ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑

บทท ๑ โคลงภาพพระราชพงศาวดาร

ผแตง : - แผนดนสมเดจพระมหาจกรพรรด พระสรโยทยขาดคอชาง (พ.ศ. ๒๐๙๑) พระราชนพนธในรชกาลท๕ - แผนดนสมเดจพระเจาเสอ พนทายนรสงหถวายชวต (พ.ศ. ๒๒๔๙) พระนพนธในสมเดจกรมพระ

นราธปประพนธพงศ - ภาพพระสรโยทยขาดคอชาง ฝพระหตถสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศ - ภาพพนทายนรสงหถวายชวต เขยนโดย นายทอง (พระวรรณวาดวจตร)

ลกษณะค าประพนธ : โคลงสสภาพ

จดประสงคในการแตง : ๑. พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงมพระราชประสงคจะสรรเสรญพระเกยรตคณของ

พระมหากษตรยไทยในสมยกรงศรอยธยาและกรงรตนโกสนทรทมพระมหากรณาธคณตอประเทศอยางใหญหลวงในดานตาง ๆ

๒. พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงมพระราชประสงคจะเชดชเกยรตหมเสวกามาตยทมความกลาหาญ สจรต และกตญญตอแผนดน

๓. เพอสงเสรมและเชดชการฝมอของงานชางไทย ดงค ากลาววา “หนงพระประสงคจะบ ารง ผดงฝมอชางสยาม รจเรขงามเอยมสะอาด เชงฉลาดลายประดษฐ ลวนวจตรพงชม”

๔. เพอสงเสรมและเชดชศลปะการประพนธอยางไทย ดงค ากลาววา “หนงพระบรมราชประสงค จะใครทรงท านก ปลกปรชาเชงฉลาด แหงนกปราชญกาพยโคลง เพอชระโลงชเชด เพอบรรเจดเกยรตยศ ใหปรากฏยาววน”

ทมาของเรอง : โคลงพระราชพงศาวดาร เดมมจ านวน ๒๗๖ บท มภาพประกอบเรองพงศาวดาร ๙๒ แผน

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหชางเขยนตามเรองในพระราชพงศาวดารทรงคดเลอกเปนตอน ๆ รปขนาดใหญมจ านวนโคลงประกอบรปละ ๖ บท รปขนาดกลาง และขนาดเลกมโคลงประกอบ รปละ ๔ บท ทรงพระราชนพนธบาง โปรดใหพระบรมวงศานวงศ และขาราชการซงสนทดบทกลอนแตถวายบาง ไดสรางส าเรจและไดโปรดใหน าไปประดบพระเมรทองสนามหลวงใหประชาชนชม เมอป พ.ศ. ๒๔๓๐

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒

ทงยงไดพมพบทโคลงเปนเลม พระราชทานเปนของแจกในงานพระเมรคราวนนดวย ครนเสรจงานพระเมรแลว จงโปรดใหแบงรปภาพและเรองพระราชพงศาวดารไปประดบไว ณ พระทนงอมพรวนจฉยบาง สงไปประดบพระทนงวโรภาสพมาน ณ พระราชวงบางปะอนบาง แตทงสองภาพทน ามาใหนกเรยนเรยนนนประดบอย ณ พระทนงวโรภาสพมาน

เนอเรองยอ : แผนดนสมเดจพระมหาจกรพรรด พระสรโยทยขาดคอชาง (พ.ศ. ๒๐๙๑) พระเจาหงสาวดทรงทราบขาววา กรงศรอยธยาเกดแยงชงราชสมบตกน กเขาพระทยวาเกดจลาจล ทรงเหนเปนโอกาสทจะแผราชอาณาจกร จงเสดจกรธาทพหลวงเขามาประเทศไทย หมายจะตเอากรงศรอยธยาใหได เมอสมเดจพระมหาจกรพรรด ทรงทราบวากองทพขาศกยกเขามาใกลจะถงกรง จงเสดจยกกองทพหลวงออกไป หวงจะดก าลงขาศก ฝายสมเดจพระสรโยทยพระอครมเหสทรงเครองเปนชายอยางพระมหาอปราช ทรงพระคชาธารตามเสดจพรอมดวยพระราเมศวร และพระมหนทราธราช ราชโอรสทงสองพระองคกองทพสมเดจพระมหาจกรพรรดยกออกไปปะทะกองทพพระเจาแปร ซงเปนทพหนาของพระเจาหงสาวด ไพรพลทงสองฝายกเขารบพงกน สมเดจพระมหาจกรพรรดกบพระเจาแปรตางทรงไสชางเขาชนกน ชางทรงสมเดจพระมหาจกรพรรดเสยท แลนหนชางขาศกเอาไวไมอย พระเจาแปรกขบชางไลตาม สมเดจพระสรโยทยเกรงพระราชสามจะเปนอนตราย จงขบชางออกรบชางขาศกไวพระเจาแปรไดทจงจวงฟนสมเดจพระสรโยทยสนพระชนมซบอยกบคอชาง พระราเมศวรกบ พระมหทร ถลนจะเขาแกแตไมทนทวงท จงไดแตกนเอาพระศพกลบเขาพระนคร แผนดนสมเดจพระเจาเสอ พนทายนรสงหถวายชวต (พ.ศ. ๒๒๔๙) ในป พ.ศ. ๒๒๔๙ สมเดจพระเจาเสอเสดจประทบเรอพระทนงเอกชยไปประพาสทรงเบด๑ ณ ปากน าเมองสมทรสาคร ครนเรอพระทนงไปถงคลองโคกขามซงคดเคยว พนทายนรสงห เจาพนกงานถอทายเรอพระทนงคดแกไขมทน โขนเรอพระทนงกระทบเขากบกงไมใหญกหกตกลงน า พนทายนรสงหเหนดงนนกตกใจโดดจากเรอขนบนฝง รองกราบทลใหตดศรษะของตนตามกฎหมาย และขอพระกรณาโปรดใหท าศาลเพยงตาขน ณ ทนน เอาศรษะกบโขนเรอพระทนงทหกลงบวงสรวงไวดวยกน

๑ ทรงเบด หมายถง ตกปลา

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓

สมเดจพระเจาเสอทรงพระกรณาอภยโทษ พนทายนรสงหไมยอมรบพระกรณาเปนอยางอน กลบวาใหตดศรษะตนเอง จงมพระราชด ารสสงใหฝพายปนดนเปนรปแทนตวพนทายนรสงหขน และใหตดรปหวดนนนเสย แลวรบสงเรยกพนทายนรสงหใหกลบลงเรอ พนทายนรสงหกคงยนกรานกราบทลใหตดศรษะตน สมเดจพระเจาเสอตรสวงวอนเปนหลายครง พนทายนรสงหมยอมอย จงทรงท าตามกฎหมาย ด ารสสงใหประหารชวตพนทายนรสงหแลวใหท าศาลขนสงเพยงตา และใหเอาศรษะพนทายนรสงหกบโขนเรอพระทนงทหกขนพลกรรมไวดวยกน ศลปะทปรากฏ : ดานจตรกรรม จากเรองน ภาพทวาดประกอบโคลงแตละบทแสดงถงศลปะไทยในดานจตรกรรมลายเสนแบบไทย การใชสแบบพหรงค ๑ ซงเปนทนยมมากในสมยรตนโกสนทร ดงน

ภาพพระสรโยทยขาดคอชาง

๑ ภาพทมหลายสนนเรยกวา ภาพพหรงค สวนภาพสเอกรงค คอ ภาพทเนนไปทางสโทนใดโทนหนงเทานน ยกตวอยางทเหนไดชดคอ ภาพขาวด า

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔

ภาพพนทายนรสงหถวายชวต

นอกจากนศลปะในดานจตรกรรมยงสามารถสอดแทรกความรเพมเตมเกยวกบวธการจตรกรรมไทยทพบเหนไดยากในปจจบน อยางเชน “ลายรดน า” ดงน ลายรดน า เปนงานประณตศลปของไทยชนดหนง จดอยในงานจตรกรรมประเภท สเอกรงค ขนตอนการเขยนลายรดน า จะเรมจากการรางแบบโดยใชดนสอพองเขยนบนพน กระดานรก งานลายรดน าจะเรมจากการเตรยมพนผววสดใหพรอมกอน โดยใชยางรกสด าๆ ทาบนแผนไมใหทว โดยจะมตวชวยในการอดรอง และรบนลายไมใหเรยบเนยนขน นนคอ สมก

เตรยมพนผวบนแผนไม ดวยยางรก

สมก คอยางรกทผสมกบวสดอน เชน ผงอฐ, ถานใบตองแหง, ดนสอพอง เพอเพมความแขงใหกบเนอยางรก ซงเมอลงสมกแลว กตองรอจนแหง ซงวธทท าใหแหงเรวนน กตองน าเขาไปในมงทฉดน าจนเปยกชม เพราะรกนนจะแหงเรวขนเมอมความชน เรยกวธนวา การบมรก เมอรกทบมไวแหงแลว กน าแผนไมออกมาขด และลงสมกทมเนอละเอยดขนในครงตอไป ซงกตองท าซ าไป ซ ามาเปนแบบนอยหลายรอบ จนกวาพนไมทไดจะเรยบเปนสด า เงางาม

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕

ขนตอนการเขยนลายรดน า จะเรมจากการรางแบบโดยใชดนสอพองเขยนลายบนพนกระดานรก เมอรางเสรจแลว กน าน ายาหรดาล ซง น ายาหรดาลประกอบดวย หรดาลหน กาวกระถน และน าสมปอย น าน ายาหรดาลมาคอยๆ ระบายลงไป เตมรายละเอยดใหมากขน ซงสวนนภายหลงจะกลายเปนสด า จากนนน าส าล ท าเปนลกประคบ และใชยางรกทา วธนเรยกวา การเชดรก เมอเชดรกเรยบรอยแลวกตองใชส าลสะอาดๆ ถอนรกออกมา จนเหลอยางรกตดอยบางๆ เทานน จากนนกน าแผนทองค าเปลวรอยเปอรเซนต ตดทละแผนๆ ตอกนไปจนทวบรเวณทเชดรกเอาไว เมอใชน าลบไปบนแผนทอง สวนทไมมน ายาหรดาลกนไว แผนทองกจะตดแนนบนพนรก สวนบรเวณทมน ายาหรดาลอย ทองค าจะละลายออกมา พรอมกบน ายาหรดาลนนเอง จากนนลายกขนมาใหเหนอยางชดเจน เสนหของรายรดน าอยในกระบวนการ การท างาน และตวของรายรดน าเอง กไดตอบสนองตอจนตนาการไดอยางไมมขอจ ากด งานรกทงานเชดรก เชดลงไปเพอทจะตดทอง ถาไมใชยางรกแทๆ มนจะเชดไดไมลน และเสนจะไมคม ทองค ากบเสนจะตดไดอยางคมชด ลายรดน า สนนษฐานวามมาตงแตกรงสโขทยเปนราชธาน จากหลกฐานในจดหมายเหตกรงสยามและกรงจน ซงบรรยายถง พอขนรามค าแหงทรงเจรญพระอกษรแตงตงราชทตไปเจรญสมพนธไมตรกบจนโดยการเขยนพระราชสาสนเปนลายรดน า ลายรดน า เปนลวดลายหรอภาพ รวมไปถงภาพประกอบลายตาง ๆ ทปดดวยทองค าเปลวบนพนรก โดยขนตอนการท าสดทายคอการเอาน ารด ใหปรากฏเปนลวดลาย จงกลาวไดวา “ลายรดน า” คอ ลายทองทลางดวยน า

ดานวรรณกรรม ดานการใชค า ศลปะดานวรรณกรรมในเรองโคลงภาพพระราชพงศาวดารนปรากฏในเรองการใชค าเดนชดทสด โดยเฉพาะอยางยงการใชค านอยแตกนความมาก และการเลนสมผสพยญชนะ อาทเชน ขนมอญรอนงาวฟาด ฉาดฉะ ขาดแลงตราบอระ หรบดน

โอรสรบกนพระ ศพส นครแฮ สญชพไปสญสน พจนผสรรเสรญ

บทนมการใชค าและเสยงท าใหนก เหนภาพเหตการณตามได เกดจนตนาการภาพกองทพอนยงใหญเกรยงไกร ชางศกทวงไลตามกนอยางกระชนชด การตอสกนบนหลงชางอยางนาหวาดเสยว และจงหวะทพระสรโยทยขาดคอชาง ท าใหรสกราวกบไดรวมอยในเหตการณจรง ภบาลบ าเหนจให โทษถนอม ใจนอ พนไมยอมอยยอม มอดมวย พระโปรดเปลยนโทษปลอม ฟนรป แทนพอ พนกราบทลทดดวย ทานทงประเพณ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๖

บทนเปนตอนทพระเจาเสอทรงพระเมตตาจะพระราชทานอภยโทษ แตพนทายนรสงหกยนยนขอรบโทษตามพระราชประเพณ ซงในพงศาวดารกรงศรอยธยากลาวถงเหตการณตอนนไวคอนขางยาว และบนทกค าสนทนาระหวางพนทายกบพระเจาเสอไวอยางละเอยด แตพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ทรงถายทอดเรองราวผานถอยค ากะทดรด ตามล าดบเหตการณไดอยางสมบรณ ตอเนอง ไดใจความครบถวนสมบรณ ดานรสวรรณคด ดานรสวรรณคดทปรากฏเหมอนกนในเรองนรสหนงคอ วรรส รสแหงความกลาหาญ อนเปนรสวรรณคดสนสกฤต แสดงความกลาหาญไมเกรงกลวตอความตายของวรบรษทงสองเรอง

วฒนธรรมทปรากฏ : ดานวถชวต การเมอง การปกครอง การรบ ในการเรยนการสอนเรองโคลงภาพพระราชพงศาวดารนนนอกจากเรองราวทางประวตศาสตรทปรากฏในบทโคลงแลว ยงสามารถสอดแทรกเกรดความรเกยวกบการรบ อาทเชน พาหนะในการรบสมยกอน หากเปนแมทพหรอบคคลส าคญจะทรงชาง และชางทรง หรอทเรยกวา พระคชาธารนนมองคประกอบดงน

บนหลงชางจะมคนนงอยสามคน ตวแมทพจะถองาวอยทคอชาง คนทนงกลางอยบนกบจะถอหางนกยงซายขวาโบกเปนสญญาณ และคอยสงอาวธใหแมทพ ททายชางจะมควาญนงประจ าท ตามเทาชางทงสมพลประจ าเรยกวา จตรงคบาท คนทงหมดจะถออาวธ เชน ปนปลายขอ หอกซด ของาว ขอเกราะเขน แพน ถาเปนชางยทธหตถจะมหอกผกผาสแดงสองเลม ปนใหญหนปากออกขางขวาหนงกระบอก ขางซายหนงกระบอก มนายทหารและพลทหารสวมเกราะ โพกผา

