Schülerfahrt der Zehntklässler nach Deutschland 2018

„Das Wandern ist des Schülers Lust! Das muss ein schlechter Schüler sein, dem niemals fiel das Wandern ein….“

Frei nach Wilhelm Müller (Dichter)

Eulenspiegel auf dem Wege nach…….?

Zeist, mei 2018

Liebe Schüler/Innen,

Van maandag 28 tot en met donderdag 31 mei zullen wij in Duitsland verblijven. We zullen veel verschillende plaatsen bezoeken, Duitse mensen leren kennen en bovenal de Duitse taal horen en spreken! Hoewel de weg niet helemaal te voet wordt afgelegd, de bus brengt ons, wordt het een reis, waarop je iets kunt leren: een ‘Wanderschaft’.

In dit programmaboekje vind je achtergrondinformatie bij de programmaonderdelen, enkele afspraken en misschien wat nuttige zinnen, al ben je nog zo goed in Duits. Ten slotte zie je de plattegronden van de binnenstad van Herford, Osnabrück en Tecklenburg. Van Münster krijg je los van dit programma een plattegrond.

Ik wens jullie namens de reisleiding Sytze Rinsema, Katja Schober en Evelyne Bruil een heel fijn verblijf in Duitsland toe, waar je na afloop ook nog iets van opgestoken mag hebben, het liefst Duits! Aan de gastouders zal het niet liggen: Die waren meer dan enthousiast!

Arine van der Heul

Dag 1

07.30 uur Verzamelen en inladen op school vanaf 07.30 uur Vertrek 08.00 uur

10.00 uur Bezoek aan het Ruhr Museum op Zollverein in Essen.

Het Ruhr Museum is het regionale museum van het Ruhrgebied. We zullen hier de ooit grootste steenkolenmijn van de wereld, die de meeste steenkool opleverde, leren kennen: de Zeche Zollverein. De mijn werd in 2001 gesloten en werd tot Unesco-werelderfgoed verklaard. In 2010 werd het museum geopend. Alleen al de architectuur is zeer de moeite waard. Bovengronds zullen we de weg van het verwerken van de steenkool volgen rondgeleid door een voormalig mijnwerker. Krijg een indruk op www.zollverein.de

12.30 uur Vertrek naar de Externsteine bij Horn/Bad Meinberg

14.30 uur Die Externsteine

De 40 meter hoge rotsformaties van zandsteen in het Teutobürger Wald, die de Externsteine worden genoemd, blijven een intrigerend raadsel. Een Germaans heiligdom uit zeer lang vervlogen tijden? Op school is al veel over deze plek verteld. Als hier in oude tijden inwijdingen hebben plaatsgevonden en moedsproeven werden afgelegd, dan is dat zeker voor sommigen nog goed voorstelbaar bij het beklimmen van de rots met de altaarkamer (via een trap en een bruggetje te bereiken). Vanuit deze kamer hoog in de rots zou de priester zicht gehad hebben op de Irminsäule (Yggdrasill?). Het moet een indrukwekkend moment geweest zijn, waarop de zon op Midzomer precies boven de zuil verscheen.

Karel de Grote heeft de Irminsäule laten vernietigen en de plek tot een christelijk heiligdom gemaakt. Zijn daarom de grotten in de rotsen uitgehouwen? Op de rots van de altaarkamer is o.a. de kruisafname op een prachtig middeleeuws reliëf te zien. Maar er is meer…. Voor wie van tevoren al een goede indruk van de plek wil krijgen: www.externsteine-info.de

Een naam, die niet mag ontbreken, als het over de omgeving van de Externsteine en over de strijd van Karel de Grote tegen het heidendom gaat, is die van Wittekind of Widukind. Het heeft Karel de Grote 30 jaar gekost om de Noord Duitse streken, waarin de Externsteine het centrale heiligdom waren, te slotte óók met inzet van geweld tot het Christendom te bekeren. Wittekind heeft zich met veel moed en uit diepste overtuiging tegen Karel de Grote verzet. En hij is hem tientallen jaren lang

te slim af geweest. Het lukte Karel de Grote niet de listige Wittekind te pakken te krijgen. Ten slotte gebeurt er een wonder:

