121
www.lawcommission.gov.np 1 d'n'sL ck/fw -;+lxtf_ P]g, @)&$ k|df0fLs/0f ldlt @)&$.^.#) ;+jt\ @)&$ ;fnsf] P]g g+= #^ k|:tfjgf M d'n'sdf sfg"g tyf Joj:yf sfod u/L ;j{;fwf/0fsf] g}ltstf, lzi6frf/, ;bfrf/, ;'ljwf, cfly{s lxt sfod /fVg, ljleGg wfld{s tyf ;fF:s[lts ;d'bfolarsf] ;';DaGw tyf zflGt sfod ug{, kmf}hbf/L s;"/ lgjf/0f / lgoGq0f ug{ / tt\;DaGwL k|rlnt sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f u/L ;dofg's"n kmf}hbf/L s;"/ ;DaGwL ;+lxtfsf] Joj:yf ug{ jf~5gLo ePsf]n], g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf;+;bn] of] P]g agfPsf] 5 . efu ! ;fdfGo k|fjwfgx?[ kl/R5]b ! k|f/lDes != ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æd'n'sL ck/fw -;+lxtf_ P]g, @)&$Æ /x]sf] 5 . -@_ of] P]g ;+jt\ @)&% ;fn ebf} ! ut]b]lv k|f/De x'g]5 . @= P]gsf] alxIf]{qLo k|of]u M -!_ s;}n] g]kfn aflx/ b]xfosf] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 M-s_ bkmf %$ afx]s efu @ sf] kl/R5]b ! cGtu{tsf] s;"/, -v_ g]kfnaf6 s'g} JolQmnfO{ ckx/0f u/L efu @ kl/R5]b !& cGtu{t u/]sf] s;"/, -u_ bkmf !^&, @&^ / @&( cGtu{tsf] s;"/, -3_ g]kfnleq rngrNtLdf Nofpg] jf k}7f/L ug]{ p2]Zon] u/]sf] efu @ kl/R5]b @@ / @# cGtu{tsf s;"/,

d'n'sL ck/fw -;+lxtf P]g, @)&$ - Nepal Police · 6 !#= afnaflnsfn] u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M bz jif{ pd]/ gk'u]sf] afnaflnsfn] u/]sf] s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g . !$= xf]; 7]ufgdf g/x]sf]

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

www.lawcommission.gov.np

1

d'n'sL ck/fw -;+lxtf_ P]g, @)&$

k|df0fLs/0f ldlt

@)&$.^.#)

;+jt\ @)&$ ;fnsf] P]g g+= #^ k|:tfjgf M d'n'sdf sfg"g tyf Joj:yf sfod u/L ;j{;fwf/0fsf] g}ltstf, lzi6frf/,

;bfrf/, ;'ljwf, cfly{s lxt sfod /fVg, ljleGg wfld{s tyf ;fF:s[lts ;d'bfolarsf]

;';DaGw tyf zflGt sfod ug{, kmf}hbf/L s;"/ lgjf/0f / lgoGq0f ug{ / tt\;DaGwL k|rlnt

sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f u/L ;dofg's"n kmf}hbf/L s;"/ ;DaGwL ;+lxtfsf] Joj:yf ug{

jf~5gLo ePsf]n],

g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bn]] of] P]g

agfPsf] 5 .

efu – !

;fdfGo k|fjwfgx?[

kl/R5]b –!

k|f/lDes

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æd'n'sL ck/fw -;+lxtf_ P]g, @)&$Æ

/x]sf] 5 .

-@_ of] P]g ;+jt\ @)&% ;fn ebf} ! ut]b]lv k|f/De x'g]5 .

@= P]gsf] alxIf]{qLo k|of]u M -!_ s;}n] g]kfn aflx/ b]xfosf] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{

g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ bkmf %$ afx]s efu @ sf] kl/R5]b ! cGtu{tsf] s;"/,

-v_ g]kfnaf6 s'g} JolQmnfO{ ckx/0f u/L efu @ kl/R5]b !& cGtu{t

u/]sf] s;"/,

-u_ bkmf !^&, @&^ / @&( cGtu{tsf] s;"/,

-3_ g]kfnleq rngrNtLdf Nofpg] jf k}7f/L ug]{ p2]Zon] u/]sf] efu @

kl/R5]b @@ / @# cGtu{tsf s;"/,

www.lawcommission.gov.np

2

-ª_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/, k|b]z

;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf lgoGq0fdf

/x]sf]] s'g} ;Ël7t ;+:yfsf] s'g} kbLo x}l;otdf sfo{ ;Dkfbg ubf{

u/]sf] o; P]g cGtu{tsf] s;"/ .

-@_ s;}n] g]kfndf btf{ ePsf] jfo'ofg jf hnofgleq o; P]g cGtu{tsf] s'g}

s;"/ g]kfn aflx/ /xFbfsf avt u/]df lghnfO{ g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x

o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 .

-#_ s'g} g]kfnL gful/sn] g]kfn aflx/ s'g} g]kfnL gful/s la?4 b]xfosf] s'g}

s;"/ u/]df lghnfO{ g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x o; P]g adf]lhd ;hfo

x'g]5 M–

-s_ Hofg lnPsf] jf Hofg lng] pBf]u, b'?T;fxg jf if8\oGq u/]sf]

s;"/,

-v_ c;xfo JolQmnfO{ kl/Tofu u/]sf] s;"/,

-u_ cËeË u/]sf] s;"/,

-3_ ckx/0f, z/L/ aGws jf u}/sfg"gL y'gfdf /fv]sf] s;"/,

-ª__ hjh{:tL s/0fL jf xf8gftf s/0fL u/]sf] s;"/,

-r_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] jf g]kfn ;/sf/,

k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf

lgoGq0f ePsf] ;Ël7t ;+:yf la?4 cfk/flws pkb|j,

cfk/flws nfe, cfk/flws ljZjf;3ft, sLt]{, rf]/L, 7uL, 8fFsf

jf ;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]sf] s;"/,

-5_ bkmf !%* cGtu{tsf] s;"/,

-h_ efu @ kl/R5]b !! cGtu{tsf ljjfx ;DaGwL s;"/,

-em_ g]kfnleq k}7f/L ug]{ p2]Zon] vfB kbfy{ jf cf}iflwdf ld;fj6

u/]sf] s;"/,

-`_ bkmf @#!, @#@ / @## cGtu{tsf Onfh ;DaGwL s;"/,

www.lawcommission.gov.np

3

-6_ efu # sf] kl/R5]b @ cGtu{tsf] s;"/ .

#= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–

-s_ æcbfntÆ eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt, pRr cbfnt jf lhNnf cbfnt

;Demg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} vf; lsl;dsf kmf}hbf/L d'2fsf] sf/afxL

/ lsgf/f ug{ sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt cbfnt, cGo Goflos

lgsfo jf clwsf/L ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-v_ æcf>o lbg]Æ eGgfn] s'g} JolQmnfO{ vfg, lkpg, a:g, gubL, lhG;L,

nQf sk8f, xftxltof/ jf ;jf/Lsf] ;fwg lbg] jf kqmfpaf6 jRg jf

cGo ;xfotf lbg] sfd ;Demg' k5{ .

-u_ æs;"/Æ eGgfn] o; P]g jf sfg"g adf]lhd ;hfo x'g] sfd ;Demg'

k5{ .

-3_ æsfg"gÆ eGgfn] tTsfn k|rlnt sfg"g ;Demg' k5{ .

-ª_ æsfdÆ eGgfn] sfdx?sf] ;d"x ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] sfg"g

adf]lhd ug'{ kg]{df gu/]sf] jf ug{ gx'g]df u/]sf] sfd ;d]tnfO{

hgfpF5 .

-r_ æuDeL/ s;"/Æ eGgfn] tLg jif{eGbf a9L bz jif{;Dd s}b ;hfo x'g]

s;"/ ;Demg' k5{ .

-5_ æh3Go s;"/Æ eGgfn] hGds}b jf bz jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g]

s;"/ ;Demg' k5{ .

-h_ æHofgÆ eGgfn] dflg;sf] Hofg ;Demg' k5{ .

-em_ æGofofwLzÆ eGgfn] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug]{ cbfntsf]

clwsf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} vf; lsl;dsf kmf}hbf/L d'2fsf]

sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug]{ clwsf/k|fKt clwsf/L ;d]tnfO{

hgfpF5 .

-`_ æ/fi6«;]jsÆ eGgfn] b]xfosf] s'g} JolQm ;Demg' k5{ M–

www.lawcommission.gov.np

4

-!_ ;+ljwfg jf cGo sfg"g adf]lhd ;fj{hlgs hjfkmb]xLsf] kbdf

lgjf{lrt, dgf]lgt jf lgo'Qm ePsf] JolQm,

-@_ sfg"g jf s/f/ adf]lhd g]kfn ;/sf/ jf k|b]z ;/sf/sf]

;]jfdf jf cGo s'g} ;/sf/L ;]jfdf lgo'Qm ePsf] JolQm,

-#_ :yfgLo txsf] jf lhNnf ;efsf]] s'g} kbdf lgjf{lrt, dgf]lgt

jf lgo'Qm ePsf] JolQm jf To:tf] txsf] jf lhNnf ;efsf]]

;]jfdf s'g} lsl;dn] lgo'Qm ePsf] JolQm,

-$_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf]] k"0f{ jf clwsf+z

:jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;Ël7t ;+:yfsf kbflwsf/L jf

To:tf] ;+:yfsf] ;]jfdf lgo'Qm ePsf] JolQm, jf

-%_ ;fj{hlgs hjfkmb]xL ePsf] kbdf cGo s'g} lsl;dn] lgo'Qm

ePsf] jf jxfn /x]sf] JolQm .

-6_ æ:yfgLo txÆ eGgfn] ufpFkflnsf jf gu/kflnsf ;Demg' k5{ .

-7_ æ;Ël7t ;+:yfÆ eGgfn] s'g} sfg"g adf]lhd :yflkt jf sfg"g adf]lhd

btf{ ePsf] ;+:yf ;Demg' k5{ .

-8_ æ;+ljwfgÆ eGgfn] g]kfnsf] ;+ljwfg ;Demg' k5{ .

-9_ æ;fj{hlgs lnvtÆ eGgfn] b]xfosf] s'g} lnvt ;Demg' k5{ M–

-!_ ljwflosfaf6 kfl/t ePsf] lnvt,

-@_ ;+ljwfg adf]lhd /fi6«kltaf6 ePsf] cf}krfl/s sfo{sf]

clen]vsf] ?kdf /x]sf] lnvt,

-#_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/,

k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx cGtu{tsf sfof{no jf ;+j}wflgs

lgsfo jf kbflwsf/L, cbfnt jf P]g jf cfb]zåf/f :yflkt

;+:yf, g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf lgoGq0fdf

/x]sf] ;Ël7t ;+:yfsf] sfof{non] hf/L u/]sf] jf To:tf

www.lawcommission.gov.np

5

sfof{nodf clen]vsf] ?kdf /xg] lstfa, >]:tf jf cGo s'g}

lnvt,

-$_ cbfntaf6 ePsf] km};nf, lg0f{o jf cfb]z .

$= ;fdfGo ?kdf nfu" x'g] l;4fGt / Joj:yfx? M o; P]gsf] efu ! sf] kl/R5]b–@, #, $

/ % adf]lhdsf l;4fGt / Joj:yfx? o; P]g / cGo P]g cGtu{tsf s;"/sf

;DaGwdf ;fdfGotM nfu" x'g] 5g\ .

%= ljz]if P]gsf] Joj:yf nfu" x'g] M s'g} vf; sfdnfO{ s'g} ljz]if P]gåf/f 5'§} s;"/ dfgL

;hfo ug]{ Joj:yf ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/sf ;DaGwdf ;f]xL P]g nfu" x'g]5 .

kl/R5]b –@

kmf}hbf/L Gofosf ;fdfGo l;4fGtx?

^= sfg"g adf]]lhdsf] sfd s;"/ gx'g] M sfg"g adf]lhd ug{' kg{] jf sfg"gn] IfDo dfg]sf]

sfdnfO{ s;"/ dflgg] 5}g .

&= sfg"g adf]lhd afx]s ;hfo gx'g] M sfg"gn] ;hfo gx'g] s'g} sfd u/] afkt s'g}

JolQm ;hfosf] efuL x'g] 5}g / s'g} klg JolQmnfO{ s;"/ ubf{sf] cj:yfdf sfg"gdf

tf]lsPeGbf a9L ;hfo x'g] 5}g .

*= tYosf] e|ddf k/L u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M tYosf] e|ddf k/L sfg"g adf]lhd ug{' kg{]

jf IfDo dflgPsf] ljZjf; u/L c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g .

t/ sfg"gsf] cgle1tfdf u/]sf] sfd IfDo x'g] 5}g .

(= Pp6} s;"/df bf]xf]/f] ;hfo gx'g] M s'g} JolQm la?4 cbfntdf Ps} s;"/df Ps

k6seGbf a9L d'2f rnfOg] / ;hfo ul/g] 5}g .

!) :jR5 ;'g'jfO{af6 jl~rt gx'g] M s'g} JolQm ;Ifd cbfnt jf Goflos lgsfoaf6 x'g]

sf/afxLdf :jR5 ;'g'jfO{af6 jl~rt x'g] 5}g .

!!= cfk\mgf] la?4 ;fIfL x'g s/ gnfUg] M s'g} s;"/sf] cleof]u nfu]sf] JolQmnfO{ cfk\mgf]

la?4 ;fIfL x'g s/ nfUg] 5}g .

!@= s;"/ k|dfl0ft geP;Dd s;"/bf/ gdflgg] M s'g} s;"/sf] cleof]u nfu]sf] JolQmnfO{

To:tf] s;"/ u/]sf] k|dfl0ft geP;Dd s;"/bf/ dflgg] 5}g .

www.lawcommission.gov.np

6

!#= afnaflnsfn] u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M bz jif{ pd]/ gk'u]sf] afnaflnsfn] u/]sf]

s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g .

!$= xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmn] u/]sf] sfd s;"/ gdflgg] M s'g} sfd ubf{sf avt

dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn] To:tf] sfdsf] k|s[lt, u'0f, bf]if jf kl/0ffd a'em\g

g;Sg] u/L xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmn] u/]sf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

!%= d~h'/L lnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M Hofg lng] jf cËeË ug]{ lgotn] jf Hofg hfg

jf cËeË x'g ;S5 eGg] yfxf eO{ u/]sf]df afx]s s;}n] c7f/ jif{ dflysf] s'g}

JolQmsf] d~h'/L lnO{ u/]sf] s'g} sfdaf6 To:tf] d~h'/L lbg] JolQmnfO{ s'g} Iflt k'Ug

uPdf ;f] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

!^= enfO{sf nflu d~h'/L lnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M s;}n] s'g} JolQmsf] enfO{sf

nflu lghsf] d~h'/L lnO{ c;n lgotn] xf]l;of/L ;fy u/]sf] s'g} sfdaf6 To:tf]

d~h'/L lbg] JolQmnfO{ Iflt k'Ug uPdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

!&= enfO{sf nflu ;+/Ifssf] d~h'/L lnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M c7f/ jif{ ggf3]sf] jf

dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmsf] enfO{sf nflu lghsf]

;+/Ifsn] jf To:tf] ;+/Ifssf] d~h'/L lnP/ c? s;}n] c;n lgotn] xf]l;of/L ;fy

u/]sf] s'g} sfdaf6 To:tf] JolQmnfO{ s'g} Iflt k'Ug uPdf To:tf]] sfd s;"/ dflgg]

5}g .

t/ Hofg hfg jf cËeË x'gaf6 /f]Sg] p2]Zon] u/]sf]df afx]s Hofg hfg

;S5 jf cËeË x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL To:tf] s'g} sfd ug]{ JolQmn] cfk/flws

bfloTjaf6 5'6 kfpg]] 5}g .

!*= enfO{sf nflu d~h'/L glnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M s'g} JolQmsf] enfO{sf nflu

tTsfn s'g} sfd gu/L gx'g] ePsf], To:tf] JolQm s'g} sf/0fn] To:tf] sfd ug{ lbgsf]

nflu tTsfn cfk}m d~h'/L lbg g;Sg] cj:yfdf /x]sf] / lghsf] tk{maf6 d~h'/L lbg

;Sg] ;+/Ifs klg tTsfn pknAw gePsf] cj:yfdf lghsf] enfO{sf nflu d~h'/L

glnP/ klg c;n lgotn] xf]l;of/L ;fy To:tf] sfd ubf{ lghnfO{ s'g} Iflt jf xflg,

gf]S;fgL k'Ug uPdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

:ki6Ls/0f M bkmf !^, !& / o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu æenfO{Æ eGgfn] M

www.lawcommission.gov.np

7

-s_ cfly{s ?kdf k|fKt nfenfO{ hgfpg] 5}g,

-v_ Hofg lng] jf dgfl;a sf/0f ljgf cËeË ug]{ lgotn] u/]sf] sfdnfO{

hgfpg] 5}g .

!(= d~h'/L lnP/ u/]sf] eP klg s;"/ dflgg]] M bkmf !%, !^ jf !& df h'g;'s} s'/f

n]lvPsf] eP tfklg tL bkmfx?df n]lvPsf] sfd sfg"g adf]lhd cGo s;"/ dflgg]

ePdf To:tf] sfd d~h'/L lnP/ u/]sf] eP klg s;"/ dflgg]5 .

@) d~h'/L M d~h'/L df}lvs jf lnlvt ?kdf jf Ozf/f jf cfr/0fåf/f JoQm ug{

;lsg]5 .

t/ b]xfosf cj:yfdf lbOPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g M–

-s_ tYosf] e|ddf k/L jf s'g} lsl;dsf] xflg, gf]S;fgL x'g ;Sg]

8/, qf;df k/L s'g} JolQmn] d~h'/L lbPsf] / To:tf] d~h'/L

cg';f/ sfd ug]{ JolQmnfO{ To:tf] d~h'/L To;/L lbOPsf] xf]

eGg] s'/f yfxf ePdf jf lghn] ljZjf; ug'{ kg]{ s'g} dgfl;a

sf/0f ePdf,

-v_ dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn] cfk"mn] lbPsf] d~h'/Lsf] u'0f,

bf]if / kl/0ffd a'em\g g;Sg] u/L xf]; 7]ufgdf g/x]sf avt

s'g} JolQmn] d~h'/L lbPsf]df,

-u_ c7f/ jif{ ggf3]sf] afnaflnsfn] d~h'/L lbPsf]df,

-3_ cg'lrt k|efjdf k/L d~h'/L lbPsf]df .

@!= c;n lgotn] lbPsf] hfgsf/Laf6 Iflt k'u]df s;"/ gx'g] M s;}n] s'g} JolQmnfO{

lghsf] enfO{sf] nflu c;n lgotn] lbPsf] s'g} s'/fsf] ;"rgf jf hfgsf/Laf6 To:tf]

JolQmnfO{ s'g} Iflt k'Ug uPdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

@@= 8/ qf;df k/L u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M -!_ s;}n] hf]lvdL xftxltof/ jf ljiffn' jf

ljikmf]6s kbfy{ lnO{ s'g} JolQmnfO{ lghn] tTsfn s'g} sfd gu/] lgh jf lghsf]

glhssf] gft]bf/sf] Hofg lng] jf zf/Ll/s cËeË u/fpg] 8/ qf; b]vfPsf] / tTsfn

To:tf] sfd gu/] cfk\mgf] jf cfk\mgf] glhssf] gft]bf/sf] Hofg hfg jf zf/Ll/s

www.lawcommission.gov.np

8

cËeË x'g ;Sg] vt/f 5 egL ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ To:tf] JolQmn]

u/]sf] To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

t/ b]xfosf] cj:yfdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5 M–

-s_ Hofg lnPsf] jf zf/Ll/s cËeË u/]sf]df,

-v_ hjh{:tL s/0fL u/]sf]df,

-u_ /fHo la?4sf] s;"/ u/]sf]df, jf

-3_ To:tf] sfd ug]{ JolQm cfk}Fmn] ubf{ jf cfk"mn] s'g} sfd u/]sf]

sf/0faf6 lgh To:tf] 8/ qf;sf] cj:yfdf k'u]sf]df .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 8/, qf;df kf/L s;"/ u/fpg] JolQmnfO{ lgh cfkF}mn]

To:tf]] s;"/ u/] ;/x sfg"g adf]lhd ;hfo x'g]5 .

@#= cGo xflg, gf]S;fgLaf6 arfpg c;n lgotn] u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M s;}nfO{ s'g}

xflg, gf]S;fgL x'g] s'g} sfd tTsfn gu/] cfk\mgf] jf c? s;}sf] hLp, Hofg jf

;DklQdf To;eGbf 7"nf] xflg, gf]S;fgL x'g] lglZrt eO{ cfk/flws lgot ljgf /

;+efljt 7"nf] xflg, gf]S;fgL /f]Sg] jf 6fg]{ p2]Zon] c;n lgotn] To:tf] xflg,

gf]S;fgL x'g] sfd u/]df xflg k'Ug ;S5 eGg] hfgLhfgL u/]sf] sf/0fn] dfq To:tf]

sfd s;"/ dflgg] 5}g .

@$ lghL /Iffsf] nflu u/]sf] sfd s;"/ gdflgg] M -!_ o; kl/R5]bsf] cwLgdf /xL lghL

/Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ eP u/]sf] s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g .

-@_ k|To]s JolQmnfO{ cfk\mgf] jf c? s;}sf] lhp, Hofg jf ;DklQnfO{ s'g} u}/

sfg"gL Ifltaf6 arfpg] clwsf/ x'g]5 .

-#_ o; bkmf adf]lhd lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ tTsfn s'g} sfd

gu/]df cfkm\gf] jf c? s;}sf] hLp, Hofg jf ;DklQnfO{ s'g} u}/ sfg"gL Ifltaf6

arfpg ;lsb}g eGg] dgfl;a ljZjf; eO{ jf ljZjf; ug{' kg{] dgfl;a sf/0f ePdf

dfq k|of]u ug'{ kg{]5 .

@%= lghL /Iffsf] clwsf/df aGb]h M -!_ bkmf @$ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg

b]xfosf] cj:yfdf jf sfdsf la?4 lghL /Iffsf] clwsf/ k|fKt x'g ;Sg] 5}g M–

www.lawcommission.gov.np

9

-s_ s;}sf] lhp jf ;DklQdf u}/ sfg"gL Iflt k'¥ofpg] sfd x'Fbfsf avt

To:tf]] Ifltaf6 arfpg tTsfn ;fj{hlgs clwsf/Lsf] ;+/If0f jf d2t

pknAw x'g] jf x'g ;Sg] cj:yf ePsf]df,

-v_ h;sf] lhp jf ;DklQdf Iflt k'u]sf] xf] To:tf] JolQmn] g} Iflt

k'¥ofpg] JolQmnfO{ pQ]lht u/]sf] sf/0faf6 To;/L Iflt k'u]sf]df,

-u_ cbfntsf] k}m;nf jf cfb]z cg';f/ s'g} /fi6«;]jsn] c;n lgotn] s'g}

sfd u/]sf]df,

-3_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo clwsf/sf] k|of]udf c;n lgotn] s'g}

sfd u/]sf]df,

-ª_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo clwsf/sf] k|of]udf c;n lgotn] lbPsf]

lgb]{zg cg';f/ s;}n] s'g} sfd u/]sf]df .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf s'g}

JolQm lghL /Iffsf] clwsf/af6 al~rt x'g] 5}g M–

-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ df plNnlvt sfd ug]{ JolQm /fi6«;]js xf] /

lgh cbfntsf] k}m;nf jf cfb]zfg';f/ sfd ub}{5 eGg] s'/f hfgsf/L

x'g] jf ljZjf; ug]{ dgfl;a sf/0f gePdf jf lghsf] kl/ro jf ;f]

sfd ug{ kfPsf] clwsf/kq dfu ubf{ klg lghn] cfk\mgf] kl/ro

glbPdf jf To:tf] sfd ug{ kfPsf] clwsf/kq gb]vfPdf,

-v_ pkbkmf -!_ sf] v08 -3_ df plNnlvt sfd ug]{ JolQm /fi6«;]js xf]

eGg] s'/f hfgsf/L x'g] jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f gePdf,

-u_ pkbkmf -!_ sf] v08 -ª_ df plNnlvt sfd ug]{ JolQmn] To:tf] sfd

s'g} /fi6«;]jssf] lgb]{zgdf ul//x]sf] xf] eGg] s'/f hfgsf/L x'g] jf

ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f gePdf jf To:tf] lgb]{zg cg';f/

To:tf] sfd ug{ nfu]sf] xf] eGg] s'/f lghn] hfgsf/L glbPdf jf

To:tf] sfd ug{ clwsf/kq ePsf]df dfu ubf{ klg To:tf]] clwsf/ kq

gb]vfPdf .

www.lawcommission.gov.np

10

-#_ bkmf @$ jf o; bkmf cGtu{t lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ To:tf] /Iff

ug{sf] nflu cfjZos kg{] dgfl;a aneGbf a9L an k|of]u ug{ ;lsg] 5}g .

@^= Hofg lng] clwsf/ gx'g] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{

s;}nfO{ s;}sf] Hofg lng] clwsf/ x'g]5}g .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @% sf] pkbkmf -#_

sf] cwLgdf /xL b]xfosf] cj:yfdf lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ s;}sf] Hofg

uPsf]df To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g M–

-s_ cfk"m jf c? s;}dfly ePsf] cfqmd0f la?4 tTsfn /Iff gubf{ cfk\mgf]

jf c? s;}sf] Hofg hfg jf cfk"m jf c? s;}nfO{ uDeL/ rf]6 nfUg

jf cËeË x'g ;S5 eGg] dgfl;a ljZjf; ePdf,

-v_ hjh{:tL s/0fL ug]{ lgotn] cfqmd0f u/]sf] xf] eGg] dgfl;a ljZjf;

eO{ jf hjh{:tL s/0fL ubf{sf avt jf ul/;s] kl5 kLl8taf6 tTsfn

s'g} sfd ePsf]df,

-u_ Hofg dfg{], aGws jf ckx/0f u/fpg d'lQm /sd lng], hjh{:TfL s/0fL

ug{], cËeË ug{] lgotn] z/L/ aGws lnPsf]df jf ckx/0f u/]sf]df,

-3_ dflg; a:g], k"hf jf k|fy{gf ug]{, ;DklQ /fVg] s'g} 3/, kfn jf ;jf/L

;fwgnfO{ 3]/faGbL u/L, hf]lvdk"0f{ xftxltof/ k|of]u u/L, cfuf] nufO{

jf ljikmf]6s kbfy{ k|of]u u/L Iflt k'¥ofpg vf]h]sf]df,

-ª_ 8fFsfsf] s;"/ la?4 /Iff ug{' k/]df,

-r_ s'g} JolQmsf] j}olQms ;'/Iff jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo

tx jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z

:jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;Ël7t ;+:yfsf] ;DklQ jf ;fj{hlgs

;DklQsf] ;'/Iffsf nflu clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zaf6 vl6Psf]

;'/IffsdL{n] To:tf] JolQm jf ;DklQ la?4 ePsf] cfqmd0f /f]Sg

tTsfn k|ltsf/ ug'{ k/]sf]df .

@&= dfd'nL xflg, gf]S;fgL ePsf]df s;"/ gx'g] M ;fwf/0f ;demsf] JolQmn] u/]sf] dfd'nL

lsl;dsf] xflg, gf]S;fgLnfO{ s;"/ dflgg] 5}g .

www.lawcommission.gov.np

11

@*= afnaflnsfaf6 u/fPsf] s;"/df pd]/ k'u]sf]nfO{ ;hfo x'g] M s;}n] s'g}

afnaflnsfnfO{ kmsfO{, l;sfO{ jf k|efjdf kf/L s'g} s;"/ ug{ nufPsf] /x]5 eg]

To;/L s;"/ ug{ nufpg] JolQmnfO{ lgh cfk}mn] To:tf]] s;"/ u/] ;/x ;hfo x'g]5 .

@(= lg/k]If bfloTj -:6«LS6 nfoljlnl6_ x'g] s;"/df cfk/flws dg;fo k/LIf0f gx'g] M

o; P]g jf sfg"g adf]lhd lg/k]If cfk/flws bfloTj x'g] s;"/df To:tf]] s;"/

dg;fok"j{s u/]sf] xf] jf xf]Og eGg] s'/f k/LIf0f x'g] 5}g .

#)= ;Ël7t ;+:yfaf6 ePsf] s;"/df sfd ug]{ u/fpg]sf] cfk/flws bfloTj x'g] M s'g} kmd{,

sDkgL jf ;Ël7t ;+:yfn] o; P]g jf sfg"g adf]lhd s;"/ dflgg] s'g} sfd u/]sf] jf

u/fPsf]df h;n] To:tf] sfd u/] jf u/fPsf] xf] ;f]xL JolQm lhDd]jf/ x'g]5 / To:tf]

JolQm ls6fg x'g g;s]df kmd{sf] xsdf To:tf sfd ug]{ ;DalGwt wgL jf lx:;]bf/x?

/ sDkgL jf ;Ël7t ;+:yf eP To:tf] sfd ug]{ jf u/fpg] ;~rfns, k|aGw ;~rfns,

dxfk|aGws / To:tf] JolQm klg ls6fg x'g g;s]df To:tf] ;+:yfsf] sfo{sf/L k|d'vn]

cfk/flws bfloTj Joxf]g'{ kg]{5 .

#!= ;d"xaf6 ePsf] s;"/df ;a} ;b:onfO{ ;hfo x'g] M b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmsf]

;d"xaf6 s'g} s;"/ ePsf]df ;f] ;d"xsf ;a} ;b:onfO{ To:tf] s;"/sf] ;hfo x'g]5 .

#@= ck/fw kLl8tnfO{ d'2fsf] sf/afxLsf] hfgsf/L / Ifltk"lt{ kfpg] xs x'g] M -!_ ck/fw

kLl8tnfO{ cfk"m kLl8t ePsf] d'2fsf] cg';Gwfg tyf sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L kfpg]

xs x'g]5 .

-@_ ck/fw kLl8tnfO{ sfg"g adf]lhd ;fdflhs k'gM:yfkgf / Ifltk"lt{

;lxtsf] Gofo kfpg] xs x'g]5 .

kl/R5]b – #

cfk/flws if8\oGq, pBf]u, b'?T;fxg / dltof/

##= cfk/flws if8\oGq ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} cfk/flws if8\oGq ug{ x'Fb}g .

-@_ b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmx?n] s'g} s;"/ ug{ jf u/fpg dGh'/ u/L s'g}

Ps hgf dfq jf b'j} hgfn] s'g} sfo{ u/]df lghx?n] cfk/flws if8\oGq u/]sf] dflgg]

5 .

www.lawcommission.gov.np

12

-#_ h3Go jf uDeL/ k|s[ltsf] s;"/sf] cfk/flws if8\oGq ug]{ jf u/fpg]

JolQmnfO{ o; P]g df cGoq 5'6}[ ;hfosf] Joj:yf ePsf]df ;f]xL adf]lhd /

gePsf]df b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ cfk/flws if8\oGq adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] eP To:tf] s;"/ u/]

;/xsf] ;hfo,

-v_ cfk/flws if8\oGq adf]lhdsf] s;"/ geO{ cGo s;"/ ePsf]df

To:tf] s;"/ To:tf] if8\oGq sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf jf To;}sf]

;Defljt kl/0ffd:j?k ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/ afkt x'g]

;hfo,

-u_ cfk/flws if8\oGq adf]lhdsf] s;"/sf] cltl/Qm cGo s;"/ klg

ePsf]df To:tf] s;"/ klg ;f]xL if8oGq sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf

jf To;}sf] ;Defljt kl/0ffd:j?k ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/sf]

;d]t yk ;hfo,

-3_ cfk/flws if8oGq ug]{ sfo{ k"/f eO{ g;s]sf] ePdf To:tf] s;"/df

x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo .

#$= s;"/ ug]{ pBf]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/ ug{] pBf]u ug{ x'Fb}g .

-@_ h'g s;"/sf] pBf]u ePsf] xf] To:tf] s;"/ x'g c;Dej ePdf klg pBf]u

u/]sf] dflgg]5 .

-#_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s s;"/ ug{ pBf]u ug]{ jf u/fpg]

JolQmnfO{ To:tf]] s;"/sf] nflu tf]lsPsf] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .

#%= b'?T;fxg lbg gx'g]] M -!_ s;}n] s;}nfO{ s'g} s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ s'g} s;"/ ug{ pS;fPdf

lghn] b'?T;fxg lbPsf] dflgg]5 .

-#_ b'?T;fxg lbg] JolQmnfO{ o; P]gdf 5'§} ;hfosf] Joj:yf ul/Psf]df ;f]xL

adf]lhd / gul/Psf]df b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

www.lawcommission.gov.np

13

-s_ b'?T;fxg lbP adf]lhd s;"/ ePsf] eP lgh :jo+n] s;"/ u/]

;/xsf] ;hfo,

-v_ b'?T;fxg lbP adf]lhd s;"/ eO{ g;s]sf]df ;f] s;"/sf nflu

tf]lsPsf] ;hfosf] cfwf ;hfo .

-$_ s'g} JolQmnfO{ Pp6f s;"/ ug{ b'?T;fxg lbPsf]df To:tf] JolQmn] To:tf]

b'?T;fxgsf] k|efj jf ;Defljt kl/0ffd :j?k s'g} csf]{ s;"/ u/]df b'?T;fxg lbg]

JolQmnfO{ To:tf] s;"/ klg lgh :jo+n] u/] ;/x ;hfo x'g]5 .

#^= dltof/ x'g gx'g] M -!_ s'g} JolQm s'g} s;"/sf] dltof/ x'g' x'Fb}g .

-@_ s'g} s;"/ ug]{ lgotn] To:tf] s;"/ jf cGo s;"/ ug{ ;xof]u k'¥ofpg] jf

s;"/ ul/;s]kl5 s;"/bf/nfO{ eufpg], n'sfpg] jf s;"/ ug{ jf u/fpg ;fwg

pknAw u/fpg] jf cGo s'g} lsl;dn] ;xof]u k'¥ofpg] JolQm dltof/ dflgg]5 .

-#_ dltof/nfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ cfk/flws if8\oGqdf ;+nUg eO{ s;"/ ug{], ;fwg jf 7fFp

pknJw u/fOlbg], h;sf] la?4 s;"/ ul/Psf] xf] To:tf]

JolQmnfO{ lghL /Iffsf] clwsf/af6 al~rt u/fpg] jf s;"/

ug{ cfb]z jf ;Nnfx lbg]nfO{ To:tf] s;"/ lghn] u/] ;/xsf]

;hfo,

-v_ v08 -s_ df n]lvPsf] afx]s cGo dltof/ eP s;"/ eP u/]sf]

sfddf lghsf] ;+nUgtfsf] dfqf cg';f/ To:tf] s;"/ u/] afkt

x'g] ;hfosf] a9Ldf cfwf;Dd ;hfo .

