BARTÓK, BEETHOVEN EN GEESTVERWANTEN

Radio Filharmonisch Orkest

Markus Stenz dirigent

Tabea Zimmermann altviool

Bernd Alois Zimmermann 1918-1970Sinfonie in einem Satz 1948-1951definitive version der erstfassung

Béla Bartók 1881-1945Altvioolconcert 1945voltooid door tibor serly, bewerking door tabea zimmermannI (Moderato)II (Adagio religioso) attaccaIII (Allegro vivace)

pauze

György Kurtág 1926Petite musique solennelle - En hommage à Pierre Boulez 90 2015

Ludwig van Beethoven 1770-1827Vierde symfonie in Bes opus 60 1806Adagio – Allegro vivaceAdagioMenuetto. Allegro vivace – Trio. Un poco meno allegroAllegro ma non troppo

9 maart 2019 14.15-16.15 uur

serie radio filharmonisch orkest & friends i-4

2 358e seizoen 9 maart 2019

Sleutelwoord in dit concert is diversiteit. Twee Duitsers, twee Hongaren. Drie van hen kampten met lichamelijke condities die hun leven bepaalden en het componeren in de weg stonden; de vierde, Kurtág, is op hoge leeftijd nog steeds productief. Vorig jaar voltooide hij zelfs een opera, Fin de partie (Endgame). Deze opera beleeft in maart zijn Nederlandse première, geleid door dirigent Markus Stenz, die ook de wereldpremière in de Scala in Milaan verzorgde. Drie van hen zijn getekend door de ontwrichtende gebeurtenissen van de twintigste eeuw, die hun sporen achterlieten in de muziek; Beethoven leefde ver voor de omwenteling die het loslaten van tonaliteit teweegbracht. De muziek van Kurtág is doorgaans samengebald, uitgebeend, en hoogst expressief. In Petite musique solennelle is zijn toon milder, maar onverminderd dissonant. Beïnvloed door het werk van Arnold Schönberg en Alban Berg kent de Sinfonie in einem Satz van Zimmermann, geschreven in de jaren na de oorlog, juist een grote intensiteit. Het is een van zijn vroegere werken. De levenslustige Vierde symfonie behoort tot de middenperiode in Beethovens scheppende werk. Zowel het Altvioolconcert van Bartók als Kurtágs Petite musique solennelle zijn late werken. Bartók stierf aan de gevolgen van leukemie voor hij de composi-tie kon voltooien. Kurtág schreef zijn eerbetoon aan de Franse componist, dirigent en organisator op 89-jarige leeftijd, een jaar jonger dus dan Boulez zelf. Maar hoe groot de onderlinge verschillen ook mogen zijn, het zijn vier individualisten die een eigen weg gingen in het scheppen van een uniek oeuvre.

Bernd Alois Zimmermann - Sinfonie in einem SatzZimmermann (1918-1970) beschouwde zijn Symfonie in een deel als zijn eerste werkelijk geslaagde compositie voor orkest. Geschreven in de schaduw van de Tweede Wereldoorlog weer-spiegelt de muziek de geest van die tijd in Duitsland, waar niemand aan ontkomen kon. Dat schreef hij ook in een brief aan vakbroeder Karl Amadeus Hartmann. Innerlijke verscheurd-

BARTÓK, BEETHOVEN, KURTÁG & ZIMMERMANN

Telefoons in de zaalGeconcentreerd luisteren is voor de meeste Matinee­bezoekers de ideale manier om van muziek te genie­ten. Daarom vragen wij u zoveel mogelijk met elkaar rekening te houden, de telefoon op ‘stil’ te scha­kelen en geen foto’s te maken voordat de muziek is uitgeklonken.

De ZaterdagMatinee op social mediaVia facebook, twitter en insta gram houdt de Matinee u op de hoogte van het laatste nieuws rond de concerten. Volg ons, en praat mee!

