Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
R- Sii b^«^ oitt 2^f1fett,utit 24|!eif 5(pn( b, % ':
"^
^' ^%j5nrtfflj« »Ott 9-:ri^ jü^f SWac^mUtas« wn.sg—^ U|^ ^ •
V^ ^; _ : 4iiiii fff Kenbert ,
'- -^.^
labet »
e5rer&ietigf? eirt,
' Um*'*»*
fö.otrtt»: ^l.
-
itefcet t»U Qr^atio obiiqua in b^ UHini^^*'»^w
.V" --
,
-\VTy-MV-: .:->:-^-
*^ *»:,•'
-^»
.f
lieber t)ie Oratio obiiqua in bet UUinUf(^en (6^prft(^e,
«/Ca(^ ben drfinMic^en Unterfu4>Mngtn^ welche ®. t. 12(. ^r^9er iibtv Die f(f>n>iertgi}«n ^unfce öer Oratio obiiqua in ber la$
teinifc()en ©pract^e angefieUt (>at, a) if! ti in bet nacbfolgenbeit
Slb^onblung nicbt fo fei)r mein 'Bmtd, f)iel 92eue€ Ö6er biefeit
©egenffojtb )u fagen^ alß oieltne^r Dai l)itt\)tt ®eb&rige; f»
toett ti mir rnftgiict ifl^ furj unb fiar {ufammen ju fleUeit.
3fc$ fllaube «bet biefen Swecf am beften errefcben ju finneit^
ioenn icb juerfl einige aUgemeine ^emerfungen ^»otmiHnäe, bann
bai ^igentbümtccbe ber Oratio obiiqua im @ebrau(t> ber !02o/
t\xi unb Tempora genauer entrotcfle, unb {ule^t mit einer 9ieibe
fpecieaer ^emerfwigen i<Ai ©an^e befc^liefe. £Oiit dUifyt barf
a) UnterTndiitiifleN att« im 9eMete ftet («trinif4)Cii^pr«(()(. i4—2<,J^ef(»!Br<nn»f(^tp. 1880—ai. 8.
'Xx\':^i^\:^<S\.-i'
matt dufer einer Sefiimmtett unb genauen ^ntfoidian^ btx
©runöfdge unö Olegeltt, fliif öJe e« in ^<r Oratio obli<}tia oiw
fommt/ nod) eine ();in(Sn$ii(^e ^enge aai ben ^lafftfern entlehn;
(er ^eifpiele jur SrL&utentng berfe(6en erwarten; ja ic& ^al(e
iieS it^tete für tbiti fo wefentlic^ notbwenbig, a\S baS (Srflei
re, unb werbe ed ba()er für feinen 6ebeutenben $abel anfe()en,
'
fsenn aud) ^andbe glauben feUten, baf i<^ in ber 9vAcf^(^t
)u freigebid gewefen fei. €iaer Sntfc^ulbigung wirb cd ubri;
genS t>iei!leic()t faum beofirfen^ ba$ bie meiffen ^eifpiele mi £t;
ft'mS, ZacitaS unb Ofar entle(>flt f?nb. S>er (Srutib baoon*
liegt t(>eiiä barin, ba^ in ber legten 3<it unter ben r&mifdien
Jg>ifli>rifern gerabe biefe mic() am meiflen befct)&ftigt baben, thtill
htkin, ba^ bit Oratio obliqaa bei t^atti in i^rer gr5@ten ^txit
fcilbung erfc&eint. 3n wie fern aber bit €ntwicflung ber @runb;
fd^f unb Siegeln gelungen fei/ bar&ber ju mtt^tiUn, liberlaffe
i^ ©acbeerjldnbigen. ©er Q}ergl«ic(>ung mit bem ©riecftifcben
^abe i^ mic^ ubrigenä mit Sleifi enthalten; weil ti ber l^ie;
'
flgen Dffijin on @riecl)if4)en Settern fef;lt.
2Benn man (itmaß aH bon ^f^manben gebaut ober ge/
fagt barpellen wtU: fo fann bitS auf eine boppelte 9lrt g^t^e^
f;en, entwe^er fo, bng man |tct> ber eigenen 3IugbrHcfe btß'tHtt
benben bebient^ OOn feibfl rebenb einfu(>rt) ober fO/ baß matt
Wf (St^6^ 0»it bettt 3>ett?«« mb VlttfuHtn &«ffe(6en aS^angi«-
raa^t, (erjÄf>len6 Den ^nf>alt öe« ©efagten oiißubO. 3ene
•DarffeOtin0ätO(ife |»flegi man 6(fanntft(^ in der latftntf(t)eR
@raminartf Me Orati<y recta ober directa, büfe bit Oratio ob-
Üqua ober indirecia jii nennen. 3« ;eber elniöermafen oulg«
anbeten ^prac^e giebt eö, »ie ficfe erwarten lägt, jur ^ejeic^f
nung |eber btefet" ©orfteBung^ttKifen eine eigne gorra. 3n
ber Oratio obliqna namentHd) tt)er^en^ ba fte allemai «on bent
^enNn unb Urtbeilett i>ti SRebenben^ olfo t>on einem n>irfli<^
t>or^erge^enben ober 1)D# in ©ebanfeir ju ergänjenben 3d$e
(ib^ängt/ nnb bemnac^ anä (anter ob^üngigen S^^en befielt/
au(^ im ^ttgemeinen bieTeiben Siegeln angetoanbt werben m&ft
fen, welcbe in jeber einjefnen &pva(!^r oon abbängigen @ä|en
ftber^airpt gelten, a) 3m ©eutfct>en j. ^. bebient man jtc&
in ber Oratio obliqua in jeber SIrt oön €5^en beö Äon/unf*
tioä; im £ateinif(t^en bagegen in ben ^att))tf&^en b) eatwebet
a) 3>a6rr fowmt et «ui, taf in fafl aUen latefnifden ©raintndtifen bie
nxnigen {Rettctn, ictlcbc fte dtet tie Oratio -obliqua geben, inbeniUbs
fAnitten vom Acc. c. inf. nnb voin Acniiinttto icrdteut ba ^eben.
i>er (Smiigr. ber-mefneö iSifTenl fc«r Oratio obliquajn feiner ®ram>
wattf einen befonbern 9lbf(bnitt ^»geräumt bat, i(Y 3. $t). J(r(i!^ in
feinet [ateinifcfenScttilgrammatit, 2tc9(ii«g. ®i(|fen 1824. ®. 172 flgb.