#& xbDofb nfu" x'g] M o; P]gdf s'g} s;"/sf ;DaGwdf Joj:yf ul/Psf] ph'/ug]{

xbDofb To:tf] s;"/sf] if8\oGq, pBf]u, b'?T;fxg jf dltof/sf] ;DaGwdf ;d]t nfu"

x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

14

kl/R5]b–$

s;"/sf] uDeL/tf a9fpg] tyf 36fpg] cj:yfx?

#*= s;"/sf] uDeL/tf a9fpg] cj:yf M o; P]gsf] k|of]hgsf nflu b]xfosf cj:yfx?

ljBdfg /x]df s;"/sf] uDeL/tf a9fPsf] dflgg] 5 M–

-s_ /fi6«klt jf ;/sf/ k|d'v jf ljb]zL /fHo k|d'vsf] la?4 s;"/ u/]sf],

-v_ /fi6«klt jf ;/sf/ k|d'v jf ljb]zL /fHo k|d'vsf] pkl:yltdf s;"/

u/]sf],

-u_ ljZjf;sf] b'?kof]u u/L s;"/ u/]sf],

-3_ s'g} ;fj{hlgs kbsf] nfe p7fO{ jf b'?kof]u u/L s;"/ u/]sf],

-ª_ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] cfk\mgf] kbLo st{Jo kfng ug{

nfu]sf]df afwf k'¥ofpg] jf lghnfO{ s'g} u}/sfg"gL sfd ug{ nufpg]

lgotn] s;"/ u/]sf],

-r_ s'g} ;/sf/L sfof{no, ;fj{hlgs sfof{no jf wfld{s :yndf s;"/

u/]sf],

-5_ kfFr jf kfFreGbf a9L JolQmx? ;d"xdf cfj4 eO{ s;"/ u/]sf],

-h_ ;fj{hlgs zflGt vnalnPsf], af9L, klx/f], e"sDk jf To:t} k|s[ltsf]

b}jL k|sf]k ePsf]] dxfdf/L k}mlnPsf], clgsfn k/]sf] jf To:t}

lsl;dsf] cGo s'g} ;Í6sf] nfe lnO{ s;"/ u/]sf],

-em_ xftxltof/ jf ljiffn' jf ljikmf]6s kbfy{ ;fydf lnO{ jf k|of]u u/L jf

ljB't k|jfx u/L jf ljB'tLo pks/0f k|of]u u/L s;"/ u/]sf] jf

xftxltof/ jf ljiffn' jf ljikmf]6s kbfy{ lnPsf] dflg;sf] d2taf6

s;"/ u/]sf],

-`_ Ps k6s s}b ;hfo kfPsf] s;"/bf/n] k'gM s;"/ u/]sf],

-6_ s'g} kfl/tf]lifs jf cfZjf;g jf nfesf] k|nf]eg kfpg s;"/ u/]sf],

-7_ cfk\mgf] ;+/If0f jf lgoGq0fdf /x]sf] JolQm jf lhDdfdf /x]sf] ;DklQsf]

la?4 s;"/ u/]sf],

www.lawcommission.gov.np

15

-8_ s;}nfO{ q'm/ oftgf, cdfgjLo jf ckdfghGo Jojxf/ u/L s;"/

u/]sf],

-9_ Ps} jf/bftdf PseGbf a9L s;"/ u/]sf],

-0f_ Ps} jf/bftdf PseGbf a9L JolQmsf la?4 s;"/ u/]sf],

-t_ s;}nfO{ ckx/0f u/L jf z/L/ aGws lnO{ s;"/ u/]sf],

-y_ y'gf, lx/f;t, s}b jf lgoGq0fdf /x]sf] JolQm la?4 s;"/ u/]sf],

-b_ s'g} JolQmsf] ;'/Iffsf] st{Jo ePsf JolQmn] cfk"mn] ;'/Iff ug'{ kg]{

JolQmsf] la?4 s;"/ u/]sf],

-w_ s'g} hft, hflt jf ;Dk|bfosf] cl:tTj g} ljgfz ug]{ hfltxTof -

h]gf];fO8_ sf] p2]Zon] s;"/ u/]sf],

-g_ s'g} hft, hflt, wfld{s jf ;fF:s[lts ;d'bfo la?4 3[0ff pTkGg ug]{

p2]Zon] s;"/ u/]sf],

-k_ dfgjtf lj?4sf] s;"/ u/]sf],

-km_ lgof]lht jf ;Ël7t ?kdf s;"/ u/]sf],

-a_ krxQ/ jif{dflysf] j[4fj:yf jf zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfn] ubf{

xf]; 7]ufgdf g/x]sf] jf ckfËtfsf] sf/0fn] cfkm\gf] arfp ug{ ;Sg]

l:yltdf gePsf] JolQm jf afnaflnsfsf] lj?4 s;"/ u/]sf],

-e_ ;jf/L ;fwg, ljdfg b'3{6gf jf k|fs[lts k|sf]k kbf{ p4f/ ug]{ sfddf

vl6Fbf s;"/ u/]sf],

-d_ Psk6s s'g} s;"/af6 kLl8t e};s]sf] JolQmsf la?4 ;f]xL s;"/bf/n]

csf]{ s;"/ u/]sf] .

#(= s;"/sf] uDeL/tf 36fpg] cj:yf M o; ;++lxtfsf] k|of]hgsf] nflu b]xfosf cj:yfx?

ljBdfg /x]df s;"/sf] uDeL/tf 36fPsf] dflgg]5 M–

-s_ s;"/bf/sf] pd]/ c7f/ jif{eGbf sd jf krxQ/ jif{eGbf dfly ePsf],

-v_ s;"/bf/sf] s;"/ ug]{ lgot gePsf],

www.lawcommission.gov.np

16

-u_ h'g JolQmsf] la?4 s;"/ ePsf] 5 To:tf]] JolQmn] s;"/bf/nfO{ s;"/

x'g'eGbf tTsfncl3 pQ]lht u/]sf] jf wDsL lbPsf],

-3_ s;"/bf/ jf lghsf] s'g} glhssf] gft]bf/sf la?4 ul/Psf] s'g} uDeL/

s;"/sf] k|ltsf/sf] ?kdf tTsfn} s;"/ ePsf],

-ª_ s;"/bf/n] :j]R5fn] s;"/ :jLsf/ u/]sf] jf To:tf]] s;"/ u/] afkt

kZrftfk u/]sf],

-r_ s;"/bf/n] ;DalGwt clwsf/L ;dIf cfTd;d{k0f u/]sf],

-5_ s;"/bf/n] cfk"mn] u/]sf] s;"/ :jLsf/ u/L kLl8tnfO{ Ifltk"lt{

lbO;s]sf] jf lbg d~h'/ u/]sf],

-h_ zf/Ll/s, dfgl;s tyf ckfËtfsf] sf/0fn] ubf{ s;"/bf/sf] Ifdtf x«f;

ePsf],

-em_ kLl8t kIf / ;dfhnfO{ x'g uPsf] xflg, gf]S;fgLsf] dfqf pNn]vgLo

gb]lvPsf],

-`_ cbfntdf ;fFrf] s'/f JoQm u/L Goflos k|s[ofdf ;xof]u k'¥ofPsf],

-6_ s;"/ :jLsf/ u/L eljiodf kmf}hbf/L s;"/ gug]{ k|ltj¢tf JoQm

u/]sf],

-7_ s;}sf] axsfp jf bafadf ck/fw u/]sf] .

kl/R5]b– %

;hfo / cGTfl/d Ifltk"lt{ ;DaGwL Joj:yf

$)= ;hfosf k|sf/ M -!_ o; P]gdf plNnlvt s;"/ u/] afkt x'g] ;hfo b]xfo adf]lhd

x'g] 5g\ M–

-s_ hGd s}b,

-v_ s}b,

-u_ hl/afgf,

-3_ s}b / hl/afgf,

-ª_ Ifltk"lt{,

www.lawcommission.gov.np

17

-r_ hl/afgf jf Ifltk"lt{ glt/] afktsf] s}b,

-5_ s}bsf] ;§f ;fd'bflos ;]jf .

-@_ sfg"gdf s'g} s;"/ afkt ;j{:jsf] ;hfo x'g] /x]5 eg] of] P]g k|f/De

ePkl5 To:tf] s;"/df ;hfo ubf{ ;j{:j x'g] u/L ;hfo ul/g] 5}g .

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Ps ?k}ofFFeGbf sd

hl/afgf / Ps lbgeGbf sd s}b x'g] u/L ;hfo ul/g] 5}g .

$!= hGd s}b x'g] M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s'g} s;"/

ug{] s;"/bf/nfO{ hGds}bsf] ;hfo ubf{ To:tf] s;"/bf/ hLljt /x];Dd s}b ug{'

kg{]5 M–

-s_ qm"/ oftgf lbO{ jf lgd{dtfk"j{s Hofg df/]sf],

-v_ jfo'ofg ckx/0f u/L jf jfo'ofg ljikmf]6 u/L Hofg df/]sf],

-u_ ckx/0f u/L jf z/L/aGws lnO{ Hofg df/]sf],

-3_ ;fj{hlgs ?kdf pkef]u x'g] k]o jf vfB kbfy{df ljif xfnL Hofg

df/]sf],

-ª_ s'g} hft, hflt jf ;Dk|bfosf] cl:tTj g} nf]k ug]{ hfltxTof -

h]gf];fO8_ u/]sf] jf ug]{ p2]Zon] s;"/ u/]sf] jf

-r_ hjh{:tL s/0fL u/L Hofg df/]sf] .

$@= hGDf s}bsf] u0fgf M bkmf $! df plNnlvt cj:yfdf afx]s hGd s}bsf] ;hfo u0fgf

ubf{ kRrL; jif{{ s}b ;hfo x'g] u/L u0fgf ug{' kg{]5 .

$#= PsLs[t s;"/ afkt 8]9L ;hfo x'g] M -!_ cbfntaf6 k}m;nf x'Fbfsf avt s'g}

JolQmn] Pp6} jf/bftdf PseGbf a9L s;"/ u/]sf] jf leGgleGg jf/bftdf leGgleGg

s;"/ 7x/ ePdf To:tf] JolQmn] PsLs[t s;"/ u/]sf] dflgg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] PsLs[t s;"/ ug{] s;"/bf/nfO{ ;hfo ubf{

clwstd ;hfo x'g] s;"/ afktsf] ;hfo / To:tf] ;hfosf] cfwf ;hfo yk u/L

8]9L ;hfo ug'{ kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np

18

$$= h3Go / k6s] s;"/bf/nfO{ yk ;hfo x'g] M -!_ s'g} s;"/df ;hfo kfPsf] JolQmn]

To:tf] ;hfo e'Qmfg u/]sf] jf dfkmL ePsf] kfFr jif{sf] cjlw k"/f gx'Fb} csf]{ h3Go

jf uDeL/ s;"/ u/]df lghnfO k6s] s;"/bf/ dflgg]5 .

-@_ k6s] s;"/bf/nfO{ lghn] kl5NNff] k6s u/]sf] s;"/df x'g] ;hfosf]

bf]Aa/;Dd ;hfo x'g]5 .

t/ bkmf $! adf]lhd hGd s}bsf] ;hfo kfPsf] s;"/bf/sf] xsdf of] bkmf

nfu" x'g] 5}g .

$%= afnaflnsfnfO{ x'g] ;hfo M -!_ sfg"g adf]lhd s;"/ 7xl/g] s'g} sfd ug]{ JolQmsf]

pd]/ To:tf] sfd ubf{sf avt bz jif{ k'u]sf] /x]g5 eg] lghnfO{ s'g} ;hfo x'g]

5}g .

-@_ bz jif{ jf bz jif{eGbf dfly / rf}w jif{eGbf sd pd]/ ePsf] JolQmnfO{

s}bsf] ;hfo ubf{ a9Ldf 5 dlxgf;Dd s}bsf] ;hfo ug{ jf s}b gu/L a9Ldf Ps

jif{;Dd ;'wf/ u[xdf /fVg ;lsg]5 .

-#_ rf}w jif{ jf rf}w jif{eGbf dfly / ;f]¥x jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmn]

s}bsf] ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ pd]/ k'u]sf] JolQmnfO{ sfg"g adf]lhd x'g]

;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .

-$_ ;f]x| jif{ jf ;f]x| jif{eGbf dfly / c7f/ jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmn]

s}bsf] ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ pd]/ k'u]sf] JolQmnfO{ sfg"g adf]lhd x'g]

;hfosf] b'O{ ltxfO{ ;hfo x'g]5 .

$^= hl/afgf afkt s}b ug{ ;lsg] M -!_ s'g} s;"/bf/n] lghnfO{ tf]lsPsf] hl/afgf ltg{

a'emfpg g;s]df lghnfO{ s}b ug{ ;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b lgwf{/0f ubf{ b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–

-s_ s}b / hl/afgf b'j} ;hfo x'g] s;"/df hl/afgf glt/]

afktsf] s}b lgwf{/0f ubf{{ bz jif{eGbf a9L gx'g] u/L

s}b ug'{ kg]{5 .

-v_ s}b jf hl/afgfdWo] s'g} jf b'j} ;hfo x'g ;Sg] s;"/df

hl/afgf dfqsf] ;hfo eO{ To:tf] hl/afgf glt/]

www.lawcommission.gov.np

19

afktsf] s}b lgwf{/0f ubf{ To:tf]] s;"/df x'g ;Sg]

s}bsf] pkNnf] xbsf] cfwfeGbf a9L gx'g] u/L s}b ug'{

kg]{5 .

-u_ hl/afgf dfq ;hfo x'g] s;"/df hl/afgfsf] ;hfo eO{

;f] glt/] afkt s}b ;hfo lgwf{/0f ubf{{ b'O{ jif{eGbf

a9L gx'g] u/L s}b ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg c7f/ jif{ pd]/

gk'u]sf] afnaflnsfsf] xsdf hl/afgf afkt s}b ubf{ b]xfo adf]lhd ug'{

kg]{5 M–

-s_ hl/afgf dfq x'g] jf s}b jf hl/afgfdWo] s'g} Ps

;hfo x'g] s;"/df hl/afgf glt/]sf]df s}b gu/L

hl/afgf ldgfx ug'{ kg]{5 .

-v_ s}b jf hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g] s;"/df hl/afgf dfq

;hfo ePsf]df To:tf] hl/afgf glt/] afkt s}b ;hfo

lgwf{/0f ug'{ kbf{ tLg dlxgfeGbf a9L gx'g] u/L s}b ug'{

kg]{5 .

-u_ rf}w jif{ pd]/ k'u]sf] t/ c7f/ jif{eGbf sd pd]/

ePsf] JolQmnfO{ pkbkmf -@_ adf]lhd s}b lgwf{/0f ubf{{

c7f/ jif{ pd]/ k'u]sf] JolQmnfO{ ug'{' kg]{ s}b ;hfosf]

cfwfeGbf a9L gx'g] u/L s}b ug'{ kg]{5 .

$&= ;hfo 5'6 lbg ;lsg] M -!_ s'g} s;"/bf/n] cfk"mn] u/]sf] s;"/ :jLsf/ u/L To:tf]

s;"/sf ;DaGwdf k|df0f h'6fpg, cGo cleo'Qm jf To;sf] lu/f]x jf dltof/nfO{

kqmfp ug{ jf cg';GWffg jf cleof]hg kIf jf cbfntnfO{ ;3fp k'¥ofPsf]df sfg"g

adf]lhd x'g] ;hfosf] a9Ldf krf; k|ltzt;Dd ;hfo 5'6 lbg ;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s;"/bf/n]

;hfodf 5'6 kfpg ;Sg] 5}g M–

-s_ pkbkmf -!_ cGtu{t Ps k6s ;hfo 5'6 kfO;s]sf],

www.lawcommission.gov.np

20

-v_ s}b ;hfo x'g] s;"/df bf]ifL 7x/ eO{ s}b e'Qmfg u/]sf] cjlw

tLg jif{ k"/f gu/]sf],

-u_ h'g s;"/df ;hfo 5'6 dfu ul/Psf] xf] ;f]xL k|s[ltsf] s;"/df

Ps k6s ;hfo kfO;s]sf] .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfodf 5'6 lbFbf cleo'Qmn] cg';Gwfg jf k'k{Ifsf]

s'g cj:yfdf s;"/ :jLsf/ u/]sf] xf] / s:tf] kl/l:yltdf To:tf] s;"/ :jLsf/ u/]sf]

xf] To:tf] s'/fnfO{ ;d]t ljrf/ ug'{ kg]{5 .

$*= cGtl/d Ifltk"lt{sf] nflu cfb]z lbg ;Sg] M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f

n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/ ePsf] sf/0faf6 To:tf] s;"/af6 kLl8t JolQm jf

lghdf cfl>t JolQmnfO{ tTsfn pkrf/ u/fpg' kg{{] ePdf jf Ifltk"lt{ jf s'g}

k|sf/sf] /fxt /sd lbg' k/]df To:tf] JolQmnfO{ cf}ifwf]krf/ u/fpg jf cGtl/d ?kdf

Ifltk"lt{ jf /fxt /sd ltg{ cbfntn] To:tf] s;"/sf] cleof]u nfu]sf] JolQmnfO{

cfb]z lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z ePsf]df To:tf] cleof]u nfu]sf] JolQmn]

To:tf] Ifltk"lt{ jf /sd kLl8t jf lghdf cfl>t JolQmnfO{ t'?Gt pknAw u/fpg'

kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z adf]lhd Ifltk"lt{ jf /sd pkbkmf -@_

adf]lhd pknAw u/fpg g;s]df kLl8t jf lghsf cfl>t JolQmnfO{ kmf}hbf/L

s;"/df ;hfo lgwf{/0f / sfof{Gjog ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf]

kLl8t /fxt sf]ifaf6 Ifltk"lt{ jf /fxt /sd pknAw u/fpg cbfntn] cfb]z lbg]5 /

To;/L pknAw u/fOPsf] /sd To:tf] cleof]u nfu]sf] JolQmaf6 c;'n pk/ u/L

To:tf] sf]ifdf zf]wegf{ ug'{ kg{]5 .

-$_ o; bkmf adf]lhd Ifltk"lt{ jf /fxt /sd lt/]sf] JolQmn] cbfntaf6

k}m;nf x'Fbf cleof]uaf6 ;kmfO{ kfPdf To:tf] Ifltk"lt{ jf /fxt /sd kfpg] JolQmn]

To:tf] /sd To;/L ;kmfO kfPsf]] k}FtL; lbgleq lghnfO{ jf pkbkmf -#_ adf]lhdsf]

kLl8t /fxt sf]ifdf lkmtf{ ug'{ kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np

21

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cjlwleq To:tf] JolQmn] To:tf] /sd lkmtf{

gu/]df cbfntn] To;/L ;kmfO kfPsf]] ;f7L lbgleq To:tf] JolQmsf] h'g;'s}

hfoh]yfaf6 To:tf] /sd e/fO{ lbg' kg{]5 .

efu –@

kmf}hbf/L s;"/x?

kl/R5]b – !

/fHo lj?4sf s;"/

$(= ;fj{ef}d;Qf, cv08tf jf /fli6«o Pstf pk/ vnn ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf]

:jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf jf /fli6«o Pstfdf vnn kfg]{

lgotn] dflg;, xftxltof/ / v/vhfgf hDdf ug{, xftxltof/ ;lxt ;}lgs jf

cw{;}lgs ;Ë7g lgdf{0f ug{ jf To:tf] sfo{ ug]{ pBf]u ug{' x'Fb}g .

-@_ s;}n] g]kfnsf] :jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf

jf /fli6«o Pstfdf vnn kfg{ ;Sg] u/L s'g} ljb]zL /fHo, ;/sf/ jf ;Ël7t zlQm;Fu

ldnL s'g} k|sf/sf] if8\oGq ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-#_ s;}n] pkbkmf -!_ jf -@_ cGtu{tsf] s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg' x'Fb}g .

-$_ s;}n] g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf, /fli6«otf jf

/fli6«o Pstf, g]kfnsf] :jfwLgtf, :jfledfg jf ;ª\3Lo OsfO{larsf] ;';DaGw vnn

kg{ ;Sg] u/L juL{o, hftLo, wfld{s, If]qLo, ;fDk|bfoLs / o:t} c? s'g} cfwf/df

3[0ff, å]if jf cjx]ngf pTkGg x'g] s'g} sfd sf/afxL ug{ jf u/fpg jf To:tf] ug]{

pBf]u ug{ jf b'?T;fxg lbg jf To:tf] sfd ug]{ if8oGq ug{ jf ljleGg hft, hflt

jf ;Dk|bfolarsf] ;''';DaGw vnn ug{' jf u/fpg' x'Fb}g .

-%_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo

x'g]5 M–

-s_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ eP hGds}b,

-v_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ eP bz jif{;Dd s}b / Ps nfv

?k}ofF;Dd hl/afgf,

www.lawcommission.gov.np

22

-u_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf;

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .

%)= /fhb|f]x M -!_ g]kfn ;/sf/ jf ;+j}wflgs ;+/rgfnfO{ kN6fpg] lgotn] s;}n] ;}lgs,

cw{;}lgs jf cfk/flws ansf] k|bz{g jf k|of]u u/L s'g} cJoj:yf pTkGg ug{ jf

xftxltof/ ;lxt ;}lgs jf cw{;}lgs ;Ë7g lgdf{0f ug{ jf To:tf] if8\oGq jf pBf]u

ug{ jf u/fpg jf b'?T;fxg lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kRrL; jif{;Dd s}b x'g]5 .

-#_ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf] sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf s;}n] n]v]/,

jrgn], cfsf/ jf lrXgåf/f jf c? s'g} lsl;daf6 lg/fwf/ jf ck|dfl0ft s'/f b]vfO{

g]kfn ;/sf/k|lt 3[0ff, å]if jf cjx]ngf ug{ jf u/fpg jf To:tf] pBf]u ug{ u/fpg

x'Fb}g .

t/ o; pkbkmfdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] g]kfn ;/sf/sf] :j:y / dof{lbt

cfnf]rgf u/]sf]nfO{ s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

%!= /fi6«lxt k|lts"n sfd ug{ gx'g] M -!_ s;}n] /fi6«lxt k|lts"n x'g] s'g} sfd ug{' jf

u/fpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/] jf u/fPdf

/fi6«lxt k|lts"n sfd u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ g]kfnsf] :jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs

cv08tf, /fli6«otf, :jfwLgtf, :jfledfg jf g]kfnsf]

cGt//fli6«o 5lj pk/ ckdfg x'g], xf]Rofpg] jf 3[0ff jf å}if

km}nfpg],

-v_ g]kfnsf] cGt//fli6«o ;Ldf cltqmd0f ug]{ jf l5d]sL d'n's;Fu

;xdlt ePsf] cj:yfdf afx]s ;Ldf:tDe x6fpg] jf

;Ldf:tDe /flvPsf] 7fpF kl/jt{g ug]{ jf g]kfnsf] ef}uf]lns jf

www.lawcommission.gov.np

23

k|fb]lzs cv08tf pk/ k|lts"n x'g] u/L ;Ldf:tDe kl/jt{g

ug]{ .

-#_ g]kfnsf] k|ltlglwTj u/L g]kfndf jf ljb]zL d'n'sdf s'g} v]nf8L jf

v]nf8Lx?;Fu k|lt:kwf{ ug{ s'g} v]n v]Ng] g]kfnL v]nf8L jf v]nf8Lx?sf] ;d"xn]

To:tf] v]nsf] k|lt:kwf{af6 cfpg] :jfefljs kl/0ffdnfO{ k|lts"n x'g] u/L ldnf]dtf]df

jf s;}sf] k|nf]egdf jf s'g} afhL lhtfpg] jf x/fpg] u/L To:tf] v]n v]Ng jf

v]nfpg xF'b}g / To;/L s'g} v]n v]lnPsf] /x]5 eg] /fli6«o lxt lj?4sf] s;"/ ePsf]

dflgg]5 .

-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfosf] ;hfo x'g]5

M–

-s_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf;

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,

-v_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ eP tLg jif{;Dd s}b / tL;

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .

-%_ s;}n] pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ubf{ s'g} /sd n]gb]g u/]sf]

ePdf pkbkmf -$_ adf]lhdsf] ;hfosf cltl/Qm n]gb]g u/]sf] /sd ;d]t hkmt

x'g]5 .

-^_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ cfb]z jf lgb]{zg lbg], To:tf] s;"/ ug{

b'?T;fxg lbg] jf pS;fpg], To:tf] s;"/ ug{ d2t ug]{ JolQmnfO{ d'Vo s;"/bf/ ;/x

;hfo x'g]5 .

-&_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQm jf

g]kfnnfO{ k|ltlglwTj ug]{ JolQmn] ljb]zdf uPsf avt u/]sf] /x]5 eg] lghnfO{ tLg

jif{;Dd yk s}b x'g]5 .

%@= hfltxTof ug{ gx'g] M -!_ s;}n] klg hfltxTof -h]gf];fO8_ sf] s;"/ ug{' jf u/fpg'

x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

24

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s'g} hft, hflt, ;Dk|bfo jf wld{s

;d"xsf] cl:tTj k"0f{ jf cf+lzs ?kdf ljgfz ug]{ lgotn] b]xfosf] s'g} sfd u/]df jf

To;sf] pBf]u jf if8oGq u/]df hfltxTofsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ Ps} k6s jf k6sk6s u/L To:tf] ;d"xsf ;b:ox?sf]

of]hgfa4 ?kdf cfdxTof u/]df,

-v_ Ps} k6s jf k6sk6s u/L of]hgfa4 ?kdf To:tf] ;d"xsf

;b:ox?sf] zf/Ll/s cËeË u/]df jf lghx?nfO{ zf/Ll/s jf

dfgl;s czQm agfPdf,

-u_ To:tf] ;d"xsf ;b:ox?sf] k"0f{ jf cf+lzs ?kdf ef}lts ljgfz

x'g] cfFsng u/L To:tf ;b:ox?n] k|of]u ug]{ kfgL, vfBfGg,

OGwg, cf}iflw h:tf cTofjZos j:t'sf] cfk"lt{ jf cfjfudgdf

cj/f]w u/L To:tf ;d"xsf ;b:osf] hLjg ofkgsf zt{x?nfO{

lgof]lht ?kdf si6k|b agfPdf,

-3_ :j}R5fn] ckgfPsf] kl/jf/ lgof]hgsf ;fwg k|of]u u/]sf]df

afx]s To:tf ;d"xleq lzz'x?sf] hGd /f]Sg] lgotn] To:tf

;d"xsf ;b:ox?nfO{ ha/h:tL ue{ lg/f]ws pkfo ckgfpg

afWo kfl/Pdf,

-ª_ To:tf ;d"xaf6 hlGdPsf afnaflnsfnfO{ ha/h:tL csf]{

;d"xdf x:tfGt/0f u/]df .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ v08 -s_ adf]lhdsf] s;"/ eP hGds}b,

-v_ v08 -v_ adf]lhdsf] s;"/ eP o; P]g adf]lhd zf/Ll/s

cËeË jf s'6lk6 afkt x'g] ;hfodf yk kfFr jif{;Dd s}b /

krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,

-u_ v08 -u_, -3_ jf -ª_ adf]lhdsf] s;"/ eP bz jif{;Dd s}b .

www.lawcommission.gov.np

25

-$_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ s'g} JolQm jf s'g} ;Ël7t jf c;Ël7t ;d"xsf]

cfb]z jf lgb]{zgaf6 ePsf] /x]5 eg] To:tf] lgb]{zg lbg] JolQm jf To:tf] ;d"xsf]

lhDd]jf/ JolQm jf JolQmx?nfO{ d'Vo s;"/bf/ ;/x ;hfo x'g]5 .

-%_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ;fd'lxs ?kdf jf ljleGg JolQmx?sf]

;+nUgtfdf ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/df ;+nUg k|To]s JolQm ;dfg ?kdf s;"/bf/

dflgg]5 .

-^_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ug]{ s'g} JolQmn] ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] eP

lghn] cfkm"eGbf dflysf] clwsf/Lsf] cfb]z kfngf ug]{ jf sfg"g / Joj:yf sfod

ug]{ jf sfg"g sfof{Gjog ug]{ l;nl;nfdf To:tf] s;"/ ePsf] bfaL lng ;Sg] 5}g /

lghn] To:tf] bfaL lnPsf] cfwf/df ;hfoaf6 5'6 jf pGd'lQm kfpg] 5}g .

%#= g]kfn lj?å o'4 ug{ jf g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /fHosf ;]gfnfO{ ;xfotf ug{ gx'g] M -

!_ s;}n] g]kfn la?4 xftxltof/ p7fO{ o'4 ug{ jf o'4 ug{] 3f]if0ff ug{, o'4 ug]{

pBf]u ug{ jf wDsL lbg jf g]kfn la?4 o'4 ug]{ lgotn] xftxltof/, v/vhfgf hDdf

ug{ jf ;}lgs jf cw{;}lgs ;Ë7g lgdf{0f ug'{ x'Fb}g .

-@_ s;}n] o'4 l:yltsf] 3f]if0ff ePsf] jf gePsf] h'g;'s} cj:yfdf klg

g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /x]sf s'g} ljb]zL ;]gfnfO{ s'g} lsl;dsf] ;fdl/s jf ;}lgs

;"rgf lbg jf cGo s'g} lsl;daf6 ;xfotf ug{ jf To;sf] pBf]u ug{ x'Fb}g .

-#_ g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /x]sf] /fHo, To:tf] /fHosf gful/s jf ;Ël7t

;+:yf;Fu ;DaGw /fVg, sf/f]af/ ug{ jf To:tf] /fHosf j:t' jf ;]jf k}7f/L jf k|fKt

ug{ g;Sg] u/L g]kfn ;/sf/af6 3f]if0ff ePsf]df s;}n] To:tf] /fHo, gful/s jf

;+:yf;Fu To:tf] ;DaGw /fVg, sf/f]af/ ug{ jf To:tf j:t' jf ;]jf k}7f/L jf k|fKt ug{

x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ hGd s}b /

pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kRrL; jif{;Dd s}b / Ps

nfv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

26

%$= ldq /fi6« la?4 o'4 jf ljb|f]x ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] e"dL k|of]u u/L g]kfn;Fu

bf}To ;DaGw ePsf] ldq /fi6« la?4 xftxltof/ p7fO{ o'4 ug{, To;sf] wDsL lbg jf

o'4 ug]{ pBf]u ug{ jf lab|f]x ug{ jf ;f]sf] pBf]u ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b

/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

%%= ;}lgs jf k|x/LnfO{ e8sfpg gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L jf ;z:q

k|x/L an, g]kfndf axfn /x]sf ;}lgs, k|x/L jf ;z:q k|x/L hjfg jf clws[tnfO{

g]kfnL ;]gf jf g]kfn k|x/L jf ;z:q k|x/L an, g]kfn 5f8L efUg jf e8\sfpg jf

cg'zf;g eË ug{ b'?T;fxg lbg jf st{Joaf6 ljrlnt u/fpg] pBf]u ug{ jf To;/L

;]gf jf k|x/L jf anaf6 efu]sf] JolQm xf] eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug]{ sf/0f eO{

To:tf] JolQmnfO{ cf>o lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

%^= hf;";L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, ;'/Iff jf ef}uf]lns jf k|fb]lzs

cv08tfdf vnn kfg{] jf g]kfnsf] lxtdf s'g} k|lts"n c;/ kfg]{ lgotn] jf To:tf]

x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL jf s'g} ljb]zL /fHo jf cGt//fli6«o ;+3, ;+:yfsf] k|nf]egdf

k/L s;}nfO{ g]kfnsf] ;}lgs l:ylt, ;fdl/s Joj:yf jf cfGtl/s ;'/Iffsf] ljifo jf

g]kfn ;/sf/n] /fhgLlts, cfly{s jf s"6gLlts b[li6sf]0fn] uf]Ko /fVg kg]{ ljifo jf

uf]Ko lnvt jf sfg"g adf]lhd uf]Ko /x]sf] jf /fVg' kg]{ ljifosf] ;"rgf lbg jf

To;sf] if8\oGq jf pBf]u ug{ jf b'?T;fxg lbg jf To:tf] ;"rgf lbg] lgotn] cGo

s'g} sfd ug{ x'Fb}g / u/]df hf;";L u/]sf] dflgg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf;";L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]

;hfo x'g]5 M–

-s_ g]kfnsf] ;}lgs l:ylt, ;fdl/s Joj:yf jf cfGtl/s ;'/Iffsf]

ljifosf ;DaGwdf hf;";L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kRrL;

jif{;Dd s}b,

www.lawcommission.gov.np

27

-v_ g]kfn ;/sf/n] /fhgLlts, cfly{s jf s"6gLlts b[li6sf]0fn]

uf]Ko /fVg' kg]{ ljifo jf cGo s'g} uf]Ko lnvtsf ;DaGwdf

hf;";L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFrb]lv bz jif{;Dd s}b,

-u_ v08 -s_ / -v_ afx]s cGo s'/fsf] hf;";L ug]{ jf u/fpg]

JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFF hl/afgf,

-3_ s;}n] hf;";L ug{ nfu]sf] yfxf kfP/ klg g]kfn ;/sf/nfO{

To:tf] s'/fsf] hgfp glbg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b / Ps

nfv ?k}ofFF hl/afgf .

%&= /fi6«klt pk/ cfqmd0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«kltsf] Hofg lng jf Hofg

lng] pBf]u ug{ xF'b}g .

-@_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«kltnfO{ s'g} lsl;dn] ckx/0f ug'{ jf u/fpg' jf

lghsf] z/L/ aGws lng jf lng nufpg' xF'b}g .

-#_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«klt pk/ s'g} lsl;dn] cfqmd0f ug{' jf u/fpg' xF'b}g .

-$_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JoltmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ eP hGds}b,

-v_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s;"/ eP bz jif{b]lv kGw| jif{;Dd s}b,

-u_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr jif{b]lv bz jif{;Dd

s}b .

%*= /fi6«klt jf ;+;bnfO{ wDsL lbg gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«klt jf ;+;bnfO{

;+ljwfg tyf sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{ sfo{ ;Dkfbg ug{af6 /f]s nufpg jf al~rt

ug{ jf s'g} vf; tl/sfaf6 sfo{ ;Dkfbg ug{ jfWo u/fpg s'g} lsl;dsf] an k|of]u

u/L jf gu/L s'g} lsl;dsf] wDsL lbg, 8/ jf qf; b]vfpg jf cGo s'g} lsl;dn]

bafj lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b

jf ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

28

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;+;bÆ eGgfn] g]kfnsf] ;+ljwfg adf]lhdsf]

;ª\3Lo ;+;b / k|b]z ;ef ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] Joj:yflksf–;+;bnfO{ ;d]t

hgfpF5 .