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๗

ชางทเขากระบวนทพจะสวมเกราะใสเกอกหรอรองเทาเหลกส าหรบกนขวากหนาม โดยทงทสเทาสวมหนาราห มปลอกเหลกสวมงาทงค และมเกราะโวพนงวงชาง ส าหรบพงหอคาย โดยไมเจบปวด นอกจากนยงสามารถสอดแทรกเกรดความรเกยวกบการท ายทธหตถในประเทศไทย ดงน ยทธหตถ หรอ การชนชาง คอการท าสงครามบนหลงชางตามประเพณโบราณของกษตรยในภมภาคอษาคเนย เปนการท าสงครามซงถอวามเกยรตยศ เพราะชางถอเปนสตวใหญ และเปนการปะทะกนซง ๆ หนา ผแพอาจถงแกชวต ประวตและลกษณะจ าเพาะ การกระท ายทธหตถเปนประเพณสงครามทรบมาจากอนเดย โดยชางทใช เรยกวา "ชางศก" โดยมากจะนยมเลอกใชชางพลายทก าลงตกมน ดราย กอนออกท าสงครามจะกรอกเหลาเพอใหชางเมา เกดความฮกเหมเตมท โดยจะแตงชางใหพรอมในการรบ เชน ใสเกราะทงวงหรองาเพอรอท าลายคายคของฝายตรงขาม เรยกวา "ชางกระทบโรง" หรอลามโซหรอหนามแหลมทเทาทงส ใชผาสแดงผนใหญปดตาชางใหเหนแตเฉพาะดานหนาเพอไมใหชางตกใจและเสยสมาธ เรยกวา "ผาหนาราห" ต าแหนงของผทนงบนหลงชางจะมดวยกน 3 คน คอ ต าแหนงบนคอชาง จะเปนผท าการตอส โดยอาวธทใชสสวนมากจะเปนงาว ต าแหนงกลางชาง จะเปนต าแหนงทจะใหสญญาณและสงอาวธทอยบนสบคบใหแกคอชาง โดยอาวธไดแก งาว, หอก, โตมร, หอกซด และเครองปองกนตาง ๆ เชน โลห เปนตน และต าแหนงควาญชางซงจะเปนผบงคบชางจะนงอยหลงสด และหากเปนชางทรงของพระมหากษตรย จะมทหารฝมอด 4 คนประจ าต าแหนงเทาชางทง 4 ขางดวย เรยกวา "จาตรงคบาท" ซงไมวาชางทรงจะไปทางไหน จาตรงคบาทตองตามไปคมกนดวย หากตามไมทนจะมโทษถงชวต โดยมากแลว ผลแพ - ชนะของการท ายทธหตถจะขนอยกบขนาดของชาง ชางทตวใหญกวาจะสามารถขมขวญชางทตวเลกกวา เมอชางทตวเลกกวาหนหรอหนทายให หรอชางตวใดทสามารถงดชางอกตวใหลอยขนได จะเปดจดออนใหโจมตไดตรง ๆ การฟนดวยของาวเพยงครงเดยวกอาจท าใหถงชวตได โดยรางอาจขาดหรอเกอบขาดเปนสองทอนได เรยกวา "ขาดสะพายแลง" การกระท ายทธหตถในประวตศาสตรไทยทเลองลอ ปรากฏทงหมด 4 ครง คอ 1. การชนชางระหวางพอขนรามค าแหงมหาราชกบขนสามชน เจาเมองฉอด พอขนรามค าแหงชนะ 2. การชนชางทสะพานปาถานระหวางเจาอายพระยากบเจายพระยา เพอชงราชสมบต ทสดสนพระชนมทงค 3. ยทธหตถระหวางสมเดจพระสรโยทยกบพระเจาแปร ในป พ.ศ. 2091 ททงมะขามหยอง อยธยา สมเดจพระสรโยทยสนพระชนมขาดคอชาง 4. ยทธหตถระหวางสมเดจพระนเรศวรมหาราชกบพระมหาอปราชามงสามเกยด ในป พ.ศ. 2135 ทหนองสาหราย สพรรณบร สมเดจพระนเรศวรมหาราชไดชยชนะ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๘

ดานคณธรรมอยางไทย โคลงภาพพระราชพงศาวดาร แสดงความรสกนกคด และคณธรรมอยางไทยมากมาย เชน คนไทยมความรกชาต กตญญตอแผนดน จงรกภกดตอสถาบนกษตรย ชนชมบคคลทเสยสละเพอสวนรวม และชาตบานเมอง เปนตน ดงเชนโคลงภาพพระราชพงศาวดารเรอง สรโยทยขาดคอชาง แสดงคณธรรมอยางไทยในการเสยสละเพอชาตบานเมอง จงรกภกดตอพระมหากษตรย จนยอมสละไดแมชวตตน และโคลงภาพพระราชพงศาวดารเรอง พนทายนรสงห แสดงคณธรรมอยางไทยในเรองความรบผดชอบตอหนาท จงรกภกดตอชาต กษตรย และระบบระเบยบการปกครองอยางไทย รกษาขนบธรรมเนยมไทยยงชพ สละไดแมชวตตนเพอแสดงความรบผดชอบตอหนาท

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๙

บทท ๒ บทเสภาสามคคเสวก

ตอน วศวกรรมาและสามคคเสวก

พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖

ชอเรอง: บทเสภาสามคคเสวก ตอน วศวกรรมาและสามคคเสวก

ชอผแตง: พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ ทรงพระราชนพนธขนในป พ.ศ. ๒๔๕๗

ทมาของเรอง: พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว ทรงพระราชนพนธบทเสภาบทนขนเพอขบระหวางการ

พกการแสดงระบ าแตละตอนเมอคราวเสดจไปประทบทพระราชวงสนามจนทร ประกอบไปดวยบทเสภา ๔ ตอน คอ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๐

ตอนท ๑ กจการแหงพระนนท มเนอความกลาวสรรเสรญพระนนทเทพเสวกแหงพระอศวร ตอนท ๒ กรนรมต มเนอความกลาวสรรเสรญพระคเณศเทพแหงศลปวทยา

เนอหาทน ามาใหนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๒ ไดศกษา ถกคดมาจาก ตอนท ๓ และ ตอนท ๔ บางชวง ดงปรากฏในหนงสอแบบเรยน

เรองยอ ตอนท ๓ วศวกรรมา มเนอความกลาวสรรเสรญพระวศวกรรมเทพแหงการชางตาง ๆ และการกอสราง ทรงกลาวถงความส าคญของศลปะทแสดงถงความเจรญของชาต และสรางความสขใหแกบคคลทวไปทไดพบเหน ทกคนจงควรใหการสนบสนนโดยการซองานศลปะของศลปนเหลานน ตอนท ๔ สามคคเสวก มเนอความกลาวถงสงทขาราชการพงประพฤตปฏบต กลาวคอความจงรกภกดทพงมตอพระเจาอยหว การปฏบตหนาทดวยความซอตรง ขยนหมนเพยร และตองมความสมานสามคคกน

ตอนท ๓ วศวกรรมา:

เนอหาสวนทคดมาใหนกเรยนอานเปนตอนจบของบทเสภาบท นกเรยนจงไมไดบททบรรยายความงดงาม และความออนชอยของงานศลปะของไทย แตกท าใหเราทราบวาไทยเรามงานชางแขนงตาง ๆ เชน สถาปตยกรรม ประตมากรรม และจตรกรรม ทไดถกพฒนามาตงแตสมยโบราณ

คณคาทางศลปะ ความงามทางวรรณศลป สมผสพยญชนะและสมผสสระ

รชกาลท ๖ ทรงพระราชนพนธโดยใชรปแบบของกลอนสภาพทถกตองตามฉนทลกษณ และมความไพเราะอนเกดจากถอยค าทมสมผสพยญชนะและสมผสสระ เชน

“ยอมจ านงศลปาสงางาม เพออรามเรองระยบประดบประดา” “เราตองซอหลากหลากและมากมาย ตองใชทรพยสรยสรยเปนกายกอง” “เราชวยชางเหมอนชวยบานเมอง ใหประเทองเทศไทยอนไพศาล” “ควรเคารพย าเยงและเกรงกลว ประโยชนตวนกนอยหนอยจะด” “ถงเสวทเปนขาฝาพระบาท ไมควรขาดความรกสมครสโมสร” ค าซอน ค าอทานเสรมบท มการใช ค าซอน ค าอทานเสรมบท ในบทพระราชนพนธ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๑

ค าซอน - รบราญรอน - ลนหลาม - เหอดหาย - ใหญโตมโหฬาร - เกรงกลว - ขดขวาง

ค าอทานเสรมบท - ประดบประดา - มากมาย - กายกอง

ภาษาตางประเทศ ค าวา “กปปตน” เปนค าทบศพทมาจากภาษาองกฤษ

โวหารภาพพจน รชกาลท ๖ ทรงใชเทคนคการแตงทโดดเดนคอ การใชโวหารภาพพจนตาง ๆ ดงน

๑. อปมา เทคนคการแตงทโดดเดนคอการเปรยบเทยบ พระองคทรงเปรยบเทยบชาตทไรชางศลปกบหญง

สาวท “ไรโฉม” “อนชาตใดไรชางช านาญศลป เหมอนนารนไรโฉมบรรโลมสงา”

พระองคยงทรงเปรยบเทยบคนทดถกชางฝมอ และไมเหนคณคางานศลปะ วาเปนดงคนปาไรความเจรญ ไมควรเสยเวลาพดคยดวย ท าใหผอานเขาใจขอความอยางแจมกระจาง “ใครดถกผช านาญในการชาง ความคดขวางเฉไฉไมเขาเรอง เหมอนคนปาคนไพรไมรงเรอง จะพดดวยนนกเปลองซงวาจา” ทรงสงสอนใหขาราชการมความจงรกภกดตอพระเจาแผนดน ทรงสอนเปรยบเทยบไววา “ประการหนงพงดคในจตมน วาทรงธรรมเหมอนบดาบงเกดหว” และเพอใหงายตอความเขาใจ จงทรงเปรยบเทยบพระองคเปนกปตนขบเรอ ขาราชการเปนกะลาสลกเรอ และประเทศช “ควรนกวาบรรดาขาพระบาท ลวนเปนราชบรพารพระทรงศร เหมอนลกเรออยทางกลางหวางวาร จ าตองมมตรจตสนทกน แมลกเรอเชอถอผเปนนาย ตองมงหมายชวยแรงโดยเขงขน คอยตงใจฟงบงคบกปปตน นาวานนจงจะรอดตลอดทะเล” “เหลาเสวกตกทกะลาส ควรคดถงหนาทนนเปนใหญ”

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๒

พระองคทรงเปรยบเทยบชาตทไรชางศลปกบหญงสาวท “ไรโฉม” “อนชาตใดไรชางช านาญศลป เหมอนนารนไรโฉมบรรโลมสงา”

พระองคทรงเปรยบเทยบชาตทไรชางศลปกบหญงสาวท “ไรโฉม” “อนชาตใดไรชางช านาญศลป เหมอนนารนไรโฉมบรรโลมสงา”

พระองคยงทรงเปรยบเทยบคนทดถกชางฝมอ และไมเหนคณคางานศลปะ วาเปนดงคนปาไรความเจรญ ไมควรเสยเวลาพดคยดวย ท าใหผอานเขาใจขอความอยางแจมกระจาง “ใครดถกผช านาญในการชาง ความคดขวางเฉไฉไมเขาเรอง เหมอนคนปาคนไพรไมรงเรอง จะพดดวยนนกเปลองซงวาจา”

๒. อปลกษณ รชกาลท ๖ ทรงก าหนดใหนาวา (เรอ) เปนประเทศชาต “คอยตงใจฟงบงคบกปปตน นาวานนจงจะรอดตลอดทะเล” ทรงก าหนดให คลนลมแรง และพายใหญ เปนปญหาในการบรหารบานเมอง “เมอคลนลมแรงจกซดโซเซ เรอจะเหลมรมระย าคว าไป” “แมไมถอเครงคงตรงวนย เมอถงคราวพายใหญจะครวญคราง”

๓. นามนย รชกาลท ๖ ทรงใชชอ “พระจกร” เรยกพระมหากษตรย “รกษาตนเครงคงตรงวนย สมานใจจงรกพระจกร”

คณคาดานวฒนธรรม แสดงใหเหนคานยมของคนรวยในสมยกอนทนยมซอสนคาของตางชาตซงมราคาแพง ซงเปนการ

ใชจายท “สรยสราย” “อนของชาตไพรชชางจดสรร เปนหลายอยางตางพรรณเขามาขาย เราตองซอหลากหลากและมากมาย ตองใชทรพยสรยสรายเปนกายกอง”

รชกาลท ๖ จงทรงโนมนาวใหคนไทยใหชวยอดหนนชางฝมอของไทยกเหมอนชวยชาต “เราชวยชางเหมอนอยางชวยบานเมอง” เราจะเหนไดวาแมเวลาจะผานไปเปนเกอบ ๑๐๐ ปแลว คานยมนกยงคงอย จงมหลายภาคสวนในการรณรงคใหคนไทยกนและใชสนคาไทย และในหลวงรชกาลท ๙ กทรงมพระราชด ารสใหคนไทยใชชวตแบบพอเพยง เพราะไมเพยงเปนการชวยชางไทย แตเปนการชวยชาตไมใหเสยดลการคากบตางชาตอกดวย ท าใหเหนบทบาทของพระมหากษตรยในสมยนนซงปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราช วาพระมหากษตรยทรงเปนทงประมขของประเทศ และยงมพระราชอ านาจในการบรหารบานเมองประดจ “กปตน” ขบเคลอน “รฐนาวา” ดวยพระองคเองอกดวย และพระองคทรงแสดงพระเมตตาตอขนนางของพระองคในการพระราชทานพระราโชวาทแกขาราชการประดจบดาอบรมสงสอนบตร “วาทรงธรรมเหมอน...