IQgt. iarnU feine JBalettung ptn SateinifctfclKibrn, 4te Siueg. ^rff.
am 9R.igz5. ®. 424 flg».
b) ^«nptÜtit nenne tcb biet fofdie Sti^e, tte, vensgleteb fte »on bem
fBorbetgfbenben regiert »erben, unb in fo fern an« ergentlicb abbän«
— 6 —
US Acc. c. inf. Ober. t«d Jton|unftif><, iit beit 92«6eit/ ttttb
3n>tfct)enfd|(n Der Siegel nac^ beö Jtonjunftiüd. X)er @e6rau(^
ttv Oratio obliqua <fi ubri^etij 6et bta rSmifc^en J^ifiorifern
(eä ifi oon felbfi Mar, toarum biefe ^arfleUung^toeife t>orjäg<
lieb m bißortfcbrn 6cbrift(tt {u C>aiife fei) oiet b^ufiger/ al<
bieg bei ben neueren @efcbicbtäfcbrei6em ber ^aü ift. ^Der
@runb btefer ^rfcbeinuns liegt unflreitifi in ber dtte ber S((f
ten, nad) ber (te bie ^anDeln^en 93erfonen gern rebenb einfub^
ren/ mag bte^ nun gerabe ju ober in ber Oratio ohlltjua ge^
fc^e^en^ um babur6 tlyttt DarfleQung einen b6t)ern @raD oott
Seb^afrtgfeit unb Qlnfc^aulicbfeit ju geben. @Q pflegen ). ^.
ujifere ®efcbict>täf(^reib(r, tttenn fte angeben wollen, 'wariim bie
l^anbefnbe ^erfon, ttma ber Seldberr, fo unb nic^t anber^ ge;
^anbelt \)aH, felbfi iai %ort ju nehmen, unb und bt« @run(
be bti ^tx^<il)ttn6 ia enttoicfetn; DU fRbmtv bagegen (iebtn eö^
gfae €ii^t (tnb t6^ alt f}anvtfi^t (tiua(6indi4( ®4$e} ba (leben te.Ar«
ttn, (» b»lb mtn Me Oratio obliqua in bU Oratio recta eerteanbel«
te; aOe dbrigen bagegen, meldte oonbiefen, ober »at von bitfen unter«
fleorbncten Sd^en abbingig fino, migen 9{eben« ober Sivifdienfä^ebec
Oratio obliqua etnannt werben. 99)enn et {. 9. Cic. pro Mil. 35
beut: (arldit haecMilo) esie hanc («c. gloriam) uuam, quaebre-
vitatem vitae posteritatis memoria contolaretur, quae efficeret,
ut absentes adessemus, mortui viTercmuf : fo tÜ etse hanc unamber ^«Hptf«?; bt» teiben SÄ|e quae — consolaretur, vnb quae ef-
ficeret.ftnb von ttttt S)a\tt(ait abbitts'iit 92ebenf4Qe; ut ahsente« ades-
gemu» aber, itnb- mortui rircremus 6ub(lan({9 — 9ltb€niiit Miteten 'Sititn^a^t*.
»ni in ptt Oratio ebiiciua bftt %tib^mn Ulhft oorjiifA^retr,
tote er in &t*anUn mib »nb nac^ ttie @runbe feinet ^erfa^/
renf a5n>&St. S^urc^ ^i(fe £)ar|ieaungän)erf( gewinnt bergen
trag bfftnbat an Seb^aftigfeit unb ^nfc^aulic^feit. S93ir fe^e'n
gUtc^font den Selb^errn t>or uni f!e^en> tDir bemerfen^ mit ftc^
rn feiner @eele Die @run&e feineä ^onbelnd entwicfetn^ wie
»ielen . Äanipf ti i^m f«|iet,. e^e er einen fefien €ntfct>Iuß faf»
fen fann, toxe bie SeiDenfc^oft immer me^r ({eigt^ ot>er nac^
unb nac^ unterbräcft n>irb, unb oerntinftiger Ueberfegung $ia^
mat^t. S>er ^aben ber €rjd^inng wirb nirgenbö unterbrochen^
unb bie Slufmerffamfeit bleibt |?ebenb auf bie ^auptperfon ge>
richtet; »Ä^renb unfere ®ef(|>ic^t8f*reiber, »enn fle felbfl bai
SBort nebmett/ mß ani ber S^ergo.ngen^eit in bie ©egennort
reiben/ unb baburc^ unfere Slufmerffamfeit 0OU ber J^auptpen
fon ablenfen. ^eifpiete jur <£rfäuterung werben ni(tt n^tbig
fein, ba fa|l jebe Oratio obliqua als tßeifpiel bienen fann. —Jg>ätten jeboct bie 9v6mer jebei ^a\, wenn f!e bie ^anbelnbe
tperfon uberlegenb ober rebenb tinfa1)ten, fic^ o^ne iiludnabme
ber Oratio cbliqua btbknen woKen: fo würbe eine unertrÄglij
(^e t02onotonie ba&on bie golge gewefen, unb ber ®cb5n(>eit
bei ^ortragd eben fo i)iel entgegen worben fein, ali burc& jene
^arfleUungSweife «n Sebbaftigfeit unb ^nfe^aulicbfeit^gewonnen
wirb. S)iefe tD?onotonie fuc^ten fte baber auct auf oerfc^iebe«
ne 8lrt ju eermeiben. 3(1 ibnen j. 55. eine ^ebe ju fang, fo
ba^ fte bei betn @r6raucb ber Oratio obliqua bure^ bie flete
WibttfyolnnQ bei Acc. c. inf, unb bei ^on/unftipö bai Öi^t
— 8 \—
6elelbi«en tt)urb<: fo fe^en fie ftdtt betfelSt« UtUt bie örafi«
recta, Wie iiD. XXXIV, 2—7. 3|I Dagegen eine ©c^llDerurtg
©on ber 53efcönffen()eit, £)a§ fie öon feI6|! in jroet ^(>eüe jck
fällt: fo wht>ltn fie gern in Der einen J^dlfte bie Oratio rect»,
in ber anöerw Die Oratio obliqiia. giö. IV, 2 ^eifteä: Eodem
tempore et consules senatum in tribunum et tribunus populum
-in con^uIcs incitabat; morauf Die 9veDe Der ;Sonfuln in Der
Oratio obliqua, unD Darauf im 3ten ^ap Die DeS Tribunen
€anulejUÖ in Der Oratio recta folgt. SJgl. Caes. b. G. VI, 8»
Sueton. Tib. 67. Utnflefe()rt Htl)t Die SKeöe Der Xanoquil oit
Den @eri)iud luUiuä^ £(i>. l, 41, in Der Oratio <recta ooran^
tinb dUid> Darauf toenDet fte ftct in Der Oratio obliqua an Do<
IBolf. 5SjjI. iit>. XL, 35, 36. a) Dlatörlicfy fe^t man Deit
%l)tH Der 6c()iIDerung, Dem ihan einen t)H)tta @raD »on itbt
- ^aftigfeit geben »itl, in Die Oratio recta. — 3(1 aber a\x^ Die
€ct)ilDerung ganj einfach, fo Dag fie nid^t öon felbf! in iwet
^l)eite jerfäUt: fo joirD Dentiocf) oft in Der er|len .g>dlfte Die
a) 3)o(b mt HA niiit (fttgnen, ba§ b!e ^bmtt (nmtntM itfcnittt 9i*
far) »utnal bei weniger Unaen 0te6rn (etn Sebttites getragen b«6e«,
iie Oratio obliqua tnrbre 9}?4le iinmitteltidr na« einanbet fol«en ju Uf*
feo. »etfplcle 6et «rt fin6 biiifig: iir>. XXXVI, 39.. 40. Cae». b. G.