%(= xbDofb M -!_ bkmf $(, %), %!, %@, %# / %& cGtu{tsf s;"/df hlxn] ;'s} klg

ph'/ nfUg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt bkmf afx]s o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo bkmf

cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] yfxf kfPsf]] ldltn] b'O{ jif{ gf3]kl5 ph'/

nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@

;fj{hlgs zflGt lj?4sf] s;"/

^)= u}/sfg"gL e]nf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] u}/sfg"gL e]nf ug{ x'Fb}g .

-@_ b]xfosf] s'g} sfd ug]{ p2]Zon] ePsf] kfFr hgf jf kfFr hgfeGbf a9L

JolQmx?sf] e]nfnfO{ u}/sfg"gL e]nf dflgg] 5 M–

-s_ ansf] k|of]u jf k|bz{g u/L jf hf]lvdL xftxltof/ k|bz{g u/L,

-!_ /fi6«;]jsnfO{ sfg"gn] tf]s]sf] sfd ug{ jf st{Jo

kfngf ug{ glbg],

-@_ s;}sf] ;DklQ lng] jf sAhf ug]{,

-#_ s;}nfO{ af6f], kfgL, ;fj{hlgs oftfoft jf

;~rf/ jf cGo o:t} s'g} s'/f pkef]u ug]{ xsaf6

al~rt ug]{,

-$_ s'g} JolQmnfO{ sfg"gn] ug{ gx'g] sfd ug{ nufpg]

jf sfg"gn] ug{ kfpg] sfd ug{ glbg] .

-v_ s'g} sfg"g jf sfg"gL sf/afxLsf] sfof{Gjogdf afwf cj/f]w

v8f ug]{,

-u_ s}bsf] ;hfo x'g] s'g} s;"/ ug]{ .

www.lawcommission.gov.np

29

-#_ u}/sfg"gL e]nf xf] eGg] s'/f yfxf kfpF+bf kfpF+b} s'g} JolQm To:tf] e]nfdf

;xefuL ePdf lghnfO{ xftxltof/ glnO{ ;xefuL ePsf] eP 5 dlxgf;Dd s}b /

kfFr xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf / xftxltof/ lnP/ ;xefuL ePsf] eP Ps jif{;Dd

s}b jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-$_ s;}n] cfk"m ;xefuL geO{ s;}nfO{ Hofnf lbO{ jf c? s'g} lsl;dn]

k|nf]eg jf bjfjdf kf/L s'g} u}/sfg"gL e]nfdf ;xefuL u/fPdf lgh :jo+ To:tf]

u}/sfg"gL e]nfdf ;xefuL ePsf] dfgL pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .

^!= u}/sfg"gL e]nf /f]Sg] jf eË ug]{ cfb]z pNnª\3g ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt

clwsf/Ln] s'g} u}/sfg"gL e]nfnfO{ /f]Sg jf eË ug{ cfb]z lbPsf]df s;}n] To:Tff]

e]nfdf /lx/xg jf ;xefuL x'g x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u}/sfg"gL e]nfdf /xL /xg], ;xefuL x'g] jf ;xefuL

x'g cfpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo

x'g]5 .

^@= k|To]s ;b:on] s;"/ u/]sf] dflgg] M u}/sfg"gL e]nfsf] s'g} ;b:on] To:tf] e]nfsf]

p2]Zo k|fKt ug{sf] nflu s'g} s;"/ u/]df To:tf] s;"/ x'Fbfsf] avt To:tf] s;"/ ug{

hfgLhfgL ;xof]u k'¥ofpg] ;f] e]nfsf k|To]s ;b:on] To:tf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .

^#= x"nbËf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] x"nbËf ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ s'g} u}/sfg"gL e]nfn] jf To:tf] e]nfsf] ;xefuLn] To:tf] e]nfsf] p2]Zo

k|fKt ug{] l;nl;nfdf an k|of]u u/]df jf ;fj{hlgs jf lghL ;DklQ tf]8kmf]8 jf

xflg, gf]S;fgL u/]df To:tf]] e]nfsf] k|To]s ;xefuLn] x"nbËf u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ k|To]s JolQmnfO{ hf]lvdL xftxltof/

lnO{ u/]sf] eP b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf / hf]lvdL

xftlxtof/ glnO{ u/]sf] eP Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

^$= x"nbËf ug{ b'?T;fxg lbg g'x'g] M -!_ s;}n] x"nbËf u/fpg] lgotn] jf x"nbËf x'g

;S5 eGg] hfgLhfgL s'g} JolQmnfO{ x"nbËf ug{ b'?T;fxg lbg xF'b}g .

www.lawcommission.gov.np

30

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd b'?T;fxg lbg] JolQmnfO{ x"nbËf eO;s]sf]df Ps

jif{;Dd / x"nbËf eO;s]sf] /x]g5 eg] 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofFFF;Dd

hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

^%= ;fj{hlgs zflGt vnn kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] n]v]/, jrgn] jf cfsf/ jf lrXgåf/f

jf c? s'g} lsl;daf6 wd{, j0f{, hft, hflt, ;Dk|bfo jf efiffsf] cfwf/df g]kfnsf

ljleGg ju{, If]q jf ;d'bfosf JolQmx?sf larsf] ;';DaGWfdf vnn kfg]{ sfd ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /

bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ s'g} b]j:yn jf k"hf jf k|fy{gf ug]{ 7fpF jf

wfld{s, ;fF:s[lts rf8 jf ;df/f]x eO/x]sf] 7fpFdf u/]sf] eP pkbkmf -@_ adf]lhdsf]

;hfodf yk Ps jif{;Dd s}b x'g]5 .

^^= /fi6«;]jsnfO{ afwf lj/f]w ug{ gx'g] M -!_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] st{Jo kfng ug]{

l;nl;nfdf u}/ sfg"gL e]nf /f]Sg], eË ug]{ jf x"nbËf /f]Sg] s'g} sfd ubf{ s;}n] afwf

lj/f]w k'¥ofpg jf k'¥ofpg] pBf]u ug'{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

^&= ;fj{hlgs :yfgdf cfjfudgdf afwf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ;8s, af6f]

3f6f], /Hh'dfu{, s]j'nsf/ dfu{, ljdfg:yn, /]Nj] jf hnkl/jxg dfu{ jf x'nfs / s'g}

;fj{hlgs ;]jfsf] ;~rfngdf s'g} lsl;dsf] 8/, qf;, eo b]vfO{ aGb ug{ jf s'g}

lsl;daf6 ;fj{hlgs ;8s, af6f]3f6f], /Hh'dfu{, s]j'nsf/ dfu{, ljdfg:yn, /]Nj] jf

hnkl/jxg dfu{ cj?4 u/L k}bn ofqL, ;jf/L ;fwg jf kz'sf] cfjfudgnfO{ afwf

k'¥ofpg jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zn] afx]s ;fj{hlgs

7fpFdf s;}nfO{ k|j]z ug{ s'g} lsl;dn] afwf, cj/f]w ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

31

^*= ;fj{hlgs ;]jf cj?4 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ljB't jf b"/;~rf/ jf To:t}

k|s[ltsf cGo ;fj{hlgs ;]jf jf sfg"g adf]lhdsf] ;fj{hlgs ;]jf ;~rfngdf s'g}

lsl;dsf] 8/, qf;, b]vfO{ aGb ug{ jf s'g} lsl;dn] cj?4 ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

^(= sk\mo"{ pNnª\3g ug{ gx'g] M -!_ u}/sfg"gL e]nf jf x"nbËf jf zflGt eË x'g] cGo s'g}

sfdnfO{ /f]Sg sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] lbPsf] sk\mo"{ cfb]znfO{ s;}n]

hfgLhfgL pNnª\3g ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ ad]flhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&)= e'm¶f ckmafx k}mnfpg gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs zflGt eË ug]{, x"nbËf ug]{ jf

g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf jf ljleGg hft, hflt jf

;Dk|bfolarsf] ;'dw'/ ;DaGwnfO{ vnn kfg]{ lgotn] s;}nfO{ pS;fpg] u/L geP

gu/]sf] ckmafx k}mnfpg, k|rf/ k|;f/ ug{ jf gf/f h'n'z ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /

bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&!= zflGt eË ug{ 3/, hUuf jf ;jf/L ;fwg lbg gx'g] M -!_ s'g} JolQmn] ;fj{hlgs

zflGt eË ug{ jf x"nbËf ug{ nfu]sf] s'/f yfxf kfpFbf kfpFb} jf yfxf kfpg' kg]{

dgfl;a sf/0f x'Fbf xF'b} To:tf] JolQmnfO{ s;}n] klg cfk\mgf] 3/, hUuf, ;jf/L ;fwg

jf xftxltof/ pknJw u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&@= ;+j]bgzLn ;fj{hlgs If]qdf dzfn h'n'z ug{ gx'g] M -!_ g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf,

ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf, ;'/Iff, ;fj{hlgs zflGt jf lzi6frf/sf] sf/0fn]

clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zaf6 ;+j]bgzLn ;fj{hlgs If]q egL tf]lsPsf]] s'g}

7fpFdf s;}n] ;fj{hlgs zflGt eË ug{] lgotn] dzfn h'n'z, cfuf]hGo jf

k|HjngzLn j:t' lnO{ h'n'z, ;ef ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

32

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&#= cfjZos j:t' tf]8kmf]8 jf xflg, gf]S;fgL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] o; kl/R5]b

cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/L sfg"g adf]lhd cfjZos j:t' dflgg] s'g} j:t' jf

;fj{hlgs jf lghL ;DklQ xflg, gf]S;fgL tf]8kmf]8 jf cfuhgL ug{ jf u/fpg jf

c? s;}nfO{ k|of]u u/L jf cfkm}Fn] To:tf] j:t' jf ;DklQ ljufg{, rf]/L ug{ jf rf]/L

u/L k|fKt u/]sf] a:t' jf ;DklQ hfgLhfgL lsGg] jf a]Rg] sfo{ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ o; kl/R5]b adf]lhdsf]

s;"/df x'g] ;hfodf yk Ps jif{ s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo

x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 To:tf] j:t' jf ;DklQsf] xflg, gf]S;fgL

eO;s]sf] /x]5 eg] To;sf] ljuf] adf]lhdsf] Ifltk"lt{ ;d]t lghaf6 e/fpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQm olsg ePsf]df ;f]xL JolQm /

To:tf] JolQm olsg gePsf]df To:tf] sfd ug{ pS;fpg] jf cfb]z lbg] JolQmn] s;"/

u/]sf] dflgg]5 .

&$= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] tLg dlxgf

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –#

;fj{hlgs clwsf/Lsf] clVtof/Lsf] cj1f ;DaGwL s;"/

&%= ;dfXjfg, Otnfogfdf OToflbsf] tfd]nLdf afwf k'¥ofpg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd

hf/L ePsf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf jf cfb]z tfd]n ubf{ jf

vfgtnf;L, a/fdb jf gfk gS;f jf ;h{ldg ubf{ jf jf/]G6 adf]lhd s;}nfO{ kqmfp

ubf{ s;}n] klg afwf la/f]w ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ /fi6«;]jsn] u/]sf] eP lghnfO{ tLg

dlxgf;Dd yk s}b ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

33

&^= ;dfXjfg, Otnfogfdf, ;"rgf jf cfb]z ga'emL kmsf{pg gx'g] M -!_ s'g} JolQmnfO{

lghsf gfddf sfg"g adf]lhd hf/L ePsf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"Rfgf

jf cfb]z a'emfpg NofPsf]df lghn] To:tf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf

jf cfb]z ablgotk"j{s ga'emL kmsf{pg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&&= ;dfXjfg, Otnfogfdf, ;"rgf jf cfb]z tfd]n x'g glbO{ 5nL lx8\g gx'g] M -!_

clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] hf/L u/]sf]] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"Rfgf jf

cfb]z a'emg' kg]{ JolQmn] To:tf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf jf cfb]z

tfd]n x'g glbgsf] nflu ab\lgotk"j{s 5nL lx8\g x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&*= ;dfXjfg, Otnfogfdf OToflb RofTg jf pKsfpg gx'g] M -!_ s;}n] sfg"g adf]lhd

6fF;]sf] ;dfXjfg, Otnfofgfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf jf cfb]z To;sf] k|of]hg afFsL

5Fb} ablgotk"j{s RofTg jf pKsfpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf

kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&(= em'¶f] tl/sfn] Dofb tfd]n ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd Dofb tfd]n ug]{ jf u/fpg'

kg]{ st{Jo ePsf] JolQmn] e'm§f] tl/sfn] Dofb tfd]n ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*)= lnvt k]z ug{ OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd s'g} c8\8f, cbfnt jf

/fi6«;]js ;dIf s'g} lnvt k]z ug'{ kg]{ jf k7fpg' kg]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn]

To:tf] lnvt k]z ug{ jf k7fpg OGsf/ ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

34

*!= zky lnPsf] JolQmn] e'm¶f s'/f JoQm ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf

;fFrf] s'/f JoQm ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] jf zky lnPsf] JolQmn] jf sfg"g adf]lhd

zky lnO{ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] To:tf] x}l;otdf e'm¶f s'/f JoQm ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*@= zky ug{ OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf ;fFrf] s'/f JoQm ug{

pkl:yt ePsf] JolQmn] To:tf] s'/f JoQm ug]{ k|of]hgsf] nflu zky lng cfb]z

lbPsf]df To:tf] zky lng OGsf/ ug{' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*#= hjfkm lbg OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf s'g} ljifodf ;fFrf]]

s'/f JoQm ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] To:tf] ljifodf To:tf] clwsf/Ln] ;f]w]sf]

k|Zgsf] hjfkm lbg OGsf/ ug{ x'Fb}g .

t/ s;}nfO{ klg cfk\mgf] lj?4 aofg lbg s/ nfUg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*$= e'm¶f hfgsf/L lbg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} /fi6«;]jsnfO{ lghn] sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{

sfd ug{af6 /f]s nufpg jf ug{ gkg]{ jf ug{ gx'g] sfd ug{ nufpg] lgotn]

s;}nfO{ e'm¶f hfgsf/L lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*%= afwf lj/f]w ug{ gx'g] M -!_ cfk\mgf] kbLo st{Josf] kfngf ug{ nfu]sf] s'g}

/fi6«;]jsnfO{ s;}n] hf]/ h'n'd jf x"n x'Hht u/L jf cGo s'g} lsl;dn] afwf lj/f]w

u/L st{Jo kfng ug{ ca/f]w k'¥ofpg' x'Fb}g .

-@_ s;}n] sfg"g adf]lhd x'g nfu]sf] s'g} ;DklQsf] hfohft, tfobftL,

/f]Ssf, lnnfd jf laqmLsf] k|lqmofdf hfgLhfgL afwf lj/f]w ug{' x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

35

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd

s}b jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*^= /fi6«;]jsnfO{ d2t lbg OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo st{Jo

kfng ubf{ To:tf] sfddf d2t lbg' kg]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] To; adf]lhd

d2t lbg O{Gsf/ ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*&= cfb]zsf] cj1f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] sfg"g adf]lhdsf]

cfb]z cg';f/ sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{ sfd gu/L jf ug{ gx'g] sfd u/L To:tf]

cfb]zsf] cj1f ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

**= xbDofb M o; kl/R5]bsf] bkmf &*, *) / *# cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf]

s'/f yfxf kfPsf] ldltn] / cGo bkmf cGtu{tsf s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn]

tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – $

;fj{hlgs Gofo lj?4sf s;"/

*(= e'm¶f k|df0f agfpg gx'g] M -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s s;}n]

Goflos jf cGo sfg"gL sf/afxLdf k|df0fsf] ?kdf k|of]u u/fpg] lgotn] s'g} e'm¶f

k|df0f agfpg jf e'm¶f kl/l:yltsf] l;h{gf ug{ jf s'g} e'm¶f lnvt jf ljB'tLo

clen]v agfpg jf s'g} lnvt jf ljB'tLo clen]vdf e'm¶f s'/f hgfpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

t/ To:tf] e'm¶f k|df0fsf] cfwf/df s'g} JolQmnfO{ hGds}bsf] ;hfo ePsf]

/x]5 eg] ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

36

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg h'g s;"/sf] ;DaGwdf

e'm¶f k|df0f v8f ePsf] xf] To:tf] s;"/df x'g ;Sg] clwstd ;hfoeGbf a9L x'g] u/L

of] bkmf cGtu{t ;hfo x'g] 5}g .

()= e'm¶f k|df0f kq agfpg / lbg gx'g] M -!_ s'g} s'/fsf] ;DaGwdf sfg"g adf]lhd k]z

ug{]{, k|dfl0ft ug{], k|df0fLs/0f ug]{, ;TotYoo'Qm ljj/0f -Plkm8]le6_ k]z ug]{ jf

k|df0fkq lbg] clVtof/L jf st{Jo ePsf] JolQmn] hfgLhfgL em'¶f s'/f pNn]v u/L k]z

ug{, k|dfl0ft ug{, k|df0fLs/0f ug{ jf k|df0fkq lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b /

aL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

(!= e'm¶f k|df0f jf k|df0f kq k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} k|df0f jf k|df0fkq e'm¶f xf]

eGg] hfgLhfgL To:tf] k|df0f jf k|df0fkqnfO{ ;fFrf]] k|df0f jf k|df0fkqsf] ?kdf k|of]u

ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

(@= lnvt gi6 ug{ gx'g] M -!_ s'g} Goflos jf cGo sfg"gL sf/afxLdf s'g} lnvt jf

ljB'tLo clen]v k|df0fsf] ?kdf k]z ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] hfgLhfgL

To:tf] lnvt jf clen]v gi6 ug{, s]/d]6 u/L ga'lemg] kfg{ jf cGo s'g} k|sf/n]

k|df0fdf k|of]u ug{ gldNg] agfpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b /

aL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ s'g} Goflos jf cGo sfg"gL sf/afxLdf k]z ePsf] s'g} lnvt jf ljB'tLo

clen]v s;}n] sfg"g ljk/Lt hfgLhfgL gi6 ug{, s]/d]6 u/L ga'lemg] kfg{ jf cGo

s'g} k|sf/n] k|df0fdf k|of]u ug{ gldNg] agfpg jf u}/sfg"gL ?kdf x6fpg jf

cglws[t ?kdf s;}nfO{ lbg' x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b

/ rfnL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

37

-%_ pkbkmf -!_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ s'g} /fi6«;]jsn] u/]df lghnfO{ ;f]xL

pkbkmfdf plNnlvt ;hfosf] bf]Aa/ ;hfo x'g]5 .

(#= s;"/sf] k|df0f bjfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/bf/nfO{ arfpg] lgotn] lghn]

u/]sf] s;"/ ;DaGwL s'g} k|df0f bafpg, gi6 ug{ jf To;nfO{ k|df0fsf] ?kdf k|of]u

ug{ g;lsg] u/L laufg{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

($= ;"rgf lbg cj/f]w k'¥ofpg gx'g] M -!_ s'g} s;"/ ePsf] jf x'g nfu]sf] 5 eGg] yfxf

kfO{ To:tf] s;"/sf] ljifodf k|x/L jf clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf va/ jf ;"rgf

lbg hfg] JolQmnfO{ s;}n] 5]sy'g ug{ jf cGo s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w k'¥ofpg'

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

(%= s;"/bf/nfO{ cf>o lbg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/bf/nfO{ hfgLhfgL kqmfp x'gaf6

jf sfg"g adf]lhd x'g] ;hfoaf6 arfpg] lgotn] cf>o lbg' x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æs;"/bf/Æ eGgfn] s'g} s;"/df zÍf:kb

/x]sf], cleo'Qm agfOPsf] jf cbfntaf6 bf]ifL 7x/ ePsf] JolQm ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd

;hfo x'g]5 M–

-s_ hGds}b jf aL; jif{;Dd s}b ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf]

s;"/bf/nfO{ cf>o lbPsf] eP kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/

?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-v_ bz jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf] s;"/bf/nfO{ cf>o

lbPsf] eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s;"/sf]

s;"/bf/nfO{ cf>o lbPsf] eP To:tf] s;"/df x'g ;Sg] s}b jf

www.lawcommission.gov.np

38

hl/afgfsf] pkNnf] xbsf] rf/ v08sf] Ps v08;Dd s}b jf

hl/afgf jf b'j} .

-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;"/bf/sf] klt jf kTgL

jf afa', cfdf, 5f]/f, 5f]/L, bfh', efO, lbbL, alxgL, afh], aHo}, gflt, gfltgL, ;f;',

;;'/f, a'xf/L, HjfOFn]] cf>o lbPsf]df o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ePsf] dflgg] 5}g .

(^= s;"/ ePsf] hfgsf/L lbg' kg]{ M -!_ s'g} s;"/ ePsf] jf x'g nfu]sf] 5 eGg] yfxf kfO{

To:tf] s;"/sf] hfgsf/L lbg' kg]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] hfgsf/L glbO{ a:g

jf s'g} s;"/ ePsf] yfxf kfPsf]] JolQmn] hfgLhfgL e'm¶f hfgsf/L lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

(&= ;DklQ bjfpg jf ;DklQdf e'm¶f bfjL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cbfnt jf clwsf/ k|fKt

clwsf/Lsf] lg0f{o adf]lhd hkmt x'g] ePsf] jf tfobftL, /f]Ssf, lnnfd jf laqmL x'g]

jf rng rnfO{ lbg' kg]{ ePsf] ;DklQ jf To:tf] ;DklQ jf hfohft pk/sf] clwsf/

jblgot ;fy hkmt, tfobftL, hfohft, /f]Ssf, lnnfd jf laqmL x'gaf6 jf rng

rnfpgaf6 /f]Sgsf] nflu To:tf] ;DklQ jf To; pk/sf] clwsf/ bafpg, s;}nfO{

x:tfGt/0f ug{ jf u/fpg jf To:tf] ;DklQ jf clwsf/ pk/ bfjL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

(*= e'm¶f ph'/L lbg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ Iflt k'¥ofpg] jf x}/fg ug]{ lgotn] s'g}

Goflos sf/afxL ug{]{ clwsf/L ;dIf e'm¶f s'/fsf] bfjL lnO{ jf cleof]u nufO{ s'g}

JolQmsf la?4 ph'/L jf ;"Rfgf lbg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ h'g s;"/sf] e'm7f]

cleof]u nufPsf] xf] To:tf] s;"/df x'g ;Sg] ;hfosf] pkNnf] xbsf] cfwf;Dd ;hfo

x'g]5 .

t/ g]kfn ;/sf/jfbL x'g] d'2fsf] xsdf o; bkmfsf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ s'g} lsl;dsf] xflg,

gf]S;fgL k'u]sf] eP lghnfO{ To; afktsf] Ifltk"lt{ s;"/bf/af6 e/fO{ lbg' kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np

39

((= ablgotk"j{s cg';Gwfg jf cleof]hg ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd cg';Gwfg jf

cleof]hg ug]{ lhDd]jf/L ePsf] clwsf/Ln] lgbf]{if JolQmnfO{ km;fpg] jf jf:tljs

s;"/bf/nfO{ hf]ufpg] dg;fon] ablgotk"j{s cg';Gwfg ug{ jf cleof]u nufpg'

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 s'g} JolQmnfO{ s'g} lsl;dsf] xflg,

gf]S;fgL ePdf lghn] To:tf] s;"/bf/af6 Ifltk"lt{ e/fO{ lng ;Sg]5 .

!))= hdfgtsf] zt{ ljk/Lt cg'kl:yt x'g gx'g] M -!_ s'g} s;"/sf] cleof]u nflu

hdfgtdf 5'6]sf] JolQm dgfl;a sf/0f ljgf hdfgtsf] zt{ ljk/Lt hdfgt lbPsf]

sfof{no jf cbfntdf cg'kl:yt x'g' x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æhdfgtÆ eGgfn] gub, a}Í hdfgt jf

xflh/ hdfgt ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ o; bkmf adf]lhd cg'kl:yt ePsf] JolQm lghnfO{ cf/f]k nfu]sf] s;"/sf]

s;"/bf/ 7xl/Pdf lghnfO{ To:tf] s;"/df x'g] ;hfodf o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo

;d]t yk x'g]5 .

-$_ sfg"g adf]lhd xflh/ hdfgLdf 5'6]sf] JolQm To:tf] hdfgt adf]lhd

sfof{no jf cbfntdf pkl:yt gePdf To;/L xflh/ hdfgL lbg] JolQmnfO{ krf;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-%_ o; bkmf adf]lhd ;hfo kfPsf] JolQm tLg jif{;Dd xflh/ hdfgL x'g

of]Uo x'g] 5}g .

!)!= kqmfpsf] afwf lj/f]w ug{ jf y'gfaf6 efUg gx'g] M -!_ s'g} JolQmnfO{ kqmfp ug{

sfg"g adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ePsf]df To:tf] JolQmn] kqmfpsf] l;nl;nfdf jf

kqmfp kbf{ jf kqmfp kl/;s]sf] eP kqmfpaf6 aRgsf] nflu hfgLhfgL an k|of]u u/L

www.lawcommission.gov.np

40

afwf lj/f]w ug{ jf sfg"g adf]lhd y'gfdf /x]sf] JolQmn] y'gfaf6 efUg jf efUg]

pBf]u ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!)@= kqmfpaf6 pDsfpg jf y'gfaf6 eufpg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd kqmfp ug{ kqmfp

k"hL{ hf/L ul/Psf] JolQmnfO{ kqmfpsf] l;nl;nfdf jf kqmfp ubf{ jf lghnfO{ kqmfp

ul/;s]sf] eP lghnfO{ kqmfpaf6 pDsfpgsf] nflu s;}n] hfgLhfgL afwf la/f]w ug{

jf sfg"g adf]lhd y'gfdf /x]sf] JolQmnfO{ hfgLhfgL eufpg jf efUgsf] nflu d2t

ug{' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ s'g} /fi6«;]jsn] u/] jf u/fPdf lghnfO{

pkbkmf -@_ df plNnlvt ;hfosf] bf]Aa/ ;hfo x'g]5 .

!)#= xbDofb M -!_ bkmf !)! jf !)@ cGtu{tsf s;"/df hlxn];'s} klg ph'/ nfUg]5 .

-@_ bkmf !)) cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] / o; kl/R5]b

cGtu{tsf cGo s;"/df s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5

ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –%

;fj{hlgs lxt, :jf:Yo, ;'/Iff, ;'ljwf / g}ltstf la?4sf s;"/

!)$= ;ª\qmfds /f]u k}mnfpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] HofgnfO{ vt/f k'¥ofpg ;Sg] s'g}

lsl;dsf] ;ª\qmfds /f]u km}nfpg] jf k}mlng ;Sg] s'g} sfd ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ lgotk"j{s jf

hfgLhfgL u/]sf] eP bz jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf, nfk/jfxLk"j{s

u/]sf] eP kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf / x]nrSo|fO{Fk"j{s

u/]sf] eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

41

!)%= dfgj /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=_ sf] /f]u k}mnfpg gx'g] M

-!_ s;}n] cfkmgf] jf c? s;}sf] z/L/df /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -

Pr=cfO=eL=_ jf x]kf6fOl6;\ aL sf] lhjf0f' /x]sf] yfxf kfFpbf kfpFb} s;}nfO{ To:tf]

/f]u ;fg]{ lgotn]] cfk\mgf] /ut lbg jf To:tf] JolQmsf] /ut lbg nufpg jf s'g}

lsl;dsf] k"j{ ;fjwfgL glnO{ s;};Fu of}g ;Dks{ sfod ug{ jf s'g} lsl;daf6

cfk\mgf] jf To:tf] JolQmsf] /ut, jLo{, ¥ofn, y's jf s'g} dfgj cË csf{sf] z/L/leq

k7fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

t/ To:tf] /f]u ;fg]{ lgot geO{ nfk/afxL jf x]nrSo|fOFaf6 ;g{ uPsf] /x]5

eg] tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ kLl8t cfk}mF dfgj /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' jf x]kf6fOl6;\

aL sf] lhjf0f' /x]sf] JolQm;Fu of}g ;Dks{ ug{ uPsf]] /x]5 eg] To:tf] lhjf0f' /x]sf]

JolQmn] o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .

!)^= ;?jf /f]u ;DaGwL sfg"gsf] pNnª\3g ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfn ;/sf/, k|b]z

;/sf/ jf :yfgLo txn] jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ;?jf /f]usf]

;DaGwdf hf/L u/]sf] lgod, lgb]{zg jf cfb]z pNnª\3g ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

t/ To:tf] lgod, lgb]{zg jf cfb]z pNnª\3g u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg

hfg ;Sg] cj:yf /x]5 eg] lghnfO{ bkmf !)$ adf]lhd ;hfo x'g]5 .

!)&= vfB kbfy{df ld;fj6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;j{;fwf/0fn] vfg], lkpg] jf ;]jg ug{]

kbfy{df vfg, lkpg jf ;]jg ug{ gx'g] s'g} xflgsf/s kbfy{ jf vfg lkpg jf ;]jg

ug{ x'g] sd;n kbfy{ jf xflgsf/s /f;folgs kbfy{ ld;fj6 u/L pTkfbg ug{,

laqmL ljt/0f ug{ jf Dofb gf3]sf] jf ld;fj6 ePsf] vfB kbfy{ laqmL ljt/0f ug{ jf

lgwf{l/t :t/eGbf Go"g :t/sf] vfB kbfy{ jf cvfB kbfy{ laqmL ljt/0f ug{ jf k}7f/L

ug{ jf laqmL ljt/0fsf] nflu /fVg x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

42

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!)*= e'mSofgdf kf/L vfB kbfy{ laqmL ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} Ps vfB

kbfy{nfO{ csf]{ vfB kbfy{ xf] egL jf Go"g u'0f:t/sf] vfB kbfy{ jf cvfB kbfy{nfO{

pRr u'0f:t/sf] vfB kbfy{ xf] egL 9fF6L jf e'mSofO{ jf s'g} pRr u'0f:t/sf] vfB

kbfy{df lgDg :t/sf] vfB kbfy{ jf cvfB kbfy{ ld;fj6 u/L laqmL ljt/0f ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{]] jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

jf krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!)(= e'mSofgdf kf/L s'g} j:t' laqmL–ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] vfB kbfy{ afx]s

sd;n j:t'nfO{ c;n j:t' xf] egL jf Ps j:t'nfO{ csf]{ j:t' xf] eGg] efg kf/L jf

s'g} j:t'df To:tf] j:t'sf] u'0f:t/ 36\g] u/L ld;fj6 u/L laqmL ug{ jf s'g} j:t'df

/x]sf] n]jn ;f6\g jf Dofb gf3]sf] j:t' laqmL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!)= laqmL ug]{ pkef]Uoj:t' laqmL gu/L hDdfvf]/L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} pkef]Uo

j:t'sf] ahf/df s[lqd cefj v8f u/L To:tf] j:t'sf] d"No j[l4 ug{ jf To:tf] j:t'

a9L d"Nodf laqmL ug{ jf u/fpg jf To:tf] j:t'sf] laqmLaf6 cg'lrt gfkmf lng]

p2]Zon] To:tf] j:t' laqmL ljt/0f gu/L y'kfg{ jf ;l~rt u/L /fVg jf hDdfvf]/L ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!!!= kfgL b'lift kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] ;j{;fwf/0fn] lkpg] kfgL jf lkpg] kfgLsf]

d'xfgnfO{ lkpg gx'g] u/L b'lift ug{ jf lkpg] afx]s cGo s'g} sfddf k|of]u x'g]

kfgLnfO{ To:tf] sfddf k|of]u ug{ gx'g] u/L b'lift kfg{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]

;hfo x'g]5 M–

www.lawcommission.gov.np

43

-s_ lkpg]] kfgL jf kfgLsf] d'xfg b'lift ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{

tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j}

;hfo,

-v_ cGo k|of]hgsf nflu k|of]u x'g] kfgL b'lift kfg]{ jf kfg{

nufpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd

hl/afgf jf b'j} ;hfo .

!!@= jftfj/0f k|b'lift ug{ gx'g] M -!_ s;}n] jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n k|efj k'¥ofpg]

u/L kmf]xf]/d}nfsf] pTkfbg, k|;f/0f jf lgisfzg ug{ jf y'kfg{ xF'b}g .