Uitzending NPO Radio 4 en terugluisterenDit concert wordt live uit­gezonden via NPO Radio 4. Via de website zaterdagmatinee.nl kunt u de gehele uitzen­ding terug luisteren. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het concert (zonder pauzeprogramma) terug­luisteren op nporadio4.nl/

concerten

Matinee Café Na afloop van het concert kunt u in ‘Matinee Café’ de radiogesprekken bijwonen van Hans Haff­mans en zijn gasten . Deze week is onder andere dirigent Markus Stenz te gast. Daarna, onder voorbehoud: leden van het Kopelman Kwartet en pianist David Fray.Live vanuit het Concertgebouw café. nporadio4.nl/

matineecafe

Podium WittemanPaul Witteman ontvangt zondag o.a. Arjan Ederveen, het Nederlands Kamerkoor en directeur Tido Visser, en fagottist Bram van Sam­beek en de band ORBI.live op npo 2 (18.05 uur) podiumwitteman.nl

Met korting naar de MatineeWist u dat u losse kaartjes voor alle Matineeconcerten met korting kunt kopen als u al een abonnement hebt? Als u als seriehou­der inlogt op de website van het Concertgebouw (in de balk bovenaan de web pagina), wordt u een aparte prijslijst getoond. concertgebouw.nl/

matinee

BTW-verhogingHet lage BTW­tarief is verhoogd van 6 naar 9%. In de prijs van concert­kaartjes voor de Matinee is deze verhoging vanaf 1 januari 2019 door­berekend.

DE NIEUWE BROCHURE IS UIT!U kunt uw abonnement nu bestellen of verlengen op concertgebouw.nl/

seriesU vindt de brochure bij de kassa van het Concert­gebouw, en op zaterdagmatinee.nl wilt u de brochure thuis ontvangen? Mail dan naar info@zaterdagmatinee.nlzie ook pagina 16

4 5Al voor de eerste uitvoering van zijn Sinfonie in einem Satz kreeg Zimmermann kritiek op dit werk te verduren. Het zou te weinig samenhang hebben, te vrij van vorm zijn en te somber van toonzetting. Bovendien had hij een rol toebedacht aan het orgel in de zaal waar de première zou plaatsvinden, waardoor het maar op een beperkt aantal andere podia uitgevoerd zou kunnen worden. Hij herschreef het een paar jaar later, vereen-voudigde de orkestpartij, en liet het orgel weg. De uitvoering van vandaag is Zimmermanns oorspronkelijke versie.

Béla Bartók - AltvioolconcertDe Duitse altvioliste Tabea Zimmermann heeft een speciale band met het Altvioolconcert van Béla Bartók, een van de twee laatste composities waar hij vlak voor zijn dood in het najaar van 1945 aan werkte. De andere, het Derde pianoconcert van de grote Hongaarse componist, was bij zijn overlijden nagenoeg voltooid. Van het Altvioolconcert, een opdracht van altviolist William Primrose, had hij niet meer kunnen optekenen dan dertien pagina’s met schetsen. Die werkte zijn landgenoot en student Tibor Serly uit tot een volledige compositie. Opvallend is dat Bartók zelf een werk in vier delen voor ogen gehad had, maar dat Serly er een driedelig stuk van maakte. Veertig jaar nadat Bartók er zelf aan gewerkt had, publiceerde zijn zoon Peter een herziene versie die hij met altviolist Paul Neubauer, een leerling van Primrose, had verzorgd.Tabea Zimmermann, die geen van beide bewerkin-gen helemaal overtuigend vond, heeft jarenlang gewerkt aan een eigen versie. Dat kon ze doen doordat in 1995 eindelijk de schetsen beschikbaar

heid, zo typeerde hij het wezen van de muziek. De oorlog had zijn traumatische sporen bij Zimmermann achtergelaten, maar was er ook debet aan dat zijn compositiestudie vertraging opliep. Al nam hij deel aan de roemruchte zomercursussen in Darmstadt, hij vond weinig aansluiting bij de aanstormende, jonge naoorlogse avant-garde. Hij liep uit de pas met het radi-cale serialisme dat zij voorstonden. Anderzijds was hij, mogelijk juist daardoor, in 1951 de eerste componist aan wie het symfo-nieorkest van de toenmalige Nordwestdeutsche Rundfunk (later opgesplitst in NDR en WDR) een opdracht verstrekte. Dat werd de Sinfonie in einem Satz. Het is een gespleten werk waarin doorschijnende schoonheid en barse, onheilspellende klanken uit de lagere registers elkaar steeds afwisselen. Angst en onverholen dreiging staan tegen-over dansende ritmes en fragiele partijen voor strijkers, harp en fluiten. Koper en slagwerk marcheren daar in gemankeerd marstempo doorheen. Deze symfonie is daarmee een muzikale tegenhanger van Die Todesfuge, het bekendste gedicht van Paul Celan. Celan, zelf als Jood tijdens de oorlog opgesloten geweest in een Roemeens werkkamp, beschrijft ervaringen in een concentratiekamp van de nazi’s in een tekst die danst met de dood voor ogen. De compositie van Zimmermann, ook wel omschreven als een meteoorinslag, vertoont een vergelijkbare innerlijke tweespalt. Zijn complexe opera Die Soldaten, die sinds de première in 1965 geldt als zijn meesterwerk, behandelt een vergelijkbaar thema: de schuldvraag van soldaten in een oor-logssituatie.

