum agit, quo ostendit, qua ratione et ipse et Satyri filii in hanc tristissimam servitutis

conditionem venerint. Incipit ab eo, qnod labores et pericula propter Bacchum per (otam

fere vilam exbausta enumerat; quorum primum id est, quod Bacchus, insania a lunone im-

missa, Nymphas nutrices in Nysa monte reliquerit, quae res ei quoque , educatori et magistro

Bacchi, dolori fuisse consentaneum est. Secundum, quod eum bello Giganteo fortiter atque

;^^_;^p*t<„-v «i-...---.-. .

.m>

MltBt» iiliineritw Qild taiem, ^pNm Sfleimi, sefeem Tino deditissimHm, rebas fortiter a se

geslis gitriaiitefli andit, rtMUH ttMre ptnit? Baediam eoim io iila ptigoM wm solom fortiter

fmgmad» ee t^fiss», eed eHatt Eioeladttm, nonslram illad iminaiHbM nribos praeditun,

^a Jjpsom mano oocidisse^ eaivs oertamiiis spolia Ipsi BaeelM ostenderftf Qoan rem Emi-

pldes perbeae finxit; ab aliis enim Enceladi oecisio ipsi Minervae v«l lovl tribiitar. cf. Paasan.

8; 47, 1. Virg. Aen. 3, 57d. Yeram tertia eaqae maxima calamitas imie ei aecidil, <i«od,

qaiRn Baodns a praedoafcas capHB esset, ad eom «faaerendam drca litora mariam ye(^,

tMdeifi ad Sieiliae oraii dekitiiB a Cyclope in servitiitem cam filiis sit redaetos. Hoc<iuoqae

iocose excogiflatam est, Silenam Hiosqae eias, vim ac Nympharam amantissimos , vicibas

pasloram foDgrates, Cyclopi sev^simo domino pro Baccbo servire «tque adeo omnibus

vitae iacaoditatibus oarere. Silenos ipse queritor, propter provectam aetatem alveolos (ni-

az{Hx), ex quibus pecora bibant, sibi esse implendos, domum verreodam, inter improbam

eoenam Cydopis officia praestanda.

Quae dom loquitar, choms Satyrorum pecora pascentiom cam cantu appropinquat Tum

MCon Sileno, pro natura senis praesenti rerum cooditioDe noo contenti, sua filioromque coro-

missatio com Baccho Althaeae domum facta ante oculos obversatur. Tristem cooditionem

soam Silenus quum exposuerit et deploraverit, Satyri oportet in scenam prodeaat, ut eorum

quoipie statom vitae cognoscamus. Vestili sont peliibus caprinis, humero circumpositis. v. 80;

quod vestimentum rusticorum foisse ex Hom. Od. B'. v. 530. apparet. Satyros autem, alio-

qot «olHliorum ferarum, paotheranim, hionuleorum, cervorum peilibus indulos, tunc pastonim

monere fungentes alqne fero et inhumano domlDO servientos, optime ita vestitos esse censeo.

Omnino fieri non potuit, quin Satyri, quum ita vestiti et gregem custodientes in scenam prod-

ireot, omnibns spectatoribus risnm moverenl. Quum autem carmine pereleganter composito

prHnom arietem longius a grege secedentem, deinde capram compellaverint, ut foetibns

mammas praebeat, denique, sicut antea Silenus, memoria pristinae cum Baccbo feHntatis

reyocata, indignae apud Cyclopem servituti illacrimantur. Deinde Silenus, Graecis conspeotis,

qoi ex navi in terram egressi erant, Satyros iubet servis, ut gregem in specum compellant,

in^erare. Equidem non intelligo, qua re commotus Euripides famulos, qui Satyros adiuvent,

in scenam indoxerit. Suntne famnli Cyclopis an Satyrorum? At Cyclops, qaum atrocis

atque inhnmani sit ingenii, multo melius sine ullis sociis fingitnr, qoalem Homerus eum de-

scribit. Itemque Satyri, quo gravius ex commutatione rerum et conditione servitutis doleant,

quom sint

ysvog ovTiSavMv (^cnvQUiv) xal a(.itjxavoeQy(Zv

(Hesiod. fragm. XIII, ed. Dind.) mea quidem sententia melius omni in muneribos perfungen-

dis adiumento carent.

lam V. 85 Ulixes cum sociis in scenam inducitor, idqne recte. Nam qunm iam Sileni

et Satyrorum conditiones satis cognoverimus , secundum leges ariis scenicae tertia eaque

gravissima persona, in qua tota oeconomia fabnlae vertitur, et in scenam prodeat et res suas

nobis persequatur est necesse. Notissimum est enim, in prima parte liabolae, quam bos ex-

po^itienem vocamus, et res ipsas, quae f^ulae sunt sobiectae, et persooas, quae partes ali-

qoas agunt, aoourate ac diligenter esse describendas. Cyclopem ipsum, quom ex Sil^ Sa-

1*

m9 •^ :•>>;', "-i'<r*^

....•";. iVr'•'^:r'

—«6 4 S<fr**«-^

tyroramqae et Ulixis colloqaiis, qui sint eias mores, aboBde appareat, iam ii expo^ti<me

partes agere non oportet Ulixes aotem, qaam Satyros con^exerit, ad Bacchi nrbem se

vMiisse ratus, cibam ab iis emere copit. Qaa re Eoripides ab Honero differt, qai euBi., io

litas egredientem facit, it ab incolentibos monos hospitale accipiaL ct Od. iy 229, 267. Id

de fabala Ifommca Earipides certe ea de caasa commotayit, qaod Ulixes, si maneris ho-

spitalis accipiendi caasa e navi egressos esset, qaam a Sileno Cydopem omnes advenas de-

vorare andisset, statim navem conscendisset; qaa re tota haec fd)ala esset snblata. Sed

faroe craciato tamdiu saltem in insala est manendum, dam cibos aliqoos a Sileno mereatos

sit Itaqoe, dom illi paciscontor, Gyclops sapervenire potest Haec igitor motatio valde est

laudanda. Porro plane ex natora Sileni flctam est, eum, quamvis ipse magna miseria sit

afllictus, tamen Ulixem propter et loquacitatem et originem irridere r^onari. v. 104^: .