-@_ s;}n] ;j{;fwf/0fsf] :jf:Yodf xflg k'¥ofpg] u/L jf hLp Hofgsf] nflu

vt/f x'g ;Sg] u/L k|b[if0f ug{ jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] Ohfht

ljgf oflGqs ;fwgaf6 WjgL, tfk, /]l8of]wdL{ ljls/0f jf hf]lvdk"0f{ kmf]x/ d}nfsf]

pTkfbg, k|;f/0f jf lgisfzg ug{ jf y'kfg{ x'b}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf

bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-$_ pkbkmf -@_ jdf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

jf krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!#= ;fj{hlgs af6f], gbL jf :yndf vt/f jf afwf k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} sfd

u/L jf cfk\mgf] jf cfk\mgf] lgoGq0f jf lhDdfdf /x]sf] ;DklQsf] :ofxf/ ;Def/ gu/L

;fj{hlgs af6f], gbL jf cGo s'g} ;fj{hlgs :yndf s;}nfO{ s'g} vt/f, afwf jf

ca/f]w k'¥ofpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kRrL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!!$= ljiffn' jf ljikmf]6s kbfy{ k|of]u ubf{ nfk/afxL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ljiffn' kbfy{,

cfuf]hGo kbfy{, k|HjngzLn kbfy{, ljikmf]6s kbfy{ jf hf]lvdL xltof/ jf oGq

rnfpFbf jf k|of]u ubf{ s;}sf] z/L/ jf Hofgdf vt/f jf Iflt k'Ug ;Sg] u/L

nfk/afxL ug{ jf cfk\mgf] jf cfk\mgf] sAhf jf lhDdf /x]sf] To:tf] a:t'af6 s;}sf]

www.lawcommission.gov.np

44

Hofg hfg ;Sg] vt/fnfO{ /f]Sg] cfjZos aGbf]a:t hfgLhfgL gug{ jf To:tf]

aGbf]j:t ug{df nfk/afxL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!%= 3/ lgdf{0f ubf{, eTsfpFbf jf dd{t ubf{ nfk/afxL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] 3/ lgdf{0f

ubf{, eTsfpFbf jf dd{t ubf{ To:tf] sfo{af6 jf To:tf] 3/ jf To;sf] s]xL efu 9nL

jf v;L s;}sf] Hofg hfg jf cËeË x'g ;Sg] vt/fnfO{ /f]Sg jf 6fg{ cfjZos

aGbf]a:t gu/L jf To:tf] aGbf]a:t ug{ nfk/afxL u/L 3/ lgdf{0f ug{, eTsfpg jf

dd{t ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!^= kz'k+IfL /fVbf nfk/afxL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] jf cfk\mgf] lgoGq0f jf

lhDdfdf /x]sf] lx+;|s jf cGo s'g} kz'k+IfL /fVbf jf kfNbf To:tf] sfo{af6 jf To:tf]

kz'k+IfLaf6 s;}sf] Hofg hfg ;Sg] jf s;}nfO{ rf]6 k'Ug ;Sg] vt/fnfO{ /f]Sg

cfjZos k"j{;fjwfgLsf] aGbf]j:t gu/L jf nfk/afxL u/L To:tf] kz'k+IfL /fVg jf

kfNg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!&= kz'k+IfL 5f8f 5f8\g gx'g] M s;}n] cfk\mgf] jf cfk\mgf] lgoGq0f jf lhDdf /x]sf] s'g}

kz'k+IfL csf{sf] 3/, hUufdf jf ;fj{hlgs af6f] 3f6f] jf ;fj{hlgs :yndf 5f8f

5f]8\g x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!*= ceb| Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs :yfg jf k|j]z ug{ sfg"gL clwsf/

gePsf] 7fpFdf k|j]z u/L s;}nfO{ ceb| Jojxf/ ug{ jf ;fj{hlgs :yfgdf dlxnf,

afnaflnsf jf zf/Ll/s ?kdf czQm JolQmnfO{ xftkft jf x}/fgL ug{ jf To;sf]

pBf]u ug{ x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

45

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!!(= j]Zofudgsf] k|rf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] j]Zofudgsf] nflu k|rf/, k|;f/ ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!@)= j]Zofj[lt jf j]Zofudgsf nflu 3/, hUuf k|of]u ug{ lbg gx'g] M -!_ s;}n] j]Zofj[lQ

jf j]Zofudgsf] nflu hfgLhfgL cfk\mgf] 3/, hUuf, ;jf/L ;fwg pknJw u/fpg

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!@!= clZnn lstfa, krf{ OToflb agfpg jf laqmL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ?kdf

clZnn lstfa, krf{ agfpg] nufotsf b]xfosf] s'g} sfd ug{ x'Fb}g M–

-s_ zf/Ll/s sfdf]Q]hgf a9fpg] jf sfd jf;gfdf cfzQm u/fpg] jf

rl/qxLg agfpg] s'g} cZnLn lstfa, krf{, /]vflrq, rnlrq, t:jL/,

/]s8{ jf c? s'g} j:t' agfpg, d'b|0f ug{ jf k|sflzt ug{ jf ljB'tLo

;~rf/ dfWodaf6 k|rf/ k|;f/ ug{,

-v_ To:tf] cZnLn j:t' v/Lb laqmL jf ljt/0f ug{ jf ef8fdf lbg jf

;j{;fwf/0fnfO{ b]vfpg jf To:tf] ug]{ lgotn] cfk\mgf ;fydf /fVg,

-u_ s'g} JolQmaf6 To:tf] clZnn j:t' o; k|sf/ k|fKt x'g ;S5 egL

lj1fkg lbg,

-3_ To:tf] clZnn j:t' laqmL ljt/0f ug{] p2]Zon] lgsf;L jf k}7f/L ug{

jf cfk"m;Fu af]Sg .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg j}1flgs, z}lIfs,

snfTds, ;flxlTos, cg';Gwfgd"ns, 1fgj4{{s dxTj jf cle?rLsf] jf wfld{s

www.lawcommission.gov.np

46

k|of]hgsf] nflu /flvPsf] jf agfOPsf] s'g} s[ltsf] xsdf o; bkmfsf] Joj:yf nfu"

x'g] 5}g .

!@@= ;fj{hlgs :yfgdf of}gfË b]vfpg gx'g] M -!_ bz jif{eGbf dflysf] JolQmn] :jf:Yo

lj1fg jf lrlsT;f ;DaGwL pkrf/sf] k|of]hgsf nflu afx]s ;fj{hlgs :yfgdf

cZnLn s[ofsnfk jf Jojxf/ ug{ jf of}gfË b]vfpg jf s;}nfO{ clZnn zAb af]Ng

jf Ozf/f ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!@#= ;fj{hlgs :yfgdf of}g lqmof ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs :yfgdf jf c?

dflg;n] b]Vg] u/L cGo s'g} :yfgdf s;};Fu of}g lqmof ug{ jf s'g} lsl;dsf]

ck|fs[lts d}y'g ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!@$= ;fj{hlgs pkb|ofO{+ ug{ gx'g] M -!_ sfg"gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s s;}n]

s'g} sfd u/L jf sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd gu/L 5/l5d]s jf ;j{;fwf/0fnfO{

s'g} k|sf/sf] xflg, gf]S;fgL, Iflt jf vt/f k'¥ofpg jf leme\mofx6 ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kRrL; xhf/ ?k}ofF;Dd

hl/afgf x'g]5 .

!@%= h'jf v]Ng jf ;§fafhL ug'{ gx'g] M -!_ s;}n] h'jf v]Ng' jf v]nfpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ klxnf] k6s h'jf v]Ng] jf v]nfpg]nfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf

tL;xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,

-v_ bf];|f] k6sb]lv h'jf v]Ng] jf v]nfpg]nfO{ Ps jif{;Dd s}b /

krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / To;kl5sf] s;"/df k6s}

lkR5] yk tLg dlxgf;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd

hl/afgf .

www.lawcommission.gov.np

47

:ki6Ls/0f M o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu M

-!_ æh'jfÆ eGgfn] s'g} ;+of]usf] cfwf/df s'g} lsl;dsf]

rn jf crn ;DklQ jf k|ltkmn kfpg] jf u'dfpg] jf

xfg]{ jf lhTg] u/L afhL yfkL v]Ng] s'g} lsl;dsf] v]n

jf k|lqmof ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cfk"mn] h'jf gv]nL

c?sf] xf/ jf lhtdf cfk"mn] s'g} rn crn ;DklQ jf

k|ltkmn kfpg] jf u'dfpg] u/L yfk]sf] afhL jf

RofFv]nfO{ ;d]t hgfpF5 .

t/ b]xfosf] s'g} v]n jf sfo{qmdnfO{ h'jf

dflgg] 5}g M–

-s_ s'g} ;fj{hlgs dxf]T;j, d]nf, kj{, rf8, k|bz{gL

jf ;df/f]xdf dgf]/~hgsf nflu s'g} ;fgf]ltgf]

rn ;DklQ kfpg] jf u'dfpg] u/L g]kfn

;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ ;~rfng x'g] v]n,

-v_ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] :jLs[lt lnO{ ;~rfng

ePsf] lr7\7f .

-@_ æh'jf v]nfpg]Æ eGgfn] cfˆgf] xs, ef]u, rng, :jfldTj

jf lhDdfdf /x]sf] 3/, sf]7f, 7fpF jf ;jf/L ;fwg

hfgLhfgL pknAw u/fO{ jf h'jf v]Ngsf] nflu s'g}

lsl;dsf] ;fwg pknAw u/fO{ h'jf v]nfpg] JolQm

;Demg' k5{ .

-#_ h'jf v]Ng k|of]u ePsf] ;fwg / h'jfaf6 k|fKt ;Dk"0f{ rn crn ;DklQ

hkmt x'g]5 .

t/ h'jf v]n]sf] 3/, sf]7f, 7fpF jf ;jf/L ;fwg hkmt x'g] 5}g .

-$_ s;}n] ;§fafhL ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

48

-%_ pkbkmf -$_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] sfg"g adf]lhd v]Ng v]nfpg x'g]

s'g} v]n jf k|lqmofdf vf; kIfn] xf/]df jf lht]df s'g} rn crn ;DklQ jf k|ltkmn

kfpg] jf u'dfpg] u/L afhL yfk]df ;§fafhLsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .

-^_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] s;"/ ePdf To;df k|of]u ePsf] ljuf] hkmt u/L

s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-&_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/df k6s] sfod ubf{ cbfntaf6 s;"/bf/ 7x/]sf]

cfwf/df sfod ul/g]5 .

!@^= leIff dfUg jf dfUg nufpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} ;fj{hlgs :yfgdf leIff dfUg jf

afnaflnsfnfO{ uLt ufpg], gfRg], v]Ng] jf s'g} sfd ug]{ jxfgfdf jf cGo JolQmnfO{

s'g} k|sf/sf] /sd jf Hofnf lbO{ leIff dfUg jf leIff dfUg b'?T;fxg lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5

/ leIffsf] lauf] hkmt ;d]t x'g]5 M–

-s_ klxnf] k6s leIff dfu]sf] eP Ps dlxgf;Dd s}b jf Ps xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf / bf];|f] k6sb]lv k|To]s k6s b'O{

dlxgf;Dd s}b jf b'O{ xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,

-v_ klxnf] k6s leIff dfUg nufPsf] eP Ps jif{;Dd s}b jf bz

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} / bf];|f] k6sb]lv k|To]s k6s

tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu M

-!_ s'g} ;fw', ;Gt, hf]uL jf leIf'n] ;gftgb]lv rnL cfPsf]

k/Dk/f cg';f/ 3/ 3/df k'uL leIff dfu u/]df jf s'g} wfld{s

jf ;fF:s[lts sfo{df leIff dfluPsf]df To:tf]] sfo{nfO{ o;

bkmf cGtu{tsf] s;"/ dflgg] 5}g,

-@_ æ;fj{hlgs :yfgÆ eGgfn] ;8s, uNnL, kfs{, ;jf/L lj;f}gL

:yn, ;/sf/L sfof{no jf sfof{nosf] kl/;/ ;Demg' k5{ / ;f]

zAbn] ;fj{hlgs k|of]udf /x]sf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;d]t

hgfpF5 .

www.lawcommission.gov.np

49

!@&= Ifltk"lt{ e/fpg' kg]{ M o; kl/R5]bsf] bkmf !)$, !)%, !)^, !)&, !)*, !)(, !!),

!!!, !!#, !!$, !!%, !!^, !!&, !!* / !@$ adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg,

gf]S;fgL jf s;}sf] ;DklQdf Iflt ePdf s;"/bf/af6 To:tf] xflg, gf]S;fgL x'g]

JolQmnfO{ Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

!@*= xbDofb M -!_ o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/af6 s;}sf] Hofg d/]sf]df hlxn];'s}

klg ph'/ ug{ ;lsg]5 .

-@_ bkmf !!#, !!$, !!%, !!^, !!&, !!*, !!(, !@), !@! / !@@ cGtu{tsf]

s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5 / o; kl/R5]b cGtu{tsf]

cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/

nfUg] 5}g .

kl/R5]b ^

xftxltof/ tyf v/vhfgf ;DaGwL s;"/

!@(= Ohfht kq k|fKt gu/L xftxltof/ pTkfbg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt

gu/L jf Ohfhtkq k|fKt u/]sf] eP klg Ohfhtkqdf plNnlvt zt{ tyf aGb]h

ljk/Lt x'g] u/L xftxltof/ jf v/vhfgfsf] pTkfbg ug{ jf To;sf]] dd{t ;+ef/ ug{

x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; P]gsf] k|of]hgsf nflu M

-s_ æxftxltof/Æ eGgfn] tf]k, df]6f{/, aVt/aGb uf8L, d]lzgug,

/fOkmn, aGb's, lk:tf]n, l/eNe/ jf v/vhfgf k|of]u u/L jf

gu/L rnfOg] To:t} k|s[ltsf cGo oGq ;Demg' k5{ / ;f]

zAbn] xftxltof/ agfpg] d]lzg, pks/0f / xftxltof/sf]

kf6k"hf{ ;d]tnfO{ hgfpF5,

-v_ æd]lzgugÆ eGgfn] a|]gug, n'O;ug, :6]ug, d]lzg, sf/afOg,

6D; d]lzg sf/afOg, hL=Pd=hL, ;6{ d]l;g ug jf To:t}

k|s[ltsf :jrflnt xftxltof/ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]

d]lzgug agfpg] d]lzg, pks/0f / d]lzg ugsf] kf6k"hf{

;d]tnfO{ hgfpF5,

www.lawcommission.gov.np

50

-u_ æv/vhfgfÆ eGgfn] xftxltof/df /fVg] af?b, s]k, uf]nL, 5/f{,

l86f]/]g]6/, sft'{;, km\o"h jf To:t} k|s[ltsf cGo kbfy{

;d]tnfO{ hgfpF5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ xftxltof/ jf

v/vhfgfsf] hf]lvdsf] uDeL/tf x]/L bz jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf

x'g]5 .

!#)= Ohfht kq k|fKt gu/L xftxltof/sf] sf/f]af/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt

gu/L jf Ohfhtkq k|fKt u/]sf] ePklg Ohfht kqsf] zt{ tyf aGb]h ljk/Lt x'g]

u/L xftxltof/ tyf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug{ x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu æsf/f]af/Æ eGgfn] vl/b ug]{, laqmL ug]{,

cf];f/ k;f/ ug]{, :jfldTj k|fKt ug]{, x:tfGt/0f ug]{, ;~ro jf ;Íng ug]{, e08f/0f

ug]{, lgsf;L jf k}7f/L ug]{ sfd ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b

/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!#!= vf; lsl;dsf xftxltof/ k|fKt ug{ gx'g] M -!_ s;}n] b]xfosf xftxltof/ vl/b laqmL

u/L jf bfg, pkxf/, k'/:sf/, c+z, ck'tfnLaf6 jf cGo s'g} lsl;daf6 k|fKt ug{,

/fVg, ;~ro ug{, e08f/0f ug{ / clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]z ljgf k|of]u ug{,

cf];f/ k;f/ ug{ jf lgsf;L jf k}7f/L ug{ x'Fb}g M–

-s_ aVt/aGb uf8L -6\ofÍ_ tyf To;sf]] v/vhfgf,

-v_ tf]k jf df]6f{/ tyf To;sf]] v/vhfgf,

-u_ d]lzgug tyf To;sf]] v/vhfgf,

-3_ h'g;'s} k|sf/sf] /fOkmn tyf To;sf]] v/vhfgf,

-ª_ ;j{;fwf/0fn] k|fKt ug{ jf /fVg gx'g] egL clwsf/ k|fKt

clwsf/Ln] tf]s]sf cGo xftxltof/ tyf To;sf]] v/vhfgf .

www.lawcommission.gov.np

51

-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt xftxltof/ k|fKt ug]{ JolQmn] To:tf] xftxltof/

k|fKt ePsf] ldltn] k}FtL; lbgleq ;DalGwt lhNnf k|zf;g sfof{nodf a'emfpg'

kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b /

;Q/L xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;'/Iffsf] sfd;Fu

;DalGwt g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfnsf clws[t tyf hjfgn]

jf sfg"g adf]lhd xftxltof/ k|of]u ug{ kfpg] cGo ;'/IffsdL{n] cfkmgf] st{Jo

kfngsf] l;nl;nfdf To:tf xftxltof/ /fVg jf k|of]u ug{ afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .

!#@= Ohfhtkq ljgf xftxltof/ /fVg jf lnP/ lx8\g gx'g] M -!_ s;}n] sfg"g adf]lhd

k|fKt ug{, /fVg, e08f/0f ug{, k|of]u ug{ jf lnP/ lx8\g ;lsg] xftxltof/ Ohfhtkq

k|fKt gu/L jf Ohfhtkq k|fKt u/]sf] eP klg Ohfhtkqsf] zt{ tyf aGb]h ljk/Lt

x'g] u/L k|fKt ug{, /fVg, e08f/0f ug{, k|of]u ug{ jf lnP/ lx8\g x'Fb}g .

t/ ;'/Iffsf] sfd;Fu ;DalGwt g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an,

g]kfnsf clws[t tyf hjfgn] jf sfg"g adf]lhd xftxltof/ k|of]u ug{ kfpg] cGo

;'/IffsdL{n] cfkmgf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf To:tf] xftxltof/ cfk"ml;t /fVg,

k|of]u ug{ jf lnP/ lx8\g afwf k'Ug] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!##= xftxltof/ v/vhfgfsf] sf/f]af/sf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ Ohfhtkq k|fKt u/L

xftxltof/ jf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug{] JolQmn] cfk"mn] sf/f]af/ u/]sf] xft xltof/

jf v/vhfgfsf] 5'§} clen]v /fVg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] clen]vdf cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf

s'/f v'nfpg' kg]{5 M–

-s_ cfk"mn] vl/b jf laqmL u/]sf], cf];f/ k;f/ u/]sf], e08f/0f u/]sf],

lgsf;L jf k}7f/L u/]sf] xftxltof/sf] lsl;d, ljj/0f / kl/df0f,

www.lawcommission.gov.np

52

-v_ xftxltof/ s;}nfO{ laqmL u/]sf] eP vl/b ug]{ JolQmsf] gfd, y/,

jtg, gful/stf jf /fxbfgLsf] gDj/ / hf/L ePsf] ldlt tyf :yfg .

-#_ xftxltof/ jf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug]{ JolQmn] pkbkmf -@_ adf]lhdsf]

clen]v xftxltof/ tyf v/vhfgfsf] lgoGq0f jf k|zf;g ug]{ clwsf/L, d'2fsf]

cg';Gwfg ug]{ clwsf/L jf cbfntn] dfu]sf] avt b]vfpg' jf k]z ug'{ kg]{5 .

-$_ Ohfhtkq k|fKt u/L xftxltof/ jf v/vhfgfsf] Jofj;flos sf/f]af/ ug]{

JolQm afx]s cGo s;}n] xftxltof/ jf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug'{ kbf{ ;DalGwt

lhNnf k|zf;g sfof{nosf] :jLs[lt lnO{ ug'{ kg]{5 .

-%_ pkbkmf -!_, -#_ jf -$_ ljk/Ltsf] sfo{ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{

jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!#$= cf0fljs, /f;folgs, h}ljs -lhjf0f'o'Qm_ jf ljiffn' xftxltof/ pTkfbg jf sf/f]af/

ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} klg k|sf/sf] cf0fljs, /f;folgs, h}ljs -lhjf0f'o'Qm_ jf

ljiffn' xftxltof/sf] lgdf{0f, pTkfbg, vl/b, laqmL, k|flKt, :jfdLTj wf/0f, x:tfGt/0f,

e08f/0f, ;~ro, cf];f/ k;f/ jf lgsf;L jf k}7f/L jf To;sf] nflu nufgL jf

Joj:yfkg ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu M

-s_ æ/f;folgs xftxltof/Æ eGgfn] ;Djt\ @)$( ;fn kf}if @(

ut] -!# hgj/L, !((# sf lbg k]l/;df ;DkGg ePsf]

/f;folgs xftxltof/sf] ljsf;, pTkfbg, ;~ro tyf

pkof]usf] k|ltjGw ug]{ tyf To;sf]] ljgfzsf ;DaGwdf

Joj:yf ePsf] dxf;lGw -sGe]G;g cg lb k|f]lxlazg ckm lb

8]enkd]G6, k|8Szg, :6skfOlnË P08 o'h ckm s]ldsn

ljkG; P08 lbo/ l8:6«Szg_ n] kl/efiff u/] adf]lhdsf]

/f;folgs xftxltof/ ;Demg'

k5{ .

-v_ æh}ljs jf ljiffn' xftxltof/Æ eGgfn] ;Djt @)@* ;fn r}q

@* ut] -!) clk|n, !(&@_ sf lbg n08g, d:sf] /

www.lawcommission.gov.np

53

jfl;Ë6gdf ;DkGg ePsf] h}ljs -hLjf0f'o'Qm_ / ljiffn'

xftxltof/sf] ljsf;, pTkfbg tyf ;~rosf] k|ltjGw tyf

To;sf]] ljgf;sf ;DaGwdf Joj:yf ePsf] dxf;lGw -sGe]G;g

cg lb k|f]lxljzg ckm lb 8]enkd]G6, k|8S6zg P08

:6skfOlnË ckm AofS6]l/of]nlhsn -afof]nlhsn_ P08 6lS;g

ljkG;\ P08 cg lbo/ l8:6«Szg_ n] kl/efiff u/] adf]lhdsf]

h}ljs -lhjf0f'o'Qm_ jf ljiffn' xftxltof/ ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ aL; jif{;Dd s}b / b'O{ nfv

?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!#%= s;"/;Fu ;DalGwt rn crn ;DklQ hkmt x'g] M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/

ePsf]df To:tf] s;"/;Fu ;DalGwt xftxltof/ / v/vhfgf / To:tf xftxltof/sf]

pTkfbg ug{], lgdf{0f ug]{, /fVg] jf cf];f/ k;f/ ug]{, oGq, pks/0f, cf}hf/ jf ;jf/L

;fwg / To:tf] xftxltof/ jf v/vhfgfsf] vl/b laqmLaf6 k|fKt /sd / To;af6 a9]

a9fPsf] /sd hkmt x'g]5 .

t/ 9'jfgLsf] ;fwg jf ;jf/L ;fwgsf] wgLn] xftxltof/ jf v/vhfgf 9'jfgL

ePsf] s'/f lghnfO{ yfxf gePsf] k|dfl0ft u/]df To:tf] ;jf/L ;fwg hkmt x'g] 5}g .

!#^= Ifltk"lt{ e/fpg] M s;}n] o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf]

hLp jf ;DklQsf] xflg, gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] s;"/bf/af6 kLl8t JolQmnfO{

To;sf] dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

!#&= xbDofb M bkmf !#@ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq /

o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] yfxf kfPsf] ldltn] 5

dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – &

ljikmf]6s kbfy{ ;DaGwL s;"/

!#*= ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt gu/L jf Ohfhtkq

k|fKt u/]sf] eP klg Ohfhtkqdf pNn]v ePsf zt{ / aGb]h ljk/Lt x'g] u/L s'g}

klg lsl;dsf] ljikmf]6s kbfy{ agfpg, tof/ ug{ jf pTkfbg ug{ x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

54

:ki6Ls/0f M o; P]gsf] k|of]hgsf nflu M

-s_ æljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] ljikmf]6g eO{ Iflt k'¥ofpg] cfO=O=8LÙ

6L=Pg=;L= Pdf6f]n, af/f]6f]n, k]G6f]nfO6, ¥oflk8 l86f]g{]l6e

PS:Knf]l;e -cf/=8L= PS;_, 6f]/ k]mS;, Anfli6s PS:Knf]l;e,

8fOgfdfO6, af?b, gfO6«f]lUnl;l/g, h]n]UgfO6, :6]dfO6,

;]N;fO6, l86f]g]6/, Anfli6s Sofk, ljB'tLo Anfli6s Sofk,

k\mo"h, cflt;jfhL, k6fsf, ug s6g, ug kfp8/ Anfl:6s

kfp8/, kf/f] -ds{/L_ jf cGo s'g} wft'sf] k'mNo"g]6, ;f]xL

k|s[ltsf ljikmf]6g x'g] cGo s'g} kbfy{ jf g]kfn ;/sf/n] g]kfn

/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] s'g} kbfy{ ;Demg' k5{ /

;f] zAbn] ad ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-v_ æadÆ eGgfn] s'g} ljikmf]6s kbfy{ jf cGo s'g} ;fwg, kmd"{nf,

k|lqmof jf pkfoåf/f cfk}mF jf cGo s'g} kbfy{åf/f ljikmf]6g x'g]

u/L agfOPsf] lu|g]8 jf To:t} k|s[ltsf] cGo ljikmf]6s

kbfy{o'Qm j:t' jf kbfy{ ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]

;hfo x'g]5 M–

-s_ s8f ljikmf]6s kbfy{ -xfO PS;Knf]l;e_ eP bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf,

-v_ g/d ljikmf]6s kbfy{ -nf] PS:Knf]l;e_ eP kfFr jif{;Dd s}b /

krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,

-u_ ;fdfGo ljikmf]6s kbfy{ eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf,

-3_ ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg jf lgdf{0f ug]{ ;+oGq, d]zLg jf

Hofjnsf] pTkfbg ug]{, k|of]u ug]{, /fVg] jf cGo sf/f]af/

ug]{nfO{ b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .

:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu M–

www.lawcommission.gov.np

55

-!_ æs8f ljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] 8fOgfdfO6,

gfO6«f]lUn;l/g, l6=Pg=;L=, h]n]UgfO6, dg{S6g/nfj,

kf/f]sf] k'mNo"g]6, cf/=8L= PS;, Pdf6f]n, af/f]6f]n,

k]G6f]nfO6, :6]dfO6, ;]N;fO6n, Anfli6s PS:kf]lne;

ad / To:t} k|s[ltsf cGo ljikmf]6s kbfy{ ;Demg' k5{ .

-@_ æg/d ljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] Anfli6s kfp8/, ug

kfp8/, ug s6g, kf/f], af?b jf cGo s'g} wft'sf]

k'mNo"g]6 / To:t} k|s[ltsf cGo ljikmf]6s kbfy{ ;Demg'

k5{ .

-#_ æ;fdfGo ljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] l86f]g]6/, Anfli6s

Sofk, ljB'tLo Anfli6s Sofk, k\mo"h, cflt;jfhL,

k6fsf / To:t} k|s[ltsf cGo ljikmf]6s kbfy{ ;Demg'

k5{ .

!#(= ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt gu/L jf Ohfht

kq k|fKt u/]sf] ePklg Ohfhtkqdf pNn]v ePsf zt{ / aGb]h ljk/Lt x'g] u/L

ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æsf/f]af/Æ eGgfn] vl/b ug]{ u/fpg], laqmL

ug]{, /fVg], k|of]u ug]{, ;~ro ug]{, e08f/0f ug]{, cf];f/ k;f/ ug]{, kl/jt{g ug]{,

ld;fj6 ug]{, lgsf;L jf k}7f/L ug]{ sfd ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo ad]flhd ;hfo

x'g]5 M–

-s_ s8f ljikmf]6s kbfy{ eP bz jif{;Dd s}b / Ps nfv

?k}ofFF;Dd hl/afgf,

-v_ g/d ljikmf]6s kbfy{ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/

?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-u_ ;fdfGo ljikmf]6s kbfy{ eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/

?k}ofFFF;Dd hl/afgf .

www.lawcommission.gov.np

56

!$)= s[lqd ljikmf]6s kbfy{ agfpg jf k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;j{;fwf/0fn] k|of]u jf

pkef]u ug]{ ;fdfGo pkef]Uo j:t'sf] jf To:tf] j:t'sf] ef}lts jf /f;folgs tTjdf

s'g} ef}lts jf /f;folgs k|lqmof, kmd"{nf, pkfo jf ljlwaf6 x]/k]m/, kl/jt{g u/L jf

To;sf]] ?k, agf}6 jf cfsf/df kl/jt{g u/L s'g} lsl;dsf] ad jf cGo s'g}

ljikmf]6s kbfy{sf] ?kdf k|of]u ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'a} ;hfo x'g]5 .

!$!= af?bL ;'?Ë agfpg jf ljikmf]6s kbfy{ cf]5\ofpg gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ?kdf

k|of]u x'g] ;8s jf af6f], :yn, ejg, k'n, ;'?Ë jf ;j{;fwf/0fn] lx88'n ug]{ cGo

s'g} 7fpFdf ljikmf]6s kbfy{ cf]5\ofpg jf /fVg jf s'g} k|HjngzLn kbfy{ jf ljB'tLo

w/fk -PDa';_ /fVg jf To:tf] kbfy{ /fvL jf w/fk cf]5\ofO{ cfjfudgdf jf ;fj{hlgs

pkof]usf cGo s'g} s'/fsf] k|of]udf cj/f]w k'¥ofpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] hLp, Hofg jf

;DklQdf Iflt k'u]df s;"/bf/nfO{ To; afkt o; P]g adf]lhd x'g] ;hfodf pkbkmf

-@_ adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .

!$@= pTkfbg jf sf/f]af/sf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ ljikmf]6s kbfy{sf] pTkfbg jf

sf/f]af/ ug{ Ohfht kq k|fKt u/]sf] JolQmn] To:tf] kbfy{sf] pTkfbg, lgdf{0f, tof/L

jf sf/f]af/ ubf{ k|To]s k6s pTkfbg jf sf/f]af/ u/]sf] k|To]s ljikmf]6s kbfy{sf] 5'§}

clen]v /fVg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] clen]vdf cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf ljj/0f

v'nfpg' kg]{5 M–

-s_ s] s:tf ljikmf]6s kbfy{, s] slt kl/df0fdf pTkfbg, tof/L jf

lgdf{0f ePsf] xf],

-v_ ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ePsf] eP s] s:tf] k|of]hgsf nflu

sf/f]af/ ePsf] xf],

www.lawcommission.gov.np

57

-u_ ljikmf]6s kbfy{ laqmL ljt/0f ePsf] eP s'g JolQmnfO{ s]

s:tf] k|of]hgsf nflu s] slt kl/df0f laqmL ljt/0f ePsf] xf] .

-#_ pkbkmf -!_ ad]flhd /flvPsf] clen]v la:kmf]6s kbfy{sf] sf/f]jf/ ug]{

JolQmn] ljikmf]6s kbfy{ lgoGq0f jf k|zf;g ug]{ clwsf/k|fKt clwsf/L, d'2fsf]

txlssft jf cleof]hg ug]{ clwsf/L jf cbfntn] dfu]sf avt pknAw u/fpg'

kg]{5 .

-$_ o; bkmf ljk/Lt sfd ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf

kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!$#= ljikmf]6s kbfy{sf] cf];f/ k;f/, 9'jfgL jf e08f/0f ubf{ xf]l;of/L ckgfpg' kg]{ M -!_

ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ug{ Ohfhtkq k|fKt u/]sf] JolQmn] To:tf j:t'sf] k|of]u

ubf{, 9'jfgL jf cf];f/ k;f/ ubf{ jf e08f/0f ubf{ To:tf] kbfy{sf] k|s[lt cg';f/

kof{Kt ;'/Iff x'g] u/L k|of]u ug'{ jf pko'Qm Dofulhgdf /fvL 9'jfgL jf cf];f/ k;f/

jf e08f/0f ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ ljk/Lt sfd ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ krf; xhf/ ?k}ofF;Dd

hl/afgf x'g]5 .

!$$= s;"/;Fu ;DalGwt rn jf crn ;DklQ hkmt x'g] M o; kl/R5]b cGtu{t ;hfo x'g]

s'g} s;"/ ePsf]df To:tf] s;"/;Fu ;DalGwt ;Dk"0f{ ljikmf]6s kbfy{, To:tf] kbfy{

pTkfbg, tof/L jf lgdf{0f ug{ k|of]u x'g] dfn;fdfg, pks/0f, cf}hf/ jf sRrf kbfy{,

To:tf] kbfy{ cf];f/ k;f/ jf 9'jfgL ug]{ ;jf/L ;fwg jf 9'jfgL ;fwg / To:tf]

kbfy{sf] pTkfbg, tof/L, lgdf{0f jf sf/f]af/ u/L k|fKt u/]sf] /sd / To;af6 a9]

a9fPsf] /sd hkmt x'g]5 .

t/ 9'jfgLsf] ;fwg jf ;jf/L ;fwgsf] wgLn] ljikmf]6s kbfy{ 9'jfgL ePsf]

s'/f lghnfO{ yfxf gePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf] 9'jfgLsf] ;fwg jf ;jf/L ;fwg

hkmt x'g] 5}g .

!$%= Ifltk"lt{ e/fpg] M s;}n] o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf]

hLp, wgsf] xflg, gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] s;"/bf/af6 kLl8t JolQmnfO{ To;sf]

dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np

58

!$^= xbDofb M bkmf !$# cGtu{tsf s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgf /

o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] yfxf kfPsf] ldltn] 5

dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg]5}g .

kl/R5]b – *

/fli6«o tyf ;fj{hlgs ;Dkbf la?4sf s;"/

!$&= JolQm ljz]ifn] ;fj{hlgs 3/, hUuf cfk\mgf] agfpg gx'g] M -!_ s;}n] b]xfosf] 3/ jf

hUuf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"j{:jLs[lt ljgf btf{ u/L jf

gu/L cfk\mgf] agfpg jf s'g} lsl;dn] sAhf, cfjfb jf cltqmd0f ug{ jf To:tf] 3/

jf hUufsf] ef]u rngdf s'g} lsl;dsf] afwf ca/f]w ug{ x'Fb}g M—

-s_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/,

k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf

lgoGq0f ePsf] ;fj{hlgs ;+:yfsf] gfddf /x]sf] ;/sf/L 3/

hUuf,

-v_ k/fk"j{b]lv ;fd'bflos jf ;fj{hlgs ef]u rngdf /x]sf]

;fd'bflos jf ;fj{hlgs 3/ hUuf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ df plNnlvt 3/, hUuf s'g} JolQm ljz]ifsf] gfddf btf{ jf

gfd;f/L eO;s]sf] eP To:tf] btf{ ;d]t :jtM ab/ x'g]5 .

!$*= JolQm ljz]ifn] ;fj{hlgs ;Dkbf cfk\mgf] agfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} ;fj{hlgs

;Dkbf btf{ u/L jf gu/L lghL agfpg jf To:tf] ;Dkbfsf] ;fj{hlgs ef]u rngdf

s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w ug{ jf cGo s'g} lsl;dn] sAhf, cfjfb jf cltqmd0f ug{

jf To:tf] ;DkbfnfO{ s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fj{hlgs ;DkbfÆ eGgfn] b]xfo

adf]lhdsf ;Dkbf ;Demg' k5{ M–

-s_ k/fk"j{b]lv ;fj{hlgs ?kdf lxF8L cfPsf] af6f],

www.lawcommission.gov.np

59

-v_ ;fj{hlgs ?kdf ef]u rng x'b} cfPsf] ;8s, uf}r/, kfgL3f6,

lrxfg, d;fg3f6, wf/f], kw]/f], s'jf, kf]v/L, kf]v/Lsf] l8n,

vfg]kfgLsf] d"n, gx/, s'nf], ufO{j:t' r/fpg] rf}/ jf lgsfNg]

lgsfz,

-u_ xf6 ahf/ nfUg] :yfg,

-3_ b]j:yn, d7, dlGb/, :t'k, u'Djf, dl:hb jf luhf{3/,

-ª_ kf6L, kf}jf ;Qn, rf}tf/f],

-r_ P]ltxfl;s d"lt{, zflns, ;fF:s[lts :tDe jf :df/s,

-5_ wfld{s jf ;fF:s[lts sfo{ jf ;df/f]x ug]{ 7fpF,

-h_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] /fli6«o jg jf g]kfn ;/sf/, k|b]z

;/sf/ jf :yfgLo txsf]] :jfldTj /x]sf] jg jf To;sf] s'g}

c+z .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

jf krf; xhf/ ?k}Fof;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;fj{hlgs ;Dkbf s;}sf] gfddf btf{ jf gfd;f/L

eO;s]sf] eP ;f] ;d]t :jtM ab/ x'g]5 .