Schwarze Milch der Frühe wir trinken sie abends wir trinken sie mittags und morgens wir trinken sie nachts wir trinken und trinken wir schaufeln ein Grab in den Lüften da liegt man nicht eng Ein Mann wohnt im Haus der spielt mit den Schlangen der schreibt der schreibt wenn es dunkelt nach Deutschland dein goldenes Haar Margarete

uit Paul Celan: Die Todesfuge

De eerste pagina van het Altvioolconcert, in het handschrift van Béla Bartók

Bernd Alois Zimmer-mann, 1954

6 7György Kurtág - Petite musique solennelleToen Pierre Boulez in 2015 negentig jaar werd, wijdde het Lucerne Festival een dag aan deze invloedrijke componist, dirigent, organisator en voorvechter van eigentijdse muziek. Verscheidene componisten werd gevraagd een eerbetoon aan hem te schrijven. Een van hen was György Kurtág, net een jaar jonger dan Boulez. In 1981 bracht Boulez met zijn Ensemble intercontemporain Kurtágs Messages of the Late Miss R.V. Troussova in première, wat de internationale doorbraak van de Hongaar betekende. Kurtág noemde het eerbe-toon aan zijn oude vriend, dat met zeven minuten lang was voor zijn doen, Petite musique solennelle. Het is, zoals de titel aangeeft, muziek die zich in een statig tempo voltrekt. Als startpunt gebruikt hij de centrale C, waar hij enkele keren bij terugkeert. Die C blijft fungeren als centrum terwijl de muziek telkens weer openvouwt naar dissonanten en clusters. Kurtág weet daarin optimale kleuring aan te brengen door in de bezetting instrumenten op te nemen als bajan (een Russische knopaccordeon), cimbalom (de Hongaarse citer die met hamertjes wordt bespeeld), celesta en buisklokken. In de kleurenrijkdom van de clusters roept Petite musique solennelle niet zozeer het werk van Boulez in herinne-ring, maar dat van diens oude leermeester Olivier Messiaen.Opvallend zijn bovendien verwijzingen naar twee van de bekendste pianosonates van Ludwig van Beethoven. Naast Bartók heeft Beethoven altijd gegolden als een van de belang-rijkste inspiratiebronnen voor componist en pianist Kurtág. Op de eerste pagina van de partituur schrijft hij in een voetnoot bij de tempoaanduiding Adagio molto: ‘Si deve suonare tutto questo pezzo delicatissimamente [Beethoven Op. 27 No. 1]; con molto sentimen-to [Beethoven Op. 106 III]’. Met andere woorden, het hele stuk moet zo zacht en zo subtiel mogelijk gespeeld worden, en met veel gevoel. De verwijzing is in het tweede geval naar het derde deel van de Sonate voor Hammerklavier. Het andere citaat verwijst naar het eerste deel van opus 27 nr. 2, de Mondscheinsonate, door Beethoven voorzien van bovenstaande instructie.De uitvoering van dit werk is ook een blijk van erkenning aan Markus Stenz, die vorig jaar de wereldpremière verzorgde van Kurtágs opera Fin de partie.