old avdQa xQOzaXoVy dQifAV 2iavq>ov yhoe. i

In sequenti colloquio Ulixes Sileno, quo modo illnc delatns sit, Silenns Ulixi, cuius ea

terra sit, Cyclopum consoetudinem vitae moremque omnes advenas devorandi paucis expo-

nit. Deinde Ulixes vino a Marone accepto caseos atque oves a Sileno mercatur. Qood

autem Silenus primum v. 122 dicit, Cyclopes lacte, caseis, pecorum oarne vivere, deinde

V. 130 Polyphemum cum canibos feras venatum ivisse, qua re ab Homero Euripides differt

atque secum pugnare videtur, fortasse poeta dignus videatur, qui reprehendatur. Recte,

quanlum ego judico. Graecis enim quasi religiosum erat, de fabulis antiquitus traditis sine

causa quidquam mutare. Euripides autem Polyphemam, ut mihi videtur, ideo veoatorem

flnxit, ut, quum venatum ivisset, Sileno et Ulixi ad coUoquendum tempus daretor, utque

illum venatorem dominum, Satyros gregis pastores servos esse appareret At colloquii tem-

pus ita etiam efflci poluit, ut Polyphemus cum Salyris, Sileno domum custodiente, greges

pasceret et ultimus ad specHm rediret Ipsi autem principes antiquissimis temporibus greges

pascere solebant. cf. D. e, 313; ^', 424; A', 101 squ. v', 188. Hoc contra aptissime ex-

cogitatum est, Silenum, ubi Ulixes ab eo lac et caseos poposcit, pro his aurum flagitare;

quum vero audiverit, Ulixem vinum in utre secum ferre, prae gaudio fere non compotem esse

aaimi. Quanta denique cum voluptate vinum bibit! Quio etiam auri pacti obliviscitur. v. 161.

Miretur fortassc aliquis, quod et Silenus (v. 138) poscat et Ulixes (v. 160) ei offerat au-

rum, cuius in hoc rerum stalu nullus usus Sileno esse possit. Quae tamen res naturae Si-

leni \alde convenit, qui levium atque inconsideratorum hominum more res ipsas cupiat, non

anxie quaerens, num iis uti possit, necne. £x v. 140 iure efflci posse videtur, in insula

Cyclopum vitium culluram ignolam fuisse; aliter se res habet apud Homerum. d.Od.i, 110,

111, 138. Sed in hac fabula Cyclops vino carens recte flngitur, quo gravior Satyrorum sit

servitus. In Odyssea Ulixes dicit, se vinum suum a Marone, fllio Euanthis accepisse, in

hac fabula a Marone, Bacchi fllio v. 143; quod apte mutatum esse credo, propterea quod

Sileni , educatoris et altoris Bacchi

(ov i^id-Q€if>a raig d^iyoj noT ayxakais- V. 142)

eo maior est de vino laetitia.

Silenus, priusqoam intro abit ad caseos et pecora efferenda, vino incalescens, nonnul-

las voces edit, quae temeritatem atque libidinem spirant Euripides, in ceteris quidem rebos

,r'

...».£jaiu>£j^'i

>^-'<

ca^ns et pidicitf poeta, a veritate Ferym deoessisset, si ingeniam atqne natiiram Sileni

aliter flnxisset, ac Graeeorttm de Ss^yris sentiendi erat ratio. Ubi Silenus, nt specom intret,

seenaa reliqoit, choms Satyromm solita garmlitate de Troia et Helena cum UliAC collo-

qnihir. Quo in coUoqnio qnaesita cim «mbignitate Helenam perstringunt indeqne occasionem

in omnes mulieres invehendi nanciscunlnr. Helenae quidem Euripides fere ubique iniquum

iudicem se praebet, neqne mians mulieram osor, quae sententia ab Aristophane firmatur et

versibus, quales sunt Hippol 616 ss., a multis viris doctis habetur. Ceteram verba Saty-

roram, id quod naturae eoram consentaneum est, prorsus aliter desinunt, ac cogitare poteras;

mulieres enim nnllas^ nisi sibi solis, esse cupiunt. Silenus, ex specu rediens, ubi caseos et

pecora attulit, pro quibus iteram vinum postulat, id Graecos admonet, ut illa secum agentes

abire matureot Ubi haec dieta suot, Gydops procul accedit; quem quum Ulixes conspexerit,

pavore perculsus ipdigno fere modo trepidat Clamat enim

- >. o^l ILioi, Kvxkojtp od €(>;f€Tat • Tt dQaao^ev;

i; ;i i, anoXo)XafiEv yoQ, w ysQOV nol XQV ^'^y^^^i

V. 193 et 194. Sed ubi primnm Silenus receptaculum ei ostendit, extemplo prorsns alio

est animo. Respondet enim Sileno:

st 0-avslv daif xaxd^avov^id' evysvaig,

rj ^(ovTeg alvov tov nccQog yev aoiaofnev,

Si quid iudicii in me est, haec male sunt inventa atque nalurae humanae repugnant. Neque

enim credo, enndem hominem tempore fere eodem et demisso et elato esse animo. Qnam-

quam id constat, homines fortes, qui subita aliqua re perterriti pristinam dignitatem fere

amiserint, deliberata reram conditione animum colligere atque iteram sui similes evadere.