!$(= k|fs[lts ;Dkbfdfly cltqmd0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] sfg"g adf]lhd afx]s k|fs[lts

;Dkbfdfly s'g} lsl;dn] cltqmd0f jf sAhf ug{ jf To:tf] ;Dkbf laqmL ljt/0f ug{

jf To;sf] k|fs[lts agfj6 jf ;f}Gbo{df s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL jf Iflt

k'¥ofpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0fM o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æk|fs[lts ;DkbfÆ eGgfn] b]xfosf ;DkbfnfO{

;Demg' k5{ M–

-s_ k|fs[lts jftfj/0f, jg:klt / jGohGt'sf] ;+/If0fsf nflu

g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] /fli6«o lgs'~h, jGohGt' jf lzsf/

cf/If,

www.lawcommission.gov.np

60

-v_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] ;+/If0f If]q, gbL, gfnf, vf]nf, tfn

tn}of, ;Ld;f/ If]q jf k|fs[lts em/gf, lxdlzv/ jf To;sf]

s'g} c+z, pRr kxf8L r'r'/f],

-u_ k|rlnt sfg"g jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txn]

;+/If0f u/]sf] jGohGt', jg:klt jf e"–agf}6,

-3_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txn] ;+/If0f u/]sf

jGohGt'sf] jf;:yfg, kof{j/0fLo k4lt jf laqmL ljt/0f,

lgsf;L jf k}7f/Ldf lgif]w u/]sf hl8a'6L .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /

ljuf] v'n]sf]df lauf] adf]lhd / lauf] gv'n]sf]df bznfv ?k}ofF+;Dd hl/afgf jf b'j}

;hfo x'g]5 .

!%)= ;fj{hlgs ef}lts ;+/rgfsf] cglws[t sAhf jf ljgfz ug{ gx'g] M

-!_ sfg"g adf]lhd afx]s s;}n] s'g} ;fj{hlgs ef}lts ;+/rgf cglws[t ?kdf sAhf

ug{, To:tf] ;+/rgf k|of]u x'g glbg jf s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL jf ljgfz ug{

x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fj{hlgs ef}lts ;+/rgfÆ eGgfn]

;fj{hlgs ?kdf k|of]u x'g] b]xfosf ;+/rgf ;Demg' k5{ M–

-s_ ;8s, af6f], k'n, ;'?Ë, ljdfg:yn,

-v_ hnfzo, gx/, vfg]kfgLsf] d'xfg tyf kf]v/L, ljB't u[x, ljB't

k|;f/0f s]Gb| jf To;sf] nfOg,

-u_ /Hh'dfu{, s]j'nsf/, b"/;~rf/ ;DaGwL pks/0f, /]l8of] :6]zg,

6]lnlehg k|zf/0f s]Gb| tyf To;sf] 6fj/,

-3_ /]n tyf /]ndfu{,

-ª_ ;fj{hlgs a; lj;f}gL, ;fj{hlgs pBfg, jf

-r_ cGo o:t} ;+/rgf .

www.lawcommission.gov.np

61

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofF+;Dd hl/afgf x'g]5 .

!%!= /fli6«o ufg, em08f jf lgZffg 5fksf] ckdfg jf Iflt ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfn jf

g]kfn ;/sf/ la?4 3[0ff k}mnfpg] lgotn] g]kfnsf] /fli6«o ufgsf] ckdfg ug{,

g]kfnsf] em08f hnfpg, To;sf] hfgLhfgL ckdfg ug{ jf ;fj{hlgs g}ltstf,

lzi6frf/ jf ;bfrf/sf] b[li6sf]0fn] k|of]u ug{ gx'g] 7fpF, j:t' jf cj:yfdf To:tf]

ufg, em08f jf g]kfnsf] lgzfgf 5fk k|of]u ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ s;}n] g]kfn;+Fu d}qL ;DaGw ePsf] d'n's lj?4 3[0ff k}mnfpg] jf To:tf]

d'n'ssf] ckdfg ug]{ lgotn] To:tf] d'n'ssf] /fli6«o em08f hnfpg, To;sf]]

hfgLhfgL b'?kof]u ug{ jf To:tf] em08f jf To:tf] d'n'ssf] lgzfg 5fksf] b'?kof]u

ug{ jf ;fj{hlgs g}ltstf / lzi6frf/sf] b[li6sf]0faf6 k|of]u ug{ gx'g] j:t', 7fpF jf

cj:yfdf To:tf] em08f jf 5fksf] k|of]u ug{ x'Fb}g .

-$_ s;}n] ;+o'Qm /fi6« ;+3 jf ;+o'Qm /fi6« ;+3;Fu ;Dj4 ;+:yf jf ljlzi6Ls[t

lgsfo jf g]kfn ;b:o /x]sf] s'g} cGt//fli6«o jf If]qLo ;+:yfnfO{ 3[0ff jf ckdfg

ug]{ lgotn] To:tf ;+:yfsf] em08f jf lgZffg 5fk s'g} lsl;dn] b'?kof]u ug{ jf

To:tf ;+:yfsf] :jLs[lt ljgf To:tf] em08f jf To:tf] ;+:yfsf] lrXg, ;jf/L ;fwg jf

cGo s'g} j:t' k|of]u ug{ x'Fb}g .

-%_ pkbkmf -#_ jf -$_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps

jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!%@= /fli6«o lje"ltsf] ckdfg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf /fli6«o

lje"ltnfO{ hfgLhfgL 3[0ff, ckdfg jf abgfd ug{, To:tf lje"ltsf] zflns, :tDe jf

:df/s eTsfpg jf xflg, gf]S;fgL ug{ x'Fb}g .

t/ To:tf lje"ltsf] hLjgL cWoog cg';Gwfg jf d"NofÍgsf] ;Gbe{df c;n

lgotn] ul/Psf] l6sf l6Kk0fLnfO{ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ dflgg] 5}g .

www.lawcommission.gov.np

62

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!%#= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M bkmf !%) adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 ePsf] xflg,

gf]S;fgL afkt s;"/bf/af6 dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

!%$= xbDofb M o; kl/R5]bsf] bkmf !$&, !$* / !$( cGtu{tsf s;"/df hlxn];'s} klg

ph'/ ug{ ;lsg]5 / cGo bkmf cGtu{tsf] s;"/sf] xsdf To:tf] s;"/ eP u/]sf]

ldltn] 5 dlxgfkl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – (

wd{ ;DaGwL s;"/

!%%= wfld{s:yn jf kljq dflgPsf] :yfgnfO{ Iflt k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} hft,

hflt, ;Dk|bfo jf ju{sf] wfld{s cf:yf jf wd{sf] 3[0ff ug]{ jf ckdfg ug]{ lgotn] jf

;f] x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL s'g} wfld{s k"hf, k|fy{gf jf sd{ ug]{ :yfg jf kljq

dflgPsf] s'g} :yfg, j:t', dzfg3f6 jf lrxfgnfO{ xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg jf

s'g} lsl;dn] b'lift ug{, laufg{, kmf]x/d}nf ug{ jf o:t} cGo sfo{ ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ ljb]zLn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ u/] jf u/fPsf]] /x]5 eg] pkbkmf -

@_ adf]lhdsf] s}b e'Qmfg ePsf] ;ft lbgleq lghnfO{ g]kfnaf6 aflx/ k7fpg'

kg]{5 .

!%^= wfld{s efjgfdf cf3ft k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] n]v]/, jrgn] jf cfsf/ jf

lrXgåf/f jf c? s'g} lsl;daf6 s'g} hft, hflt ;Dk|bfo jf ju{sf] wfld{s efjgfdf

cf3ft k'¥ofpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b /

aL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!%&= wfld{s /Llt–l:yltdf afwf k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] ;gftgb]lv ckgfpb} jf rnL

cfPsf] c?sf] wfld{s /Llt–l:yltdf hfgLhfgL afwf k'¥ofpg x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

63

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!%*= wd{ kl/jt{g u/fpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] wd{ kl/jt{g u/fpg jf ;f] s'/fsf]

pBf]u ug{ jf b'?T;fxg lbg x'Fb}g .

-@_ s;}n] s'g} hft, hflt jf ;Dk|bfodf ;gftgb]lv rnL cfPsf] wd{, dt jf

cf:yfdf vnn kfg]{ s'g} sfd jf Jojxf/ ug{ jf vnn x'g] u/L s'g} k|nf]eg b]vfO{

jf gb]vfO{ cGo s'g} wd{df kl/jt{g u/fpg jf wd{ kl/jt{g u/fpg] lgotn]] To:tf]

wd{ jf dt k|rf/ ug{ x'Fb}g .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr

jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQm ljb]zL /x]5

eg] To:tf] JolQmnfO{ o; bkmf adf]lhd ePsf] s}b e'Qmfg u/]sf] ;ft lbgleq g]kfn

aflx/ k7fpg' kg]{5 .

!%(= xbDofb M bkmf !%* cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] yfxf kfPsf] ldltn] 5

dlxgf / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf]] ldltn] tLg dlxgf

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –!)

e]befj tyf cGo ckdfghGo Jojxf/ ;DaGwL s;"/

!^)= e]befjk"0f{ Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ sfg"gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s sfg"g

adf]lhd clwsf/ k|of]u ug]{ clwsf/Ln] To:tf] clwsf/ jf ;fdfGo sfg"gsf] k|of]u

ubf{ pTklQ, wd{, j0f{, hft, hflt, lnË, zf/Ll/s cj:yf, ckfËtf, :jf:Yo l:ylt,

j}jflxs l:ylt, uef{j:yf, cfly{s cj:yf, efiff jf If]q, j}rfl/s cf:yf jf o:t} cGo

s'g} cfwf/df s'g} klg gful/sdfly hfgLhfgL e]befjk"0f{ Jojxf/ ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

64

!^!= e]befj u/L a:t' jf ;]jf vl/b laqmL jf ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} a:t' jf

;]jfsf] vl/b jf laqmL ljt/0f ubf{ u/fpFbf s'g} vf; hft, hflt jf ;Dk|bfosf]

JolQmaf6 dfq jf To:tf JolQmnfO{ dfq vl/b jf laqmL ljt/0f ug{] jf s'g} vf; hft,

hflt jf ;Dk|bfosf JolQmnfO{ pknAw gu/fpg] jf laqmL ljt/0f gug]{ sfo{ ug{

x'Fb}g .

t/ cfly{s, ;fdflhs jf z}lIfs b[li6n] lk5l8Psf] ju{sf] lxt ;+/If0f jf

ljsf;sf nflu sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] :jLs[lt lnO{ s'g} vf; j:t'

jf ;]jf s'g} vf; hft, hflt jf ;Dk|bfosf JolQmnfO{ dfq pknJw u/fPsf]df jf

laqmL ljt/0f u/]sf]df o; bkmf adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!^@= hjh{:tL sfddf nufpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ lghsf] OR5f la?4 sfddf

nufpg x'Fb}g .

t/ ;fj{hlgs sfdsf] nflu sfg"g adf]lhd >ddf nufpg o; bkmfn] afwf

k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd

s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!^#= bf; agfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ bf; jf sdf/f, sdf/L agfpg, To:tf]]

x}l;otdf /fVg, sfddf nufpg jf ;f] ;/xsf] cGo s'g} klg Jojxf/ ug{ jf u/fpg

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFrb]lv bz

jif{;Dd s}b / krf; xhf/b]lv Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!^$= aGws agfpg jf afFwf /fVg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ s'g} klg k|sf/sf]

k|ltkmn afkt sd}of /fVg jf aGws agfpg jf afFwf /fVg jf afFwfsf] x}l;otdf

sfddf nufpg jf ;f] ;/xsf] cGo s'g} klg k|sf/sf] Jojxf/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{b]lv ;ft

jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFb]lv Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

65

!^%= ;fdflhs /Llt l:yltdf vnn kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] ;fdflhs /Llt l:yltdf

vnn kg]{ jf vnn x'g] u/L e'mSofO{ jf hah{:tL u/L s'g} sfd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu hftLo e]befj x'g] /Lltl:yltnfO{ ;fdflhs

/Lltl:ylt dflgg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!^^= hfltkfltsf] cfwf/df 5'jf5't jf cGo e]befjk"0f{ Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n]

s;}nfO{ k|yf, k/Dk/f, wd{, ;+:s[lt, l/ltl/jfh, hft, hflt, ;d'bfo, k]zf, Joj;fo,

zf/Ll/s cj:yf jf ;fdflhs ;Dk|bfosf] pTkltsf] cfwf/df 5'jf5't jf cGo s'g}

lsl;dsf] e]befj ug{ jf ;fj{hlgs :yndf pkl:yt x'g jf s'g} ;fj{hlgs k|s[ltsf

wfld{s :yndf k|j]z ug{ /f]Sg jf ;fj{hlgs k|of]udf /x]sf] kfgL, kw]/f] k|of]u ug{

al~rt ug{ jf cGo s'g} lghL jf ;fj{hlgs pkof]u jf ;'ljwfsf s'/fsf] k|of]u

ug{af6 al~rt ug{ x'Fb}g .

-@_ pbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf

tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / /fi6«;]jsn] o; bkmfdf n]lvPsf]

s;"/ u/]df yk tLg dlxgf;Dd s}b ;hfo x'g]5 .

!^&= oftgf lbg gx'g] M -!_ k|rlnt sfg"g adf]lhd s;"/sf] cg';Gwfg ug]{, cleof]hg ug]{,

sfg"gsf] sfof{Gjog ug]{ jf sfg"g adf]lhd lgoGq0f, lx/f;t jf y'gfdf /fVg] clwsf/

k|fKt clwsf/Ln] s;}nfO{ zf/Ll/s jf dfgl;s oftgf lbg jf lbg nufpg jf q'm/,

lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu kqmfp k/]sf], lgoGq0fdf /x]sf], lx/f;t,

y'gf, s}b jf gh/aGb jf cfkm\gf] ;'/Iffdf /x]sf] s'g} JolQm jf To:tf] JolQmsf]

sf/0fn] cGo s'g} JolQmnfO{ b]xfosf] p2]Zon]] hfgLhfgL zf/Ll/s jf dfgl;s kL8f jf

si6 k'¥ofPdf jf lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ jf ;hfo lbPdf To:tf]

JolQm pk/ oftgf lbPsf] jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ s'g} ljifodf hfgsf/L xfl;n ug]{],

www.lawcommission.gov.np

66

-v_ s'g} s;"/df ;flat u/fpg],

-u_ s'g} sfo{sf] nflu b08 lbg],

-3_ hf]/ h'n'd jf qf; b]vfpg], jf

-ª_ sfg"g ljk/Ltsf cGo s'g} sfo{ ug{] .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ s;"/sf] uDeL/tf x]/L kfFr

jif{;Dd s}b jf krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{ cfb]z lbg] JolQm jf o; bkmf

adf]lhdsf] s;"/ ug{ ;xof]u ug]{ dltof/nfO{ d'Vo s;"/bf/ ;/x ;hfo x'g]5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ s'g} JolQmn] cfkm"eGbf dflysf clwsf/Lsf]

cfb]z kfngf u/L To:tf] s;"/ u/]sf] eGg] bfjL lng kfpg] 5}g / lghn] To:tf]

cfwf/df To:tf] s;"/ u/] afkt x'g] ;hfoaf6 pGd'lQm kfpg]] 5}g .

!^*= ckdfghgs jf cdfgjLo Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ ckdfghgs jf

cdfgjLo Jojxf/ ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf sfdnfO{ ckdfghgs jf

cdfgjLo Jojxf/ dflgg]5 M–

-s_ af]S;f af]S;Lsf] cf/f]k nufpg],

-v_ af]S;f af]S;Lsf] cf/f]k nufO{ a;f]af; u/]sf] 7fFpaf6 lgsfnf ug]{,

-u_ ;fdflhs alxisf/ ug{], jf

-3_ cGo h'g;'s} sfd u/L qm'/, cdfgjLo jf ckdfghGo Jojxf/ ug{] .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf;

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ dlxnfsf] /h:jnf jf ;'Ts]/Lsf] cj:yfdf 5fpk8Ldf /fVg jf To:t} cGo

s'g} lsl;dsf e]befj, 5'jf5't jf cdfgjLo Jojxf/ ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JoltmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf tLg

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

67

-%_ /fi6«;]jsn] o; bkmfdf n]lvPsf] s;"/ u/]df lghnfO{ yk tLg dlxgf;Dd

s}b ;hfo x'g]5 .

!^(= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmaf6 kLl8t

JolQmnfO{ k'u]sf] Iflt jf kL8f afkt dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

!&)= xbDofb M -!_ bkmf !^# / !^$ cGtu{tsf s;"/df hlxn] ;'s} ph'/ nfUg]5 .

-@_ bkmf !^& cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] jf ;DalGwt JolQm

kqmfp, lgoGq0f, lx/f;t, y'gf, s}b jf gh/aGbaf6 d'Qm ePsf] ldltn] / o; kl/R5]b

cGtu{tsf cGo s;"/df s;"/ eP u/]sf] yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/

nfUg] 5}g .

kl/R5]b –!!

ljjfx ;DaGwL s;"/

!&!= d~h'/L ljgf ljjfx ug{ gx'g] M -!_ ljjfx ug]{ JolQmx?sf] d~h'/L ljgf s;}n] s;}nfO{

ljjfx ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd d~h'/L ljgf ePsf] ljjfx ab/ x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{{ b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu bkmf !&# adf]lhd ljjfx ug{ k"/f x'g' kg]{

pd]/ k"/f gePsf] JolQmn] lbPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g .

!&@= xf8gftfdf ljjfx ug{ gx'g] M -!_ s;}n] k/Dk/f cg';f/ rnL cfPsf] cj:yfdf afx]s

xf8gftf s/0fLdf ;hfo x'g] gftfdf ljjfx ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfx yfxf gkfO{ ePsf] /x]5 eg] To:tf] ljjfx

ab/ x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfx hfgLhfgL ePsf] /x]5 eg] To:tf] ljjfx

ug]{nfO{ xf8gftf s/0fLsf] s;"/df x'g] ;hfo / u/fpg]nfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf

tLg xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / To:tf] ljjfx :jtM jb/ x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

68

!&#= afn ljjfx ug{ gx'g] M -!_ ljjfx ug]{ JolQmsf] pd]/ aL; jif{ gk'uL s;}n] ljjfx ug{

jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ ljk/Lt ePsf] ljjfx :jtM ab/ x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!&$= ljjfxdf n]gb]g ug{ gx'g] M -!_ cfk\mgf] k/Dk/fb]lv rnL cfPsf] ;fdfGo pkxf/, e]6L,

blIf0ff jf z/L/df nufPsf] Ps;/f] uxgf afx]s ljjfx ug]{ b'nxf jf b'nxLsf tkm{af6

s'g} lsl;dsf] rn, crn, bfOhf] jf s'g} ;DklQ dfu u/L jf n]gb]g zt{ /fvL ljjfx

ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ s;}n] ljjfx u/L ;s]kl5 pkbkmf -!_ adf]lhdsf] rn, crn ;DklQ jf

bfOhf] dfu ug{ jf To:tf] rn, crn ;DklQ jf bfOhf] glbPsf] sf/0fn] b'nxL jf

lghsf gft]bf/nfO{ s'g} lsl;dn] x}/fg kfg{, ;tfpg jf s'g} cdfgjLo jf ckdfghGo

Jojxf/ ug{ x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b jf krf;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-%_ pkbkmf -!_ jf -#_ adf]lhd s'g} ;DklQ lnPsf]df To:tf] ;DklQ ;DalGwt

JolQmnfO{ lkmtf{ lbg' kg{]5 .

!&%= jx'ljjfx ug{ gx'g] M -!_ ljjflxt k'?ifn] j}jflxs ;DaGw sfod /x]sf] cj:yfdf csf]{

ljjfx ug'{ x'Fb}g .

-@_ s'g} k'?if ljjflxt xf] eGg] hfgLhfgL To:tf] k'?if;Fu s'g} dlxnfn] ljjfx

ug{' x'Fb}g .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg klt kTgLn] sfg"g

adf]lhd c+zj08f u/L leGg ePdf k'?if jf dlxnfn] k'gM ljjfx ug{ ;Sg]5 .

www.lawcommission.gov.np

69

-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{b]lv

kfFr jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofFb]lv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfx :jtM ab/ x'g]5 .

-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g nfu" x'g'cl3

tTsfn k|rlnt sfg"g adf]lhd ePsf] ljjfxsf] xsdf o; bkmfdf n]lvPsf] s'g}

s'/fn] c;/ kf/]sf] dflgg] 5}g .

!&^= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df s;"/ eP u/]sf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]

tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !@

Hofg ;DaGwL s;"/

!&&= Hofg dfg]{ lgotn] s'g} sfd ug{ gx'g]] M -!_ s;}n] s;}sf] lgotk"j{s Hofg dfg{ jf

Hofg dfg]{ s'g} sfd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ lghsf] Hofg dg{ ;Sg] u/L

lgotk"j{s uDeL/ zf/Ll/s rf]6 jf Iflt k'¥ofPsf]df tTsfn} Hofg gd/L ;f]xL rf]6sf]

kl/0ffd :j?kkl5 Hofg d/]df klg ;f]xL JolQmn] Hofg df/]sf] dflgg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ hGd s}bsf] ;hfo

x'g]5 .

!&*= Hofg hfg ;Sg] sfd ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} sfd ubf{ ;fwf/0ftof dflg;sf] Hofg

hfg ;S5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ sf/0f x'Fbf x'Fb} To:tf] sfd ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg d/]df s;"/bf/nfO{

hGds}bsf] ;hfo x'g]5 .

!&(= uDeL/ pQ]hgf jf /L;sf] cfj]zaf6 Hofg lng gx'g] M -!_ bkmf !&^ jf !&& df

h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf Hofg lng] JolQmnfO{ bzb]lv kGw|

jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFFFb]lv Ps nfv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 M–

www.lawcommission.gov.np

70

-s_ s;}n] tTsfn uDeL/ pQ]hgf lbnfpg] s'g} sfd u/]af6

s;"/bf/n] cfTd;+od\sf] zlQm u'dfO{ To:tf] pQ]hgf lbnfpg]

JolQmsf] Hofg df/]sf]df,

t/ b]xfosf] cj:yfdf of] v08 nfu" x'g] 5}g M–

-!_ s;}n] sfg"gsf] kfngf ubf{, lghL /Iffsf]

clwsf/sf] k|of]u ubf{, s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf]

kbLo st{Josf] kfng ubf{ jf kfng ug{ nfu]sf]

s'g} sfdaf6 s;"/bf/ pQ]lht x'g uPdf,

-@_ s;}nfO{ s'g} Iflt k'¥ofpg] lgotn] s;"/bf/

:jo+n] pQ]lht u/fPsf] / To;/L pQ]lht eO{

To:tf]] JolQmn] u/]sf] sfdaf6 s;}sf] Hofg

uPsf]df,

-v_ lghL /Iffsf] clwsf/ c;n lgotn] k|of]u ubf{ To:tf]

clwsf/sf] ;Ldf gf£g uO{ h;sf] la?4 To:tf] clwsf/ k|of]u

ePsf] xf] ;f] JolQmsf] Hofg d/]sf]df,

-u_ PsfPs ePsf] emu8fdf p7]sf] /L;sf] cfj]zdf tTsfn s;}sf]

Hofg d/]sf]df,

t/ o; v08 adf]lhdsf] sfd ubf{ s;"/bf/n] cg'lrt

nfe xfl;n u/]sf] jf q''m/ jf c:jefljs tj/af6 sfd u/]sf]

x'g' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg OjL

lnP/ jf ;f]r ljrf/ u/]/ Hofg lnPsf]df ;f] v08x?df n]lvPsf] Joj:yf nfu" x'g]

5}g .

!*)= dfg{ rfx]sf] JolQm gd/L csf]{ JolQm d/]df ;hfo x'g] M bkmf !&&, !&* / !&( df

h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;}n] s;}nfO{ dfg]{ lgotn] jf s'g} JolQm dg{ ;S5

eGg] hfgLhfgL jf To;sf] ljZjf; ug'{ kg]{ sf/0f eO{ s'g} sfd ubf{ To:tf] JolQm

www.lawcommission.gov.np

71

gd/L csf]{ JolQm dg{ uPdf lghnfO{ cj:yf cg';f/ bkmf !&&, !&* / !&( df

n]lvP adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .

!*!= nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L Hofg dfg{ gx'g] M -!_ s;}n] nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L s;}sf]

Hofg dfg{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ bkmf !&&, !&* / !&( sf]

cj:yfdf afx]s tLgb]lv bz jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFb]lv Ps nfv ?k}ofFFF;Dd

hl/afgf x'g]5 .

!*@= x]nrqm\ofO{+ u/L Hofg dfg{ gx'g] M -!_ bkmf !&( sf] cj:yfdf afx]s s;}n]

x]nrqm\ofOk"0f{ s'g} sfd u/L s;}sf] Hofg dfg{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s s;}sf] Hofg dg{ ;S5 h:tf] gb]lvPsf]

cj:yfdf s;}n] s'g} sfd ubf{ eljtJodf k/L s;}sf] Hofg uPdf lghnfO{ 5

dlxgfb]lv b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!*#= Hofg dfg]{ pBf]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] Hofg dfg]{ lgotn] To;sf] pBf]u ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!*$= cfkm\gf] ;+/IfsTjdf /x]sf] JolQmnfO{ kmfNg jf kl/Tofu ug{ gx'g] M -!_ s'g} gjhft

lzz', afnaflnsf, czQm /f]uL jf j[4 JolQmnfO{ cfkm"n] x]/rfx jf :ofxf/ ;Def/ ug]{

st{Jo ePsf] JolQmn] lghsf] lhp, Hofgdf vt/f k'Ug ;Sg] u/L kmfNg, kl/Tofu ug{

jf j]jf:tf u/L 5f]8\g x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 To:tf] afnaflnsf, czQm, /f]uL jf a[4

JolQm d/]sf] /x]5 eg] s;"/bf/nfO{ ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofFFF;Dd

hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

72

t/ kmflnPsf], kl/Tofu ul/Psf] jf j]jf:tf u/L 5f8]sf] sf/0faf6 gjhft

lzz'sf] d[To ePdf bkmf !&& adf]lhd ;hfo x'g]5 .

!*%= cfTdxTof ug{ b'?T;fxg lbg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ cfTdxTof ug{ b'?T;fxg lbg

jf To:tf] sfd ug]{ ;Ddsf] kl/l:ylt v8f ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!*^= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] s;"/af6 s;}sf] lhp, Hofg jf

;DklQdf xflg, gf]S;fgL jf Iflt ePdf s;"/bf/af6 kLl8t JolQm / lgh geP lghsf]

xsjfnfnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

!*&= xbDofb M -!_ bkmf !&&, !&*, !&(, !*), !*!, !*@ / !*$ sf] pkbkmf -#_ df

/x]sf] k|ltaGwfTs jfSof+z cGtu{tsf s;"/df hlxn] ;'s} ph'/ u/] klg nfUg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]ssf o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df

To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !#

ue{ ;+/If0f la?4sf] s;"/

!**= ue{ktg ug{ gx'g] M -!_ bkmf !*( sf] cj:yfdf afx]s s;}n] ue{ktg ug{ jf

ue{ktg u/fpg] lgotn] jf ue{ ktg x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{

s'g} sfd u/L ue{ktg u/fpg' x'Fb}g .

-@_ s;}n] ue{jtL dlxnfnfO{ s/sfk u/L jf wDsL lbO{ jf nnfO{ kmsfO{ jf

k|nf]egdf kf/L ue{ktg u/fpg x'Fb}g .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo

adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 M–

-s_ afx| xKtf;Ddsf] ue{ eP Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf,

-v_ afx| xKtfeGbf a9L kRRfL; xKtf;Ddsf] ue{ eP tLg jif{;Dd

s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

www.lawcommission.gov.np

73

-u_ kRrL; xKtfeGbf a9Lsf] ue{ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf .

-$_ ue{ktg ug{] sfd ubf{ tTsfn ue{ktg geO{ aRrf lhpFbf] hGdL To:tf]

sfdsf] kl/0ffd :j?k hlGdPsf] aRrf tTsfn d/]df o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu

ue{ktg u/fPsf] dflgg] 5 .

-%_ s;}n] s'g} ue{jtL dlxnfsf] Hofg lng] pBf]u ubf{ To:tL dlxnf gd/L

lghsf] ue{df /x]sf] kRrL; xKtf jf kRrL; xKtfeGbf a9L cjlwsf] ue{ ktg x'g

uPdf ;f] sfd ug]{ s;"/bf/nfO{ o; P]g jf cGo sfg"g adf]lhdsf] ;hfodf yk kfFr

jif{;Dd s}b x'g]5 .

-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;}n] s'g} ue{jtL

dlxnf la?4 s'g} l/; OjLn] s'g} sfd ubf{ ue{ktg x'g uPdf ue{ktg ug]{ lgotn]

To:tf] sfd u/]sf] /x]g5 eg] klg b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 M–

-s_ afx| xKtf;Ddsf] ue{ eP Ps jif{;Dd s}b,

-v_ afx| xKtfeGbf a9L kRrL; xKtf;Ddsf] ue{ eP tLg jif{;Dd

s}b,

-u_ kRrL; xKtfeGbf a9Lsf] ue{ eP kfFRf jif{;Dd s}b .

-&_ s;}n] ue{ktg u/fpg] p2]Zon] ue{df /x]sf] e|'0fsf] lnË klxrfg x'g] s'g}

sfd ug{ jf u/fpg / To;/L lnË klxrfg ePkl5 ue{ktg ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ ue{ktg u/fpg] p2]Zon] ue{df /x]sf] e|'0fsf] lnË klxrfg ug{]

jf u/fpg]nfO{ tLg dlxgfb]lv 5 dlxgf;Dd s}b, /

-v_ lnË klxrfg u/L ue{ktg ug]{ jf u/fpg]nfO{ pkbkmf -#_ df

n]lvPsf] ;hfodf yk Ps jif{;Dd s}b .

www.lawcommission.gov.np

74

!*(= ue{ ktg u/fpg ;Sg] M bkmf !** df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg :jf:YosdL{n]

b]xfosf] cj:yfdf ue{ktg u/fPsf]df o; P]g cGtu{tsf] s;"/ eP u/]sf] dflgg]

5}g M–

-s_ ue{jtL dlxnfsf] d~h'/Ln] afx| xKtf;Ddsf]] ue{ktg

u/fPsf]df,

-v_ ue{ktg gu/fPdf ue{jtL dlxnfsf] Hofgdf vt/f k'Ug ;S5

jf lghsf] zf/Ll/s jf dfgl;s :jf:Yo v/fa x'g ;S5 jf

ljsnfË aRrf hGdG5 egL Ohfht k|fKt lrlsT;ssf] /fo

eO{ To:tL dlxnfsf] d~h'/Ln] ue{ktg u/fPsf]df,

-u_ hjh{:tL s/0fL jf xf8gftf s/0fLaf6 /xg uPsf] c7f/

xKtf;Ddsf] ue{ ue{jtL dlxnfsf] d~h'/Ln] ue{ktg u/fPsf]df,

-3_ /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f'

-Pr=cfO{=eL=_ jf To:t} k|s[ltsf] cGo lgsf] gx'g] /f]u z/L/df

ePsL dlxnfsf]] d~h'/Ln] ue{ktg u/fPsf]df .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ:jf:YosdL{Æ eGgfn] lgwf{l/t of]Uotf k'uL

ue{ktg u/fpg Ohfht k|fKt u/]sf] lrlsT;s jf :jf:YosdL{ ;Demg' k5{ .

!()= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]

5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –!$

s'6lk6 jf cËeË ;DaGwL s;"/

!(!= s'6lk6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ s'6lk6 ug{ x'Fb}g .

-@_ s;}n] s;}nfO{ b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df lghn] s'6lk6 u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} lsl;dsf] zf/Ll/s kL8f k'¥ofPdf,

-v_ s'g} sfd u/L /f]u ;f/]df,

-u_ cGo s'g} sfo{ u/L czQm agfPdf .

www.lawcommission.gov.np

75

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æczQmÆ eGgfn] z/L/sf] s'g} cË ;fdfGo

?kdf sfd ug{ g;Sg] u/L czQm ePsf] cj:yf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] dfgl;s

czQmtfnfO{ ;d]t hgfpF5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!(@= cËeË ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] cËeË ug{ jf u/fpg xF'b}g .

-@_ s;}n] s;}nfO{ hfgLhfgL s'6lk6 ubf{ b]xfo adf]lhdsf] kl/0ffd ePdf

cËeËsf] s;"/ u/]sf]] dflgg]5 M–

-s_ cfFvfsf] x]g]{ zlQm xLg u/L jf cfFvf kmf]/L b[li6ljxLg

agfOlbPdf,

-v_ gfssf] ;'F£g] zlQm gfz ul/lbPdf,

-u_ sfgsf] ;'Gg] zlQm gfz ul/lbPdf,

-3_ lha|f]sf] af]Ng] zlQm gfz ul/lbPdf,

-ª_ dlxnfsf] :tg sfl6lbPdf,

-r_ dlxnfnfO{ afFemf]kg jf k'?ifnfO{ k'?ifTjxLg agfPdf,

-5_ d]?b08, 8F8fNg'', xft v'6\6f jf To:tf cª\usf] hf]gL{

efFrL, kmf]/L, km'sfnL a]sDdf kfl/lbPdf,

-h_ s'6lk6sf] sf/0faf6 cfˆgf] k]zfsf] sfd ug{ g;Sg] u/L

c;Ifd agfOlbPdf .

-#_ s'6lk6af6 tTsfn cËeË geP tfklg ;f]xL sfdsf] kl/0ffd :j?k kl5

pkbkmf -@_ adf]lhdsf] kl/0ffd lg:s]df klg cËeË ePsf] dflgg]5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b / Ps nfv

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} lsl;dsf] sfd lbg]

Pp6feGbf a9L cË x'g]df To;dWo] Pp6f cËdfq a]sDdf kf/L lbPsf] eP ;f]

www.lawcommission.gov.np

76

pkbkmfdf n]lvPsf] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 / cËeË ePsf] vt lgsf] eO{

sfdnfUg] ePdf tLgjif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

!(#= t]hfa jf cGo /f;folgs, h}ljs jf ljiffn' kbfy{ k|of]u u/L s'?k kfg{ gx'g] M -!_

s;}n] s;}nfO{ t]hfa jf o:t} k|sf/sf cGo /f;folgs, h}ljs jf ljiffn' kbfy{ k|of]u

u/L jf 5ls{O{ jf To:tf] kbfy{n] kf]nL, 8fdL, bnL, 3;L lhpdf kL8f u/fpg] jf

cg'xf/ jf z/L/sf] s'g} cË s'?k kfg]{ sfd ug{' jf u/fpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ s;"/sf] k|s[lt x]/L cg'xf/

s'?k kf/]df kfFr jif{b]lv cf7 jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFb]lv kfFr nfv ?k}ofF;Dd

hl/afgf / z/L/sf] cGo cË s'?k kf/]df jf z/L/df kL8f k'¥ofPdf tLg jif{b]lv kfFr

jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFb]lv tLg nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hl/afgf afkt k|fKt k"/} /sd kLl8tnfO{ Ifltk"lt{

afkt lbg' kg]{5 .