De legende vertelt, hoe Wittekind, die van plan is Karel de Grote te vermoorden, als deze na de mis bijgewoond te hebben naar buiten zal komen, boven de hoofden van de gelovigen een lichtend kind ziet zweven. Door deze ervaring diep getroffen, gaat Widukind tenslotte vrijwillig over tot het Christendom: Hij laat zich dopen. Veel van zijn Germaanse medestrijders zullen hierdoor een voorbeeld gekregen hebben. Veel straten in het gebied, dat wij bezoeken, zijn naar Wittekind vernoemd. Zo vind je in Osnabrück ‘de Wittekindstraβe’. In Herford staat een standbeeld van Wittekind ergens in een winkelstraat.

17.30 uur Vertrek naar Evinghausen

19.00 – 19.30 uur Aankomst bij de Freie Waldorfschule Evinghausen. De school is 40 jaar oud en ligt midden tussen de akkers in de heuvels noordoostelijk van Osnabrück. Het veld van ‘De Varusschlacht’ is er ook niet ver vandaan. Hier worden jullie door de gastouders opgehaald. Früh ins Bett!

https://www.waldorfschule-evinghausen.de

Dag 2 Verzamelen vanaf 08.30 uur hieronder op de Hauptbahnhof, Theodor-Heuss-Platz.

Voor de hoofdingang moet je verzamelen. De hoofdingang lijkt op de foto wel wat op het voorportaal van een kerk.

“Blijf staan, waar je uitstapt en beweeg je niet!” Sommigen moeten op de Neumarkt uitstappen . Daar worden jullie opgehaald door de reisleiding. Dan loop je met elkaar van de Neumarkt naar het Hauptbahnhof, dat daar vlakbij ligt. Als je een van de weinigen bent, die moet uitstappen in de Johannistra β e , weet dan dat het een zijstraat van de grotere straat is, die De Neumarkt heet. De Neumarkt is om de hoek. Loop naar de Neumarkt toe, naar de bushaltes, waar je wordt opgehaald samen met de anderen.

Keine Panik! Bellen, als je niet op tijd kunt zijn of als je wel op tijd bent, maar niemand van de leiding ziet. We gaan niet zomaar zonder jou weg. Maar…. er zijn grenzen, want we moeten wel op tijd op een volgend adres zijn. Wie zich een uur verslaapt, moet in het huis of op de boerderij van de Gastfamilie die dag zijn handen maar flink uit de mouwen steken.

08.50 uur Vertrek naar Herford

Hierboven: Rathaus van Herford

Herford

De al zeer oude stad Herford was van de middeleeuwen tot in de 17e eeuw een Hanzestad, zoals bij ons Zutphen, Deventer en Zwolle. Tegenwoordig heeft Herford speciale banden met Zwolle.

10.00 uur Rondleiding van een uur door de Zellentrakt www.Zellentrakt.Herford.de

Tijdens de jaren voorafgaand aan WOII en zeker vanaf 1933, toen Adolf Hitler en zijn partij, de NSDAP*, aan de macht kwamen, werd het leven voor veel Duitsers, die geen nationaal socialist (Nazi) waren, en voor alle Joden in Duitsland steeds moeilijker. De Geheime Staats Politie , de Gestapo, was berucht, oefende de ergste terreur uit. De cellen, waar wij naar gaan kijken, hebben veel onnoemelijk lijden gezien. *(NSDAP= Nationalsozialistiche Deutsche Arbeiter Partei, 1920-1945)

Na het bezoek aan de ‘Zellentrakt’ rond 11.15 uur krijg je tot 12.45 uur tijd voor jezelf.