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๓

ความจงรกภกดทพงมตอพระเจาอยหว การปฏบตหนาทดวยความซอตรง ขยนหมนเพยร และตองมความสมานสามคคกน

ค าศพท ดานค าศพท จะสงเกตวาพระองคใชค าวา “ไทย” หลายแหงแมในสมยนนประเทศเรายงใชชอวา

ประเทศสยาม เชน “แตกรงไทยศรวไลทนเพอนบาน” “ควรไทยเราชวยบ ารงวชาชาง” “ชวยบ ารงชางไทยใหถาวร” เปนตน มทรงใช กรงสยาม ชาวสยาม หรอชางสยาม

จอมพลป. พบลยสงคราม ไดเปลยนชอประเทศจาก “สยาม” เปน “ประเทศไทย” ในสมยททานด ารงต าแหนงเปนนายกรฐมนตร ในป พ.ศ. ๒๔๘๔ เพอใหชอประเทศเปนสากลเมอเรยกเปนภาษาองกฤษ ซงลงทายดวยค าวา “แลนด” เปน “Thailand” เหมอนนานาอารยประเทศ เชน England, Switzerland, New Zealand เปนตน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๔

บทท ๓ ศลาจารก หลกท ๑

ชอผแตง: เชอวาเปนจารกของพอขนรามค าแหงมหาราช ซงตวอกษรทใชจารกเปนอกษรโบราณทเรยกวาอกษรพอขนรามค าแหง เพราะเชอวาพระองคทรงประดษฐขนในป พ.ศ. ๑๘๒๖ เพอใชแทนตวอกษรขอม

ทมาของเรอง: ผคนพบหลกศลาจารกคอ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ขณะทรงผนวชและยงมไดขนครองราชย ไดเสดจธดงคไปทางเหนอ และไดทรงพบหลกศลาจารก ทปราสาทเกาเมองสโขทย เปนหลกศลารปสเหลยม ปลายยอดแหลมมนคลายใบเสมา สง ๑๑๑ เซนตเมตร กวาง ๓๕ เซนตเมตร เปนการบนทกเรองราวดานตาง ๆ ไดแก พระราชประวตของพอขนรามค าแหงมหาราช การปกครอง ชวตความเปนอย การท ามาหากนของประชาชน และความเจรญรงเรองของบานเมอง

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๕

หลกศลามค าจารก ๔ ดาน ดานท ๑ มค าจารก ๓๕ บรรทด ดานท ๒ มค าจารก ๓๕ บรรทด ดานท ๓ มค าจารก ๒๗ บรรทด ดานท ๔ มค าจารก ๒๗ บรรทด

เรองยอ เนอหาทน ามาใหนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๒ ไดศกษา ถกคดมาจากหลกศลาจารก ดานท ๑ บรรทดท ๑ - ๑๘ ซงกลาวถงพระราชประวตของพอขนรามค าแหงมหาราช มการระบพระนามของพระราชบดา (พอขนศรอนทราทตย) พระราชมารดา (พระนางเสอง) พระเชษฐา (พอขนบาน-เมอง) และกลาวถงพระเกยรตประวตทไดรบชยชนะในการรบกบขนสามชนเจาเมองฉอด มการบรรยายถงพระจรยาวตรอนงดงามและความจงรกภกดททรงปฏบตตอพระราชบดา และพระเชษฐา และเมอพระเชษฐาสวรรคต พระองคกเสดจขนยขนครองราชย

คณคาทางศลปะ

ดานวรรณศลป สมผสพยญชนะและสมผสสระ ค าจารกเขยนเปนรอยแกวทใชค าโบราณทเปนค าไทยแท แตมความคลองจองกนมความไพเราะอนเกดจากถอยค าทมสมผสพยญชนะและสมผสสระ เชน “ตพนองทองเดยวหาคน” “พเผอผอายตายจากเผอเตยมแตยงเลก”

“ไพรฟาหนาใสพอกหนญญายพายจแจน” ศพท ภาษาทใช

ภาษาทใชในสมยนนหลายค าเปนภาษาโบราณ ซงปจจบนเลกใชแลว เชน เผอ แปลวา เรา โสง ” สอง ท ” ต เตยมแต ” ตงแต ค าไทยแท หวซาย หวขวา ” ปกซาย ปกขวาของทพ หนญญายพายจแจน ” หนกระจดกระจายกระเจดกระเจง ไดปวไดนาง ” ไดขาทาสบาวไพรชายหญง

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๖

แตยงมค าไทยแทค าหนงทยงมไดสญหายไปแตจะใชตางกาลเทศะกบสมยโบราณ นนคอค าสรรพนาม “ก” ทพอขนรามค าแหงใชเรยกแทนพระองคเอง ในสมยนนเปนค าทใชโดยทวไป แตเมอเวลาไดลวงเลยมาจนถงปจจบนไดมววฒนาการของภาษา และมการบญญตค าสรรพนามทใชเรยกแทนตนเองเพมมากขน เชน ขา ขาพเจา กระผม ผม ดฉน ฉน และหน ส าหรบเดก ๆ สวนค าวา “ก” กยงคงมใช แตถอวาเปนค าทไมสภาพ ซงสภาพชนและเดกไมควรน าไปใช ผใหญบางคนทสนทสนมอาจน าค านไปใช แตกควรระมดระวงอยาใหเดกไดยน มฉะนนเดกอาจน าไปใชบาง

ค าโบราณทกลายเปนค ากรอนในปจจบน ค าโบราณทวา “หมากสมหมากหวาน” ซงหมายถง ผลไมเปรยวหวาน ค าวา “หมาก” หมายถง

ผลไมนนเอง และค าวา “หมาก” ยงใชน าหนาในการเรยกผลไม เชน “หมากพราว” (หลกศลาจารก ดานท ๓ บรรทดท ๒) ซงในเวลาตอมาค านถกกรอนกลายเปน “มะ” ค าวา “หมากพราว” จงถกเรยกวา “มะพราว”

ค า และความหมาย สวนค าวา “สม” ในทนแปลวา รสเปรยว ซงในปจจบนเราจะใชค าวา “เปรยว” กบผลไมทมรส

เปรยว แตค านยงคงมใชเรยกชออาหารโบราณ เชน แกงสม ตมสม ทรสชาตของน าแกงจะออกเปรยว ๆ อยางไรกดเรายงใชค านเรยกชอผลไมชนดหนงวา “สม” แตไมไดเกยวของกบ

รสชาตทเปรยวแตอยางใด เชน สมเขยวหวาน สมโอ สมเชง นอกจากนค านยงใชเรยกชอของสทเปนสวนผสมระหวางสแดงกบสเหลองวา “สสม” อกดวย

ลกษณะประโยค ประโยคทใชเปนประโยคสนเรยบงาย และการซ าค า ซ าขอความท าใหเนนความหมายทชดเจนขน

เชน “พอกชอศรอนทราทตย แมกชอนางเสอง” “กขชางเบกพล กขบเขากอนพอก”

“เมอชวพอก กบ าเรอแกพอก กบ าเรอแกแมก”

คณคาดานวฒนธรรม

การปกครอง อนงค าไทยแทค าวา “พอ” ทเราใชเรยกพระมหากษตรยในสมยสโขทย เชน พอขนศรอนทราทตย

พอขนบานเมอง พอขนรามค าแหง ท าเราไดทราบถงระบอบการปกครองในสมยนนวาเปนแบบพอปกครองลก แสดงใหเหนสมพนธภาพระหวางพระมหากษตรยกบไพรฟาประชาชนวามความใกลชด หากใครตองการรองทกขกสามารถไปสนกระดงทอยประตวงไดโดยไมตองผานขนนางคนใด แตในเวลาตอมากไดมการพฒนาระบอบการปกครองขนใหมในสมยกรงสโขทยตอนกลาง จะเหนไดจากการเรยกขานพระนามของพระมหากษตรยวา “พระยา” เชน พระยาเลอไท พระยาลไท หรอ พระมหาธรรมราชาท ๑ เปนตน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๗

ความกตญญของบตรทมตอบดามารดา เราไดเรยนรเกยวกบพระราชประวตของพอขนรามค าแหงมหาราชอนมคณคายงในทาง

ประวตศาสตรแลว เรายงไดเหนวฒนธรรมอนดงามของลกในสมยนน ซงพอขนรามค าแหงไดทรงท าหนาทของลกทแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอพระราชบดาพระราชมารดาของพระองค ดงจะเหนไดจากจารกตอนทวา

“เมอชวพอก กบ าเรอแกพอก กบ าเรอแกแมก กไดตวเนอตวปลา กเอามาแกพอก กไดหมากสมหมากหวานอนใดกนอรอยด กเอามาแกพอก กไปทบานทเมองไดชางไดงวง ไดปวไดนาง ไดเงอนไดทอง กเอามาเวนแกพอก” และเรายงคงวฒนธรรมอนดงามทลกหลานตองมความกตญญกตเวทตอพอแม ป ยาตายายอาไว

ตราบจนถงปจจบน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๘

บทท ๔ รามเกยรต ตอน นารายณปราบนนทก

พระราชนพนธใน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

ชอผแตง: พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

ทมาของเรอง: รามเกยรตเปนเรองทเราไดเคาโครงมาจาก “รามายาณะ” ของอนเดย ซงไทยเราไดปรบเนอหาบางชวงบางตอน และชอตวละคร ใหเขากบวฒนธรรมไทย เปนเรองการรบระหวางยกษกบมนษย ฝายยกษน าทพโดยทศกณฐ และฝายมนษยน าทพโดยพระราม สาเหตของการรบครงนเกดจากททศกณฐไปลกพาตวนางสดาพระชายาของพระรามเพอจะเอาไปเปนชายาของตนทง ๆ ทมมมเหสอยแลว พระรามจงตองตามไปรบเพอชงตวนางสดาพระชายาของพระองคกลบคน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๑๙

เรองยอ เนอหาของเรอง รามเกยรต ตอน นารายณปราบนนทก เปนเหตการณทเกดขนบนสวรรค กลาวถงนนทก ยกษรบใชซงมหนาทลางเทาใหเหลาเทวดาทเชงเขาไกรลาส กอนขนไปเฝาพระ-อศวร นนทกถกเทวดาเยาแหยโดยการถอนผมเลนทกวนจนศรษะโลน สรางความคบแคนใจให นนทกเปนอยางยงเพราะเขาไมอาจโตตอบเทวดาเหลานนไดเลยเพราะดวยฐานะทต าตอย วนหนงนนทกไดขนไปเฝาพระอศวร และไดกลาววาตนท างานถวายพระองคมาชานานโดยยงไมเคยไดสงใดเปนรางวลเลย มหน าซ ายงถกเทวดารงแก วาพลางรองไหพลาง นนทกจงไดขอใหพระองคประทานพรให พระอศวรกทรงเมตตาจงใหนนทกขอพรไดหนงอยาง นนทกจงขอมนวเพชรทสามารถชสงหารใคร ๆ ได พระอศวรกประทานพรนนใหตามค าขอของนนทก เมอไดนวเพชรตามปรารถนา นนทกมใจก าเรบและเรมการแกแคนทนท เมอมเทวดามาหยอกเยาไมวาจะมากนอยเพยงใด นนทกจะใชนวเพชรชสงหารเหลาเทวดาทนทโดยไมใครครวญ สรางความเดอดรอนวนวายบนสวรรคจนรอนไปถงพระอศวร พระองคจงมบญชาใหพระนารายณมาปราบนนทก พระนารายณจงแปลงกายเปนนางเทพอปสรทมรปโฉมงดงามจนเปนทหมายปองของนนทก นนทกจงเกยวพาราส นางเทพอปสรแปลงนนจงออกอบายใหนนทกรายร าตามนาง จนทารายร าสดทายเปนทาทนางชนวทขาตนเอง นนทกก าลงเพลดเพลนกบการรายร าจงหลงกลชขาตนเอง ท าใหเขาบาดเจบ นางเทพอปสรจงคนรางเดมเปนพระนารายณ แลวเหยยบอกนนทกเอาไว นนทกจงตอวาพระนารายณวาท าไมจงไมตอสกบเขาซงหนา แตกลบแปลงกายเปนหญงมาหลอกเขา นนทกยงกลาวหาวาพระนารายณกลวนวเพชรของเขา และทเขาตองแพกเพราะเขามเพยง ๒ มอ แตพระนารายณมถง ๔ มอจงเอาชนะเขาได พระนารายณจงใหนนทกไปเกดใหมม ๑๐ หนา ๒๐ มอ สวนพระองคจะเปนมนษยทมเพยง ๒ มอ และพระองคกจะตามไปปราบนนทกใหสนวงศ และแลวพระนารายณกใชพระแสงตดศรษะของนนทกทนท นนทกไดไปเกดเปนพระโอรสของทาวลสเตยนกบนางรชดา มนามวาทศกณฐม ๑๐ หนา ๒๐ มอ และมพระอนชาองครองนามวากมภกรรณ

คณคาทางศลปะดานวรรณศลป รชกาลท ๑ ทรงพระราชนพนธโดยใชรปแบบของกลอนบทละครทถกตองตามฉนทลกษณ ในรปแบบของกลอนบทละคร ซงเปนการเลาเรอง และเมอมการตดตอนมาเรองใหมหรอเหตการณใหม จะใชค าวา “มาจะกลาวบทไป” “เมอนน” “บดนน” และมความไพเราะอนเกดจากถอยค าทมสมผสพยญชนะและสมผสสระ เทคนคการใชบทบรรยายเรองเปนล าดบ ท าใหเขาใจเรองไดงาย เชน ในตอนตนเรองทบรรยายการท าหนาทลางเทาใหเทวดาของนนทก แตกลบถกเทวดา “หยอกเยา” แบบทยากทใครจะทนทานได คอการถอนเสนผม “จนผมโกรนโลนเกลยงถงเพยงห”

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๐

บทพรรณนาท รชกาลท ๑ ทรงคดสรรถอยค าท าใหผอานไดอรรถรสความงามของภาษา และทรงใชเทคนคในการเปรยบเทยบเกดจนตภาพ เชน

การพรรณนาถงความโกรธ (พโรธวาทง)ของนนทกเมอถกแกลง “ฮดฮดขดแคนแนนใจ ตาแดงดงแสงไฟฟา” (ซง “แสงไฟฟา” หมายถง แสงของฟาแลบ ฟาผา เพราะในสมยรชกางท ๑ ยงไมมไฟฟาใช)

บทชมโฉม (เสาวรจนย) มการพรรณนา และเปรยบเทยบความงามของนางเทพอปสรทเปนรางแปลงของพระนารายณ ทนนทกแลเหน ทมความโดดเดนทงการสรางจนตภาพทเดนชด โดยเฉพาะเทคนคการใชค าวา “งาม” ชวยเนนย าใหน าหนกความงามของนางเทพอปสรอยางมากมาย จนท าใหนนทกหลงรกนางในทนใด

“เหลอบเหนสตรวไลลกษณ พศพกตรผองเพยงแขไข งามโอษฐงามแกมงามจไร งามนยนเนตรงามกร งามถนงามกรงามขนง งามองคยงเทพอปสร งามจรตกรยางามงอน งามเอวงามออนทงกายา” และรชกาลท ๑ ยงทรงสรางใหนางเทพอปสรผนงามกวาหญงงามทงสามโลก (สวรรค โลกมนษย และบาดาล) และยงไดเปรยบเทยบความงามของนางกบพระลกษมพระชายาของพระนารายณ พระสรสวดพระชายาของพระพรหม วา “จะเอามาเปรยบไมเทยบได”

การใชบทเจรจา ท าใหเรองนาสนใจ และเขาใจเนอหาไดงายยงขน เชน การเจรจาเกยวพาราสระหวางนนทกกบนางเทพอปสร และการเจรจาตอวาแลการตอบโตระหวางนนทกและพระนารายณในตอนทายของเรอง นนทกไดตอวาดงน

“เหตใดมท าซงหนา มารยาเปนหญงไมบดส ฤาวากลวนวเพชรน จะชพระองคใหบรรลย ตวขามมอแตสองมอ ฤาจะสทงสกรได แมนสมอเหมอนพระองคทรงชย ทไหนจะท าไดดงน”