I. 34' 35- 36; ahec uniiietebtt t{i ti aud» »et »en (Aricflen (Reben iiiAt
feiten, bdi i. 9 auf eine in ber Oratio obliqua sordergtbcnbe Otebe
tn bet Oratio recta geantwortet n>trb, bffonbrrö wenn bie Vntwort
nit einem neio-ifen ®rabe von tt\)b^tttt £eb6aftigf(it einfiOt/ |. SEi.
<?ae«. b. G. VII, 38. « .'
'
0ralk> «Uiqna, ftt btx )toetten tie Oratio recta geSfOfK^t.
$i6|Uc& triu Der, Oeffen 0}2einnnd Der ®(t>rifr(}eaer DarfieOt^ in
eigner $erfon ouf^ uttD nimoit felbjl bat 3ßort^ tooDurc^ bit
2ebt)af(i0fett Der I^arfleHuBg fe^r sefleigert -wirD. ^etfpiele Der
a« fliiD fe^r ^dufigi 8tt>. It, 2. XXI, 10. XLH, 13. Tacit»
biet. III, 2. Caes. b. G. VII, 20. b .cir. H, 31. Cic pr»
MiU 85.^ @eip«()nft(t ioirD Dtefer Uebergang Dttrc^ ein eingex
fxI>o6ene« inquit aaQtitbttt, j. <B. 8it>. IH, 9n. 19. XXXV. 32,
Caes. b. cir. II, 31; oft a6er fdUt auc() Die Oratio recta pl6ffl
U^ tiß, of)nt bai ein foI4>eö inquit Daran erinnert, {. 9.
ÖÖ. I, 13. 47. XXI, 10. XXXV, 49. Tac. ay. 11,77. IV. 40.
bist. III, 2, 9(nf4ngern pflegen fD((|)e @teaen. Da t>er Uebcrf
0<fnd fo ttnerwartet erfolgt, ©((»wierigfeiten ju motten, um fo
me^r muß man fte alfo^ auf Dtefe €igent$iämli(t>/ett Der timit
f(^en .t>ißorifer aufmerffam machen« a) 3Sai ferner DJe ^rt
a) «m «nfaffentilfii flnb fe(((e fBeffpiele/ fn fceneir ber €d>tlftfitBtt te
, aSotbtrfa^ ftfe 9ReiDun0 einel anbern tefcrtrt, ben er «ann gieidl) im92ad)ra$c rebenb einfäblt: <]ic. de orat. I, g. 30. Qui cum ita estet
exorius: non sibi cohoitandum Sulpiclura et Gottam, led inagla
utrumque collaudandum rideri, quod tantam iam essent facul-
tatem adepti, ut non aequalibus iiiis solum anteponercntur, <ed cummaioribus natu conipaTarentur, n^que vero mihi quidquam, in-
quit, praestabilius yidetur, quam posse dicendo teuere hominumcoeiui, mentes ailicere, voluntates impellere, quo velit»..iinde
autem relih deducece. cf. Gh« G. Schütz nota« iu libios III. de
oratore. Lips, J806, p. 10,
95
- , 10 —unb tajetfe betrifft, ft>U bie Oratio obliqua erttgricHrt iteirb: fir
l&ft ftc& auc^ batet eine seioijfe ^annit^fattidfeit iDa^riu^tntn*
-Der 8eto&^nii(f>f}( Safl tfi b<r^ baf fic i>on einem ^erbiim b<A
&aQtni, bittend, ^unfc^enS, Sefe^lenJ Ki gerabe )U abf)Sn8f»
9im ^duflgflen (le^t blefeg »or bem Slnfangeber Oratio obliqaa;
oft wirb eS i<bo(f> an ba< €ni)e bei erf1<n ®a|eä d^f^lt^
Caes. b. G. V, 28. VII, 71. b. cir; II, Sl., Od« gUi* oat|
b«m Olnfange beffelben eirtgef^oben, £lt). II, 23. XLU, 11,
Snet. Octav. 18.42. Tib. 52. a) SRanc^tttal ^Angt ober öue^
bte Oratio obliqua t)on einem @o^e ab^ in bem ber S3egnff
bei tagend nur entfernt liegt^ in ben man i^n me^r ^inetiu
le^t, Uli borou« J)erauin«mmt, 8it>. XXI, 35. Caes. b. civr. I,
20 u. 71. 2fA biimeilen gef>t gar mci)ti «or^er^ worin fic^
ber ^egrif bei ©a^eni anc$ nur ^infinfefen fiefe; ber @c(»rifti
fleQer lä^t bai J^auptOerbum gan} toeg; rapit in mediam rem.
Tac. an I, 9 tt)0 dicebant ju ergdnjen tf?, I, 26 »0 nat^ bem
Sufamraen^ange iaterrogabant f;tniugebac^t »erben mnß. *
Um tftbeffen auf bie J£>au)>tetgent^öm(t(tifetten ber Oratio
obliqua ju foinmen:-fo fommt i6 in berfelben t>oriiigIt(:^ auf
ein X)oppdtei an 1) ben richtigen @e6rauct) bei; ^obui, unb
a) Cft Wtitn bfe Stimtt on^ im Sdtif ber Orafio obliqua efn tieue4
!Oerl>iim ein, von' rorlcttm k«nn ber ttbrige Zt)tll bitfeibcn «bringt»
Cae». b. G. I, 7. Suet. Caei. 55.
— - 11 —
fer 9}unfte ih^tefoHDer« fprec^en, nnb barnuf juttt 6c()lu0 noc^
eine SR«ct>e »on ^merfungen über einige befonbere ßrammdri«
f(t>e Sfi'c^einKnsen in der Oratio ob%ua folgen laffen. ^aS«4f9 • •
.:.'-.'.''
I. ben rfc^llgen ®e5rrttt(i ber 5)7obu« öit&etrifft: fo miif#
.fett totr, nm bi& Siegeln bartUer genttuer enttoicfeln )n!&iinen/-
t^ Der grammatifc^en €intf)eihittg Oer (5^|e Dabei aujgef)en*
?IKe, ©Ä^e jerfnüen aber im 2lUgemein<n in ^aapti&^t (anabf
^dngig«) unb SJeixnfi^e (flb^dngige ©i^e), ' 3eDe biefer Slw
ten oon «Sägen erfordert 5efonDie Svegeln.