kwamen die Bartók nagelaten had. In 2010 voltooide ze haar partituur van het werk. Door het bestuderen van de overgele-verde schetsen kon ze onderscheiden waar de bewerking van Serly afweek van Bartóks bedoelingen. “Bartók had de noten van de altvioolpartij bijna integraal uitgeschreven”, vertelt ze. “Wat hij daarvan niet genoteerd had waren tempoaanduidin-gen en frasering. Tibor Serly heeft die naar eigen inzicht inge-vuld. Ook heeft hij het stuk georkestreerd. Die orkestratie heb ik grotendeels intact gelaten. Maar Serly had er een handje van om alles regelmatig te maken, terwijl het eigen was aan het genie van Bartók om zoveel mogelijk variatie in de muziek aan te brengen. Hij zou zich nooit letterlijk herhalen en hield van wisselingen in tempo en ritme in zijn composities. Dat heeft hij overgehouden uit zijn onderzoek naar Hongaarse en Roemeen-se volksmuziek, waar hij die karakteristieken optekende. Het maakt de partituur van Serly wat stijf en burgerlijk, terwijl Bartók veel levendiger was in zijn muziek. Het was fantastisch om de partituur aan een kritisch onderzoek te onderwerpen, en door een intensieve studie het wezen van Bartóks muziek te doorgronden. Ik ben jaren bezig geweest stukje bij beetje de fouten te corrigeren die ik bij Serly aantrof. Ik schreef telkens mijn eigen aanpassingen in zijn partituur. Uiteindelijk werden dat zoveel toevoegingen dat ik zelf maar een partituur gemaakt heb.”Een goed voorbeeld is de opening van het stuk. Serly liet de altviool begeleiden door pizzicati van de lage strijkers. Zimmer-mann heeft het manuscript van Bartók gevolgd, die in deze maten de begeleiding in handen gaf van de pauken. “Onbegrij-pelijk dat Serly dat veranderd heeft”, oordeelt ze. Zo zijn er nog meer punten in zijn bewerking waar ze grote vraagtekens bij zet. “Op een bepaald punt laat hij de altviool een octaaf naar beneden springen. Misschien dacht hij dat de partij anders te moeilijk zou zijn, maar het past niet bij Bartóks denkwijze. Overigens heb ik ook zo mijn twijfels bij de versie van Bartóks zoon Peter. Hij schrijft voor de altviool in de slotcadenza van het eerste deel een diminuendo en ritardando. Dat druist helemaal in tegen de opvattingen van zijn vader.”In wezen draagt het Altvioolconcert zoals dat deze middag uitge-voerd wordt de signatuur van Béla Bartók en Tibor Serly, én van Tabea Zimmermann zelf.

György Kurtág

98 Markus StenzSinds het seizoen 2012-2013 is Markus Stenz chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest, nadat hij vanaf 2002 al enkele ZaterdagMatinees gediri-geerd had. In 2015-2016 werd hij eerste gastdirigent van het Baltimore Sym-phony Orchestra, en in januari 2017 conductor in residence bij het Filharmo-nisch Orkest van Seoul. Het afgelopen seizoen dirigeerde hij veel concerten in de Verenigde Staten, in Baltimore en bij het St Louis Symphony Orchestra en het Minnesota Orchestra. Terug in Europa dirigeerde hij in november, in het openingsseizoen van de Elbphilharmo-nie in Hamburg, de Duitse première van Glanerts Requiem für Hieronymus Bosch, en in Helsinki, Antwerpen en Berlijn. In de Bayerische Staatsoper dirigeerde hij Schrekers opera Die Gezeichneten.Markus Stenz geniet een bijzondere, internationale reputatie als vertolker van eigentijds repertoire, en als opera-dirigent. Hij wordt beschouwd als een belangrijk pleitbezorger van de muziek van Hans Werner Henze, van wie hij opera’s als L’Upupa und der Triumph des Sohnesliebe, Venus und Adonis en Das verratene Meer in première bracht. Hij leidde voorstellingen in de Scala van Milaan, in de Koninklijke Muntschouw-burg in Brussel, bij de English National Opera, de Lyric Opera Chicago, San Francisco Opera, in Los Angeles, het Staatstheater Stuttgart, de Deutsche Oper Berlin, de Bayerische Staatsoper, Staatsoper Hamburg en Oper Frankfurt, en bij de festivals van Glyndebourne, Edinburgh, Bregenz en Salzburg.

Stenz was voorheen chef-dirigent van de Keulse opera en van het Gürzenich Orchester in Keulen, waar hij Wagners Ring dirigeerde, Lohengrin, Tannhäuser, Die Meistersinger von Nürnberg, Jenu°fa, Kát’a Kabanová en Die Gezeichneten. Eerder was hij chef-dirigent en artistiek directeur van het Melbourne Symphony Orchestra, principal conductor van London Sinfonietta en artistiek direc-teur van het Montepulciano Festival. Als gastdirigent leidde hij orkesten als de Berliner Philharmoniker, het Ge-wandhausorchester Leipzig, het Konink-lijk Concertgebouworkest, de Münch-ner Philharmoniker, het Tonhalle Orchester Zürich, de Wiener Symphoni-ker, het Hallé Orchestra, het BBC Scottish Symphony Orchestra, het NHK Symfonieorkest Tokyo, het Orchestre Philharmonique de Radio France en de radio-orkesten van de Bayerische Rund-funk, de HR (Frankfurt), de WDR en de NDR. In de Verenigde Staten werkte hij met de symfonieorkesten van Chicago, Boston, Los Angeles, Houston en Dallas.