Zoals alle grotere steden in Duitsland -en Herford is niet eens zo groot- , is het stadscentrum in WO II platgebombardeerd. Toch zijn veel gebouwen in de ‘Innenstadt’ mooi gerestaureerd of weer helemaal opnieuw gebouwd. De kerk vlakbij het ‘Rathaus’ is de oudste, christelijke kerk van Noord Duitsland en werd 1200 jaar geleden, ergens tussen 800 en 900 na Christus, gebouwd. De bekering tot het Christendom van Noord Duitsland vond pas in de 9e eeuw plaats op last van Karel de Grote. Bij de VVV, ‘das Fremdenverkehrsamt’, kun je een gratis plattegrond van de ‘Altstadt’ van Herford krijgen. www.Osnabrück.de

Een aanrader voor in je vrije tijd: De architectuur met name het dak van het museum voor moderne kunst ‘Museum Marta’ is buitengewoon bijzonder, een echte ‘Sehenswürdigkeit’. Dit museum ligt te voet niet ver van het kleine centrum…

12.45 verzamelen

13.00 uur Vertrek naar Osnabrück

14.15 uur Museum Felix-Nussbaum-Haus https://www.geheimoverdegrens.nl

In dit door Daniel Libeskind gebouwde deel van een al ouder museum ga je kijken naar schilderijen van de Joodse schilder Felix Nussbaum. Hij werd in 1904 geboren in Osnabrück en leefde daar tot 1922. Hij heeft vanaf het begin van de nationaalsocialistische dreiging tot aan zijn deportatie naar het concentratiekamp Auschwitz zichzelf en zijn omgeving geschilderd. Zoals de folder van het museum over hem zegt: ‘Zijn schilderijen zijn de spiegel van zijn ziel.’ Het bekijken van zijn latere schilderijen is als een deprimerende blik in de ziel van iemand, die weet, dat hij uiteindelijk niet kan ontsnappen aan de dood. Hij stierf in 1943 op zijn 39ste in Auschwitz.

links: zelfportret 1928 rechts: zelfportret 1940

Jullie krijgen kijk- en verwerkingsopdrachten mee voor jullie rondgang door deze indrukwekkende tentoonstelling.

Het ‘Felix- Nussbaum- Haus’ is het eerste project van de architect, Daniel Libeskind, dat voltooid werd. Hij is o.a. ook de architect van het ‘Joods Museum’ in Berlijn en van de opbouw van ‘Ground Zero’ in New York. Achter en in zijn bouwwerken zit veel meer, dan alleen een mooi ontwerp.

Misschien, dat jullie, na jullie rondgang door het gebouw, daar ideeën over zullen hebben, omdat je kon voelen, ervaren, wat de architect wilde bewerkstelligen.

Na het bezoek aan dit museum lopen we gezamenlijk naar het ‘Theater am Domhof’. In dat theater wordt het toneelstuk ‘Mutter Courage und ihre Kinder’ van Bertold Brecht ’s avonds opgevoerd. De rest van de middag ben je vrij om in groepjes van drie of meer door Osnabrück te lopen. Je krijgt geld voor het avondeten mee.

Osnabrück

Het huidige Osnabrück telt ongeveer 109.000 inwoners en ligt midden in gebied, waarin de ouders van de leerlingen van de Evinghauser Waldorfschule wonen. Vandaar, dat we elke ochtend verzamelen bij het centrale station van Osnabrück.

Van het ‘Theater am Domhof’ tot aan de ‘Hauptbahnhof’ is het niet meer dan 20 minuten lopen. Als je kijkt naar de kaart van de binnenstad van Osnabrück achterin dit programmaboekje, kun je dus een voorstelling van de afmetingen van de binnenstad maken. Die is niet zo groot. Een deel is modern en een deel is weer heel mooi opgebouwd na WO II. Het Felix-Nussbaum-Haus ligt aan de rand van de gerestaureerde Altstadt. Vandaar lopen we in vijf minuten naar het Theater.