Jam vero Cyclops, tumultum Satyrorum ante specum suum saltantium miratus, attonitos

de rebus dome^ticis interrogat maximeque, num pecoribus sit consnltum et prandio lactique;^

quibus omnibus optime provisum esse affirmant orantes, ne se devoret. Ad quae Cyclops

respondet, minime id se esse facturum, quum saltando in ventre se enecturi sint. Qui iocus

frigidus et arcessitus neque moribus trucis roonstri consentaneus esse videtur. Ubi autem

Cyclops oves ante specum salicibus iunctas atque alveos caseorum ac Sileni os- verberibus

a praedonibus iniectis, ut putat, re vera vino tumeos vidit, hic afQrmat, se res eius a Graecis

defendentem verberatum esse. Hoc perbene fictum est atque ex mente Graecorum, qui Si-

lenum Satyrosque non solum bibaces, sed etiam ignavos atque mendaces cogitarint Neque

minus id bene inventum est, paulo post Satyros ipsum patrem mendacii coarguere. v. 270 ss.

Cyclops ipse mirator, Graecos suas res rapere conatos esse^ quanquam et deus sit et deo

ortus; quae causa rationi eius de diis sentiendi minime est conveniens. cf. v. 316 ss. Hac

quoque in re Cyclops apud Homerum verius atque simplicius agit, qui nunquam glorietur se

dei filium esse, sed immanibus viribus solum fretus deos atque homines contemnat. Deinde

Silenus, id non curans, fore ut commenticia narratione sua Graeci certissimae et crudelissi-

mae morti obiiciantnr, magna certe cum oblectatione lectorum rationem persequitur, qua

UILxes Cyclopem craciare, vincire, in servitutem redigere voluerit. Qua re Cyclops irritatus

iusto magis crudelitate sna exponenda gaudet ; sed ad hoc posthac redibimus. Ulixes, quum

Cyclops patriam ex eo quaesierit, Ithacum se esse dicit atque Troia deleta ventis adversis

,%,,!- ,;:.>r'^-:.^^'^^«3^p|^s--, T^.-p^

Uloc delataHi esse. Gyciop» astem GrfteeofUBi contra TroiMB expeditioiiem ian norit, coiiis

rei apad Homeram ignanis est Milii qsideB Gyokipai uuiiiiliiliiii Ti?eiidi magis coih>

venire videtttr, eos reram precol gestanmi noa s^am non coriosos, sed etiMO inscio» d^scribL Sed EQripides certe eam ob rem id ita •mat, irt Proiae waiMfaDfr faou HdeiMie

posset maledioere. cf. sepra v. i79 ss. ''"• ^v-- / ^n .( ^-^ ,,,

Tom nimis hmgo sermone Ulixes Gyclopem per Neptannm patrem orat, ot sibi parcat,

precibasqae sais eo finem imponit, (jpiod affirmat, laoram iniaste partam iam moltis damno

faisse; qaae sententia ad rem ipsam minime pertmet. Qoid enim Iicri Gyclops Ulixe no-

cando et deyorando sibi parere potest? Sed qaa re indnctas Earipides eam adiecerit, ex

mitio seqaentis cantici Gyclopis satis apparet Bene interea Silenas Gydopem id adnonet,

at primnm omniam lingaam Ulixis comedat, qaae eam diseriom et loqiacein reddat.

Tam Gydops Ulixi item nimis longo ac rerboso sermone respondet, dtritias sapien-

tium hominam deum esse; deos se plane negligere, quin etiam nescire, nnm lapiter ipso sit

maior; omnia alia sibi curae non esse; si enim pluat, sab rapibas sibl aatagnum assum aut

feram edenti atque yentrem bene irriganti tutnm perfagiam esse; sin aatem Boreas nivem

demittat, pellibus ferarum indutum atque ignem facientem niyis nullam cnram se habere; ter-

ram yero necessitate coactam herbis proferendis pecora sua alere, qaoram nullum diis, nisi

yentri suo, summo deo, se immolare; singnlis yero diebns et edere et bibere neque angi, id

solum loyem esse. Qais autem eiusmodi argutias et tantam loquacitatem a Gyclope ex-

spectet! Tota omnino eius oratio aelatem olet sopkistaram, a qaorum demonstrandi ratione et

ipse Euripides non abhonraisse yidetur Quanto yerius Homerus Gyclopem deos idcirco

contemnentem facit, qaod yiribus diis superior sit! Tandem Gyclops finem loqoendi facit nar-

rando, qaomodo Ulixem sit^ixaturus et comesanis. £uripides profecto Gyclopem yerum

caraificem facit atque ea qnoque re ab simplicitate Homeri sine ulla causa recedit. Gyclops

deinde et paulo post Ulixes in specum abeunt. Interea chorus cum ironia Gyclopem ad

membra hospitum comedenda cohortatur, deinde, plane ex reram conditione, eam terram,

cuius iocolae detestabili crudelitate hospites deyorent, relioquere capit.