!($= uDeL/ pQ]hgf jf /L;sf] cfj]zaf6 s'6lk6 jf cËeË ePsf]df ;hfo M -!_ bkmf

!(! jf !(@ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf s'6lk6 ug]{

JolQmnfO{ s'6lk6 u/L cËeË u/]sf] /x]5 eg] b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo / cGo s'g} lsl;dn] rf]6 k'¥ofPsf] /x]5 eg] Ps

jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 M–

-s_ s;}n] tTsfn uDeL/ pQ]hgf lbnfpg] s'g} sfd u/]af6

s;"/bf/n] cfTd;+od\sf] zlQm u'dfO{ To:tf] pQ]hgf lbnfpg]

JolQmnfO{ jf e|dj; c? s;}nfO{ s'6lk6 u/]df jf ;+of]ujz

c? s;}nfO{ rf]6 k'Ug uPsf]df .

t/ b]xfosf] cj:yfdf of] v08 nfu" x'g] 5}g M–

-!_ s;}n] sfg"gsf] kfng ubf{, lghL /Iffsf] clwsf/sf]

k|of]u ubf{, s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo st{Josf]

kfng ubf{ jf kfng ug{ nfu]sf] s'g} sfdaf6 pQ]lht

x'g uO{ s'6lk6 u/]sf]df,

www.lawcommission.gov.np

77

-@_ s;}nfO{ s'g} Iflt k'¥ofpg] lgotn] s;"/bf/ :jo+n]

s;}nfO{ pQ]lht u/fPsf] / To;/L pQ]lht eO{ To:tf]

JolQmn] u/]sf] sfdaf6 s;"/bf/ cfk}mF pQ]hgfdf k/L

s'6lk6 u/L rf]6 k'¥ofPsf]df .

-v_ lghL /Iffsf] nflu cfjZos kg]{ aneGbf a9L an k|of]u u/L

s;}nfO{ Iflt k'¥ofPsf]df,

-u_ PsfPs p7]sf] emu8fsf] /L;sf] cfj]zdf tTsfn s;}nfO{ rf]6

k'¥ofPsf]df .

t/ o; v08 adf]lhdsf] sfd ubf{ s;"/bf/n] cg'lrt

nfe xfl;n u/]sf] jf q''m/ jf c:jefljs tj/af6 sfd u/]sf]

x'g' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg OjL

lnP/ jf ;f]r ljrf/ u/]/ s'6lk6 jf cËeË u/]sf]df ;f] v08x?df n]lvPsf] Joj:yf

nfu" x'g] 5}g .

!(%= nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L jf x]nrq\mofO{ u/L s'6lk6 ug{ jf cËeË jf cGo rf]6

k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L jf x]nrSo|fOF u/L s;}nfO{ s'6lk6

ug{, cËeË ug{ jf cGo rf]6 k'¥ofpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M—

-s_ nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L cËeË ePsf]df b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo / cGo lsl;dsf]

rf]6 k'u]sf] /x]5 eg] Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd

hl/afgf jf b'j} ;hfo,

-v_ x]nrSo|fOF u/L To:tf] s;"/ u/]sf] /x]5 eg] 5 dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo .

!(^= cfk/flws an k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;} pk/ cfk/flws an k|of]u ug{ x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

78

-@_ s;}n] s;}nfO{ b]xfo adf]lhdsf] sfo{ u/]df lghn] cfk/flws an k|of]u

u/]sf] dflgg]5 M—

-s_ s'g} s;"/ ug]{ lgotn] s'g} JolQm pk/ s'g} lsl;dsf] an k|of]u

u/]df,

-v_ s'g} JolQm jf lghsf] kl/jf/ jf ;DklQnfO{ Iflt k'¥ofpg] 8/,

qf; pTkGg u/fpg] jf lemem\ofpg] lgotn] jf To:tf] x'g ;S5

eGg] hfgLhfgL lgh pk/ an k|of]u u/]df,

-u_ s;}nfO{ cfk"m pk/ an k|of]u x'g nfu]sf] eGg] ql;t kf/]df jf

wDsL lbPdf jf hf]/ h'n'd u/]df jf c? s'g} lsl;dn] To;sf]

pBf]u u/]df .

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt ljifosf]

lzIf0f, k|lzIf0f jf tflnd lbFbf, s'g} lsl;dsf] clego ubf{, pkrf/ ubf{ jf enfO{

x'g] lsl;dn] s;}sf] d~h'/L lnO{ s'g} an k|of]u u/]sf]df jf s'g} lsl;dsf] v]n x'Fbf

:jefljs k|s[ltsf] an k|of]u u/]sf]df cfk/flws an k|of]u u/]sf] dflgg] 5}g .

t/ s;}nfO{ Iflt k'¥ofpg] ablgotn] an k|of]u u/]sf]df o; pkbkmfsf]

Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-$_ cfk/flws an k|of]u ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ xltof/ lnO{ u/]sf] eP

tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo / xltof/ glnO{

u/]sf] eP Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

!(&= s;"/ ug]{ lgotn] j]xf]; kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/ ug{ ;lhnf] kfg]{ lgotn]

c?nfO{ j]xf]; t'Nofpg], n7\ofpg] jf c:j:y kfg]{ kbfy{ v'jfpg jf cGo s'g} k|sf/n]

;]jg u/fpg jf s'g} k|sf/n] j]xf]; u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /

bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfd u/L To:tf] s;"/ eO;s]sf] /x]5 eg] To:tf]]

s;"/ afkt x'g] ;hfodf o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

79

!(*= Ifltk"lt{ M o; kl/R5]bdf plNnlvt s;"/af6 s;}sf] hLp jf Hofgdf rf]6k6s jf

xflg, gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] s;"/bf/af6 kLl8t JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{

lbg' kg]{5 .

!((= xbDofb M bkmf !(^ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgf

gf3]kl5, bkmf !(& cGtu{tsf] s;"/df To:tf] JolQmsf] xf]; cfPsf] ldltn] 5 dlxgf

gf3]kl5 / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] Ps jif{

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !%

u}/sfg"gL y'gf ;DaGwL s;"/

@))= ablgotk"j{s y'g5]s ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ sfg"g adf]lhd afx]s

ablgotk"j{s cGo s'g} lsl;dn] y'gfdf /fVg jf /fVg nufpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ clwsf/ k|fKt JolQmn] afx]s c? s;}n] s;}sf] cfjfudgdf cj/f]w ug{ jf

u/fpg x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr

xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@)!= dfgjf]lrt Go"gtd ;'ljwf glbO{ y'gfdf /fVg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd y'gfdf /fVg]

clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] s;}nfO{ klg sfg"g adf]lhd pknAw u/fpg' kg{] ;'ljwf

glbO{ jf y'gfdf /flvPsf] 7fpFdf pknAw Go"gtd dfgjf]lrt ;'ljwf glbO{ y'gfdf

/fVg jf /fVg nufpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 8]9 jif{;Dd s}b / kGw| xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@)@= 5f8\g] cfb]z ePsf]df y'gL /fVg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd y'gfdf /x]sf] s'g}

JolQmnfO{ y'gfaf6 5f8\g sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 cfb]z k|fKt

ePkl5 To:tf] JolQmnfO{ y'gfaf6 g5f8L y'gL /fVg x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

80

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /

bz xhf/ ?k}ofF;Dd x'g]5 .

@)#= uf]Ko tl/sfn] y'gfdf /fVg gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] s'g} JolQmnfO{ y'gfdf

/fVbf lgh y'lgPsf] s'/f jf y'lgPsf] 7fpFsf] hfgsf/L gx'g] jf kQf gnfUg] u/L uf]Ko

?kdf y'gfdf /fVg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b /

rfnL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@)$= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] s;"/bf/af6

kLl8t JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@)%= xbDofb M bkmf @)) sf] pkbkmf -#_ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] /

o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df y'gfdf k/]sf] JolQm y'gfaf6 d'Qm ePsf] ldltn]

tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b–!^

JolQm a]kQf kfg]{ ;DaGwL s;"/

@)^= JolQm a]kQf kfg]{ sfd ug{ u/fpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ a]kQf kfg]{ sfo{ ug{ jf

u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu æJolQm a]kQf kfg]{ sfo{Æ eGgfn] b]xfosf]

sfo{ ;Demg' k5{ M–

-s_ sfg"g adf]lhd kqmfp ug{, cg';Gwfg ug{ jf sfg"g sfof{Gjog ug{

clVtof/L kfPsf] JolQm jf ;'/IffsdL{n] kqmfp u/]sf], lx/f;tdf /fv]sf]

jf cGo s'g} lsl;dn] lgoGq0fdf lnPsf] JolQmnfO{ d'2f x]g]{ clwsf/L

;dIf To;/L kqmfp u/]sf] jf lgoGq0fdf lnPsf] ldltn] af6f]sf] Dofb

afx]s rf}aL; 306fleq pkl:yt gu/fO{ jf ;/f]sf/jfnfnfO{ e]63f6

ug{ glbO{ lghnfO{ sxfF, s;/L / s'g cj:yfdf /flvPsf] 5 eGg]

;DaGwdf hfgsf/L glbg],

-v_ s'g} JolQm, ;Ë7g jf ;Ël7t jf c;Ël7t ;d"xsf] gfdaf6 s'g}

JolQmnfO{ ckx/0f u/L, sAhf jf lgoGq0fdf lnO{ jf cGo s'g} lsl;dn]

www.lawcommission.gov.np

81

lghsf] j}olQms :jtGqtfaf6 jl~rt u/]sf]df To;/L jl~rt ug'{sf]

sf/0f tyf lghnfO{ sxfF, s;/L / s'g cj:yfdf /flvPsf] 5 eGg]

;DaGwdf ;/f]sf/jfnfnfO{ hfgsf/L glbg] .

-#_ s'g} JolQmnfO{ h'g JolQmsf] cfb]zn] kqmfp u/L, y'gfdf /fvL jf

lgoGq0fdf lnO{ j]kQf kf/]sf]] xf] To:tf] cfb]z lbg] / To:tf] cfb]zsf] sfof{Gjog ug]{

JolQm a]kQf kfg]]{ d'Vo s;"/bf/ dflgg]5 .

-$_ JolQm a]kQf kfg]{ sfo{ s'g} ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQm jf ;Ë7g jf

;Ël7t jf c;Ël7t ;d"xsf] lhDd]af/ JolQmsf] cfb]z jf lgb]{zg adf]lhd eP u/]sf]

/x]5 eg] To:tf] cfb]z jf lgb]{zg lbg] JolQm a]kQf kfg]{ d'Vo s;"/bf/ dflgg]5 .

-%_ s;}n] cfk"m dftxtsf] kbflwsf/L, lgsfo jf ;d"xåf/f JolQm a]kQf kfg]{

sfo{ ug{ jf u/fpg nfu]sf] s'/f yfxf kfP/ klg To;sf] pk]Iff u/]df jf To:tf] sfo{

/f]Sg] ;DaGwdf cfjZos pkfo gckgfPdf lghn] ;d]t o; bkmf adf]lhd s;"/

u/]sf] dflgg]5 .

-^_ s'g} JolQmnfO{ PseGbf a9L JolQmn] ;fd"lxs ?kdf a]kQf kf/]df To:tf]

sfo{df ;+nUg k|To]s JolQm ;dfg ?kdf s;"/bf/ dflgg]5 .

-&_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ JolQm a]kQf kfg{]nfO{ a]kQf kf/]sf] cjlw / cj:yfnfO{ ;d]t

ljrf/ u/L To:tf] sfd ug]{ d'Vo s;"/bf/nfO{ kGw| jif{;Dd s}b

/ kfFr nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf,

-v_ JolQm a]kQf kfg{ dltof/ aGg] jf if8\oGq ug]{nfO{ JolQm a]kQf

kfg]{ d'Vo s;"/bf/ ;/x / ;f]sf] pBf]u ug]{ jf kl/k~r

ldnfpg] JolQmnfO{ d'Vo s;"/bf/nfO{ x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo

.

-*_ dlxnf jf afnaflnsf la?4 pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ dflgg] sfo{

ug{]nfO{ pkbkmf -&_ adf]lhd x'g] ;hfodf yk b'O{ jif{ s}b ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

82

-(_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ a]kQf kfl/Psf] cj:yfdf j]kQf kfl/Psf] JolQmsf]

lj?4 sfg"g adf]lhd ;hfo x'g] cGo s'g} s;"/ u/]sf] /x]5 eg] lghnfO{ To:tf] s;"/

afkt sfg"g adf]lhd x'g] ;hfodf o; bkmf adf]lhd yk ;hfo x'g]5 .

-!)_ ;/sf/L ;fwg, ejg, xftxltof/ jf dfn;fdfg k|of]u u/L JolQm a]kQf

kfg]{ JolQmnfO{ o; bkmfdf x'g] ;hfodf yk Ps jif{ s}b x'g]5 .

@)&= s;"/;Fu ;DalGwt dfn;fdfg hkmt x'g] M o; kl/R5]b cGtu{t ;hfo x'g] s;"/ ubf{

;DalGwt wgLn] hfgLhfgL k|of]u ug{ lbPsf] jf wgLsf] ;xdltn] k|of]u ul/Psf 3/

hUuf, ;jf/L ;fwg, xftxltof/ tyf cGo ;a} dfn;fdfg hkmt x'g]5g\ .

t/ ;/sf/L ejg, ;fwg, xftxltof/ tyf dfn;fdfg hkmt x'g] 5}g .

@)*= Ifltk"lt{ e/fO{ lng kfpg] M -!_ a]kQf kfl/Psf] JolQm kl5 ;fj{hlgs ePdf jf

ul/Pdf lghn] a]kQf kfg]{ JolQmaf6 dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lng kfpg]5 .

-@_ a]kQf kfl/Psf] JolQmsf] d[To' eO;s]sf] eP pkbkmf -!_ adf]lhdsf]

Ifltk"lt{ lghsf] glhssf] xsjfnfn] e/fO{ lng kfpg]5 .

@)(= wgdfn lkmtf{ ug'{ kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd s;}n] s'g} JolQmnfO{ a]kQf kfbf{ To:tf]

JolQmsf] wgdfn ;d]t lnPsf] /x]5 eg] To;/L a]kQf kfg]{ JolQmaf6 a]kQf kfl/Psf]

jf lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{ To:tf] wgdfn eP lkmtf{ ug'{ kg]{5 / gePdf To:tf]

wgdfn afktsf] dgfl;a Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{5 .

@!)= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ ePsf] yfxf ePsf] jf a]kQf kfl/Psf] JolQm

;fj{hlgs ePsf] jf ul/Psf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

t/ ph'/ ug{ ;lsg] kl/l:ylt gePsf] sf/0f v'nfO{ cbfntsf] cg'dlt lnO{

k|df0f ;lxt ph'/ u/]df hlxn];'s} ph'/ nfUg]5 .

kl/R5]b – !&

ckx/0f jf z/L/ aGws ;DaGwL s;"/

@!!= ckx/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ ckx/0f ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df lghn]

ckx/0f u/]sf] dflgg]5 M–

www.lawcommission.gov.np

83

-s_ s'g} JolQmnfO{ an k|of]u u/L jf ;f] k|of]u ug]{ wDsL lbO{, 5nsk6

u/L jf 8/qf;df kf/L, hf]/ h'n'd u/L, xftxltof/ b]vfO{ jf gb]vfO{

jf e'mSofgdf kf/L jf gzfn' kbfy{ jf dfbs kbfy{ ;]jg u/fO{ jf s'g}

JolQm ofqf u/L /x]sf] ;jf/L ;fwg s'g} lsl;dn] sAhf jf lgoGq0fdf

lnO{ jf To; pk/ s'g} lsl;dn] lgoGq0f u/L lghnfO{ s'g} 7fpFdf

nu]df jf hfg afWo u/fPdf jf,

-v_ s'g} JolQmnfO{ lghsf] d~h'/L ljgf jf afnaflnsf jf zf/Ll/s

czQmtfsf] sf/0fn] c?sf] cf>odf a;]sf] jf dfgl;s c:j:ytfsf]

sf/0fn] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmnfO{ lghsf] afa' cfdf jf ;+/Ifssf]

d~h'/L ljgf jf em'Sofgdf kf/L hjh{:tL s'g} 7fpFdf nu]df .

@!@= z/L/ aGws lng gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] z/L/ aGws lng x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s'g} JolQmnfO{ lghsf] d~h'/L ljgf

jf afnaflnsf / xf]; 7]ufg gePsf] JolQm eP lghsf] cfdf afa' jf ;+/Ifssf]

d~h'/L ljgf an k|of]u u/L jf ;f]sf] wDsL lbO{, 8/ qf; b]vfO{, hf]/ h'n'd u/L,

xftxltof/ b]vfO{ jf gb]vfO{ 5nsk6 u/L, e'mSofgdf kf/L, gzfn' jf dfbs kbfy{

;]jg u/fO{, oftfoftsf] ;fwg jf /x] a;]sf] 7fpF sAhf u/L jf lgoGq0fdf lnO{

y'gfdf jf lgoGq0fdf /fv]df z/L/ aGws lnPsf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg dfgl;s ?kdf c:j:y

JolQmnfO{ lghsf] afa', cfdf jf ;+/Ifssf] d~h'/L lnO{ c;n lgotaf6 ;DalGwt

JolQmsf] lxtsf] nflu pkrf/ ug]{ qmddf jf cGo s'g} k|of]hgsf nflu s;}sf]

lgu/fgL jf lgoGq0fdf /flvPsf]df z/L/ aGws lnPsf] dflgg] 5}g .

@!#= ckx/0f jf z/L/ aGws lnPdf x'g] ;hfo M s;}n] Hofg lng], s'6lk6 u/L rf]6

k'¥ofpg], hjh{:tL s/0fL jf ck|fs[lts d}y'g ug]{, dflg; laqmL ug]{ jf bf; agfpg]

jf OR5f la?4 hjh{:tL sfddf nufpg], j]Zofj[lQdf nufpg], oftgf lbg], s'g} sfd

ug{ jf u/fpg afWo u/fpg], d'lQm /sd lng] jf k|rlnt sfg"g adf]lhd s;"/ x'g]

cGo s'g} sfd ug{ nufpg] p2]Zon] bkmf @!! jf @!@ adf]lhdsf] sfd u/] jf

u/fPsf] eP ;ft jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/b]lv Ps nfv ?k}ofF;Dd

www.lawcommission.gov.np

84

hl/afgf / To; afx]s cGo p2]Zon] u/] jf u/fPsf] eP tLg jif{b]lv kfFr jif{;Dd

s}b / tL; xhf/b]lv krf; xhf/ ?k}ofFF ;Dd hl/afgf x'g]5 .

@!$= yk ;hfo x'g] M -!_ bkmf @!! adf]lhd ckx/0f u/L bkmf @!@ adf]lhd z/L/ aGws

lng] JolQmnfO{ bz jif{b]lv kGw| jif{;Dd s}b / Ps nfvb]lv Ps nfv krf; xhf/

?k}ofF+;Dd hl/afgf x'g]5 .

-@_ s;}n] ckx/0f u/L jf z/L/ aGws lnO{ o; P]g jf sfg"g adf]lhd s;"/

dflgg] cGo s'g} sfd u/]sf] /x]5 eg] lghnfO{ To:tf] s;"/ afktsf] ;hfodf pkbkmf

-!_ adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .

-#_ bkmf @!! / @!@ sf] s;"/ ;Ël7t ?kdf u/] u/fPsf] /x]5 eg] To:tf]

u/fpg] JolQmnfO{ yk b'O{ jif{ s}b ;hfo x'g]5 .

@!%= b'?T;fxg lbg] jf cfb]z lbg] jf pBf]u ug{] jf if8oGq ug{] JolQm jf dltof/nfO{

;hfo x'g] M -!_ o; kl/R5]bdf n]lvPsf] s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg] jf cfb]z lbg]

JolQmnfO{ d'Vo s;"/bf/nfO{ eP ;/x ;hfo x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f] s'/fsf] pBf]u jf

if8\oGq ug{] jf dltof/ x'g] JolQmnfO{ ;f] s;"/df x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .

@!^= cfTd;dk{0f u/]df ;hfo sd x'g] M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ ug]{ JolQmn] s;"/

ubf{ ub}{sf] avt ;'/IffsdL{ ;dIf cfTd;dk{0f u/]df jf cGo s;"/bf/ jf ;f] s;"/

ug]{ lu/f]xsf ;b:onfO{ kqmfp ug{ ;xof]u k'¥ofPdf cj:yf x]/L cbfntn] lghnfO{

;hfo sd ug{ ;Sg]5 .

@!&= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{] M -!_ o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ u/] jf u/fPsf] 7x/]df

s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmaf6 kLl8t JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{ kLl8t JolQm d/L ;s]sf] eP lghsf]

glhssf] xsbf/nfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@!*= xbDofb M -!_ o; kl/R5]b cGtu{tsf s'g} s;"/ u/L s;}sf] Hofg lnPsf]df hlxn]

;'s} klg ph'/ ug{ ;lsg] 5 .

www.lawcommission.gov.np

85

-@_ pkbkmf -!_ df n]lvP afx]s o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/ eP u/]sf]

ldltn] b'O{ jif{ / bkmf @!! / @!@ cGtu{tsf] s;"/ ePsf]df ;DalGwt JolQm To:tf]

s;"/af6 d'Qm ePsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !*

s/0fL ;DaGwL s;"/

@!(= hjh{:tL s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] hjh{:tL s/0fL ug{ x'Fb}g .

-@_ s;}n] s'g} dlxnfnfO{ lghsf] d~h'/L glnO{ s/0fL u/]df jf d~h'/L lnP/

eP klg c7f/ jif{eGbf sd pd]/sf] s'g} aflnsfnfO{ s/0fL u/]df lghn] To:tf] dlxnf

jf aflnsfnfO{ hjh{:tL s/0fL u/]sf] dflgg]5 .

:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu M

-s_ s/sfk, cg'lrt k|efj, 8/, qf;, e'mSofgdf kf/L jf ckx/0f

u/L jf z/L/ aGws lnO{ lnPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g,

-v_ xf]; 7]ufgdf g/x]sf] cj:yfdf lnPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L

dflgg] 5}g,

-u_ u'båf/ jf d'vdf lnË k;fPdf, u'båf/, d'v jf of]gLdf lnË

s]xL dfq k;]sf] ePdf, lnË afx]s cGo s'g} j:t' of]gLdf k|j]z

u/fPdf klg hjh{:tL s/0fL u/]sf] dflgg]5 .

-#_ hjh{:tL s/0fL ug]{ JolQmnfO{ To;/L s/0fL ubf{sf] kl/l:ylt / dlxnfsf]

pd]/ x]/L b]xfo adf]lhd s}b x'g]5 M–

-s_ bz jif{eGbf sd pd]/sL aflnsf eP ;f]x| jif{b]lv aL;

jif{;Dd,

-v_ bz jif{ jf bz jif{eGbf a9L rf}w jif{eGbf sd pd]/sL aflnsf

eP rf}w jif{b]lv ;f]x| jif{;Dd,

-u_ rf}w jif{ jf rf}w jif{eGbf a9L ;f]x| jif{eGbf sd pd]/sL

aflnsf eP afx| jif{b]lv rf}w jif{;Dd,

www.lawcommission.gov.np

86

-3_ ;f]x| jif{ jf ;f]x| jif{eGbf a9L c7f/ jif{eGbf sd pd]/sL

dlxnf eP bz jif{b]lv afx| jif{;Dd,

-ª_ c7f/ jif{ jf c7f/ jif{eGbf a9L pd]/sL dlxnf eP ;ft

jif{b]lv bz jif{;Dd .

-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a}aflxs ;DaGw sfod

/x]sf] cj:yfdf kltn] kTgLnfO{ hj/h:tL s/0fL u/]df kfFr jif{ ;Dd s}b x'g]5 .

t/ b]xfosf] cj:yfnfO{ j}jflxs ;DaGw sfod /x]sf] dflgg] 5}g M–

-s_ klt;Fu dfgf] 5'l§O{ c+z d'2f rn]sf],

-v_ klt;Fu cª\z lnO{ 5'§} a;]sf],

-u_ klt;Fu ;DaGw ljR5]b d'2f rn]sf] .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cj:yfdf kLl8tsf] lgj]bg dfu adf]lhd

cfjZos ePdf cbfntn] kltsf] gfddf b]xfo adf]lhdsf] cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 M–

-s_ kTgLnfO{ lgh a;L cfPsf] 3/df g} a;f]af; ug{ lbg, kTgLnfO{

vfg nfpg lbg, s'6lk6 gug{ tyf lzi6 / ;Eo Jojxf/ ug{

nufpg,

-v_ kTgLnfO{ cfjZos pkrf/ u/fpg jf pkrf/sf nflu pko'Qm

/sd lbg nufpg,

-u_ b'j}nfO{ Ps} 7fpFdf a;f]af; ug{ pko'Qm x'g] gb]lvPdf kltnfO{

cnu a:g] Joj:yf ug{ tyf To;/L cnu a:bf kTgLsf]

e/0fkf]if0fsf] nflu cfjZos Joj:yf ug{ nufpg,

-3_ kTgLnfO{ s'g} k|sf/n] b'Mv lbg] jf ;tfpg] sfo{ gug{ / kTgLsf]

lxt / ;'/Iffsf] lgldQ cfjZos / pko'Qm s'/f ug{ u/fpg .

-^_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"mnfO{ dfgj/f]u

k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=kf]lhl6e_ jf ;?jf of}g/f]u -

;]S;'cnL 6«fG;ld6]8 l8lhh_ ePsf] yfxf kfpFFbf kfpFFb} s;}n] hjh{:tL s/0fL u/]sf]

www.lawcommission.gov.np

87

/x]5 eg] To:tf] s;"/bf/nfO{ pkbkmf -#_ df n]lvPsf] ;hfodf b]xfo adf]lhdsf] yk

;hfo ;d]t x'g]5 M–

-s_ dfgj/f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=

kf]lhl6e_ ePsf] yfxf kfpFbf kfpFb} hjh{:tL s/0fL ePsf] eP

bkmf !)% adf]lhdsf] ;hfo,

-v_ cGo ;?jf of}g/f]u -;]S;'cnL 6«fG;ld6]8 l8lhh_ ePsf] yfxf

kfpFbf kfpFb} hjh{:tL s/0fL ePsf] eP tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .

-&_ ;fd"lxs ?kdf hjh{:tL s/0fL u/]df jf 5 dlxgfeGbf a9Lsf] ue{jtL,

czQm jf ckfË jf zf/Ll/s jf dfgl;s ?kdf c:j:y dlxnfnfO{ jf xftxltof/

b]vfO{ hjh{:tL s/0fL u/]df pkbkmf -#_ df n]lvPsf] ;hfodf yk kfFr jif{;Dd s}b

;hfo x'g]5 .

-*_ s;}n] xf8gftfsL dlxnfnfO{ hjh{:tL s/0fL u/]sf]]df lghnfO{ xf8gftf

s/0fLdf ;hfo x'g] /x]5 eg] o; kl/R5]b adf]lhdsf] ;hfodf xf8gftfsf] s/0fLdf

x'g] ;hfo ;d]t yk x'g]5 .

@@)= xf8gftfdf s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] hft jf s'ndf rnL cfPsf] rng,

k/Dk/f jf dfGotf cg';f/ ljjfx ug{ gx'g] gftfsf] JolQm xf] eGg] hfgLhfgL To:tf]

JolQm;Fu s/0fL lng' lbg' x'Fb}g .

-@_ b]xfosf gftfdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{nfO{ b]xfo adf]lhd

;hfo x'g]5 M–

-s_ hGdfpg] cfdf 5f]/fsf] jf afa' 5f]/Lsf] s/0fL ePdf hGds}b,

-v_ ;f}t]gL cfdf 5f]/f jf afa' 5f]/L, ;xf]b/ lbbL efO jf bfh'

alxgL, Ps} xfFufsf] ;;'/f a'xf/L, Ps} xfFufsf] afh] gfltgL jf

kgfltgL, Ps} xfFufsf h]7fh' / efO a'xf/L jf b]j/ efph"sf]

s/0fL ePdf rf/ jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / rfnL; xhf/

?k}ofFb]lv Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf,

www.lawcommission.gov.np

88

-u_ Ps} xfFufsf] tLg k':tf;Ddsf] aHo}, gflt jf kgflt, Ps}

xfFufsf] 7"nf] afa' jf sfsf elthL, Ps} xfFufsf] elthf] 7"nL

cfdf jf sfsL, Ps} xfFufsf] ;;'/f] elthL a'xf/L, ;fVo} dfdf

ef~hL jf eflgh dfOh', cfdf tkm{sf 7"nL cfdf jf ;fgL cfdf

/ 5f]/f / cfkm\gL >LdtL tkm{sL ;f;" / HjfFOsf] s/0fL ePdf

tLg jif{b]lv 5 jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFb]lv ;f7L xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf,

-3_ v08 -s_, -v_ jf -u_ df n]lvPb]lv afx]s cfk\mgf] j+zsf ;ft

k':tf;Ddsf cGo gftfdf s/0fL ePdf xfFuf], gftf / k':tf

;d]t ljrf/ u/L Ps jif{b]lv tLg jif{;Dd s}b / bz xhf/

?k}ofFb]lv tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .

@@!= y'gfdf /x]sf] JolQm;Fu s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s}b jf y'gfdf /x]sf] s'g} JolQm;Fu

;/sf/L sd{rf/Ln] s/0fL ug{ jf s/0fL ug{ c? s;}nfO{ ;+of]u kf/L ldnfO{ lbO{ s/0fL

u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/0fL ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

;hfo x'g]5 / To:tf] s/0fL o; P]g jf cGo sfg"g cg';f/ klg s;"/ x'g] /x]5 eg]

;f] adf]lhdsf] ;hfodf o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .

@@@= cfk\mgf] ;+/If0f jf ;'/Iffdf /x]sf] JolQm;Fu s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk"mn]

;+/If0f jf ;'/Iff lbPsf] jf cfk\mgf] x]/ljrf/df /x]sf] s'g} JolQm;Fu s/0fL ug{ jf

s/0fL ug{ c?nfO{ ;xof]u ug{ jf xf]; 7]ufgdf g/x]sf] jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]u

nfuL pkrf/ jf k'g:yf{kgf ug]{] s'g} ;+:yfdf /flvPsf] s'g} JolQm;Fu To:tf] ;+:yfsf

kbflwsf/L jf sd{rf/Ln] s/0fL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b x'g]5 /

To:tf] s/0fL o; P]g jf cGo sfg"g cg';f/ klg s;"/ x'g] /x]5 eg] ;f] adf]lhd x'g]

;hfodf o; bkmfsf] ;hfo yk x'g]5 .

@@#= sfof{no jf k]zfut ;]jf k|fKt ug]{ JolQm;Fu s/0fL ug{ gx'g] M -!_ ;/sf/L jf lghL

sfof{nodf sfo{/t jf s'g} k]zfut ;]jf jf Jofj;flos sfdsf] nflu ;Dks{df cfPsf]

www.lawcommission.gov.np

89

jf /x]sf] s'g} JolQm;Fu To:tf] sfof{nodf sfd ug]{ sd{rf/L jf To:tf] ;]jf pknAw

u/fpg] JolQmn] sfof{nosf] sfd ubf{ jf To:tf] ;]jf pknAw u/fpFbf jf u/fpg]

:yfgdf s/0fL ug{ jf s/0fL ug{ c?nfO{ ;xof]u ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b / rfnL;

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 / To:tf] s/0fL o; P]g jf cGo sfg"g cg';f/ klg

s;"/ x'g] /x]5 eg] ;f] adf]lhd x'g] ;hfodf o; bkmfsf] ;hfo yk x'g]5 .

@@$= of}g b'Jo{jxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ of}g b'Jo{jxf/ ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-@_ s;}n] cfk\mgf] klt jf kTgL afx]s cGo JolQmnfO{ lghsf] d~h'/L ljgf

s/0fLsf cfzon] ;dft]df jf lghsf] ;+j]bgzLn cË 5f]Pdf jf 5'g k|of; u/]df,

lghsf] leqL kf]zfs vf]n]df jf vf]Ng] k|of; u/]df, lghn] nufpg] leqL kf]zfs

nufpg jf k'msfNg s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w u/]df jf lghnfO{ c:jfefljs ?kdf

s'g} PsfGt 7fpFdf nu]df, of}g ;DaGwL cfk\mgf] cË lghnfO{ 5'g, ;dfpg nufPdf,

lgh;Fu clZnn jf cGo To:t} k|sf/sf] zAb df}lvs, lnlvt jf ;fÍ]lts ?kdf jf

ljB'tLo dfWodaf6 k|of]u u/]df, clZnn lrq jf t:jL/ b]vfPdf, of}gsf cfzon]

lh:SofPdf jf x}/fgL lbPdf jf lgh;Fu c:jfefljs, cjfl~5t jf cdof{lbt Jojxf/

u/]df lghn] of}g b'Jo{jxf/ u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/

?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@@%= afnof}g b'?kof]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] afnof}g b'?kof]u ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ s;}n] s/0fLsf cfzon] afnaflnsfnfO{ c:jfefljs ?kdf PsfGtdf

nu]df, of}g ;DaGwL lghsf] cË 5f]Pdf jf ;dft]df, of}g ;DaGwL cfk\mgf] cË

lghnfO{ 5'g jf ;dfpg nufPdf jf lgh;Fu cGo s'g} lsl;dsf] of}ghGo

c:jfefljs Jojxf/ u/]df afnof}g b'?kof]u u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@@^= ck|fs[lts d}y'g ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] d~h'/L ljgf ck|fs[lts d}y'g ug'{ jf

u/fpg' x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

90

:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu afnaflnsfn] lbPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L

dflgg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ afnaflnsf la?4 pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bkmf @!(

adf]lhd ;hfo x'g]5 .

@@&= kz' s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] klg kz' s/0fL ug{' jf u/fpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ ufO{sf] s/0fL u/] jf u/fPsf]

eP b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf / cGo kz' s/0fL u/] jf

u/fPsf] eP Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}+ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@@*= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M bkmf @@) / @@^ cGtu{tsf] s;"/ afx]s o; kl/R5]b

adf]lhdsf] cGo s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ s;"/bf/af6 dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg'

kg]{5 .