Over de geschiedenis van Osnabrück overgenomen van Wikipedia

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de binnenstad zwaar getroffen door luchtbombardementen. Het noordelijke gedeelte van de Altstadt biedt nog een historische aanblik, gedeeltelijk door restauraties. Hier bevinden zich op korte afstand van elkaar twee pleinen: de Markt en het Domhof. Aan de Markt staan het gotische stadhuis (1512), waarin zich de historische Vredeszaal bevindt, en verder de Stadswaag en de Mariakerk (St. Marienkirche). Aan het grotere Domhof staan de laatromaanse dom, die een gotische en een romaanse westtoren heeft, en het Stadstheater, een gebouw in jugendstil uit 1909.

Osnabrück heeft sinds 780 een rooms-katholieke bisschopszetel. Het bisdom Osnabrück werd als eerste Saksische bisdom gesticht door Karel de Grote. Rond de bisschopskerk ontwikkelde zich de nederzetting, die in 1147 voor het eerst als stad werd aangeduid. In 1157 kreeg Osnabrück van Frederik Barbarossa het recht zich met muren te versterken. Met het oog op de handel richtte Osnabrück met Münster, Minden en Herford in 1246 de Ladberger Marktbund op, de voorloper van de Westfaalse Stedenbond, die zich in de 14de eeuw bij de Hanze aansloot.

Tussen 1643 en 1648 vonden in Osnabrück en Münster de onderhandelingen plaats die leidden tot de Vrede van Westfalen en daarmee tot het einde van de Dertigjarige en de Tachtigjarige Oorlog. Voor Osnabrück zelf leidde dit ertoe dat de regerende prins-bisschop voortaan afwisselend rooms-katholiek en protestants zou zijn. De protestantse bisschop werd daarbij benoemd door de hertog van Brunswijk-Lüneburg. Het prinsbisdom werd in 1803 opgeheven en Osnabrück werd na de Franse tijd in 1813 aan Hannover toegewezen, waardoor het in 1866 Pruisisch en in 1871 Duits werd.

Bertolt Brecht en Mutter Courage und ihre Kinder

Bertolt Brecht (1889-1956) is een van de beroemdste Duitse schrijvers. Hij was een overtuigd anti-nationaalsocialist en verliet in 1933 vrijwillig Duitsland. Hij ging ‘ins Exil’. Hij was communist en ging na de oorlog in de DDR wonen, het oosten van Duitsland in de Russische invloedssfeer. Hij had heel veel kritiek op de kapitalistische maatschappij, waarin het westen leefde en leeft. Zijn stukken vragen om het vormen van een eigen oordeel. Hij zette om de mensen wakker te houden of te schudden vervreemdingseffecten in: Onder andere het verbouwen van het toneel voor een volgende scene met een open doek. Acteurs identificeren zich niet met hun rol, maar spelen meer vertellend, om objectief over te komen. Mutter Courage und ihre Kinder (1941) is een anti-oorlogsdrama. En actueel tot op de dag van vandaag. Zie Wikipedia voor meer over Bertolt Brecht.

Hieronder: Het in 1909 gebouwde ‘Theater am Domhof’ in de ‘Altstadt’van Osnabrück.

Om 19.00 uur moet je in het ‘Theater am Domhof’ aanwezig zijn.

Om 19.30 uur begint het toneelstuk. Er is geen pauze. Of je nog wordt toegelaten tot het stuk als je te laat bent? Dat is uiterst onwaarschijnlijk. De gastouders komen jullie vanaf 21.30 uur ophalen.

Und dann: Gute Nacht! Schlaft wohl!

Dag 3Zoals dag 2. Vanaf de Neumarkt samen naar de Hauptbahnhof lopen.

Vanaf 08.30 uur verzamelen en om 08.50 uur vertrek naar het plaatsje Tecklenburg een half uur rijden ten zuiden van Osnabrück.

09.30 uur Tecklenburg www.tecklenburg.de

Wandeling door de omgeving o.a. over de oude Hermannsweg. Stevige schoenen zijn aan te raden. Bergschoenen hoeft niet, maar in elk geval geen teenslippers!