Uiixes, ubi ex specu rediit, choro narrat, quae in eo facta sint: Gyolopem duos ex sociis

suis tnicidasse, elixasse, partim torniisse, comedisse; in quibos rebus describendis, nt iam

supra demonstravimus , Euripides cnm yolaptate quadam yersari yidetur. At lectores poli-

tiores iis certe uon delectantur. Sunt enim, ut in omni genere poesis, sic etiam in fabnla

satyrica certi fines constituti; extra quos si poeta egressus est, nauseam spectatoribus moyet

Apud Homenim Gyclops ter dnos ex sociis Ulixis interfectos c-omedit, apud Euripidero semel,

qood cnm simplicitate argumenti dramatici magis conyenit. Ulixes, loqui pergens, quum,

qaod sibi in mentem yenerit consilhim diyinom Gyclopi yinnm offerendi, Satyris aperaerit,

iam ebrium eam esse atque gandio cantare dicit; in animo sibi esse, et se ipsum et eos

senrare, dummodo yelint; Sileni auxilio se uti non posse, utpote qui per senectutem yiribns

careat nec a poculis abstrahi possit. Satis facete est excogitatum, Silenom in sumrao Grae-

coram discrimme periculorum immemorem yino se dare, contra timidos atqne ignayos Satyros

ad immanem Gyclopem domandom arcessi. At dixerit quispiam, UKxi, quum socioram ope

liceat uti, qnibus solis iuyantibus apud Homeram Gyclopem coecum reddat, Satyris opos non

esae. 8ecte id quidem; sed ad riMni spectatoribBs moTeoduin illa res ab Euripide apte est

iBfeiita. Satyri, postqaam magaa laetitia conflliam Ulixis andieruDt, fiitararo esse putant, at

Cydops ab Ulixe tnicidetar rel de rope praecipitetar; at longe aliter hic eos ad ebrion Cy-

clopem ocala privaDdam, ad palom ardeDtem in ocalum eias intradendam adhibere capit

' lam yero hoc consilio Ulixis ea pars fabulae addudtar, qoae xaTaariHHfi^ a Graecis

vocatar. Est aatem lex artis soenicae, at qoaecun^e fabula talem habeat exitum, qui ipsa

rerum conditione atque necessitate quadam adducatur; in nostra igitur fabula rerum conditio

ea sit oportet, ut Cydopis oculo non exstincto Ulixes sociique eius liberari non possint. At

vel veloci oculo res spectanti apparet, ad salutem Ulixis minime esse necessahum, Cyclopis

oculum exuri. Nam si Ulixes cum sociis Satyrisque salutem tautum reperire studebat, quod

consilium v. 480.

xaizoi (pvyotft av, xax^ifit]x ccvtqov ^v^ojv

Satyris aperit, Cyclope vino oppresso et sopito, quum caverna saxo non esset clausa, quid

obstabat, quoroinus et Ulixes cum sociis et Silenus cum Satyris ad nayem confugerent? Si

vero Cyclopem pro c^udeli nece duorum sodorom ulcisci cupiebat, quod v. 471

axovs dr^ vvv, tjv i%(j) tifiotQiav

O^t^QOS ivxvovQyov

significat, ut dignas poenas pro tanta fadnoris atrocitate lueret, mortc eum afficere debuit.

Neque enim aliter intcr scelus et poenam recta et iusta ratio intercedit Yerum apud Ho-

merum necesse est, Cyclopem oculo privari. Quum enim Cyclops ingenti saxo, quod Ulixes

cum sociis amovere haud possent, specum clausisset, duarum rerum altera fieri debuit, ut

Ulixes aut se devorari ab ista belua pateretur aut Cyclope interfecto in ciborum inopia mi-

serrima morte periret. Ita igitur eratres excogilanda, ut et Cyclops amplius nocere non posset

et Graeci servarentnr; quod utrumqae Cyclope excaecato fieri potuit. Ergo haec pars fabulae

Euripideae legibus artis scenicae non respondet. Euripides autem hac in re Homenim ideo

fortasSe secutus est, ne eius fabulam,,quae omnibus Graecis notissima esset, aequo plus mu-

tare videretur.

Satyri autem, quorum aoxilio Ulixes uti volebat, magna cum iactatione eum se fortiter

adiuturos adeoque onus centum carrorum sublaturos esse promittunL Quo facto Ulixes intro

abit; lascivus autem chorus lepidum carmen canit, quo vinum atque amorem c«Iebrans Cy-

clopem, qui canens ex specu prodit, cum ironia commissationem doceat

lam Cyclops carmen canens cum ingenio eius, cuius summus deus venter est, egregie

conveniens, cum Ulixe et Sileno ex specu in scenam progreditur. Cborus eum pulcro ex-

cipit carmine, quo, quum Cyclops cum sponsa dedacenda comparetur, consilium Ulixis tecte

denotatur. Colloquuntur deinde Cyclops et Ulixes satis frigide de Baccho (vino) et de ha- (

bitatione eius (utre). Tam Cyclops vinum cum fratribus communicare parat, quod ne faciat,

Ulixes et Silenos impediunL Hac quoque re Cyclops Euripideus ab Homerico differt; hic

enim fratrum adeo non est amaos, ut ei ne in mentem quidem veniat, eos vino impertire,

atque omnino a societate fratrum abhorret, quod mihi cum moribus ^monstri horrendi" magis

consentaneum esse videtur. cf. Od. /, 188, 189. Cyclops deinde, quura humi se prostra-

verit, ut melius bibere possit, ridicule colloquitur cum Sileno, qui, infundere iussus, ipse

•^.'N ',••

. ..*- •''•';''"' -'V.',^^'-~i^'^-/r...;™

clancolum bibit, id qaod Cyclopi noo ita plaoet. Bene antem esse fiotnm eenseo, Silenmn,

qaamvis sit satis deformis, '(Lucianus enim eum hunc in modum' desoribit: BQaxvg rtQt-'

a^vrt^, vnOTiaxvi;, TtQoydoTMQ, Infoaiftog, wva fxeydXtt OQ&ia timbtv, vTtOTQOftos- Bacdi. 2.