A. 35i< JE)rtui»»f4§e jeffaOen »ieber fn 9fuSfagef5l^e, %tea
gef^le unö JE)eif(^efä§e. a) ©tefe €int()cilung «orauögefelr, fiel»
len n>ir im Slllsemcinin folgende .^^auptregel fnr Die JE>aupträge
in ber Oratio obliqua «uf: 3eb<r @ag, bec eine bloße
Sfuöfoge entölt, ftttft im Acc. c. inf.; Sragefäl/!
bagegen unb ^eif(&ef$|e werben in ben Jtonjunftit)
defekt, b) @o oft bemnact) biefe Slrten t>on @ä|en in ber
a) ^fttUvVi SttitU (et gtotbfAen aUflemeinctt Sfuil^btt, In ben VBs
ban^lttOAtn be« S;An{fnrt(f fMthtttwtttiuti iät btutj^t Gpiadje* .
et, 2, 6. 265. Siff. 1818- 8*
1<) 3>en ßimi »irfer ^mptresd barf Jcb* »ol alt «ii< ien aew^nlid<en
®t«mmatt(eii »((«nnt vorantfeQcn, 2)«6tt miig ctf Wx, nm bief»
— Ifi ^
Oratio obliqua tted^feJM, e6«i fo oft »ec^feft b« Äbttfl'ruftt»«
bti Acc. c. in£. mit bttn itoniunftii) in Den ^uptfd|cn o6t
J^ier t)on nnjftl^itgen %(if)»ie(en nur ein paar )ur €r(äuterund;.
Caes. b. cir. III, 6 (milites conclamabant) imperaret, qaod
Teilet; quodcunque imperavisset, se aequo aniiuo esse fa&*
turos. !8g(. cp. 10/ tt>0 btt @a|: Hroinde sibi a&reipubli-
cae parcereiit a(6 J^etf(^(fa^ int ^onjunftt» ftt(yt, wd^rcnt)
atte übrige JS>au)>tf&$e ber bort andefii^rten 9vebe atö ^lu^fofle»
fA^e im Acc. c. inf. f}e(;cn. Sil). U, 6 Patriam s e regnum-
que suum repetere et persequi ingratos cives velle. Fee*
rent opem, adjuvareat, suas quoque veteres ii4uria& ultum
irent, etc.
®o einfach bitfe ^auptregel aber oud^ ju fein fc^eint,
ttnb fo lei^t i^re ^mocnouna im MHitmtiatn auc^ i|{^ fo bc;
9un(r ülit g4n) Hrit etlUfdmtlitn jtf dtergebn, an etner tntitn thü
b(Utuaa aenUS Ui*- 91D( ÜVif*itfiit (er Oratio obliqua rtfctftncn
ttt Sfttitt na« «I< Obieft, feiteBft M Subiefc fr« verbi dicendi,
bti ®a9(4, Don frrm tlt Oratio obliqua «(bingt^ nnb niAfen b«6(e
in Acc. c. Inf. ftrt>en. ^timpc ^ go, 6 fplg». Jtrcfc< S. 5«2. 4 unb
S. 483. ®rot(fcnb $.214. jtU %xHtfiht finb, ba jie von bem bie
Oratio obliqua regtetenbCD ®a(( tWtxita, tlt inbiffftr Sra^n tu
betracbtrn, ^ uOb mäffen «li fplttr in ben Jtoniunttio gefegt »rrbeit.
$amvt i 78 8. Sttbi §. 4S3- Sir i^tif(feefi(e.brAtfen/ al< »» bet
fBotfleHnnff be^ fKrbrnben aWntlt, eine aibftd^t ober einett^cr an<,
unb' (leben baher im JtonjnnfMo, nnb jmar buib mit, b«(b obne bic
Aonttniftton ut (»«(. irareny dunpt (. ?8/ 6. Jtreb< S. 5o2/ 4 anb
$. 495, 2. etotefenb §, z3i.
^^ 13 —'*
' ' ,
bo^er jtt ttfftm 3S»ecfe ho(^ Soldenbel;
1> 2f>n Sokinifc^eit wetbett eine <IRettde Oon 2)&^tn, bie
irammatifc^ betrachtet fragende ßnb, t)0(|> alä lUttgfO0efä|e foni
(fruirt, Aifo in (en Aec. c. iaf. gefegt. 92ae^ Den ^taqtt
t»irtttta ndmlt(^^ toenn fteni(()t fragen^ toarutn ot>e«
06 etn>a< fei^ alfo menn fie feine eigentlid^e $ragen^
fonbern nur fragenbe €;fiout«tioneR tnt^Altta, fie()t
^ei: Acc. c. Inf. a) €ine folc^e fragenbe (S^flamatton erfennt
a) 2>iet ift um fo «uffaDcnber. H« «fle iUfe tr<tAew5rtM in ber Oratio
recta nt<b b» verbis declaraudt oOHe «ntfM(iii( mit 6em Aoninnff
t\v petbnnben oetben. atlUtn tiefte «nffaDenftc. fdot <»« Sabril »c«
iiigfUn« «et, »enn m«n Umtttt, lfl§ iH ber Orktio recta im 2»ttU
nifcben fo weiiia^ al< im Seatftben, itvif^cn eigeptüAcn Srogea naiftagenben.Siriamationen ein HntnfAieb .aem«bt wette; wol aber twf*
f«ea beiben in iH^ctut iHMffdit ein Tei^t «efentii^et UntetfAieb ftut
ftnbe. 3ebe fraaenbr Sit(«mation ndmltcb bat {war in grammatifttee
9tä((f!(bt bie gotm einer ^rag»; in logiftber üüinffAt aber i|l fie niibt
al« Stage, fDabern »li ätulfagefai} »n betr«d;ten. Sie fragenbe ttüt»
mation bat nie bie WiftAt, bal tvtr un« «en beiQ atttgerebeten Aber
N# >2Bie, Saturn ober Ob einer Safte Mebten lafTcHtooaen; fonbetn
biefe dinfleibuHg iH bie« eine folge be< lUff<ltei/ in bem iemanb fpricbt»
Der Qtebenbc jtveifet^, inbem er ßd) ber ?fage bfbient, {tincfwegetf
an ber spefd^affenbcit ober Sal^bett itintr tuifagc; fonbern er forbert
tlet<bf«m im ecföbl ber Unumfiiilittfeit feiner RSfbauptnng bntcb bie
Stege icben ^nbiret ine Sibetlegnog auf. Z>ie frage iü «Ife in bie»
fem S«He, wenn wir auf ibren 3ni»a[t feben« nidgt» «nbere«, dli ein
»irfli^e^ 9(u<fagcfa(, uub f4it ii(t 4U(( Ib leben 6a(c bet «tt lekbt
— 14 ' — .
-matt Aler itbti ^a( bor^itt/taf ber 9{ebmb< »ott htm ^n^t^rer feine 3(ntwort erwarten &nt foic&c grage ^atalfrnit
ten Bwecf einer etdentlict)en Srage; fonDern tntf)< in btt %l)at
einen iUnefagefi^, ber mir um eine^ oratorifc^en Si^^^i^^ t»t(i
' len in bai @en>ant> ber Srage et(igefletdet morben ifi/ unb btej
ijf unftreirig onc^ ber @rnn&/ maruin foic^^e fragen, a(4 ttitft
lid)t iUugfagef&^e in ber Oratio obliqua in ben Acc. cinf.gefegt werben. 3on» ^Belege bei ©efa^ten »ill «c^ bit Sfflgw
n>.5tter einjeln btirc^fle^en.