Wie niet mee kan lopen, heeft in het plaatsje genoeg te zien. Er is een soort puzzelwandeling, je kunt naar het poppenmuseum en naar de tentoonstelling van het werk van de schilder Otto Modersohn of je kunt gewoon wat rondneuzen. Er zijn terrasjes en prachtige, oude vakwerkhuizen om te bewonderen.

Het plaatsje telt rond de 9000 inwoners en is een stad. Dankzij een arts, die uit Brabant kwam en Weijer (NL) heette, dat Wier (Duits) werd en de gravin van Tecklenburg, zijn in deze plaats tussen 1500 en 1600 nooit heksen verbrand. Ter nagedachtenis van én ook om deze man te eren werd een toren gebouwd: de Wierturm. Je kunt de toren beklimmen en je wordt dan beloond met een prachtig uitzicht. Het slot van de gravin verviel in later tijd tot een ruïne. Op de plek van de oude burcht is nu een Freilichttheater, een groot open luchttheater.

12.00 uur Mittagsessen in Hotel Drei Kronen , rechts op de foto hieronder.

www.hoteldreikronen.de

Menu: „Da haben wir den Salat!“

In dit sfeervolle hotel eten we een warm middagmaal. Dat is in Duitsland nog steeds heel gebruikelijk, ook op school. Vanaf het kleine terras kun je 65.000 voet ver kijken. In de eerste eetzaal grenzend aan het terras zie je de oude stenen schouw van de burcht.

13.00 uur uiterlijk moeten we van tafel zijn.

13.15 uur Vertrekt de bus naar Münster

13.50 uur Münster www.Münster.de en vele ander links

Münster met zijn ongeveer 302.000 inwoners is een 1200 jaar oude bisschopsstad en hoorde ook in de Middeleeuwen bij de Hanzesteden. De oude ‘Innenstadt’ werd in puin gelegd aan het eind van WO II. Veel is gelukkig weer naar het oude voorbeeld opgebouwd en soms ook als door een wonder behouden gebleven. Münster is een universiteitsstad met veel fietsende (!) studenten. De Wilhelms Universiteit is een van de oudste universiteiten van Duitsland. Je vindt in Münster ook vele oude kerken, waaronder de Sint-Paulusdom in het hart van de stad en op een steenworp afstand daarvan de Sankt Lambertikirche.

Bij deze Lambertuskerk kun je het spelletje ‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’, nog eens doen , terwijl je buiten staat en hoofd in de nek omhoog kijkt naar de torenspits. Kijken, wie het wint! Meer mag nu niet gezegd worden, omdat jullie met opdrachten op weg gestuurd zullen worden om Münster te leren kennen.

Terwijl de katholieke kerk, als instituut, na WO II verweten is, geen tegenstand geboden te hebben aan het Naziregime en het gedachtegoed daarvan, hebben natuurlijk katholieke christenen individueel wel degelijk naar hun geweten geluisterd en met gevaar voor eigen leven verzet geboden. Een leeuw kan heel luid en doordringend brullen en heeft bovendien een sterk en groot hart! Wie was ‘De Leeuw van Münster’?

De Sint-Paulusdom (huidige vorm uit 1225)

Ook onderweg, net als jullie, maar wie is dit?

In de eerste plaats Münster, maar ook Osnabrück en zelfs het piepkleine plaatsje Tecklenburg zijn door verschillende personen en historische gebeurtenissen voor eeuwig met de Nederlandse geschiedenis verbonden. Hopelijk ben je na Münster verkend te hebben een stuk wijzer, wat deze met ons gedeelde en voor ons zo belangrijke geschiedenis betreft.

16.15 uur Vertrek naar Osnabrück.

Vanaf 17.15 uur ongeveer begeeft iedereen zich uit Osnabrück met zijn ‘eigen’ bus naar zijn logeeradres. Je wordt tussen 18.00 en 18.30 uur door je Gastfamilie verwacht. De woensdagavond brengen jullie door met het gastgezin.