Ludwig van Beethoven - Vierde symfonie Beethovens Vierde symfonie in Bes begint met een Adagio, dat goed aansluit bij het statige tempo van Kurtágs Petite musique solennelle. Het is een langzame inleiding van net drie minuten op het openingsdeel, zoals ook Haydn zijn symfonieën vaak een

spannende start geeft. Na de sombere toon van dat Adagio klaart de lucht op. Vervolgens blijft de zon schijnen in dit werk dat ingeklemd staat tussen twee monumentale symfonieën. Beethoven was al begonnen aan wat uiteinde-lijk zijn vijfde symfonie zou worden, toen hij het werk opzij schoof en eerst deze vierdelige compositie schreef. Tegenover drie Allegro’s staan twee Adagio’s. Het eerste van die twee duurt, zoals gezegd maar net drie minuten.

Het andere is misschien wat langzamer in tempo en bedachtza-mer qua klank, maar ook hier blijft de muziek licht en helder. Transparante passages wisselen af met krachtige uitbarstingen van het hele orkest. Vervolgens danst de muziek uitgelaten en levendig, langs driftig gestreken stroomversnellingen door de laatste twee delen. Het is niet duidelijk wat Beethoven ertoe gebracht heeft om deze onstuimige, levenslustige symfonie, die hij schreef in de zomer van 1806, te beginnen met het korte Adagio, waarin duisternis en mysterie de boventoon voeren – in

een toonzetting die je eerder een eeuw later zou verwachten, bij Gustav Mahler. Maar zodra de zon eenmaal schijnt, is er geen houden aan. Het kan bijna niet anders of hij heeft zich in die periode optimistisch gevoeld, vol vertrou-wen over zijn werk en zijn leven. Een zonnig besluit van dit concert.

René van Peer

“eine griechisch schlanke Maid zwischen zwei Nordlandriesen”

- Robert Schumann over Beethovens Vierde symfonie

Ludwig van Beethoven, door Julius Schmid, ca 1901; collectie Beetho-venmuseum, Wenen

UIT

VO

ER

EN

DE

N

KA

UP

O K

IKK

AS

10 11conductor). Het orkest werkte boven-dien samen met gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal Doráti, Charles Dutoit, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, John Adams, Christoph Eschenbach, Vasily Petrenko, Vladimir Jurowski en Pablo Heras-Casado.Vanaf 1 september 2019 neemt de Amerikaanse Karina Canellakis het stokje van Markus Stenz over. Zij is daarmee de eerste vrouwelijke chef-dirigent van een Nederlands symfonie-orkest. De Amerikaan James Gaffigan, vaste gastdirigent sinds 2011, tekende bij tot en met seizoen 2022-2023.In 2014 kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor het Nederlandse muziekleven, in 2017 de Concertgebouw Prijs (samen met het Groot Omroepkoor). www.radiofilharmonischorkest.nlWordt u ook vriend van het Radio Fil-harmonisch Orkest? Zie www.radiofilharmonischorkest.nl/

vrienden-van-het-rfo

Radio Filharmonisch OrkestHet Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het Nederlandse muziekle-ven. Behalve het grote symfonische repertoire speelt het orkest, meer dan welk ander Nederlands symfonieorkest, muziek van dit moment. Het betreft vaak premières van werk dat in op-dracht van de omroepseries NTR Zater-dagMatinee en AVROTROS Vrijdagcon-cert wordt geschreven. Vernieuwende concertideeën als Pieces of Tomorrow en Out of the Blue bereiken een opval-lend jong publiek. Vrijwel alle concer-ten worden rechtstreeks uitgezonden op NPO Radio 4. Dat betekent vanzelf dat het Radio Filharmonisch Orkest optreedt voor een live-publiek dat vele tientallen malen groter is dan een concertzaal ooit zou kunnen herber-gen.Het orkest wordt sinds 2012 geleid door chef-dirigent Markus Stenz. Hij heeft illustere voorgangers als Bernard Haitink (beschermheer), Jean Fournet, Hans Vonk, Edo de Waart (eredirigent) en Jaap van Zweden (honorary chief