An. Tac. an. I, 17. An praetorias cohorfes — plus pa-
riculorum suscipere? jF)dtte ^acituä Den Äon|i»nftit> defe|t^
• tturbe biefer ©a^ etne tpcrflicte grage itttf)n\tta, auf toeiH^t
bie €)Oibaten mit ^a ober 92e.in ()drten antworten nn'iffen; aber
5)ercenniuS ertoaHet feine Slntwort, foftöern »ifl nur feinen UmiviUen baröber auÄbrucfen, ba^ Die QSrdtorianer, uu9ea(t>tet fic
fiel» ja feinen gropern @(fa(>«n/ atö fie auSfe^ten^ bennect» iSori
in r!nen WAt» verwandeln. So oft MrUeni bt( loflirtte »nb «i-aw«
matifctc Snalteternng (tncr' nah betreiben ^erUbe ein «crf(biebene<
DtefuUat neben leärbe inl- ®ninbrrge[n btt btutfcben ®ttU, eterber
Ißttioitnian ttt Oeutf.ixn Svrodie «on @. ^, JL $etltRg,$rtf a 91..
1823. iftt übte.): fo beitierfcnfmetib tft H, ba| in nnferat fallt an«feann nocb ber logifcbe 3ttba(t «uf bte iBttbung be# ®a(<«"etncn folcben
euifiiig ()«6e. «ctfptele i«; Srlünrernngbc* 0«f«gtfa »erben fpAter«
>4tn genng folgen.
— - 15 —
jilöt »0» i^tftn ^dhm fofften. tiO» 1/ 50, An quidqnam su-
perbius ev9e, qoaai ludificari sie oisne nonien' latinum? Ott
»tlc^r ©teße t6en fo wentg an «ine eigentliche grage gebotfrt
f&erDen fann. ^^ ifl eben fp t>i(l, ali »enn ba fi&nDe: nihil
superbius esse etc. Slnöre Sßfifpiele &iefev Äonpruftion J>er
^t>rttfel an, bie il6er^oupt fo feiten nic^t ftnb, ffnöen ftc^ : £«©.
"Vi;, 37 An jam memoria exisse..? Vll, 38 An aequura esse?
Vni, 21 An credi posse..? ':?CXXm, 12 An — inexpiabile
beUum factum? fac. an.' 1, 26 An präemir — esse? 111,44
An Julium Sacroviruin — fore? XIV, 20 An justitiam ~—
repleluros? Tac. bist. 11, 48 An 'Vitellium tarn immius ani-
mi fore? 111, 20 An oppugnatioueni inchoaturos..?
Utrum — an. fitt^. XLV, 19' ütruni enim parfem reg-
m peliturum esse, an totum erepturum? ©00 @tratJuä auf
biefe Srage feine ü(nttt)prt ermattete; alf» au4> nic^t ftc^ beS
^onjanttibS bebtenen burfte, fonbern nur anfc^au(ic(> machen
wollte; ia$ beibe t>on i(;m ali mbiUd^ angegebene %&tle gleich
untbunlic^ wdrenr iti^t bie Slrt, wie er g(eic(> barauf foitfdt)rt,
beutli(() : si partem, ambo in£rmos, distractis viribus, et omni-
bus injuriis obnoxios fore; si totum privatumne- ergo majorem
fratrem, an exulem illa aetate/ illa corporis infirmitale, an ul-
timum mori jussurum? £iO. Vll, 4 QuoÖ naiurae damnumnimm nutriendum patri, — an casti^andum ac vexatioue iasigHe
facieiiduju fui$se? ^tx^lti^i «Hbte ^eifpieU/ in benen Mi
— t6 —
Mr^e^fge^ettt« utrum au^deloffcn iff: Tac, an. XVl, 28 Pacem
Uli per orbem terra«, an rTtotorias sine da^no exercituum dis*
plicere? Tac. hist, I, 50 Nunc pro Othone, an pro Vitellio
in templa ituros? •-r
Ne mit fot^tnbtm Acc. c. Inf. in bet Ori^o obH^Ha i^
immer %nii>ta(lt beä Sc^merjeng und UntslQen^^ uaD affo Itii^t
ton Dem %aüe iu unterfd^eiDen, in n>el4)eni ne mit ixm $on«
|unfttt> gefegt werben taa$, t>a ^i Dann eine n>trEii($e %t9.Qt
tntf)Ht. ©0 rufen |. ?B. 8io. Hl 4% Die ORatronen, aW S3iw
giniuä feiner Joc^ter baS SKeffer in bit 95rufl 0eflo$ea ÖAt,
bamtt fte aictt Dem fc^dnolicj^en Secemj>ir ^ppiui €laudiu^ in
tie J^änbe fieU/ »oU @4>iner).unt> Untoillen outf: Eamne iibe-
Torum procreandorum conditionem ? ea pudicitiae praemia esse ?
3501. ?iD. ly, 50 Praedaene interceptbxem iraudatorein^ue eti-
*m malum minari militibus? V, 45 Etruscisne etiam — lu-
dibrio esse elades «uas? VI, 17 Hoccine patienduia fuisse..?
Ta£. *an. Ij 26 Numcluamne ad se .am filios familiacuffl yea-
Juros? a}
a) <SereIid>en »n netbett »erbfent Ife iivllSjt Jtonltr«rHeB In ber Oratio
. recta, vaA ber in fragen ber SSermunbetnng, bcr ^tonie unb bei
extmttitüi ber l.cc. c. in£ f(beinbaf«bfo(nt.gefegt i« »erben pflegt/
init nnb Obne bU $<rtite( ne. Xerent. Apdr. I, 5 Adeone homi-
nem infeliceni etse quemquam, utego lum. Cic. inVerr.-T,44' IHam^lementiam mansuetudiuetnque nottri imperii in tantam crudeli-
4ß)«m iohumauitatemque eose cooreisaia? ^i(. iBr^ber f« 2oo nnl.
*- 17 —
Ne— an. SJgf. hit «U8 ?iO. XLV, 9 iti utrum —- an
Alt^rfÜj^rte ^ttütf privalumne ergo inajoreai fralrem, an ctc,
Nonne. ?iO IV, 2 Nonne Canulejo duce se speratu«
ros Capifollura atqiie arceni scandere.»? Tac. an. 111, S4
Quid? ipsorum niagistratuum nonne plerosque variis iibidini-
bus oiwioxios? ©er Sinn n'i'tr&e ntdjt gtänDert toerlxn, »enit
man nonne \t>t^lit%t, urH> flatt beS ^ragejetc^eng ein ^unftunt
f«(>te; aber Utiltd) lüÄröe Der Siff^ft Der Sieöe bafcei ©erUert«.
Num. Tac. an. III, 34 Corfupfos esse pravitatibus uxo--
rum maritoS, nnm ergo omnes caelibes integros? )Dffen5aV
njift Der Steöenbe tii(t)t frogen, o5 t>te Caelibes integri tD&retv
in tt)ei(t)em galle er tcieoerum ben ^onjunftio ^otte fe^en muf;
fen; fonöern itl für ferne ^erfon Dom ®egent^<tl öberjeiicir.