OalaxQog ysQtav, aiftog ttjv ^lva, Deor. oonc. 4} pHlcritudiaem snam iaotare, y. 553; neque

minus mihi placet, omnibus artificiis, quibus opportnnitatem bibendi nanciscatur, yeterem po-

tatorem uti. Postremo Cyclops, ut munere infundendi fungatur, ab Ulysse petit; quod hic U-

benter suscipit ^^

Inter coUoquium Cyclopis et Sileni prior ab Ulixe nomen quaesierat; ad quod hic re-

spondit, sibi nomen Nemini esse. At quid sit, cur hoc nomen simolet, equidem non intel-

ligo. Nam qaid taodem eo nomioe assequi potest aut quando id ei prodest? NuUius enim

per totam fabulam est momenti, nisi quod postea est Cyclopis irridendi, quod quidem Ulo

loco V. 672 ss. a Satyris haud male fit. Sed apud Homerum hoc nomen Ulixi magno est

usui, quod Cyclopes, a Polyphemo in auxUium convocati, eo decepti a specu domos dis-

cedunt.

Cyclops, iam plane ebrius, coelum et terram commixta videt, quin etiam lovis solium

et numioa coelestia conspicere sibi videtur. Dein, impudica voluptate incensus, iocose atque

ridicule, si rei ipsius rationem non habes, SUenum Ganymedem suum nominat; hic tamen,

ut ex Cyclopis amoribus lascivis evadat, magis etiam ridicule se lovis, non Cyclopis Gany-

medem esse affirmat. Sed hic eum quamvis resistentem in specum abstrahit. Qua in re

licentia fabulae satyricae et mores Graecorum sunt respiciendi. Cyclops autem, ne in scena

ipsa coram spectatorU)us caecus reddatur, aliqua re inductus oportet in specum redeat.

Omnes enim horribiles et atroces res a scena sunt removendae atque, ubi perfectae sunt, ex

colloquiis actorum cognoseendae.

Ulixes, quum iam in eo sit, ut Cyclops somno opprimatur atque cames devoratas

eructet, Satyros ad palum in oculum Cyclopis strenuis animis secum intrudendum cohortatur.

Qua in re noo video, qui Ulixes scire potuerit, Cyclopem caroes evomiturum esse. Id

quoque ab Homero melius est inventum, in cuius fabuiaUIixes id ooo praevideat; sedpoeta

taQtummodo res gestas simplicUer narrat. Satyri, postquam promiserunt, saxeos atque fer-

reos se habituros esse animos, ne diutius cunctetur, ab Ulixe petunt Hic autem, prius-

quam ad consilium exsequendum accedat, quanquam prudentissimus et caUidissimus est, deo-

rum, Yulcani et Somni, auxilium implorat; Yulcani, quia oculum Cyclopis igni exstinguere,

Somni, quia in dormientem vindicare constituit. Denique in specum abit. Chorus lepido

carmine fiduciam aperit, se adiuvante fore, ut Cyclops, quum coUum eius forcipibus teneat,

oculo privetur atque ipse ea solitudioe relicta Bacchum revisat.

Ulixes ex specu prodit atque Satyros, ne Cyclops expergiscatur , sUere, quin etiam ne

nictari quidem aut screare iubet, quod se facturos esse Uli libenter poUicentur. At quum

Ulixes, ut intro abeant atque titioDem apprehensum manibus teneant, eos cohortatus sit, ve-

ram naturam suam prae se ferunt. Qaum enim paulo ante dixerint, saxeis atque ferreis

animis se esse futaros, recusant, quominus id faciant, varias causas interserentes; partim

enim stando claudos se esse factoi^ atque rigore nervorum captos, partim oculos alicunde

cinere et pulvere repletos esse dicunt. Ab Ullxe autem increpiti veram timiditatis causam

^ ' X"' --• *'^"-

proferant; se enim timere, ne verberibos molcentar neque dentes sibi elidantur. Perbene

igntvia atque timiditas eorum eo maxime tempore, quo Ulixes et se et eos liberalurus est,

apparet; omnino haec conditio Ulixis et Satyrorum, quum fabula satyrica eo ipso maximam vim

in spectatores exerceat, quod heros aliquis et leves ignavique Satyri eo tempore una agunt,

quo salus ipsa in discrimen vocatur, a poeta feliciter est adnmbrata. Attamen Satyri cantu

magico Orphei, quo titio sua sponte in oculum Cyclopis penelraturus eumque sit combustu-

rus, Ulixem adiuvare volunt. Id autem carmen bene a poeta nominatur Orphicum. Orpheus

enim cithara et cantu non solum arbores et saxa secum traxisse, sed etiam Argo navem,

quae loco moveri non poterat, in mare deduxisse dicitur.

Tandem Ulixes consilium capit, auxilio sociorum suorum uti, quibus adhortatione ani-

mos addere Satyros iubet. Sed magno opere miror, sociis Ulixis in prioribus scenis non

solum nullas partes esse tributas, sed fere ne mentionem quidem eorum factam. Qua in re

poetam peccasse iam eo patet, quod spectatoribus, memoria eorum hoc consilio Ulixis aperte

instaurata, necessario erat quaerendum, quid usque ad id tempus fecissent?

Ex V. 478 et 479.

iyu) ya{) avdQug anohniov q>Uoi>g

Tovg evdov ovrag ov juovog oai&rjOOfxai,

sequi videtur, eos per totam actionem inertes vel trepidantes, gregi timidarum ovium similes,

in specu Cyclopis latuisse, quamvis vita eorum periclitetur, quae tamen res cum humana

natura minime congruit.

Dum Satyri carmine animos sociorum augere student, hi torre intruso oculuro Cyclopis

exurunt. Quem quum cavillati sunt Satyri, quod a Nemine sit foedatus, tandem ab Ulixe se

excaecatum esse comperit. Satyri quidem Cyclopi facete illudunt, sed quemque eo offendi

arbitror, quod Cyclops, quem ingentibus doloribus atque furore cruciatum saevire est con-

sentaneum, cum choro colloquium de Nemine committit Quanto verius Homerus

OfitQdalf.ov dk fiiy (^fioj^sv tkql d\ax£ ntTQT].