Viel Spaβ und Vergnügen!

Dag 4 09.00 uur verzamelen en inladen van bagage op de Hauptbahnhof

09.30 uur vertrek uit Osnabrück naar Het Varusschlacht Museum bij Evinghausen.

Let op:

Sommige leerlingen zullen kunnen lopen vanaf hun logeeradres naar dit museum toe. Als je veel bagage hebt, of niet zo sterk bent, is 30 minuten lopen met bepakking voor een enkeling misschien wat veel gevraagd. In overleg met de reisleiding op de woensdag (niet pas op donderdagochtend) kan besloten worden, wie deze ochtend niet eerst naar Osnabrück reist, maar zich direct te voet naar het museum begeeft. Het schijnt een erg mooie wandeling te zijn vanaf logeeradres ‘Hof Bünte’!

10.00 uur Het Varusschlacht Museum /Museum und Park Kalkriese

www.kalkriese-varusschlacht.de

Hier krijgen wij een rondleiding van een uur door de tentoonstelling ‘Götter, Glaube und Germanen’.

Wie weet, herkennen de leerlingen, die op de onderbouw van de Vrije School gezeten hebben tijdens deze rondleiding de verhalen en goden uit de Edda, de noord-germaanse mythologie. Deze verhalen worden in Nederland in de vierde klas van de onderbouw verteld!

Over de Varusschlacht

Ieder van ons kent waarschijnlijk wel de tweedeling van Nederland, die bestaat uit het Nederland boven de rivieren en het Nederland daaronder. Het verschijnsel van ‘de zachte g’ hoort daarbij evenals de gewoonte met hart en ziel en zoals ‘het hoort’ carnaval te vieren. Daar kunnen ‘we’ boven de rivieren niets van, zeggen ‘ze’ onder de rivieren.

Als de Varusschlacht in het jaar 9 na Chr. niet zou hebben plaatsgevonden, hoe zou Europa/Duitsland zich dan ontwikkeld hebben? De Varusschlacht was een ‘veldslag’ (grotendeels een korte, twee weken durende guerrillaoorlog), waarin drie Romeinse legioenen met man en muis (± 30.000 man) door de Germanen in het Teutobürger Wald, verslagen werden. De nummers van de legioenen werden nadien niet meer gebruikt in het Romeinse leger. Voor deze Schlacht en erna heeft het Romeinse leger nooit een grotere nederlaag gekend.

In het museum is een korte film te zien, waarin een grapje wordt gemaakt over de vraag hoe Europa zich ontwikkeld zou hebben en dan met name Duitsland, als de Varusschlacht anders zou hebben uitgepakt: Hadden de Romeinen gewonnen en hadden zij Duitsland ten Oosten van de Rijn langdurig bezet, dan zouden we nu in Italiaanse auto’s rondrijden en de Duitse automerken er niet zijn. Dat is natuurlijk een beeld. Het zou echter wel eens waar kunnen zijn, dat de landen, die niet door de Romeinen, met hun geloof en wetten overheerst werden, zich anders ontwikkeld hebben, dan de landen waar dat wel het geval was, zoals bijvoorbeeld Frankrijk.

Lang (meer dan duizend jaar) is gedacht, dat het om een legende ging. Maar een Engelse officier,Tony Clunn, ontdekt na WO II, als hij met zijn regiment in Duitsland gestationeerd is, met zijn metaaldetector, dat de oude verhalen, echt gebeurd zijn. Na de eerste belangrijke vondsten o.a. een oorlogsmasker (zie hieronder) wordt hij bijgestaan door de Duitse archeoloog professor dr. Wolfgang Schlüter.

Op dit moment wordt op het Kalkrieserfeld bij Osnabrück nog steeds gewerkt op wat de op twee na grootste archeologische vindplaats van Europa is. Voor de liefhebber: Tony Clunn schreef een boek over de Varusschlacht. Het is een buitengewoon spannend en gruwelijk verhaal. Hij beschrijft alles, alsof hij er zelf bij was. Daardoor zie je het tot in detail voor je. “Auf der Suche nach den verlorenen Legionen” (1998). Misschien ook al in vertaling te verkrijgen.