พระนารายณกทรงตอบไปวา “ใชวาจะกลวฤทธา ศกดานวเพชรนนเมอไหร

ชาตนมงมแตสองหตถ จงไปอบตเอาชาตใหม ใหสบเศยรสบพกตรเกรยงไกร เหาะเหนเดนไดในอมพร มมอยสบซายขวา ถอคทาอาวธธนศร กจะเปนมนษยแตสองกร ตามไปราญรอนชว” จดเดนอกประการหนงของเรอง คอเทคนคการด าเนนเรองใหสนกระชบ ไมชกชาเยนเยอ ท าให

เหตการณด าเนนไปเรวทนใจผอาน โดยไมเสยเนอความใด ๆ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๑

ความรมรวยของค าศพททปรากฏอยางโดดเดนในเรอง รวมถงในวรรณคดไทยเรองอน ๆ (หนา ๖๗) ค าทใชเรยกเทวดาผเปนใหญในสวรรค เชน พระอศวร พระนารายณ จะใชค าทแสดงอานาจ และค าทขยายนามซงแสดงความยงใหญ เชน เรองศร บรมรงสรรค พระทรงธรรม พระทรงฤทธ ทรงชย ทรงสวสดรศม พระสยมภวนาถ พระภม บรมนาถา บทบงส บทศร นอกจากนยงมค าทใชเรยกเฉพาะเทวดาแตละองค ค าทใชเรยกแทนพระอศวร ไดแก พระสยมภวญาณ เจาโลกา เจาไตรโลกา พระศล พระอศราธบด ค าทใชเรยกแทนพระอนทร ไดแก หสนยน เจาตรยตรงศา องคอมรนทรา ค าทใชเรยกแทนพระนารายณ ไดแก พระสกร พระจกร ค าทใชเรยกแทนเทวดา ไดแก เทวา เทวญ สราฤทธ สราลย สรารกษ

คณคาทางศลปะดานนาฏกรรม ทารายร าของเทพอปสรเปนทารายร าแมบทของนาฏกรรมของไทยทมชอวา เทพพนมปฐมพรหมสหนา และมทารายร าอน ๆ รวมทงสน ๑๙ ทา ไดแก

๑. เทพพนม ๒. ปฐม ๓. พรหมสหนา ๔. สอดสรอยมาลา ๕. กวางเดนดง ๖. หงสบน ๗. กนรเลยบถ า ๘. ชานางนอน ๙. ภมรเคลา ๑๐. แขกเตาเขารง ๑๑. ผาลาเพยงไหล ๑๒. เมขลาลอแกว ๑๓. มยเรศฟอน ๑๔. ลมพดยอดตอง ๑๕. พรหมนมต ๑๖. พสมยเรยงหมอน ๑๗. มจฉาชมสาคร ๑๘. พระสกรขวางจกร ๑๙. นาคามวนหาง (ทาลวงใหนนทกชขาตนเอง)

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๒

คณคาดานวฒนธรรม คนไทยมความเชอในเรองสวรรค เรองเทพ เทวดา วามอ านาจศกดสทธหากเราเคารพบชา อ านาจบารมแหงเทพเทวากจะปกปกรกษาใหเรามความปลอดภยและมความสขความเจรญ ดงนนการแสดงการเทอดทนบชาเทพเทวาจงเปนสงทตองท า ภาษาทใชกบเทพกตองบญญตขนเปนพเศษเปนกลมราชาศพท ดงจะเหนจากในเรองรามเกยรต เมอตวละครทงพระอนทร พระนารายณ และนนทกเขาพบพระอศวร จะใชค าราชาศพทวา “เขาเฝา” “ถวายบงคม” และ “ทล” เมอจะพดกบพระอศวร และคนไทยกมความเชอมาตงแตสมยโบราณวาพระมหากษตรยเปนสมมตเทพจตจากสวรรคมาเกดบนโลกมนษย ดงนนเราจงใชค าราชาศพทกบพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศ

อนงค าสรรพนามทใชในเรองมค าวา “ก” “มง” ซงใชโดยตวละครเอก ทงพระอศวร และพระนารายณเรยกพระองค วา “ก” เมอพดกบนนทก และใชสรรพนามเรยกนนทกวา “เอง” หรอ “มง” เชน ตอนทพระอศวรตรสกบนนทกตอนทไปขอประทานพรจากพระองค “เองตองการสงไรจงเรงวา” “ตวกจะใหดงจนดา” และตอนทพระนารายณพดกบนนทกกอนฆาเขา “ตวกกคดเมตตา แตจะไวชวามงไมได” “ชาตนมงมแตสองหตถ จงไปอบตเอาชาตใหม” “กจะเปนมนษยแตสองกร ตามไปราญรอนชว” ในขณะทพระอศวรเรยกพระองคเองวา “เรา” ดงเมอพระอนทรเขาเฝาทลถามเรองนงเพชรทนนทกไดมา พระอศวรจงตอบวา “อายนท าชอบมาชานาน เราจงประทานพรให” และพระองคทรงเรยกพระนารายณวา “เจา” ตอนทมพระบญชาใหไปปราบนนทก “ตวเจาผมฤทธ เปนทพงแกหมเทวญ”

จะเหนไดวาระดบค าสรรพนามทตวละครใชนนจะใชตามระดบศกดและชนของตน นนทกถอเปนตวละครทเปนบาวไพร ค าทเจานายใชกบเขาจงเปนค าระดบต าส าหรบบาวไพร คอ “ก” “มง” สวนระดบค าสรรพนามทพระอศวรใชกบพระอนทร และพระนารายณ นนจะสงกวาค าทใชกบนนทก คอ “เรา” “เจา” ซงแมพระอนทร และพระนารายณ จะมศกดต ากวาพระอศวร แตกถอวาเปนเทพชนสง พระอศวรจงทรงใหเกยรตโดยใชค าสรรพนามทสงกวาค าทใชกบนนทก

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๓

บทท ๕ กาพยหอโคลงประพาสธารทองแดง

ผแตง : เจาฟาธรรมธเบศรไชยเชษฐสรยวงศ (เจาฟากง)

ลกษณะค าประพนธ : กาพยหอโคลง ขนตนดวยกาพยยาน ๑๑ จ านวน ๑ บท แลวตามดวยโคลงสสภาพ ๑ บท ใจความเหมอนกน กาพยหอโคลงประพาสธารทองแดง นนมกาพยยาน ๑๑ และโคลงสสภาพรวม ๑๐๘ ค ประกอบกบโคลงสสภาพจบทายจ านวน ๒ บท

จดประสงคในการแตง : เปนบทชมธรรมชาตเพอความเพลดเพลนในการเดนทาง

ทมาของเรอง : ตดตอนมาจากหนงสอปรทรรศน วรรณคดไทยของนายต ารา ณ เมองใต โดยเจาฟาธรรมาธเบศร ฯ ทรงประพนธเมอครงเดนทางไปนมสการรอยพระพทธบาททจงหวดสระบร

เนอเรองยอ : เนอหาเลาถงเรองการเดนทางไปพระพทธบาท และชมธรรมชาตอนนาตนตาตนใจทพบเหนระหวางทาง เรมตนจากบทชมรวขบวนการเดนทาง บทชมสตวบกทงสตวใหญ สตวเลก บทชมนก บทชมไมทงไมดอกไมผล บทชมสตวน า และปดทายดวยการบอกขอมลเกยวกบกวผประพนธ จดประสงคในการประพนธ และวธอานโคลงใหไพเราะ (ในสวนของแบบเรยนระดบชนมธยมศกษาปท ๒ คดตดตอนมาใหเรยนในหนงสอเรยนเปนตวอยางบททใหความรเรองธรรมชาต อนเปนลกษณะเดนของเรองกาพยหอโคลงประพาสธารทองแดง) ในบทตาง ๆ กวพรรณนาลกษณะของสตวและพชนานาชนด เชน เลยงผา มรปรางเหมอนแพะ มหนวด ปลายเขาโคงไปดานหลง ขนหยาบ และมกลนเหมนสาบเชนเดยวกบแพะ ดงบททวา เลยงผาอยภเขา หนวดพรายเพราเขาแปลปลาย

รปรางอยางแพะหมาย ขนเหมนสาบหยาบเหมอนกน ในการแสดงธรรมชาตของสตว กวอธบายวาสตวด าเนนชวตอยางไร เชน งเขยว ใชวธรดตกแกใหออนแรงเสยกอนแลวจงลวงตบกน ดงบททวา งเขยวรดตกแก ตกแกแกคางแขงขยน กดงงยงพน อาปากงวงลวงตบกน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๔

ศลปะทปรากฏ : ในเรองกาพยหอโคลงประพาสธารทองแดงนปรากฏศลปะดานวรรณกรรม ดงน ดานโวหารภาพพจน โวหารภาพพจนทปรากฏใชมากในเรองนคอการใชความเปรยบ ทงการเปรยบเทยบแบบอปมา และอปลกษณ ตวอยางเชน

- เปรยบสสนของไกฟาทสวยงามราวกบคนมาวาดไว “ปกหางตางสแกม สแตมตางอยางวาดเขยน” - เปรยบเสยงร าแพนตปกของนกยงวาเหมอนกบเสยงดนตร “ร าเลนเตนงามหงา ปกปองเปนเพลง”

นอกจากนยงมการใชโวหารสทพจน เชน - เลยนเสยงคางทวงไลกน “ครอกแครกไลไขวควาง โลดเลยวโจนปลว” - เลยนเสยงขของง “ดงขฝดฝ พรพร” - เลยนเสยงรองของชะน “ชะนอยอยรองหา”

ดานรสวรรณคด เรองกาพยหอโคลงประพาสธารทองแดงนเปนลกษณะการบรรยายภาพธรรมชาตทพบเหนเปนหลก ดงนนรสวรรณคดทปรากฏในเรองสวนมากเปนลกษณะ เสาวรจนย คอบทชม รนรมยใจกบธรรมชาตตาง ๆ ในการเดนทาง เชน ยงทองยอยเยองยาง ร ารางชางชางฟายหาง ปากหงอนออนส าอาง ชางร าเลนเตนตามกน ดานการใชค า การใชค าในเรองนมการเลนเสยงสมผสอยางไพเราะ ทงสมผสสระและพยญชนะ โดยเฉพาะอยางยง บททแสดงความเชยวชาญดานการประพนธของกวไดเปนอยางดคอ บทแสดงการตอสระหวางหนกบง ซงประสานศลปะในการเลนเสยงสระ เลนเสยงพยญชนะ และเลนเสยงวรรณยกตไดอยางกลมกลน ดหนสรง งสดสหนสง หนงสดอย รปงทหนมท ดงขฝดฝ พรพร หนสรงง สดส งสหนหนส งอย หนรงงร รปถมท การสรรค าและศลปะในการประพนธของกว กท าใหผอานไดรบความรและเขาใจธรรมชาตของสตวไดเปนอยางด กวใชค าทเขาใจงาย สอความหมายไดชดเจน และสอจนตภาพเกยวกบลกษณะและวถชวตของสตวแตละชนด เชน จะสอสารวา “กระจง” เปนสตวทมรปรางเลก มเขยวเลก ๆ สองขาง กวจงใชค าวา “กระจด” และ “เตย” เพอใหเหนวาเปนสตวขนาดเลก และใชค าวา “เรยเรย” เพอเนนวาตวเตยเกอบตดดน เปนตน ดงบทวา

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๕

กระจงกระจดเตย วงเรยเรยนาเอนด เหมอนกวางอยางตาห มเขยวนอยสรอยแนมสอง ในดานการเลอกใชค ากวยงใชค าเพอสรางจนตภาพไดอยางด ท าใหเหนภาพของกรยาตาง ๆ ของสตว ภาพทมชวตชวา เชน การบรรยายภาพลง คาง บาง ชะน ทเปนสตวไมชอบอยนง ชอบขยม และกระโจนจากไมตนหนงไปสไมอกตนหนง กวจงใชค าทแสดงภาพเคลอนไหว เชน โจน ไล ไขว ควาง ยวบยาบ โลด เลยว ปลว เปนตน ดงบทวา ฝงลงใหญนอยกระจย ชะนอยอยรองหา ฝงคางหวางพฤกษา คางโจนไลไขวปลายยาง ฝงลงยวบยาบตน พวาหนา ฝงชะนมกหา เปลาขาง ฝงคางหวางพฤกษา มาส ครอกแครกไลไขวควาง โลดเลยวโจนปลว นอกจากนยงมการเลนค าซ า และค าพอง เชนการน าค าวาลงซงเปนชอสตว และเปนสวนหนงของชอพรรณพชมาใชอยางสมพนธกน เชน หวลงหมากลางลง ตนลางลงแลหลง ลงไตกระไดลง ลงโลดควาประสาลง หวลงหมากเรยกไม ลางลง ลางลงหลงลง หลอกข ลงไตกระไดลง ลงหม ลงโลดฉวยชมผ ฉกควาประสาลง ในบทนกวกลาวถงชอพรรณไมคอ หวลง ลางลง หรอกระไดลง และหลง (คาดวาจะเปนชอพรรณไม) แลวบรรยายอากปกรยาของบรรดาลง เชน ท าหนาหลอกคของมน ไตเถากระไดลง หมหรอขยมตนไม กระโดดฉวยผลชมพมากน เปนตน

วฒนธรรมทปรากฏ : ในเรองกาพยหอโคลงประพาสธารทองแดงนปรากฏวฒนธรรมในดานตาง ๆ ดงน ดานความเชอ และศาสนา ในเนอหาบทประพนธตอนทคดมาใหนกเรยนเรยนนนอาจไมปรากฏเดนชดนก แตทมาของการประพนธเรองนคอการเสดจนมสการรอยพระพทธบาททจงหวดสระบร แสดงใหเหนถงความเชอทางศาสนาเกยวกบรอยพระพทธบาทวา “ผใดไดมโอกาสนมสการรอยบาทพระศาสดา เปนกศลน าพาใหประสบสขเจรญใจ และหากแมผนมสการถงเจดครา เปนกศลน าพาใหสสศวาลย”

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๖

ดานวถชวต ในการสอนนนผสอนสามารถสอดแทรกวถชวตในดานของการเดนทาง ขบวนเสดจ พาหนะในการเดนทาง เครองดนตรบรรเลงประกอบ เครองแสดงพระยศ ฯลฯ ดงเชนในบททวา

เกลอนกรหม จตรงค เปนกนกงเรยบเรยงไป ทรงชางระวางใน เทพลลาหลงคาทอง ฯ เกลอนกรหมแหหอม เรยงไสว เสดจพดตาลทองไคล หวางเขรอง ทรงชางระวางใน มชอ เทพลลาเยอง ยางแหนหลงด ฯ เครองสงเพราเพรศพราย ชมชมสายซายขวาเคยง ธงไชยธงฉานเรยง ปกลองชนะตะเตงครม ฯ กลองทองตครมครม เดนเรยง จาตะเตงเตงเสยง ครมครน เสยงปรเรอยเพยง กระเวก แตรนแตรนแตรฝรงขน หวหวเสยงสงข ฯ