Tjfxug ds dsiaavTsg aTUOOVfisd^, aiTaQ 6 fiox^ov

i^sQua' 6g)&alfiolo, ns(pvQfj.svov aXfiaTi noXlq».

Tum Cyclops: sibi vatem cecinisse, futurum esse, ut ipse quidem ab Ulixe oculo privetur,

sed Ulixes diu in maribus iactetur. Apud Homerum Cyclops Neplunum patrem obsecrat, ut

Ulixes aut nunquam aut, diu a patria retentus, demum post omnes socios amissos domumrevertatur. lusta aulem de causa Euripides de fabula Homerica id ita mutavit, ut, quae apud

Homerum Cyclops Neptunum precatur, ea iam vates praedicat. Nam si hac in re Homerum

auctorem secutus esset, spectatores nescivissent , num preces Cyclopis ratae foront necne,

id quod Homerus postea nobis uberius narrat. Quum autem una pars oraculi, Cyclopem

caecum redditum iri, exitum habuerit, certissimum est, alteram etiam partem exitum habitu-

ram esse. Postremo Ulixes cum sociis Satyrisque nave conscensa avehitur, nihil fortunarum

Cyclopis secum agens vel ferens; apud Homerum gregem eius ad navem compellit, id quod

Ulixes Euripideus, quum faroe cbactus ad insulam Cyclopuro appulisset, maUo magis facere

debebat

lam vero singulis rebus, quantum poteramus, diligenter atque accurate ponderatis et

2

examinatis, nonnalla de tota fabola subiiciemns. Primnm omniam Earipides fabvlam Hone-

ricam de Cyclope, qaam qnasi pro fandamento fabulae soae poneret, aptissime elegit. Pe-

talantes enim et lascivi Satyri cnm Sileno, yini amantissioM), in dora senritnte Cyolopis greges

castodientes tristissimam vitam pro hilari et iacanda agvnt, quae ipsa res iam admodum

placet Deinde ubi Ulixes nari appalsa Tinum attalit, qnum a Cyclope oppressus auxi-

liam ab iis ad eum excaecandum petat, saepissime occasio praebetur, qua yera natura eommappareat atque spectatorum risus concitetur.

Singulas qoidem res multas yituperavimus easqie magnam partem, quibus fabula Euri-

pidis ab Homeri differt; sed plurimas dignas esse iudicamus, quae laudentur. Apud omnes

quidem constat, si quis poeta scenicus fabulam poetae epici traotandam sibi sumserit, eum

senrilem eius imitatorem haudquaquam esse oportere; immo vero multa pro legibus artis

scenicae sunt immutanda. Sed in ea immutatione duabus legibus coercetur, quarum prior

est, ne res primarias, si fabula tradita omnibus notissima est, ita variet, ut lectores vel

spectatores oflfendantur, altera , ne vestigia podtae epici temere relinquat. Contra posteriorem

legem Euripidem aliquoties peccasse sa(is me demonstrasse arbitror. Contra etiam in rebus

minoris momenti Homenim saepe sequitur; e. g. comparationem, qua Homenis utitur ad

modum describendum, quo Ulixes sociique eius palum in oculum Cyclopis instruserint, plane

fere retinuit. Cetemm auctor hypothesis errat, si forie parva tantum parte argumenti ex-

ponenda signiflcare voluerit, cetera ab Homeri narratione non differre. Sunt etiam aliae res

in hac fabula vituperandae, quarum causa in ingenio Euripidis ipsius est posita; cuius generis

sunt longa ista monodia, ut ita dicam, et fallaces conclusiunculae hic illic inspersae. Sed

haeo hactenus. .

De oeconomia huius fabulae contendere posse mihi videor, eam partem, quae expositio

vocatur, optimam esse. Ita enim in ea omnia exponuntur, ut rerum, quae ad recte iudican-

dum de personis agentibus opus sunt, nihil non appareat. Itemque secunda pars, in qua

nodus nectitur, io universum perbona est Incipit haec pars ab eo, quod Silenus pro vino

ab Ulixe accepto caseos atque oves Cyclopis ex specu profert, qua maxime in re Cyclops

supervenil atque paulo post duos socios Ulixis devorat. Quo facto transitus ad xaxaoxQO-

(pT^v paratur. Verum haec ipsa pars, quum ad salutem expediendam Ulixi haud opus sit

Cyclopem caecum reddere, ad eum ulciscendum id non sufBciat, ut iam supra dictum est,

inflrmis adminiculis inniti mihi videtur. Sed, praeterquam quod Euripides iusto longius ab

Homero discedere noluit, fortasse haec quoque ad eum excusandum proferri possunt. Apud

Homerum omnia rectissime se habent, quia omnes lere res aguntur in ipso specu, qui in-

genti saxo est clausus; sed in hac fabula, quae erat ratio scenae antiquae, res sub divo

aguntur, ut Uiixi sine ullo periculo Cyclopem aut interficere aut effugere liceaL Euripides

autem, ne tota actio, si Ulixes alterutrum fecisset, abrupta videretur, noluit neque Ulixem,

quum Cydops dormiret, cum sociis aufugere neque interfici Cyclopem.

Restat, ut paucis exponamus, quomodo personae partes suas tueantur atque sibi con-

stent. Silenus Satyrique verissime describuntur atque ubique pro natura sua agunt. Ulixes

ipse magis noXvi.irjTig est, quara uEyalj)TU}Q., nusquam enim fere talem se praebet, qualis

est apud Homerum, dicens:

-r' -.

'. -;r-i"^. -'/ ,- "

.•;;. ,v ;.;'.%, .t^^ffxi^i.-".•''.