Varus was overigens de naam van de Romeinse veldheer. Zijn Germaanse tegenspeler, aanvoerder van de stam van de Cherusken, was Arminius, een Germaan, die in het Romeinse leger was opgeleid. Niemand weet zeker, wat zijn Germaanse naam is geweest, maar Arminius wordt in het Duits Hermann genoemd. Er bestaat een ‘Hermanns Denkmal’, een standbeeld van enorme afmetingen in het Teutobürger Wald. (Bij Tecklenburg lopen we overigens op dag 3 een stuk van de oude Hermannsweg, die over de kam van het Teutobürger Wald loopt.)

Omdat het standbeeld al voor de WO II tot op de dag van vandaag voor veel ultranationalistische en/of rechts-radicale Duitsers een symbool van ‘hun’ Duitsland is, zullen we deze plek niet bezoeken. ‘De historische Hermann zou zich waarschijnlijk in zijn graf omdraaien, als hij wist, waar hij nu voor sommigen een symbool van is”, (Arine dixit).

11.45 Vertrek naar Bad Bentheim

13.00 uur Bad Bentheim

Bezoek aan de burcht (in onze ogen meer een kasteel) van de graven van Bentheim. Hier krijgen we geen rondleiding, want die schijnt niet nodig te zijn. We gaan gezamenlijk naar binnen, nadat we wel eerst van het uitzicht genoten hebben.

Het woord ‘Bad’ voor een plaatsnaam betekent altijd, dat het een kuuroord is. Door gebrek aan tijd nemen we geen duik in het water van de ‘Mineralthermen’. Maar het is een bijzondere ervaring voor een andere keer misschien, te voelen hoe het zoute, niet stinkende water je lichaam een stuk lichter maakt en draagt!

De Herrgott von Bentheim, een sculptuur uit de 10e of 11e eeuw na Chr., gemaakt van Bentheimer zandsteen. Tevens het oudste bewijs van het christendom in het noordelijke deel van Duitsland

Ten slotte brengen we nog een kort bezoek aan het ‘minimuseumpje’, dat aan de geschiedenis van de Bentheimer Sandstein is gewijd. Ook het oudste kerkje van Zeist aan de Utrechtseweg naast het politiebureau is gebouwd van Bentheimer Sandstein. Hoe het hier naartoe kwam? Dat hoor of lees je in het museum.

Misschien is er voor wie dat wil, in zijn vrije tijd, gelegenheid naar een bijzonder winkeltje te gaan, waar het hele jaar door kerststallen verkocht worden en afhankelijk van de tijd van het jaar ook ander jaarfeestversierselen en spullen. En dan ‘zum Schluss’:

Adieu, Lebewohl, auf Wiedersehen Deutschland! Bis zum nächsten Mal!

Tussen 18.15 uur - 18.45 uur Terugkomst in Zeist!

Het lijkt wel vakantie, maar…………………………….

We zijn op reis en het lijkt wel vakantie, maar het is geen vakantie! De dagen, dat we op stap zijn, zijn schooldagen, schoolavonden en schoolnachten. Opdat we niet alleen samen er op uit getrokken zijn, maar ook samen weer thuis willen komen, volgen hier enkele regels. Alle regels en afspraken heb je al kunnen lezen op het papier, dat je moest ondertekenen om mee op reis te mogen gaan. Hieronder dus een herinnering.

Hierbij gaat het om veiligheid én het gaat erom, dat je anderen niet stoort.

Je mag alleen in een groepje van drie of meer zonder reisleiding op stap. Dat betekent, dat als je onderweg even naar de wc moet of snel iets wilt kopen, je dat aan de reisleiding moet zeggen. We zouden anders per ongeluk zonder jou weg kunnen rijden of al lopend spoorloos voor jou kunnen verdwijnen.