£it). Vir, 6 Num etiam in deos inauspicatam legem valuisse?
Caes. b. G. I, 1 4 Quodsi veteris contunieliae oblivisci Teilet,
vum etiam recentiium— meotoriam deponere posse? a)
«II. 3'tmt>t 5. io, 9 ÄreM J. 485, 7 Ätfiger l. c. 6.23. «n*felKl
in itt Oratio obiiqua fiaitt ft(t> bt^iveiUn Die fragende (SrMatnatton
»trat b e Sragcparttlel ne t. 93. üio. III, 9 illi neu Heere — diemdicere? KXXYI, 40 itaque id quemquam mirari posse« cur —
?
Tac. an ir, 83 Dolor, ira et erumpebant qtiestus : ideo nimirumin extr«inas terras relegatum? uleo Pisoiii permissam prorinci-
am? hoc egis«e sectetos Augustae cum Flancina sermones?
a) %g(. auier ^rittx 1. c 6 19, bifoatet« ^rlfr ju Mtfer GteBc, (et
folgenlc %nincr(unfl ^iPinfAgt; a, depouere^posie. 60 iit SiMlt*
— 18 —
^
• N um quid. ciö. VI,, S7 Numquid cnim socordiüs amt
segHius rcmpublicam adrainistrari.,? 2)aö ijl efcetl (0 91(1^ 016^
nihil enim etc.
Quis. SS fommt tt)Dl feine Sfa9fJ>ÄrtifeI in öer Oratio
obliqua ^^ufiger mit bem Acc. c. iuf, cor, ali biefe. J^an««<
bal faßt in öer Üie&e, bit er on feine ©olöoten f)&U, um i^t
ren ?D?utl) bei öen bet)orf!e|)enöen 93efcfe»erlid)feiten «Oreö 3»9ei
über bie Sllpen ji» beleben,' unter onbetn: £io. XXI, 30 Mrliti
qiiidem armato, nihil secum praeter inslrumenla. belli portan-
ti, quid invium aut iuexsuperabile esse? Offenbar tDJtt ec
feine Oolbaten, nictt ju einer 2{ntn>Drt auffordern/ fonbern nut.
recfet lebhaft feine Ueberjeuaung. au^tvficfcn, bo^ f»e oüe i5ct)n)«M
rtgfeiten be/tegen Uanten. X>ev ©inn t(! Deiimact): Nihil mi-
liti — invium etc. £iO. XXIV, 26 Cui duhium esse = ner
mini dubium esse. €ben fo cp. 45, XXXVU, 15 unt» Jfter-
XXXV, 12 Quibus taadera viribus resistere Romanos posse?
XXll, 34 Cui. id non apparere.«? XXV, 28 Quam superesse
causam Romanis, cur non..? Caes, b, G. V, 28 Quid esse-
levius aut turpius, quam auctore hoste de summis rebus ca-
fd)tiften unb «Iteti QIu^Daben ; fcod) haitn einffle pos«et. Uiifere itittt
ifl ricbtia, betin ber Sag tntiiilt ntdit eine efaentlidHr Sr«ge, anf wel*
i)t eine ^ntmort tu crtticrten witt. fonbem eine Se^auptung, »elfter
nur bie Sorm einer %rant «rpfbrn ifl, fo bo^ er nut negativ gefaxt )n
»erben braudit, um in bfe Sorm bti etnfatben mifagifa^ti (nrAitjn*
febren." S>ibr>ba\'int, i^erjog unb SRpbin« D«beii (lUlfctweiacnb b((
SeMtt po(se «ufgencmmen»
—• 1"9 —
per« consilium ? Tac. a». VI, 2 S«d qnos omini posse ? quo«
deligi* — Oft lÄßt fic^ eine fofc^e C'jcElaniqtton mcbt geroDe
{u in einen 2l«(?fa9efi|. üerwanbeln; eö »irö burct) i>iefeI6e tn
Dem Solle oon Dem SveDenoen rnebr nur ongcbeutet, nxiS et
fpgen »ilf, aiS Dag er eö auöfpric^yt/ j. ^5. iJio. VIU, 3 1 Quid
illuin facturura fuisse — «i adversa pugna evenisset? ©a8 i||
Nihil atrocius etc. a) Juistin, X,XV111, 2 Quos autem homines
Romanos esse?
Ecquis. ?l0. XXV, 11 F.cquem ad modum inde in
apertum mare evasuras (sc. naves)? i, e. n,ullo modo inde etc»
XXXI, 49 Ecquem ex eo exercitu, qui cum Gallrs pugnave-
rit, si iion nilit^m, lixam saltem fuisse»«? i» e. Neminem es
eo sq.
Quo unb quonara, adverb. 8tt>. XXXIV, 1 1 Quo enim
se, repulsos ab Romanls ituros? Caes. b. civ» I, 9 Quonam
haec omnia,- nisi ad suam perniciem perlmere?
Qui, quemad modum, quomodo, quon am m o d o
,
Me flöe, um ^oltt)t frogenoe Sjcriamatlonen in 3iuöf<i9efd|e ju
terroanbeln, nur. in nuUo modo oerwonDelt »erben Dürfen.
Jiö, XXVI, 3 Qui autem solum se restantem prodesse reipu-
blicae — potuisse? XXIX., 2 Qui enim cotivenire . . ? Tac-
an. VI, 48 Quemadmodum evasurum immineutis juventam?
a) Ätfiger 1. c. ©. i6 fn itt «nmerf. ttttitt bfefe ©teile bat* aüquia
muito atcocius sq. Sennglei« tit Spradie btefe Stflätung erlaul)^
fo i(k fte ()i(r (»d» tütuHt seien Mn SufammtnOiing.
. — £i) — •
2i4>, X, 26 Quoitam moda se obKvisci — posse? XXV, S5
Quonam m«do enim Hasdrabalem ac Magonem — $ine cer-
tatnine adducere exercitum potuisse? XXVi, 35 Quomodo aa-
tem sine classibus aut Siciliam obtineri, aut Italia PhtlippuBt
arceri posse, aut tuta Italiae läora esse? Tac an, XIV, 57
Longinquos jnotus quonam modo comprimi posse?
Quando. Sif>. 111, 62 Quando autem se, si tum nun
sint, pares hostibus fore? i. e. Nunquam autem se etc. Vi,
S9 Quae munera quando tandem satis grato animo aestiuiatu-
ros..? Tac an, I, 17 Quando ausuros exposcere remedia..?
histor. IV, 1 4 Quando legahim — venire? Gurt. IV, 5 Me-
dium — quaitdo aditurum? ttOÖ cp. 13 Quando in noctur-
na trepidatione coiluros?