Tabea Zimmermann kreeg vanaf haar derde altvioolles, twee jaar later start-ten ook pianolessen. Zij studeerde bij Ulrich Koch aan de Musikhochschule Freiburg en bij Sandor Végh in het Mozarteum in Salzburg. Zij won con-coursen in Genève (1982) en Boedapest (1984). Als prijs bij het concours ‘Mau-rice Vieux’ in Parijs (1983) kreeg zij een altviool van de bouwer Etennie Vatelot, een instrument dat zij nog altijd bespeelt. Sinds 2002 doceert Zimmer-mann aan de Hochschule für Musik ‘Hanns Eisler’ in Berlijn.Eerder in de Matinee: Berio Naturale (2004), Schnittke Monolog & Britten La­chrymae (2012)

Tabea ZimmermannIn seizoen 2018-2019 speelt de Duitse altvioliste Tabea Zimmermann met het Zweeds Kamerorkest bij de BBC Proms, Hindemiths Der Schwanendreher met het Filharmonisch Orkest van Helsinki en Suanna Mälkki, en Berlioz’ Harold en Italie met Les Siècles en François-Xavier Roth. Op tournee door Azië speelt zij met Antoine Tamestit en het Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra het dubbelconcert van Mantovani, en met het Filharmonisch Orkest van Seoul York Höllers nieuwe Altvioolconcert, waarvan zij de wereldpremière in mei al speelde met het Gürzenich Orchester Köln en Roth. Veel kamermuziek en concertwerken werden voor haar gecomponeerd, zoals de Sonate voor altviool solo van György Ligeti (1994), Heinz Holligers Recicanto voor altviool en orkest, het Tweede altvioolconcert ‘Über die Linie IV’ van Wolfgang Rihm, Monh van Georges Lentz, Notte di pasqua van Frank Michael Beyer en Enno Poppes Filz. Met verschillende dirigenten speelde zij het Altvioolconcert van Mi-chael Jarrell.

MA

RC

O B

OR

GG

RE

VE

“Behalve in vocale verrukkingen schuilt de bekoring van Delius’ opera vooral in het orkestaandeel, dat bij het Radio Filharmonisch Orkest onder Sir Mark Elder een grootse luister krijgt.” *****

- Frits van der Waa, de Volkskrant 15 december 2019: Delius A Village Romeo and Juliet

13BESCHERMHEERBernard Haitink

CHEF-DIRIGENTMarkus Stenz

HONORARY CHIEF CONDUCTORJaap van Zweden

ERE-DIRIGENTEdo de Waart

VASTE GASTDIRIGENTJames Gaffigan

ASSISTENT-DIRIGENTENFrans-Aert BurghgraefSander Teepen

EERSTE VIOOLElisabeth PerryAlexander BaevRoswitha DevrientAlberto JohnsonMariska GodwaldtJulija HartigMasha IakovlevaKerstin KendlerPamela KubikLeonie MensinkPedja MilosavljevicTheo PloegerGerrie RodenhuisRuud WagemakersAnne van EckJanneke van Prooijen

TWEEDE VIOOLCasper BleumersSarah LoerkensEveline TrapIan van den BerkEsther de BruijnWouter GroeszYvonne HamelinkAnnemarie van HelderenIngrid van LeeuwenDana MihailescuRenate van RielAlexander van den TolNina de WaalFrits Wagenvoorde

ALTVIOOLFrank BrakkeeHuub BeckersArjan WildschutIgor BobylevMarije HelderErik KrosenbrinkAnnemijn den HerderAnnemarie KonijnenburgLotte de VriesAnna den HerderLotus de VriesFrank Goossens

CELLOMichael StirlingHarm BakkerMirjam BosmaCrit CoenegrachtSebastiaan van EckAnneke JanssenAnsfried PlatRebecca SmitArjen UittenbogaardGeorgios Kotsiolis

CONTRABASWilmar de VisserAnnika PigorschJim SchultzSjeng SchuppStephan WienjusEduard ZlatkinServaas JessenMedhi Nejjoum

FLUITBarbara DeleuEllen Alberts (+ altfluit)Carla Meijers

PICCOLOMaike Grobbenhaar

BASFLUITJanneke Groesz

HOBOHans WoltersYvonne WoltersGerard van Andel

KLARINETFrank van den Brink (+ eskla-rinet)Diede Brantjes (+ esklarinet)