K-

—***^ XI 0O««4

ro»' ffi» «yw ^ovlBvact xcna ftsyaXiJTOQa &v/nov,

aaaov tW, ^Upog o^v iQvaaainevog naQa (^r^QOVy

ovtafxBvtu TiQog ony^off, od-i, (pQtvig ^tuxq exowtr,

X^Iq' imfiaaaaftevog'

at partes callidi Tafrique homiais agens abique sibi constat Cyclops deniqiie, ut eqnidem

censeo, partim iosto mitior est, qoippe qai multis locis loqaacem atque fratribus et Sileno

amicum se praebeat, partim nimis est crudelis, quum cnidelitate sua exponeoda identidem

gaadeat, ut non solum camibas baroanis vescatur, sed etiam carnificis partes agere yideatur.

Postremo iuTat 0. Mulleri, acutissimi harum renim iudicis, sentenliam de fabula nostra

adscribere: ,,Die Vorliebe des spStem Alterthums hat bewirkt, dass sich auch nur von ihm

(Euripidis) ein Drama .Satyrikon erhalten hat, wiewohl er in der Gattung sich sonst eben

nicbt hervorgethan hat, der Kyklops — interessant als Beispiel dieser Art voo Poesie,

fiir welche die Fabel ?om Polyphem ganz geschaffen ist, aber ohne die geniale £r-

findungsgabe, (Qaisnam caret inveatione sive excogitatione ? Num forte ipsa fabula?)

die wir von einem Satyrdrama des Aeschylos erwarten mussten. Cf. Gesch. der griech. Li-

teraL U, p. 179. Quod iudicium tam incertnm est, ut nihil eo dici videatur. Neque eoim

scire cupio, num sit fabula quaedam Euripidis tam ingeoiose inventa, quam Aeschyli, sed

num sit tota aut ex parte bona necne. Ad quod accedit, quod nulla fabula satyrica

Aeschyli adhuc superest, comparatio igitur institui nequit Omnino autem credo, de Cyclope

Euripidis, quum unica sit eius modi fabula, quae aetatem tulit, haud ambigue diiudicari

non posse. Yalde igitur dolendum est, hoc genas poesis tantum ex fabula Euripidis et

nonnullis fragmentis cognosci posse. Graeci enim, qui omnes artes ad summum fastigium

provexerint, hoc quoque genus certe ita excoluerunt, ut omnibus numeris esset absolutum.

Haud alienum a proposito meo esse arbitror, Homericam de Cyclope fabulam accura-

tius examinare, qua re futuram esse spero, ut maior lux disputationi meae de fabula

£uripidea aiferatur. Apud Homerum igitur Ulixes non dolis utitur, ut hominibus perniciem

paret, sed ipse tantis periculis, tantis calamitatibus est circumventus, ut vix ullus mortalis

inde se expedire posse videatur; attamen fortissimns vir gravissimum quodque aequo fert

animo neque in ipso vitae discrimine sibi aut prudentiae suae diffidiL Polyphemus enim,

quum Ulixem in specu suo invenisset, aditum saxo occlusit, quod nemo homo loco movere

se posse conftderet. Ulixi igitur sociisque in specu Cyclopis inclusis nulla spes effu-

giendi est relicta. Fere certum csse videtur, fore ut ipsi eadem, quae sociis, clades

accidat, quae conditio vere est tragica. Vir enim et prudentissimus et fortissimus, cuius

quum viriute tum consilio Troia est expugnata, iam in eo est, ut per Cyclopem, imma-

nem beluam, maxime inglorie intereat. £o autem versutia eius apparet, quod se suos-

que in summo rerum discrimine tam feliciler conservat. Cyclopem enim dormientem in specu

occidere non erat ex usu. Nam quis molem illam lapidis ad ostium positam sustulisset?

Res igitur ita erat instituenda, ut neque Polyphemus necaretur neque Graecos devorareL

Quid igitur fecit Ulixes? Utrem vini secum duxerat, quo Cyclopem ebrium facere et ebrium

excaecare sibi proponit. Ita enim tum iram caeci Cyclopis in ipso specu effugere poterat,

tum hic ipse ianuam aperiret, ut oves pasceret, necesse erat. Dugas-Montbel libro,

qui

2*

inscribitur „Obseryations snr rOdyssee d'Hoin^re" p. 152 ad hiinc locum hanc adnotatio-

nem adscribit: ^Spondanas disserte longuement pour prouyer qu'Ulysse punissait bien plus

le Cyclope en le priyant de la yue qu'en lui donnant la mort. Bam6s obserye tr^s-bien

qoe la yeritable motif d'UIysse pour ne pas tuer le Cyclope , c'est que , mSme ayec Taide

de ses compagnons, il n'aurait pas pu souleyer la pierre qui fermait Tentree de la cayerne,

comme le dit Ulysse immediatement apres y. 304—5. .Cependaut il y a bien qnelque chose

k dire a tout ce recit; et, puisque le Cyclope est assez fort pour enleyer aisement cette

enorme pierre que plusieurs hommes r^uois ne pouyaient deranger meme au moyen d'un

leyier, comment se laisse-t-il ayeugler sans se defendre, sans etendre de toos cdt^s ses

bras yigoureux, et mettre en fuite ces hommes faibles qui percent tranquillement son oeil

ayec un pieu brulant, comme un charron perce une poutre ayec un yilebreqoin? Toutes ces

inyentions bizarres, exagerees par la credulite des peuples, n'etaient pas toujours pesees

au poids de la raison et de la yraisemblance.'' Posterior pars huius adnotationis non

magni est momenti. Qui enim Cyclops, quum yino et somno sit quasi sepultus, ab iniuria

se defendere possit? Ubi tota res, quae punctum tantum temporis tenebat, perfecta est, in-

gentibus doloribus Cyclops ex somno excitatur. Dugas-Montbel quod imaginem, ab ar-

chitectura nayium sumtam, premere yidetur, id non yidit, Homerum hac imagine usum

esse non ad spatium temporis, sed ad rationem significandam,

qua palus ardens oculo

Cyclopis sit intnisus. Nomen flctum Neminis, quod Ulixes ad Cyclopem decipiendnm

sibi imposuit, in fabola Homerica maximi est momenti. Ulixes enim ceteros Cyclopes