Quant US. £lt). IV, 2 Quas quantasquc res C, Canule-
jum agressuni? 5^ie Äonfultt »ollen ni(t)t üom ©enot erfafjrett,
toAi bit Iribun Conulejuä unternommen ^abc, fonbern nur
mit bim 2(ug&rucC btx ^eriounberung und t>eS Unmütni auf
bai anf «erffam machen, maS et unternommen ^fl6f. XXXVU,26 Quanto satius esse = multo Sdtius esse. * <J6en fo XXXV,33. Tac, au. III, 5ci Quanto facilius abfuturum..? IV, 7
Quantum superesse, ut collega dicatur? i, e. Nihil fere su-
peresse sq. bist. III, 70 Quantum occisis uno sene et. un«
juvene profici?
Quam fommt fe^r oft mit ^em Acc c, iu f. in ber Ora-
tio obliqua vor, ). SB, 8it>, VlIJ, 33 Quam conveniens esse,.?
— Jl — ..
1, «. mmime contemem esse. Vll, 30 Quam ömnia votorum
lucrimarumque plena reliquiss«? i, e. Omiiia — quam maxi-
me plena reliquisse.
Qnoties, tiO» XXV, 16 Quoties rebellioni etiam ma«^
]orum suorum ignotum? i. e. saepissiaie r«bellioni etc. Tac.
an. III, 3/[ Quoties divum Augustum in Ocoi^lenteiii atquit
Orientem sieavisse Livia comite?
Quotus, Tac. an. XUl, 55 Quotam parfera campi ja-
cere..? exiguam, minimam partem sq. cf.. hist, V, 25 Quo-
tarn partem generis humaui Batavos esse?
Ubi. Tac. au. III, 5 Ubi illa vetertim instituta? prae-
positam toro effigiem? etc. i. e. nusquam esse illa sq. II, 1
Ubi illam gloriam trucidantium Craisum etc. £it), VII, 1
1
Ubi enim eum secum acie cunflixisse?
Unde. ?tt). IV, 60 Unde enim eam pecuniam conficr
posse, nisi tributo populo indicto? i. e. nulla ex parte, nulla
ex re enim sq. XXVI, 35 Nam unde — paraturos uavales
socios? Tac. an. II, 36 Unde prospici posse..?
Cur, quid tti titt ^e&eutung öon Cur. £it>. XXII, 50
Cur enim' illos ipsos non venire? XXVIII, 24 Cur in Itali-
am non reveKi? XXXlll, 32. Cur enim alias Romanis tradi
»rbes,«? Tac» an, XIV, 1 Cur enim differri nuptias s\x.asZ
22
"XV, 26 Cur enim exercitura Roinanum a Tigranocarfb i«^-
ductum? 3n ollea öiefen SReifpiden brucft ^er 9ieJ)ent>e etteoi
«Hg, tt>a6 (>Ätte 0efcöel;en follen, ober ntc^t grfc^e^en i|?. SHSiÄ
mein ftc in ülu^faaefd^e öermcn&eln, fo mug man baö ^irtii
op. fut. pffssiv. ratt esse fe^en, urtt) bi« ültgatlon öu^loffert,
Wenn fie in ^er grage H<l)t, |ie ö6<r ^injnfe^en, »enn f!e irt
ber Srage «kfet «ntljalten i|l. QInöre ^eifpielf (offen ftt^ gtt
raöeju &urc(> SBeglaffung tei -cur non in Slu^fagef^le berieafl;
teln. Suet Gallig. Cup- enim sibi non licere..? i.e. sibi liefe-
re. Sit). II, 41 Quid itfi enim assumi socios et nomen La-
tinum? a) *)
a) Äröger 1. c. Ä. ?4— l'' reattrt ne* en irnquam pitthttrtUsh fÜBrt
. aW QSflfpUl an Liv. IX, lo \rma ruucti spectaut et bellum. En' unquam futurum, ut coiigredi armati» cum Samniteliceat.'* .<2IIlCtit
-
tbtili mattt eu reinen nffentlicben £bet( 6er frage; ao<, nnb fann iuitt ntdit xoot)l iu ben -^rafteparctfeln gtrecbnet mtthta (tt btfnt-nuc
}ur @rb&bun4 ber itbbiftiittit ttt üitU, nag ti tn ber Oratio obli-
qua pber rect;i, in einer ^lage ober in einem anitrn ®a$e (leben);
t^ili ifl titi bii einMitlle Q3etfpte(, neide« Jtrdner von bem 0ebrau<t
biefer Vartffei mit bem Acc c. inf. in ber Oratio obllqua «nfdbrt/
bem ii mi mttner Settüre fein iwette« btnjuiufäseniori^; unbOIbft
in biefem iBetfpiet fann ti tncifclbaft itbtiottt, ob esse ober esset iucrginj^en fei, ba fid> im Sufammenbange fowoi eine »iitlicte $tage,
Uli eine fragenbe Srdumation bier benfen Iä§(, tvie Aräger felbfi juf
^iebt. 3ebe frage, bie mit en unquam anfängt/ t(l alfo einer einfa*
(ben ftagt g(ei<b ju adbt'o, nnb in fo fem würbe e< alfo aa<b ni*Mfo Unerbirte< fein, nenn ancb en unquam mit bem Acc. c. Inf. in
bet Oratio «bliqua »Ottdme. ©gl. ©. 16 Qlnmf. a.
ß) ^Uit ^(tfpielt i9«Tben 4inr(i(b(nb fein, «m br( SiiiftiiUlt Ux wiit*
— 5f —
^T Oft ftjetbett . ÖU($ ©d^</ iit mit bem Pro norm, relat,
anfangen, ««& t>«^« 6eim erflin^Hcf; 3»«f^nf^&e i« f««»'
iMttn Sitfgfl üf» ben SetrattA ber ^ragewörtti' mft tem Acc. c. inC
filier Oratio obliqua }u ttitiaitn. Dabei barf icBocb nietet vtxlitUf
mttittt, t«t fftb/ nanctttlfd) btt ^ifar, etttUe erelfeii ftnbeti, tlt miP
M(f» 0t(grl in ^ibtifpfDcb )K ftebt» fd^ein««. SU« foleb« fä^tt Arti*
ficr 1. c. &. 19. 20 unb natft tbm ^elb in feinet «ntgabe ber com-
ifienttCaes. de beiio cir. auf ber legten Seite in ben ^itfiQen in
ben ülnmertiinaen folgenbe £reDen an: de bello Gal. I, 43 Quod^
Tcro ad. amicitiam pbopuli Romani adtulisseat) id iis eripi, qui»
pati posset? V, 29 Quis hoc gibi per»uaderet, liiie certa re Am-Inorigem ad eiusmodi coniiüum descendüse | ibid. Cottae qui-
dem atque eorum, qui di»s€ntirent, consiJ-ium quem haberet eri»
tum? i>i9 ta birfea Steaen , nacb ber oben anfgeileaie» (Regel, bec
Acc. c. Inf. bdtte fteben {6n»en, ba< leibet wol {einen Stoeifcl., put
eiflärung biefer Slbmeidjtntg von bergewibnlicfien 9iegel, »ill iS Sitt»
ieg< Vnmerfung Aber ble le^te SteOe berfe^en : „haberet exitum) ge«
naner: quem exitum habiturum putei? Sßcil ba^ Sutututn {einen
Jtoniun{tiD bat, habitums jum aber etwa« 9tnbere< iit, tli habebo,
fb (lebt baflmperf.-Conjmictivi, bar* n«l*e« |i* ber ®pre*enbe
in btie i^onblung UIH verfemt nnb an biefer tft(ilnebiM»b ftcbbentt/'
SRbbtn^ fttibet in ber, ber jneiten ber angefuDrten ®teOen bin^ugefiig)
tia, 3[ntn(t{»ng ben S^runb betf Imperf. Coniunctivi an allen bref
GteUen äbetba'ipt barin, tai ber ®cbretbenbe @c6 mitten in bie ^anb<
luiig oerfeQe. Wag man nun iübcr btefen Srtidrung^oerfitd) nrtbeüen,
»te man rntQ fo «iel ifl gen)t§, ba^ foldx S>t(Den *li einjelne 9la^
nabneu baOrben, unb ntmntermebr einen @inwurf gegen bieaufgedeSs
te iKegel:b(arAnbe)i (btinen: 8iir un< abi;r i(i e< ratbfam, nenn »it
lateiMiTcb fcbreiben ODüen, bergletcben >21u<nabmen, bie nod) ba«u alt
Stgentbiimliditettett einer einiduen ®(bt(ftfl<Uer< erfdieinen, nic^t nfUt*-
inabmen, fonbctn lieber nn« «a bie S}M9txti(l iu ^dlttn.