BASKLARINETSergio Hamerslag

FAGOTJos LammerseFreek Sluijs

CONTRAFAGOTDesirée van Vliet

HOORNAnnelies van NuffelenFréderick FranssenRebecca Grannetia

TROMPETHessel BumaRaymond RookHans Verheij

TROMBONEHerman NassVictor Belmonte Albert

TUBABernard Beniers

PAUKENPaul JussenMark Haeldermans

SLAGWERKHans ZonderopEsther DoorninkRicardo Costa Oliveira

HARPMarianne Smit

ORGEL/PIANINOStephan Kiefer

PIANO/CELESTAPauline Post

BAJANBart Lelivelt

CYMBALONMichiel Weidner

RA

DIO

FIL

HA

RM

ON

ISC

H O

RK

ES

T

zaterdag 16 maart, 14.15-ca 16.20 uurConcertgebouw Amsterdamserie rfo & friends ii-4

GEISERS, FJORDEN EN DE RUSSISCHE CONNECTIE

Radio Filharmonisch Orkest

Stanislav Kochanovsky dirigent

Sergey Khachatryan viool

Thorvaldsdottir Aeriality nederlandse premièreSibelius VioolconcertRachmaninov Eerste symfonie

Violist Sergey Khachatryan weet waar Sibelius de mosterd haalde: bij de lyrici Rachmaninov en Tsjaikovski. IJsland lijkt daar ver vandaan. Maar dan hebt u nog niet gehoord wat Anna Thorvalds-dottir nú laat horen.

Stanislav Kochanovsky dirigeert Rachmaninov en ThorvaldsdottirRussische klank en kleur en Noordse natuurevocaties. Stanislav Kochanovsky maakt met het Radio Filharmonisch Orkest een reis vol fjorden, geisers en vergezichten. Hij maakt ook de link tussen de Russische muziek en de noordelijke landen aanschouwelijk. Waar Rachmaninov en ook Sibelius nog enigszins steunen op de erfenis van Tsjaikovski, trekt de IJslandse compo-niste Anna Thorvaldsdottir de uiterste consequenties uit het soms uit graniet gehouwen werk van Sibelius. Haar Aeriality is als een overdonderende klankgeiser en maakt de oren ontvan-kelijker dan ooit voor de lyriek van Sibelius’ nog steeds onderschatte Vioolconcert.

Sergey Khachatryan in het Vioolconcert van SibeliusSergey Khachatryan – eerder in de Matinee met het Vioolconcert van Tsjaikovski en Sjostakovitsj’ Eerste vioolconcert – is met zijn ‘beguiling cantabile’ (Classical CD Review) de aangewezen persoon om deze Sibelius voor het voetlicht te brengen. Hij won in 2000 op 15-jarige leeftijd de Interna-tionale Jean Sibeliuscompetitie. Zijn drie jaar later verschenen opname van Sibelius’ concert werd onmiddellijk genoemd tussen de beste registraties van het werk.

VO

LGE

ND

E C

ON

CE

RTE

N

KA

UP

O K

IKK

AS

14 15

zaterdag 23 maart, 14.15-ca 16.15 uurConcertgebouw Amsterdamserie hedendaags-3

GROOT OMROEPKOOR: WANTENAAR EN GOEBAIDOELINA

Groot Omroepkoor

Philipp Ahmann dirigent

Ivan Monighetti cello

Wantenaar Dit zijn de bleeke, bleek-lichte weken opdrachtwerk ntr zater-dagmatinee - wereldpremièreTsjaikovski Delen uit Negen geeste-lijke koorwerkenGoebaidoelina Sonnengesang

zaterdag 30 maart, 14.15-ca 16.25 uurConcertgebouw Amsterdamrfo & friends i-5

RASKATOV EN TSJAIKOVSKI’S ‘PATHÉTIQUE’

Radio Filharmonisch Orkest

Otto Tausk dirigent

Maria Milstein viool

Raskatov In excelsis nederlandse premièreTsjaikovski Zesde symfonie ‘Pathétique’

Violiste Maria Milstein, winnares van de Nederlandse Muziekprijs 2018, speelt de Nederlandse première van In excelsis van Alexander Raskatov. Een prachtig contrast met Tsjaikovski’s 115 jaar oudere, aangrijpende Zesde symfonie, de beroemde ‘Pathétique’.