ดานขอคด

๑. ธรรมชาตเปนสงทควรรกษาไว เพอใหระบบนเวศนดขน ๒. การรกษาสภาพแวดลอมตามธรรมชาตเปนหนาทของทกคน ๓. กวสามารถสรางสรรคงาน โดยอาศยการสงเกตจากธรรมชาต ๔. การบนทกประวตศาสตรจะอาศยขอมลจากวรรณคดในแตละสมย ๕. การเขยน-อานค าประพนธ ท าใหมนษยมจตใจทละเอยดออนมากยงขน

คณคา ใหความรเกยวกบธรรมชาต ผอานจะไดรจกพช-สตวนานาชนด ทงทคนตาและแปลกตา ทงทปรากฏในอดตและปจจบน ในขณะเดยวกนกจะไดศกษาวธการใชถอยค าของกวทสามารถเลอกสรรค าทเขาใจงาย สอความหมายไดกรจางชด สอจนตภาพการเคลอนไหว สและเสยง ตลอดจนการเลนเสยงค าอยางไพเราะ ท าใหการเสนอภาพธรรมชาตดงกลาวมชวตชวา นาสนใจ แสดงใหเหนวาแทจรงแลววรรณคดไมใชเรองทอานยาก เขาใจยาก หรอนาเบอ อยางไรกตาม แมในเรองกาพยหอโคลงประพาสธารทองแดงจะไมปรากฏวฒนธรรมทเดนชดนก แตสงหนงทคงอย และเรยกไดวาเปน “ขนบ” ในการการแตงค าประพนธของไทยกวาได คอการแตงบทประณามพจน ในตอนจบ ซงเปนทนาเสยดายอยางยงทไมปรากฏในบททตดตอนมาใหนกเรยนเรยน แตคงไมเปนอปสรรคตอการสอนหากผสอนจะแทรก เสรมบทตาง ๆ เหลานใหนกเรยนไดเรยนรศลปะ และวฒนธรรม จากงานประพนธอนทรงคณคาของไทย

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๗

บทท ๖ โคลงสภาษตพระราชนพนธพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ผแตง : พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ลกษณะค าประพนธ : โคลงสสภาพ

จดประสงคในการแตง : เพอเปนแนวทางปฏบตในการด าเนนชวต ใหเจรญรงเรองมความสข

ทมาของเรอง : โคลงสภาษตโสฬสไตรยางค เดมเปนสภาษตภาษาองกฤษ รชกาลท ๕ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกวในราชส านกแปลและประพนธเปนโคลงภาษาไทย โดยทรงพระราชนพนธโคลงบทน า และพระราชทานใหคณหญงเปลยน ภาสกรวงศ ปกเปนตวอกษรไหมฝรงเบญจพรรณ ระบายสใสกรอบกระจกประดบบนพระทนงทรงธรรม เมองานพระเมรสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตน ณ ปมะโรง โทศก จลศกราช ๑๒๔๒ เปนโคลงสสภาพซงมบทน า ๑ บท เนอเรอง ๑๖ บท และบทสรป ๑ บท บอกจ านวนสภาษตวาม ๑๖ หมวด หมวดละ ๓ ขอ รวมเปน ๔๘ ขอ และค าวา ไตรยางค หมายถง จ านวนสงทควรแสวงหา หรอควรละเวน โคลงสภาษตนฤทมนาการ เปนพระราชนพนธทรชกาลท๕ ทรงแปลมาจากภาษาองกฤษมาเปนโคลงสสภาพเชนเดยวกบ โสฬสไตรยางค มบทน า ๑ บท เนอเรอง ๑๐ บท และบทสรป ๑ บท โดยบทน ากลาวถงผรไดไตรตรองแลวจงกลาวค าสอนเปนแนวทางทควรประพฤต ๑๐ ประการ ชอวา ทศนฤทมนาการ หมายถง กจ ๑๐ ประการทผประพฤตยงไมเคยเสยใจ สวนบทสรปกลาวแนะน าวา แนวทาง ๑๐ ประการนทกคนควรพจารณา ถงแมจะประพฤตตามไมไดครบถวน แตท าไดบางกยงด โคลงสภาษตอสปกรณ นทานอสปซงคนไทยรจกกนมาชานานนน เปนเรองทแปลมาจากนทานกรกฉบบภาษาองกฤษ ในสมยรชกาลท ๕ คนไทยนยมอานเรองทแปลมาจากวรรณกรรมตะวนตกกนมากมาย หลายเรองมความเปนสากลเพราะไมผกตดอยกบขนบประเพณ และคานยมของชาตใด โดยเฉพาะตวอยางเชนนทานอสป ซงเปนค าสอนใจผอานเกยวกบการด าเนนชวตโดยทวไป กวไทยเลงเหนคณคาของวรรณกรรมตางชาตเหลานจงน ามาแปลเปนภาษาไทยเพอเผยแพรใหนกอานไทยไดรจก ดงนนรชกาลท ๕ จงทรงพระราชนพนธแปลนทานอสปไว ๒๔ เรอง และทรงพระราชนพนธโคลงสภาษตประกอบนทานรวมกบกวอก ๓ ทาน คอกรมหลวงพชตปรชากร พระยาศรสนทรโวหาร และพระยาราชสมภารากร โคลงสภาษตดงกลาวรวมเรยกวา โคลงสภาษตอสปกรณ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๘

เนอเรองยอ : โคลงสภาษตโสฬสไตรยางค กลาวถงสงทควรปฏบตและสงทควรละเวน ม ๑๖ หมวด หมวดละ ๓ ขอ รวม ๔๘ ขอ ดงตอไปน บทน า วาดวยความสามอยาง กลาวถง นกปราชญไดแสดงเนอหาเปนเรองสอนใจไวอยางครบครนเปน ๑๖ หมวด หมวดละ ๓ ขอ เพอเปนแมบทใหแกบณฑตผทมงความหวงความสข ขจดความทกข และมงสราง คณงามความดไวเปนทสรรเสรญตอไปไดประพฤตและปฏบตตาม ดงน

๑. สามสงควรรก อนไดแก ความกลา ความสภาพ และความรกใคร ๒. สามสงควรชม อนไดแก อ านาจปญญา เกยรตยศ และมมารยาทด ๓. สามสงควรเกลยด อนไดแก ความดราย ความหยงก าเรบ และอกตญญ ๔. สามสงควรรงเกยจตเตยน อนไดแก ชวเลวทราม มารยา และฤษยา ๕. สามสงควรเคารพ อนไดแก ศาสนา ยตธรรม และสละประโยชนตนเอง ๖. สามสงควรยนด อนไดแก การเปนผมความงาม มความสตยซอ และมความเปนตวของตวเอง ม

อสรเสร ๗. สามสงควรปรารถนา อนไดแก ความสขความสบายกาย ปราศจากโรคภยไขเจบ การมเพอนสนท

มตรสหายทด และมความปลอดโปรงสบายใจ ๘. สามสงควรออนวอนขอ อนไดแก ความเชอถอดวยจตใจทมนคง ความสงบสามารถดบทกขรอนได

และจตใจทสงบไมขนหมอง ๙. สามสงควรนบถอ อนไดแก การเปนผมปญญา มความฉลาด และมความมนคงไมโลเล ๑๐. สามสงควรชอบ อนไดแก ความมใจอารสจรต ใจดไมมเคองขน และมความสนกเบกบานพรอม

เพรยง ๑๑. สามสงควรสงสย อนไดแก ค ายกยอทไมเปนจรง พวกหนาเนอใจเสอ และพวกรกงายหนายเรวพด

กลบค าไปมา ๑๒. สามสงควรละ อนไดแก ความเกยจคราน การพดจาเลอะเทอะไรสาระ และการใชค าแสลงหรอค า

หยาบคาบพดหยอกลอคนอน ๑๓. สามสงควรจะกระท าใหม อนไดแก หนงสอดใหความร เพอนทด และความเปนคนใจเยน ๑๔. สามสงควรจะหวงแหนฤๅตอสเพอรกษา อนไดแก ชอเสยงเกยรตยศ ประเทศชาตบานเมอง

และเพอนสนทมตรสหาย ๑๕. สามสงควรครองไว อนไดแก กรยาทเกดขนและเปนอยในใจ ความมกงาย ค าพดค าจาควรรกษาและ

ระวงใหด ๑๖. สามสงควรจะเตรยมเผอ อนไดแก ความเปนอนจจง คอ ความไมเทยงแทแนนอน ความแกชรา และ

ความตาย เพราะไมมใครหลกพน ๑๗. บทสรป จบทง ๑๖ หมวด หมวดละ ๓ ขอ แลวรวมเปน ๔๘ ค าสอนทบอกกลาวไวอยางสมบรณ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๒๙

โคลงสภาษตนฤทมนาการ กลาวถง ๑๐ ประการ ทผประพฤตยงไมเคยเสยใจ เพราะเปนความประพฤตดในไตรทวาร (กาย วาจา ใจ ) อนจะยงใหเกดผลดแกผประพฤตเองและตอสงคมสวนรวม อนไดแก ๑.เพราะความดทวไป กลาวถง การท าความดนนไมควรเลอกกระท ากบผใดผหนง ควรท ากบคนทวๆไป และท าความดเพมขนดวยความชอบธรรม จะไดไมมศตรคดราย จะมกแตผยกยองเชดช ๒.เพราะไมพดจารายตอใครเลย กลาวถง การอยหางไกลความหลงและความรษยาไมพดจากลาวเทจใหรายผอน ไมพดอาฆาตใคร และไมพดนนทากลาวโทษผใด ๓.เพราะถามฟงความกอนตดสน กลาวถง การไดยน ไดฟงเรองราวใดๆ มาไมควรจะเชอในทนท ตองสอบสวนทวนความ คดใครครวญใหดกอนทจะตดสนใจเชอ ๔.เพราะคดเสยกอนจงพด กลาวถง กอนทจะพดสงใดใหตงสตใหรอบครอบกอน เพราะการพดดกเหมอนกบการเขยนทมการเรยบเรยงไวแลว ท าใหเวลาฟงเกดความไพเราะเสนาะห และไมเปนภยตวผพดดวย ๕.เพราะอดพดในเวลาโกรธ กลาวถง การรจกหกหามตนเองไมใหพดในขณะทยงโกรธอยโดยใหหยดคดพจารณาวาพดแลวจะเปนฝายปพหรอชนะ หรอพดไปแลวจะเปนฝายถกหรอฝายผด หากไมรจกยบย งแลวละกอาจท าใหเสยหายได ๖.เพราะไดกรณาตอคนทถงอบจน กลาวถง การมความเมตตากรณาและใหความชวยเหลอแกผทประสบภย ท าใหเขารอดพนจากความทกขยาก ผลทไดรบคอผคนจะพากนสรรเสรญทงในปจจบนแลวอนาคต ๗.เพราะขอโทษบรรดาทไดผด กลาวถง เมอกระท าการสงใดผดพลาดแลว กควรลดความอวดดลง และรจกกลาวโทษเพอลดความบาดหมางลง ดกวาคดหาทางแกดวยคาวมคดโกง ๘.เพราะอดกลนตอผอน กลาวถง การมความอดทนอดกลนตอผทมาขมเหงรงแก ไมฉนเฉยวเหมอนคนพาล นแหละจดไดชอวาเปนคนใจเยน ๙.เพราะไมฟงค าคนพดเพศนนทา กลาวถง การไมควรฟงคนทชอบพดเพอเจอเทจจรงบาง เพราะเปรยบเสมอนมดทกรดหรอระรานคนทวไป ฟงแลวจะพาเราเขาไปอยในพวกพดจาเหลวไหลไปดวย ๑๐.เพราะไมหลงเชอขาวราย กลาวถง การไมควรดวนหลงหรอตนเตนกบขาวรายทมผน ามาบอก ควรสบสาวเรองราวทแทจรงกอน ทกลาวมาทง ๑๐ ประการน แมจะกระท าตามไดไมหมดทกขอ กระท าไดเปนบางขอกยงด โคลงสภาษตอสปกรณ ๑.ราชสหกบหน มราชสหตวหนงก าลงนอนหลบอย มหนตวหนงวงขนไปบนหนาท าใหราชสหตกใจตนและลกขนมาดวยความโกรธพรอมกบจบหนไวไดและจะฆาเสย แตเจาหนไดออนวอนขอชวตไวแลวจะตอบแทนคณในภายหลง ราชสหหวเราะแลวกปลอยเจาหนตวนนไป ตอมาราชสหถกนายพรานจบมดไวดวยเชอกหลายเสนสงเสยงรองดง จนเจาหนนนไดยนมนจงมาชวยกดเชอกจนขาดชวยชวตราชสหไวได

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๐

นทานเรองนสอนใหรวา อยาประมาทผทต าตอยดอยกวา เพราะเราไมอาจรไดวาเราจะประสบเคราะหหามยามรายเมอไร หากคนพวกนมาพบเหนเราขณะมภย คงจะมผทระลกถงคณของเราและใหความชวยเหลอเราบาง ๒. บดากบบตรทงหลาย กลาวถงชายผหนงมบตรหลายคน บตรเหลานนทะเลาะกนมไดขาด ผเปนบดาจะตกเตอนอยางไรพวกเขากไมฟง ผเปนบดาจงหาทางแกไขดวยการสงใหบตรทงหลายหาไมเรยวใหก าหนง แลวใหบตรนนหกใหเปนทอนเลกๆแตพวกบตรกไมมใครสามารถหกไดเลยสกคน ผเปนบดาจงแกมดไมเรยวก านนออก แลวสงใหบตรหกทละอน ปรากฏวาทกคนหกไดโดยงาย ผเปนบดาจงสอนบตรวา “ หากพวกเจามความสามคคกนรกกนดจไมเรยวก านกจะไมมใครมาท ารายพวกเจาได แตถาพวกเจาตางคนตางแตกแยกทะเลาะววาทกนเชนนกจะมภยอนตรายได กจะเปนประดจไมเรยวทละอนทถกท าลายไดโดยงาย” นทานเรองนสอนใหรวา หากคนเรามความรกความสามคคแลวจะไมมภยอนตรายใดๆมาเบยดเบยนไดเลย ๓. สนขปากบลกแกะ กลาวถงสนขปาตวหนงมาพบลกแกะหลงฝงตวหนง มนคดจะกนลกแกะเปนอาหาร จงไดออกอบายกลาวโทษเจาลกแกะตางๆนานา เพอใหลกแกะเหนวาตนมความผดจรงสมควรทจะใหสนขปาจบกนเปนอาหาร แตลกแกะกไมยอมรบ ในทสดดวยความเปนพาลเจาสนขปากจบลกแกะกนจนได นทานเรองนสอนใหรวา อยาไดคาดหวงวาจะไดรบความเหนอกเหนใจจากคนทมนสยชวราย ๔. กระตายกบเตา กลาวถงกระตายตวหนงหวเราะเยาะเตาทเทาสนเดนชา เตาจงทากระตายวงแขงกน โดยใหสนขจงจอกเปนผเลอกทาง และก าหนดทแพชนะให พอถงวนก าหนด ทงเตาและกระตายกออกเดน เรมตนทจดเดยวกน กระตายนนเชอมนวาตนขายาวและวงเรวกวาจงเผลอพกหลบไป ครนพอตนขนมาวงไปโดยเรว พอถงเสนชยกเหนวาเตาอยทนนกอนนานแลว นทานเรองนสอนใหรวา อยาประมาทผอนและเชอมนในตนเองเกนไปนก เพราะอาจจะมโอกาสเพลยงพล าจนไดรบความอบอายได