— 24 — ^
f^eineti, «Id JE)attt»trä^< 6etra(^((t, unb htSm^tn in htn Acc>
c. inf. gefegt. Xiodi ifl biefe Aonftrufftoit jii^t in oU<n mit
{>em 9;elatit) otifangeiiDen @d^en erlaubt; eigenth'cte 3tt>ii
fcöen? unb 9le6enfö^e börfen nic^t in btn Acc. c,
inf. gefegt toerben; fonbern nur Slnf^dn^ungäfä^e.
fBirflidte Btvifc^en« tiiib 9}«:6etifa$e erfennt man aber baron/
ha$ fie jur S3er»onfli\nbt8un9 unb ^tnauern ^efümmung eine$
»ort>erge^enb<n ^««riffä pDer ®a|eö bieiitn; 2ln()dn8un9gf^|e
bagegen ftnb wirflic^e ^aiipti unb jtoar 3Iuäf(igef<i(^«, in benen
man fic^ nur bei didaüoi btbitat f}at, uin biefen @a^ tnger
«n brn t7or()er9e^nbrn an^nfntipfen. Ba^ dielatio I4$t ftc^
in folc^en <B&^en immer in iiic, et hlc, nam hie etc. aixUif
fen, unb fobaip bi«« grfcbiebt, eifc&emen |!e ali für ftc(> be;
fie?)enbe (Sd^e. SBirflicbe 3«>"f*fn» «nb 9?ef>enfd§e bagegen
Wnn^n nic^t fo oufgelöff, unb alS für (id) 6e(le^enb« £<l|e ^er;
torgeOoten werben. Com. Nepos Themist, 7. Nam illorum
urbeni ut propugnaciilum opposilum es»e barbaris, apud quam
jam bis classes regi. s fecisse a) naufraginm. Apud quzni =nam apud eam. 8H) XXlri, 4^ Multos annos jam inter Ro>
manum Nolanum'que populum anjicitiara esse, cujus neutros
ad eam diem poenitere. Cujus — et ejus. XXVI, £4 Phi-
a) 3u otelen VxtiftUn ütU }w«r fecisict, «.itr Vtt IH nnr{d)t!ti. ^g(.
99tcmi in tiefet ©teOe. Ufber^anpt {Inb »te [^sfiniripe ooii b<n >Hb*
ftbreibetR oft in tempora finita vetwunbelt noibeo/ pdmeotlid) befon*
Jber^ in itt Oratio obiiqua. Sal. &9UH iu Cic. de legg. lU, 19.
lip^m eis et Macedones grarers -accolas essej qoornm se vim
«c Spiritus et jam fregisse etc. XLII, 25 In quo diserte pro
hiberi eum etc. Justin. XI, 5 Quibus longa jam saiis et ma-
tura imjperia contigisse, quorumque tenipus esse vices excipe-
re melius acturos. Caes. b. G I, 85 Quae tarnen omnia
et se tulisse patienter et esse laturum. 92attirnfifc^' fdtt^t öte
Oratio obliqua, n>«nti fie jtcfe unmittelbar an bit üoiljwgeOenöe
Oratio recta aitfcfeUeft, eft tait &em 9v«latit) on, j. *^. ?iö»
Vttli 1 (Legati) pacem sibi ab Roraanis — petierunt; - quae
se eo justius peterc, quod etc. Tac. an. 11, i)6. In hunc me-
dum et iam Vitellius apud milites disseruit, practorianos —insectatus, a qnibus falsos rumores dispergi etc.
d^tne ^ai'n(if)mt f>on ber ouf^eflflften 9led«t m«(^en t>ie vtiatitysn ^n^dn^ungäif4^e, &ie^ wenn manfie in bie Oratio recta »er i» an belle, ben Äonj unf tit»
erforbern wtirben. ©iefe flehen atiü^cn ber Oratio
obliqua im Äoniunftiö. Cic. Lael. 13 Caput enim esse
ad beate vivendum securitatem; qua frui non pcssit animus.
Cic. de offic. III, 1 1 Quo facto frangi Lacedaemonioruia
epes necesse esset. JJenfen tt>ir ani btitt ©d|e in bit Ora-
tio recta terwanbelt, fo tuurbe bet Snbifotit) bie Sac^e alg
gans gewig auSbrucfen, n)dl)renb ber -Äonjunftto f« jroeifel^aft
Jä§t. €5en baffel6e üJerbäftnif finbet in ber Oratio obliqua
itt)tf(f)en bem 2inf^nitit) unb .^onjunftto fiatt. ^«ner waxU
— £6 —
bit @<K^e qM it»üi mi^kbiu ®(nMff(< butflttim, MefetrÜfl
Wtitiitni iHt f!c^ nid^t liaiittttt, bA^ ei mAtid^moI (ran
tem @4)reiben{>en ab^än^t, ob er etnert mit Dem Stelatio atu
fangentxn &o$ ol& 92e5en> (3t»ifti)en;) ot>er alö Sln^dndttngjf]
f«$ (etva^ttn roitf. 3n &cm $a([e ^nb «Ifo teibe Soofiiuftüi|
ii«n^ ber Acc. c. Inf. unb bec ^on;unftit> uiiaU<^, a^ertaritw 1
t)o(^ m($t t>9Ü{emmen gleix^. J
C©U Jortfeftuna ein anbete« SKal.)
m
' '; kfv.' ••'
. «i. - w
*;ti>
:-. ^
r.^
:'<?
;.-?^
L ^i^^ti^i ä i