Maria Milstein speelt Nederlandse premièreDe Russische componist Alexander Raskatov, bekend van zijn succesvolle satirische opera A Dog’s Heart, kreeg in 2008 een verzoek van het Dallas Sym-phony Orchestra. Of hij een nieuw vioolconcert wilde schrijven voor concertmeester Emanuel Borok die in datzelfde jaar de vierhonderdste ver-

De jonge componiste Mathilde Wante-naar schrijft een nieuw werk voor het Groot Omroepkoor. Verder: Sofia Goe-baidoelina’s bijna-geestelijke Sonnenge-sang en sacrale muziek van Tsjaikovski.

Goebaidoelina en TsjaikovskiIn 1997 componeerde Sofia Goebaidoe-lina, nestrix van de moderne Russische muziek, een nieuw werk voor Mstislav Rostropovitsj die dat jaar zijn zeventig-ste verjaardag vierde. Sonnengesang, naar een gedicht van Franciscus van Assisi, is een meditatie op de schep-ping, het leven en de dood. Hoger klankkleuronderzoek voor cello solo gaat in de partituur een spiritueel verbond aan met ingenieuze koorpas-sages, waarin Goebaidoelina hoorbaar teruggrijpt op orthodoxe kerkgezangen. Ook Pjotr Iljitsj Tsjaikovski putte uit de Slavische kerkmuziek toen hij in 1885 zijn Negen geestelijke stukken schreef. Het resultaat: tijdloze, statige schoonheid voor koor a capella.

Nieuw opdrachtwerk van Mathilde WantenaarDe jonge Nederlandse componiste Mathilde Wantenaar maakte op het Opera Forward Festival van 2016 indruk met haar kameropera Personar, waarin het koor een grote rol speelt. Met een gloednieuw werk voor het Groot Om-roepkoor maakt Wantenaar haar debuut in de NTR ZaterdagMatinee.

jaardag van zijn Amati-viool vierde. Maria Milstein vertolkt de solopartij tijdens de Nederlandse première van In excelsis. Haar Bergonzi-viool uit 1750 is weliswaar anderhalve eeuw jonger, haar spel is er niet minder verbluffend om. Niet voor niets kreeg Milstein de Nederlandse Muziekprijs 2018 toege-kend.

Tsjaikovski’s Zesde symfonieMeer Russische noten klinken in de Zesde symfonie van Pjotr Iljitsj Tsjai-kovski. Negen dagen nadat de compo-nist het werk eigenhandig in première had gebracht, overleed hij plotseling. Het laat zich raden waarom de symfo-nie vaak is bestempeld als een muzikale zelfmoordbrief. De ondertitel ‘Pathé-tique’ laat weinig twijfel bestaan over de hoge emotionele gevoelstemperatuur van de partituur.

SIM

ON

VA

N B

OX

TE

L

MA

RC

O B

OR

GG

RE

VE

16

Met twintig (!) premières van nieuwe muziek, onbekende barokgiganten als Stradella, Torri en Conti, maar ook ‘gewoon’ Sjostakovitsj met Valery Gergiev, of de Jussen-broers in werk van Zimmermann, Bartók en Messiaen is het 59ste seizoen van de NTR Zaterdag-Matinee spannend als altijd.

U kunt uw abonnement nu bestellen of verlengen concertgebouw.nl/series U vindt de brochure bij de kassa van het Concertgebouw, en op zaterdagmatinee.nl wilt u de brochure thuis ontvangen? Mail dan naar info@zaterdagmatinee.nl

U kunt alvast uitzien naar Karina Canellaki’s eerste optreden als chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest (Beethoven, Currier en Sjostako-vitsj’ Tiende). Naar The Only One, dat Louis Andriessen schrijft voor Nora Fischer, en een programma rond Vivier met Reinbert de Leeuw. Anne Sofie von Otter zingt Kaija Saariaho, de Zweedse Karin Rehnqvist schrijft een nieuw werk voor de NTR ZaterdagMatinee en het Groot Omroepkoor.

In de operaserie staan Semiramide van Rossini en Wagners Die Walküre op het programma. Als er één dirigent is die het Concertgebouw tot een muzikaal Walhalla kan transformeren, is het Jaap van Zweden wel… En wacht dacht u van Purcells The Fairy-Queen, of de door pers en publiek bejubelde opera Hamlet van Brett Dean? Rachmaninovs Tweede pianoconcert door Alexander Gavrylyuk, Saint-Saëns Vijfde met Hannes Minnaar, John Adams die oud en nieuw werk van zichzelf dirigeert?

Veel plezier in ons nieuwe seizoen in Het Concertgebouw in Amsterdam!

KOMEND SEIZOEN IN DE NTR ZATERDAGMATINEE

20192020