De gastouders en de reisleiding moeten altijd weten, waar je je bevindt.

Je mag geen alcohol drinken (blaaspijpjes gaan mee).

Je mag geen drugs gebruiken.

Je zorgt, dat een ander de muziek, waar jij naar luistert, niet ook hoeft te horen. Ook geen bijgeluiden, als je oortjes in hebt.

De buschauffeur heeft het in de bus voor het zeggen. We houden de bus zo schoon mogelijk en maken zo min mogelijk lawaai. Ook moet je met een gordel om op je plaats blijven zitten. Je mag niet lopen in de bus, tenzij dat om een goede reden echt moet.

Als we in de bus zitten, mag je natuurlijk muziek luisteren, maar als we samen ergens naartoe lopen of in een museum zijn, dan niet.

Het uitgaan is niet toegestaan, als je bij het gastgezin bent. Dat wil zeggen, dat je er niet op uit mag gaan (niet uit het raam mag klimmen of via de achterdeur verdwijnen) om anderen ergens te treffen. Geen disco, geen kroeg.

De reisleiding doet geen boodschappen voor je, als je niet zonder bepaalde (door bijna alle ouders niet toegestane) genotsmiddelen kunt. Onder de 18 mag je die in Duitsland ook niet zelf kopen. Houd daar rekening mee.

Mocht jouw gedrag door de reisleiding beoordeeld worden als niet aanvaardbaar, dan word je in overleg met de schoolleiding en je ouders, terug naar huis gestuurd. Dat kan met de eerste of de laatste trein zijn. Er is een directe verbinding tussen Osnabrück en Utrecht.

Gelukkig is dat nog nooit gebeurd. We gaan ervan uit, dat het ‘samen uit, samen thuis’ zal worden!

Handig?Hieronder nog enkele zinnen, die je vast al kent. Voor de zekerheid toch een paar zinnetjes, waar je iets aan zou kunnen hebben.

Kann ich / wie kann ich Ihnen behilflich sein? Kan ik / hoe kan ik u ergens mee helpen?Wir sind um …. Uhr wieder da. wij zijn om ……… uur weer terug/thuisDarf ich Sie was fragen?Dürfen wir noch etwas ……………..?

Mag ik u wat vragen?Mogen wij nog iets…..?

Haben Sie vielleicht (vul maar in. Bijvoorbeeld: eine Zahnbürste) für mich?

Heeft u misschien een tandenborstel voor mij?

Ich muss aufs Klo./ ‘Pipi machen’. Wo ist die Toilette?

Ik moet naar de wc.

Wo finde ich? Wo befindet sich…..? Waar vind ik? Waar bevindt zich/is …………….?Zwei (of ander getal) Einzeltickets nach Osnabrück / zum Hauptbahnhof in Osnabrück, bitte.Ich möchte ein Eis, bitte. (Ich wolle, bestaat niet)

Als iemand je vraagt of je nog wat meer wil eten:Nein danke! Das Essen hat (mir) sehr gut geschmeckt, aber ich mag (geen zin meer) nicht(s) mehr. Of natuurlijk: Ja bitte! Gerne.

Ik wil graag een ijsje.

Nee dank u wel. Het eten was heel lekker, maar ik wil niets meer.

Tegen de Busfahrer: Können Sie (es) uns bitte sagen, wo wir aussteigen müssen?

Kunt u ons alstublieft zeggen, waar we moeten uitstappen?

Gute Nacht! Guten Morgen! Guten Tag! Hallo?Wiedersehen! Tschüs! Bis gleich (tot zo)! Bis morgen!

(als je iets aanreikt:)Bitte schön!

Danke schön! Vielen Dank!Gern geschehen!

Was ist Ihre Telefonnummer?Ich rufe Sie um …. Uhr an.Wiederhören (als je gesprek aan telefoon beeindigt)

nach Hause kommenzu Hause sein

alstublieft/alsjeblieft

Ik bel u om ………. uur op.

thuis komenthuis zijn

Innenstadtplan Herford