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๑

ศลปะทปรากฏ : ดานสมผส โดยทวไปแลวการแตงค าประพนธประเภทโคลงสสภาพ มกไมเนนเรองการใชสมผสสระ หรอสมผสใน เนองจากจะเนนไปทการใชค าใหสน กะทดรด สอความหมายมาก แตในเรองโคลงสภาษตทงสามเรองน มการใชสมผสอยหลายจด เพมความไพเราะของบทโคลงใหมากยงขน ทงสมผสสระ และสมผสอกษร ตวอยางเชน

๏ (๓) ใจบาปจตหยาบราย ทารณ

ก าเรบเอบเกนสกล หยงกอ

อกหนงหอนรคณ ใครปลก ฝงแฮ

สามสงควรเกลยดทอ จตแทอยาสมาน

เลนเสยงสมผสสระในค าวา บาป – หยาบ , ก าเรบ – เอบ และ เลนเสยงสมผสอกษรในค าวา เกลยดทอ – จตแท เปนตน ดานโวหารภาพพจน โคลงสภาษตทงสามเรองนน ใชลกษณะโวหารการประพนธแบบบรรยายโวหารเปนหลก โดยการอธบายรายละเอยดของขอควรปฏบตและขอควรละเวนตาง ๆ เพอใหผอานเขาใจถงผลด ผลเสย และน าไปเปนแบบอยางในการด าเนนชวต แตในการบรรยายนนกมการใชโวหารภาพพจนชวยในการอธบายเพอใหเหนภาพ เขาใจมากขน เชน มการใชโวหารเปรยบเทยบ เพอใหงายตอการท าความเขาใจค าสอน และแสดงถงศลปะการประพนธอนคมคาย ตวอยางเชน การเปรยบค าพดของคนนนเหมอนกบการจารก หรอการเขยนตวอกษร ดงนนควรตองระมดระวงใหมาก

๏ ๔พาทมสตรง รอคด

รอบคอบชอบแลผด กอนพรอง

ค าพดพางลขต เขยนราง...เรยงแฮ

ฟงเพราะเสนาะตอง โสตทงหางภย

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๒

ดานการใชค า การใชค าในการแตงโคลงสภาษตทงสามเรองมความเหมอนกนอยหนงอยาง นนคอลกษณะของการใชค าสน กะทดรด กนความมาก ซงสวนหนงอาจเปนผลจากลกษณะของค าประพนธประเภทโคลงสสภาพ ทตองใชค าสน กะทดรด สอความหมายไดมาก ตวอยางเชน บทหนงจากเรองนฤทมนาการกลาววา พงละเวนซงการ “พดราย”

๏๒ เหนหางโมหะรอน. รษยา

สละสอเสยดมารษา ใสราย

ค าหยาบจาบจวงอา- ฆาตข...เขญเฮย

ไปหมนนนทาปาย โทษใหผใด

กวสามารถแตงใหเหนลกษณะของการ “พดราย” หลายรปแบบ ปะปนอยในหนงบท ไดแก การพดดวยความหลง ความรษยา พดสอเสยด พดเสแสรง พดใสราย พดค าหยาบ พดจาบจวง พดอาฆาตขเขญ พดดหมน พดนนทา พดกลาวโทษผอน มการใชค าหลาก เพอเนนย าความหมายในบทโคลง และสรางความงามทางภาษา ตวอยางเชนใชค าวา เสงยมเงอน – งาม เปนตน

๏ (๒) ปญญาสตล า เลศญาณ

อ านาจศกดศฤงคาร มงขง

มารยาทเรยบเสยมสาร เสงยมเงอน งามนอ

สามสงจกควรตง แตซองสรรเสรญ

วฒนธรรมทปรากฏ :

ดานคณธรรมและความเปนไทย เมอพจารณาในดานของคณธรรมทแทรกอยในเรอง จะเหนวาโคลงสภาษตโสฬสไตรยางค มขอแนะน าเกยวกบการประพฤตตนทครอบคลมกวางขวาง ตงแตเรองของตวเราเอง มตรสหาย ชาตบานเมอง ไปจนถงสจธรรมแหงชวต แสดงใหเหนวาคนไทย ชนชม ความกลา ความสภาพ ปญญา เกยรตยศ มารยาท ฯลฯ และรงเกยจ ความเกยจคราน การพดปด การพดค าหยาบ ฯลฯ รวมถงการเตรยมใจใหพรอมส าหรบความเปลยนแปลงของชวตอนเปนสจธรรม ไดแก ความชรา ความตาย ความไมแนนอน ท าใหเขาใจชวต ไมประมาท และไมทกขระทมเมอประสบความผดหวง ชวตกจะเปนสข

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๓

ดานวถชวต ๑. การอาน และนบวนเดอนป ดงเชนการอานวนตามจนทรคต ทประกอบดวยตวเลข และองคนเดยว ม

หลกเกณฑดงน ขน วน ฯ เดอน ป แรม - เลขขางหนาจะแทนวนทงเจดในหนงสปดาห จะเรมจากวนอาทตยเปนอนดบหนง - เลขขางบนจะแทนขางขน เลขขางลางจะแทนขางแรม - เลขขางหลงจะแทนเดอนทงสบสองเดอนจะเรมจากเดอนอาย เปนอนดบแรก

เชน 8

5 ฯ 2 ปชวด

อานวา วนพฤหสบด ขนแปดค า เดอนย ปชวด

2 ฯ 5 ปมะแม 10

อานวา วนจนทร แรม 10 ค า เดอน 5 ป มะแม

๒. องคน เปนชอเรยกรวมของเครองหมายวรรคตอนโบราณ องคนเดยว และองคนค องคนเดยว หรอ คนเดยว หรอ ขนเดยว (ฯ) เปนเครองหมายวรรคตอนทนยมใชในหนงสอไทย

สมยโบราณ ใชเมอจบบท ตอน หรอเรอง ทงค าประพนธรอยกรองและรอยแกว ใชสญลกษณเดยวกนกบไปยาลนอย ปจจบนมองคนเดยวใหเหนในหนงสอวรรณคดและต าราเรยนภาษาไทยเทานน

องคนค หรอ คนค หรอ ขนค (๚) เปนเครองหมายวรรคตอนปรากฏในหนงสอไทยโบราณ ใชในบทกวตางๆ โดยมไวใชจบตอน นอกจากนยงมการใชองคนคกบเครองหมายอน ไดแก องคนวสรรชนย (ฯะ, ๚ะ) ใชเมอจบบทกว และ องคนวสรรชนยโคมตร (๚ะ๛) ใชจบบรบรณ

๓. จลศกราช (จ.ศ.) เปนศกราชทเรมเมอ พ.ศ. 1181 (ค.ศ. 638) นบรอบปตงแต 16 เมษายน ถง 15 เมษายน (ผก าหนดใหใชจลศกราช คอ พระยากาฬวรรณดศ เมอคราวประชมกษตรยในลานนา) ทไดท าการประชมเหลากษตรยท าการลบศกราชปมหาศกราช แลวตงจลศกราชขนมาแทน เดมเขาใจกนวาเปนศกราชของพมา ปรากฏอยตามต าราโหราศาสตร แตทวาปทตงจลศกราชนน เปนเวลากอนปทพระเจาอโนรธามงชอ จะประสต เมอไทยอโยธยารบศกราชนไปใช เลยเกดความเชอกนวาเปนศกราชของชาวพมา จลศกราชถกน ามาใชแพรหลายทงในอาณาจกรลานนา อาณาจกรสโขทยสมยหลง และอาณาจกรอยธยา ในสมยของพระ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๔

เจาปราสาททอง ทรงตดปจลศกราช และใชปศกราชจฬามณแทน เปนผลท าใหปนกษตรคลาดเคลอนไปสามป ตอมา จงไดเปลยนกลบไปใชปจลศกราชตามเดม และตกทอดมาถงปจจบน การค านวณป พ.ศ. จาก จ.ศ. ปฏทนไทยใหใชป จ.ศ. บวก 1181 กจะไดป พ.ศ. (เวนแตในชวงตนปตามปฏทนสรยคตทยงไมเถลงศกจลศกราชใหม) ในเอกสารโบราณของไทยจ านวนไมนอย นยมอางเวลา โดยใชจลศกราช โดยใชควบคกบปนกษตร หรอ ระบเฉพาะเลขตวทายของจลศกราช และปนกษตร ท าใหสามารถระบป ไดในชวงกวางถงรอบละ 60 ป ความรประกอบ “สภาษต” คอ ค ากลาวหรอขอความทดงามเปนคตของนกปราชญชาตนนๆ มความไพเราะจบใจผฟง เชน พทธศาสนสภาษต สภาษตพระรวง วชรญาณภาษต สภาษตโคลงโลกนต เปนตน “โสฬสไตรยางค” เปนค าสมาส มาจากค าวา “โสฬส” (สบหก) รวมกบค าวา “ไตรยางค” (องคสาม) รวมความวา จ าแนกเนอความเปน ๑๖ หมวด หมวดละ ๓ ขอ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาอยหว ทรงมวธอธบายสภาษตทเปนนามธรรมไว๒วธ คอ

๑. อธบายเชงเปรยบเทยบ ๒. อธบายโดยยกธรรมขนแสดงโดยตรง

“อศปปกรณ า” (อานวา อด-สะ-ปะ-ปะ-กะ-ระ-น า) ปจจบนสะกดอสปปกรณม ค าวา “ปกรณ า” แปลวา คมภร ต ารา หนงสอ หรอเรอง ส าหรบในบทเรยนนหมายถง เรองนทาน อสป อศป หรอ อสป (Aesop) เปนชอของนกเลานทานชาวกรกคนหนงทมอายอยในราวศตวรรษท ๖ กอนครสตกาล อสปเปนทาสทมรางกายพกลพกลพการแตชาญฉลาดมกยกนทานมาเปรยบเปรยหรอเตอนสตผเปนเจานายใหคดเพอแกไขเหตการณทเลวรายได นทานของอสปมมากมายหลายรอยเรองมผน าไปแปลเปนภาษาอนๆมากมายจนเปนทรจกกนไปทวโลก ส าหรบในวรรณคดไทยนทานอสปปรากฏเปนลายลกษณอกษรในสมยรชกาลท๕ ในตนฉบบสมดไทยชอ อศปปกรณ า ซงเกบรกษาไวทหอสมดแหงชาตในปจจบน ตอมาในสมยรชกาลท ๖ จงไดมการแปลและเรยบเรยงนทานอสปเพอใชเปนแบบสอนอานส าหรบนกเรยน พระจรสชวนะพนธ (สาตร สทธเสถยร) ตอมาไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปนมหาอ ามาตยโท พระยาเมธาธบด ไดกลาวในค าชแจงของผแตงหนงสอแบบสอนอาน เรอง นทานอสป เมอวนท ๒๒ ธนวาคม ร.ศ.๑๓๐ (พ.ศ. ๒๔๕๔) วา พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระด ารงราชานภาพ (พระยศในขณะนน) เปนผทรงแนะน าใหพระจรสฯ เรยบเรยงขนโดยใชภาษางายๆและประโยคสนๆ ส าหรบเดกในชนมลศกษาทใชเปนแบบสอนอานหลงจากเรยนแบบเรยนมลศกษาจบแลว นทานอสปเปนแบบสอนอาน ทฝกใหเดกคดตามเรองทไดอาน ไดฟง ควบคไปกบความสนกสนานเพลดเพลน และในตอนทายของนทานทกเรองกจะมบทสรปเปนคตสอนใจใหแกผอานดวยแตบทสรปและคตสอนใจในนทานแตละเรองนน อาจแตกตางกนไดเนองจากการตความของผเลา

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๕

“นทาน” นทาน เปนวรรณกรรมทแตงขนหรอสมมตขน อาจมเคามาจากเหตการณทเกดขนจรง นทานนบวาเปนวรรณกรรมทเกาแกทสด ไมวาเดกหรอผใหญกชอบฟงนทานเปนสอ แมแตพระพทธเจากทรงใชนทานชาดกเปนสอในการสอนธรรมะใหแกสาวกของพระองค ชนแตละชาตกมนทานเปนสมบตประจ าชาตของตน นทานทเรารจกกนนนมหลายประเภท ไดแก นทานทองถน นทานชาดก นทานอสป นทานปรมปรา นทานเกยวกบธรรมชาต ฯลฯ นทานเหลานเปนนทานทเลาจากปากสปาก ไมมการจดบนทกไวเปน ลายลกษณอกษรในสมยกอน นทานนอกจากจะใหความบนเทงแลวยงใหคตธรรมและขอคดเกยวกบชวต สงคม และวฒนธรรมในทองถนอกดวย องคประกอบของนทาน มดงน

๑. แนวคดหรอแกนของเรอง ๒. โครงเรอง ๓. ตวละคร ๔. ฉาก ๕. ถอยค าส านวนหรอบทสนทนา ๖. คตชวต

ขอคดทได สภาษตทงปวง ลวนมเนอหาสาระทใหคตในการด ารงชวต ดวยการชใหเหนสงทควรปฏบตและควรละเวน ผประสงคความเจรญในชวตควรอานดวยความพนจพจารณาแลวเลอกน าสภาษตนนๆ ไปปฏบตใหเกดประโยชนแกชวตตนและสงคมสวนรวมเทาทสามารถจะท าได นทานมกสะทอนความคดของคนในยคตางๆไดเปนอยางด เปนเรองเลาทมคตสอนใจท าใหผอานเกดวจารณญาณในการคดและน าไปปฏบตได คณธรรมทปรากฏในนทานจะเปนอทาหรณท าใหคนอยากท าแตคณงามความดเสมอ การอานวรรณคดทแฝงไวซงปรชญาชวตนน สามารถท าใหคนมความสข สงบ และแกไขปญหาตางๆ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๖

บทท ๗ กลอนดอกสรอยร าพงในปาชา

พระยาอปกจศลปสาร (นม กาญจนาชวะ)

ชอผแตง: พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ)

ทมาของเรอง: มทมาจากกวนพนธเรอง Elegy Written in Country Churchyard ของ โทมส เกรย (Thomas Gray) กวชาวองกฤษ ซงมชวตในชวงกลางทศวรรษท ๑๘ กวนพนธบทนถกแตงขนเมอราวป พ.ศ.๒๒๘๕ ทสสานเกาแกของเมองสโตกโปจส (Stoke Poges) มณฑลบกกงแฮมเชอร การสญเสยญาตสนท และเพอนรกของเกรยในเวลาไลเลยกน เปนแรงบนดาลใจใหเขาเขยนกวนพนธบทนขน ซงเขยนในรปแบบ elegy ซงเปนบทรอยกรองก าสรวล แตเกรยเขยนในเชงร าพงเกยวกบความตายของมนษยซงเปนสจจธรรมของชวตทไมมใครหนพน กวนพนธบทนมชอเสยงมากทสดในองกฤษ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๗

พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ) ไดประพนธ กลอนดอกสรอยร าพงในปาชา จากฉบบแปลของเสฐยรโกเศศ โดยทานไดดดแปลงใหเขากบวถชวตและวฒนธรรมไทย เชน เปลยนตนไอว (Ivy) เปนเถาวลย ตนเอลม (Elm) เปนตนโพธ แมลงบตเทล (Beatle) เปนจงหรดเรไร นอกจากนนยงไดปรบเปลยนบคคล เชน จอหน แฮมพเดน (John Hampden) นกการเมองทมชอเสยง ตอสเพอทองถนของตน เปลยนเปนชาวบานบางระจน และเปลยน จอหน มลตน (John Milton) กวเอกขององกฤษ เปลยนเปนศรปราชญ กวเอกของไทย ทานไดประพนธในรปแบบของ กลอนดอกสรอย มความยาว ๓๓ บท ซงไดตดชวงมาใหนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๒ ไดศกษา ๒๑ บท

เรองยอ เนอหาเปนการถายทอดความรสกของคนผหนงทไปปลกวเวกในวดแหงหนงในชนบท ในยามพลบ

ค า ซงเปนเวลาทชาวนาตอนฝงโคกระบอกลบบาน เมอสนแสงตะวนเขาไดยนเสยงหรดหรงเรไร นกแสก แลวร าพงศพทนอนเรยงรายใตตนไทรซงลวนเปนศพชาวนา ปลงในสงขาร และเหนสจจธรรมแหงชวตไมวาจะยากดมจนแตจะมจดจบเหมอนกนนนคอหลมศพ ไมมใครสามารถน าสงใดตดตวไปได ตองทงทงครอบครว และทรพยศฤงคารไวขางหลง ซงสอดคลองกบหลกธรรมของพทธศาสนาเรองความเปนอนจจงของชวต นนคอความไมเทยงแหงชวต

คณคาทางศลปะดานวรรณศลป ใชรปแบบของกลอนดอกสรอยทถกตองตามฉนทลกษณ สนกระชบ จบความในแตละบท มความไพเราะอนเกดจากถอยค าทมสมผสพยญชนะและสมผสสระ เทคนคการเลยนเสยงธรรมชาตท าใหบทประพนธเดน และนาสนใจ เชน การใชสทพจน ในบทประพนธ คอการเลยนเสยงธรรมชาต ๑ “วงเอยวงเวง หงางเหงง! ย าค าระฆงขาน” ๒ “มกแตจงหรดกระกรดกรง! เรไรหรง! รองขรมระงมเสยง

คอกควายววรวเกราะเปาะเปาะ! เพยง รวาเสยงเกราะแววแผวแผวเอย” และ ๓ “นกเอยนกแสก จบจองรองแจกเพยงแถกขวญ” การใชพรรณนาเปรยบเทยบ กวกลาววา อญมณทมคาหากอยบนภเขา และดอกไมทมกลนหอมหากอยในปาเขา กหมดโอกาสทจะใหผคนจะไดชนชม ซงเปรยบเทยบไดกบนกปราชญ หากเกบตวไมแสดงความเชยวชาญสามารถของตน กจะสญเปลาอยางนาเสยดาย ๑๔ “ดวงเอยดวงมณ มกจะลลบอยในภผา หรอใตทองหองสมทรสดสายตา กเสอมซาสนชมนยมชน

บปผชาตชสและมกลน อยในถนทไกลเชนไพรสณฑ ไมมใครไดเชยเลยสกคน ยอมบานหลนเปลาดายมากมายเอย”

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๘

คณคาดานวฒนธรรม มหลายบททเนอหาแสดงวถชวตของชาวนา ชวตในชนบท ทสมถะเรยบงาย มชวตทเหนดเหนอยอยในไรนา พอตกเยนกตอนฝงโคกระบอกลบดวยความเหนอยออน ชวตชาวนาแมไมมเกยรตแตกสขสงบ ไมควรทใครจะไปดถก ดงเชน ๑ วงเอยวงเวง หงางเหงง! ย าค าระฆงขาน ฝงววควายผายลาทวากาล คอยคอยผานทองทงมงถนตน ชาวานเหนอยออนตางจรกลบ ตะวนลบดบแสงทกแหงหน ทงทงใหมดมวทวมณฑล และทงตนตใหเปลยวอยเดยวเอย ๘ ตวเอยตวทะยาน อยาบนดาลดลใจใหใฝฝน ดถกกจชาวนาสารพน และความครอบครองกนอนชนบาน เขาเปนสขเงยบเงยบเรยบสงด มปวตนเปนไปไมวตถาร ขออยาไปเยยเยาะพดเราะราน ดถกการเปนอยเพอนตเอย นอกจากนเนอหาบางบทยงไดใหแนวคดปลงในสงขาร และเหนสจจธรรมแหงชวตไมวาจะยากดมจนแตจะมจดจบเหมอนกนนนคอความตาย ซงกวใชค าสญลกษณ “หลมศพ” แทน ท าใหผอานตระหนกวาไมมใครสามารถน าสงใดตดตวไปไดในวาระสดทายของชวต ตองทงทงครอบครว และทรพยศฤงคารไวขางหลง ซงนบวาสอดคลองกบหลกธรรมของพทธศาสนาเรองความเปนอนจจงของชวต นนคอความไมเทยงแหงชวต จงควรพจารณาในการด าเนนชวตใหมคณคาอยาง “พอเพยง” ความสขอยทใจมใชอยทวตถ หรออ านาจวาสนา ดงในบทตอไปน ๙ สกลเอยสกลสง ชกจงจตฟชศกดศร อ านาจน าความสงาอาอนทรย ความงามน าใหมไมตรกน ความร ารวยอวยสขใหทกอยาง เหลานตางรอตายท าลายขนธ วถแหงเรยรตยศทงหมดนน แตลวนผนมาประจบหลมศพเอย นอกจากนเนอหาบางบททกลาวถงความตายวาผตายตองละภรรยาผทถกเรยกวา “เพอนยาก” โดยเฉพาะเมอกวไดบรรยายใหเหนภาพความอบอนเมอทกคนอยกนพรอมหนา และความนารกของลก “หนนอย” ทดใจเมอเหนพอกลบบาน พรอมทง “เขากอดคอฉอเลาะเสนาะกรรณ” แตเมอตอง “สารพนทอดทงทกสงเอย” สรางความสะเทอนอารมณใหแกผอานเปนอยางยง โดยเฉพาะผทมประสบการณ “ถกทอดทง” หรอแมผทยงมสมาชกในครอบครวครบหนา แตเมอวนนนมาถง วนทตนตองเปน “ผทตองจากไป” หรอ “ผทถกทอดทง” กสะเทอนอารมณไดมากไมแพกน แสดงใหเหนความไมเทยงแทในชวต ไมมใครสามารถอยค าฟาได และเมอตายไปกไมมใครน าสมบต หรอคนทเรารกไปดวยได ทกคนตอง “ละทง” ทกสงในชวตไป ดงในบทตอไปน ๖ ทอดเอยทอดทง ยามหนาวผงไฟลอมอยพรอมหนา ทงเพอนยากแมเหยาหาขาวปลา ทกเวลาเชาเยนเปนนรนดร ทงทงหนนอยนอยรอยรอยรบ เหนพอกลบปลมเปรมเกษมสนต เขากอดคอฉอเลาะเสนาะกรรณ สารพนทอดทงทกสงเอย

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๓๙

บรรณานกรม

ศกษาธการ,กระทรวง. 2548. วรรณคดวจกษ ชนมธยมศกษาปท ๒. กรงเทพมหานคร : ครสภา. กาญจนา นาคสกล และคณะ. 2549. เอกสารประกอบการอบรม หลกและการใชภาษาไทยส าหรบคร.

กรงเทพมหานคร : มปท.

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๐

ภาคผนวก

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๑

กาพยหอโคลงประพาสธารทองแดง เทยวเลนเปนเกษมสข แสนสงสนกปลกใจหวง

เรรายผายผาดผง หวรกรนชนชมไพร สนกเกษมเปรมหนาเหลอบ ลมหลง แสนสนกปลกใจหวง วงหร เดนรายผายผนยง ชายปา หวรอรนชนช สองนวชวนแล

ถอดค าประพนธไดวา การเทยวเลนในครงนชางมความสขสนกสนาน เหลอเกนเดนอยางรวดเรวเขาไปในปา หวรอตอกระซบกนอยางสดชนรนเรงโดยการชชวนใหชมธรรมชาตตางๆ ค าศพท - ผาดผง, ผายผน หมายถง เดนอยางรวดเรว - หร คอ เปนค าโทโทษของ “ร” ค าโทษคอค าทไมเคยใชไมโท แตเอา มาแปลงใชโดยเปลยนวรรณยกตเปนโท เพอใหไดเสยงโทตามบงคบ, ร หมายถง อาการทเคลอนเขาไปเรอยไมรรอ - สองนว คอ ชนว

เลยงผาอยภเขา หนวดพรายเพราเขาแปลปลาย รปรางอยางแพะหมาย ขนเหมนสาบหยาบเหมอนกน เลยงผาอยพางพน ภเขา หนวดพดเพราเขา ไปลทาย รปรางอยางแพะเอา มาเปรยบ ขนเหมนสาบหยาบราย กลนกลาเหมอนกน

ถอดค าประพนธ เลยงผาอยบนภเขา มรปรางคลายแพะ มหนวดงาม ปลายเขาโคงไปขางหนา ขนหยาบและมกลนเหมนสาบเชนเดยวกบแพะ ค าศพท - เพรา , พรายเพรา หมายถง งาม - แปล หมายถง แบนราบ - ไปลทาย หมายถง ปลายโคงไปขางหนา

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๒

กระจงกระจตเตย วงเรยเรยนาเอนด เหมอนกวางอยางตาห มเขยวนอยสรอยแนมสอง กระจงกระจดหนา เอนด เดนรอยเรยงามตร กระจอย เหมอนกวางอยางตาห ตนกบ มเคยวขาวนอยชอย แนบขางเคยงสอง

ถอดค าประพนธ กระจงเปนสตวทมตวขนาดเลกมองดนารกนาเอนด มตาหและตนกบเหมอนกวาง มเขยวนอยสขาวสองเขยวแตไมมเขา ค าศพท - กระจด หมายถง เลกนอย - แนม หมายถง แนบ - หนา หมายถง หนา เปนค าโทโทษของ นา - กระจอย หมายถง เลกนอย - เคยว หมายถง เคยว เปนค าเอกโทโทษของ เขยว - ชอย หมายถง ออนชอย

ฝงลงใหญนอยกระจย ชะนอยอยรองหา ฝงคางหวางพฤกษา คางโจนไลไขวปลายยาง ฝงลงยวบยาบตน พวาหนา ฝงชะนมกหา เปลาขาง ฝงคางหวางพฤกษา มาส ครอกแครกไลไขวควาง โลดเลยวโจนปลว

ถอดค าประพนธ ฝงลงขยมตนพวาอยยวบยาบ ฝงชะนรองกหาคของมน ฝงคางกระโดดไปมาระหวางตนไม ฝงลงตางพากนรองขตะคอกพรอมทงกระโดดไลไขวควากน ค าศพท - กระจย หมายถง เลกๆ - ยวบยาบ หมายถง อาการทลงขยมตนไมขนลง - พวา หมายถง ตนมะมวง - ครอกแครก หมายถง เสยงขตะคอกของลง

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๓

งเขยวรดตกแก ตกแกแกคางแขงขยน

กดงงยงพน อาปากงวงลวงตบกน งเขยวแลเหลอมพน พษพลน ตกแกคางแขงขยน คาบไว กดงงเรงพน ขนดเครยด ปากอางจงได ลากลวงตบกน

ถอดค าประพนธ งเขยวตวเงาเปนมนแตไมมพษถกตกแกคาบไว ในขณะเดยวกนงเขยวกรดตกแกจนตองอาปากและเขาไปลวงตยตกแกเปนอาหาร ค าศพท - เหลอม หมายถง เหลอม เปนรปโทโทษของ เลอม หมายถงเปน เงามน - พนขนดเครยด หมายถง รดใหแนนมาก

ยงทองยองเยองยาง ร ารางชางชางฟายหาง ปากหงอนออนส าอาง ชางร าเลนเตนตามกน ยงทองยองยางเยอง ร าฉวาง รายรายฟายเฟองฟาง เฉดหนา ปากหงอนออนส าอาง ลายเลศ ร าเลนเตนงามหงา ปกปองเปนเพลง

ถอดค าประพนธ นกยงทองยองเยองยางแลวร าแพนหางเชดหนาขน เหนปากงอนออนชอย แสดงอาการร าเลนดวยการยกปกขนปองตามเพลง ค าศพท - รางชาง หมายถง งาม สวย เดน - ฉวาง หมายถง ขวาง - ร าฉลาง หมายถง แผแพนหางออกกวาง - รายรายฟายเฟองหาง หมายถง ฟายหาง เปนกรยาของนกยงเวลาร าแพนหาง - หงา หมายถง หงา เปนรปโทโทษของ - งา หมายถง การงอก

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๔

ไกฟาอาสดแสง หวสกแดงแทงเดอยแนม ปกหางตางสเแกม สแตมตางอยางวาดเขยน

ไกฟาหนาก ากลา ปากแหลม หวแดงแฝงเดอยแนม เนองแขง ปกหางตางสแกม ลายลวด ตวตางอยางคนแกลง แตงแตมขดเขยน

ถอดค าประพนธ ไกฟาหนาสกใสมปากแหลม หวสแดง ก าลงแทงเดอยขนมา ปกหางและล าตวมลวดลายสวยงามเหมอนอยางคนแกลงแตงสใหมน

ดหนสรง งสดสหนสง หนงสดอย รปงทหนมท

ดงขฝดฝ พรพร หนสรงง สดส งสหนหนส งอย หนรงงร รปถมท

ถอดค าประพนธ งขหนฟ ๆ เพราะหนจะเขาไปในรง งจงสกบหน หนกสกบง สตวทงสองตางกรเชงซงกนและกนโดยท าเสยงขใสกน ค าศพท - มท หมายถง มท คอ มท หมายถง ปาน , ไมแหลม (ในทนลดวรรณยกตเอก) - ฝ หมายถง ฝ เปนรปโทโทษของ ฟ หมายถง เสยงดงเชนนน คอ เสยงดงฟ เหมอนเสยงงเวลาข - ถ หมายถง เปนรปโทโทษของ ท หมายถงไมแหลม

นกแกวแจวเสยงใส คลอไคลคหมสาลกา นกตวผวเมยคลา ฝาแขกเตาเหลาโนร นกแกวแจวรรอง รหา ใกลคหมสาลกา วดเคลา นกตวผวเมยมา มส สตวาฝาแขกเตา วกพองโนร