Polypheroo clamanti, quum oculo priyatus esset, auxilium laturos esse facile diyinayit

Quod ubi re yera factum est, quum Cyclopem a Nemine laesum esse compererint, suam

quisque domum revertitur. Quae res quum ita se haberent, Polyphemo nihil facere

relictum erat, nisi id, quod facientem Homeros eom indocit; ostiom enim custodit, ot

Graecos, si forte eyadere conentur, deprehendat. Qoam ob rem Ulixes socios sub

ternis arietibus alligat; sibi autem ipsi uuum eumque maximum arietem eligit, quia

nemo iam soperfoit, qoi eom sub tribus arielibus alligaret Ita Graeci e specu Cy-

clopis eyadoot atqoe servantor. Nos quidem, quotiescunque hanc fabulam legimus, tacilo

quodam gaudio afficiebamur, praeter arlem in ea positam id maxime intuentes, quanto

mens et ingenium semper plus valeant, quam ingentes corporis yires, qoantoque animus

et patientia maiores sint socordia atque ignavia. Polyphemus ipse, agrestis naturae filius,

ut ita dicam, partes suas optime tuetur; sicut deorum negligens est, ita neque hospites

sanctos habet neque precibus donisve mitigatur ideoque iustas poenas solvit. Sed qoamyis

sit inhumanus ac ferox, qois est, qoi colloqoio eios com ariete, qoem, qoum prios semper

primus gregis fuerit, tunc vero novissimus sit, sui misericordia id agere putat, non quo-

dam modo moveatur? Yidemus igitur in fabula Homerica omnes res ita esse excogitatas,

ut re vera omnibus numeris sit absoluta.

Ad extremum non possum, quin Heynii iudicium de loco quodam huius fabulae ap-

ponam. Vir enim doctissimus in excurso 16 ad Aen. I. III. illom locum pertraclat, quo Vir-

gilius unom ex sociis Ulixis referenlem fingit rationem, qua Polyphemus duo Graecos come-

derit. Versus Virgilii hi sunl.

?i:>^pFi^-

"'iHr^r ,*'«^iS?'['^-^~5^.-^~"' "-."*"W. 'V, '"j'-»»-

»*>9€f 13 §»5 cct .

Yidi egomet, duo de nomero quum corpora nostro,

Prensa manu magna, medio resupinus in antro

Frangeret ad saxum, sanieque exspersa natarent

Limina; vidi atro quum membra fluentia tabo

Manderet, et tepidi tremerent sub dentibus artus.

Aen. III, 623—628. In quibus versibus Virgilius non solum Homeri descriptionem re-

tinuit, sed etiam ita auxit et amplificavit, ut rei foeditas aliquanto sit maior. An est quis-

quam, cui „Iimina sanie exspersa", „membra atro tabo fluentia", „tepidi artus sub dentibus

trementes" taedium non moveant? Maius saltem, quam simplex Homeri descriptio. Attamen

Heynius 1. 1. Yirgilii descriptionem excusare studet, quod illa „faciunt simul horrorem el ho-

minum (YirgiHi aetate viventium) belh caedibus rapinisque adsuetorum sensus potoit esse

oblusior stomachusque minus fastidiens". Mira profecto excusatiol At eodem loco: „Homerus",

inquit, „multo atrocius speclaculum et carnificinam verius exhibuerat." Homeri autem versus

sunt:

avv de dvo) /naQipag, uigTe axvkaxag, noxi yait]

xOTiT' ix dtyxicpaXog xaf.iadig ()f€, deve di yalav.

Tovg dk dia(.itXt'iaTi Tafiwv wnXiaaaTO doQnov,

Od. i, 289—292. Lectores ipsi diiudicent, uter eorum carnificinam verius exhibuerit.

cf. hac de re Vossii Wl^tpoU 53riefc I, p. 230. Paulo post sub flnem illius excursus Euri-

pidem, quod horrendum Polyphemi spectaculum exhibeat, natura dramatis satyrici se taeri

posse dicit. At apud Euripidem res prorsus ahter se habet, quod non simpUciter refert,

quae Cyclops fecerit, sed eum loquacitate quadaro ac laetitia exponentem inducit, quemad-

modum Graecos sit trucidaturus atque devoralurus, id quod ne in satyrica fabula quidem

probari potest. In universum autem in epica poesi multas res, quamvis sint terribiles atque

atroces proferre licet, modo ne lectores iis ofl*endanlur taediove afficiantur; sicut Achilles, ge-

nerosissimus atque fortissimus omnium Graecorum, qui conlra Troiam profecti sunt, Hectorem.

quod Patroclum sibi amicissimum occiderit, crudum vorare cupiL II. |', v. 347. At spe-

ctatores fabulae scenicae tales res audire aut spectare fortasse taedeat. Homines enim iis,

quae iam dudum facta sunt, multo minus commoventur, quam iis, quae aut in eorum con-

spectu aguntur aut quae in praesentia agi putant. Virgilius igitur multo magis, quam Home-

rus, carniflcinam exhibet, neque Euripides natura dramatis satyrici se tueri potest, quod non

solum Cyclopem atrociorem fingit, quam Homerus, quod supra demonstravimus, sed etiam

crudelitatem suam cum voluptate quadam exponentem.

k -<•*

Mfc*.,^'. .. _

'"^'