@@(= xbDofb M -!_ bkmf @@) cGtu{tsf] s;"/df hlxn] ;'s} klg ph'/ ug{ ;lsg]5 .

-@_ bkmf @!(, @@!, @@@, @@#, @@$, @@% / @@^ sf] pkbkmf -#_ cGtu{tsf]

s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] Ps jif{leq / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df

To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

t/ y'gfdf /x]sf] jf lgoGq0fdf lnPsf] jf ckx/0f u/]sf] jf z/L/ aGws

lnPsf] JolQm lj?4 s;"/ ePsf]df y'gf, lgoGq0f ckx/0f jf z/L/ aGwsaf6 d'lQm

kfPsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !(

Onfh ;DaGwL s;"/

@#)= Ohfht k|fKt gu/]sf] JolQmn] Onfh ug{ gx'g] M -!_ lrlsT;f ;DaGwL ljifodf

lgwf{l/t z}lIfs of]Uotf k|fKt u/]kl5 sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6

Onfh ug{sf] nflu Ohfht k|fKt u/]sf] JolQmn] afx]s s;}n] s;}nfO{ lrlsT;f ;]jf

www.lawcommission.gov.np

91

lbg, s;}sf] dfgj z/L/sf] s'g} cËsf] lr/kmf/ ug{, s'g} k|sf/sf] cf}iflw v'jfpg jf

vfg l;kmfl/; ug{ jf cGo s'g} k|sf/n] Onfh ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg nfdf] cg'ejaf6 Onfh

;DaGwdf hfgsf/L /fVg] JolQmn] plrt xf]l;of/L ckgfO{ ;fgf] ltgf] /f]u nfu]sf]

lj/fdLsf] dfgj cËnfO{ s'g} vf; k|lts"n c;/ gkg]{ dfd'nL k|s[ltsf] cf}iflw v'jfpg

jf ;fgf]ltgf] 3fp, vl6/f lr/kmf/ u/L pkrf/ ug{df afwf k'Ug] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-$_ pkbkmf -!_ ljk/Lt x'g] u/L lrlsT;f ;]jf lbFbf, lr/kmf/ ubf{ jf cf}iflw

v'jfpFbf s;}sf] Hofg dg{ uPdf s;"/bf/nfO{ hGd s}b x'g]5 / cËeË ePdf kGw|

jif{;Dd s}b x'g]5 .

@#!= ab\lgot lrtfO{ Onfh ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] Hofg dfg]{ jf cËeË ug]{ lgotn]

pkrf/ ug{, Ps lsl;dsf] Onfh ug'{ kg]{df csf]{ lsl;dsf] Onfh ug{ jf s'g} cf}iflw

v'jfpFbf jf vfg l;kmfl/; ubf{ s;}sf] Hofg dg{ jf cËeË x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL

jf ;f] yfxf kfpg' kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ To:tf] cf}iflw v'jfpg jf vfg l;kmfl/;

ug{ jf lr/kmf/ ug{ jf dfgj z/L/sf] s'g} Ps cËsf] lr/kmf/ ug'{ kg]{df csf]{ cË

lr/kmf/ ug{ jf To:tf] cË a]sDdf agfpg jf z/L/af6 To;nfO{ cnu ug]{ sfd ug{

jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]

;hfo x'g]5 M–

-s_ s;}sf] Hofg uPsf]df Hofg df/] ;/x,

-v_ s;}sf] cËeË ePsf]df cËeË u/fP ;/x .

@#@= nfk/afxL jf x]nrSo|fOF u/L Onfh ug{ gx'g]] M -!_ sfg"g adf]lhd Onfh ug{ kfpg]

JolQmn] s;}sf] Onfh ubf{ kof{Kt x]fl;of/L jf ;fjwfgL gckgfO{ nfk/afxL jf

x]nrSo|fOF u/L Onfh ug{, cf}iflw vfg lbg jf vfg l;kmfl/; ug{ jf lr/kmf/ ug{

x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

92

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfdaf6 s;}sf] Hofg dg{ uPdf jf cËeË ePdf

nfk/jfxLk"0f{ sfd u/]sf] sf/0faf6 Hofg d/]df jf cËeË ePdf kfFr jif{;Dd s}b /

krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / x]nrq\mofO{ u/]sf] sf/0faf6 d/]sf]df jf cËeË

ePsf]df tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@##= d~h'/L ljgf dfgj z/L/df k/LIf0f ug{ gx'g] M -!_ sfg"g ad]flhd Onfh ug{ kfpg]

JolQmn] dfgj z/L/df s'g} Onfh ;DaGwL ljlw, lr/kmf/ jf cf}iflw k/LIf0f ug'{ kbf{

;DalGwt JolQm / afnaflnsf jf xf]; 7]ufgdf gePsf] JolQm eP lghsf] afa' cfdf

jf ;+/Ifssf] d~h'/L glnO{ / To:tf] JolQm jf afa' cfdf jf ;+/IfsnfO{ To; s'/fsf]

hfgsf/L glbO{ To:tf] sfd ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/LIf0f ubf{ To:tf] ljlw, lr/kmf/ jf cf}iflwsf] dfgj

z/L/df x'g ;Sg] c;/ ;d]tnfO{ ljrf/ u/L xf]l;of/L k"j{s ug'{ kg]{5 .

-#_ s;}n] cg'lrt cfly{s nfe lng] jf dlxnfsf] uf]klgotf eË ug]{ jf cGo

s'g} lgotn] s;}sf] zf/Ll/s k/LIf0f ug'{ jf cË kl/jt{g ug'{ jf u/fpg' xF'b}g .

-$_ pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ ljk/Lt k/LIf0f ug]{, u/fpg] JolQmnfO{ tLg

jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-%_ pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg

d/]sf]df Hofg df/] ;/x / cËeË ePsf]df cËeË u/] ;/x ;hfo x'g]5 .

@#$= hf]lvdk"0f{ cf}iflw laqmL ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd cf}iflw laqmL ljt/0f

ug{ kfpg] JolQmn] Onfh ug{ kfpg] Ohfht k|fKt JolQmsf] l;kmfl/; ljgf s;}nfO{

dfgj z/L/df uDeL/ c;/ x'g] s'g} nfu" cf}ifw, ljiffbL jf hf]lvdk"0f{ cf}iflw laqmL

ljt/0f ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@#%= cf}iflwdf ld;fj6 ug{ jf ld;fj6 u/]sf] cf}iflw laqmL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] hfgLhfgL

cf}iflwsf] c;/ z'Go jf 36L jf ablng] jf xflgsf/s x'g] u/L s'g} cf}iflwdf ld;fj6

ug{ jf To;/L ld;fj6 ePsf] cf}iflw jf cGo s'g} a:t'nfO{ cf}iflw egL laqmL ug{ jf

www.lawcommission.gov.np

93

pkrf/sf] lgldQ s;}nfO{ lbg jf s'g} JolQmnfO{ To:tf] cf}iflw ;]jg ug{ jf u/fpg

nufpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ To:tf] cf}iflw ;]jg u/]sf] sf/0fn] Hofg dl/;s]sf]df Hofg

df/]sf] ;/x,

-v_ To:tf] cf}iflw ;]jg u/]sf] sf/0fn] Hofg dg{ ;Sg] u/L vt/f

k'u]sf] jf k'Ug] ;Defjgf ePsf]df Hofg dfg]{ pBf]u u/] ;/x,

-u_ To:tf] cf}iflw ;]jg u/]sf] sf/0fn] z/L/sf] s'g} cËeË x'g] jf

;f]sf] zlQm IfL0f jf x/0f x'g ;Sg] ePdf bz jif{;Dd s}b /

Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-3_ v08 -s_, -v_ jf -u_ sf] cj:yfdf afx]s cGo cj:yfdf kfFr

jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf .

@#^= Dofb gf3]sf] jf k"j{ ;fjwfgL glnO{ cf}iflw laqmL, ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g}

lglZrt ;dofjlwleq k|of]u ul/;Sg' kg]{ cf}iflw ;f] Dofb gf3]kl5 laqmL ug{ jf s'g}

cf}iflw laqmL ljt/0f ubf{ s'g} vf; k"j{ ;fjwfgL lng' kg]{df To:tf] glnO{ laqmL

ljt/0f ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /

bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@#&= Ps cf}iflwnfO{ csf]{ cf}iflw egL laqmL ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd cf}iflw

laqmL ug{ kfpg] JolQmn] cf}iflw laqmL ljt/0f ubf{ Ps lsl;dsf] cf}iflwnfO{ tflTjs

?kdf leGg csf]{ lsl;dsf] cf}iflw xf] eGg] hfgLhfgL jf yfxf kfpFg' kg]{ dgfl;a

sf/0f eO{ laqmL ljt/0f ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@#*= e'm¶f k|ltj]bg lbg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd dfgj /ut, d"q jf vsf/ cflb

k|of]uzfnf k/LIf0f -Kofyf]nf]lhsn 6]i6_ ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQmn] To;/L k/LIf0f

www.lawcommission.gov.np

94

ubf{ e'm¶f jf unt k|ltj]bg lbg jf k/LIf0faf6 k|fKt tYoeGbf km/s tYo pNn]v u/L

k|ltj]bg lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bgsf] cfwf/df s;}nfO{ cf}iflw l;kmfl/; u/L

;]jg ubf{, lr/kmf/ ubf{ jf pkrf/ ubf{ s;}sf] Hofg d/]df jf cËeË ePdf To:tf]

k|ltj]bg lbg] JolQm s;"/bf/ dflgg]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Hofg dl/;s]sf] eP

Hofg df/] ;/x / cËeË ePsf] eP cËeË u/] ;/x ;hfo x'g]5 .

@#(= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg{] M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg

d/]df jf cËeË ePdf jf cGo xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'u]sf]df s;"/bf/af6

;DalGwt kLl8tnfO{ / kLl8tsf] d[To' ePsf]df lghsf] xsjfnfnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{

e/fO{ lbg' kg]{5 .

@$)= xbDofb M -!_ bkmf @#) sf] pkbkmf -$_, @#!, @#@, @## sf] pkbkmf

-$_, @#% / @#* sf] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] sfdaf6 Hofg d/]sf]df hlxn];'s} klg

ph'/ nfUg]5 .

-@_ bkmf @#) sf] pkbkmf -!_ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf

kfPsf] ldltn] Ps jif{ / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/sf] xsdf To:tf] s;"/ eP

u/]sf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@)

rf]/L tyf 8fFsf ;DaGwL s;"/

@$!= rf]/L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] rf]/L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] cGo JolQmsf] :jfldTj, sAhf,

lgoGq0f jf lhDdfdf /x]sf] rn ;DklQ cfk\mgf] agfpg], pkef]u ug]{ jf lng vfgsf

nflu To:tf] JolQmsf] d~h'/L ljgf a]OdfgLsf lgotn] lnPdf jf :yfg kl/jt{g u/]df

lghn] rf]/L u/]sf] dflgg]5 .

www.lawcommission.gov.np

95

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu –

-s_ æd~h'/LÆ eGgfn] lnlvt jf df}lvs ?kdf lbOPsf] jf cfr/0fåf/f JoQm

ePsf] d~h'/L ;Demg' k5{ .

-v_ c7f/ jif{ gk'u]sf afnaflnsfsf]] jf xf]; 7]ufgdf gePsf] JolQmsf]

d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g .

@$@= rf]/L u/]df x'g] ;hfo M -!_ b]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf rf]/L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{

b'O{ jif{b]lv ;ft jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofFb]lv ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf

x'g]5 M–

-s_ s'g} ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQ jf s'g} wfld{s :yfg jf

b]jfnosf] ;DklQ rf]/L u/]df,

-v_ s'g} JolQmnfO{ dfbs kbfy{ v'jfO{ jf nfu" kbfy{ ;]jg u/fO{ jf

c? lsl;dn] j]xf]; u/fO{ s'g} ;DklQ rf]/L u/]df,

-u_ e"sDk, cfunfuL, af9L, x"nbËf jf o:t} k|s[ltsf] c? s'g}

;Í6fkGg l:ylt jf s'g} b'3{6gfsf] df}sf 5f]kL s'g} ;DklQ

rf]/L u/]df,

-3_ cfk"m h'g sfof{no jf JolQmsf] ;]jfdf /x]sf] 5 To:tf] sfof{no

jf JolQmsf] ;DklQ rf]/L u/]df,

-ª_ dflg; jf j:t' kl/jxgsf] nflu pkof]u ePsf] s'g} ;jf/Ldf

rf]/L u/]df .

-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf rf]/L ug]{ jf u/fpg]

JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFf;Dd hl/afgf x'g]5 .

@$#= gsjhgL rf]/L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] gsjhgL rf]/L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s'g} 3/df ;f] 3/sf] d"n 9f]sf kmf]/L jf

d"n 9f]sf afx]s cGo s'g} af6f], :yfg jf tl/sf jf ;fwgaf6 k|j]z u/L rf]/L u/]df

jf rf]/L ul/;s]kl5 d"n 9f]sf kmf]/L jf d"n 9f]sf afx]s cGo s'g} af6f], :yfg jf

www.lawcommission.gov.np

96

tl/sf jf ;fwgaf6 aflx/ lg:s]df jf lg:sg] pBf]u u/]df lghn] gsjhgL rf]/L

u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{]{ JolQmnfO{ tLg jif{b]lv kfFr jif{;Dd s}b

/ tL; xhf/ ?k}ofFFb]lv krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@$$= 8fFsf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] 8fFsf ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ s;}n] b]xfo adf]lhdsf] rf]/L u/]df lghn] 8fFsf u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ rf]/L ugf{sf nflu jf rf]/L ubf{ jf rf]/L u/]sf] ;DklQ n}hfg

jf rf]/L u/]kl5 kqmfpaf6 aRgsf nflu s'g} JolQmsf] Hofg

lnPdf jf lghnfO{ s'6lk6 u/L rf]6 k'¥ofPdf jf afFw5fFb jf

y'g5]s u/]df jf ;f] s'/fsf] pBf]u u/]df jf tTsfn} s'g}

JolQmsf] Hofg lng] jf lghnfO{ s'6lk6 u/L rf]6 k'¥ofpg]

8/qf; b]vfPdf jf hf]lvdL xftxltof/ ;fydf lnO{ rf]/L u/]df,

-v_ tTsfn} s;}sf] Hofg lng] jf s;}nfO{ rf]6 k'¥ofpg] jf

lgoGq0fdf lng] 8/qf; b]vfO{ jf cfk/flws nfe lnO{ s'g}

/sd jf cfly{s nfe k|fKt u/]df,

-u_ af6f] 3f6f], PsfGt :yn jf hËndf 9'sL 8/, qf; b]vfO{

hf]lvdL xftxltof/ k|of]u u/L jf ;f] k|of]u ug{] wDsL lbO{ jf

rf]/L u/]df .

-3_ tLg hgf jf tLg hgfeGbf a9Lsf] hdft eO{ rf]/L u/]df .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ jf -v_ adf]lhdsf] s;"/ eP ;ft

jif{b]lv rf}w jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofFFFb]lv Ps nfv

rfnL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-v_ pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ jf -3_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr

jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / krf; xhf/b]lv Ps nfv

?k}ofFF;Dd

hl/afgf .

www.lawcommission.gov.np

97

@$%= rf]/Ldf k|of]u x'g] cf}hf/ lnO{ lx8\g gx'g] M -!_ s;}n] rf]/L ug]{ jf 8fFsf ug]{ lgotn]

rf]/L jf 8fFsfdf k|of]u x'g ;Sg] cf}hf/, dfn;fdfg, xftxltof/, gSsnL ;fFrf]], k~hf,

e¥ofË cflb ;fwg lnO{ s;}sf] 3/ kl/;/df lx8\g jf k|j]z ug{ jf k|j]z ug]{ pBf]u

ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lxF8g], k|j]z ug]{ jf k|j]z ug{] pBf]u ug]{ JolQmn]

cGoyf k|dfl0ft ePsf]df afx]s rf]/L ug]{ lgotn] lx8]sf], k|j]z u/]sf] jf k|j]z ug{

pBf]u u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@$^= aunL dfg{ gx'g] M -!_ s;}n] aunL dfg{ jf dfg{ nufpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] k}bn lxFl8/x]sf], ;jf/L ;fwgdf

ofqf ul//x]sf] jf s'g} ;fj{hlgs :yfgdf /x]sf] JolQmn] yfxf kfpg] jf gkfpg] u/L

lghsf] aunL jf lghsf] ;fydf /x]sf] y}nL, emf]nf jf cGo s'g} lsl;dsf] ;fwgdf

/x]sf] gub jf wgdfn lnPdf lghn] aunL df/]sf] dflgg]5 .

t/ bz xhf/ ?k}ofFFF gub jf bz xhf/ ?k}ofFFeGbf a9L d"No ePsf] wgdfn

aunL df/]sf] eP bkmf @$! adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5

M

-s_ klxnf] k6s aunL df/]sf] eP Ps dlxgf;Dd s}b jf ljuf]

adf]lhd hl/afgf jf b'j} ;hfo,

-v_ bf];|f] k6sb]lv k6Ss} lkR5] b'O{ dlxgf;Dd s}b jf lauf]

adf]lhd hl/afgf s}b jf b'j} ;hfo .

@$&= lauf] e/fpg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug]{ s;"/bf/af6 To:tf] s;"/sf]

lauf] ePdf lauf] hkmt u/L ;DklQ wgLnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 . s;"/bf/n] lauf]sf]

;DklQ dfl;;s]sf] eP To:tf] lauf]sf] d"No a/fa/sf] ;DklQ wgLnfO{ e/fO{ lbg'

kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np

98

@$*= xbDofb M bkmf @$% / @$^ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg

dlxgfleq / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf

kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@!

7uL, cfk/flws ljZjf;3ft tyf cfk/flws nfe -PS;6;{g_ ;DaGwL s;"/

@$(= 7uL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] 7uL ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ s'g} s'/fsf] ljZjf;

lbnfPsf]df ;f] adf]lhd gu/L jf kmsfO{, e'mSofO{ jf cGo s'g} lsl;dn] wf]sf lbO{ s'g}

sfd u/L jf ug{af6 /f]sL To:tf] JolQm jf cGo s;}nfO{ a]OdfgLk"j{s s'g} lsl;dsf]

xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofPdf jf cfk\mgf] jf c? s;}sf] nflu s'g} nfe k|fKt u/]df

lghn] 7uL u/]sf] dflgg]5 .

:ki6Ls/0f M 7uLaf6 kLl8t JolQmn] 7uL ug]{ JolQmaf6 s'g} lnvt u/fPsf] /x]5 eg]

To; ljifodf lnvt adf]lhd x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ ad]flhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ e|i6frf/ x'g]df afx]s g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf]] k"0f{ jf

clwsf+z :jfldTj jf lgoGq0fdf ePsf] s'g} ;+:yfnfO{ 7uL

u/]df bz jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-v_ cfkmgf] gfd, bhf{, kbjL, of]Uotf 9fF6L 7uL u/]df kfFr jif{;Dd

s}b / krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} lsl;dn] 7uL

u/]df ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf .

-$_ afnaflnsf, xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQm, c;xfo, lg/If/ jf krxQ/ jif{

dflysf] JolQmnfO{ 7uL u/]sf]df pkbkmf -#_ df n]lvPsf] ;hfodf yk Ps jif{;Dd

s}b ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

99

@%)= 7]Ssf jf s/f/sf] sfddf km/s kfg{ gx'g] M -!_ lgdf{0f ;DaGwL sfd jf cGo s'g}

sfd ug]{ lhDd]jf/L lnPsf] JolQmn] jf lghsf] tk{maf6 sfd ug]{ s'g} JolQmn]

a]OdfgLsf lgotn] lgwf{l/t dfkb08 jf u'0f:t/sf] dfn k|of]u gu/L jf k|of]u x'g]

dfnsf] kl/df0f 36La9L kf/L jf cGo s'g} lsl;daf6 lgwf{l/t u'0f:t/eGbf km/s kf/L

lgdf{0f sfo{ jf cGo sfd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b / Ps nfv

?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ s'g} dfn, j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ug]{ lhDd]jf/L ePsf] JolQm jf lghsf]

tkm{af6 sfd ug]{ s'g} JolQmn] a]OdfgLsf lgotn] sd;n jf 36L kl/df0fsf dfn,

j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ug{ jf cGo s'g} lsl;daf6 tf]lsPsf] eGbf km/s u'0fsf] dfn,

j:t' jf ;]jf pknAw u/fpg' x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@%!= ;DklQsf] cfk/flws pkof]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;DklQsf] cfk/flws pkof]u ug{

jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s;}n] b]xfosf] sfd u/]df lghn]

;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ csf{sf] ;DklQ a]OdfgLsf] lgotn] sAhf u/L pkof]u u/]df, xflg,

gf]S;fgL jf lxgfldgf u/]df jf ;DalGwt JolQmsf] d~h'/L ljgf ef8fdf

nufPdf jf a]rlavg u/]df,

t/ s'g} hUufsf] jf:tljs ;Flwof/n] e'nj; ;fdfGo ?kdf ;fFw

;Ldfgf ldRg] u/L s;}sf] ;DklQ pkof]u u/]sf]df o; v08

adf]lhdsf] s;"/ dflgg] 5}g .

-v_ j]jfl/;L ;DklQ kfpg] JolQmn] To:tf] ;DklQsf] wgL yfxf eP/ jf

To:tf]] ;DklQsf] wgL yfxf x'Fbf x'Fb} jf yfxf kfPkl5 klg dgfl;a

;doleq To:tf] wgLnfO{ To:tf] ;DklQ lkmtf{ gu/L jf ;DklQ lkmtf{

lng ;"rgf glbO{ jf To:tf] ;DklQsf] wgLnfO{ plrt Dofb;Dd gkvL{

www.lawcommission.gov.np

100

a]OdfgLk"j{s To:tf] ;DklQ cfk\mgf] lgldQ pkof]u u/]df jf s'g}

k|sf/n] ?kfGt/0f u/]df .

t/ plrt k|of; ubf{ klg ;DklQsf] wgL kQf gnfu]df jf

;"rgf lbPsf] plrt Dofbleq ;DklQ wgL ;DklQ lkmtf{ lng gcfPdf

;DklQ kfpg] JolQmn] ;f] ;DklQ cfk\mgf] lgldQ c;n lgotn] pkof]u

u/]df o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ b]xfo adf]lhd

;hfo x'g]5 M–

-s_ s'g} JolQmsf] d[To' x'Fbfsf] avt lghsf] sJhfdf /x]sf] ;DklQ

lghsf] sfg"g adf]lhdsf] xsjfnfsf] sJhfdf gkb}{ To:tf]

;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]df jf afnaflnsf, dfgl;s jf

zf/Ll/s c:j:ytfn] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQm jf krxQ/

jif{ dflysf JolQmsf] ;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]df tLg

jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo,

-v_ v08 -s_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf ;DklQsf]

cfk/flws pkof]u u/]sf] eP Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo .

-$_ o; bkmf adf]lhd cfk/flws pkof]u u/]sf] ;DklQ lkmtf{ ug{ ;lsg]

cj:yfdf /x]5 eg] To;/L pkof]u ug]{ JolQmn] To:tf] ;DklQsf] wgL jf lghsf] d[To'

eO;s]sf] eP lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .

@%@= cfk/flws ljZjf;3ft ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk/flws ljZjf;3ft ug{ jf u/fpg

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df lghn]

cfk/flws ljZjf;3ft u/] jf u/fPsf] dflgg]5 M–

-s_ cfk\mgf] lhDdf jf ;+/If0fdf /x]sf] csf{sf] ;DklQ a]OdfgLk"j{s

cfk\mgf] lgldQ k|of]u u/]df jf s'g} k|sf/n] ?kfGt/0f u/]df jf

To:tf] ;DklQsf] pkof]u tT;DaGwL s/f/ jf zt{gfdf jf sfg"g

www.lawcommission.gov.np

101

ljk/Lt a]OdfgLk"j{s cfk\mgf] lgldQ pkof]u u/]df jf c?

s;}nfO{ pkof]u ug{ lbPdf jf xs 6'6fO{ c?nfO{ lbPdf jf

lbnfPdf,

-v_ csf{sf] s'g} sfd sf/f]jf/ ug]{ lhDdf lnPsf] jf sfg"gL st{Jo

kfng ug'{ kg]{ lhDd]jf/L ePsf] JolQmn] jf s'g} sfd sf/f]jf/sf

;DaGwdf csf{sf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ JolQmn] cfk"m jf

c? s;}nfO{ kmfObf k'¥ofpgsf] nflu cfk\mgf] st{Josf] ljk/Lt

s'g} sfd u/L To:tf] JolQmnfO{ s'g} xflg, gf]S;fgL jf Iflt

k'¥ofPdf .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]

;hfo x'g]5 M–

-s_ s'g} ;+:yfsf] Joj:yfks, k|aGws, sd{rf/L jf k|ltlglwsf]

x}l;otn] s'g} JolQmn] jf s'g} ;DklQ Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf

k'¥ofOlbg] jf uf]bfd jf cGo s'g} 7fpFdf ;'/lIft ;fy /fVg]

lhDdf lnPsf] jf To:tf]] ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn]

cfk/flws ljZjf;3ft u/]df kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf,

-v_ v08 -s_ df n]lvPb]lv afx]s c? s;}n] cfk/flws ljZjf;3ft

u/]df tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf

b'j} ;hfo .

@%#= cfk/flws nfe -PS;6;{g_ lng gx'g] M -!_ s;}n] cfk/flws nfe

-PS;6;{g_ lng jf lng nufpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s'g} JolQmnfO{ lghsf] jf c?

s;}sf] s'g} Iflt k'¥ofpg] 8/ qf;df kf/L lghaf6 a]OdfgLk"j{s cfk\mgf] jf c? s;}sf]

nflu s'g} nfe p7fPdf jf To:tf] nfe p7fpg] lgotn] s'g} sfd u/fPdf jf lghnfO{

s'g} sfd ug{af6 /f]s]df cfk/flws nfe lnPsf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–

www.lawcommission.gov.np

102

-s_ cfk/flws nfe lng] lgotn] s;}sf] Hofg lng], cËeË ug]{ jf

uDeL/ rf]6 k'¥ofpg] 8/ jf qf; b]vfPdf ;ft jif{;Dd s}b /

;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,

-v_ s;}sf] Joj;fodf u}/ sfg"gL tl/sfn] s'g} Iflt k'¥ofpg] jf

rl/qdf e'm7f] bf]if nufpg] lgotn] 8/, qf; b]vfO{ cfk/flws

nfe lnPdf tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf cfk/flws

nfe lnPdf Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf .

@%$= Ifltk"lt{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg, gf]S;fgL k'u]sf] /x]5 eg]

To:tf] s;"/bf/af6 ljuf] v'n]sf]df lauf] c;"n u/L kLl8tnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 / ljuf]

gv'n]sf]df kLl8tnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@%%= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]

Ps jif{ gf3] kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – @@

d'b|f ;DAfGwL s;"/

@%^= vf]6f d'b|f agfpg gx'g] M -!_ s;}n] vf]6f d'b|f agfpg jf agfpg] pBf]u ug{{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ d'b|fsf] kl/df0f /

d"No ljrf/ u/L kfFr jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFb]lv Ps nfv

?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu,–

-s_ æd'b|fÆ eGgfn] ;a} lsl;dsf] s/]G;L gf]6, kf]:6n c8{/, kf]:6n gf]6,

dgL c8{/, r]s, 8«fkm\6, 6«fen;{ r]s, k|lttkq, ljlgdokq, k|lt1fkq,

qm]l86 sf8{ ;D´g' k5{ / ;f] zAbn] a}Ín] cfjZostf cg';f/

;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg / k|;f/0f u/L tf]lslbPsf] cGo o:t} k|sf/sf

df}lb|s pks/0f ;d]tnfO{ hgfpF5 .

www.lawcommission.gov.np

103

-v_ ævf]6f d'b|fÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/ jf g]kfn /fi6« a}Í jf ljb]zL ;/sf/

jf clwsf/ k|fKt ljb]zL ;+:yfn] lgsfn]sf] xf] eGg] efg kfg]{ jf

ljZjf; x'g] u/L cglws[t ?kdf agfPsf] jf gSsnL d'b|f ;Demg' k5{ .

@%&= vf]6f d'b|f rng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] vf]6f] d'b|f xf] eGg] hfgLhfgL ;2] ;/x rng

ug]{ lgotn] To:tf] d'b|f vl/b jf laqmL ug{, lgsf;L jf k}7f/L ug{, n]gb]g ug{, ;2]

;/x rngdf Nofpg jf To;sf] pBf]u ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b

/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@%*= vf]6f d'b|f agfpg] ;fdfg agfpg, /fVg jf dd{t ug{ gx'g] M -!_ vf]6f d'b|f agfpg

jf agfpg] sfddf k|of]u x'G5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug]{ dgfl;a sf/0f eO{

s;}n] s'g} cf}hf/ jf cGo s'g} ;fdfg agfpg, dd{t ug{, vl/b laqmL ug{, lbg lng

jf lgsf;L jf k}7f/L ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b

/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@%(= dfkb08 ljk/Lt d'b|f agfpg gx'g] M -!_ k|rlnt sfg"g adf]lhd d'b|f agfpg] clwsf/

kfPsf]] s'g} clwsf/L jf JolQmn] hfgLhfgL sfg"gåf/f lgwf{l/t dfkb08 ljk/Lt x'g]

u/L d'b|f agfpg, d'b|f agfpg] zt{ aGb]h ljk/Lt d'b|f agfpg, agfpg' kg]{eGbf a9L

kl/df0fdf d'b|f agfpg jf To;/L km/s kf/L agfpg] lgotn] s'g} sfd ug{ jf

To;af6 cfk"mnfO{ jf c? s;}nfO{ nfe k'¥ofpg jf To:tf] sfddf ;xof]u k'¥ofpg

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b

/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@^)= d'b|f agfpg] cf}hf/ aflx/ n}hfg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf]

cfb]zn] afx]s s;}n] d'b|f agfpg] oGq jf pks/0f jf cGo ;fdu|L d'b|f agfpg]

7fpFaf6 aflx/ n}hfg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

104

@^!= d'b|fsf] tf}n 36fpg jf ?k jbNg gx'g] M -!_ ;2] ;/x Jojxf/df rnfpg] lgotn] jf

;f] x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL s;}n] wft'af6 ag]sf] d'b|fsf] tf}n 36fpg jf wft'sf] c+z

km/s kfg{ jf Ps lsl;dsf] d'b|fnfO{ csf]{ lsl;dsf] d'b|f xf] eGg] efg kfg]{ u/L

lgsf;L jf k}7f/L ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@^@= /f]s nufOPsf] d'b|f rng rNtLdf Nofpg gx'g] M -!_ rng rNtLdf /x]sf] d'b|fnfO{

rng rNtLdf Nofpg /f]s nufpg] u/L sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf]

cfb]z ePsf]df To:tf] cfb]z k|lts"n x'g] u/L To;/L /f]s nufOPsf] d'b|f rng

rNtLdf Nofpg, n]gb]g ug{ jf /fVg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / To;/L rng rnfPsf], n]gb]g

u/]sf] jf /fv]sf] d'b|f ;d]t hkmt x'g]5 .

@^#= a}Í gf]6 jf l;Ssf hnfpg, ufNg, RofTg jf a}Í gf]6df n]Vg gx'g] M -!_ clwsf/

k|fKt clwsf/Lsf] cfb]z ljgf s;}n] d'b|fsf] ?kdf u|fx\o ePsf] a}Í gf]6 jf l;SsfnfO{

hnfpg jf To;nfO{ sfd gnfUg] u/L ufNg jf RofTg x'Fb}g .

-@_ s;}n] a}Í gf]6df n]Vg jf sf]g{ x'Fb}g .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg

dlxgf;Dd s}b / kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@^$= e'mqf] a}Í gf]6 b'?kof]u ug{ gx'g] M -!_ d'b|fsf] ?kdf u|fx\o ePsf] a}Í gf]6 e'mqf] eO{

jf cIf/, lrXg jf cfsf/ glrlgg] eO{ jf cGo s'g} sf/0fn] rng rNtLdf Nofpg

gx'g] eO{ ;8fpg] jf hnfpg] 7x/ ePsf em'qf gf]6x? sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt

clwsf/Lsf] cfb]zn] hnfpg] jf ;8fpg] st{Jo ePsf] JolQmn] To:tf] a}Í gf]6 rng

rNtLdf Nofpg jf To;af6 s'g} lsl;dsf] nfe kfpg] jblgotn] ghnfO{ jf g;8fO{

/fVg jf s;}nfO{ lbg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

105

@^%= hkmt x'g] M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug{ k|of]u ePsf] d'b|f, cf}hf/, pks/0f jf

oGq / To;;Fu ;DalGwt ;fdu|L hkmt x'g]5 .

@^^= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]

Ps jif{ gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – @#

l6s6 ;DaGwL s;"/

@^&= vf]6f l6s6 agfpg jf rng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;2] ;/x rng ug]{ lgotn] vf]6f

l6s6 agfpg jf agfpg] pBf]u ug{, vl/b laqmL ug{, n]gb]g ug{ jf lgsf;L jf

k}7f/L ug{ jf ;2] ;/x rng ug{ jf To:tf] ug{ pBf]u ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu M

-s_ æl6s6Æ eGgfn] x'nfs l6s6 jf lnvtdf 6fFl;g] /fh:j ;DaGwL cGo

l6s6 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] vfd, x'nfs kq jf c? s'g} j:t'df

nufOPsf] jf 5flkPsf] l6s6sf] lg:;f jf l6s6sf] k|of]hgsf nflu

k|of]u x'g] l:6s/ ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-v_ ævf]6f l6s6Æ eGgfn] v08 -s_ df pNn]v ul/P adf]lhdsf] l6s6 xf]

eGg] efg kfg]{ u/L cglws[t ?kdf agfPsf] gSsnL l6s6 ;Demg' k5{

/ ;f] zAbn] Psk6s k|of]u eO;s]sf] l6s6 ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@^*= vf]6f l6s6 agfpg] cf}hf/ vl/b, laqmL, dd{t OTofbL ug{ gx'g] M -!_ vf]6f l6s6

agfpg] sfddf k|of]u x'G5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{

s;}n] s'g} cf}hf/ jf cGo s'g} ;fdfg agfpg, dd{t ug{, vl/b laqmL ug{, n]gb]g ug{

jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b

/ krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

106

@^(= k|of]u ePsf] l6s6 k'gM k|of]udf Nofpg gx'g] M -!_ Ps k6s k|of]u eO;s]sf] l6s6

xf] eGg] hfgLhfgL To:tf] l6s6 s;}n] k'gM ;2] ;/x k|of]u ug{, ;2] ;/x k|of]u ug]{

lgotn] l6s6df nfu]sf] 5fk jf lrXg d]6\g, v's{g jf p8fpg jf To;sf] pBf]u ug{

x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@&)= ;fj{hlgs lnvtdf k|of]u ePsf] l6s6 pKsfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} ;fj{hlgs

lnvtdf k|of]u ePsf] s'g} l6s6 pKsfpg jf pKsfpg] pBf]u ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@&!= hkmt x'g] M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug{ k|of]u ePsf] l6s6, cf}hf/, pks/0f

jf To;;Fu ;DalGwt ;fdu|L hkmt x'g]5 .