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๕

ถอดค าประพนธ นกแกวรองแจวๆเรหาค โดยเขาไปใกลหมนกสาลกา สวนนกกระตวสองตวผวเมยก าลงสมสกนอย ในขณะทนกสตวาจะตองฝานกแขกเตาเขาไปหานกโนรซงเปนพวกพองของมน ค าศพท - สาลกา หมายถง ชอนกชนดหนง ซงเปนวงศเดยวกนกบนกกงโครง ตวสน าตาลเขม หวสด า ขอบตาและปากสเหลอง มแตมขาวทปก ปลายหางสขาว - นกตว หมายถง นกกระตว เปนนกปากงมเปนขอ ลกษณะคลายนกแกว แตตวโตกวา - สตวา หมายถง ชอนกชนดหนงในจ าพวกนกแกวตวโต สเขยวเกอบจะเปนสคราม - แขกเตา หมายถง ชอของนกปากงมเปนขอ ขางของคอคลายเครา ตวผปากสแดง ตวเมยปากสด า - โนร หมายถง ชอนกปากขอคลายนกแกว ตวมสสนสวยงาม

กระจายสยายซรองนาง ผาสไบบางนางสดา

หอหอยยอยลงมา แตคาไมใหญสงงาม กระจายสยายคลซรอง นงพนา สไบบางนางสดา หอหอย ยนเลอยเฟอยลงมา โบยโบก แตคาไมใหญนอย แกวงเยองไปมา

ถอดค าประพนธ ตนซองนางคล และสไบนางสดา ตางกยนเลอยหอยลงมาแตคาคบไมนอยใหญ เมอยามลมพดจะแกวงไปมาดสวยงามนก ค าศพท - สยายซรองนาง หมายถง ซองนางคล เปนตนไมชนดหนง ขนอยตามตนไมอนๆล าตนยาวหอยลง แยกแขนงเปนค - สไบบางนางสดา หมายถง สไบนางสดา ชอพรรณไมชนดหนง - คาไม หมายถง คาคบ , งามไมทกงแยกกน

หวลงหมากลางลง ตนลางลงแลหลง ลงไตกระไดลง ลงโลดควาประสาลง หวลงหมากเรยกไม ลางลง ลางลงหลงลง หลอกข ลงไตกระไดลง ลงหม ลงโลดฉวยผชม ฉกควาประสาลง

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๖

ถอดค าประพนธ กวกลาวถงเถาหวลง ตนหมากลง และลงบางตวกขนตนหลงท าหนาหลอกคของมน บางกไลเถากระโดลงขยมเลน บางกกระโดดฉวยชมพความาฉกเลนตามภาษาลง ค าศพท - หวลง หมายถง ไมเถาชนดหนง ผลขนาดสมจน มสนตรงกลางคลายหวลง - หมากลางลง หมายถง ชอปาลมชนดหนง - ลางลง , กระไดลง หมายถง ไมเถาเนอแขงชนดหนง เถาแบนยาว - งอกลบไปกลบมาคลายขนบนได - หลง หมายถง ชอพรรณไมชนดหนง - ข หมายถง ข เปนค าโทโทษของค าวา ค - ชมผ หมายถง ชมผ เปนรปโทโทษของค าวา ชมพ หมายถงผลไมชนดหนง

ธารไหลใสสะอาด มจฉาชาตดาษนานา หวนวายกนไคลคลา ตามกนมาใหเหนตว ธารไหลใสสะอาดน า รนมา มจฉาชาตนานา หวนหวาย จากสรายกนไคลคลา เชยหม ตามคมาคลายคลาย ผดใหเหนตว

ถอดค าประพนธ น าในล าธารใสสะอาดไหลรนมา หมปลานานาชนดตางพากนวายไปมา กนจอกและสาหราย โดยวายตามกนมาเปนคๆและผดใหเหนตวดวย ค าศพท - มจฉาชาต หมายถง หมปลา - หว นหวาย หมายถง วายไปมา “หวาย” เปนรปโทโทษของ “วาย” - สราย หมายถง สาหราย

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๗

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร แผนดนสมเดจพระมหาจกรพรรด พระสรโยทยขาดคอชาง (พ.ศ. ๒๐๙๑)

บเรงนองนามราชเจา จอมรา มญเฮย ยกพยหแสนยา ยงแกลว มอญมานประมวลมา สามสบ หมนแฮ ถงอยธเยศแลว หยดใกลนครา พระมหาจกรพรรดเผา ภวดล สยามเฮย วางคายรายรพล เพยบหลา ด ารจกใครยล แรงศก ยกนกรทพกลา ออกตงกลางสมร บงอรอคเรศผ พสมย ทานนา นามพระสรโยทย ออกอาง ทรงเครองยทธพชย เชนอป ราชแฮ เถลงคชาธารควาง ควบเขาขบวนไคล พลไกรกองนาเรา โรมรน กนเฮย ชางพระเจาแปรประจญ คชไท สารทรงซวดเซผน หลงแลน เตลดแฮ ตะเลงขบคชไลใกล หวดทายคชาธาร นงคราญองคเอกแกว กษตร มานมนสกตเวท ยงล า เกรงพระราชสาม มลายพระ ชนมเฮย ขบคเชนทรเขนค า สะอกสดสกร ขนมอญรอนงาวฟาด ฉาดฉะ ขาดแลงตราบอระ หรบดน โอรสรบกนพระ ศพสนครแฮ สญชพไปสญสน พจนผสรรเสรญ (พระราชนพนธในรชกาลท๕ )

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๘

แผนดนสมเดจพระเจาเสอ พนทายนรสงหถวายชวต (พ.ศ. ๒๒๔๙)

สรรเพชรทแปดเจา อยธยา เสดจประพาสชมปลา ปากน า ลองเรอเอกชยมา ถงโคก ขามพอ คลองคด โขน เรอค า ขดไมหกสลาย พนทายตกประหมาสน สตคด โดดจากเรอทลอทศ โทษรอง พนทายนรสงหผด บทฆา เสยเทอญ หวกบโขนเรอตอง คเสนท าศาล ภบาลบ าเหนจให โทษถนอม ใจนอ พนไมยอมอยยอม มอดมวย พระเปลยนโทษปลอม ฟนรป แทนพอ พนกราบทลทดดวย ทานทงประเพณ ภมปลอบกลบตง ขอบรร สยพอ จ าสงเพชรฆาตฟน ฟาดเกลา โขนเรอกบหวฟน เซนทศาลแล ศาลสบกฤตคณเคา คตไวในสยาม

(สมเดจกรมพระนราธปประพนธพงศ)

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๔๙

โคลงสภาษตโสฬสไตรยางค

สามสงควรรก ความกลา ความสภาพ ความรกใคร

๏ (๑) ควรกลากลากลาวถอย ทงหทย แทแฮ

สวภาพพจนภายใน จตพรอม

ความรกประจกษใจ จรงแน นอนฤๅ

สามสงควรรกนอม จตใหเสมอจรง

สามสงควรชม

อ านาจปญญา เกยรตยศ มมารยาทด

๏ (๒) ปญญาสตล า เลศญาณ

อ านาจศกดศฤงคาร มงขง

มารยาทเรยบเสยมสาร เสงยมเงอน งามนอ

สามสงจกควรตง แตซองสรรเสรญ

สามสงควรเกลยด

ความดราย ความหยงก าเรบ อกตญญ

๏ (๓) ใจบาปจตหยาบราย ทารณ

ก าเรบเอบเกนสกล หยงกอ

อกหนงหอนรคณ ใครปลก ฝงแฮ

สามสงควรเกลยดทอ จตแทอยาสมาน

สามสงควรรงเกยจตเตยน ชวเลวทราม มารยา รษยา

๏ (๔)ใจชวชาตต าชา ทรชน

ทจรตมารยาปน ปกไว

หงสจตคดเกลยดคน ดกวา ตวแฮ

สามสวนควรเกลยดใกล เกลยดซองสมาคม

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕๐

สามสงควรเคารพ ศาสนา ยตธรรม ความประพฤตเปนประโยชนทวไปไมเฉพาะตวเอง

๏ (๕) ศาสนาสอนสงให ประพฤตด

หนงยตธรรมไปม เลอกผ

ประพฤตเพอประโยชนศร สวสดทว กนแฮ

สามสงควรรอบร เคารพเรองเจรญคณ

สามสงควรยนด

งาม ตรงตรง ไทยแกตน

๏(๖) สรรพางคโสภาคยพรอม ธญลกษณ

ภาษตจตประจกษ ซอพรอม

เปนสขโสดตนรก การชอบ ธรรมนา

สามสงควรชกนอม จตใหยนด

สามสงควรปรารถนา

ความสขสบาย มตรสหายทดด ใจสบายปรโปรง

๏(๗) สขกายวายโรครอน ร าคาญ

มากเพอนผวานการ ชพได

จตแผงผองส าราญ รมยสข เกษมแฮ

สามสงควรจกให รบรอนปรารถนา

สามสงควรออนวอนขอ

ความเชอถอ ความสงบ ใจบรสทธ

๏(๘) ศรทธาท าจตหมน คงตรง

สงบระงบดบประสงค สงเศรา

จตสะอาดปราศสงพะวง วนขน หมองแฮ

สามสวนควรใฝเฝา แตตงอธษฐาน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕๑

สามสงควรนบถอ ปญญา ฉลาด มนคง

๏(๙) ปญญาตรองตรล า ลกหลาย

ฉลาดยงสงแยบคาย คาดร

มนคงไมคนคลาย คลอนกลบ กลายแฮ

สามสงควรกอบก กบผนบถอ

สามสงควรจะชอบ

ใจอาร ใจด ความสนกเบกบานพรอมเพรยง

๏(๑๐) สจรตจตโอบออม อาร

ใจโปรงปราศราค ขนของ

สงเกษมสขเปรมปร- ดาพรง พรอมแฮ

สามสงสมควรตอง ชอบตองยนด

สามสงควรสงสย

ยอ หนาเนอใจเสอ กลบกลอก

๏(๑๑) ค ายอยกยองเทยร ทกประการ

พกตรจตผดกนประมาณ ยากร

เรวรกผลกพลนขาน ค ากลบ พลนฤๅ

สามสวนควรแลวผ พะพองพงแคลง

สามสงควรละ

เกยจคราน วาจาฟนเฝอ หยอกหยาบแลแสลง ฤๅขดคอ

(๑๒) เกยจครานการทานทง การตน กด

พดมากเปลาเปลองปน ปดเหลน

ค าแสลงเสยดแทงระคน ค าหยาบ หยอกฤๅ

สามสงควรทงเวน ขาดสนสนดาน

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕๒

สามสงควรท าใหม หนงสอดด เพอนด ใจเยนด

๏(๑๓) หนงสอสอนสงขอ วทยา

เวนบาปเสาะกลยาณ มตรไว

หนงขาดปราศโทษา คตหอ ใจเฮย

สามสงควรมให มากหยงยนเจรญ

สามสงควรจะหวงแหนฤๅตอสเพอรกษา

ชอเสยงยศศกด บานเมองของตน มตรสหาย

๏(๑๔) ความดมชอทง ยศถา ศกดเฮย

ประเทศเกดกลพงศา อยย ง

คนรกรวมอธยา- ศยสข ทกขแฮ

สามสงควรสงวนไว ตอสผเบยน

สามสงควรตองระวง

กรยาทเปนในใจ มกงาย วาจา

๏(๑๕) อาการอนเกดดวย น าใจ แปรฤๅ

ใจซงรบเรวไว กอนร

วาจาจกพดใน กจสบ สรรพแฮ

สามสงจ าทวผ พทกษหมนครองระวง

สามสงควรเตรยมรบ อนจจง ชรา มรณะ

๏(๑๖) สงใดในโลกลวน เปลยนแปลง

หนงชราหยอนแรง เรงรน

ความตายตดตามแสวง ท าชพ ประลยเฮย

สามสวนควรคดคน คตรเตรยมคอย

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕๓

โคลงสภาษตนฤทมนาการ

๏ บณฑตวนจแลว แถลงสาร...สอนเอย

ทศนฤทมนาการ ชอช

เหตผประพฤตปาน ดงกลาว นนนอ

โทมนสเพราะกจน หอนไดเคยม

เพราะท าความดทวไป

๏ ๑ ท าดไปเลอกเวน ผใด....ใดเฮย

แตผกไมตรไป รอบขาง

ท าคณอดหนนใน การชอบ.....ธรรมนา

ไรศตรปองมลาง กลบซองสรรเสรญ

เพราะไมไดพดรายตอใครเลย

๏๒ เหนหางโมหะรอน. รษยา

สละสอเสยดมารษา ใสราย

ค าหยาบจาบจวงอา- ฆาตข...เขญเฮย

ไปหมนนนทาปาย โทษใหผใด

เพราะถามฟงความกอนตดสน

๏๓ ยนคดมเรองนอย ใหญไฉน.....กด

ยงบลงเหนไป เดดดวน

ฟงตอบสอบค าไข คดใคร...ครวญนา

หอนตดสนหวนหวน เหตดวยเบาความ

เพราะคดเสยกอนจงพด

๏ ๔พาทมสตรง รอคด

รอบคอบชอบแลผด กอนพรอง

ค าพดพางลขต เขยนราง...เรยงแฮ

ฟงเพราะเสนาะตอง โสตทงหางภย

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕๔

เพราะงดพดในเวลาโกรธ

๏ ๕สามารถอาจหามงด วาจา...ตนเฮย

ปางเมอยงโกรธา ขนแคน

หยดคดพจารณา แพชนะ....กอนนา

ชอบผดคดเหนแมน ไมย งเสยความ

เพราะไดกรณาตอคนทถงอบจน

๏ ๖กรณานรชาตผ พองภย..พบตเฮย

ชวยรอดปลอดความไขษย สวางรอน

ผลจกเพมพนใน อนาคต...กาลแฮ

ชนจกชชอชอน ปางเบองประจบน

เพราะขอโทษบรรดาทไดผด

๏๗ ใดกจผดพลาดแลว ไปละ..ลมเลย

หยอนทฐมานะ .ออนนอม

ขอโทษเพอคารวะ วายบาด...หมางแฮ

ดกวาปดออมคอม คดแกโดยโกง

เพราะความอดกลนตอผอน

๏๘ ขนตมมากหมน. สนดาน

ใครเกะกะระราน อดกลน

ไปฉนเฉยวเฉกพาล พาเดอด....รอนพอ

ผประพฤตดงนน จกไดใจเยน

เพราะไมฟงค าคนพดเพศนทาน

๏ ๙ไปฟงคนพดฟง ฟนเฝอ

เทจและจรงจานเจอ คละเคลา

คอมดทกรดเถอ ทานทวไปนา

ฟงจะพาพลอยเขา พวกเพอรงควาญ

ศลปะ และวฒนธรรมในแบบเรยน หนา ๕๕

เพราะไมหลงเชอขาวราย

๏๑๐อกหนงไปเชอถอย ค าคน....ลอแฮ

บอกเลาขาวเหตผล .เรองราย

สบสอบประกอบจน แจมเทจ...จรงนา

งบดวนยกยาย ตนเตนกอนกาล

๏๑ ขอความตามกลาวแก. สบประการ...นนอ

ควรแกความพจารณ ทวผ

แมละไปขาดปาน โคลงกลาว...กด

ควรระงบดบส สงบบางยงด