@&@= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]

Ps jif{ gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@$

gfktf}n ;DaGwL s;"/

@&#= gfKg] jf tf}ng] ;fwg gSsnL agfpg jf rng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] gfKg], tf}ng] jf

u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ s'g} ;fwg lgwf{l/t :t/eGbf 36L a9L x'g] u/L agfpg jf

agfpg nufpg jf To;/L agfPsf] gfKg], tf}ng], u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ ;fwg

hfgLhfgL ;SsnL ;/x rng ug{ jf rng ug]{ lgotn]] /fVg jf laqmL ug{ jf To:tf]

;fwgdf nufpg] 5fk jf 6fFrf gSsnL agfpg jf gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f

ug]{ ;fwgsf] 5fk jf 6fFrf ljufg{ jf csf]{ s'g} ;fwgsf] d2tn] To:tf] ;fwgsf] gfKg],

tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f Ifdtfdf k|efj kfg{ jf To:tf] ;fwgdf gSsnL 5fk jf

6fFrf nufpg jf cGo s'g} pkfoåf/f rng rNtLsf] gfk jf tf}nnfO{ 36L a9L x'g

;Sg] agfpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ægfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{

;fwgÆ eGgfn] s'g} j:t' jf ;]jfsf] OsfO{, u'0f jf kl/df0f jf To:tf] a:t' jf ;]jfsf]

www.lawcommission.gov.np

107

z'4tf jf :t/ jf s'g} j:t'sf] OsfO{ lgwf{/0f ug{ sfg"g adf]lhd rng rNtLdf /x]sf]

;fwg ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd agfPsf], rng rNtLdf NofPsf] ;fwg, To;nfO{

agfpg] jf dd{t ug]{ cf}hf/ ;d]t hkmt x'g]5 .

@&$= gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ ;fwg sk6k"0f{ k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g}

Joj;fo, sf/f]af/ jf Jofkf/sf] l;nl;nfdf gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{

;fwg k|of]u ug'{ kbf{ sfg"g adf]lhd To:tf] ;fwgsf] rng rNtLdf lgwf{/0f ul/Psf]

gfk, tf}n jf :t/eGbf 36L a9L x'g] u/L sk6k"0f{ ?kdf k|of]u ug{, csf]{ s'g} ;fwg

jf pkfosf] d2tn] To:tf] ;fwgsf] rng rNtLsf] gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f

ug]{ s'/fdf k|lts"n k|efj kfg{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@&%= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]

tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – @%

lnvt ;DaGwL s;"/

@&^= sLt]{ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] sLt]{ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] ;j{;fwf/0f jf s;}nfO{ s'g} xflg,

gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg] jf cfk"m jf s;}nfO{ s'g} nfe k'¥ofpg] lgotn] s'g} e'm¶f

lnvt jf e'm¶f ljB'tLo clen]v jf lnvt jf ljB'tLo clen]vsf] e'm¶f c+z jf efu

agfpg] sfd u/]df lghn] sLt]{ u/]sf] dflgg]5 .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu,–

www.lawcommission.gov.np

108

-s_ ælnvtÆ eGgfn] lnvtdf nfu]sf] ;xL, cf}F7f 5fk, 5fk /

lnvtdf hlgPsf] cÍ, cIf/, ldlt jf cGo s'g} Joxf]/f ;Demg'

k5{ .

-v_ æe'm¶f lnvt agfpg] sfdÆ eGgfn] b]xfosf] s'g} sfd ;Demg'

k5{ M–

-!_ h'g clwsf/L jf JolQmn] lnvt agfPsf], n]v]sf] jf

;xL5fk u/]sf] xf]Og To:tf] clwsf/L jf JolQmn] lnvt

agfPsf], n]v]sf] jf ;lx5fk u/]sf] xf] eGg] ljZjf; kfg]{

lsl;daf6 a]OdfgLk"j{s lnvt jf To;sf] c+z tof/

ug]{, ljB'tLo clen]v tof/ ug]{ jf k7fpg], ljB'tLo

clen]vdf l8lh6nx? ;+/If0f ug]{,

-@_ ljgf clwsf/ jf j]OdfgLk"j{s s'g} lnvt jf ljB'tLo

clen]vdf s'g} s'/f ykL, d]6L, s]/L, kl/jt{g u/L jf

cGo s'g} lsl;daf6 Joxf]/f km/s jf ga'lemg] kfg]{,

-#_ dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0faf6 xf]; 7]ufgdf gePsf],

dfbs kbfy{ jf nfu" kbfy{ ;]jg u/]sf] jf 5nsk6df

kfl/Psf] sf/0fn] s;}n] lnvtdf n]lvPsf] s'/fsf] dtnj

a'e\mg ;Sb}g eGg] hfgLhfgL To:tf] JolQmnfO{ lnvt

agfpg, ;lx5fk ug{ jf lnvtdf n]lvPsf] s'g} s'/f

abNg nufpg],

-$_ Ps sfdsf] nflu ;xL5fk u/L lnkmf, sfuh jf 5fk

lnP lbPsf]df To:tf] sfddf gnufO{ cs}{ k|of]hgsf]

lnvt v8f ug]{ jf ;f]df nufpg] .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ /fi6«kltaf6 k|df0fLs/0f ePsf] lnvt sLt]{ ug]{nfO{ bz jif{;Dd

s}b / Ps nfv ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

www.lawcommission.gov.np

109

-v_ cbfntsf] k}m;nf jf cfb]z sLt]{ ug]{nfO{ cf7 jif{;Dd s}b /

c;L xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-u_ v08 -s_ / -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo ;/sf/L jf

;fj{hlgs lnvt sLt]{ ug]{nfO{ ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L

xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-3_ v08 -s_, -v_ / -u_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'/f sLt]{

ug]{nfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf .

-$_ s;}n] sLt]{ u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ lnO{ dfl;;s]sf] /x]5 eg] lghnfO{

pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;hfosf] cltl/Qm ljuf] adf]lhdsf] yk hl/afgf ;d]t x'g]5 .

-%_ s;}n] sLt]{ u/L s'g} ;DklQ k|fKt u/]sf] /x]5 eg] lghn] To:tf] ;DklQ

;DalGwt wgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 / To:tf] ;DklQ dfl;;s]sf] /x]5 eg] s;"/bf/sf]

cGo hfohftaf6 To;sf] lauf] wgLnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@&&= sLt]{ lnvt ;2] ;/x /fVg jf Jojxf/df Nofpg gx'g] M -!_ sLt]{ lnvt xf] eGg]

hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ s;}n] a]OdfgLk"j{s To:tf] lnvt

;2] ;/x Jojxf/ ug]{ lgotn] ;fydf /fVg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /

tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-#_ sLt]{ lnvt xf] eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{

s;}n] To:tf] lnvt ;2] ;/x Jojxf/df NofPdf lghnfO{ To:tf] lnvt sLt]{ u/]

;/xsf] ;hfo x'g]5 .

@&*= sLt]{ lnvt agfpg] cf}hf/ agfpg gx'g] M -!_ s;}n] sLt]{ lnvt v8f ug]{ jf agfpg]

sfddf k|of]u ug]{ lgotn] jf To:tf]] sfddf k|of]u x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL jf

ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ sLt]{ lnvt agfpg] 5fk jf cGo s'g} cf}hf/

agfpg, dd{t ug{, v/Lb ug{, lbg lng jf cfk"m;Fu /fVg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b /

rfnL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

@&(= hfn;fhL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] hfn;fhL ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

110

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu sLt]{ dflgg] s;"/ afx]s s;}sf] xs d]6\g],

xbDofb, tf/]v hfg], s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL ug]{ jf s;}nfO{ Iflt jf nfe

k'¥ofpg] lgotn] hfgLhfgL geP jf gu/]sf] s'/f eP u/]sf] xf] egL jf e'm¶f ldlt,

cÍ jf Joxf]/f pNn]v u/L lnvt agfPdf jf To:tf] lnvtdf ;xL5fk u/] jf u/fPdf

jf cfk\mgf] xs gePsf] s'/fdf xs ePsf] b]vfO{ s'g} sfd u/]df hfn;fhLsf] s;"/

u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b

jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-$_ s;}n] hfn;fhL u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ lnO{ dfl;;s]sf] /x]5 eg]

lghnfO{ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;hfosf] cltl/Qm ljuf] adf]lhdsf] yk hl/afgf

;d]t x'g]5 .

-%_ s;}n] hfn;fhL u/L s'g} ;DklQ k|fKt u/]sf] /x]5 eg] lghn] To:tf]

;DklQ ;DalGwt wgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 / To:tf] ;DklQ dfl;;s]sf] /x]5 eg]

s;"/bf/sf] cGo hfohftaf6 To;sf] lauf] wgLnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@*)= hfn;fhL lnvt ;2] ;/x Jojxf/df Nofpg gx'g] M -!_ s;}n] hfn;fhL lnvt xf]

eGg] yfxf kfO{ jf yfxf kfpg' kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ To:tf] lnvt ;2] ;/x

Jojxf/df Nofpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ hfn;fhL u/]

;/xsf] ;hfo x'g]5 .

@*!= dltof/ dfgL ;hfo x'g] M -!_ sLt]{ sfuh xf] egL hfgLhfgL ;fIfL a:g] jf lnvt

n]Vg] JolQmnfO{ sLt]{ s;"/sf] dltof/ dflgg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] dltof/nfO{ bkmf @&# sf] pkbkmf -#_ df

plNnlvt ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .

@*@= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg, gf]S;fgL,

ePsf]df s;"/bf/af6 To:tf] xflg, gf]S;fgL ePsf] JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{

lbg' kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np

111

@*#= xbDofb M ;fj{hlgs lnvt sLt]{ u/]sf]df yfxf kfPsf] ldltn] b'O{ jif{ / o; kl/R5]b

cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@^

cfk/flws k|j]z tyf cfk/flws pkb|j ;DaGwL s;"/

@*$= cfk/flws k|j]z ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] ;DklQdf cfk/flws k|j]z ug{ jf

u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd ug]{ lgotn] x"n

x'Hht u/L jf gu/L cglws[t ?kdf csf{sf] :jfldTj jf sAhfdf /x]sf] s'g} ;DklQdf

To:tf] JolQmsf] cg'dlt glnO{ k|j]z u/]df jf cg'dlt lnO{ k|j]z u/]sf]df To:tf] s'g}

sfd ug]{ lgotn] ;f] ;DklQdf al;/x]df, cf]u6]df jf ;DklQ pkef]u u/L /x]df lghn]

cfk/flws k|j]z u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} s;"/ ug]{, jf

-v_ h'g JolQmsf] :jfldTj jf sJhfdf ;DklQ /x]sf] 5 To:tf]

JolQmnfO{ 8/qf; b]vfpg], ckdfg ug]{ jf lemem\ofpg] .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ sf] k|of]hgsf nflu cfk/flws k|j]z

ug]{nfO{{ To:tf] s;"/sf] pBf]u u/] ;/xsf] ;hfo,

-v_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] p2]Zon] s'g} ;/sf/L sfof{no jf

dflg; a;f]af; u/]sf] 3/df k|j]z u/]sf] eP 5 dlxgf;Dd s}b

jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu M

-!_ c:yfoL a;f]af; u/]sf] 7fpFnfO{ klg 3/ dflgg]5 .

www.lawcommission.gov.np

112

-@_ ;gftgb]lv k|of]u ub}{ cfPsf] af6f], lgsf;, kfgL3f6,

l;FrfO{sf] s'nf], d;fg3f6, b]jfnodf k|j]z u/]sf] jf

k|of]u u/]sf]df cfk/flws k|j]z u/]sf] dflgg] 5}g .

@*%= cfk/flws pkb|j ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk/flws pkb|j ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df lghn]

cfk/flws pkb|j u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx, g]kfn ;/sf/,

k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf

lgoGq0f /x]sf] ;Ël7t ;+:yf, ;j{;fwf/0f jf s'g} JolQmnfO{ s'g}

xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg] lgotn] jf To:tf] Iflt k'Ug

;S5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ jf

nfk/afxL jf x]nrSo|fOF u/L s'g} ;/sf/L, ;fj{hlgs jf lghL

;DklQ gfz u/]df jf To;sf] d"No, dxTj jf pkof]lutf 36\g]

s'g} sfd u/]df,

-v_ ;fj{hlgs jf lghL 9n, lgsf;, s'nf], kFw]/f], ;8s, k'n jf s'g}

;~rf/ jf oftfoftsf] ;fwg OToflbsf] xflg, gf]S;fgL jf

cg'lrt Iflt k'¥ofPdf jf Iflt k'Ug] s'g} sfd u/]df jf ;f]sf]

pkof]udf hfgLhfgL s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w xflg, gf]S;fgL

jf cg'lrt Iflt k'¥ofPdf jf Iflt k'Ug] s'g} sfd u/]df,

-u_ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zn] afx]s ;fj{hlgs ;'ljwfsf]

nflu /flvPsf] s'g} ;Í]t jf lrXg gf;]df, x6fPdf, d]6]df jf

lauf/]df,

-3_ e'm6f] ckmjfx k}mnfP/ jf c?nfO{ wf]sf x'g] s'g} ;fwgsf] k|of]u

u/]/ csf{sf] sfd sf/f]af/ jf Joj;fodf afwf k'¥ofPdf jf

csf{sf] Jofkf/sf] VofltnfO{ Iflt k'¥ofPdf,

-ª_ csf{sf] lr¶L, ;"rgf, k'lnGbf jf cGo s'g} dfn n'sfPdf jf

ablgot;fy l9nf] k'Ug] u/fPdf .

www.lawcommission.gov.np

113

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-s_ g]kfn ;/sf/n] ;+/If0f u/]sf] jf sfg"g adf]lhd ;+/lIft s'g}

jGohGt' jf jg:kltsf] k|hfltsf] cl:tTj g} ljgfz ug]{

p2]Zon] /fli6«o lgs'~h jf cf/If jf ;+/lIft If]q, ljZj ;Dkbf

;"rLdf ;dfj]z ePsf P]ltxfl;s jf k'/ftflTjs :df/s jf

:tDe, P]ltxfl;s jf k'/ftflTjs dxTjsf j:t' ;Íng u/L

/flvPsf] :yfg jf ;ª\u|xfno, P]ltxfl;s lnvtx? /flvPsf]

clen]vfno, hËL jf k|x/Lsf] xftxltof/ tyf v/vhfgf

/flvPsf] ;}lgs jf cw{;}lgs 3/ jf 7fpF, ;'/If0f 5fkfvfgf,

l;Ssf 6sdf/L ug]{ 6S;f/, sf/vfgf, a}Í gf]6 5fKg] jf y'kfg]{

g]kfn /fi6« a}Ísf] uf]bfddf cfuf] nufPdf jf ljikmf]6s kbfy{

k|of]u u/]df hGds}bsf] ;hfo / ljuf] adf]lhd hl/afgf,

-v_ v08 -s_ df n]lvP afx]ssf P]ltxfl;s, k'/ftflTjs jf wfld{s

:df/s jf :tDe, ;fj{hlgs jf ;/sf/L dxTjsf sfuhft

/x]sf] ejg jf txljn /x]sf] cbfnt, ;+j}wflgs lgsfo, g]kfn

;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] sfof{no jf g]kfn

;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z

:jfldTj jf lgoGq0f /x]sf] ;+:yf, ljb]zL s"6gLlts lgof]u jf

cGt//fli6«o jf cGt/;/sf/L ;+:yfsf] sfof{nodf cfuf] nufO{

jf ljikmf]6s kbfy{ k|of]u u/L cfk/flws pkb|j u/]sf] eP kfFr

jif{b]lv afx| jif{;Dd s}b / ljuf] adf]lhd hl/afgf,

-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} sfd u/L s'g}

;fj{hlgs ;DklQdf Iflt k'¥ofO{ cfk/flws pkb|j u/]sf] eP

rf/ jif{;Dd s}b / rfnL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf,

-3_ s;}sf] 3/, sfof{no jf s'g} ;Dkltdf cfuf] nufO{ jf ljikmf]6s

kbfy{ k|of]u u/L cfk/flws pkb|j u/]sf]df b'O{ jif{b]lv kfFr

jif{;Dd s}b / aL; xhf/b]lv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,

www.lawcommission.gov.np

114

-ª_ v08 -s_, -v_, -u_ jf -3_ df n]lvPb]lv afx]s c? s'g} sfd

u/L cfk/flws pkb|j u/]sf] sf/0fn] s;}nfO{ s'g} xflg,

gf]S;fgL ePsf]df tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFF;Dd

hl/afgf .

-$_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg, gf]S;fgL ePdf xflg,

gf]S;fgL ePsf] ljuf] a/fa/sf] Ifltk"lt{ s;"/bf/af6 kLl8tnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@*^= n'6lk6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] n'6lk6 ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s;}n] cfk\mgf] xs gk'Ug] jf cGo s;}sf]

:jfldTj, lhDdf jf lgoGq0fdf /x]sf] ;DklQ rf]/L jf 7uL u/]sf] cj:yfdf afx]s c?

s'g} lsl;dn] hah{:tL u/L jf gu/L vf];L, w/ks8 jf n5f/ k5f/ u/L jf To:tf]

ug]{ wDsL lbO{ n}hfg] jf xflg, gf]S;fgL ug]{ lgotn] s'g} sfd u/]df n'6lk6 u/]sf]

dflgg] 5 .

-#_ pkbkmf -!_ ad]flhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf

n'6lk6 u/]sf] ljuf]sf] kRrL; k|ltzt;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / n'6lk6

ePsf] ;Dkltsf] ljuf] s;"/bf/af6 kLl8tnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

@*&= s;"/ u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ lng gx'g] M -!_ s'g} s;"/ u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ xf]

eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; x'g] s'g} dgfl;a sf/0f eO{ s;}n] s'g} ;DklQ lng, /fVg

jf v/Lb–laqmL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{ s}b jf

krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lnP /fv]sf] jf vl/b laqmL u/]sf] ;DklQ ;f]

;DklQsf] wgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .

@**= xbDofb M bkmf @*$ / @*% cGtu{tsf] s;"/ To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq

/ bkmf @*^ sf] cGtu{tsf] s;"/df ;f] eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgfleq / o;

kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/ To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

www.lawcommission.gov.np

115

kl/R5]b –@&

kz'kIfL ;DaGwL s;"/

@*(= ufO{, uf]? dfg{ jf s'6\g gx'g] M -!_ s;}n] ufO{ jf uf]? dfg]{ jf s'g} rf]6 k'¥ofpg]

lgotn] s'g} sfd ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfdaf6 s'g} ufO{ jf uf]? dg{ uPdf To:tf] s;"/

ug{] JolQmnfO{ tLg jif{ ;Dd s}b x'g]5 .

-#_ s;}n] ufO{ jf uf]?nfO{ s'6L cËeË kf/]df lghnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b /

cGo rf]6 k'¥ofPdf krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;}n] s'g} ufO{ jf uf]?n]

cfk\mgf] jf c?sf] lhp jf Hofgdf k'¥ofpg nfu]sf] Iflt arfpg cfjZos k/]sf] s'g}

sfd ubf{ To:tf] ufO{ jf uf]? dg{ uPdf jf To:tf] ufO{ jf uf]?nfO{ s'g} rf]6 k'Ug

uPsf] /x]5 eg] o; bkmf adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .

@()= kz'kIfL k|lt lgb{oL Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} kz'kIfLnfO{ s'6L, lxsf{O{ jf

af]Sg ;Sg] IfdtfeGbf a9L ef/L af]sfO{ jf ;fdYo{eGbf a9L bf}8fO{ jf /f]u, 3fp,

vl6/f jf cGo s'g} sf/0faf6 sfd ug{ c;dy{ ePsf]nfO{ sfddf nufO{ jf xflgsf/s

a:t' ;]jg u/fO{ jf cGo s'g} k|sf/n] oftgf lbg jf cfk"mn] kfn]sf] kz'k+IfL /f]uL jf

j[4 ePsf] sf/0fn] ;fj{hlgs ?kdf 5f8\g jf cGo s'g} lsl;daf6 lgb{oL jf q'm/

Jojxf/ ug{ x'Fb}g .

t/ kz'kIfLnfO{ s'g} sfd ug{ l;sfpg], tflnd lbg], To;nfO{ cfˆgf] sfdk|lt

lgk'0f agfpg] p2]Zon] Go"gtd an k|of]u u/L s'g} sfd ug{ jf kz'kIfLnfO{ To;sf]

zf/Ll/s Ifdtf cg';f/ s'g} ef/L af]sfpg jf bf}8fpg afwf kg]{ 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd

s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@(!= ;fj{hflgs :yndf kz' jf kIfL dfg{ gx'g] M -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df

afx]s s;}n] klg s'g} kz' jf kIfLnfO{ k/Dk/fb]lv anL lbFb} cfPsf] wfld{s :yn afx]s

cGo s'g} klg ;fj{hlgs :yndf dfg'{ x'Fb}g .

www.lawcommission.gov.np

116

t/ k/Dk/fb]lv g} kz' jf kIfLsf] aw ug{ rnL cfPsf] d]nf, hfqf, xf6 jf

dxf]T;j jf :yfgdf kz' jf kIfL dfg{ jfwf kg]{ 5}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fj{hlgs :ynÆ eGgfn] af6f], ;8s, k'n,

rf}/ jf dflg; cfjt hfjt ug]{ 7fpF ;Demg' k5{ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd anL lbg'kbf{ k/Dk/fb]lv anL lbb} cfPsf] wfld{s:yn

afx]s cGo ;fj{hlgs jf wfld{s:yndf kz' jf kIfLsf] anL lbg ;lsg] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kz' jf k5Lsf] anL lbg'kbf{ kz' jf kIfLsf] anLsf]

ljsNkdf x'g ;Sg] cGo pkfo ePdf To:tf] pkfo cjnDag ug'{ kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] pkfo ckgfpg ;Dej geO{ kz' jf kIfLsf] anL

lbg' k/]df To; k|of]hgsf nflu ;DalGwt wfld{s :ynsf Joj:yfksn] lgwf{/0f u/]sf]

7fFpdf / lgwf{/0f u/]sf] ljlw adf]lhd anL lbg] sfd ug'{ kg]{5 .

-%_ o; bkmf adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps dlxgf;Dd s}b jf

kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@(@= xbDofb M bkmf @() cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] / o; kl/R5]b

cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

efu –#

j}olQms uf]kgLotf tyf k|lti7f lj?åsf] s;"/

kl/R5]b – !

uf]kgLotf lj?4sf s;"/

@(#= csf{sf] s'/f ;'Gg jf WjgL cÍg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmx?sf

lardf ePsf s'g} s'/f clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cg'dltn] jf To;/L s'/f ug]{

JolQmx?sf] d~h'/L ljgf s'g} oflGqs pks/0fsf] k|of]u u/]/ ;'Gg jf To:tf] s'/fsf]

WjgL cÍg ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

117

t/ ;fj{hlgs ?kdf ul/Psf] efif0f jf jQmJosf] xsdf of] bkmf nfu" x'g]

5}g .

@($= uf]Ko s'/f k|s6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] Jofj;flos sfdsf] l;nl;nfdf s'g}

JolQmaf6 yfxf kfPsf] lghsf] s'g} uf]Ko s'/f sfg"gn] jfWo u/fPsf] jf To:tf] JolQmn]

cg'dlt lbPsf] cj:yfdf afx]s s;}nfO{ klg k|s6 ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/

?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@(%= cg'dlt ljgf s'g} JolQmsf] t:jL/ lvRg jf t:jL/sf] :j?k laufg{ gx'g]] M -!_ s;}n]

s'g} JolQmsf] cg'dlt ljgf lghsf] t:jL/ lvRg jf lghsf] t:jL/;Fu c? s;}sf]

t:jL/ /fvL csf]{ t:jL/ agfpg x'Fb}g .

t/ s;}n] s'g} ;fj{hlgs :yfgsf] t:jL/ lvRbf To:tf] :yfgdf /x]sf] s'g}

JolQm ;d]tsf] t:jL/ lvlrg uPsf] /x]5 eg] o; bkmf adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg]

5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

-#_ s;}n] Pssf] t:jL/sf] s]xL efu csf]{ JolQmsf] csf]{ efu;Fu /fvL jf cGo

s'g} lsl;dn] ljs[t ?ksf] t:jL/ agfpg jf k|sfzg ug{ x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@(^= cg'dlt ljgf Pssf] t:jL/ c?nfO{ lbg jf laqmL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmsf]

t:jL/ lghsf] cg'dlt ljgf c?nfO{ lbg jf laqmL ug{ jf lghnfO{ lemem\ofpg jf

;tfpg], x}/fg kfg]{ jf lghaf6 s'g} cg'lrt kmfObf lng] jf t:jL/sf] Jofkfl/s k|of]u

u/L kmfObf lng] lgotn] k|sfzg ug{, k|rf/ jf vl/b laqmL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf

tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

118

@(&= lr¶L vf]Ng jf 6]lnkmf]gdf u/]sf] s'/f ;'Gg gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L jf

;DalGwt JolQmsf] cg'dlt ljgf s;}sf] lr¶L vf]Ng jf c?n] 6]lnkmf]gdf u/]sf] s'/f

s'g} oflGqs pks/0fsf] k|of]u u/]/ lardf ;'Gg jf WjgL cÍg ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@(*= ljB'tLo dfWodåf/f uf]kgLotf eË ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ljB'tLo dfWoddf /x]sf] jf

k|jfx x'g] ;"rgf, hfgsf/L, kqfrf/ cglws[t ?kdf k|fKt ug{ To;sf] uf]kgLotf eË

ug{ jf cglws[t ?kdf s;}nfO{ x:tfGt/0f ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf

aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

@((= 5nsk6k"0f{ 6]lnkmf]g jf ;Gb]z k|jfx ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] kl/ro lbO{ jf

glbO{ s;}nfO{ 5Ng], wf]sf lbg], x}/fgL kfg]{ jf ;tfpg] p2]Zon] 5nsk6k"0f{ 6]lnkmf]g

jf ;Gb]z k|jfx ug{ u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/

?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

#))= x}/fg kfg]{ ab\lgotn] lr¶L kq n]Vg gx'g] M -!_ s;}nfO{ 8/, qf; jf b'Mv jf x}/fgL

lbg], ckdfg jf a]OHht ug]{ ablgotn] s'g} lr¶L kq, krf{ jf cGo s'g} lsl;dsf]

lnvt n]vL, n]vfO{ jf ljB'tLo dfWodåf/f wDsL lbg], ;tfpg], lh:Sofpg] jf cGo

s'g} lsl;dn] cg'lrt Jojxf/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

#)!= c?sf] z/L/ vfgtnf;L ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/L jf

lghsf] cfb]z jf ;'/Iffsf] k|of]hgsf nflu vl6Psf] JolQmn] clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf]

cg'dltn] afx]s s;}n] ;DalGwt JolQmsf] :jLs[lt ljgf c?sf] z/L/, ;jf/L ;fwg jf

lghL k|of]usf j:t'x?sf] vfgtnf;L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

www.lawcommission.gov.np

119

#)@= c?sf] cfjf;df cgflws[t k|j]z ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt

clwsf/L jf lghsf] cfb]zn] afx]s s;}n] c?sf] 3/df ;DalGwt 3/ wgLsf] :jLs[lt

ljgf cglws[t ?kdf k|j]z ug{, 3/ wgL jf lghsf] kl/jf/sf] uf]Kotf eË ug{ jf

To:tf] 3/sf] vfgtnf;L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu æ3/Æ eGgfn] s'g} JolQmn] a;f]af; u/]sf]

3/, lgjf;, cfjf;, sf]7f ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] To:tf] JolQmn] /ft ljtfpg] u/L

a;]sf] xf]6]n sf]7f, lzlj/ / kfn ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;

xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

#)#= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ u/L s;}n] s'g} nfe k|fKt

u/]sf] jf s;}nfO{ s'g} lsl;dsf] xflg, gf]S;fgL, x}/fgL jf Iflt k'¥ofPsf] /x]5 eg]

s;"/af6 To:tf] nfe, xflg, gf]S;fgL, x}/fgL jf Ifltsf] Ifltk"lt{ ;d]t e/fO{ lbg'

kg]{5 .

#)$= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5

ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@

ufnL a]OHhtL ;DaGwL s;"/

#)%= ufnL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ ufnL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ xf]Rofpg] lgotn] af]nL jf

jrgn] ckdfghgs zAb k|of]u u/]df lghn] ufnL u/]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofFFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

#)^= a]OHhtL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] a]OHhtL ug{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfo adf]lhdsf] sfd u/]df lghn]

a]OHhtL u/]sf] dflgg]5 M–

www.lawcommission.gov.np

120

-s_ c?sf] OHhtdf wSsf k'¥ofpg] lgotn] jf wSsf k'Ug ;S5

eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug]{ dgfl;a sf/0f eO{ n]v]/,

cfr/0f jf cfsf/ jf lrXg jf k|rf/ k|;f/åf/f jf c? s'g}

lsl;daf6 k|ToIf jf ck|ToIf ?kn] To:tf]] JolQmnfO{ c?sf]

b[li6df lghsf] JolQmut rl/q, cfr/0f, g}ltstf jf VofltnfO{

xf]Rofpg] u/L rl/q xTof u/]df jf lghsf] z/L/ ;fdfGotM

3[l0ft cj:yfdf 5 eGg] c?nfO{ ljZjf; kg]{ u/L bf]if nufPdf

jf To:tf] bf]if nufPsf] s'/f k|rf/, k|;f/ jf k|sfzg u/]df jf

s;}sf] a]OHhtL x'g] ;fwgsf] ?kdf k|of]u ul/Psf] s'g} lrh

hfgLhfgL laqmL jf lat/0f u/]df,

-v_ d[tsnfO{ s'g} cfIf]k nufOPsf]df To:tf] cfIf]k nufpFbfsf

avt lgh hLljt /x]sf] eP lghsf] OHhtdf wSsf k'Ug] /x]5

eGg] hfgLhfgL lghsf] kl/jf/ jf glhssf] cGo gft]bf/x?sf]

efjgfdf rf]6 k'¥ofpg] lgotn] s'g} cfIf]k nufPsf]df,

-u_ Joª\Uo u/L jf c? s'g} 3'dfp/f] tj/n] s'g} cfIf]k nufPdf .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] sfdnfO{

a]OHhtL dflgg] 5}g M–

-s_ ;j{;fwf/0fsf] lxtsf] nflu k|df0f / cfwf/ ;lxt s'g} JolQm;Fu

;DalGwt ;fFrf]] s'/f k|sfzg jf k|zf/0f ug'{,

-v_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] cf]xbfsf] st{Jo kfngf ubf{ lghsf]

cfr/0fnfO{ lnP/ jf To:tf] cfr/0faf6 a'lemg];Ddsf] dfq

lghsf] rl/qnfO{ lnP/ c;n lgotn] dof{lbt 9Ëaf6 s'g} s'/f

k|sfzg ug'{,

-u_ s'g} JolQmsf] ;fj{hlgs kb jf cf]xf]bfsf] dxTj;Fu ;DaGw

/fVg] cfr/0f / To:tf]] cfr/0faf6 a'lemg];Ddsf] lghsf]

rl/qnfO{ lnP/ c;n lgotn] s'g} ljrf/ k|s6 ug'{,

www.lawcommission.gov.np

121

-3_ s'g} s'/f ug]{ JolQmn] ;j{;fwf/0fsf] /fosf] nflu s'g} s'/f k]z

u/]sf]df To:tf] s'/fsf] u'0f jf bf]ifnfO{ lnP/ jf ;f] xb;Dd

dfq To:tf] s'/f ug]{ JolQmsf] rl/qnfO{ lnP/ c;n lgotn]

dof{lbt 9Ëaf6 s'g} ljrf/ k|s6 ug'{,

-ª_ s'g} JolQmsf] csf]{ s'g} JolQm pk/ sfg"gåf/f jf lgh;Fu ePsf]

s/f/åf/f s'g} clwsf/ ePsf]df lghn] ;f] clwsf/ ;DaGwL

sfd s'/fdf To:tf] JolQmsf] cfr/0fdf c;n lgotn] s'g} vf]6

nufpg',

-r_ sfg"g adf]lhd s'g} s;"/sf] cg';Gwfg ug'{ jf To:tf] cfwf/df

lghnfO{ sfg"g adf]lhd cleof]u nufpg',

-5_ s;}nfO{ lghsf] lxtsf] nflu, lghsf] :jfy{ ePsf] JolQmsf]

lxtsf] nflu jf ;j{;fwf/0fsf] lxtsf] nflu c? s'g} JolQmsf]

lj?4 ;ts{ kfg'{ .

#)&= a]OHhtL u/]df x'g] ;hfo M -!_ s;}n] s;}sf] a]OHhtL u/] jf u/fPdf lghnfO{ b'O{

jif{;Dd s}b jf aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

t/ ljB'tLo jf cGo cfd ;~rf/sf dfWodaf6 a]OHhtL u/] jf u/fPdf To:tf]

;hfodf yk Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

-@_ s;}n] s;}nfO{ a]OHhtL u/] jf u/fPsf]] 7xl/Pdf a]OHhtL ul/Psf]

JolQmnfO{ s;"/sf] uDeL/tf, To:tf] JolQmsf] k|lti7fdf kg{ uPsf] c;/ tyf ljB'tLo

jf cGo cfd;~rf/sf dfWodaf6 a]OHhtL u/]sf] ePdf To:tf]] s'/f ;d]tnfO{ ljrf/

u/L s;"/bf/af6 dgfl;a Ifltk"lt{ / To:tf] JolQmnfO{ s;"/bf/af6 d'2fdf nfu]sf] vr{

;d]t e/fpg' kg]{5 .

-#_ dl/;s]sf] s'g} JolQmnfO{ o; kl/R5]b adf]lhd a]OHhtL u/]sf] 7xl/Pdf

s;"/bf/af6 To:tf] a]OHhtLaf6 efjgfdf rf]6 nfu]sf] lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{

To:tf] Ifltk"lt{ / d'2fdf nfu]sf] vr{sf] /sd e/fO{ lbg' kg]{5 .

#)*= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf

gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .